UITNODIGING Jong, Kwetsbaar, Veerkrachtig. Persoonlijkheidspathologie bij adolescenten en jong volwassenen Een update van wetenschappelijke inzichten en resultaten uit onderzoek op het gebied van diagnostiek en behandeling.
Datum: dinsdag 18 maart 2014 Locatie: Verkadefabriek, ‘s-Hertogenbosch
Programma dinsdag 18 maart 2014: 08.45 – 09.30
Inschrijving en ontvangst
09.30 – 09.35
Opening: H. van Benthem, centrummanager
09.35 – 09.45
Raad van Bestuur
dagvoorzitter Prof. dr. M.A.G. van Aken; hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht en Centrum Adolescentenpsychiatrie 09.45 – 10.45
Lezing 1 (Engels): Associate Prof. A. Chanen
10.45 – 11.15
Pauze
11.15 – 12.00
Lezing 2: D r. P.T. van der Heijden
12.00 – 12.45
Lezing 3: Prof. dr. M.A.G. van Aken
12.45 – 13.45
Lunch
13.45 – 14.45
Parallelsessies eerste ronde
15.00 – 16.00
Parallelsessies tweede ronde
16.00 – 16.15
Pauze
16.15 – 17.00
Afsluiting (Engels): Associate Prof. A. Chanen
17.00 – 18.00
Borrel
Inhoud ochtendprogramma: Lezing Associate Prof. A. Chanen: Orygen Youth Health Research Centre and Centre for Youth Mental Health, The University of Melbourne, Australia Borderline personality disorder in young people: from validity to intervention Once controversial, borderline personality disorder (BPD) is now taking its place as a legitimate diagnosis in young people. BPD in this age group has been found to be more notable for its similarities to and continuity with adult BPD than for any differences. Studies of BPD in young people have also offered a unique window into the neurobiology and social-cognitive correlates of the disorder. Data also suggest considerable flexibility and malleability of BPD traits in youth, making this a key developmental period during which to intervene. This has given rise to the first wave of prevention, early detection and intervention studies and the integration of management of BPD in young people into national treatment guidelines.
Lezing Dr. Paul van der Heijden: Klinisch psycholoog-psychotherapeut en coördinator wetenschappelijk onderzoek Centrum Adolescentenpsychiatrie Op tijd, maar niet te snel! Diagnostiek van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten De diagnostiek van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten is lastig: overlap met psychische stoornissen, contextuele factoren en de levensfase zelf vertroebelen het beeld. In deze presentatie zal uitgebreid worden stilgestaan bij de kansen en bedreigingen in de vroegdiagnostiek van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten. Er wordt een methode gepresenteerd om persoonlijkheidsdiagnostiek op een betrouwbare en klinisch relevante manier uit te voeren.
Lezing Prof. dr. M.A.G. van Aken: Hoogleraar Ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht en het Centrum Adolescentenpsychiatrie Persoonlijkheidspathologie en sociale relaties bij adolescenten Ontwikkelingspsychologisch onderzoek laat zien dat de persoonlijkheid van kinderen in samenspel met omgevingsfactoren tot verschillende (eventueel ongunstige) ontwikkelingstrajecten kan leiden. Dergelijke persoon-omgeving interacties lijken ook een rol te spelen in de ontwikkeling en het verloop van persoonlijkheidspathologie bij adolescenten. In deze lezing wordt ingegaan op de verschillende mechanismen die bij dat samenspel een rol spelen, en worden resultaten gepresenteerd van eigen onderzoek gedaan op dit gebied bij het Centrum Adolescentenpsychiatrie. Tevens wordt ingegaan op wat de consequenties van deze mechanismen kunnen zijn voor preventie en interventie.
Eerste ronde parallelsessies: Sessie 1 (Engels) Dr Louise McCutcheon, Senior Clinical Psychologist and the Senior Project Manager -Orygen Youth Health Research Centre, Centre for Youth Mental Health, The University of Melbourne&NorthWestern Mental Health; Vice-Chair of the International Cognitive Analytic Therapy Association (ICATA) and President of the Australian and New Zealand Association for Cognitive Analytic Therapy (ANZACAT) en Christel Hessels, klinisch psycholoog -psychotherapeut Centrum Adolescentenpsychiatrie ‘Helping Young People Early’: Implementation of an Early Intervention Program for Borderline Personality Disorder in Youth in the Netherlands The Helping Young People Early (HYPE) program developed in Melbourne, Australia provides detection and early intervention for BPD in youth (15-
24 year-olds). HYPE is an integrated, community team (outpatient) based intervention model comprising assertive case management, general psychiatric care and time-limited psychotherapy using Cognitive Analytic Therapy (CAT; Ryle & Kerr, 2002). Specific aims of treatment are to increase adaptive functioning (including effective help-seeking) and to reduce psychopathology. In 2012 the Centre Adolescent Psychiatry in ‘s-Hertogenbosch began to implement the HYPE program alongside their existing longer-term programs for youth with BPD. The early experiences of this implementation will be presented.
Sessie 2 Marjolijn Nijrolder, Klinisch psycholoog-psychotherapeut, beleidsbehandelaar Deeltijdbehandeling Centrum Adolescentenpsychiatrie en Miriam van Vessem, GZ-psycholoog Centrum Adolescentenpsychiatrie “Mag ik wat regels om over te mentaliseren?” In de behandeling van (laat) adolescenten met borderlineproblematiek is een pedagogisch kader, een ontwikkelings- en systeemgerichte benadering noodzakelijk. Hoe is dit te verenigen met een MBT behandeling? Aan de hand van praktijkvoorbeelden uit onze 1 daagse en 3 daagse deeltijdgroepen lichten we onze visie toe op MBT met adolescenten/ jong volwassenen en hun ouders.
Sessie 3 Dr. Paul van der Heijden: Klinisch psycholoog-psychotherapeut en coördinator wetenschappelijk onderzoek bij het Centrum Adolescentenpsychiatrie en Kim Rambelje, Klinisch psycholoog i.o. De Shelder-Westen Assessment Procedure: een doordacht DSM-5 alternatief voor persoonlijkheidsdiagnostiek bij adolescenten.
In deze workshop presenteren we de Shedler-Westen Assessment Procedure (SWAP), een Q-sort methode waarmee het persoonlijkheidsfunctioneren op een betrouwbare manier in kaart kan worden gebracht. De SWAP is bij uitstek geschikt voor de persoonlijkheidsdiagnostiek bij adolescenten omdat het resulteert in een rijke en dynamische persoonlijkheidsbeschrijving waarin naast kwetsbaarheden ook positieve kenmerken een belangrijke plaats hebben. Aan de hand van casuïstiek zal de methode worden geïllustreerd.
Sessie 4 Dr. Dineke Feenstra, GZ-psycholoog binnen de Unit Centrale Voordeur en onderzoeker bij het Viersprong Institute for Studies on Personality Disorders (VISPD), Halsteren Muurbloempjes en perfectionista’s – cluster C en dan?! Wat te doen met cluster C? Persoonlijkheidsstoornissen worden bij jongeren nauwelijks vastgesteld. Ook in de wetenschappelijke literatuur was het onderwerp van persoonlijkheidsstoornissen bij jongeren lange tijd onderbelicht. Hoewel de laatste jaren de discussie omtrent het vaststellen van persoonlijkheidsstoornissen bij jongeren steeds meer op gang komt, komt dit nog niet tot uiting in de dagelijkse praktijk. Wel worden er steeds meer studies gepubliceerd over (al dan niet) effectieve behandelingen bij jongeren met Borderline kenmerken. Maar wat met de jongeren die minder opvallend zijn; de jongeren met cluster C problematiek? In deze workshop zal aan de hand van recente literatuur besproken worden hoe persoonlijkheidsstoornissen op een valide en betrouwbare manier kunnen worden vastgesteld. Aan de hand van een casus zal de diagnostiek en behandeling van cluster C problematiek bij jongeren worden toegelicht.
Tweede ronde parallelsessies: Sessie 5 Agaath Koudstaal, Programmaleider Persoonlijkheidsproblematiek, Cognitief gedragstherapeut/GZ-psycholoog, Curium-LUMC, Oegstgeest Surfen op Emoties: Dialectische Gedragstherapie voor Jongeren (DGT-J) “Iedereen is wel eens flink boos, verdrietig of in paniek. Maar wat moet je doen als die gevoelens je zo overspoelen dat je er niet meer tegen kan. Als de paniek of wanhoop zo sterk is dat je jezelf beschadigt om er even vanaf te zijn. Wat moet je doen als de woede zo sterk kan zijn dat je puinhopen achter je laat in de relaties die je hebt. En wat kun je doen als je geen verdriet durft te voelen over alles wat er in je leven misgaat?” Zo begint het werkboek voor jongeren: “Surfen op Emoties”, het werkboek horend bij de DGT-J vaardigheidstraining. De vaardigheidstraining is onderdeel van het behandelprogramma Dialectische Gedragstherapie voor Jongeren, een nieuwe behandeling voor jongeren van 12-21 jaar met (kenmerken van) een Borderline Persoonlijkheidsstoornis (BPS). In deze workshop maakt u kennis met de beginselen van de DGT-J behandeling. U leert de theoretische uitgangspunten kennen. Daarnaast maakt u op praktische wijze kennis met de verschillende onderdelen en de manier van werken.
Sessie 6 Dr. Marieke Schuppert, Kinder- en jeugdpsychiater, opleider, Accare, Groningen De emotieregulatie training (ERT) voor jongeren met borderline (kenmerken): resultaten van twee gerandomiseerde studies (RCT’s) De ERT is een van de weinige behandelmethoden voor jongeren met (kenmerken van) een borderline persoonlijkheidsstoornis die onderzocht is in een RCT. De ERT wordt gegeven naast een reguliere behandeling, die kan bestaan uit individuele therapie, systeem gesprekken,
farmacotherapie, etc. De training bestaat uit 17 wekelijkse sessies en een informatiebijeenkomst voor het systeem. Er wordt uitgebreid aandacht besteed aan het maken van gedragsanalyses en veranderplannen, maar ook aan de eigen identiteit van de jongeren. De ERT is onderzocht in een pilotstudy (n=43) en een hoofdstudie (n=109). In beide studies waren de verschillen tussen de twee groepen niet erg groot. Wel werd in beide groepen een significante afname van de ernst van de borderline kenmerken gevonden. De resultaten zijn vergelijkbaar met RCT’s naar andere behandelmethoden voor borderline bij jongeren. In de workshop wordt het ERT-programma uitgebreid toegelicht en worden de onderzoeksresultaten besproken. Met de deelnemers aan de workshop zullen suggesties voor verbetering van behandeling van borderline bij jongeren worden geïnventariseerd.
Sessie 7 Hélène Bögels, Klinisch psycholoog-groepspsychotherapeut Centrum Adolescentenpsychiatrie en Daniel van Dijk, Psychiatergroepspsychotherapeut Centrum Adolescentenpsychiatrie Groepspsychotherapie: springplank voor actie! Er is de laatste jaren, ook tijdens dit congres, veel aandacht voor nieuwe behandelingen van de borderline persoonlijkheidsstoornis. In de gespecialiseerde GGZ zien we ook jongeren met (hardnekkige) cluster C persoonlijkheidsproblemen. Binnen ons Centrum passen wij bij deze groep vaak inzichtgevende groepspsychotherapie toe, zowel in een ambulante als in een deeltijdsetting. We kijken naar de indicatiestelling en de positionering van deze behandelvorm binnen een zorgprogramma persoonlijkheidsstoornissen. Daarnaast staan we in deze praktijkgerichte workshop stil bij de ontwikkeling dat inzichtgevende groepstherapie steeds integratiever
wordt. Dé uitdaging bij cluster C problemen is te komen tot verandering in gedrag. Wat kan hierbij helpen op verschillende momenten van het therapieproces?
Sessie 8 Rick Blom, Psychiater Centrum Adolescentenpsychiatrie Farmacotherapie bij adolescenten met een (borderline) persoonlijkheidsstoornis; de huidige stand van zaken maar ook de psychologische betekenis ervan. Veel patiënten met een persoonlijkheidsstoornis gebruiken medicatie, en dikwijls meer dan 1 middel. Dit geldt niet alleen voor de volwassen patiënten maar ook voor jongeren. Ook wanneer er geen harde wetenschappelijke basis bestaat voor het voorschrijven van medicatie bij deze doelgroep, wordt farmacotherapie geregeld ingezet. Er spelen dan ook andere factoren een rol bij het voorschrijven van medicatie, factoren die te maken hebben met de noden en behoeften van deze patiënten waarop de arts vervolgens inspeelt. In deze workshop wordt enerzijds de huidige wetenschappelijke stand van zaken op het gebied van farmacotherapie bij jongeren met persoonlijkheidspathologie weergegeven. Anderzijds wordt dit thema ook belicht vanuit het psychotherapeutische/ psychoanalytische gedachtegoed.
Afsluiting: Associate Prof. A. Chanen Orygen Youth Health Research Centre and Centre for Youth Mental Health, The University of Melbourne, Australia
Kosten De kosten voor dit congres bedragen € 295,-- per persoon inclusief lunch en afsluitende borrel.
Locatie Verkadefabriek, Boschdijkstraat 45, 5211 VD ‘s-Hertogenbosch
Aanmelden U kunt zich aanmelden voor dit congres via www.reiniervanarkelgroep.nl/congres Na aanmelding ontvangt u een bevestiging en factuur van congresbureau M2support. Bij schriftelijke annulering tot 25 februari 2014 vindt restitutie plaats. Daarna worden de kosten voor deelname in rekening gebracht. Een vervanger kan gebruik maken van uw inschrijving, indien vooraf doorgegeven via
[email protected] Accreditatie wordt aangevraagd bij NVvP, FGzP, NIP, NVRG en VenVN
Meer informatie Congresbureau M2support Marja van der Meulen,
[email protected], 06-19226525
