Jaarbeeld
2012
De enige manier om in de markt te blijven winnen is het dagelijks verbeteren van onze kennis en technieken. Wij gaan door waar anderen stoppen. Eigenaarschap en ondernemersgeest van onze mensen bepalen ons succes. Morgen en overmorgen. John Barends Directeur Mourik Services B.V.
Wereldprimeur wordt standaard
“Als eerste in de wereld hebben wij een complete plant – in dit geval van DOW in Terneuzen – gereinigd, zonder de inzet van ‘handmatige reiniging’. Dus geen mensen met hogedrukspuiten meer. DOW had ons de opdracht gegeven, met die voorwaarde in het kader van de veiligheid. We slaagden in de opzet en DOW heeft onze werkwijze nu verheven tot wereldwijde standaard. Daarmee creëren we wederom een voorsprong.”
Van contract naar concept
“Nu zijn we een contractor voor de klant en voeren we uit wat de klant van ons vraagt. Ik voorzie een verschuiving naar meer conceptmatige strategieën, waarbij we bijvoorbeeld de complete dienstverlening tussen het uit en weer in bedrijf nemen van een plant voor onze rekening nemen. Een totaalpakket, gekoppeld aan een performance-bonus die zowel voor de klant als voor Mourik gunstig uitpakt bij bewezen kwaliteit en besparing.”
Mourik voor morgen “De betrokkenheid van onze mensen is hoog, net als het enthousiasme. Dat komt omdat we ze niet alleen het ‘hoe’ en het ‘wat’ vertellen, maar ook het ‘waarom’. We bieden mensen het inzicht, dat ze in staat stelt om het beste uit zichzelf te halen.”
Organigram Mourik Groot-Ammers B.V. Groot-Ammers Infrastructuur, Milieutechniek, Projectontwikkeling
Mourik Limburg B.V. Echt Staalbouw, Industriële services, Renovatie stuwen en sluizen
Mourik Techniek B.V. Groot-Ammers Onderhoud en Nieuwbouw van materieel, apparatuur en staalconstructies, Innovatieve producten
Vogel B.V./ G. Bouman Arkel B.V. Zwijndrecht Betonreparatie, Brandwerende bekleding, Conservering
Joh. Mourik & Co. Holding B.V. Groot-Ammers
Mourik Services B.V./ Mourik Vlissingen B.V./ Botlek-Rotterdam/Nieuwdorp Industriële services, Industrie- en utiliteitsbouw, Total tank care
Hendrik Bedrijven Brunssum B.V. Brunssum Ontginning groeve
Raad van Bestuur: C. Mourik - voorzitter (tot en met 31-12-2012)
Stafafdelingen
J.C. Mourik - voorzitter (vanaf 1-1-2013) drs. R.J. Lamé Raad van Commissarissen: drs. R.G.A. de Schutter - voorzitter (tot 28-6-2012) A. Vos - voorzitter (vanaf 28-6-2012) P.B.M. Boels ing. J.H. Stam
Mourik Bouw B.V. Groot-Ammers Industrie- en utiliteitsbouw
Beek Container Groep Nederland B.V. Leiden Afvalcontainer services
Mourik n.v. Antwerpen Industriële reiniging, Catalyst handling, Milieutechniek, Industrie- en utiliteitsbouw
Mourik E&I B.V. Spijkenisse Elektrotechniek en Instrumentatie, Sanitaire en waterleidinginstallaties, Klimaatbeheersing
UM Holding B.V. Botlek-Rotterdam (en buitenlandse vestigingen) Industriële reiniging, Catalyst handling Petrogas International B.V. Gouda Turnkey gasinstallaties
Inhoudsopgave 1 Mourik voor Morgen – John Barends 2 Organigram 4 Kerncijfers 6 Interview Kees Jan Mourik 8 Mourik in 2012 26 Personalia 27 Thema: Mourik voor Morgen 28 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 28 MVO in 2012 32 Mourik MVO Kalender 2012 34 Interview Brigit Hagemeijer 36 Milieu 40 Interview Tjerk Wagenaar, directeur Natuur & Milieu 42 Stakeholdersdialoog 46 Innovatie 49 Veiligheid en Gezondheid 54 Interview Wim Raedts en Dirk Hakkesteegt 56 Human capital 62 Interview Wout van Veen 64 Interview Dimitri van Loon 66 Samengevatte Jaarcijfers 68 Geconsolideerde Balans en Geconsolideerde Winst- en Verliesrekening 71 Financiële toelichting 74 Lijst van deelnemingen 77 Assurance-rapport 78 Mourik gedragsregels MVO 80 GRI 3.1 Cress Index 81 KPI’s 82 Mourik voor Morgen – Chris van der Ree 84 Summarized Financial Figures 86 Key figures 88 Summary of the Report of the Board of Management 90 Consolidated Balance sheet and Consolidated Profit and Loss account 94 Bedrijvenlijst 96 Mourik voor Morgen – Frans Hoffmans
Jaarbeeld 2012 Mourik
Groepsresultaat na belasting (in mio euro)
18,2 17,3 2006
17,3
2007
18,2 2007
18,5 2008
18,5 2008
12,4
2006
12,0
2009
12,4
9,7
2010
12,0
2009 2005
2010
12,2 2011
12,1 2012
12,2
12,1
2011
2012
9,7 2005
481 2012
481
Omzet op werken (in mio euro)
2012
415 2008
415 370
409 385 2009
2008
385
2010
409 2010
2007
370
327
2009
2007 2005
327
312 2006
2005
312 2006
* De cijfers vanaf 2007 zijn gebaseerd op winstname op basis van de Percentage of Completion Methode. Voorgaande jaren zijn niet herberekend en derhalve nog op basis van Completed Contract Methode.
416 2011
416 2011
Kerncijfers 2012
2011
2010
e 000
e 000
e 000
Omzet op basis werken
480.574
415.731
409.133
Productie van het jaar (= in het jaar aan werken bestede kosten)
409.317
353.857
351.746
Groepsvermogen 31 december
162.805
150.395
136.197
Groepsresultaat na belastingen
12.098
12.183
12.027
Gemiddeld groepsresultaat na belastingen van de laatste 3 jaar
12.103
12.219
14.314
Afschrijvingen vaste activa
19.348
20.203
17.653
Cashflow
31.446
32.386
29.680
Gemiddelde cashflow over de laatste 3 jaar
31.171
30.163
30.305
Investeringen materiële vaste activa
17.443
18.691
20.321
Gemiddeld personeelsbestand
2.075
2.027
1.996
Gemiddelde leeftijd personeel
44
43
43
197
175
176
64
59
58
Vlottende activa/kortlopende schulden
1,71
1,60
1,51
Groepsvermogen/totaal vermogen
0,50
0,46
0,45
Gemiddelde productie per werknemer Gemiddelde personeelskosten (incl. sociale lasten)
Verhoudingsgetallen:
Jaarbeeld 2012 Mourik
INTERVIEW
Kees Jan Mourik Raad van Bestuur Leeftijd 47 jaar Bij Mourik sinds 1992
Schitterende bedrijven “Wij hebben schitterende bedrijven die hun krachten bundelen om multidisciplinaire projecten aan te pakken. Hiermee bieden wij beslissende voordelen voor onze opdracht gevers.
De Mourik-mentaliteit van ‘handen uit de mouwen’ wordt alom gewaardeerd. Ik wil deze unieke Mourik-cultuur, waargemaakt door onze medewerkers, samen met hen vasthouden en stimuleren.”
Hij is de nieuwe topman sinds januari 2013. Kees Jan Mourik concludeert dat samenwerking tussen diverse Mourik-bedrijven steeds belangrijker wordt. Reden genoeg om ‘het dikke touw’ juist op dat terrein strak in handen te houden. Over deze en andere strategische kwesties geeft Kees Jan zijn visie.
Feeling met de werkvloer “K
ijk, dit is nou zo’n typisch project van ons, dat de kracht van de samenwerking tussen diverse disciplines binnen Mourik illustreert.” Kees Jan heeft het over het turnkeyproject Wilmar Autoroute, waaraan meerdere Mourik-bedrijven hun bijdrage leveren. Hij kan onvermoeibaar over talloze Mourikprojecten praten, met uitstapjes naar technische details en innovaties, om de toegevoegde waarde van een geïntegreerde aanpak te benadrukken. In 2012 stond de divisievorming binnen Mourik centraal. “Wij constateren dat de vormen van samenwerking zich steeds verder ontwikkelen, binnen het bedrijf, tussen opdrachtgever en aannemers, maar ook tussen aannemers onderling. Als je naar Mourik kijkt, zie je geen geheel van bedrijven die dezelfde diensten verlenen maar een mooi samenstel van technische bedrijven met een grote diversiteit, waarvan een aantal in nichemarkten opereert. Ieder bedrijf heeft veel zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Dit stimuleren wij bewust om ondernemerschap te bevorderen en vanwege specifieke technologieën, producten, diensten en markten. Wij geven als Raad van Bestuur het algemene kader en sturen op synergie tussen de Mourik-bedrijven, en bewaken het ondernemerschap. Mijn rol hierin? Ik houd het overzicht en streef ernaar om altijd te weten wat er leeft en speelt, vervul een verbindende rol en heb oog voor actuele innovaties. Als voorzitter ben ik vanaf januari 2013 ook degene die de knopen doorhakt als het nodig is. Maar eerst wil ik exact weten hoe het echt zit.“
Leiderschap Het bestaan van de hoogste bestuurder kan eenzaam zijn. Het managen van een complex technisch bedrijf gaat ook niet altijd over rozen. “Al zeg ik het zelf, ik ben een toegankelijke en benaderbare leider,” lacht Kees Jan. “Sinds ik bijna vijf jaar geleden tot de Raad van Bestuur ben toegetreden, heb ik veel geïnvesteerd in het opbouwen van contacten met mensen. Ik loop regelmatig veiligheidsrondjes samen met het hoofd Corporate
Veiligheid en ik bezoek projecten. Ik wil de strategische details weten en op projectniveau met onze mensen kunnen praten. Wat bepaalt je kostprijs? Hoe zorg je voor compliancebeleid? Feeling met de werkvloer vind ik net zo belangrijk als managementervaring. Natuurlijk ben ik eindverantwoordelijk voor de algemene gang van zaken. Mijn drie persoonlijke aandachtsgebieden daarnaast zijn Inkoop, Innovatie en Veiligheid.” Hoewel duurzaamheid niet expliciet in dat rijtje voorkomt, laat Kees Jan geen twijfel bestaan over zijn standpunt op dit beleidsterrein: “Voor mij is dit geen apart onderwerp en geen hype. Duurzaamheid is gewoon verweven met onze bedrijfsvoering en hoort bij het netjes runnen van de zaak.”
Rendement “De schoorsteen moet wel blijven roken. Dit betekent een gezond rendement. Maar rendement is in mijn ogen een breder begrip dan alleen het cijfer onderaan de streep. Mijn gevoelswaarde van rendement is motivatie, toewijding, loyaliteit en de veiligheid van de mensen die voor Mourik werken. Hier stemmen wij ook ons sociaal beleid op af. Kijk, wij zijn een familiebedrijf en we zijn zuinig op onze mensen. Duurzame inzetbaarheid is een mooie term maar het komt erop neer dat iedereen fit en gezond zijn werk kan doen en zijn pensioen kan halen. Actief gezondheidsbeleid speelt hierin een grote rol. Wij bieden mensen ook volop kansen om zich te ontwikkelen.” “Mijn persoonlijke stip aan de horizon? Ik wil dat het Mourik-schip de juiste koers blijft varen, ook in ruwe wateren; dat wij dingen blijven doen waar wij goed in zijn en daar nog beter in worden.” “Een goed bedrijfsresultaat is belangrijk, maar ik kijk verder. Ik wil ook dat wij onze horizon verbreden: door innovaties, nieuwe markten, werkmethodes en samenwerkingsverbanden. Dat wij een modern bedrijf zijn met oog voor maatschappelijke ontwikkelingen. Ik sta voor de continuïteit van Mourik.”
Jaarbeeld 2012 Mourik
Voor Wilmar Oleochemicals ontwerpen en realiseren Mourik Services, Petrogas, Mourik Groot-Ammers, Mourik Bouw en Mourik E&I de logistieke faciliteiten voor een vet-alcoholfabriek in Rotterdam
“De sleutel tot succes: koester het belang van de klant door te ontzorgen middels een optimale samenwerking van Mourik disciplines, en met hoog gekwalificeerde medewerkers” Jaap Kruijt, directeur Mourik Groot-Ammers
Mourik in 2012 Mourik heeft zich ontwikkeld tot een krachtig multidisciplinair bedrijf. Interactie bevordert vooruitgang. En vooruitgang is nog steeds het adagium van Mourik. Wij zien een stijgende lijn in veiligheidsprestaties, verdere professionalisering van bedrijfsvoering en toename van multidisciplinaire projecten.
Mission statement Mourik is een innovatief familiebedrijf dat traditionele menselijke waarden combineert met modern ondernemerschap, hoogwaardige technieken, inspirerend leiderschap en een proactieve instelling. Wij zijn een betrouwbare partner die wereldwijd toegevoegde waarde weet te creëren met een breed scala aan diensten in meerdere technische disciplines, waarbij wij de synergie tussen de Mourik bedrijven optimaal benutten. Mourik staat voor gezond rendement, continuïteit, veilig werken en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Om onze activiteiten wereldwijd te kunnen uitvoeren, hebben wij vestigingen in Nederland, België, Duitsland, GrootBrittannië, Italië, Spanje, Aruba, de Verenigde Staten van Amerika, Venezuela, Brazilië, Saoedi-Arabië, Qatar, Thailand, Maleisië, Singapore, India en China.
Beleid en strategie De komende jaren zullen het beleid en de strategie van Mourik gericht zijn op de volgende punten. Groei door internationale expansie De expansiemogelijkheden voor Mourik in Nederland zijn beperkt door minder uitgaven van de overheid voor infra en doordat de petrochemie in Europa niet uitbreidt, mede vanwege overcapaciteit. Wij voorzien dan ook verdere groei van onze petrochemische activiteiten in het buitenland, met name buiten WestEuropa. Onze positie is sterk vanwege ons opgebouwde kennis- en ervarings niveau, dat voldoet aan de hoogste eisen die de petrochemie stelt aan kwaliteit, veiligheid en efficiency. Ons netwerk van
buitenlandse Mourik-vestigingen, aangevuld met participaties in het Midden-Oosten en Verre Oosten, maakt ons een wereldspeler, die haar klanten wereldwijd volgens dezelfde eisen kan bedienen. We spelen daarmee in op de tendens bij onze opdrachtgevers, die steeds meer global aanbesteden. Verdere ontwikkeling van engineering- en managementcapaciteit Mourik heeft zich ontwikkeld van uitvoerend bedrijf naar system integrator. In de infra hebben de Design, Construct en Maintenance opdrachten deze ontwikkeling gestimuleerd. In de industriebouw hadden we vaak te maken met onjuiste engineering van de grote engineeringbureaus, waardoor projecten totaal anders verliepen dan begroot. Mourik is de engineering zelf gaan ontwikkelen met ondersteuning van onze participatie Petrogas International B.V., die een behoorlijke engineeringafdeling in eigen huis heeft. In de toekomst willen wij de engineeringactiviteiten verder uitbouwen. Vanwege de steeds complexere opdrachten, de toenemende eisen die opdrachtgevers stellen aan planvorming, planning, risico-inventarisatie, beheersing en het toenemend aantal betrokken disciplines, is de behoefte aan projectmanagement de laatste jaren eveneens toegenomen. Wij hebben hierin de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan en ons hiermee positief onderscheiden. We zien deze managementbehoefte meer en meer toenemen. Toename multidisciplinaire projecten Wij constateren een steeds grotere behoefte bij onze opdrachtgevers aan een one-stop-shoppingconcept, waarbij één partij alle andere partijen aanstuurt.
Oorzaak hiervan is onder andere de toenemende complexiteit van projecten. Binnen Mourik beschikken wij over een groot aantal disciplines en wij hebben van oudsher ervaring met het werken in samenwerkingsverbanden, onder andere in de infrastructuur. Dit maakt ons bij uitstek geschikt om onze kennis en ervaring in te zetten voor multidisciplinaire projecten, waardoor de opdrachtgever één aanspreekpunt heeft. Andere voordelen zijn lagere logistieke kosten en lagere aansturings- en faalkosten. Mourik hanteert één veiligheids-, kwaliteits-, aansturings- en rapportagesysteem. Extra focus op innovatie Innovatie is bij Mourik een van de onderscheidende succesfactoren in ons ruim 80-jarige bestaan. Het zelf ontwikkelen en bouwen van een belangrijk deel van ons materieel en gereedschap, en van de installaties die wij bouwen voor onze klanten, heeft hier sterk aan bijgedragen. De kracht van de innovaties is, dat uitvoerende medewerkers deze veelal hebben aangedragen, en dit moet vooral zo blijven. De laatste jaren heeft ook organisatorisch een inkadering plaatsgevonden om meer planmatig en gestructureerd aan bepaalde innovatieve ontwikkelingen te werken, direct aansluitend aan de behoeftes en doelstellingen van onze klanten. Versterken partnerships Partnerships, zowel met opdrachtgevers als met andere partijen en toeleveranciers, zijn van wezenlijk belang om meer voor de opdrachtgever te kunnen bereiken, zoals begrip, communicatie, samenwerking en snellere doorlooptijden. Resultaat hiervan zijn betere efficiency en lagere faalkosten. Er zijn partnerships in vele vormen,
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik in 2012
variërend van bouwteam tot combinaties. Wij zijn van mening dat wij onze partnerships moeten versterken om verdere optimalisatie van processen te bereiken. Visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen Mourik was als een van de eerste bedrijven, zeker in haar sector, actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit komt onder andere doordat wij al tientallen jaren in opdracht vervuilde gronden saneren, petrochemische processen reinigen, afvalstromen begeleiden, en asbestsaneringen uitvoeren. Wij houden bij de ontwikkeling van ons materieel rekening met arbo- en veiligheidsaspecten en energiezuinige technieken. Mourik loopt voorop op het gebied van verslaggeving en transparante contractvormen en wij willen deze voorsprong behouden. In de Transparantiebenchmark 2012 van het Ministerie van Economische Zaken scoorden wij hoog op betrouwbaarheid en duidelijkheid. Onze MVO-strategie voor de komende drie jaar richt zich op de kernthema’s Milieu, Arbeidsomstandigheden en Eerlijk zakendoen. Wij hebben al de nodige stappen gezet. Op het gebied van veiligheid en P&O-beleid zijn Mourikbreed doelstellingen geformuleerd. Behaalde doelstellingen worden regelmatig geactualiseerd. Sommige maatregelen vergen een iets langere adem. De uitdaging voor de komende jaren is om onze inspanningen op het gebied van Milieu (onder andere het verkleinen van onze CO2-footprint) verder uit te breiden
van de divisie infra naar de overige Mourik-bedrijven. Onze intentie om te groeien door internationale expansie kan resulteren in een uitdaging op het gebied van Eerlijk zakendoen in landen waar een andere zakelijke cultuur heerst. Wij bereiden ons hierop voor door de komende jaren extra aandacht te schenken aan integriteitstrainingen. Wij zijn er stellig van overtuigd dat het de moeite dubbel en dwars waard is. De gezonde bedrijfsvoering bij Mourik wordt versterkt door het MVO-beleid. Door efficiënter en met beter materieel te werken, bevorderen wij veiligheid en energiebesparing en leveren wij ook de hoge kwalitatieve prestaties die onze klanten van ons gewend zijn.
Kernactiviteiten De kernactiviteiten van Mourik zijn ondergebracht in drie divisies. » Divisie infra: hiertoe behoren bedrijven, die actief zijn in de infrastructuur, projectontwikkeling, milieutechniek, onderhoud sluizen, stuwen en vaarwegen, betonrenovatie, conser veringen en schilderwerken » Divisie industrie: bedrijven in de petrochemie en overige industrie op het gebied van civiel onderhoud, cleaning, mechanische werkzaam heden en elektrotechniek, overwegend in Nederland » Divisie internationaal: onze bedrijven en participaties op het gebied van industriële dienstverlening en levering gassystemen, overwegend in het buitenland De werkmaatschappijen zijn in deze drie divisies ondergebracht om duidelijkheid
te creëren voor onze klanten en om zoveel mogelijk samenwerking te bereiken in het aanbieden van multidisciplinaire projecten en de uitvoering hiervan. Verantwoording en financiële rapportage vinden echter plaats per werkmaatschappij rechtstreeks aan de Raad van Bestuur.
Doelstellingen 2012 Het centrale thema voor Mourik in 2012 is: Mourik voor Morgen, waarover u op pagina 27 een nadere uiteenzetting vindt. Mourik had in 2012 drie belangrijke doelstellingen: handhaving van het omzet- en winstniveau van 2011, meetbaar veiliger werken, en meer multidisciplinaire projecten, dat wil zeggen projecten waaraan meerdere Mourik-bedrijven een bijdrage leveren. De omzet is in 2012 onder invloed van Petrogas International B.V. met 15,6% gestegen naar 481 miljoen euro. De winst is gedaald van 12,2 miljoen euro naar 12,1 miljoen euro. De ontwikkelingen in de infra vielen niet tegen, gezien de achtergrond van het huidige economische klimaat. De omzet stabiliseerde op een niveau van 95 miljoen euro met een winst van 2,7 miljoen euro, wat zeker niet slecht genoemd kan worden. We worden in de wegenbouw wel geconfronteerd met een dalende orderportefeuille. De industriële activiteiten in Nederland ontwikkelden zich goed met een hogere omzet. De marges stonden onder druk, wat per saldo in een lagere winst
Kees Jan Mourik loopt met Gert Griffioen, hoofd Corporate Veiligheid, en veiligheidskundige Bert Schrier een van zijn vele veiligheidsrondes op een (petro)chemische plant
resulteerde. Een aantal belangrijke onderhoudscontracten is verlengd en onze capaciteit voor projecten is zo goed als bezet voor 2013. De omzet van de industriële activiteiten steeg naar 159 miljoen euro. De winst daalde naar 1,7 miljoen euro. De internationale omzet en het resultaat, exclusief Petrogas, stonden onder druk en zijn beide gedaald. Onze buitenlandse dochterbedrijven werden geconfronteerd met de ombouw van raffinaderijen in Duitsland, Engeland en Aruba tot tanker farms, waardoor een groot deel van onze werkzaamheden wegviel. Dit heeft te maken met de overcapaciteit in raffinage in de westerse wereld. Ook de onrust in Venezuela in de aanloop naar de verkiezingen zorgde voor uitstel van werkzaamheden. Voor onze participaties in het Midden-Oosten en Verre Oosten was er minder werk. Deze cyclus doet zich om het jaar voor; in 2013 verwachten wij weer meer werk. België daarentegen had een bevredigend jaar met een geringe omzetdaling maar hogere winst. Petrogas had een zeer goed jaar met een forse omzetstijging en winstbijdrage. Onze veiligheidsprestaties waren statistisch gezien beter dan in 2011, en we hebben de nodige verbeteringen doorgevoerd. In 2012 is het aantal ongevallen met arbeidsverzuim gereduceerd. Meer hierover leest u bij ‘Veiligheid en Gezondheid’ op pagina 50. De kracht van Mourik zit in de veelzijdigheid van de bedrijven binnen de groep. Naast risicospreiding voor Mourik zelf heeft deze veelzijdigheid een duidelijke toegevoegde waarde voor opdrachtgevers omdat zij een multidisciplinair project aan één contractpartner kunnen uitbesteden. We voerden in 2012 meer multidisciplinaire projecten uit dan ooit tevoren. Meerdere werkmaatschappijen waren betrokken bij onder andere de uitvoering van diverse sluisrenovatieprojecten in Limburg, de bouw van een waterzuiveringsinstallatie voor Vopak Europoort, asbestsanering van de tweede tunnelbuis Maastunnel Rotterdam, en de bouw van een vet-alcoholfabriek voor Wilmar.
Over dit verslag Mourik heeft haar Jaarbeeld opgesteld op basis van de vereisten voor een Verslag van de Raad van Bestuur, zoals bedoeld in artikel 2:391 lid 1 BW en de GRI 3.1
CRESS richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving. Mourik heeft Deloitte Accountants B.V. de opdracht verstrekt om een beoordelingsopdracht uit te voeren voor 22 duurzaamheidsindicatoren 2012. De GRI 3.1 CRESS richtlijnen zijn op een zodanige wijze toegepast dat wordt voldaan aan toepassingsniveau C+. Ook de Jaarbeelden 2011 en 2010 waren op dit niveau opgesteld, maar in 2012 hebben we 12 duurzaamheidsindicatoren toegevoegd. Het Assurance-rapport van Deloitte Accountants B.V. is opgenomen op pagina 77. GRI (Global Reporting Initiative) is een internationale organisatie die aanstuurt op duurzaamheidsrapportages door alle organisaties en bedrijven. Het doel van de GRI is een transparante rapportage over economische, milieugerelateerde en sociale gevolgen van bedrijfsactiviteiten. Het is een uitstekend instrument om onze prestaties te meten en te beheren. Kortom, om ‘in control’ te zijn en om te anticiperen op ‘Mourik voor morgen’. De richtlijnen sluiten naadloos aan bij onze ambitie om MVO in al onze bedrijfsprocessen te verankeren.
Reikwijdte van dit verslag Dit Jaarbeeld gaat over het kalenderjaar 2012. Hier leggen wij verantwoording af over onze financiële, economische, sociale, innovatieve, MVO- en veiligheidsprestaties. Voor de meest relevante thema’s hebben wij 22 kritische prestatieindicatoren (KPI’s) gedefinieerd. Economische en sociale KPI’s gelden voor geheel Mourik. KPI’s voor de veiligheidsprestaties gelden voor bedrijven waarin Mourik een meerderheidsbelang heeft. De CO2-footprint betreft alleen Nederland. Petrogas is in 2012 niet meegenomen in de CO2-footprint. Voor het overzicht van de gekozen KPI’s verwijzen wij naar de GRI 3.1 Cress Index op de pagina’s 80 en 81. Tenzij anders vermeld, gelden de KPI’s voor alle bedrijven waarin Mourik een meerderheidsbelang heeft.
Gegevensverzameling Om de gegevens op een uniforme wijze te verzamelen, hebben wij een rapportagehandboek opgesteld. De meeste gegevens zijn verzameld op centraal niveau. De keuze van de KPI’s is enerzijds bepaald door de aard van onze werkzaamheden
en anderzijds door het DNA van Mourik. De gemaakte keuze werd bevestigd door de stakeholdersdialoog. Meer informatie hierover treft u in het hoofdstuk Stakeholdersdialoog op pagina 43. Het in kaart brengen van onze CO2-footprint en het ontwikkelen van een reductiebeleid is inherent aan het feit dat wij een groot wagenpark hebben waarmee wij op een milieuverantwoorde wijze willen omgaan. De keuze voor bijvoorbeeld KPI’s voor Veiligheid en Human Capital is ingegeven door het sterke sociale karakter van ons familiebedrijf en het belang dat wij al jaren hechten aan deze onderwerpen. Tevens gebruiken wij de uitkomsten als stuur instrument zodat wij ons beleid op deze terreinen verder kunnen aanscherpen.
Bestuurlijke structuur De organisatie kenmerkt zich door een zeer divers karakter van activiteiten en een decentrale structuur. De kern van ons internationale concern wordt gevormd door werkmaatschappijen, geleid door directies die rapporteren aan de Raad van Bestuur. De zetels in de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen zijn niet zodanig verdeeld als bedoeld in artikel 166 en 276 van het Burgerlijk Wetboek Boek 2. De reden hiervan is dat primair geselecteerd wordt op basis van capaciteiten. In de toekomst zal bij gelijke geschiktheid een vrouwelijke kandidaat de voorkeur krijgen. De Raad van Bestuur wordt geadviseerd en bijgestaan door haar stafafdelingen met een professioneel en gericht blikveld. In 2012 is een adjunct-directeur benoemd, die verantwoordelijk is voor het Mourik-brede personeelsbeleid, MVO en corporate communicatie. Het organigram met bestuurlijke structuur is in dit Jaarbeeld opgenomen op pagina 2. De Personalia van de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen vindt u op pagina 26. De Lijst van Deelnemingen staat op pagina 74 en de Bedrijvenlijst op pagina 94.
Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen bestaat uit drie onafhankelijke leden, onder wie ten minste één financieel deskundige. Er is geen separate auditcommissie of remuneratiecommissie. Voor de leden van de Raad van Commissarissen is een profielschets vastgesteld evenals een reglement en een rooster van aftreden. Hierna volgt een verslag over de verschillende Mourik-bedrijven.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik in 2012
DIVISIE INFRA Mourik Groot-Ammers B.V. / Mourik Bouw B.V. Mourik Groot-Ammers is actief in de infrastructuur, milieutechniek en projectontwikkeling. In het licht van de uitdagende en veranderende marktomstandigheden in de bouwgerelateerde branches kan Mourik Groot-Ammers terugkijken op een redelijk goed jaar met een lichte omzetstijging en een kleine daling van het resultaat. Wij leggen ons steeds meer toe op integrale opdrachten waarbij het multidisciplinaire karakter van de Mourik-bedrijven het beste tot zijn recht komt. In 2012 hebben wij ons vizier naast de publieke opdrachtgevers in meerdere mate gericht op de private markt. Ook hier leidt de bundeling van kennis en netwerken tot synergievoordelen voor zowel de klanten als voor de Mourikwerkmaatschappijen. De samenwerking verloopt steeds soepeler. Dit neemt niet weg dat wij het integrale Mourik-denken nog beter moeten inburgeren binnen de gehele organisatie. De complete multidisciplinaire nieuwbouw van een waterzuiveringsinstallatie voor Vopak illustreert de kracht van de samenwerking tussen meerdere Mourikbedrijven. Een ander integraal project dat tot de verbeelding spreekt is het turnkeyproject ‘Wilmar Autoroute’. Hiervoor ontwerpen en bouwen Mourik Services, Petrogas, Mourik GrootAmmers, Mourik Bouw en Mourik E&I als combinatie de logistieke faciliteit voor een fabriek, waar ruw plantaardig vet verwerkt zal worden tot diverse eind producten. Tot de opdracht behoren fabrieksfundaties, leidingwerk, tankopslagvoorzieningen, een verladingsstation, een explosiebestendige controlekamer en de bijbehorende infrastructuur. Het verder verbreden van ons werkveld naar de private markt maakt deel uit van onze doelstellingen. De marktomstandigheden in de publieke sector worden in belangrijke mate beïnvloed door de budgettaire ruimte van de rijksoverheid en de lokale overheden. Deze budgetten blijven de komende jaren naar verwachting onder druk staan. De markt biedt echter nog steeds kansen voor de realisatie van een breed scala aan
projecten. Het is de uitdaging om deze kansen te verzilveren. Hiervoor hebben wij veel pijlen op onze boog: specifieke kennis van hoogstaande producten, processen en technologieën, duurzame bedrijfsvoering en het aanbieden van een totaal dienstenpakket en een volledige projectorganisatie aan de klant. We richten onze strategie dan ook op het vergroten van onderscheidende kennis en het aanbieden van complexe producten. Duurzame innovaties spelen ook een prominente rol in onze bedrijfsvoering. Een sprekend voorbeeld van een toekomstgericht product is COLT-asfalt. Het toevoegen van speciale additieven aan het asfalt zorgt voor veel minder (tot 30%) CO2-uitstoot, een substantiële afname van geluidshinder en een langere levensduur van de weg. Het beschikken over deskundig personeel vormt de meest kritische succesfactor om deze ambities waar te maken. Verdere integratie van Mourik Bouw, actief in de industrie- en utiliteitsbouw, zal hiertoe een bijdrage leveren. De volwaardige afdeling engineering van Mourik Bouw versterkt onze kennispositie. De afdeling Verbouw, Renovatie, Onderhoud (VRO) van Mourik Bouw, is in 2012 overgedragen aan Mourik Services, waardoor de omzet van Mourik Bouw is gedaald en het resultaat over 2012 negatief is. Per 1 januari 2013 is Mourik Bouw een dochteronderneming van Mourik Groot-Ammers. Door deze integratie kunnen wij besparen op de algemene kosten. Mede hierdoor en door de synergie tussen de beide bedrijven verwachten wij een positief resultaat in 2013.
Participaties van Mourik Groot-Ammers Frees Service Utrecht (60%) en Traffic & More (60%) sluiten 2012 af met een goede omzetontwikkeling en resultaat conform de vastgestelde budgetten. In 2013 blijven wij scherp focussen op kostenefficiency, samenwerking en een positieve naamsbekendheid.
Mourik Limburg B.V. Mourik Limburg is actief in cleaning en staal- en werktuigbouw, met als hoofdactiviteiten roestvaststalen vaten, verkeersportalen voor rijkswegen, nieuwbouw, renovatie en onderhoud van
Demontage van de benedensluisdeuren van sluis Heel west in het kader van de renovatiewerkzaamheden van het Project Kolkverlenging
stuwen en sluizen. Mourik Limburg blikt terug op een goed jaar. De omzet en het resultaat zijn licht gestegen. Een sterke projectorganisatie en specialistische expertise op het gebied van verkeers kundige draagconstructies, nieuwbouw en onderhoud van natte kunstwerken, zoals sluizen, stellen ons in staat om te profiteren van de gunstige marktomstandigheden in de infra-nichemarkt waarin wij opereren. Mourik Limburg is in staat om voor grote delen van het werk als multidisciplinaire aannemer de verantwoordelijkheid te nemen voor het gehele proces, van ontwerp tot oplevering. Een waarneembare tendens in deze markt is de verschuiving naar steeds bredere onderhoudscontracten. Op het gebied van industriële reiniging zijn de economische ontwikkelingen sterker merkbaar. Door de relatief kleine organisatie van deze afdeling heeft dit echter geen nadelige gevolgen voor het eindresultaat. In het verslagjaar hebben wij in onderaanneming van Besix het staalbouw kundige deel van de keersluis Heumen opgeleverd. De sluiskolken van Heel en Maasbracht zijn in combinatie met Besix verlengd en geheel vernieuwd. Vermeldenswaard is hier zeker het vijfjarig prestatiecontract Nat Zuid dat wij van Rijkswaterstaat Directie Limburg
“Wij profileren ons als een aanbieder van totale oplossingen voor complexe vraagstukken van de klant. Daarom blijven wij werken aan een transparante projectbeheersing, maar ook aan het verdiepen en verbreden van onze kennis in de disciplines die in onze projecten aan de orde komen.” Walter Deelen Directeur Mourik Limburg
hebben verworven. Mourik heeft voor dit project in combinatie met Imtech ingeschreven en tekent voor 75% van de activiteiten. De werkzaamheden omvatten een breed scala aan activiteiten, variërend van groen tot werktuigbouwkundig onderhoud en het oplossen van eventuele calamiteiten. Voor Rijkswaterstaat Dienst Oost-Nederland hebben wij het onderhoud aan de sluizen Driel-Amerongen uitgevoerd. Onze projectaanpak heeft ook bij deze nieuwe opdrachtgever waardering gekregen. Wij profileren ons als aanbieder van totale oplossingen voor complexe vraagstukken van de klant. Hiervoor blijven wij werken aan het verdiepen en verbreden van kennis in alle disciplines die in projecten aan de orde komen, van werktuigbouwkunde, engineering en kranenbouw, tot specifieke werkzaamheden onder water. Deze brede kennis en ervaring vormen ons onderscheidend vermogen en houden ons tevens scherp, omdat wij ook alle risico’s van elke multidisciplinaire aanpak tijdig moeten identificeren en actief beheersen. Wij zijn in het bezit van diverse ISO-, VCA-, Milieu- en MVO-certificaten voor onze vakgebieden. Buiten de certificeringsaudits vinden er
met regelmaat audits plaats vanuit onze opdrachtgevers. Mourik Limburg werkt continu aan het verbeter- en aanpassingsproces om haar diensten zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de behoefte uit de markt. Mourik Limburg ziet de toekomst positief maar ook realistisch tegemoet. Wij verwachten in 2013 een gelijkblijvende omzet; het grootste gedeelte hiervan is zelfs al gecontracteerd. Wij moeten continu blijven investeren in onze deskundigheid. Capaciteitsuitbreiding behoort tot de mogelijkheden, afhankelijk van de complexiteit van projecten. Gestroomlijnde processen, korte communicatielijnen, en een relatief kleine en slagvaardige organisatie maken het mogelijk om snel, vakkundig, veilig, verantwoord en betaalbaar aan de vraag van de klant te voldoen. Dit vermogen willen wij behouden en verder ontwikkelen.
Hendrik Bedrijven Brunssum B.V. Hendrik Bedrijven Brunssum, de groeve waar wij zand, grind en klei winnen, is actief voor verschillende branches: de baksteenindustrie, de wegenbouw, aanleg sportvelden en in de leisteenhandel. De omzet en het resultaat zijn gedaald. Economische ontwikkelingen in
de bouw en wegenbouw hebben een nadelige invloed op de markt waarin wij opereren. In deze uitdagende marktomstandigheden proberen wij ons te onderscheiden door proactief mee te denken met onze klanten over productontwikkeling, het aanreiken van productgegevens en advisering op maat. Wij streven een hoog kwaliteitsniveau na, hanteren scherpe kwaliteitscontroles en werken continu aan productverbeteringen. Ook nemen wij de prijs-kwaliteitverhouding regelmatig onder de loep. Onze producten worden uitgeleverd onder productcertificaten en worden voor diverse doeleinden gebruikt. In Geleen werd bijvoorbeeld de beekloop afgedicht met Brunssummer klei, afkomstig uit de Hendrik-groeve. In de dagelijkse bedrijfsvoering besteden wij veel aandacht aan MVO. Wij monitoren het brandstofgebruik van onze machines en geven trainingen aan chauffeurs om zuiniger en efficiënter om te gaan met materieel. Onze inspanningen op dit gebied werden in 2012 bekroond met de eerste plaats van onze collega Ralph Hornesch, tijdens de Groene Grondverzet Wedstrijden. In 2013 blijven wij ons vakmanschap ontwikkelen. Wij verwachten geen wijziging in de personele bezetting.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik in 2012
een aantal locaties binnen de industrie. Hier zien wij onder andere toekomst voor het vloeistofkerend maken van vloeren. Onze strategie behelst verder het bewerken van nichemarkten, zoals restauraties en zwembaden.
G. Bouman Arkel B.V.
In 2012 heeft Vogel meerdere viaducten, bruggen en sluizen duurzaam beschermd door middel van kathodische bescherming
Vogel B.V. / Vogel Kathodische Bescherming B.V. Vogel is specialist in betonreparaties met als nieuwe specialisatie kathodische bescherming. De omzet over het afgelopen jaar is gedaald. Door de druk op de marges is het bedrijfsresultaat ook gedaald. De omzet van de nieuwe loot aan de stam Vogel Kathodische Bescherming (VKB) is gestaag gegroeid met een bevredigend resultaat. Het werkveld van VKB blijkt een groeimarkt te zijn. Kathodische bescherming biedt oplossingen voor (corrosie)schades, die het saneren van beton beperken en een duurzame functionaliteit opleveren. Al jaren zien wij dat het beschikbare werk in de industrie geen gelijke tred houdt met de hoeveelheid uit te voeren projecten bij de overheid. Vogel heeft veel betonrenovaties gedaan voor infrastructurele projecten, grotendeels in samenwerking met andere Mourikbedrijven. Ondanks het feit dat wij ongeveer de helft van onze omzet in 2012 hebben gehaald uit diverse infra-activiteiten, verleggen wij het accent naar de private markt, en dan vooral de industrie. Dit heeft te maken met een teruglopend aantal projecten van publieke opdrachtgevers. Een interessant project in het verslagjaar is de renovatie van 1.300 voorgespannen liggers van 29 viaducten voor de A1, A28 en A50 in het kader van het project Liggerkoppen. In dit project wordt kathodische bescherming toegepast door
middel van opgedrukte stroom die opgewekt is uit zonne-energie. In 2013 komt de eerste fase van het project gereed, waarna een periode van 20 jaar onderhoud volgt. Andere vermeldenswaardige projecten zijn de renovatie van een betonnen casco voor Nedinsco in Venlo, kathodische bescherming in zwembad Overbosch in Den Haag, en betonnen barriers in de Vollenhoventunnel in opdracht van combinatie De Utrechtse Tulp. De sluiswanden van de sluizen in Born en Maasbracht hebben wij voorzien van kathodische bescherming door middel van grondanodes. Voor Lyondell is een stalen skid brand werend bekleed op het terrein van Mourik Services. Grillige marktomstandigheden vergen onderscheidende kracht van ons bedrijf. Op basis van onze jarenlange ervaring, kennis en hoge kwaliteitseisen leveren wij ‘out of the box’ oplossingen op maat voor onze opdrachtgevers. Een voorbeeld hiervan is het innovatieve anker dat Vogel heeft ontwikkeld om de natuurstenen gevel van het Hilton Hotel in Rotterdam te verankeren, zonder dat de beplating gedemonteerd hoefde te worden. De vooruitzichten voor 2013 zijn gematigd positief. Wij verwachten verlenging van het contract met Shell voor vijf jaar. Het grootschalige onderhoudscontract met EPZ voor de kerncentrale wordt naar verwachting in 2016 afgerond. In samenwerking met Mourik Services streven wij naar uitbreiding van
Bouman Arkel is actief in conservering en schilderwerken en laat in 2012 een zeer sterke omzetgroei zien. Het resultaat bleef echter sterk achter. In het verslagjaar hebben wij meerdere projecten binnen de industrie uitgevoerd. Het project Gasunie zorgde voor een buitengewone omzetgroei. Beschikbaarheid van vakkundig personeel in grote aantallen en te zware belasting van de eigen projectorganisatie waren risicofactoren bij dit project. Het project is afgerond met een negatief resultaat. Dit hebben wij opgevangen met overige werken zoals de conservering van het koelwaterinlaatgebouw van EPZ. Naast een grondige sanering en conser vering van de betonwanden en stalen onderdelen, hebben wij op de onderwaterdelen een hoogwaardige anti-fouling aangebracht. Dit bespaart de opdracht gever jaarlijks substantiële kosten en downtime ten gevolge van de reiniging en verhoogt het rendement van het koelproces. De werkzaamheden duren tot medio 2013. Op de agenda staat, in samenwerking met Mourik Techniek, de ontwikkeling van een non-entry mobiele unit die het stralen en conserveren van inwendige vaten veiliger maakt. Vergrijzing, ontgroening en tanende belangstelling van de jeugd voor vakmanschap in onze branche baren ons zorgen. Wij initiëren en begeleiden diverse leertrajecten via onze branche organisatie om vakmanschap binnen te halen en kennis en kunde te blijven ontwikkelen. In 2013 zullen wij zowel ons bedrijfsbureau versterken als het aantal productiemedewerkers uitbreiden. Gezien de zorgwekkende ontwikkelingen in de infra- en openbare markt, en gematigde verwachtingen van woning- en vastgoedbeheer, richten wij ons in 2013 vooral op de industrie. De sleutel tot integrale dienstverlening is turnkey-‘ontzorging’. Op basis van vertrouwen en ingecalculeerde financiële risico’s dragen wij mede de zorg voor de continuïteit van de core business van de klant. Onmisbare voorwaarden voor het slagen van deze toekomstvisie zijn structureel overleg, delen van netwerken en kennis, en nauwe samenwerking met de Mourik-bedrijven.
DIVISIE INDUSTRIE Mourik Services B.V. / Mourik Vlissingen B.V. Mourik Services en Mourik Vlissingen zijn voornamelijk actief in de industrie gebieden Europoort, Botlek, Maasvlakte, Moerdijk, Vlissingen/Terneuzen en IJmond. De activiteiten bestaan uit industriële reiniging, mechanisch werk, civiel onderhoud en industrie- en utiliteitsbouw, en zijn onderverdeeld in projecten, fabrieksstops en onderhoudscontracten. Wij voeren werken uit in afzonderlijke disciplines maar ook in geïntegreerde, multidisciplinaire totaalpakketten. In 2012 is de omzet fors gestegen en daarmee is de prognose overtroffen. Het resultaat steeg licht. Belangrijkste oorzaken zijn de toegenomen kosten en druk op de tarieven, mede als gevolg van de wereldwijde economische crisis en aanloopverliezen bij de ‘non-entry tank cleaning’ van onze in 2011 opgestarte onderneming MTC GmbH. In antwoord op de tendens dat opdracht gevers nog scherper op kosten zullen sturen, leggen Mourik Services en Mourik Vlissingen voor 2013 de focus op kosten besparing, verbetering van efficiency en kwaliteit van de dienstverlening. Innoveren is hierin het sleutelwoord. In 2012 hebben wij een aantal grote projecten succesvol uitgevoerd. Enkele voorbeelden: » Renovatiewerkzaamheden aan de oostelijke tunnelbuis voor het project Maastunnel-2 » Leidingwerk aan de Ocean Jetty voor Kuwait Petroleum Europoort » De bouw van een waterzuiveringsinstallatie voor Vopak Terminal Europoort » De bouw van een vet-alcoholfabriek voor Wilmar Oleochemicals » Grote onderhoudsstops voor BP Raffinaderij Rotterdam en Shell Pernis De goede en veilige uitvoering van deze werken heeft geleid tot een aantal vervolgopdrachten. Ook andere klanten bevestigden hun vertrouwen in onze bedrijven met nieuwe opdrachten. We hebben een aantal meerjarencontracten afgesloten, onder andere met Zeeland Refinery voor mechanisch, cleaning- en civiel werk, met Lyondell voor mechanisch werk (Maasvlakte en Botlek) en met Shell
(Pernis en Moerdijk) voor de uitvoering van mechanische turnarounds en projecten. Van Akzo Nobel verkregen we de opdracht voor de uitvoering van het DME (Dimethyl Ether) 45Kt project. Voor Vopak voeren we steeds vaker mechanische en civiele projecten uit en BP heeft een Letter of Intent afgegeven voor cleaningwerkzaamheden gedurende de turnaround in 2013. Wij verwachten voor 2013 een zeer drukke voorjaarsperiode waarin veel stops tegelijkertijd zullen plaatsvinden. In 2013 loopt een aantal belangrijke contracten af en dat zorgt voor uitdagingen. We maken weliswaar een reële kans op verlenging, maar een zekerheid is dat uiteraard niet. De geïntegreerde, multidisciplinaire projecten in samen werking met andere Mourik-bedrijven blijken een succes en gaan we uitbreiden. Hierbij maken wij gebruik van de synergievoordelen die de kruisbestuiving van kennis, ervaring, specialismen en middelen oplevert. Verder zien we kansen om in 2013 een groter marktaandeel te veroveren in tank(terminal)onderhoud. In 2013 voorzien we ook uitbreiding van onze industriële loodgietersactiviteiten, voortbordurend op het succes van het huidige team. Naast de risico’s die de huidige markt situatie veroorzaakt, kent de markt waarin wij opereren een tekort aan vakkundig personeel. Met een goedgevulde orderportefeuille voor 2013 moeten Mourik Services en Mourik Vlissingen zorgen voor voldoende vakmensen. We hebben daartoe onder andere trajecten ingezet met Kenniscentrum Cosi en met uitzendbureau Zuidgeest (50% Mourikparticipatie) voor de instroom van vakmensen. Daarnaast richten we ons nog meer op het verbeteren van de kennisstructuren, het delen van best practices, en kennen we een actief wervings- en opleidingsbeleid. De kwaliteit van dienstverlening heeft onze continue aandacht. Wat veiligheid betreft, blijven we sinds 2010 zonder Lost Time Incident (LTI), een prestatie waar we trots op zijn. Om onze Total Recordable Incident Rate (TRIR) van rond de één verder naar beneden te brengen, hebben wij een meerjaren-
gedragsprogramma gestart, waarin wij het herkennen en bijsturen van onveilig gedrag stimuleren. Door de recessie en de overcapaciteit in de markt hebben veel van onze klanten het zwaar, waardoor zij in sommige gevallen genoodzaakt zijn fabrieken te sluiten. Onze ambitie in het onder steunen en ‘ontzorgen’ van onze opdrachtgevers gaat ver. Wij trachten kostenbesparingen en verbetering van efficiency te realiseren door mee te denken in verdere optimalisatie van proces- en ketenbeheersing, innovatieve technologieën te ontwikkelen en doelmatig materieel in te zetten. Onze innovaties zorgen niet alleen voor lagere kosten en flexibiliteit, maar creëren ook kansen in bestaande en nieuwe marktsegmenten. Voorbeelden zijn de inmiddels bewezen innovaties die het werk zowel veiliger als efficiënter maken, zoals non-entry tank cleaning en het draadloos spuitpistool. Recent hebben we daar veelbelovende technologieën aan toegevoegd, zoals emissiebeperkende technieken die de uitstoot van schadelijke stoffen, onder andere bij tankopslag bedrijven, aanzienlijk verminderen, zonder afname van productiecapaciteit. Hier liggen veel kansen. Een ander interessant project is de toepassing van ultrasoon reinigen. De inzet daarvan bij een van onze grote opdrachtgevers leverde in 2012 een succesvol resultaat op, waarmee de weg is vrijgemaakt voor het inzetten van deze techniek bij andere bestaande en nieuwe klanten. Innovatief vermogen, expertise, jarenlange ervaring en goede logistieke en organisatorische vaardigheden bieden Mourik Services en Mourik Vlissingen een goede uitgangspositie voor de toekomst.
Dochterbedrijven van Mourik Services MCO-Team B.V. (100%), met als hoofdactiviteiten het integraal optimaliseren van luchtkoelers en het leveren van koelcapaciteit door advisering, engineering, reiniging en onderhoud, heeft in 2012 het gewenste resultaat niet behaald. De omzet is gedaald en het resultaat stond onder druk. De focus op onderhoud heeft geresulteerd in een stijging van werkzaamheden in dit
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik in 2012
“Onze innovaties zorgen niet alleen voor lagere kosten en flexibiliteit, maar we creëren er ook kansen in bestaande en nieuwe marktsegmenten mee” John Barends Directeur Mourik Services
Reinigingsinstallatie van koelbanken, gezamenlijk ontwikkeld door MCO-Team en Petrogas
marktsegment. Met name op Zeeland Refinery hebben wij tijdens de turnaround in september mechanisch onderhoud aan de airfinbanken met succes uitgevoerd. Het jaar 2012 stond in het teken van actieve acquisitie binnen en buiten de Benelux. Wij hebben de eerste contacten gelegd en gesprekken gevoerd met potentiële klanten over de specialismen van MCO-Team. Op innovatief gebied zijn we in een gevorderd stadium met het inzetten van de MCO-Monitor. Dit is een tool die op afstand diverse parameters uitleest en daarmee onder andere het ideale moment kan bepalen om tot reiniging over te gaan. Hiermee kunnen wij de klant proactief op maat bedienen en ontzorgen. In de tweede helft van 2012 hebben wij intensief samengewerkt met Petrogas om
gezamenlijk een nieuwe opdrachtgever te bedienen. Door de kennis en ervaring van Petrogas met grote projecten en de kennis van MCO-Team op het gebied van reinigingsspecialisme te bundelen, hebben we het one-stop-shoppingprincipe binnen de Mourik-bedrijven effectief toegepast. Het doel voor 2013 is om de pijlers van MCO-Team verder te optimaliseren, met de focus op verlaging van kostprijs, verbetering van efficiency, innovaties en continu werken aan verbeteren van kwaliteit en veiligheidsperformance. De omzet van Mourik Chemical Cleaning B.V. (MCC) (70%), specialist in het chemisch technisch reinigen van installaties is fors gestegen, maar ook hier stonden de marges onder druk, met een daling van het resultaat als gevolg. MCC heeft een aantal buitenlandse projecten
uitgevoerd, waaronder reiniging van een sterk vervuilde tank van een schip in Gdansk (Polen) en naftatanks van Total Frankrijk. Tevens hebben wij de bundelvoorbehandeling voor ingebruikname uitgevoerd voor Yara Sluiskil (Nederland). In 2012 heeft MCC diverse investeringen gedaan in materieel. Een interessante innovatie is een robot om camerainspecties te doen in leidingen. Uitbreiding van het personeel, vooral projectleiders, staat op de agenda voor 2013. Dankzij onze specialistische expertise hebben wij een vijfjarig contract voor bundelreiniging verworven voor Yara, Italië. Ook zijn wij in gesprek met de Wereldbank voor een project in Macedonië, waarbij afvalwater, afkomstig uit energiecentrales, moet worden gereinigd. Voor de uitbreiding van onze expertise in het non-entry reinigen van opslagtanks hebben wij ons team versterkt.
Mourik van Tunen B.V. (60%) verricht schrootactiviteiten voor Tata Steel en overslagactiviteiten. De omzet daalde door verminderde activiteiten voor Tata Steel, waardoor het verlies toenam. Procesveranderingen bij onze opdrachtgever Tata Steel hebben ertoe geleid dat we het tij niet hebben kunnen keren. In 2012 hebben wij wel een interne verbeterslag gemaakt door de invoering van Metacom, het ERP-pakket dat ook binnen Mourik wordt gebruikt en in januari 2013 is Teamworks uitgerold, een automatiseringspakket voor de optimalisatie van bedrijfsprocessen middels workflows. Ons doel in 2013 is de integratie van het management control systeem van M ourik. De aangekondigde besparingen voor 2013 binnen Tata Steel zullen wederom zorgen voor een moeilijk jaar. Enerco, een andere grote opdrachtgever, zal echter haar werkgebied vergroten binnen Nederland. Dit betekent voor Mourik van Tunen uitbreiding van het huidige dienstenpakket, een positieve ontwik keling voor onze bedrijfsvoering. Mourik Tank Cleaning GmbH (MTC) (100%) onderscheidt zich met specialistische non-entry tankreinigingstechnieken. MTC, opgestart in 2011, heeft een moeilijk jaar gehad door onvoldoende omzet in de eerste helft van het jaar. Uitstel van geplande werken door opdrachtgevers resulteerde in te weinig opdrachten. Over heel 2012 is de omzet gelijk gebleven, maar we sluiten het jaar af met een fors verlies. MTC heeft projecten uitgevoerd bij Shell, Total Frankrijk en in Noorwegen. De stikstofinstallatie voor inertiseren van tanks en systemen, die wij samen met Petrogas hebben ontwikkeld, zorgt voor een technologische voorsprong. In de markt zien wij een ontwikkeling om de totale keten aan te pakken, vanaf grove reiniging tot ‘final cleaning’ en oplevering in samenwerking met meerdere partijen. In dit opzicht biedt MTC toegevoegde waarde met haar kennis van chemische reiniging, inzet van speciale chemicaliën en de knowhow van ervaren medewerkers op het gebied van non-entry tankcleaning. De tankopslagmarkt groeit en wordt steeds belangrijker.
Participaties van Mourik Services Asbest & Combi Services B.V. (ACS) (50%) heeft haar meest uitdagende en prestatierijke jaar achter de rug en heeft de hoogste omzet ooit behaald met daarbij een bevredigend bedrijfsresultaat. Wij sluiten 2012 tevreden af en blikken terug op een aantal bijzondere en omvangrijke projecten. Het asbestveilig maken van de Maastunnel in Rotterdam is het paradepaardje van onze uitgevoerde projecten. Negen weken lang had ACS als hoofdaannemer van het project elke dag ruim 150 mensen werkzaam. Na negen turbulente en uitdagende weken is het project succesvol afgerond. In opdracht van Stadgenoot Amsterdam hebben wij niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen verwijderd uit honderden bergingen van woonblokken in de Diamantbuurt in Amsterdam. De besmette inventaris is gereinigd, opgeslagen en weer ingeruimd. Dit project duurde acht maanden. In opdracht van Het Groene Hart ziekenhuis in Gouda zijn ruim 6.000 m2 asbestverontreinigde ondergrondse loopruimten gesaneerd en gereinigd. Daarnaast hebben wij in 2012 verschillende grote en middelgrote projecten uitgevoerd in opdracht van onze vaste opdrachtgevers zoals de TU Delft, KLM, Martinair en Transavia. Op de agenda voor 2013 staat onder andere een groot sanerings- en sloopproject van gigantische ketels voor E.ON Rotterdam. De samenwerking met Personeelsdiensten, Training & Cursus Centrum B.V. (TCC) (25%) is in 2012 voortgezet. Veel van onze technische opleidingen verlopen via TCC. Wij stellen diverse gezamenlijke plannen op en voeren ze uit om goede vakmensen te werven. In 2012 heeft TCC een nieuw kantoor betrokken. Een scheepsbouwloods uit 1900 is omgebouwd tot een modern opleidingscentrum waar TCC gehuisvest is. Op dit moment worden plannen uitgewerkt om een voormalige fabriek van Shell Pernis te verhuizen naar het RDM-terrein op Heijplaat, Rotterdam. De fabriek zou na een grondige revisie als opleidingscentrum moeten fungeren onder de naam RMTU (Rotterdam Maintenance Training Unit). Het project
verkeert in de financieringsfase. We zouden deze unit kunnen gebruiken voor alle relevante trainingen in de (proces) industrie om op een zeer praktijkgerichte manier mensen op te leiden tot vaklieden. Met een baangarantie via TCC (personeelsdiensten) kunnen cursisten hun weg vinden naar een vaste baan in de industrie.
Mourik E&I B.V. (60%) De activiteiten van Mourik E&I omvatten elektrotechniek, instrumentatie, sanitaire en waterleidinginstallaties, en klimaatbeheersing. De omzet is licht gedaald. Het behaalde resultaat was conform het geprognosticeerde budget. In 2012 hebben wij ons gefocust op de industriemarkt, mede vanwege de terughoudendheid in de utiliteit. Vanuit onze expertise leveren wij graag een bijdrage aan multidisciplinaire projecten. Voor de projecten Wilmar en Vopak Terminal Europoort Waterzuivering West doen wij de engineering en de realisatie van de elektrotechnische installaties. Voor onze klant Vopak Chemie vervangen wij de conventionele verlichting in de laad-/loskraan door LED-verlichting. Mourik E&I is actief bezig met marktbenadering, ook via social media. Wij profileren ons als totaalinstallateur bij diverse opdrachtgevers. Als lid van UNETO-VNI en VAP blijven wij betrokken bij actuele ontwikkelingen in de markt en spelen daarop in. In 2013 staat efficiencyverbetering op de agenda door onder andere de integratie van de project- en financiële administratie. De elektrische auto maakt een serieuze opmars. Mourik E&I is installateur en dealer van EV-box, een landelijk dekkend netwerk van oplaadpunten voor elektrisch rijden. Wij constateren weinig kwalitatieve instroom van personeel. Schoolverlaters zijn niet voldoende praktijkgericht opgeleid en missen vaak een werk mentaliteit. Om deze leerlingen toekomstperspectief te bieden, leiden wij hen zelf verder op. Wij participeren ook actief in het verbetertraject ‘Leercultuur’, dat we met UNETO-VNI hebben opgezet voor de instroom van schoolverlaters. Verder nemen wij deel aan de TechNetKring Voorne-Putten om in samenwerking met de ROC’s technische leerlingen te plaatsen bij ons bedrijf. Inmiddels hebben wij vier leerlingen geplaatst.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik in 2012
DIVISIE INTERNATIONAAL Petrogas International B.V. (60%) Petrogas is actief in de gasindustrie en ontwerpt en bouwt installaties om gasbewerkingen en -metingen te doen. Petrogas kan terugblikken op een goed
wordt gescheiden en terug in de bron wordt gepompt. De oliekwaliteit stijgt en de brondruk blijft zo langer op peil. Dat zorgt voor meer winst voor de opdrachtgevers. Petrogas voert steeds meer multidisciplinaire projecten uit met de andere Mourikbedrijven, waarbij we de mechanische en E&I-engineering doen, zoals bij projecten voor Exxon, Vopak en Wilmar.
“Wij luisteren naar de wensen van de klant en richten ons op de oplossingen ‘bij de bron’. Ook hier blijft ons motto gelden: ‘Denkt aleer gij doende zijt, zijt gij doende, denk dan nog’.” Chris van der Ree Directeur Petrogas
jaar waarin de beoogde omzetgroei is behaald. De omzet en het resultaat zijn fors gegroeid. De gerealiseerde groei is mede te danken aan nieuwe klanten, uitbreiding van een aantal vakgebieden in de markten waarin Petrogas opereert, en een actieve aanpak van het upstream marktsegment. Forse investeringen in kennis en kunde van onze medewerkers hebben bijgedragen aan het positieve resultaat. De doelstellingen voor 2012 zijn ruimschoots behaald. Petrogas heeft geluisterd naar de wensen van de klant en haar innovaties gericht op de oplossingen ‘bij de bron’, daar waar het gas wordt gewonnen. Vanuit een bredere risicoanalyse hebben we complexe high-end technische innovaties ontwikkeld die state-of-the-art techniek combineren met een doelgerichte aanpak. Interessante innovaties zijn het Black Dust filter, dat de corrosieproducten vanuit de pijpleidingen filtert, en de inline separatietechniek, die ervoor zorgt dat het aanwezige water bij de oliebron
Mogelijke risico’s zouden kunnen ontstaan door een eventuele drastische verslechtering van de economie van het Midden-Oosten en Afrika. Op dit moment is dit niet aan de orde. Doelstellingen zijn onder andere efficiencyverbetering door standaardisatie en optimalisatie van de werkmethoden, spreiding van omzet over deelsegmenten en geografische markten, en one-stopshopping voor onze afnemers. Het ontwikkelen en vermarkten van unieke technische expertise behoort tot de speerpunten. De strategie op lange termijn is gericht op versterking van de marktpositie, uitbreiding en stabilisering van kennis in de organisatie, risicospreiding van de omzet, en uitbreiding van de samenwerking met andere Mourik-bedrijven. In het kader van kennisdeling hebben vier medewerkers van de Mourik infrabedrijven in 2012 meegewerkt aan Petrogas-projecten. Deze kruisbestuiving bevordert de onderlinge samenwerking.
Mourik n.v. België Mourik n.v. is actief in de civiele en utiliteitsbouw, industriële reiniging, catalyst handling, asbestverwijdering en bodem- en grondwatersaneringen. De omzet- en resultaatprognoses over 2012 zijn behaald, ondanks de druk op de civiele en utiliteitsbouw. De omzet in de civiele en utiliteitsbouw is beneden de verwachtingen en dit vooral voor de civiele projecten. De omzet voor renovatieprojecten en bouwkundig onderhoud ten behoeve van de Zorgsector (ziekenhuizen en serviceflats) bleef nagenoeg op peil, maar met een minder goed resultaat dan vorig jaar.
Voor ADIC hebben wij het voormalig stadsarchief van zes verdiepingen hoog omgevormd tot een opvangcentrum voor drugsverslaafden. Mourik heeft tevens twee van de vier gerenoveerde serviceflats voor het Zorgbedrijf gerealiseerd, evenals de ombouw van één vleugel van de materniteit van het Middelheim Ziekenhuis, de nieuwbouw van een Kinderdagverblijf voor vzw Thuishulp en de ombouw van een voormalige opslagplaats tot kantoorgebouw voor de Belgische Transportarbeidersbond. In de civiele bouw werden bepaalde projecten niet binnengehaald, ondanks de calculaties met zeer lage marges. Dit resulteerde erin, dat projecten in uitvoering met een laag resultaat werden opgeleverd of nog opgeleverd worden. Ondanks dat hebben wij toch technisch mooie en innovatieve projecten uitgevoerd. Helaas was dit niet altijd met het beoogde financieel resultaat voor de inspanningen die zowel in de werkvoorbereiding als op het terrein werden gedaan. Wij hebben met succes twee
Mourik n.v. België heeft op de site van Lanxess te Antwerpen de civiele werken uitgevoerd voor de constructie van een productie-installatie door middel van glijbekisting
torens van 24 en 50 meter hoog, door middel van glijbekisting, voor Kronos in Gent en Lanxess in Antwerpen uitgevoerd. De overige civiele projecten concentreerden zich vooral bij Vopak, Fluxys, Water-link en Kaneka. De orderportefeuille voor 2013 voor de volledige bouwkundige activiteiten is aan de magere kant in vergelijking met de voorgaande jaren. In de openbare Zorgsector zal moeten blijken of de nieuwe politieke bewindvoerders in Vlaanderen nog veel zullen investeren in de sociale sector. Ook in de chemische en petrochemische sector moeten we afwachten of de geplande investeringen wel degelijk zullen doorgaan. De activiteiten op het gebied van industriële dienstverlening, catalyst handling en asbestverwijdering zijn in 2012 zowel qua omzet als qua resultaat meer dan succesvol geweest. Hiertoe droegen onder meer bij de meerjarige contracten voor de Krijgsmacht, een aanzienlijke asbestsanering voor het Universitair Ziekenhuis te Gent, drie catalystwissels bij Total en Ineos,
en de meerjarige contracten op onder andere Kronos, Prayon en Solvay. Wij hebben ook enkele nieuwe meerjaren contracten afgesloten voor de verwijdering van afvalstoffen. In samenwerking met Belgoproces hebben wij een bijzonder project binnengehaald: de totale ontmanteling, met inbegrip van asbestverwijdering, van de Thetis nucleaire reactor van de Universiteit in Gent. Na een minutieuze werkvoorbereiding zijn wij begin 2013 gestart met de uitvoering. De aansturing van dit project vraagt de nodige aandacht. Bij de bodem- en grondwatersaneringen was de omzet in de eerste helft van 2012 bijzonder laag. In juni en augustus hebben we wel een aantal projecten binnengehaald, waarvan voor sommige de eerste aanbieding al in 2011 plaatsvond. Dit waren bodemsaneringen, zoals Elia in Merksem, de site Trou-du-Bois in opdracht van de SPI+, en de testfabriek van Techspace nabij Luik, maar ook lang lopende in-situ saneringen, zoals de hydraulische barrière in Genk in opdracht van Glenn Springs Holdings en het project
voor GE Healthcare in Loncin. Deze projecten waren verspreid over Vlaanderen en Wallonië. De uitvoering diende voor de meeste projecten na het zomerbouwverlof te starten. Het was alle hens aan dek om dit te kunnen realiseren. In 2012 hebben wij ook een aantal langlopende in-situ recirculatiesystemen technisch met succes opgestart. De werkzaamheden (in combinatie) op de Carcoke site in Zeebrugge, in opdracht van OVAM, lopen door tot midden 2013. Op aanbestedingen van de overheid heeft de markt abnormaal laag en speculatief ingeschreven, met als gevolg weinig of geen werk voor ons. In 2013 zullen we onze aandacht commercieel gezien vooral vestigen op het binnen halen van privéwerken en de opportuniteiten voor het toepassen van innovatieve saneringstechnieken. Bij onze participatie in de Grondrecyclagecentra, samen met DEC, was de aanvoer van te reinigen grond aan de magere kant. Vanaf september was er echter weer een piekmoment. Vanuit Noord-Frankrijk was de aanvoer,
“De nood aan soepele wendbaarheid van eenieder in de schakelketting van ons bedrijf is nog nooit zo groot geweest als in deze snel veranderende tijden. Willen we overleven en een beetje groeien, zal creativiteit, inzet en nog meer letten op de kosten het motto zijn voor 2013.” Michèle Eisendrath-Van Houtte Directeur Mourik n.v.
Mourik in 2012
in tegenstelling tot in 2011, teleurstellend laag. De prijzen staan ook hier onder zeer zware druk. De verwachtingen voor 2013 zijn helaas niet beter. In de huidige markt is het nog steeds moeilijk om kwalitatief goed personeel met een positieve werkhouding te vinden. Hoe tegenstrijdig dit ook moge zijn. Vooral voor de cleaningwerkzaam heden is dit nog steeds een probleem. We blijven de nodige inspanningen doen voor de rekrutering van goede mensen met een positieve werkattitude. In het najaar van 2012 werden onze ISO en VCA geheraccrediteerd. Als gevolg hiervan hebben wij aandacht besteed aan duidelijke procedures en de nodige acties ingezet via externe begeleiding. Er deden zich in 2012 geen noemenswaardige veiligheidsincidenten voor. “Crisistijd is niet leuk – alles kraakt, scheurt, spant – wat waar was gisteren, is vandaag verleden tijd. Mourik n.v. is een organisatie van vlees en bloed met een filosofie, een cultuur, waarden en normen die het referentiekader vormen waarbinnen iedere werknemer gecontroleerd zijn ding kan doen. Het is een door cultuur gedreven organisatie. De nood aan soepele wendbaarheid van eenieder in de schakelketting van ons bedrijf is nog nooit zo groot geweest als in deze snel veranderende tijden. Willen we overleven en een beetje groeien, zal creativiteit, inzet en nog meer letten op de kosten het motto zijn voor 2013,” aldus Michèle Eisendrath-Van Houtte, directeur.
UM Holding B.V. Alle internationale activiteiten, behalve die in België, zijn samengebracht in UM Holding. UM Holding wil de beste internationale contractpartner zijn voor catalyst handling en industrial services, en heeft vaste locaties in Nederland, Duitsland, Spanje, Italië, Engeland, Aruba, Venezuela en Amerika en deelnemingen in Brazilië, het Midden-Oosten en het Verre Oosten. In 2012 is de omzet licht gedaald. Het resultaat stond onder druk en was negatief. De oorzaak ligt onder andere in toenemende prijsdruk op de Europese markt als gevolg van de economische crisis, flink afnemende activiteiten bij de Valero Raffinaderij op Aruba, en de politieke situatie in Venezuela. In dit land zijn de raffinaderijen in handen van de
staat. De verkiezingsstrijd zorgde voor een ongunstig onderhouds- en investerings klimaat omdat veel overheidsgeld aan de verkiezingen werd uitgegeven. De vooruitzichten voor 2013 zijn echter positief, wij verwachten weer veel werk in Venezuela. Mourik GmbH heeft een zwaar jaar gehad met een verlies tot gevolg. Wij hebben een reorganisatie door gevoerd om deze Duitse vestiging weerbaarder te maken in de ongunstige marktomstandigheden waarin raffinaderijen minder produceren of dichtgaan in verband met een lagere vraag naar olie en olieproducten. Bij Mourik UK zijn we geconfronteerd met de sluiting van Petroplus, een van onze belangrijkste klanten. We hebben tevens een reorganisatie doorgevoerd. De vooruitzichten voor Mourik UK zijn positief voor 2013. In de markt waarin wij opereren, moeten wij concurreren met prijsvechters. Onze innovaties en ons kennisniveau vormen ons onderscheidend vermogen. In 2012 hebben wij een aantal successen behaald. Het global catalyst handling contract met Shell verloopt voorspoedig. Wij hebben omvangrijke werkzaamheden uitgevoerd in Amerika en Qatar. In Qatar zijn wij begonnen met de uitvoering van het tienjarige contract dat wij eind 2011 hebben verworven. Hier levert Mourik Technicians een positieve bijdrage aan de inzet van personeel. In Engeland en Duitsland hebben wij wederom de CleanCat-technologie succesvol ingezet. In Italië hebben wij een meerjarig contract afgesloten bij ENI Taranto. Dit alles getuigt van vertrouwen van onze klanten. De kwalitatief goede dienstverlening die wij bieden, zou onmogelijk zijn zonder onze innoverende kracht. Een sprekend voorbeeld hiervan is een nieuw beladingssysteem voor de tubular divisie, de MIDC-loader, waarvoor wij een patent hebben verworven. De snelle en secure belading waarbij de catalyst nauwelijks wordt beschadigd, is een onmiskenbaar voordeel in vergelijking met de traditionele methodes. In een multidisciplinair team met onder andere Petrogas werken wij aan een innovatief systeem om kwik te verwijderen uit processtromen. Daarnaast hebben
Visualisatie van de dense loadingtechniek voor pijpreactoren, die zorgt voor ongeëvenaarde consistentie bij het vullen van pijpreactoren met catalyst
wij op Shell Moerdijk gewerkt aan een specifiek probleem van onze klant. UnidenseTM Technology GmbH heeft een goed jaar gehad. Voor de toekomst zien wij potentiële groeimogelijkheden. De innovatieve ‘dense loading’ technologie en een unieke techniek speciaal voor pijpreactoren, de UniloaderTM, zorgen voor constante kwaliteit en een betere performance tegen lagere kosten. Onze toekomstvisie is gebaseerd op de volgende pijlers: veiligheid en kwaliteit, winstgevendheid per vestiging, en verdere internationale expansie in Noord- en Zuid-Amerika en wellicht richting Rusland. Hierbij streven wij een ‘custom made’ salesstrategie na en nauwe samenwerking met de overige Mourik-bedrijven.
“Onze toekomstvisie is gebaseerd op een ’tailor made’ salesstrategie per regio, winstgevendheid en vanzelfsprekend veiligheid. Wij willen de beste internationale contractpartner zijn voor catalyst handling en industrial services.” Frans Hoffmans Directeur UM Holding B.V.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik in 2012
OVERIGE BEDRIJVEN Mourik Techniek B.V. Mourik Techniek verricht onderhoud aan eigen materieel, bouwt nieuw materieel en voert speciale projecten uit voor interne en externe klanten. Mourik Techniek heeft een goed jaar gehad. In 2012 is de externe omzet flink gegroeid. Het werk aan eigen materieel is constant gebleven. Het resultaat stond onder druk als gevolg van een slecht project. Onze kracht ligt in het bieden van technische maatwerkoplossingen. Mourik Techniek is dienstverlenend en ondersteunend naar zusterbedrijven en acteert proactief en flexibel met betrekking tot ontwikkelingen bij klanten. Flexibele technische dienstverlening op maat vertaalt zich in vaak kleinere projecten bij veel verschillende klanten. Dit betekent een order portefeuille met risicospreiding. In 2012 hebben wij een aantal interessante projecten uitgevoerd. Samen met Mourik Vlissingen en Petrogas hebben wij een kunstmest-overslaginstallatie gerealiseerd. Wij hebben 15 nieuwe vacuümwagens gebouwd voor onder andere Mourik-dochter Anabeeb. Een multidisciplinair project waarbij wij een pallet aan innovatieve technieken hebben toegepast, is de ontwikkeling van een wasinstallatie voor NedTrain. Naast het technische deel hebben we een complete zuivering geleverd. Wij verzorgden in samenwerking met Mourik Groot-Ammers het grondwerk en de vloeistofdichte opstelplaats. Mourik Techniek exporteert haar expertise ook naar het buitenland. Een zuiveringsinstallatie in Qatar is een goed voorbeeld van een innovatie die de milieubelasting vermindert. Mourik Techniek heeft een geavanceerde voorafscheidingsmethode toegepast waardoor wij de zuivering dusdanig compact kunnen bouwen dat deze in zijn geheel in een koeloplegger past. Hierdoor is de installatie gemakkelijk in te zetten op verschillende locaties op de raffinaderij. De besparing op afvalstromen is aanzienlijk. De strategie en doelstellingen van Mourik Techniek richten zich op het ontzorgen van externe en interne klanten door een totaalpakket aan hoogwaardig technisch maatwerk te leveren. Dit vergt ook investeringen in kennisontwikkeling. Het voortraject, met onder
andere een complexe werkvoorbereiding, speelt een belangrijke rol. Daar spelen wij op in door vakkundige specialisten aan te trekken en op te leiden. Wij hebben veel kunde en ervaring in huis en besteden ook veel aandacht aan het delen van kennis met onze jongere medewerkers. De ervaren medewerkers zijn mentoren voor de jongere garde. Wij zien veel kansen in samenwerking met andere Mourik-bedrijven, waarmee we de synergievoordelen optimaal benutten. Ook in 2013 zullen we ons hierop richten.
Beek Container Groep Nederland B.V. (75%) opereert landelijk op het gebied van plaatsing, reiniging en onderhoud aan (ondergrondse) afvalcontainers. De bezuinigingen bij de overheid hebben een duidelijk nadelige invloed gehad op de omzetontwikkeling en het resultaat in 2012. Prijsontwikkelingen als gevolg van bezuinigingen beïnvloeden de markt waarin wij ons bewegen. Ook de Europese aanbestedingen eisen hun tol. De werkgelegenheid is in 2012 licht afgenomen. In 2013 verwachten wij hier weinig verandering in. Wij verwachten wel een verbetering in omzet en resultaat
In opdracht van de gemeente Moerdijk heeft Mourik het terrein van Chemie-Pack tot aan de vloer schoongemaakt, nadat bij de brand in 2011 onder andere tien grote tanks explodeerden
als gevolg van het ontplooien van nieuwe activiteiten.
Service-Bureau Zuidgeest B.V. (50%) Het jaar 2012 was gezien de economische crisis in Europa voor de uitzendbranche zeker geen goed jaar. Ook uitzendbureau Zuidgeest heeft dit ervaren. De omzet daalde en er werden circa 15% minder uren behaald dan in 2011, maar het resultaat bleef redelijk op niveau. De vraag naar tijdelijk personeel gedurende de voor- en najaarsstops binnen de petrochemie is korter, maar piekt wel hoog. We zullen modellen moeten ontwikkelen om onze uitzendkrachten te binden en te voorkomen dat we teveel wisseling van personeel krijgen. Wij hebben te maken met KPI-contracten en ook onze uitzendkrachten worden beoordeeld op veiligheid, kwaliteit en werktijden. In 2013 zijn weer veel stops gepland. Met Delta Team (50% dochter van Zuidgeest) en TCC (25% Mourik) gaan wij de uitdaging aan om onze opdrachtgevers te voorzien van het gevraagde personeel. We zullen als Zuidgeest dus meer aanwezig zijn tijdens projecten en stops om nog eerder te kunnen inspelen op vragen en wijzigingen bij onze opdrachtgevers en zo invulling te geven aan het nieuwe inlenen.
Andere ontwikkelingen Ontwikkelingen in 2012 De investeringen bedroegen 17,4 miljoen euro en waren 1,2 miljoen euro lager dan in 2011. De afschrijvingen waren 19,4 miljoen euro. De investeringen hadden Mourik-breed over het algemeen een vervangingskarakter. De werkgelegenheid steeg van gemiddeld 2.027 naar 2.075 FTE’s, door onder andere verwerving van een meerderheidsaandeel in Petrogas. De bevindingen van de accountant met betrekking tot de administratieve organisatie en interne controle zijn zowel met de directies, de Raad van Bestuur als met de Raad van Commissarissen besproken en waar nodig zijn en worden verbeteringen ter hand genomen. In het algemeen is het interne risicobeheersings- en controlesysteem adequaat en effectief. Op het gebied van ICT hebben we een informatiebeleidsplan, een informatiebeveiligingsplan en een calamiteitenplan opgesteld om de continuïteit nog beter te waarborgen. Er hebben externe audits plaatsgevonden op de naleving van onze kwaliteits-, milieu-, veiligheids- en zorgsystemen, toepassing BTW en op ons ICT-systeem. Voor de toegang tot het automatiseringssysteem heeft een extra audit
plaatsgevonden in verband met de daaraan verbonden risico’s. Waar nodig zijn verbeteringen ter hand genomen. Alle pensioenregelingen, behalve die van Mourik n.v. België, vallen onder de bedrijfstakpensioenregelingen. Voor de Nederlandse medewerkers die een salaris hebben boven de eventuele grens van deze regelingen, hebben we een excedent pensioenregeling op basis van een toegezegde bijdrage bij een externe verzekeraar ondergebracht. Mourik n.v. België kent in afwijking daarvan een excedent pensioenregeling op basis van een eindloonsysteem voor stafmedewerkers (bedienden), die in 2004 in dienst waren. In 2006 zijn in Nederland de vroegpensioenrechten, uitgezonderd voor de medewerkers van 56 jaar en ouder, ingebouwd in de bestaande pensioen regelingen, met verhoging van het pensioen vanaf 65 jaar en met mogelijkheden om alsnog eerder met pensioen te kunnen gaan tegen vermindering van het ouderdomspensioen. De premies voor de medewerkers die met prepensioen zijn gegaan, worden jaarlijks tot hun 65ste jaar afgestort. De Raad van Bestuur en de directies van de werkmaatschappijen hebben aandacht besteed aan diverse zaken die van strategisch belang zijn, waaronder veiligheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen, participaties in ondernemingen die in aanvullende nichemarkten actief zijn, en het aantrekken en behouden van voldoende gekwalificeerde medewerkers. Op het gebied van businessontwikkeling zijn we een samenwerkingsverband aangegaan met de Zweedse firma SAR, actief op het gebied van afvalbehandeling petrochemie, onshore en offshore. Er heeft onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden op de Canadese, Russische en Turkse markt. Een andere ontwikkeling is de opzet van een calamiteitendienst voor ongelukken en branden in parkeergarages en op de weg. Wij hebben onze participatie in Petrogas International B.V. uitgebreid van 25% naar 60%, conform de toegekende optierechten. Strategisch is dit een
belangrijke participatie. 1. De omzet van Petrogas is afkomstig uit de gasindustrie, terwijl Mourik haar dienstverlening met name in de petrochemie uitvoert, met de nadruk op olieraffinaderijen 2. Petrogas realiseert haar omzet grotendeels internationaal 3. Petrogas beschikt over engineering capaciteit, kennis en ervaring 4. Daartegenover kan Mourik voldoende werkkapitaal en garanties verschaffen om de beoogde groei van Petrogas te faciliteren Kortom: Mourik en Petrogas versterken elkaar en hebben gezamenlijk reeds de nodige projecten succesvol opgestart. De activiteit in golfbanen en golfbaan onderhoud, ondergebracht in Mourik Golf en Groen B.V. is tegen boekwaarde verkocht aan het zittende management, omdat dit niet tot de kernactiviteiten van Mourik behoort. Voor de participatie in ClimateControl B.V is ultimo 2012 faillissement aangevraagd. Het boekverlies bedraagt 0,9 miljoen euro. Een bijzonder woord van dank aan de heer Kees Mourik die eind 2012, na 30 jaar voorzitter te zijn geweest van de Raad van Bestuur van Joh. Mourik & Co. Holding en na een dienstverband van bijna 50 jaar, zijn voorzitterschap heeft overgedragen. Onder zijn bezielende leiding is Mourik uitgegroeid tot een veelzijdig innovatief bedrijf met een sterke financiële positie en goede continuïteitsvooruitzichten.
Algemene verwachtingen 2013 Mourik begint langzaamaan de gevolgen te voelen van de economische crisis, die al sinds 2008 aanhoudt. De overheid gaat bezuinigen op infrastructuur, en de meeste knelpunten in het wegennet zijn de afgelopen jaren reeds opgelost, onder andere door toepassing van de spoedwet. Wij zien de orderportefeuille voor de wegenbouw dan ook teruglopen. Tijdelijke arbeidscontracten in deze sector worden afgebouwd en we bekijken de mogelijkheden voor interne herplaatsing van overtallige medewerkers. Het blijft echter de vraag in hoeverre deze maatregelen voldoende zullen blijken te zijn. In de petrochemie staan de marges onder druk, vanwege de overcapaciteit aan
Jaarbeeld 2012 Mourik
raffinage in de westerse wereld en als gevolg daarvan de bedrijfssluitingen van raffinaderijen. In ruim een jaar tijd hebben wij drie raffinaderijen als klant grotendeels verloren: de ConocoPhilips raffinaderij in Wilhelmshaven in Duitsland, de Petroplus raffinaderij in Coryton in het Verenigd Koninkrijk, en de Valero raffinaderij op Aruba. Ook in België staat de economie onder druk met dezelfde gevolgen voor de marges. Daarnaast worden wij geconfronteerd met lastenverzwaringen zoals het afschaffen van de subsidie op de zogenaamde rode diesel, verhoging van de assurantiebelasting, en een eenmalige crisisheffing over hogere inkomens. Ondanks dat wij nog steeds goede projecten onderhanden hebben en voldoende reserves in lopende projecten hebben, zien wij op termijn de operationele winst verder onder druk komen, terwijl nog geen zicht is op verbetering van de situatie. We zien wel mogelijkheden in tankonderhoud, omdat raffinaderijen die gesloten worden, veelal worden omgebouwd tot tankopslagterminals. We zien ook toenemende internationale mogelijk heden voor Mourik in ontwikkelende markten zoals Rusland, Canada en Turkije. 2013 zal een beter jaar worden vanwege het cyclische karakter van de fabrieksstops in de petrochemie. De orderportefeuille voor deze stops is goed gevuld. Onze participaties in Anabeeb (Saoedi-Arabië en Qatar), en CR Asia (Thailand, Singapore, Maleisië en India) zullen daarvan meeprofiteren en bijdragen aan een hogere winst. Voor Petrogas verwachten wij tevens een beter resultaat dan in 2012. Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen verwachten wij een min of meer gelijkblijvende winst voor 2013. Door de veelzijdigheid van Mourik blijkt steeds weer dat sectoren die het minder doen, gecompenseerd worden door sectoren die groeien. Die veelzijdigheid zorgt ervoor dat wij in toenemende mate scoren op Bovenaanzicht van het sluiscomplex in Maasbracht, dat Mourik Limburg in combinatie met Besix gerenoveerd en verlengd heeft
multidisciplinaire projecten, waarmee wij een teruggang in omzet en rendement kunnen voorkomen. Vanwege de vergrijzing, het toenemend aantal medewerkers dat gebruik maakt van vroegpensioenregelingen, en het tekort aan vakmensen, blijven wij actief werven en doorgaan met onze omscholingsprogramma’s. Hierin vervult onze participatie in Training & Cursus Centrum (TCC) een belangrijke rol. Wij willen vooral meer vakmensen aantrekken en opleiden om ons kwaliteitsniveau te handhaven. De investeringen zullen overwegend gericht zijn op vervanging en op innovaties. Wij verwachten geen investeringen in nieuwe participaties, maar sluiten deze ook niet uit. Met de eventuele uitbreidingen in het buitenland zullen in 2013 nog geen majeure investeringen gemoeid zijn. In een markt waarin Mourik moet concurreren met prijsvechters, zullen onze innovaties en kwaliteit de meerwaarde moeten zijn voor onze klanten. De MVO-gedragsregels, het initiatief tot externe certificering en controle hierop, de toegenomen aandacht voor veiligheid en voor MVO, maken Mourik tot een open, transparant en modern bedrijf om zaken mee te doen. Dit zien wij als een voordeel en is ook onze missie. Wij zien duidelijke meerwaarde voor onze klanten omdat wij multidisciplinaire projecten kunnen aanbieden. Dit heeft voor de klant synergie-effecten; door de goede samenwerking tussen de Mourik-bedrijven heeft de klant slechts één aanspreekpunt. De Raad van Bestuur heeft alle vertrouwen in de toekomst. Het familiebedrijf Mourik heeft een goede uitgangspositie en alle bedrijfsonderdelen zijn gezond. Wij bedanken onze opdrachtgevers, alle medewerkers en directieleden, de Raad van Commissarissen, en ook de inleenkrachten en toeleveranciers voor hun inzet in het afgelopen jaar en wij verwachten dat wij in 2013 wederom op hun steun en toewijding mogen rekenen.
Groot-Ammers, 16 mei 2013 Raad van Bestuur:
J.C. Mourik, voorzitter
drs. R.J. Lamé
Jaarbeeld 2012 Mourik
Personalia RAAD VAN BESTUUR
J.C. (Kees Jan) Mourik (1966) - voorzitter Is in 2008 toegetreden tot de Raad van Bestuur en sinds januari 2013 voorzitter. Hij heeft de ambitie om het succes van het familiebedrijf Mourik voort te zetten, waarbij de organisatie zich verder zal ontwikkelen tot een belangrijke speler op het gebied van integrale dienstverlening en multidisciplinaire projecten.
Drs. R.J. (Ronald) Lamé (1956) Maakt sinds 2002 deel uit van de Raad van Bestuur, eerst samen met Kees Mourik en vanaf 2013 met diens zoon Kees Jan Mourik. Hij wil een wezenlijke bijdrage leveren aan het handhaven van de gezonde positie en de continuïteit van de onderneming.
Kees Jan Mourik heeft een technische achtergrond door zijn opleiding in de weg- en waterbouw. Hij heeft vervolgens zijn studie Business Administration afgerond en aangevuld met een MBA. Kees Jan kent het Mourik-bedrijf en zijn mensen als geen ander. Voordat hij in de Raad van Bestuur kwam, had hij diverse functies van assistent-uitvoerder tot en met directeur. Als voorzitter heeft hij Inkoop, Veiligheid en Innovatie in zijn portefeuille en is ervan overtuigd dat veiligheid, duurzaamheid en transparantie van groot belang zijn voor onze toekomst.
Ronald Lamé heeft na zijn studie Bedrijfseconomie de postdoctorale opleiding voor Register Accountant gevolgd. Hij was onder andere eigenaar van zes productiebedrijven. Bij Mourik geeft hij direct leiding aan een aantal stafafdelingen waaronder uiteraard de financiële disciplines. Onder zijn leiding zijn de buitenlandse activiteiten uitgebouwd en is er bijzondere aandacht geweest voor het voldoen aan wijzigende maatschappelijke opvattingen en normen, meer ‘In control’ zijn, risicobeheersing en communicatie.
RAAD VAN COMMISSARISSEN
A. (Arend) Vos (1954) - voorzitter Is per 17 juni 2010 benoemd tot lid van de Raad en is per september 2012 voorzitter. Arend Vos is onder andere commissaris van Vebego International, Poppers Holding en de Greenery.
P.B.M. (Pierre) Boels (1962) Maakt deel uit van de Raad sinds 8 december 2011. Pierre Boels is CEO van Boels Holding/ Boels Rental.
Ing. J.H. (Hans) Stam (1944) Is sinds 12 september 2007 lid van de Raad. Hans Stam was tot juni 2007 algemeen directeur van Mourik Services en Mourik Vlissingen en heeft een 40-jarig dienstverband bij Mourik achter de rug.
Mourik voor Morgen Morgen is dichterbij dan wij denken. Morgen wordt sneller vandaag dan wij inschatten. ‘Er is geen enkele reden waarom iemand thuis een computer zou willen hebben’. Achteraf is deze profetie uit de jaren 70 van Ken Olson, CEO bij een van de voorgangers van computerfabrikant HP, best geestig. Het ondermijnt meteen de waarde van voorspellingen. Maar vooral: het illustreert dat baanbrekende innovaties in een klein hoekje kunnen zitten.
Soms is het lastig om een doorbraak te zien die recht voor je neus staat. Nog moeilijker is het om toekomstgerichte veranderingen vandaag nog in gang te zetten. Waarom weet de een van zijn bedrijf een enorm succes te maken, terwijl de ander aan het overleven is? En waarom lukt het sommige bedrijven de crisistijden met verve te doorstaan en te bouwen aan de toekomst, terwijl andere bedrijven met veel moeite het hoofd boven water houden?
Toekomst creëren In deze turbulente tijden houden wij ons hoofd koel. ‘Het enige wat wij over de toekomst weten, is dat het anders zal
zijn. De beste manier om de toekomst te voorspellen, is deze te creëren’. Dit simpele maar daadkrachtige statement van de Amerikaanse econooom P.F. Drucker geeft treffend de strategie van Mourik weer. Gericht op continuïteit en duurzaam rendement. Wij hebben het jaarthema ‘Mourik voor morgen’ gekozen om inzichten en ideeën van ons en onze stakeholders over de toekomst, ondernemerschap en duurzaamheid te delen met lezers. Maar dit niet alleen. Als transparante onder neming laten wij in dit Jaarbeeld kansen, dilemma’s en verwachtingen zien. In dit verslag van ons werk
bundelen en presenteren wij onderzoek, informatie, feiten en meningen van onze mensen en externe stakeholders, waaruit blijkt hoe wij naar morgen kijken. Met oog voor morgen maken wij onze zakelijke beslissingen. Wij zien een toename van nieuwe samenwerkings vormen en totaalconcepten en bouwen kennis en expertise op dit gebied verder op. Onze ambitie is verdere groei in de rol van proactieve, veelzijdige en flexibele meedenkers. Dit betekent dat wij continu zullen investeren in kwaliteit, kennis en kunde. Dit zijn essentiële succesfactoren, waarmee wij ons positief willen onderscheiden in de markt. Vandaag en morgen.
Een collector met afsluiters, gemonteerd op een circulatiebak
Jaarbeeld 2012 Mourik
Balans tussen duurzaamheid en daadkracht “Mourik is een van de weinige bedrijven in ons land waar duurzaamheid echt integraal is verankerd in het management en de strategie. Het is bij hen een oprecht verhaal. Dat is best uniek.” Dit zegt Anne-Marie Rakhorst. En ze kan het weten. De Zakenvrouw van het jaar 2000 heeft als directeur van de Search-bedrijven jarenlange ervaring op het gebied van milieu, veiligheid en duurzaamheid.
Deskundig getrainde medewerkers van Mourik Groot-Ammers onderzoeken verpakte chemicaliënvaten tijdens de uitvoer van een bovengrondse ruiming
MVO in 2012 Van groen pionieren naar mainstream MVO Nederland pleit voor het versnellen en opschalen van duurzame initiatieven; mainstream dus. Dat vraagt om andere competenties dan de kwaliteiten die horen bij pionieren. Niet alleen krachtig leiderschap en nieuwe businessmodellen maar vooral maximale ruimte en verantwoordelijkheid voor medewerkers is een voorwaarde.
Niks opgelegde vage manifesten. Medewerkers en toeleveranciers, die zich nauw betrokken voelen bij het reilen en zeilen van hun bedrijf, passen duurzaamheid iedere dag toe in hun werk. In 2012 zijn wij aan de slag gegaan met MVO mainstream.
Ontwikkelingen Mourik staat midden in de maatschappij. Natuurlijk hebben wij te maken met trends en ontwikkelingen die onze doelstellingen en dagelijkse praktijk beïnvloeden. Klimaatverandering, milieuvervuiling en uitputting van grondstoffen brengen mondiaal én nationaal grote risico’s met zich mee. Wij onderkennen de uitdagingen die hiermee gepaard
gaan en werken daarom aan reductie van CO2-uitstoot en innoveren om efficiënter, veiliger en schoner te kunnen werken. Wij geven een hoge prioriteit aan scholing van onze medewerkers. Ook zien wij een enorme positieve impact die samenwerken binnen de keten kan opleveren. Met partners werken wij aan oplossingen die de hele keten verduurzamen. Zie ook onze Stakeholdersdialoog op pagina 43. Een waarneembare ontwikkeling binnen Mourik is dat initiatieven die voortvloeien uit de uitvoering van ons MVO-beleid, een sneeuwbaleffect sorteren binnen de gehele organisatie en bij externe stakeholders. Daarbij willen wij vermelden dat wij het soms moeilijk vinden om ons personeelsbeleid in een aantal niet-westerse vestigingen van Mourik te verankeren en de daar heersende bedrijfscultuur om te buigen naar onze
maatstaven. Daarom zijn wij alert op de beheersing van dit risico en voeren wij op dit gebied een proactief en indien nodig een stringent beleid.
MVO-thema’s De centrale MVO-thema’s zijn in 2011 vastgesteld op basis van de stakeholdersdialoog, strategische bedrijfsdoelstellingen en maatschappelijke ontwikkelingen. » Milieu » Arbeidsomstandigheden » Eerlijk zakendoen
Doelstellingen Op basis van de kernthema’s hebben de Mourik-bedrijven doelstellingen geformuleerd die volgens SMART zijn gespecificeerd. SMART-doelstellingen zijn opgenomen in het Kwaliteit Actie Plan (KAP) van bedrijven. Deze doelstellingen behelzen onder andere de volgende
Centrale MVO- doelstellingen Kernthema
Onderwerp
Milieu
1. Beheersing en vermindering energieverbruik 2. Meer gebruik maken van duurzame en herbruikbare materialen 3. Betrekken keten bij verduurzaming projecten
Arbeidsomstandigheden 4. Verlagen ziekteverzuim 5. Geen ongevallen met verzuim 6. Gezonde medewerkers Eerlijk zakendoen
7. Bewustwording over integriteit verbeteren
Jaarbeeld 2012 Mourik
MVO in 2012
aspecten: het uitbreiden van de inkoop van groene stroom, zuiniger wagenpark (alleen nog A/B auto’s), duurzame veranderingen in de keten in samen werking met A-leveranciers, voortzetten van fitnessprogramma’s en stimuleren van lifestyleverbetering. In de twee overzichten in dit hoofdstuk zijn respectievelijk MVO-kernthema’s en daarmee samenhangende onderwerpen opgenomen en SMART-doelstellingen gespecificeerd voor de infrabedrijven.
Het kernthema ‘Eerlijk zakendoen’ is een van de kernwaarden van Mourik, die zijn vastgelegd in ons compliancebeleid en in de MVO-gedragsregels. Binnen de infrabedrijven worden dilemmatrainingen gegeven om medewerkers bekend te maken met de gedragsregels voor hun dagelijkse werkzaamheden. In het verslagjaar heeft 23% van de doelgroep leidinggevenden dit soort integriteitstrainingen gevolgd.
MVO hoort bij onze strategie
Diverse overlegstructuren bevorderen efficiency bij besluitvorming en implementatie van onze MVO-doelen. De directies komen één keer per jaar bijeen om gezamenlijk de voortgang te bespreken en het programma voor het komende jaar vast te stellen. De MVO-Infraprojectgroep heeft elk kwartaal overleg over de uitvoering van het beleid en de afstemming tussen de infrabedrijven.
Onze strategische bedrijfsdoelstellingen zijn verweven met MVO-doelstellingen. In 2012 hebben wij meer multidisciplinaire projecten uitgevoerd dan ooit tevoren. Synergie tussen Mourik-bedrijven is verder geoptimaliseerd. Het ‘opschalen’ van ons MVO-beleid is hiervoor onontbeerlijk. Wij hebben meer winst voor het milieu behaald uit integrale beheersing en vermindering van energiegebruik. Zie verder het hoofdstuk Milieu op pagina 36. Ook hebben wij geïnvesteerd in keten beheersing die onmisbaar is voor het uitvoeren van complexe projecten waarbij zowel leveranciers van technische middelen als arbeidskrachten een belangrijke rol spelen. Meer informatie hierover in het hoofdstuk Stakeholdersdialoog op pagina 43. Onze strategische doelstelling, meetbaar veiliger werken, is tevens onze MVOdoelstelling. Het verlagen van ziekteverzuim, en gezonde medewerkers horen logischerwijs bij deze ‘moving target’. Lees meer hierover in de hoofdstukken Veiligheid en Human Capital op de pagina’s 49 en 56.
Blauw is het nieuwe groen Mourik is initiatiefnemer en kartrekker van het eerste uur van het eerste energieconvenant Greendeal Blauwzaam. De gezamenlijke doelstelling van 25 deelnemende bedrijven is om 10% energie te besparen en duurzame energie op te wekken in 2011-2013. Eerste rapportages laten een significante daling zien van de CO2-uitstoot.
Organisatie
De Raad van Bestuur heeft een adjunctdirecteur benoemd bij de Holding die als verantwoordelijkheid heeft MVO integraal te verankeren in de bedrijfsprocessen. MVO wordt een vast agendapunt van diverse Mourik-brede overlegstructuren zoals P&O-overleg, Inkoopoverleg en Veiligheidsoverleg. In het verslagjaar hebben wij meerdere malen over MVO gesproken met de ondernemingsraden. Actief communiceren over het MVO-beleid en trans parant informeren over de resultaten is cruciaal bij het verbeteren en ontwikkelen van een MVO-imago. In het MVOcommunicatieplan zijn deze aspecten nader uitgewerkt. Daarin zijn de doelstelling, strategie, doelgroepen,
aanpak, middelen en de organisatie beschreven. De communicatie over MVO wordt door de werkmaatschappijen in overleg met de holding verzorgd op basis van het MVO-communicatieplan. Hierover is periodiek overleg in onder andere de Commissie PR & Communicatie. Om MVO te borgen in de bedrijfsvoering heeft Mourik de volgende acties ingezet. 1. B orging van MVO-eisen in de bedrijfshandboeken 2. W et- en regelgeving op het gebied van MVO in kaart gebracht 3. C ommunicatie met onze medewerkers over MVO door middel van presentaties, artikelen in ons personeelsblad Mourik Open Huis, op intranet en via de ondernemingsraden 4. Interviews met onze stakeholders over MVO-onderwerpen aststelling van MVO-prioriteiten voor 5. V Mourik Tevens hebben wij binnen de infrabedrijven een MVO-beleidsplan vastgesteld en een managementsysteem geïmplementeerd, gebaseerd op 33 MVO-indicatoren. Het stakeholdersmanagement maakt hier ook onderdeel van uit. In 2012 zijn de certificeringen conform de CO2-prestatieladder niveau 4, de MVO-prestatieladder niveau 3, het ISO 14001-Milieucertificaat en de VCA-certificaten geauditeerd en herbevestigd. Naast successen hebben wij ook tekortkomingen geconstateerd in de aantoonbaarheid van onze inspanningen op het gebied van MVO en CO2-reductie voor onze auditors, ondanks de goede maatregelen die wij treffen. Dit blijkt
De schijf bovenop de kraan is een innovatief GPS-systeem, ontwikkeld door Mourik, waarmee de machinist overal gebruik kan maken van de juiste maatvoering
soms lastig bij certificering. De uitdaging is dan ook om goed vast te leggen wat wij doen, bij voorkeur ondersteund door automatisering.
Als onderdeel van ons risicomanagement hebben wij ook MVO-risico’s in kaart gebracht met als doel deze risico’s in te perken en waar mogelijk uit te sluiten.
sommige ketenpartners om de regels minder nauw te nemen. Wij zijn als aannemer echter te allen tijde verantwoordelijk » Niet goed opgeslagen gevaarlijke stoffen kunnen bij brand extreme risico’s vormen » Materialen die nu duurzaam zijn, blijken in de toekomst gezondheidsen milieurisico’s te hebben
Kernthema Milieu » Vervuilde grond wordt beschouwd als afval met hoge verwerkingskosten. Hierdoor kan het verleidelijk zijn voor
Kernthema Arbeidsomstandigheden » Ongeval van medewerker of onderaannemer
Risico’s in kaart
» U itval vóór het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd ten gevolge van gezondheidsproblemen » Risico op schending van de sociale voorwaarden (kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden) is laag omdat wij weinig producten verwerken uit risicolanden. Waar dat wel het geval is, vertrouwen we op branchecodes Kernthema Eerlijk zakendoen » Ondanks de gedragsregels en dilemmatrainingen blijft ons werk mensenwerk en zijn overtredingen niet met zekerheid uit te sluiten
SMART - doelstellingen zijn vertaald naar de praktijk Hoofddoelstelling 1. Beheersing en vermindering energieverbruik
SMART-doelstelling Initiatief ‘Het Nieuwe Draaien’: 10% brandstofbesparing op zware machines Uitbreiding Hollandse windstroom van 60% in 2011 naar 80% in 2013 Monitoring door slimme gas- en elektriciteitsmeters A/B investeringsbeleid personenauto’s: 11% zuiniger wagenpark 6 elektrische auto’s in gebruik genomen T oevoeging biologisch brandstofadditief aan gasolie: 3% CO2-reductie op infraprojecten
2. M eer gebruik maken van duurzame en herbruikbare materialen
3. B etrekken keten bij verduurzaming projecten
4. V erlagen ziekteverzuim
Masterclasses duurzaam ontwerpen van infrastructuur in januari 2013 Diverse experimenten met verhogen hergebruikpercentage in PR-asfalt (Partiële Recycling, mengsels waarin een deel van de grondstoffen is vervangen door asfaltgranulaat) Inzicht in CO2-footprint van infraleveranciers Inkoopoverleg met leveranciers in infra en industrie over prestatieverbeteringen Milieu en Veiligheid Individuele verzuimbegeleiding Bedrijfsarts in huis bij Mourik Techniek
5.Gezonde medewerkers
Fitnessprogramma voor medewerkers Voorlichtingsprogramma lifestyle en voeding
6. Geen ongevallen
Mourik-film ‘Line of Fire’ Introductie Mourik Essentiële Veiligheidsregels Centrale coördinatie toolboxen Mourik-proof campagne MVO & Veiligheidsgedragsregels
7. Bewustwording over integriteit verbeteren
Uitbreiding dilemmaworkshops in 2013
Meer informatie over de hoofdoelstellingen 1, 2 en 3 is te vinden in het hoofdstuk Milieu van dit Jaarbeeld op pagina 36. Doelstellingen 4 en 5 zijn nader toegelicht in het Hoofdstuk Human Capital op pagina 56 en doelstellingen 6 en 7 in het hoofdstuk Veiligheid en Gezondheid op pagina 49.
Jaarbeeld 2012 Mourik
kalender
Mourik MVO kalender 2012
JUNI
FEBRUARI
MEI
BZTShow APRIL Mourik laat de wens van kindeJANUARI ren in vervulling gaan. Scholier Julian heeft tot zijn grote vreugde een gloednieuwe mobiele graafmaMourik reikt de chine van Mourik eerste Groene Prijs bestuurd. Een TVuit voor het idee debuut voor onze om het rijden in machinist en zijn een kleinere auto prachtige ‘werkte belonen. Goed paard’ bij de BZTvoor het milieu en show die wensen direct kostenbevan kinderen helpt sparend. verwezenlijken.
Groene prijs
MAART
Sloop
Mourik begint met de vakkundige sloop van de Chemie-Pack Moerdijk gebouwen en de De beste lasser ontmanteling van van Nederhet terrein. Direct land werkt bij na de verschrikMourik! Phong kelijke brand in Doan heeft deze januari 2010 zijn titel tijdens wij met werkzaamde Vakkanjer heden gestart om wedstrijd in de de verontreiniging wacht gesleept. te lijf te gaan.
Vakkanjer
Mourik Running Team Het Mourik Running Team levert een prestatie van formaat tijdens de Roparun 2012. Onze kanjers hebben een ultieme sportieve uitdaging verwezenlijkt en 14.452 euro opgehaald voor mensen met kanker.
Hoger doel Johan Troost, machinistenbegeleider bij Mourik, heeft de Safety Award van SIR (Stichting Industriële Reiniging) gewonnen voor ‘uitstekende prestaties in veilig werken’. Johan zorgt niet alleen voor het naleven van de veiligheidsvoorschriften, hij stelt mentormachinisten aan en schrijft cursusboeken die veiligheidseisen verduidelijken.
AUGUSTUS JULI
Nieuwe norm
Win-winwin-win!
Mourik introduceert duurzaam Mourik Grootasfalt: COLT-asfalt Ammers is geproduceert minder certificeerd voor CO2-uitstoot, veroorzaakt de vernieuwde norm om (water) circa 35% minder geluidshinder dan bodemsanerinnormaal asfalt, en gen te doen. Het verlengt de levensis vrij uniek dat duur van de weg. een bedrijf alle Het materiaal is bestaande saneook beter verringstechnieken mag toepassen en werkbaar, dus walhet milieukundig sen duurt korter. Een ‘win-win-winproces mag win’-innovatie. begeleiden.
SEPTEMBER
MVO Mourik wordt partner van ‘De Normaalste Zaak’, het initiatief van MVO Nederland om mensen met een beperking of een afstand tot de arbeidsmarkt een kans te geven in een bedrijf. Onze steun aan dit initiatief past naadloos in ons personeelsbeleid, gericht op het vergroten van duurzame inzetbaarheid.
DECEMBER
NOVEMBER OKTOBER
Minder vlees
Proefjes
Thumbs Up
‘Mourik Proof’campagne gaat Mourik Services van start. Met doet mee aan ‘eet veelzijdige geen dieren dag’ visuele onderen steunt daarsteuning brengen mee het initiatief wij gedrags- en van Wakker Dier veiligheidsregels Nederland. In de extra onder de bedrijfskantine aandacht van eten wij op deze onze medewerdag alleen vegeta- kers. ‘Mourik rische gerechten. Proof’ betekent Minder vlees eten dat je maatschapis goed voor mipelijk verantlieu, gezondheid woord en veilig en dierenwelzijn. werkt.
Leerlingen van basisscholen maken kennis met techniek. Dit begint met een uitgebreide introductie, Mourik-film en een quiz bij Mourik Techniek. Vervolgens gaan ze aan de slag met het echte werk, zoals het zelf uitvoeren van proefjes in het laboratorium en uitgebreid wegen, meten en afpassen. Het resultaat is een bont geheel van vrolijk gekleurde potjes badzout, haargel en handzeep.
Jaarbeeld 2012 Mourik
INTERVIEW
Investeren in de toekomst Brigit Hagemeijer Afdeling Inkoop Leeftijd 43 jaar Bij Mourik sinds 2008
Haar vader heeft altijd in de bouw gewerkt. Als kind droomde ze ervan om bij de politie te werken. Voor haar geen ballet of rollerskates, neen: voetbal was haar sport. Op haar 17de heeft ze gesolliciteerd bij de marine. Ze kan enorm genieten van lekker eten, maar koken laat ze liever aan haar man over. Kortom: een beetje tegendraads, maar ‘vooruitgang wordt bevorderd door enige eigenwijsheid’.
K
lussen is haar grootste hobby. En Brigit is een vrouw die duidelijke taal spreekt en recht door zee is. Met deze biografische wapenfeiten kon het bijna niet anders dan dat ze uiteindelijk bij Mourik terecht kwam.
Stoer, spannend, uitdagend Dat zocht Brigit. Maar niet alleen dat. Een professionele organisatie met een collegiale sfeer zag ze als ultieme werkgever. Na wat omzwervingen waarbij ze een switch maakte van boekhouding naar technische inkoop en haar avondstudie werktuigbouwkunde afrondde, dacht ze gesetteld te zijn bij een familiebedrijf in de functie van assistent-inkoper. Ze groeide door en kreeg meer verantwoordelijkheid totdat het familiebedrijf verkocht werd aan een grotere onderneming en alles anders werd. Weg korte communicatielijnen, weg beslissingsbevoegdheid, durf en ondernemerschap. Het was haar bedrijf niet meer en Brigit ging weg. Eén ding wist ze zeker. “Ik wilde aan de slag bij een bedrijf waar al deze kenmerken wel aanwezig zijn.” En zo kwam ze bij Mourik.
Waarom zijn vrouwen goede onderhandelaars? Vooropgesteld: niet alle vrouwen zijn per definitie goede onderhandelaars. Van nature bezitten vrouwen een aantal eigenschappen die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan een goed onderhandelingsresultaat. Uiteraard zit de kracht in de juiste toepassing van deze eigenschappen. Vrouwen bereiden zich grondig voor en kunnen, als een noodzakelijke factor
voor een oplossing ontbreekt, overschakelen op andere kennis om alsnog een oplossing te vinden. In het algemeen zijn vrouwen goed in het bedenken van creatieve oplossingen. Inhoudelijke kennis en snel kunnen omschakelen is een ijzersterke combinatie. Luisteren, denken, praten en bewust non-verbaal actief zijn, gaat de meeste vrouwen van nature goed af.
Ik wil alles weten Alle vergaderingen bereidt ze tot in de finesses voor. “Ik ben niet zo goed in overbluffen,” lacht Brigit, “dus moet ik het van mijn inhoudelijke kennis hebben.” Ze geeft toe dat ze een bepaalde bewijsdrang heeft en daarom alle beschikbare vakliteratuur verslindt en zich continu verdiept in de producten en processen die voor Mourik relevant zijn. “Toen ik hier in dienst kwam,” vertelt Brigit, “wist ik bijvoorbeeld niet veel van bouwmaterialen. Destijds heb ik veel zelfstudie gedaan om me de materie eigen te maken en een opleiding bouwkunde afgerond. Inkoop is een complex proces. Het ene moment leg ik contacten met potentiële leveranciers en aannemers en stort ik me op contractmanagement, en het andere moment ga ik helemaal op in trouble shooting.” De veelzijdigheid van het vak vereist brede kennis, het vermogen om snel te schakelen, daadkracht en een ‘helikopterview’ om alle belangen goed in het vizier te krijgen. Wat is de ‘schatkaart’ van Brigit om de juiste route te vinden naar het beoogde resultaat? “Je moet stinkend je best doen, dat staat vast,” antwoordt ze laconiek. “En daarnaast de overtuiging en persoonlijke eigenschappen hebben die je op weg helpen. Ik heb hart voor de zaak, ben vakkundig en collegiaal en kijk altijd over de grenzen van mijn vakgebied heen. Als vrouw stel ik me in sommige aspecten van het onderhandelen anders op, en dat brengt vaak gunstige resultaten met zich mee.”
Goed inkopen is je horizon verbreden “Inkoopbeleid is een integraal onderdeel van de organisatiestrategie,” stelt Brigit. “Het is daarom ongelooflijk belangrijk om de afdeling inkoop vanaf het begin bij een project te betrekken. Dit geldt zeker voor multidisciplinaire projecten, waarin wij zowel met onderaannemers als met toeleveranciers te maken hebben.” Meer centralisatie van het inkoopbeleid zal in de ogen van Brigit onze concurrentiepositie versterken. Flexibiliteit, openheid en transparantie zijn steekwoorden voor succesvol en maatschappelijk verantwoordelijke inkoop. Over maatschappelijk verantwoord gesproken. Dat is volgens Brigit geen dure term om je werk extra status te geven, maar bittere noodzaak. “Als je niet duurzaam inkoopt en geen goed inzicht hebt in de keten, kom je ook niet geloofwaardig over bij de klant. Gelukkig hebben wij bij Mourik de inkoopprocessen onder controle. Wij verwachten ook van onze partners dat zij een bijdrage leveren aan het verbeteren van het bouwproces en het verduurzamen van de keten. Het is wel zaak om juist nu het minder gaat met de economie, te blijven investeren in de toekomst.”
Jaarbeeld 2012 Mourik
Milieuzorg en CO2-management zijn onderdeel geworden van de primaire bedrijfsprocessen
Milieu Voor ons milieubeleid was 2012 het jaar van de verdere uitrol van projecten en van verankering in de bedrijfsvoering. Het ingezette beleid van de voorgaande twee jaren is concreet geworden. Onze opdrachtgevers gaan door met duurzaam inkopen en onze milieuprestaties dragen steeds vaker bij aan de gunning van opdrachten.
Mourik Services, Mourik Groot-Ammers, Mourik Techniek, Mourik Bouw, Mourik E&I en Petrogas hebben gezamenlijk een waterzuiveringsinstallatie voor Vopak Terminal Europoort gerealiseerd
Inmiddels past Rijkswaterstaat ook de CO2-Prestatieladder toe. Lagere overheden hebben daar eveneens een start mee gemaakt. In 2012 heeft Mourik door de CO2-Prestatieladder op drie projecten het maximale percentage van 10% gunningsvoordeel behaald. Het betreft een sanering voor de Provincie Utrecht en twee wegenprojecten voor Rijkswaterstaat. Op deze projecten zullen we de CO2-uitstoot aantoonbaar verlagen. Door een analyse te maken van de emissiestromen, deze te monitoren en maatregelen te nemen, dringt het CO2-reductiebeleid door tot in de cabine van de machinist. Structuur in het milieubeleid heeft gezorgd voor een betere verankering en opvolging in de organisatie. Hierdoor zijn milieuzorg en CO2-management meer onderdeel geworden van de primaire processen. Dat heeft geleid tot bevestiging door Lloyds van onze certificaten: CO2-Prestatieladder Niveau 4, ISO 14001 en de MVO-Prestatieladder. Het doel voor volgend jaar is door te groeien naar Niveau 5 op de CO2-Prestatieladder. Aandachtspunt is compliance: het goed inzicht hebben in relevante wet- en regelgeving en daar aantoonbaar aan voldoen. Momenteel zijn we ermee bezig om de aanwezige kennis van wet- en regelgeving beter te structureren en te borgen. Op het gebied van milieuwet geving betreft dit bijvoorbeeld de PGS15 inzake de opslag van gevaarlijke stoffen en het Activiteitenbesluit. De initiatieven waarin wij participeren lopen voorspoedig. Het ondernemers initiatief Blauwzaam in de AlblasserwaardVijfheerenlanden heeft dit jaar geleid tot een tweede energieconvenant waarin 25 bedrijven afspraken hebben gemaakt over energiebesparing. Er is eveneens een Green Deal met de overheid uit voortgekomen. Daarnaast zijn we koploper geworden in ‘Het Nieuwe Draaien’, een
initiatief van Stichting Natuur & Milieu en de BMWT waarin wordt gewerkt aan zuinig gebruik van GWW-machines. Kennis van duurzaam materiaalgebruik is belangrijk bij Design & Construct projecten waar we steeds vaker op inschrijven. Daarom hebben we in de winter van 2012-2013 twee interne masterclasses ‘Duurzaam ontwerpen van infrastructuur’ georganiseerd voor calculatoren en werkvoorbereiders. Twee deskundigen, die veel voor Rijkswaterstaat werken, hebben onze mensen het denkkader gegeven om hiermee verder te kunnen.
Het wagenpark wordt zuiniger In 2012 is ons wagenpark wederom zuiniger geworden, door extra aandacht voor de milieulabels van personenauto’s. Hierdoor heeft 64% van onze personenauto’s nu een A of B label. Begin 2010, toen we ons investeringsbeleid hebben aangepast, was dit nog 32%. De gemiddelde uitstoot is nu 132 g CO2 /km. Hiermee liggen we op het schema dat de EU nastreeft, waarin nieuwe auto’s in 2020 nog maar 95 g CO2 /km mogen uitstoten. Eind 2012 bestond ons wagenpark uit 755 personenenauto’s. De eerste zeer zuinige elektrische auto’s hebben hun entree gemaakt. Inmiddels rijden er zes rond bij diverse Mourikbedrijven en zijn de eerste E-laadpalen geïnstalleerd bij Mourik-vestigingen. De ervaringen zijn positief. Voor de bestuurders is het interessant omdat deze auto’s geen bijtelling hebben terwijl de kosten voor Mourik niet hoger zijn.
Het Nieuwe Rijden en Het Nieuwe Draaien Omdat het grootste deel van ons energieverbruik wordt veroorzaakt door groot materieel, vrachtwagens en graafmachines, besteden we daar veel aandacht aan. Nadat vorig jaar de chauffeurs zijn getraind in ‘Het Nieuwe Rijden’ om zuiniger en veiliger te rijden, hebben we in 2012 een begin gemaakt met de monitoring van het verbruik. Samen met de chauffeur wordt gekeken hoe hij zuiniger kan rijden. In 2012 zijn we van start gegaan met ‘Het Nieuwe Draaien’. Dit programma is erop gericht om zware machines door instructie 10% zuiniger te bedienen, zonder productieverlies. We hebben een aantal projecten en locaties gekozen om hiermee te starten. Deze projecten
zorgen voor 50% van het brandstofverbruik door zwaar materieel. Het biologische brandstofadditief dat wordt toegevoegd aan de rode gasolie zorgt voor 3% reductie. Dit verbruik betreft 11% van onze CO2-footprint en is kosteneffectief.
Duurzaam transport en mobiliteit In het kader van duurzaam transport hebben we studenten van de Hogeschool Rotterdam een onderzoek laten doen naar de mogelijkheden van de binnenvaart voor transport van zand en puingranulaat naar en van de bouwplaats. Zij hebben een model ontwikkeld om dit per project af te wegen. Door de hoge overslagkosten lijkt het alleen haalbaar bij projecten waar zeer veel aan- en afvoer is. We hebben geïnvesteerd in de verdere uitrol van blackboxen en maken steeds meer gebruik van de verbruiksdata die vastgelegd worden door de motor managementsystemen.
Het Nieuwe Werken In 2012 hebben klankbordgroepen in Groot-Ammers en Rotterdam de directies geadviseerd over ‘Het Nieuwe Werken’. Zij hebben voorstellen gedaan die worden meegenomen in de implemen tatie van deze maatschappelijke ontwikkeling, die leidt tot minder woon-werkverkeer en dus minder CO2. Door de opkomst van smartphones, tablets en werken in de cloud is dit proces feitelijk al aan de gang. Het is een nieuwe manier van samenwerken die veel kansen biedt maar waarbij zorgvuldigheid geboden is. Momenteel kijken we naar ICT-systemen die dit kunnen ondersteunen. De factor mens is hierbij zeer belangrijk. Hieraan schenken we uitgebreid aandacht bij een verdere uitrol.
CO2-Footprint
Voor alle Nederlandse Mourik-bedrijven met een controlerend belang (exclusief Petrogas) hebben we het energieverbruik gemeten, en de CO2-footprint bepaald en vergeleken met het voorgaande jaar. Hiervoor maken we per 2012 gebruik van een geavanceerde webtool die ervoor zorgt dat we met minder administratieve inspanningen meer inzicht krijgen en met een hogere betrouwbaarheid.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Milieu
Direct en indirect energieverbruik Nederland 2012
2011
383.275
352.650
2012
2011
GJ
12.637
11.181
Gasverbruik
m
Brandstof
ltr
8.570.528
8.933.249
GJ
308.169
321.165
Elektriciteit (grijs)
kWh
1.244.224
2.035.707
GJ
4.479
7.329
Groene stroom
kWh
2.310.007
2.000.000
GJ
8.316
7.200
Zakelijk gebruik privéauto’s
km*
722.167
412.606
GJ
1.921
995
Vliegreizen
km*
4.264.667
4.697.652
GJ
5.109
7.954
340.631
355.824
2012
2011
3
Totaal energieverbruik
CO2-Footprint* Scope 1
Directe emissie
ton CO2
27.579
28.652
Scope 2
Indirecte emissie
ton CO2
1.251
1.681
Scope 3
Overige indirecte emissie
ton CO2
140
777
Totaal
Emissie
ton CO2
28.970
31.110
* De CO2-Footprint is berekend conform de methodiek van de CO2-prestatieladder 2.1, SKAO uitgave 18 juli 2012
Milieukosten De CO2-emissie wordt niet gecompenseerd en Mourik hoeft niet mee te doen met handel in emissierechten. Wel onderkennen we dat broeikasgassen een negatieve invloed hebben op het milieu. Daarom hebben we ervoor gekozen de milieukosten die hiermee samenhangen te waarderen op basis van de marktprijs die tot stand komt bij de Europese handel in emissierechten: EU Allowance Unit of one tonne of CO2 (EUA). Voor 2012 was deze gemiddeld 6 euro per ton CO2 (2011: 13,26). De milieukosten over 2012 waren derhalve 186.660 euro (2011: 412.519).
Onze CO2-emissie is gedaald met 6,9%.
Driver voor innovatie De eerste resultaten van de ketenanalyses waarmee we vorig jaar zijn gestart, zijn bekend. In Hilversum is, waar het mogelijk was, straatwerk uitgevoerd met lichtere materialen. Op sommige plekken leidde dit tot 33% minder materiaalverbruik en dus minder CO2. Op het gebied van stalen portalen zetten we nog meer in op hergebruik. We maken zoveel mogelijk gebruik van kunststof delen. Dit heeft CO2-reductie en minder onderhoud tot gevolg. Ook hebben we een duurzaam asfaltmengsel ontwikkeld met een Amerikaanse leverancier van polymeren. Doordat het kan worden gemengd op een lagere temperatuur
wordt 30% CO2 gereduceerd. Het mengsel heeft tevens een hogere geluidsreducerende werking en een langere levensduur. In 2012 hebben we het succesvol toegepast op de N237. We verwachten hier veel van.
Energie en onze klanten Veel van onze industriële opdrachtgevers zijn MJA of MEE bedrijven. MJA staat voor Meer Jaren Afspraak en MEE staat voor Meerjarenafspraak EnergieEfficiëntie. Deze bedrijven maken meerjarenafspraken met de overheid over het effectiever en efficiënter inzetten van energie. Wij kunnen daar een bijdrage aan leveren door goed onderhoud van installaties. Ook de noodzaak om te voldoen aan veranderende
wet- en regelgeving leidt tot investeringen in de industrie. Hierover zijn we in gesprek met opdrachtgevers. De Europese Unie heeft een enorme ambitie om de CO2-emissie te verlagen met 80% in 2050 ten opzichte van 1990. Alle sectoren vertalen dit naar hun eigen situatie. De Nederlandse metallurgische industrie heeft bijvoorbeeld de Routekaart 2030 vastgesteld. Hierin wordt een verbetering van de energie-efficiëntie in 2030 met 50% ten opzichte van 2005 haalbaar geacht. Ook de Nederlandse chemische sector heeft in haar ‘Routekaart Chemie 2030’ een ambitie uitgesproken van 40% minder broeikasgas in 2030.
Rijkswaterstaat heeft zich ten doel gesteld om het energieverbruik van de objecten (bruggen, tunnels, sluizen en waterkeringen) met 20% te verlagen. Wij betrekken hier ook onze leveranciers bij. Vanuit de ketengedachte ontstaat het grootste deel van de CO2-emissie doorgaans in de productiefase. Daarom zoeken we samen naar slimmere en efficiëntere methoden en producten.
Energietransitie De energietransitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen zoals zonne- en windenergie gaat langzaam, maar is gaande. In Duitsland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk is ambitieus nationaal beleid in gang gezet voor de transitie naar duurzame energie. Deze landen gaan nationaal voor 2020 al verder dan binnen de Europese Unie gemaakte afspraken. Nederland, België
en Frankrijk zijn nog zoekende naar een stabiele efficiënte benadering. Deze ontwikkeling is voor ons van strategisch belang omdat die het speelveld van onze industriële klanten bepaalt. Het nieuwe kabinet Rutte heeft in het regeerakkoord afgesproken om in 2020 16% van de Nederlandse energie op te wekken uit duurzame bronnen. In 2050 moet dit zelfs 100% zijn. Nu de Nederlandse politiek een terugtrekkende beweging maakt op het gebied van verduurzaming, hebben acht Nederlandse multinationals, waaronder een aantal van onze klanten, zich verenigd in de Dutch Sustainable Growth Coalition. Ze maken zich sterk voor een substantiële duurzame economische groei en zien daarbij een sleutelrol voor ondernemingen en ondernemers. Door de economische recessie is de prijs van CO2-emissierechten momenteel zeer laag. Hierdoor is de terugverdien-
tijd op investeringen in duurzame energie zeer lang en zijn projecten voor CO2-afvang en opslag momenteel niet rendabel.
Emissiebeperkende technieken Met onze ervaring in luchtzuiverings installaties voor afgasstromen kunnen wij snel een tijdelijke oplossing bieden voor de geurproblematiek van bedrijven. Bij het werken aan een definitieve oplossing zijn duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen belangrijke uitgangspunten. In 2012 hebben wij bij meerdere opdrachtgevers in het Botlekgebied tijdelijke luchtzuiveringsinstallaties geplaatst. Vanwege de hoge zuiveringsrendementen van meer dan 90% is de verwachting dat dit in de komende jaren toeneemt. Samen met een aantal opdrachtgevers werken wij aan definitieve luchtzuiveringsinstallaties met een hoog milieurendement.
Milieu-indicatoren Initiatieven ten behoeve van energie-efficiëntie of op duurzame energie gebaseerde producten en diensten evenals verlaging van de energie-eisen als resultaat van deze initiatieven. Onze klanten vragen om duurzame oplossingen. Daarom worden energieverbruik en emissiebeperking steeds meer ontwerpeisen. We investeren in onze mensen door middel van opleiding om beter in te kunnen spelen op deze veranderende vraag. Hieronder volgen voorbeelden van innovaties en projecten.
Slimmer bestraten
Bij bestratingswerk wordt 45% van de CO2-emissie veroorzaakt in de productiefase. Daarom kijken we naar gebruik en waar mogelijk passen we dunner materiaal toe. Bij projecten in Hilversum leidde dit tot circa 10% minder materiaalgebruik en dus 10% minder CO2.
Renoportalen
Hergebruik van verkeersportalen resulteert in 70% CO2-reductie. We kijken naar het ontwerp en naar toepassing van andere materialen met een lagere emissie.
Duurzame waterzuivering
Op het voormalige Luxan-terrein in Elst bouwen we een nieuwe waterzuiveringsinstallatie. Een energie-efficiënt ontwerp heeft geleid tot 60% energiebesparing.
COLT-asfalt
Dit lagere temperatuur asfaltmengsel heeft een langere levensduur en betere geluidsreducerende eigenschappen. CO2-reductie in de asfaltcentrale is 30%.
LED-verlichting
Toepassing van LED bij diverse projecten, onder andere bij Vopak binnen de industrie en bij de reconstructie van de N237 bij Hilversum.
Emissiebeperkende technieken
Toepassing scrubbers: meer dan 90% stankreductie. Voorstel aan onze klanten: luchtzuiveringsinstallatie.
MCO-Team
Verminderen van de weerstand van koelbanken leidt tot 15-20% verlaging energieverbruik van elektromotoren. Optimaliseren koelcapaciteit leidt tot 10-18% energiebesparing.
Jaarbeeld 2012 Mourik
INTERVIEW
Tjerk Wagenaar Directeur Stichting Natuur & Milieu
Natuur & Milieu viert dit jaar haar 40-jarig bestaan Het leven begint bij 40. Althans, dat beweert Tjerk Wagenaar. “De organisatie zindert van energie en samen met onze partners boeken we tal van successen. Geschiedenis is leerzaam. De politiek biedt steun maar de wil om te verduurzamen is bij
bedrijven en consumenten minstens zo groot. Gezamenlijk willen we de komende jaren werken aan substantiële energie besparing, een sprong maken in het op wekken van duur zame energie, en investeren in de kwaliteit van onze leefomgeving.
Resoluut legt hij een groot, exotisch ogend mes op tafel. Dan volgt een appel. Tjerk heeft een appeltje te schillen, zoveel is duidelijk. “In 2009 stonden wij met een elektrische auto tijdens de AutoRAI 2009 tussen al die exclusieve slurpers.” Zijn ogen beginnen te twinkelen. “Daar hebben wij Balkenende en Eurlings het actieplan elektrisch rijden aangeboden.”
Wij versnellen duurzaamheid D
e bewindsmannen hebben dit voorstel omarmd, en het formule E-team opgericht om het plan uit te voeren. Toen ging het balletje rollen.
Zon Zoekt Dak Natuur is dichterbij dan wij denken. Zon op je huid. Wind door je haren. Een heerlijk gevoel. Zon op het dak. Wind voor de windmolen. Het gebruik van duurzame energie tast ons leefmilieu niet aan en zorgt ervoor dat ook toekomstige generaties al dat moois kunnen beleven dat de natuur ons biedt. “De afgelopen tijd hebben wij bijvoorbeeld met het project Zon Zoekt Dak honderden daken voorzien van zonnepanelen,” vertelt Tjerk. “Wij proberen daarbij de afnemers volledig te ontzorgen door extra drempels weg te nemen bij het aanschaffen van de zonnepanelen. Wij hebben een tender uitgeschreven voor alle ondersteunende diensten, zoals een loodgieter of een elektricien, zodat wij hun diensten als totaalpakket met een scherpe prijsstelling kunnen aanbieden. Ook Het Nieuwe Werken hebben wij actief ondersteund met campagnes. Veel mensen en bedrijven zijn er door ons mee aan de slag gegaan.”
Nieuwe Draaien Tjerk vertelt graag over de initiatieven, die Natuur & Milieu samen met Mourik onderneemt. Zoals het Nieuwe Draaien. In de bouw worden grote hoeveelheden brandstof verbruikt. Dit zorgt voor hoge kosten en veel vervuiling. Door machines slimmer te bedienen kunnen we veel energie besparen. Tijdens de Techniek Kontakt Dagen in Wezep in juni 2012, heeft Natuur & Milieu het startschot gegeven voor het initiatief Nieuwe Draaien, een ambitieus project om mobiele voertuigen in de bouw schoner, zuiniger en goedkoper te laten rijden. Mourik is een van de koplopers die de intentieverklaring hebben getekend samen met Natuur & Milieu. Ralph Hornesch, machinist bij Mourik, heeft tijdens deze GWW-beurs de Groene Grondverzet Wedstrijd gewonnen. Hij was de zuinigste én de snelste, een ijzersterke combinatie. “Jullie collega heeft een besparing van ruim 30% op brandstof
Het Nieuwe Werken is het plaats- en tijdsonafhankelijk uitvoeren van werkzaamheden. Het is een visie waarbij ICT een aanjager is voor een betere inrichting en bestuur van het kenniswerk. Het gaat om vernieuwing van de fysieke werkplek, organisatiestructuur en -cultuur, managementstijl èn mentaliteit van de medewerker en zijn manager.
gerealiseerd en nog 40% meer werk verzet! Daar sta je toch van te kijken.” Tjerk is enthousiast. Inmiddels zijn de plannen voor het vervolgtraject gesmeed. Het bedrijfsactieplan, opzet van de trainingen en begeleiding on the job: alles is klaar om Het Nieuwe Draaien verder uit te rollen. Tjerk vindt dat Mourik proactief en daadkrachtig dit initiatief oppakt. “Dat is de juiste mindset.”
Groene groei voor morgen “In de zeventiger jaren riep men: ‘Wij moeten wat met het milieu’. Nu zie je dat duurzaamheid een integraal onderdeel van ondernemen wordt en een positieve invloed heeft op business. Bedrijven die verduurzamen, behalen commerciële successen en creëren nieuwe marktkansen. Ze zijn vaak een gewilde partij in de markt. Mits de verduurzaming hout snijdt, tot concrete resultaten leidt en geen holle kreet is. Wat kun je doen om anderen enthousiast te maken? Laat gunstige effecten zien op je rendement, vakmanschap, veiligheid en gezondheid. Dat is je grootste kapitaal. De rol van Natuur & Milieu in dit proces is die van katalysator. Wij brengen partijen bij elkaar, promoten best practices en helpen belemmeringen weg te nemen. Op dit moment zijn wij vanuit onze expertise nauw betrokken bij het maken van de nieuwe omgevingswet. De kwaliteit van onze lucht, water en bodem ligt ons na aan het hart.” Het groene advies van Tjerk luidt dan ook: “Houd je antennes open, ga actief aan de slag met ketenverantwoordelijkheid, en leg je businessmodellen eens kritisch onder het vergrootglas. Met Het Nieuwe Draaien zien wij dat Mourik kansen actief benut. Jullie moeten vooral zo doorgaan!”
Jaarbeeld 2012 Mourik
Het is belangrijk dat alle stake holders op één golflengte opereren
Medewerkers infrabedrijven volgen een workshop Integriteit & Dilemma's. Een van de doelen is het bevorderen van een cultuur waarin leidinggevenden staan voor hun eigen verantwoordelijkheid
Van samen denken naar samen doen Stakeholdersdialoog Wij voeren al jaren een constructieve dialoog met onze stakeholders. Door intensief te communiceren, maken wij elkaar bewust van de wederzijdse visie, verwachtingen en potentiele mogelijkheden tot verbetering.
Vanaf 2010 hebben wij hiervoor onder andere gebruik gemaakt van diepteinterviews met onze opdrachtgevers, medewerkers, leveranciers en onderaannemers, en hun reacties geïnventariseerd. 2012 was het jaar van gerichte acties, gebaseerd op de uitkomsten van de stakeholdersanalyse.
Stakeholdersanalyse Mourik voert jaarlijks een stakeholdersanalyse uit om ervoor te zorgen dat wij en onze stakeholders op één ‘golflengte’ opereren en dat ons MVO-beleid hierop aansluit. Wij streven hierbij naar een compleet en objectief beeld. In het verslagjaar hebben wij een stakeholdersanalyse uitgevoerd, gebaseerd op 30 informatiebronnen, zoals verslagen van de OR-vergaderingen, interviews met diverse stakeholders, bijeenkomsten met
leveranciers, e-mailverkeer, en bron onderzoek via internet. Het doel was om ons MVO-beleid te toetsen en nieuwe maatregelen te kiezen om de in 2011 vastgestelde MVO-doelen te behalen. Wij hebben de meeste reacties ontvangen over de volgende thema’s. » Veiligheid en gezondheid » CO2-reductie » Innovatie en samenwerking De aandachtspunten die stakeholders ons meegeven, verzamelen en analyseren wij per thema. Wij beoordelen de uitkomsten en stellen in overleg met directies vast welke acties wij initiëren.
Communicatie Stakeholdersmanagement is volledig geïntegreerd in onze bedrijfsvoering. Het is dan ook logisch dat wij actief aan de
slag gaan met de opmerkingen en wensen van onze stakeholders en terugkoppeling geven over concrete resultaten en acties. Het MVO-communicatieplan vormt de leidraad om stakeholders op de hoogte te houden van diverse MVO-projecten. In ons Jaarbeeld leggen wij verantwoording af over het gevoerde beleid. Onze medewerkers krijgen op transparante wijze informatie over het MVO-beleid via onze interne communicatiemiddelen, zoals verslagen van ondernemingsraadvergaderingen, personeelsblad Mourik Open Huis, Mourik Intranet en personeelsbijeenkomsten.
Opdrachtgevers Onze opdrachtgevers, de diverse overheden en industriële bedrijven, zijn belangrijke stakeholders. Zij hechten waarde aan veilig werken,
Stakeholdersdialoog in 2012 Niveau
Groepen
Omschrijving
Aantal
1.
Bestuur en werknemers
Integraal onderdeel van het bedrijf
2.
Leveranciers
Betrokken bij beleid van Mourik op duurzaam ondernemen
2
3.
Opdrachtgevers en omwonenden
Direct belang bij de producten/diensten van Mourik en voorkomen negatief effect
5
4.
Brancheorganisaties en overheden
Bereid en geschikt om beleid, eisen en voorwaarden te formuleren
2
5.
Overige
Representeren de samenleving
4
17
Jaarbeeld 2012 Mourik
Stakeholdersdialoog
Duurzaam inkopen: facts & figures
100%
51%
Papier is FSC gecertificeerd en heeft eco-label
65
%
60%
van de omzet in hout en plaat is aantoonbaar duurzaam hout met COC
van de bedrijfskleding is duurzaam geproduceerd
duurzame oplossingen en CO2-reductie. Ze gebruiken EMVI-aanbestedingen (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) als tool om waarde toe te kennen aan betere prestaties. De EMVI-aanbesteding van de N237 door de provincie Utrecht heeft geleid tot de ontwikkeling van het duurzame en geluidsreducerende COLT-asfalt met 30% minder CO2-emissie. Wij hebben hier gekozen voor LED-verlichting. Vele opdrachtgevers geven aan dat ze graag één aanspreekpunt hebben voor multidisciplinaire projecten. Deze wens maakt samenwerking tussen de Mourik-bedrijven cruciaal. In 2012 hebben wij ook een record aantal multidisciplinaire projecten uitgevoerd. Synergie tussen werkmaatschappijen heeft dit mogelijk gemaakt. Ook op het gebied van veiligheid is er veel interactie met opdrachtgevers. De Mourik-film ‘Line of fire’ over de bewustwording op het gebied van veiligheid is vertoond op de LEVI-dag (Leren van Incidenten) van de regionale ondernemersvereniging Deltalinqs. Diverse opdrachtgevers hebben de film opgenomen in hun instructiepakket.
Overheden De overheid bepaalt de wet- en regelgeving op rijks-, provinciaal en gemeentelijk niveau, verleent vergunningen en voert het handhavingsbeleid uit. Hiermee is dit een belangrijke stakeholder voor Mourik.
van alle ingekochte kantoorartikelen is duurzaam geproduceerd
70%
groene stroom in 2012 Ambitie voor 2013: verhogen naar 80%
Onze stakeholders
Een stakeholder is bij Mourik gedefinieerd als een belanghebbende die gevolgen ondervindt van het werk van Mourik of juist andersom: Mourik ondervindt gevolgen van zijn handelen. Op pagina 43 geven wij per stakeholdergroep aan hoe wij de dialoog hebben vormgegeven en welke resultaten zijn geboekt.
Omgevingsmanagement maakt een steeds groter onderdeel uit van onze projecten. Contacten met omwonenden en belangengroepen nemen wij uiterst serieus. Onze omgevingsmanager staat meerdere dagen per week mensen te woord en onderhoudt intensief contact met de provincie om gezamenlijk alle belanghebbenden goed te kunnen informeren.
Medewerkers Mourik telt op dit moment vier onder nemingsraden, die 95% van de mede werkers in Nederland vertegenwoordigen. De overige medewerkers werken voor kleinere bedrijven waar doorgaans een personeelsvertegenwoordiging is. De besturen van de ondernemingsraden
vertegenwoordigen het personeel in het centraal overleg met de Raad van Bestuur van Mourik. Het overlegklimaat wordt bepaald door een gezonde balans tussen de verantwoordelijkheden van individuele belanghebbenden en het gezamenlijke ondernemingsbelang. De ondernemingsraden hebben een commissie voor VGWM die zich bezighoudt met veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu. Het gaat hierbij onder andere over inventarisatie van belangrijke veiligheidsrisico’s en het ziekteverzuim. Via de ondernemingsraden onderhouden wij een intensieve dialoog met onze medewerkers die wij beide als zeer waardevol ervaren. De ondernemings raden van de Mourik-bedrijven denken actief mee over actuele MVO-thema’s. In
het centraal overleg is besloten om MVO in het cursusprogramma op te nemen met als onderwerp ‘De rol van de OR in het MVO-beleid’. Hiervoor wordt een programma op maat gemaakt. Conform de wens van de ondernemingsraden om de OR-verslagen te digitaliseren, zijn wij hier dit jaar mee begonnen. In 2013 verwachten wij grotendeels digitaal te communiceren. Wij bieden ook cursussen aan om medewerkers desgewenst wegwijs te maken op een computer. Uit de dialoog met ondernemingsraden blijkt telkens weer hoe belangrijk de partijen duurzame arbeid vinden. Dit resulteert in onder andere structurele voorlichting over de fysieke belasting en duurzame inzetbaarheid, verzorgd door de bedrijfsarts. Conform de wensen van de productie medewerkers is in gezamenlijk overleg een nieuwe helm geïntroduceerd waarbij het draagcomfort, de kwaliteit en de duurzaamheid een grote rol spelen.
Onderaannemers en leveranciers Ketenverantwoordelijkheid en keten beheer zijn kritische succesfactoren voor het MVO-beleid. Daarom organiseren wij regelmatig bijeenkomsten met belangrijke leveranciers. Wij hebben bijvoorbeeld in 2012 twee keer een bijeenkomst georganiseerd met de uitzendbureaus die flexibele arbeidskrachten leveren voor Mourik. Wij hechten veel belang aan veiligheid en
Outcome Driven Innovation (ODI) bijvoorbeeld een grote cleaning-stop. is een strategische methode om Deze aspecten zijn onmisbaar voor producten en diensten te creëren die het slagen én er is nog ruimte voor nauw aansluiten bij de behoeften van verbetering. de klant. Wij analyseren de ‘job-to-bedone’ samen met de opdrachtgever om Door de focus van nieuwe innovatieeen objectief en eenduidig beeld te projecten hierop te richten, verhogen hebben van onder andere verbeterwij het rendement van Research & punten. De methode legt nadruk op de Development-investeringen. cruciale aspecten van het proces van
kwaliteit van het werk en de uitzendbureaus willen graag dat wij onze personeelsbehoefte vroegtijdig kenbaar maken. Beide partijen gaan concreet aan de slag met deze wensen. Tevens hebben wij een bijeenkomst georganiseerd over CO2-reductie met als doel bewustwording en uiteindelijk concrete initiatieven. Wij merken wel dat in een aantal sectoren de leveranciers nog niet kritisch genoeg zijn ten aanzien van hun rol in de verduurzaming van de keten. Wij stimuleren ze om mee te denken en hebben afgesproken dat een aantal leveranciers initiatieven aandraagt voor het gebruik van duurzame materialen.
klantwensen (zie kader bovenin: Outcome Driven Innovation). Wij zullen aandacht besteden aan uitbreiding van de dialoog met NGO’s (Non Governmental Organisations) over projecten waar een CO2-projectplan wordt gemaakt.
Ambities 2013
De speerpunten voor 2013 blijven veiligheid, gezondheid, milieu (met de focus op CO2-reductie), innovaties en samenwerking.
In 2013 staan betere klantenevaluaties op de agenda. Het doel is om ons innovatiebeleid nog beter te laten aansluiten bij de
De stakeholdersdialoog willen wij verder uitbreiden door meer bedrijven uit de keten te betrekken en gemaakte afspraken over de verduurzaming in de keten te effectueren. Het verhogen van de bewustwording bij een aantal onderaannemers en leveranciers over het belang van kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid staat hoog op de agenda.
LEAN-planningssessie voor gecombineerde werkzaamheden aan de N464 met medewerkers van Mourik Groot-Ammers. De LEAN-planning optimaliseert het planningsproces en helpt met de kick-off van het project
Jaarbeeld Jaarbeeld 2012 2012 Mourik Mourik
Mourik heeft COLT-asfalt ontwikkeld: dit is fluisterstil en zorgt voor 30% minder CO2-uitstoot bij de aanleg ervan
Wij hebben een behoefte gesignaleerd om onze krachten van R&D-teams nog meer te bundelen
Innovatie “Kennis doet vaak afbreuk aan de charme van het leven”. Dit beweerde Erasmus 500 jaar geleden in zijn ‘Lof der Zotheid’. En hoewel wij deze wijze denker en schrijver bewonderen, zijn wij het in dit geval zeker niet met hem eens. Mourik staat sterk op het gebied van kennis, die aan de bron van elke innovatie ligt. 2012 stond in het teken van de ontwikkeling van de nieuwe innovatiestrategie om deze kennis te vertalen naar nieuwe commercieel succesvolle producten.
3 M’s van Mourik Materieel (productontwikkeling), Mens (sociale innovatie) en Methodes (procesinnovatie). Dit zijn de werkterreinen van innovatie waarop wij ‘best in class’ willen zijn. Innovatie zit in ons DNA. Sinds 1990 werkt de innovatiecommissie als platform om nieuwe ontwikkelingen en ervaringen te delen. Acht jaar geleden werd het innoteam opgericht om innovatieve ideeën op een efficiënte wijze aan te pakken, te stroomlijnen en te ontwikkelen tot commerciële producten en diensten. Binnen verschillende werkmaatschappijen zijn R&D-teams actief. Kortom, geen gebrek aan innovatieve geest bij Mourik. Wij hebben inmiddels de behoefte gesignaleerd om onze krachten nog meer te bundelen. Onze opdrachtgevers streven naar zekerheid in de vorm van
LED Verlichting op zonne-energie Traffic & More, een participatie van Mourik heeft in samenwerking met Roadled in Oost-Nederland een proef gehouden met een nieuwe vorm van tijdelijke werkvakverlichting op zonne-energie. Deze verlichting zorgt ervoor dat traditionele lichtmasten overbodig zijn op projecten waar geen wegwerkzaamheden plaatsvinden maar waar wel verkeersmaatregelen staan. Volgens de wegbeheerder sluit deze nieuwe toepassing goed aan op het beleid van de Rijksoverheid. De zogenaamde LED-verlichting op zonne-energie is niet alleen effectief en efficiënt maar ook duurzaam door een forse besparing op energie.
risicobeperking en voorspelbaarheid. Om integraal in control te zijn over kwaliteit, doorlooptijden, kosten en performance voor alle stakeholders en doelgericht ‘turnkey’-oplossingen te bieden, hebben wij een afdeling New Product Development opgericht.
Business case Ontwikkeling ‘Basketreiniger’ “Een product heeft invloed op de hele prestaties leveren. Energieverbruik en organisatie,” vertelt Demian De Wit, afvalstromen moeten zo laag mogelijk manager New Product Development. zijn. Voor onze mensen willen wij een “Voor technische producten werden handelbaar en gebruiksvriendelijk de voordelen van deze werkwijze snel systeem. Realisatie van dit alles moet duidelijk. Voor het uitvoeren van gebeuren binnen een bepaald budget. stops op de Hycon plant bij Shell Door al deze ogenschijnlijk tegen Pernis is een nieuwe machine strijdige factoren in kaart te brengen ontwikkeld die de ronde metalen en de know-how binnen de organisa‘baskets’ automatisch reinigt binnen tie daaraan te koppelen, hebben we in de reactor. Reiniging wordt een nieuwe basketreiniger kunnen uitgevoerd met hogedruk water ontwikkelen die sneller, beter stralen in een besloten ruimte, dus de handelbaar, bedrijfszekerder én veiligheidseisen zijn zeer streng. Om veiliger is, waardoor de total cost of de gevraagde doorlooptijden te halen, ownership voor Mourik en de klant moet het systeem hoge kwalitatieve omlaag gaat.”
Nieuwe afdeling, nieuwe initiatieven New Product Development omvat het hele ontwikkelproces van idee tot het vermarkten van een product. In een breed georiënteerde organisatie als Mourik is het een uitdaging om al die mensen die hierin een rol hebben, samen te brengen. Wij moeten immers met alle disciplines rekening houden tijdens het ontwerpproces om commercieel succesvol te zijn. Het product moet voldoen aan de wensen van de klant, veilig en verantwoord zijn voor de gebruiker en zijn omgeving. Product engineers van de afdeling New Product Development brengen al deze disciplines samen binnen hun project. In 2012 bestaat de afdeling uit een team van vier mensen. Zij werken nauw samen met zowel de operationele afdelingen en directies als met Business Development, Corporate Veiligheid, MVO en de engineers binnen de verschillende R&D-teams. De opdrachtgever is hierin een cruciale gesprekspartner. Deze wordt direct
Jaarbeeld 2012 Mourik
Innovatie
betrokken bij het ontwikkelingsproces. De afdeling New Product Development werkt samen met de locatieleider als directe link tussen Mourik-innovaties en de wensen van de klant. Vaak testen we daarbij nieuwe methodes om deze wensen gezamenlijk in kaart te brengen. Een sprekend voorbeeld hiervan is Outcome Driven Innovation (ODI). Zie hiervoor het hoofdstuk Stakeholders dialoog op pagina 43. In 2013 zal de focus onder andere liggen op het verder verankeren van methodes zoals ODI bij andere bedrijfsonderdelen. Kennisdeling tussen de divisies wordt het komende jaar verder uitgebreid.
PROCESINNOVATIE LEAN verkort opstarttijd asfalteren met 50%. Rijkswaterstaat vraagt van haar opdrachtnemers efficiency bij het uitvoeren van wegwerkzaamheden. Complexe werkzaamheden vinden vaak plaats in de nacht om de verkeershinder te minimaliseren. Maar dan moet er natuurlijk veel werk worden verzet. Op de A27 en A28 hebben wij een omvangrijke nachtklus uitgevoerd waarbij meerdere asfaltsets werden ingezet. Vanaf 21.00 uur gingen wij aan de slag met het weg
fresen van daglassen, uitzetten van het werkvlak en het aanvoeren van asfalt. Een groot aantal medewerkers en machines moest tegelijkertijd starten en dat gaf in het verleden hectiek, soms omslachtige afstemming en dus ook tijdverlies. Het projectteam heeft LEAN-planningsessies gehouden, verbeterpunten bepaald en alles logistiek duidelijk afgestemd. Het resultaat: de opstarttijd is over drie nachten met 50% afgenomen. Dit betekent dat de effectieve ‘draaitijd’ met 20% per nacht is toegenomen!
MIDC-Loader MIDC staat voor Modular Insert Dedusting Catalyst Loading System. Het is een nieuw mechanisch laadsysteem voor catalyst in pijpreactoren. Deze methode is ten opzichte van de oude wijze van laden een enorme vooruitgang. Het laden gaat een stuk sneller en nagenoeg foutloos. Er wordt geen onnodige catalyst verspild en de pijpen worden gelijkwaardig geladen zonder hoogteverschil. Het stof halen we
tijdens het laden uit de catalyst middels een ingenieus afzuigingssysteem. Peter Knubben, bedenker van deze technologie, ontving in 2012 de Mourik Innovatie Award. Deze prijs zet een Mourik-medewerker in de spotlights die zich - vaak naast de dagelijkse werkzaamheden - inzet om onze manier van
werken te verbeteren. Benieuwd wat een MIDC-loader precies is? Op het YouTubekanaal van Mourik legt Peter het zelf uit en vindt u ook de animatie. Innovatie Award: http://youtu.be/MVIjJeuLQiY Animatie MIDC-loader: http://youtu.be/9F9LDnifkT4
De MIDC-loader is een nieuw mechanisch laadsysteem voor catalyst in pijpreactoren. MIDC staat voor Modular Insert Dedusting Catalyst Loading system
Veiligheid en Gezondheid Veiligheid en gezondheid staan voorop bij ons ondernemingsbeleid. Een succesvolle uitvoering van werkzaamheden is alleen mogelijk als het veilig gebeurt. In 2012 hebben we een harde doelstelling van nul ongevallen geformaliseerd om inhoud te geven aan het credo: ‘We doen het veilig of we doen het niet’. Duidelijke regels en verwachtingen maken ons veiligheidsbeleid voor iedereen hanteerbaar en vormen daarmee de leidraad van het ondernemingsbeleid.
Iedereen die onder onze directe leiding en toezicht werkt, moet zijn werkzaamheden veilig en gezond kunnen uitvoeren. Met zelfstandige onder- of nevenaannemers op onze werken vindt afstemming en coördinatie plaats zonder ingrijpen in de eigen verantwoordelijkheid van deze aannemers. In totaal zijn dagelijks gemiddeld 2.200 medewerkers werkzaam binnen de Mourik-bedrijven. Duurzame veiligheid en gezondheid van alle medewerkers spelen een grote rol bij succesvol zijn en blijven. Het doel is om alle medewerkers een duurzame carrière te laten hebben bij Mourik, zonder enige nadelige invloed op hun gesteldheid.
Op weg naar nul ongevallen In het veiligheidsbeleidsplan 2012 hebben we voor het eerst de harde doelstelling opgenomen van nul
ongevallen. Ons beleid is gericht op het ontwikkelen van een werkomgeving waarin die doelstelling haalbaar is, vanuit de gedachte dat iedere andere doelstelling een acceptatie van ongevallen zou betekenen. Hiermee willen we duidelijk maken dat we alle ongevallen in principe kunnen voorkomen en dat juist het voorkomen van ongevallen de grootste prioriteit heeft. De Raad van Bestuur heeft vanuit de holding een overkoepelend beleidsplan voor veiligheid opgesteld, met daarin concrete acties om de belangrijkste ondernemingsdoelstellingen te behalen. » Nul ongevallen » Geen ziekten als gevolg van werk » 25% reductie van het aantal rapporteerbare ongevallen » We doen het veilig of we doen het niet
Communicatie Wij hebben het veiligheidsbeleid besproken in de overlegvergaderingen van de Mourik-bedrijven en afgestemd met de ondernemingsraden. De medewerkers zijn op de hoogte gebracht van de centrale doelstellingen en de ambitie om te werken aan een arbeidsomgeving zonder ongevallen. Er vindt maandelijks overleg plaats in de vorm van toolboxmeetings, bijeenkomsten met leidinggevenden en afdelingsoverleg. Zo nemen alle medewerkers deel aan veiligheidsoverleg, -comités of -structuren. Binnen Mourik zijn zeven specifieke veiligheids- of Arbo-commissies actief, waarin de bestuurders met werknemersvertegenwoordigers spreken over het te volgen veiligheidsbeleid en de resultaten hiervan. In totaal zijn 46 medewerkers vertegenwoordigd in deze commissies hetgeen overeenkomt met 2,1% van de medewerkers.
Kerncijfers en indexcijfers inzake verzuimongevallen Mourik 2012
Cijfer
Eenheid
Gemiddeld aantal medewerkers inclusief inleen
2.200
Werknemer
Totaal aantal gewerkte uren
3.500.000
Uur
Verzuimindex IR
0,4
Verzuimongeval per 200.000 uur
Beroepsziekten ratio ODR
0
Beroepsziekte-gevallen per 200.000 uur
Verzuimdagen ratio LDR
7,03
Aantal verzuimdagen per 200.000 uur
Absentie ratio AR
56
Aantal verzuimuur per 200.000 uur
Jaarbeeld 2012 Mourik
veiligheid en Gezondheid
Wij hebben de veiligheidsplannen tevens besproken met onze stakeholders, waaronder ook onze klanten. Het afsluiten van het jaar met nul ongevallen vraagt samenwerking en afstemming met alle partijen binnen onze werkomgeving. We hebben deze doelstelling in 2012 nog niet gerealiseerd. Daarvoor is verdere inspanning en een verandering in denken en doen vereist. Die verandering kost tijd. De komende jaren zullen we nieuwe stappen zetten om de doelstelling van nul ongevallen te bereiken. We zijn er in 2012 wel in geslaagd om het aantal ongevallen binnen Mourik wederom te verlagen.
Resultaten De belangrijkste parameters om veiligheid te meten zijn de ongeval frequentiecijfers en de gemiddelde
Wij belonen een proactieve houding van onze medewerkers bij het melden van onveilige situaties
verzuimduur per arbeidsongeval. De rapportage en registratie vinden plaats in overeenstemming met de OSHA-regels en betreffen de ongevallen die zijn opgetreden bij bedrijven waarin Mourik een meerderheidsbelang heeft. Alleen de ongevallen die zijn opgetreden bij werknemers die onder onze directe leiding werken, worden geregistreerd. In 2012 waren er geen fatale letsel ongevallen. Er waren zeven ongevallen met arbeidsverzuim. Dit is lager dan in 2011 en komt neer op een frequentieindex van 0,4 verzuimongeval per 200.000 uur voor alle medewerkers van Mourik. Dit aantal is lager dan vorig jaar. De gemiddelde verzuimduur per verzuimongeval was 17 dagen. Ongevallen met letsel waren er alleen bij mannelijke medewerkers in de directe productieomgeving. De frequentieindex van de rapporteerbare ongevallen is 1,77 ongeval per 200.000 gewerkte uren. Dit is een daling van ruim 40% ten opzichte van 2011.
Er zijn geen trends waarneembaar in de rapporteerbare ongevallen dat in bepaalde regio’s, gebieden, werelddelen of disciplines waarin Mourik actief is, significant meer of minder ongevallen plaatsvinden of specifieke oorzaken vaker optreden. Ons veiligheidsbeleid en de resultaten zijn consistent over alle bedrijven. Detailrapportages aangaande geregistreerde ongevallen worden weergegeven in de grafieken. Ten opzichte van voorgaande jaren nemen we een duidelijk dalende trend waar in het totaal aantal rapporteerbare ongevallen (TRCR) bij Mourik. Het gevoerde veiligheidsbeleid laat dus een verbetering van onze veiligheidsprestatie zien. We hebben in 2012 ruim 1.500 sissermeldingen geregistreerd, dankzij een proactieve houding ten aanzien van het melden van onveilige situaties en handelingen middels de sisser- en LMRA-meldingsprocedure. Naar aanleiding van deze meldingen voeren
De Sisser Award wordt jaarlijks uitgereikt aan de Mourik-medewerker die de meest effectieve sisser melding heeft gedaan en daarmee heeft bijgedragen aan het voor komen van een ongeval
13%
3% 3%
16%
Verwond lichaamsdeel
23%
Hoofd en ogen
10%
Romp en rug Armen en handen Benen en voeten Hals en nekwervels Inademen/ademhaling
45%
10% 23% 15%
Op de nieuwjaarsreceptie ontving Ben Peeters van Mourik Groot-Ammers de Sisser Award 2012 uit handen van Kees Jan Mourik en Ali B. Ben's handelen en melding hebben mogelijke schade aan elektrische kabels tijdens graafwerkzaamheden voorkomen
Werkmethoden
2%
Procedures
15%
12%
Training Persoonlijke factoren
6% 2%
Voorbereiding, toezicht en gedrag
12%
Management en leiderschap Communicatie Risicoanalyse en -inschatting
11%
2%
1%
Ten behoeve van het thema Line of Fire hebben we een speciale Mourikinstructiefilm gemaakt. Deze is vertoond aan alle medewerkers en daarna met hen besproken. We hebben de film ook ter beschikking gesteld aan opdrachtgevers, andere aannemers en enkele onderwijsinstellingen.
Materieel & betrouwbaarheid equipment Menselijke factor ontwerp
3%
we oorzaakanalyses uit op basis waarvan we preventieve maatregelen nemen. In 2012 is een centraal voorlichtingsprogramma gelanceerd, waarin we centrale thema’s en duidelijke veiligheidsregels onder de aandacht brengen bij het personeel. In vier kwartaalthema’s zijn de volgende aandachtspunten besproken met alle medewerkers. » Blijf uit de Line of Fire » De 12 Mourik essentiële veiligheidsgedragsregels » Zuinig omgaan met energie en verminderen van CO2-uitstoot » Veilig werken in besloten ruimten
Basisoorzaak ongeval
Certificatieniveau 36%
VCA* VCA** VCA-P OHSAS 18001 Mourik algemene veiligheidszorg
50%
0 7
Rapporteerbare ongevallencategorie Fataal
12
Met arbeidsverzuim Met aangepast werk Met medische behandeling
12
Jaarbeeld 2012 Mourik
Rapporteerbare ongevallencategorie
7
Fataal
12
Met arbeidsverzuim
0
Met aangepast werk
veiligheid en Gezondheid
7
Rapporteerbare Met medische behandeling ongevallencategorie
7
Rapporteerbare Met arbeidsverzuim ongevallencategorie
0
Fataal
12
De 12 Mourik essentiële veiligheidsregels zijn het resultaat van onze analyse van de meest voorkomende oorzaken van ongevallen. Door de regels strikt te handhaven, stimuleren we gedrag dat duidelijk bijdraagt aan het voorkomen van ongevallen.
Invloed van het werk op de gezondheid In 2012 is veel aandacht geschonken aan het voorkomen van gezondheidsproblemen als gevolg van werkzaamheden. Van oudsher is er bij Mourik al veel aandacht voor beroepsaandoeningen zoals gehoorschade, klachten aan het bewegingsapparaat, en allergische reacties ten gevolge van chemicaliën. We passen gehoorbeschermingsmiddelen toe om gehoorschade te voorkomen. Door het steeds verder mechaniseren van arbeid, het toepassen van lichtere materialen en gereedschappen, en door het geven van tilcursussen werken we ook aan het tegengaan van klachten aan het bewegingsapparaat. Voorkomen en beheersen van de blootstelling aan chemische stoffen blijft een belangrijk aandachtspunt. De uitwerking van chemicaliën en (kunst)stoffen op mensen wordt soms pas later zichtbaar. We bewaken de gezondheid van onze medewerkers door goede bedrijfsgezondheidszorgprogramma’s en een medische keuringenregime. Waar nodig nemen we preventieve maatregelen. In het afgelopen jaar zijn geen beroepsziekten opgetreden en geregistreerd in de daarvoor verplichte regelingen.
Deze gegevens zijn verwerkt 12 in de essentiële veiligheidsregels en speci12 fieke risicobeheersingsprocedures »D eelname aan veiligheidsoverleg structuren van • Stichting Industriële Reiniging (SIR) 12 • Bedrijfsverenigingen Deltalinqs in Europoort en BZW in Zeeland • Stichting Samenwerken12 voor Veiligheid 6% 3% commissies • CAO-overleg 3% aangaande veiligheid (Orsima) • KAM-dag Bouwend Nederland • Centraal College van Deskundigen6% VCA 26%
3%
3%
49%
3%
Veiligheidszorg Aard van letsel en -certificering
Snij- en schaafwond Alle operationele werkmaatschappijen Botbreuk beschikken over gestructureerde Ontwrichting, verstuiking Brandwond
3%
26%
Aard van letsel
6%
Chemicaliën Snij- en schaafwond Flauwte Botbreuk
49%
13%
49%
26% 13%
Aard van letsel
Ontwrichting, verstuiking Snij- en schaafwond Brandwond Botbreuk Chemicaliën Ontwrichting, verstuiking Flauwte Brandwond Chemicaliën
3% 3%
Flauwte
16%
Verwond lichaamsdeel
13% 23%
Hoofd en ogen
23%
10%
3% 3%
16%
3% 3%
16%
Verwond Benen en voeten lichaamsdeel
Hals en nekwervels Hoofd en ogen
10% 23%
Romp en rug Armen en handen
45% 10%
Gerealiseerd in 2012 We noemen hier enkele belangrijke onderwerpen. » Start van een training in gedrags observatie en gedragsbeheersing » Deelname aan een instructiefilm LMRA voor de Stichting Samenwerken voor Veiligheid. Deze film is algemeen toegankelijk op internet » Optimaliseren van het sisser meldingssysteem om onveilige situaties te herkennen tijdens LMRA’s, en rapportage en analyse van deze meldingen » Overleg tussen directies en personeelsvertegenwoordigers in veiligheids- en arbeidsomstandighedencommissies van de ondernemingsraden en personeelsvertegenwoordigingen » Mourik-brede inventarisatie van werkzaamheden met verhoogd risico.
» NieuweMet versie uitgebracht aangepast werk van het MourikFataal veiligheidsboekje Met medische behandeling Met arbeidsverzuim » S tart gemaakt met het ontwikkelen van een uniform Mourik management Met aangepast werk systeemMet waarin alle zorgsystemen medische behandeling op gelijke wijze worden aangestuurd en beheerst door het hanteren van standaard kritische procesindicatoren. Dit moet leiden tot optimalisatie van onze beheerssystemen.
Verwond Inademen/ademhaling Romp en rug lichaamsdeel Armen en handen Hoofd en ogen Benen en voeten Romp en rug Hals en nekwervels Armen en handen Inademen/ademhaling Benen en voeten Hals en nekwervels
45%
Inademen/ademhaling
45% 10% 23% 15% 3% 2%
Werkmethoden
23%
3% 2%
6% 2%
10%
15% 15%
12%
15%
3% 12% 2% 12%
15% 6% 2%
12%
Materieel & betrouwbaarheid equipment Menselijke factor ontwerp
10%
12% 23%
Basisoorzaak ongeval
15%
Basisoorzaak Procedures ongeval
Training Materieel & betrouwbaarheid equipment
Basisoorzaak Persoonlijke factoren Menselijke factor ontwerp ongeval Voorbereiding, toezicht en gedrag
Werkmethoden Materieel & betrouwbaarheid Management en leiderschap equipment Procedures Menselijke factor ontwerp Communicatie Training Werkmethoden Risicoanalyse en -inschatting Persoonlijke factoren Procedures Voorbereiding, toezicht en gedrag Training Management en leiderschap Persoonlijke factoren Communicatie Voorbereiding, toezicht en gedrag
Voldoen aan ARBO-wetgeving/ARBO-catalogus
Chemische stoffen
Fysieke belasting
Psychische belasting
Veiligheid en gezondheid binnen Mourik zijn een recht voor alle medewerkers. Zij worden gestimuleerd gebruik te maken van dit recht, voor henzelf, hun familie en omgeving. De Raad van Bestuur en de directies van Mourik geven invulling aan hun zorgplicht voor alle stakeholders voor een veilige en gezonde werkomgeving, met aandacht voor het voorkomen van schade aan het milieu. Veilig werken doen we samen en gezamenlijk zullen we onze doelstellingen realiseren.
Verzuim- en re-integratiebeleid
Klacht- en probleemgeschillenafhandeling
Recht op stoppen onveilig werk
Voor 2013 staat een aantal acties op de planning. » Ontwikkelen uniform Mourikmanagementsysteem » Ontwikkelen standaard kernprestatieindicatoren om onze prestaties te meten en te sturen
» Invoeren observatie- en correctie programma ten aanzien van veiligheidsgedrag »O nderzoeken efficiënte toepassing van e-learningtechnieken om medewerkers te trainen »U itvoeren themacampagne MVO en veiligheid »R eview en waar nodig actualiseren van onze MVO-gedragsregels » S tandaardiseren van alle MVO-aspecten en de CO2-reductiedoelstellingen zonder direct over te gaan op certifi cering van alle entiteiten
Afgesproken doelstellingen en KPI's
Om invulling te geven aan onze doelstelling van nul ongevallen, richten we onze veiligheidsbeheersprogramma’s op het optimaliseren van ons veiligheidsgedrag en veiligheidsbewustzijn. We willen komen tot een veiligheidscultuur waarin het vanzelfsprekend is elkaar zowel positief als corrigerend aan te spreken op veiligheid en maatschappelijk verantwoord gedrag.
Training en opleiding
Persoonlijke beschermingsmiddelen
Werk- en rusttijden
CAO
Leeftijdsbewust personeelsbeleid
Binnen Mourik hebben we te maken met negen verschillende collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s), die van toepassing zijn op de diverse disciplines. In deze CAO’s staan bepalingen over het hanteren van werk- en rusttijden,
Veiligheid en gezondheid in de toekomst
Deelname aan veiligheidsinspecties
Afspraken veiligheid en arbeids omstandigheden in CAO’s
verstrekken van persoonlijke beschermingsmiddelen en het toepassen van de verschillende Arbocatalogi. In de matrix onderaan deze pagina staan de specifieke aandachtspunten binnen de CAO’s vermeld.
Deelname aan veiligheidscomité/OR
veiligheidsbeheerssystemen. De basis voor deze systemen is de VGM Checklist Aannemers (VCA). Daarnaast hebben we ook zaken overgenomen uit het VNCIprogramma ’Veiligheid Voorop’ en het Veiligheidsbeheerssysteem van Deltalinqs. Waar mogelijk zijn alle bedrijven gecertificeerd conform de VCA-eisen. Eén werkmaatschappij in het buitenland beschikt over een ISO-18001 certificaat als bewijs van een goed functionerend veiligheidsbeleid. In de grafiek ‘Certificatieniveau’ op pagina 51 zijn de certificatieniveaus weergegeven met het percentage Mourik-medewerkers, dat daaronder werkt. Externe certificerende instellingen voeren de certificering en auditing uit.
CAO voor de Bouwnijverheid Orsima CAO CAO Beroepsgoederen vervoer CAO Metalektro CAO voor de Afbouw CAO Schilders, afwerkings en glaszetbedrijf CAO MTB Metaal bewerkingsbedrijf CAO MTB Technisch installatiebedrijf Basis CAO Specifiek benoemd aandachtspunt
Géén aandachtspunt
Jaarbeeld 2012 Mourik
INTERVIEW
Dirk en Wim trappen af met een bijna Cruijffiaans statement: “Het wordt steeds gemakkelijker aan de
Links
veiligheidseisen te voldoen als je je hieraan houdt.”
Dirk Hakkesteegt
Inventiviteit met veiligheid A
ls een groep baldadige jongeren op de noodknop drukt in een trein, zullen de medepassagiers daar niet blij mee zijn. Maar voor Dirk en Wim is dit een handeling die ze veelvuldig verrichten, tot grote tevredenheid van klanten en collega’s.
Normen Het is allemaal begonnen in 1996 met de nieuwe Europese normen voor CE-markering. CE staat voor Conformité Européenne. De fabrikant geeft ermee aan dat het product voldoet aan de Europese wetgeving. Volgens de Europese wet- en regelgeving moet een bedrijf ieder stuk equipment beoordelen op technische veiligheid en voorzien van een CE-markering. Vier jaar geleden is Wim hiermee aan de slag gegaan bij Mourik. Hij is samen met Dirk verantwoordelijk voor de CE-markeringen en de bijbehorende documentatie. “Sindsdien zijn we begonnen om de zaken te structureren op dat gebied,” stelt Wim. “Natuurlijk hebben wij altijd op
Werkvoorbereider Mileutechniek Leeftijd 41 jaar Bij Mourik sinds 1989
product- en machineveiligheid gelet. Maar de normen geven duidelijkheid en inzicht in het gehele proces en alle beoordelingscriteria. Bovendien is een CE-markering geen vrijblijvende exercitie en daar zijn wij ook blij mee. Het is wettelijk verplicht dat wij het proces stelselmatig doorlopen en bewaken. Daarna schrijven wij een gebruikershandleiding en stellen wij een verklaring van overeenstemming op. Naast strakke richtlijnen, normen en een risicoanalyse is kloppend documentenbeheer onmisbaar om tot de juiste CE-markering te komen.”
Kunstenaars opgelet Wim en Dirk volgen regelmatig speciale cursussen om hun kennis van alle eisen rondom de CE-markering up to date te houden. “Mourik is groot geworden door inventiviteit. Veel creatieve geesten houden zich hier bezig met innovaties. Wij vervaardigen veel machines zelf en zijn ook kunstenaars in het specifiek aanpassen van ons materieel aan de eisen van ons werk. Zeker een
Rechts
Wim Raedts
Administrateur Technische Dienst Leeftijd 48 jaar Bij Mourik sinds 2009
Richtlijnen CE-markering. Waar letten wij op? » Is het product een apparaat of systeem voor gebruik op plaatsen waar ontploffingsgevaar kan zijn? » Is het product bestemd om blijvend deel uit te maken van een bouwwerk? » Kan het product gebruikt worden voor werken op plaatsen met meer dan 0,5 bar overdruk? » Is het product een apparaat dat elektromagnetische storingen kan veroorzaken? » Is het product opgebouwd uit onderdelen waarvan er tenminste één kan bewegen?
goede zaak,” vertelt Wim enthousiast. “Wel moeten wij erop letten dat wij CE-gemarkeerde basismaterialen inkopen, wijzigingen consequent bijhouden en dat wij als uiteindelijke resultaat een technisch veilig product dat aan de CE-markering voldoet, inzetten of afleveren. Ook willen wij graag met onze techneuten meekijken vanaf de prille beginfase van een innovatie,” vult Dirk aan. “Welke onderdelen van de machine in wording moeten wij afschermen? Waar kan beknellingsgevaar dreigen? Is het ergonomisch verantwoord? En jawel, werkt die noodstop naar behoren?” Zie ook hierboven de richtlijnen voor CE-markering.
Ready for take off “Het is net zoals in de vliegtuigbouw,” stelt Wim. En hij kan het weten, want tijdens zijn jarenlange loopbaan bij een vliegtuigbouwer heeft hij veiligheid als prioriteit nummer één leren zien. “Wij werken met CE-gemarkeerd equipment of wij werken niet. Het uiteindelijke
plaatje van de CE-markering ontstaat uit een enorme hoeveelheid puzzelstukjes: nauwkeurig opgestelde technische dossiers en checklists, wettelijke Europese richtlijnen, risicoanalyses en niet te vergeten een heldere handleiding.” Dirk vervolgt: “Wij kijken naar alle, maar dan ook echt naar alle normen en regel- en wetgeving ten aanzien van ontwerp, fabricage en ingebruikname.” Als alle zaken aan de wet voldoen, kan de CE-markering op de machine of het equipment worden geschroefd en is het technisch veilig. “Groeiende bewustwording van veiligheid is van levensbelang,” constateert Dirk. De Raad van Bestuur heeft Wim en Dirk gemachtigd om de CE-verklaringen te ondertekenen. Dit is een grote verantwoordelijkheid. Zij zetten pas een handtekening als zij met een scherpe antenne voor veiligheid alle documentatie hebben geïnspecteerd en hebben vastgesteld dat het CE-traject juist is doorlopen. “Daarnaast beoordelen wij de duurzaamheid van equipment: zuinig energieverbruik, schone uitlaatgassen en het ontstaan van onnodige restproducten. Het besef dat veiligheid en duurzaamheid goed samengaan, zal groeien in de toekomst. Maak het wel begrijpelijk voor de man bij de shovel. Zorg ervoor dat mensen betrokken raken. En probeer de liefde voor het vak, kennis en motivatie van jongs af aan bij te brengen. Dan gaat veiligheid ook goed tussen de oren zitten,” besluit Dirk.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Human Capital De term ‘Human Capital’ leent zich uitstekend voor het beschrijven van het belangrijkste kapitaal van Mourik. Daarom hebben wij het graag over ‘onze mensen’. Achter de cijfers gaan menselijke verhalen schuil. Wij staan in dit hoofdstuk uitgebreid stil bij de duurzame inzetbaarheid van onze mensen. Hun vitaliteit en welzijn zijn immers van groot belang.
Personeelsbezetting Bij de bedrijven waarin Mourik een meerderheidsbelang en operationele zeggenschap heeft, stonden eind 2012 in totaal 2.035 medewerkers op de payroll. Dus exclusief de medewerkers die onder supervisie van Mourik werken, zoals uitzendkrachten, gedetacheerden en personeel van onderaannemers. Mourik heeft per 1 januari 2012 haar belang in Petrogas uitgebreid van 25% naar 60%. De Petrogas-medewerkers zijn vanaf begin 2012 vanwege de overwegende zeggenschap aan het totaal van de
Mourik-medewerkers toegevoegd. Door aandelenbuy-outs bij Mourik Golf & Groen, SBA Tiefbau en SBA NV hebben 62 medewerkers het Mourik-concern verlaten. Verder is de bezetting door het faillissement van ClimateControl in 2012 met 14 medewerkers afgenomen. De werkgelegenheid bij de Mourik-vestigingen is voor het eerst in jaren gedaald met 1,7%. In Nederland was de daling het sterkst met 2,6%. De enige regio waar in 2012 de personeelsbezetting is gegroeid, is België. Deze stijging was groter dan de daling in de rest van de wereld, waardoor
de personeelsbezetting buiten Nederland met acht medewerkers toenam. Helaas zijn in 2012 in actieve dienst Wim Leysen, Emile van Rooijen en Tom Marechal overleden. Het is altijd moeilijk om afscheid te moeten nemen van een collega, met wie je jaren hebt samen gewerkt. Management en collega’s ondersteunen de nabestaanden waar mogelijk. In 2012 werkte 60,3% van de medewerkers in de uitvoering (productie) en 39,7% van de medewerkers gaf leiding
Ralph Hornesch, machinist van Hendrik Bedrijven Brunssum, heeft op de wiellader de Groene Grondverzet Wedstrijd gewonnen tijdens de Technische Kontakt Dagen. Hij was zowel de snelste als de zuinigste, een ijzersterke combinatie
of deed ondersteunende werkzaamheden (staf). Productiewerkzaamheden worden vrijwel alleen door mannen uitgevoerd. 17,6% van de medewerkers die bij Mourik een staffunctie vervult, is een vrouw. In 2012 daalde het percentage van de medewerkers met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd in Nederland van 94,9% naar 92,7%. Het totale aantal medewerkers met een contract voor bepaalde tijd is gestegen van 5,8% in 2011 naar 7,3% in 2012. Driekwart van de medewerkers die in 2012 in dienst zijn gekomen, kreeg een contract voor bepaalde tijd.
collectief geregeld. In de overige landen gelden doorgaans individuele arbeidsvoorwaarden.
CAO’s. Een gedeelte van de medewerkers die geen contractverlenging hebben gekregen, is nog wel op flexibele basis actief voor Mourik.
Bij 97,8% van de medewerkers in 186 7 5 81 175 Nederland en België past Mourik een Leeftijdscategorie
Bij Mourik zijn in Nederland vrijwel alle vrouwen stafmedewerker. In verhouding 220 hebben vrouwen meer ondersteunende functies dan mannen die verhoudings gewijs meer vertegenwoordigd zijn inTotaal 2.070 leidinggevende functies. Het gemiddelde
CAO toe. Mourik streeft ernaar om 31-12-2011 zoveel als223 mogelijk aan te sluiten bij de 65 - 70 40 - 45 collectieve arbeidsvoorwaarden in de 60 - 65P&O is 35 - 40 desbetreffende bedrijfstak. 30 - 35 verantwoordelijk voor 55 het- 60 volledig juist 230 25 - 30 50 en - 55het vertalen toepassen van de CAO’s 20 - 25 - 50 van de effecten op de 45 bedrijfseigen - 20 regelingen. De arbeidsvoorwaarden15die in de bedrijfstak-CAO’s gelden, zijn de basis. 333
275
fulltime bruto basisjaarsalaris dat zij ontvangen, was 72,5% van het gemiddelde van het basissalaris van de mannelijke stafmedewerkers.335
Daarnaast gelden er diverse aanvullende In Nederland heeft een medewerker regelingen. Dit zijn algemene regelingen In 2012 zijn meer medewerkers uitgewettelijk recht op ouderschapsverlof. die gelden voor alle Mourik-medewerkers stroomd dan ingestroomd. Bij 113 Dit is momenteel 26 maal de wekelijkse 3 5 die op de payroll staan, zoals de Stichting medewerkers was dit op eigen verzoek. arbeidsduur per kind. Bij Mourik hebben 4 12 Ondersteuning Mourik Medewerkers, Dit door het7bereiken van de (vroeg) vier mannelijke medewerkers en een 32 Leeftijdscategorie 5 81 186 maar ook bedrijfsspecifieke regelingen en pensioengerechtigde leeftijd of doordat vrouwelijke medewerker gebruik 175 In Dienst Leeftijdscategorie 23 regelingen die gelden voor staf- en/of elders een betrekking is gevonden. Bij 35 gemaakt van deze regeling en zijn allen 65 - 70 40 - 45 31-12-2011 220 productiemedewerkers. Daarnaast zijn er medewerkers is de arbeidsovereenkomst na het ouderschapsverlof bij Mourik in7 5 223 81 35 - 40 60 65 186 Totaal 40 - 45 regelingen voor bepaalde functiegroepen. voor bepaalde tijd niet verlengd. Bij de 65 - 70 dienst gebleven. 175 Leeftijdscategorie 30 - 35 55 60 35 - 40 195 De regelingen resterende Totaal medewerkers is de arbeids- 60 - 65 37 bij werkgevers worden 31-12-2011 26 25 30 - 55 220 30 - 35 55 - 60 2.070 Arbeidsvoorwaarden continu geactualiseerd,50zodat deze overeenkomst voor onbepaalde tijd 275 223 230 20 25 45 65 - 50 70situatie 40 25 - 30 door Mourik op basis van In 2012 wordt aansluiten bij de specifieke die- 45 tussentijds beëindigd, waarbij rekening is 50 - 55 35 40 60 - 65van de 15 20 - 25 negen Nederlandse bedrijfstak-CAO’sTotaal geldt voor de medewerkers 45-- 20 gehouden met de wettelijke opzegtermij- 45 - 50 21 30in - 35 55 -die 60 Mourik 2.070 32 verloond.15In- 20 België zijn de arbeidsvoorverschillende werkgevers nen, alsook de termijnen zoals deze zijn 275 230 waarden voor alle medewerkers 2012 telde. vastgelegd in de van 333 toepassing zijnde 25 - 30 50 - 55 335 45 - 50
20 - 25 15 - 20
335
Leeftijdsopbouw Mourik per 31-12-2012 43 5 12
32
186 7 5 81
Totaal 2.070
Leeftijdscategorie
230 32
Uit Dienst
12 40 - 45
Leeftijdscategorie 35 - 40 60 - 65 37 223
26
21
65 - 70
175
Totaal 195
220
275
28
24
Leeftijdscategorie
In Dienst
23
333 4 2
31-12-2011 55 - 60
30 - 35
65 - 55 70 50
40 - 30 45 25
60 45 - 65 50
35 - 25 40 20
55 - 60
30 - 20 35 15
50 - 55
25 - 30
45 - 50
20 - 25
12
35
43 5
Totaal 230
25 23
55 - 60 In Dienst
28
Totaal 195
32 26
65 - 70
12
37
28
28
55 - 60 50 - 55
25 - 30
45 - 50
12
12
2523
21
Leeftijdscategorie 32
35
55 65 -- 60 70
Totaal 195
28 37 12
28 21
65 - 70 40 - 45 Leeftijdscategorie 60 - 65 In Dienst 50 -- 65 55 60
50 - 55
20 -- 35 25 30 15 20 25 - 30
45 - 50
20 - 25
45 55 -- 50 60
28 262
4 2
24
227
Totaal 2.035
12
35 239 25 326 32
65 - 70
Totaal 230 331
28
40 - 45
Leeftijdscategorie 35 - 40 60 - 65
Uit 55 Dienst - 60
15 - 20
32
Leeftijdscategorie
31-12-2012
35 - 40 30 40 -- 35 45 25 35 -- 30 40
177
212
Uit Dienst
Totaal 230
26 32
32 158 6 8 89
24
43 5
20 - 25 15 - 20
333 4 2
30 - 35 25 - 30 40 - 45 20 - 25 35 - 40 15 - 20 30 - 35
50 - 55 65 - 70 45 - 50 60 - 65
15 - 20
335
40 - 45
35 - 40 60 - 65 Leeftijdscategorie
32
65 50 -- 70 55
30 - 35 25 -- 45 30 40
60 45 -- 65 50
20 -- 40 25 35
55 - 60
15 -- 35 20 30
50 - 55
25 - 30
45 - 50
20 - 25
Jaarbeeld 2012 Mourik
15 - 20
12
Human Capital 31-12-2011 31-12-2012
Verhouding arbeidscontracten 31-12-2011 per regio MiddenNederland
ZuidNederland
601
78
700
692
275
Belgie 73
124
Verhouding arbeidscontracten 31-12-2012 per regio
Overige landen 66
161
MiddenNederland
ZuidNederland
586
70
661
Belgie
286
80
133
Overige landen 72
147
700
651
611
600
600
570
500
500
400
400
300
539
300
256
200
157
257
200 133
124
100 0
41
31
74 4
Staf
Prod.
Staf
Bepaalde tijd Totaal 106
73
7
Prod.
Staf
100
59
19 Prod.
Onbepaalde tijd Totaal 1.964
Staf
50
47
4 Prod.
65 5
0 Staf
Prod.
Staf
Bepaalde tijd Totaal 149
80
66
29 Prod.
Staf
135
Prod.
6
12
Staf
Prod.
Onbepaalde tijd Totaal 1.886
In overleg met de vier ondernemings instroom dan het totale landelijke raadplegen van hun loonstrook en een raden die 95% van de medewerkers in gemiddelde van 0,12% in 2011. Ons doel ’Mijn regelingen’-pagina met alle Nederland vertegenwoordigen, zijn in is om de WIA-instroom te verlagen. regelingen die voor hen specifiek van 2012 onder meer de volgende nieuwe toepassing zijn. Over 2012 verstuurde 31-12-2012 regelingen toegevoegd. Iedere re-integratiecase is uniek en het Mourik 25.000 loonstroken. Het via » Handhavingsbeleid met sancties op het aanvragen van een WIA-uitkering is internet aanbieden van informatie zorgt gebied van gedragsregels en zakelijke slechts een van de mogelijkheden. Van de voor actuele informatie, geeft een integriteit, veiligheid, gezondheid en langdurig zieken hebben in 2012 vier kostenbesparing en is milieuvriendelijk. MiddenZuidBelgie Overige Nederland milieu, verkeersveiligheid en bedienen medewerkers Mourik verlaten met een Dit landen past bij onze MVO-doelstellingen. Nederland van 586 voertuigen WIA-uitkering. In 2012 is een Mourik 2012 147 is besloten om vanaf het tweede 661 70 286 80 133 In72 »700 Tijdspaarregeling (tijd-voor-tijd en casemanagersoverleg gestart waarin kwartaal 2013 de loonstroken en de reisuren) 611 we kennis delen en afspraken maken over jaaropgaven niet meer per post te »600 Overnachtingsvergoeding de achterliggende procedures. Tevens versturen. 539 » Gedragscode Social Media en E-werken wordt daarin de samenwerking met 500regelingen bij Mourik zijn dus Gezondheid De bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen, Mourik heeft de intentie om haar maatwerk, maar regelen zeker niet alles. re-integratiebureau en onze verzekeraar 400 medewerkers op een juiste manier te Gezond verstand en ruimte om individuLoyalis geëvalueerd. Midden-Nederland Zuid-Nederland begeleiden tot hun welverdiende ele afspraken te maken, zorgen voor 300 6 pensionering. Dit kunnen we enkel en complete arbeidsvoorwaarden. Het ziekteverzuim bij Mourik in Nederland 257 5,81 alleen bewerkstelligen door de mensen zo Vanzelfsprekend hecht Mourik erg veel is 4,56%. Dit is5,35 een daling van 0,65% ten 200 lang mogelijk hun werk op een5 verantbelang aan een juiste en tijdige salaris opzichte van 2011. Dit is deels te 133 135 woorde en gezonde manier te laten betaling. Desondanks worden we geconverklaren door de extra aandacht en 80 100 66 65 problemen van verrichten. Dit vraagt een inspanning van fronteerd financiële inspanningen op het gebied van verzuim47 met 50 4 29 12 zowel Mourik als haar medewerkers. Dit onze medewerkers. 3,5% heeft zelfs te begeleiding, die voornamelijk is gericht op 5 6 0 betreft onder andere het deelnemen aan maken met loonbeslagen. Bij een loonhet Het verzuim bij Mourik 2,87 korte verzuim.2,93 3 2,73 Staf Prod. Staf Prod. Staf Prod. Staf Prod. periodieke medische keuringen in beslag wordt met de medewerker is in heel Nederland historisch laag. Het 2,44 2,07 2,02 combinatie met eventueel aanvullende gesproken over zijn situatie, Mourik onderlangdurig verzuim is zelfs met meer dan Bepaalde tijd Onbepaalde tijd 2 1,62 functie- en taakgerichte keuringen. steunt waar mogelijk 37% afgenomen. Totaal 149 deze medewerker Totaal 1.886 1,29 met advies en maatwerkoplossingen. 1,03 0,92 0,93 0,84 1 Bij re-integratie is ‘geen medewerker de Het ziekteverzuim in België is lager omdat 0,41 0,37 poort uit’ al jaren het uitgangspunt bij In 2012 hebben alle medewerkers de periode waarover gerapporteerd wordt 0 van Mourik. Met een WIA- instroom toegang gekregen tot hun digitale de eerste 30 ziektedagen betreft. Dit wijkt %Ziek %Kort %Middel %Lang %Ziek %Kort %Middel %Lang 0,36% in 2012 heeft Mourik een hogere medewerkerdossier voor onder meer het af van de verdeling in Nederland, deze is: Productie
Staf
Staf
Productie
Ziekteverzuim Nederland Midden-Nederland
Ziekteverzuim per land Zuid-Nederland 5
6 5,81
5,35
5
4,56
4 3,33
4 3 3
2,73
2,43
2,93
2,87
2,44
2
2,05
1,80
2
2,07
2,02
1,62 1,29 1,03
1
0,92
0,93 0,41
1
0,84
0,71
0,37
0
0
0 %Ziek
%Kort %Middel %Lang
Productie
%Ziek
%Kort %Middel %Lang
%Ziek Totaal
0
0
%Middel (8-42 dagen)
0
0
%Lang (>42 dagen)
Staf Nederland
» Kort: 0 tot en met 7 dagen » Middellang: 8 tot en met 42 dagen » Lang: meer dan 42 dagen 5
0
%Kort (0-7 dagen)
besteed aan vakgerichte opleidingen, waarbij circa 125.000 euro is geïnvesteerd.
België
Overige landen
instroom van jongeren in onze vakgebieden te waarborgen. De Mourik-bedrijven zijn door de desbetreffende kenniscentra erkende leerbedrijven. De kenniscentra waarmee we samenwerken, zijn Fundeon voor de Bouw en COSI voor industriële reiniging.
Naast functiegerichte opleidingen heeft Mourik in 2012 weer een aantal Tussen leidinggevenden en medewerkers specifieke trainingen georganiseerd. 4 is persoonlijke ontwikkeling van de Onder andere een training ‘stoppen met 3,33 medewerker een continu onderwerp. Om roken’, een integriteitstraining en een Als onderdeel van het management communicatietraining. Afgelopen jaar 3ervoor te zorgen dat afspraken worden 2,43 worden deze vastgelegd in opgevolgd, hebben tevens diverse andere trainingen/ 31-12-2011 traineeship wordt twee keer per jaar het 2,05 gespreksverslagen. Bij de meeste Mourik Development Program georganicursussen plaatsgevonden. 1,80 2bedrijven in Nederland worden deze seerd. Het management traineeship is Naast de functiegerelateerde opleidingen Totaal Totaal Totaal Totaal afspraken vastgelegd in het digitale een tweejarig traject197 om jonge, talentzoals BHV, VCA, VCA-Vol, Veilig werken 1.293 353 227 personeelsdossier. Bij bijna 1.000 volle mensen (met technische HBO/ met Vorkheftruck, Veilig werken 1.200met 0,71 1 1.183 Nederlandse medewerkers zijn functioneWO-achtergrond) een functie aan te Hoogwerker, DLP, HDS, HDM, etcetera, rings- en beoordelingsgespreksverslagen bieden als trainee. Zij werken in diverse zijn er ook trainingen gegeven op het 1.000 0 0 0 0 0 0 0over 2012 vastgelegd. Dit is 62,2% van bedrijfsonderdelen mee om het bedrijf gebied van communicatie en integriteit. %Ziekaantal medewerkers. %Kort %Middel %Lang het totaal Mourik beter te leren kennen en worden Alle leden van de ondernemingsraden Totaal (0-7 dagen) (8-42 dagen) (>42 dagen) 800 streeft ernaar de vastlegging te optimaliopgeleid voor strategische sleutelfuncties. hebben in 2012 weer aan de gezamenlijke seren. Uiteraard betekent dit niet dat met Bij het Mourik Development Program OR-cursussen deelgenomen. De commuOverige landen Nederland België 600 is, is de overige medewerkers geen afspraken worden ook jonge, hoogopgeleide nicatietraining die in 2011 gestart worden gemaakt en opgevolgd. Mourik-collega’s uitgenodigd. In 2012 ook bij andere bedrijven een groot succes. stond het driedaagse programma in het De essentie van de training is bewustwor400 322 Uit de geregistreerde opleidingen in de teken van persoonlijke verbinding en ding van de onderlinge communicatie. personeelsdossiers blijkt dat 872 Nederverbinding met de180 ander en bestond uit 187 200 landse medewerkers in totaal 2.931,5 Een ruime meerderheid van de Mourik- 110 een outdoordag, een theoriedag en een 40 31 17 opleidingsdagen hebben gehad. Dit is dag met bedrijfsbezoek. De ontwikkeling medewerkers heeft een opleiding op 0 gemiddeld 3,36 dag per medewerker. van de jonge Mourik-medewerkers staat MBO-niveau en meer dan een derde van Midden- tijdens ZuidOverige deze drie dagen centraal. Doel is de Mourik-stafmedewerkers is HBO of Nederland Nederland België Landen In Nederland is door productiemedewerdat zij elkaar leren kennen, een netwerk universitair geschoold. kers 19.814 uur aan (bij)scholing besteed, opbouwen,Vrouw ervaringen uitwisselen en Man waarbij 2,2 miljoen euro is geïnvesteerd. In kennis overTotaal de verschillende MourikMourik investeert in opleiding en Totaal 1.872 198 België hebben de medewerkers 2.050 uur werkmaatschappijen opdoen. ontwikkeling van leerlingen om zo de 4,56
Persoonlijke ontwikkeling
Jaarbeeld 2012 Mourik
%Ziek Totaal
Staf
Productie
%Kort (0-7 dagen)
Nederland
%Middel (8-42 dagen)
%Lang (>42 dagen)
Overige landen
België
Human Capital
Duurzame inzetbaarheid In 2012 was de Mourik-medewerker gemiddeld 11 jaar en 4 maanden in dienst en 12,8% van onze medewerkers 5 werkte 4,56meer dan 25 jaar bij Mourik, vaak in dezelfde functie. 20 medewerkers zijn langer dan 40 jaar in dienst. 4 3,33
Dienstjaren 3 31-12-2012 op 0-5
Medewerkers
2,43
907 1,80
2
6-10
31-12-2011
2,05
Visie op duurzame inzetbaarTotaal heid binnen Mourik
331
11-15
maken het voor werkgevers aantrekkelijk om een Wajonger in dienst te nemen. Voor Mourik is dit niet de belangrijkste reden geweest om deze jongeren op de diverse projecten in te zetten. Extra begeleiding door de werkgever is tijdens een soortgelijk project onmisbaar, maar Mourik slaat hiermee twee vliegen in een klap. De Wajonger is gemotiveerd en volgt een relevante opleiding, gericht op de bedrijfsactiviteit.
252
1.293
levensfasebewuste oplossingen. Deze oplossingen dienen bij te dragen aan de organisatiedoelstellingen en strategie van Mourik en moeten aansluiten op de knelpunten en uitdagingen die management en leidinggevenden van onze werkmaatschappijen ervaren. Dit vraagt dus om een raamwerk voor het faciliteren van de duurzame inzetbaarheid van onze medewerkers. Wat we ook specifiek zien bij Mourik is een verandering in de organisatie, Totaalhet toenemen Totaal van de multi Totaal namelijk 353 197 227 disciplinaire projecten. Dit vraagt extra aandacht op het gebied van onderling vertrouwen, kennisdeling, open communicatie en acceptatie van elkaars inbreng en bereidheid om elkaar te helpen. Het gaat om nivellering van het niveauverschil tussen medewerkers. Dit is een belangrijke pijler om mee te nemen in het personeelsbeleid.
Hoe in elke 0,71 houden wij medewerkers 1.200 levensfase gemotiveerd en productief 1.183 21-25 194 inzetbaar? Dit is de centrale vraag bij 0 0 0 0 0 0 1.000 Het 0 leeftijdsbewust personeelsbeleid. 25-40 206 %Ziek %Kort %Middel %Lang leeftijdsbewust personeelsbeleid stelt de (0-7 dagen) 40+ Totaal 20 (8-42 dagen) (>42 dagen) mens centraal en richt zich op 800jong en Totaal 2.035 oud. Het is belangrijk voor de medewerOverige landen Nederland België ker en Mourik dat iedereen 600 duurzaam Het herplaatsen van medewerkers met inzetbaar blijft. Problemen voorkomen, een afstand tot de arbeidsmarkt en het is beter dan pas ingrijpen als het misgaat; 400 322andere belangrijke motivator voor plaatsen van Wajongeren binnen Mourik een versleten rug of ledematen Een kent een lange traditie. In het kader van herstel je niet meer. leeftijdsbewust personeelsbeleid is de 180 187 200 een re-integratieproject is in 2012 in veranderende overheid. De Nederlandse 110 samenwerking met een gespecialiseerd Met de veranderende arbeidsrelaties van overheid31streeft naar een hogere 40 17 detacheringbureau een praktijkgerichte nu en in de toekomst is er een0 groeiende arbeidsdeelname van ouderen en opleiding opgezet met het UWV en een behoefte aan maatwerk. De snel Middenarbeidsongeschikte medewerkers. De ZuidOverige Nederland Landen opleidingsinstituut. Het doel is om toenemende vergrijzing, het langerNederland overheid neemt alBelgië veel maatregelen om jongeren met een achterstand op de doorwerken, meer tweeverdieners en een zoveel mogelijk medewerkers voor de Vrouw arbeidsmarkt naar een reguliere baan te nieuwe generatie werknemers metMan arbeidsmarkt te behouden en stuurt Totaal 1.872 Totaal 198 begeleiden. Diverse subsidieregelingen andere behoeftes, vragen Mourik om daarbij op de verantwoordelijkheid van 1
15-20
125
Personeelsverloop per regio 31-12-2011 31-12-2011 Totaal 1.293
Totaal 353
In Dienst In Dienst
Totaal 197
Totaal 99
Totaal 227
Totaal 34
Totaal 39
Totaal 23
100
1.200 1.183
85
1.000
80
800 60 600 38
40 400
31
322
21
200
180
20
187
14
110 31
17
3
40
1
2
0
0 MiddenNederland
Man Totaal 1.872
ZuidNederland
België
Vrouw Totaal 198
Overige Landen
MiddenNederland
Man Totaal 175
ZuidNederland
België
Vrouw Totaal 20
Overige Landen
1.000 800
60
600
40
400
21
322
20 180
WIA en de maatregelen op31het gebied 17 van 0 VUT en prepensioen hebben Midden- gevolgen Zuidverstrekkende voor het Nederland Nederland België bedrijfsleven, en dus ook voor Mourik. Man
Vrouw
Totaal 175
Totaal 20
In 2013 wil Mourik tot universele Totaal 1.872 komen Totaal 198 Mourik-uitgangspunten om te waarborgen dat iedereen fit zijn pensioen kan halen. Voor het streven naar duurzame inzetbaarheid heeft Mourik het volgende raamwerk ontwikkeld. » Goede arbeidsvoorwaardelijke In Dienst regelingen die in harmonie zijn met de behoefte van de medewerkers enTotaal de Totaal Totaal 99 mogelijkheden van de34werkgever 39 100 » Gezondheidsbeleid: Mourik heeft een gezondheidsbeleid waarbij aandacht is 85 voor periodieke keuringen met 80 trendanalyses, met goede verzuimbegeleiding door leidinggevenden, P&O 60en Arbo-arts en het stimuleren van gezond gedrag bij medewerkers. Denk hierbij aan de stimuleringsmaatregel 38 40voor sporten, het aanbieden van fruit 31 en de workshop ‘stoppen met roken’ » Training in de seniorfase: het 20gemotiveerd 14 inzetbaar houden van senior medewerkers met3 'customized 1 work arrangements', zowel van 0 technische aard, als regelingen in het MiddenZuidkader van werkrust, motivatie België Nederland Nederland trainingen en overdracht van kennis Man Vrouw in een coachingsrol
3 2 » Innovaties en investeringen: inventari» S trategische personeelsplanning: 1 0 satie 40 van alle huidige hulpmiddelen. waar zit het talent bij Mourik, waar MiddenZuidOverige Vervolgens dienen alle investeringen liggen de risico’s en voortijdig maat Nederland Nederland België Landen enOverige innovaties in technische hulpmidregelen nemen voor aanpassing van Landen delen en machines leeftijdsbewustwerkzaamheden Man Vrouw proof te zijn S vakmanschap en doorgroei: » Totaal 175 timulering Totaal 20 » Balans in spitsuurfase: het faciliteren het faciliteren van de aanzet voor van de werk/privé-balans voor scholing door erkenning van verworven medewerkers in de spitsuren (parttime competenties dienstverbanden, ouderschapsverlof, aangepaste werktijden) Uit Dienst Het nieuwe werken In 2012 is Mourik middels workshops en » Aandacht voor starters: het boeien en Totaal Totaal met hetTotaal klankbordgroepen gestart binden van starters door het biedenTotaal 145 31 23 31 ontwikkelen van een visie over het van extra uitdagingen, netwerk140 en nieuwe werken. Onderwerpen hierbij zijn opleidingsmogelijkheden (Mourik 127 Totaal 23 investering in ICT (met name bandbreedte traineeship bijeenkomsten) 120 voor bijvoorbeeld videoconferencing), » Stimulering van interne doorstroom: reduceren van de reistijd, buiten de files afspraken maken over intern vacature100 rijden, ander vervoer dan de auto, beleid communicatiemogelijkheden tijdens het » Re-integratie bij langdurige ziekte: door 80 reizen, combineren van servicefaciliteiten, de organisatie en met ondersteuning doelen realiseren op flexibele tijden, van casemanagers (P&O) gerichte acties 60 goede werk/privé-balans. voor het beperken van het langdurig verzuim 40 29 27 Awards » Maatwerk bij demotie: in de fase van 23 18 Wij krijgen waardering voor onze visie en consolidatie (50 tot pensioen) 20is er 21 de wijze waarop wij acteren. De ontvanaandacht voor de juiste plek voor de 4 2 0 gen onderscheidingen stimuleren ons individuele medewerker. In veel 0 te gaan op de ingeslagen weg van gevallen wordt de oplossing ook Midden- verder ZuidOverige 2 Nederland Nederland België Landen innovatieve en kwalitatieve dienstverlegezocht in een lagere functie ning. In 2012 zijn wij door onze opdracht» Leerling-trajecten in vakmanschap: het Overige Man Vrouw gevers meerdere malen uitgeroepen tot faciliteren Landen van de combinatie van Totaal 206 Totaal 24 Contractor of the Month en hebben wij scholing en arbeid bij de fase van de op diverse locaties Safety Awards behaald. jonge volwassene
31-12-2012
Dienst UitUit Dienst
140
14
187
200 werkgevers.110 De invoering van de Wet
Totaal 145
38 31
31-12-2012 Totaal 31
Totaal 23
Totaal 31
Totaal 1247
Totaal 356
Totaal 213
Totaal 219
1.200
127
1.141
120
1.000
100
800
80 600 60 400
40 20
27
23
18
0
0
Man Totaal 206
195
200 4
MiddenNederland
ZuidNederland
326
29
België
Vrouw Totaal 24
179
106 30
2
18
40
0 Overige Landen
MiddenNederland
Man Totaal 1.841
ZuidNederland
België
Overige Landen
Vrouw Totaal 194
Jaarbeeld 2012 Mourik
INTERVIEW
Social return - al jaren ingeburgerd bij Mourik
Wout van Veen
Personeel en Organisatie Mourik Groot-Ammers Leeftijd 58 jaar Bij Mourik sinds 1992
Social return is het maken van afspraken tussen een opdrachtgever en opdracht nemers over een bijdrage aan werk(ervaring) voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dit gebeurt voornamelijk bij inkoop/aanbesteding van werken en diensten en soms ook leveringen. Al sinds 1995 werkt Mourik samen met diverse gemeentes aan de terugkeer van werklozen,
arbeidsgehandicapten en uitkeringsgerechtigden in het arbeidsproces. Een deel van de uitkerings gerechtigden is omgeschoold tot grondwerker en is inmiddels al jaren in dienst bij Mourik. “Een van onze beste rioleurs, Ali Eqirgen, komt nog uit de eerste lichting en zet zich al ruim 15 jaar gemotiveerd in voor ons bedrijf,” aldus Wout van Veen.
De beste ideeën worden in vrijheid geboren. Kennis, kunde, ervaring en een flink denkvermogen zijn ook belangrijke ingrediënten. Maar zonder ruimte, vertrouwen en samenwerking ben je nergens.
Mensen maken het verschil Een harmonieorkest “Bij ons mag je gecontroleerd fouten maken.” Met dit heldere statement opent Wout het gesprek. “Durf en sterk ondernemerschap zijn de absolute voorwaarden om de continuïteit van Mourik te waarborgen. Deze kwaliteiten kun je alleen ontwikkelen als je de ruimte krijgt om fouten te maken en daarvan kunt leren. Geen ‘shame en blame’ cultuur. Openheid bevordert ook de samenwerking. Kennis delen is het motto. Wij hebben allemaal één doel: dat Mourik een florerend en gezond bedrijf blijft. En dit kunnen wij alleen samen bereiken.” Een van de favoriete citaten van Wout is: “Een orkest waarin de leden alleen gericht zijn op hun eigen stuk, wordt nooit een harmonieorkest.”
Whizzkids op de shovel Een prangend vraagstuk in de Nederlandse samenleving is de toekomst van de arbeidsmarkt. Wat zijn de vooruitzichten voor het productiewerk bij Mourik? Gaan wij met zijn allen richting kenniseconomie? Zullen wij vanwege de toenemende tekorten uiteindelijk productiemensen moeten ‘importeren’ in Nederland? En hoe verloopt de verdere ontwikkeling van het vakmanschap? Wout vat het kernachtig samen: “Het productiewerk anno nu is anders dan tien jaar geleden. Er is een ware evolutie gaande: technische innovaties en hulpmiddelen maken het fysieke werk minder belastend. Dezelfde innovaties zorgen ervoor dat een productiemedewerker van goede technische huize moet komen om alle moderne apparaten en machines te bedienen waarmee hij dagelijks aan de slag gaat. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een tablet, een soort TomTom, die Mourik zelf ontwikkeld heeft. Dankzij dit slimme apparaat weten wij waar wij wel en niet kunnen graven en blijven de ingewikkelde bundels met ondergrondse kabels intact tijdens graafwerkzaamheden. De grondwerker die het apparaatje bedient, moet wel verstand hebben van techniek.” En dan gaan wij naar
de situatie dat Mourik een vaste kern van stevige voorlieden in dienst heeft. Deze vakmensen hebben de touwtjes in handen tijdens de uitvoering van een project. Wij zullen in toenemende mate te maken krijgen met een ‘flexibele schil’. “Flexibele arbeidskrachten moeten in goede balans blijven met het vaste personeelsbestand, en ‘meeademen’ met het dagelijkse werk. Iedereen moet de normen en waarden van Mourik uitdragen.”
Gevulde koeken Je kunt het preventief leeftijdsbewust personeelsbeleid noemen of duurzame inzetbaarheid. What’s in a name? Het gaat om de essentie: aandacht en oprechte belangstelling voor de mensen, hun individuele professionele behoeftes, opleidings- en ontwikkelings vraagstukken, relatie met collega’s en leidinggevenden en eventuele privéproblemen. Deze delicate materie is en blijft maatwerk. Het kan zich uiten in een uitgekiend ontwikkelingsplan of in een traktatie van verse gevulde koeken om een verworven project te vieren tijdens een kick-off. Hoe pakken wij dit aan? “Als je het officieel bekijkt, hebben wij twee vormen van personeelsbeleid: formeel en informeel,” stelt Wout. “Wij zorgen voor tijdige functioneringsgesprekken en voeren een actief gezondheids- en opleidingsbeleid. Wij bieden medewerkers de mogelijkheid om te stoppen met roken, een dieetadvies te krijgen en een fitheidstest te doen tijdens de PAGOplus. Maar zoals je weet, ‘the best things in life are free’. En daarmee bedoel ik de menselijke maat en sociale cohesie waarmee Mourik groot geworden is. Mensen maken het bedrijf. Als ze problemen hebben, van welke aard dan ook, krijgen ze alle steun van Mourik. Wij creëren betrokkenheid door als bedrijf betrokken te zijn bij het reilen en zeilen van onze mensen. Want bij Mourik maken de medewerkers het verschil,” besluit Wout met weer een favoriete quote.
Jaarbeeld 2012 Mourik
INTERVIEW
“Op het kleurenschema van persoonlijkheidskenmerken zit ik tussen rood en blauw,” stelt Dimitri cryptisch. Tijdens de intervisieweek volgt hij competentie trainingen om onder andere zijn sociale vaardigheden een boost te geven.
Op zoek naar groei en uitdaging D
aar hoort een assessment bij. Dimitri neemt deel aan het intensieve management traineeship programma van twee jaar bij Mourik Services. Gedurende deze periode leert hij diverse afdelingen kennen en doet hij ervaring op tijdens een stop op de plant om te ondervinden hoe het ‘in het echt’ gaat. Dimitri heeft al uitgebreid in de keuken gekeken bij de afdeling juridische zaken en de inkoopafdeling van Mourik Bouw. Een live-ervaring tijdens een stop bij een klant wilde hij voor geen goud missen. Deze ‘beta-jongen’, die afgestudeerd is in de technische bedrijfskunde, zoekt namelijk vooral dynamiek, afwisseling en een
Dimitri van Loon Management trainee Mourik Services Leeftijd 27 jaar Bij Mourik sinds 2011
tastbaar doel in zijn baan. En hoe zit het met die kleuren? “Rood betekent dat de persoon in kwestie fel kan reageren en gevoelens toont in zakelijke kwesties,” legt Dimitri uit. “Blauw geeft aan dat je een denker bent, een creatieve geest die bruist van de nieuwe ideeën maar ze niet altijd adequaat weet te verwoorden. In mijn geval kan ik de uitgebroede ideeën gelukkig ook over de bühne brengen en verdedigen als ik erin geloof,” lacht Dimitri.
Business case “Een management traineeship is bij Mourik geen
snuffelstage om van alle activiteiten even te proeven,” stelt Dimitri. Mourik legt aan de trainees actuele business cases voor die van belang zijn voor een optimale bedrijfsvoering en dienstverlening aan onze opdrachtgevers. Dimitri heeft samen met een andere management trainee, Daniel Hoffman, onderzoek gedaan naar de kansen die Mourik heeft om klanten in de petrochemie te helpen bij het realiseren van hun energiebesparings targets. Een eigentijds vraagstuk waarin wij klantgericht werken combineren met onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Zoals vaak het geval is, beginnen grote veranderingen met kleine stapjes. Dimitri licht de bevindingen uit het onderzoek toe. “Geen rocket science hier, begin gewoon met goede isolatie. Daarnaast zal de toekomst van energiebesparingsmaatregelen liggen in het aanbieden van hightech diensten. Denk daarbij aan optimale warmteoverdracht in bundels. Mourik neemt hier de lead om samen met de klant te bepalen wanneer wij bundels moeten reinigen. Ook kunnen wij de besparingsmogelijkheden voor klanten in kaart brengen en als totaalpakket aanbieden. Neem eens mogelijke lekkages onder de loep en de optimalisatie van de afstelling van equipment. MCO-Team verzorgt al jaren deze optimalisatie-activiteiten. Hier komt dus de kracht van Mourik als multidisciplinair bedrijf naar voren. In samenwerking met Petrogas kunnen wij ook plant-changes aanbieden, gericht op energiebesparing en energieopwekking.”
Toekomstproof Hoe maken wij Mourik toekomstproof? Voor Dimitri ligt het geheim vooral in het behouden van Mourik’s eigen unieke identiteit. “De combinatie van de kenmerken van het familiebedrijf waarin zelfstandigheid en gezond verstand de boventoon voeren, is onmisbaar voor de continuïteit van Mourik,“ vindt Dimitri. Daarnaast zijn het ook de innovaties in de breedste zin van het woord die de toekomst van ons bedrijf in deze turbulente wereld veilig zullen stellen. Wij moeten niet alleen fysieke arbeid verkopen maar ons steeds meer neerzetten als een dienstverlener die kennis en expertise in een totaalpakket aan de klanten aanbiedt. Organisatieontwikkeling is daarbij onmisbaar. Tekorten aan hoogopgeleide werknemers met talent voor innovatie zullen oplopen. Wij moeten nog meer in onze mensen investeren om de toenemende concurrentie het hoofd te bieden.
Management traineeship: een doorkijkvenster naar de toekomst Met het oog op de toekomst biedt Mourik een management traineeship aan. Het is een gestructureerd werk- en opleidingsprogramma voor hoogopgeleide starters op de arbeidsmarkt. Kenmerkend voor dit traject is dat wij in een langdurige ontwikkeling van de starter investeren, door leren en werken te combineren. Deze opleiding gebeurt doorgaans ‘on the job’, maar kan ook (externe) cursussen en oriëntatie programma’s omvatten. De duur van een management traineeship bij Mourik is twee jaar. De trainee wisselt hierbij enkele keren van afdeling of opdracht. Daarnaast besteden wij aandacht aan young potentials die al in dienst zijn bij Mourik. Wij organiseren diverse ontwikkelingsprogramma’s en events voor deze doelgroep binnen ons bedrijf.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Binnenwerk van een Petrogas aardgas coalescer filter
Samengevatte Jaarcijfers Inhoudsopgave 68 G econsolideerde Balans en geconsolideerde Winst- en Verliesrekening 71 Financiële toelichting 74 Lijst van deelnemingen
Instructie voor de lezers De samengevatte jaarcijfers 2012 zijn gebaseerd op intern beschikbare cijfers en niet op de jaarrekening 2012. Deze komt later beschikbaar. Deze samengevatte jaarcijfers zijn niet voorzien van een accountantsverklaring. Jaarbeeld 2012 Mourik
Geconsolideerde Balans per 31 december 2012 (na winstbestemming)
Actief
Vaste activa Immateriële vaste activa: Goodwill Materiële vaste activa: Bedrijfsgebouwen en -terreinen Machines, installaties
28.830 46.150
Financiële vaste activa: Niet geconsolideerde deelnemingen Vorderingen niet geconsolideerde deelnemingen
10.015 2.868
Vlottende activa Voorraden: Projectontwikkeling Overige Vorderingen: Handelsdebiteuren Niet geconsolideerde deelnemingen Pensioenen Overige Liquide middelen
7.063 8.392
106.560 1.044 0 33.409
2012 e 000
2011 e 000
4.623
2.338
74.980
12.883 92.486
27.468 49.730
13.148 1.458
77.198
14.606 94.142
15.455
7.877 7.199
15.076
141.013
93.873 1.811 66 17.395
113.145
77.522 233.990
105.921 234.142
326.476
328.284
Passief 2012 e 000 Groepsvermogen Aandeel van rechtspersoon in groepsvermogen Aandeel van derden in groepsvermogen Voorzieningen Latente belastingen Pensioenen Oplevering stort- en winplaatsen Overige
153.438 9.367
4.528 86 1.971 16.575
Langlopende schulden Kortlopende schulden Bankier Onderhanden werk Crediteuren Niet geconsolideerde deelnemingen Belastingen en premies sociale verzekeringen Pensioenen Overige schulden
2011 e 000
147.664 162.805
2.731
150.395
23.160
5.096 91 2.213 18.761
26.161
3.822
1.512 7.618 57.299 5.525 19.638 28 45.069
136.689
326.476
4.919
1.834 28.050 51.855 9.623 17.893 0 37.554
146.809
328.284
Jaarbeeld 2012 Mourik
Geconsolideerde Winsten Verliesrekening over 2012
Netto omzet -
Kostprijs van de omzet Bruto winst op werken en exploitatie materieel
-
Netto omzet resultaat
-
407.369
-
-
57.199
-
46.412 15.690
1.707 1.450 494
1.415
2.663
17.421
18.353
3.092
-
14.329 -
353.629 62.102
-
Resultaat na belastingen
Resultaat toekomend aan rechtspersoon
415.731
929 1.738 1.252
Resultaat voor belastingen
Aandeel derden
480.574
16.006
Uitkomst der financiële baten en lasten
Belastingen
2011 e 000
73.205
Indirecte bedrijfskosten
Resultaat deelnemingen Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten
2012 e 000
2.231 12.098
6.120 12.233
-
50 12.183
300
353
351
327
300 200 200 100
Financiële toelichting Financiële ontwikkelingen in 2012 De omzet steeg van € 415,7 miljoen met 15,6% naar € 480,6 miljoen geheel door het feit dat door de verwerving van een meerderheidsbelang in Petrogas International B.V., in 2012 voor het eerst de gehele omzet en alle kosten, maar ook alle activa en passiva, in de geconsolideerde cijfers van Joh. Mourik & Co. Holding B.V. zijn opgenomen. De winst na belasting daalde licht van € 12,2 miljoen naar € 12,1 miljoen, ofwel met 0,7%. De marges in de wegenbouw en industriële services stonden onder druk. Dit gecombineerd met aanloopverliezen van onze in 2011 opgestarte ‘non entry tank cleaning’ activiteiten in Duitsland, veroorzaakte lagere resultaten bij Mourik GrootAmmers B.V en Mourik Services B.V. in Nederland. Ook onze internationale activiteiten stonden onder druk en UM Holding B.V. boekte zelfs een verlies, onder andere vanwege het stilleggen van de Valero raffinaderij in Aruba, uitgestelde werken in Venezuela vanwege de verkiezingen en (koopkracht) verlies als gevolg van inflatie in dit land, operationele verliezen in Duitsland en minder winstbijdrage uit onze participatie CR Asia. Deze daling van het resultaat hebben we kunnen compenseren door enerzijds groei van omzet en resultaat van Petrogas International B.V en anderzijds onze verhoogde participatie in dit bedrijf (2011: 25%, 2012: 60%). De productie steeg van € 353,9 miljoen in 2011 naar € 409,3 miljoen in 2012, ofwel met 15,6%. Dit laat op zich zien dat de bruto marge verbeterde, in percentage van de omzet van 14,9% naar 15,2%, ofwel € 11,1 miljoen. Dit valt geheel toe te schrijven aan het vanaf dit jaar mee-consolideren van Petrogas International B.V. wiens activiteiten een hogere marge hebben dan de gemiddelde Mourik activiteiten. De indirecte kosten stegen van € 46,4 miljoen naar € 57,2 miljoen, hetgeen grotendeels, voor € 7,4 miljoen, veroorzaakt is door het mee-consolideren van Petrogas International B.V. Overige kostenstijgingen deden zich voor door afwaarderen op marktwaarde van enkele gronden en terreinen € 0,6 miljoen, afvloeiingskosten € 0,9 miljoen, hogere goodwillafschrijving door uitbreiding participatie Petrogas € 0,9 miljoen, nieuwe activiteiten in Qatar en kathodische bescherming € 0,7 miljoen.
100 0
De belastingdruk daalde van 33% naar 18%. Dit werd voor 8,5% veroorzaakt door het laten vrijvallen in 2012 van een voorziening voor belastinglatentie in Nederland voor toekomstige winsten van Mourik USA. Omdat deze deelneming fiscaal als vaste inrichting wordt beschouwd, moet over toekomstige winst in Nederland belasting worden betaald. Deze belasting
2010
2011
2012
2009
2010
2011
2012
wordt aan deze toekomstige jaren toegerekend. In Amerika is er echter een niet-geactiveerd compensabel verlies waardoor over toekomstige winsten lokaal geen belasting betaald dient te worden. Het afboeken van de actieve belastinglatentie in 2011 had een invloed van 3,3%. Het 180 resultaat na belasting in 2012 bedroeg 2,5% van de omzet. 2012 163,3 159,4 Het financieringsoverschot op onderhanden werken bedroeg 180 € 7,6 wat een daling is van € 20,4163,3 miljoen ten opzichte 2011 2012 150miljoen, 137,4 159,4 van eind 2011, bijna geheel door Petrogas. 150 120
2011
137,4
101,9 101,1 Grote mutaties in de balans 94,8 werden met name veroorzaakt door 120 het mee-consolideren van Petrogas International B.V. in de balans 90 101,9 101,1 per 31 december 2012. 94,8 De toename van de debiteuren en 67,5 90 voornamelijk de toename van de overige vorderingen en afname 52,6 60 67,5 van vooruitfinanciering onderhanden werk, vallen hieraan toe te 52,6 60 schrijven. De belangrijkste reden voor de afname van de 30 10,1 bankvorderingen was gelegen in de bankschuld van en 7,5Petrogas 30 de overnamesom die Mourik heeft betaald. Daarnaast heeft 0 7,5 10,1 Industriële Infrastructuur BouwInternationaal Mourik belangrijke voorfinancieringen gedaan inzakeOverig verkoop Services gerelateerd 0 materieel en opstart Qatar aan haar participatie Anabeeb en er Industriële Infrastructuur BouwInternationaal Overig gerelateerd zijn minderServices gelden van combinaties gestald bij Mourik. De investeringen waren € 2 miljoen lager dan de afschrijvingen.
De liquiditeit (vlottende activa/vlottende schulden) verbeterde nog verder van 1,6 naar 1,7 en is zonder meer goed. De solvabiliteit (eigen vermogen/balanstotaal) verbeterde van 45,8% naar 50%, waardoor onze toch al sterke vermogenspositie verder toenam.
10.153 10.153 163.371 163.371
Het resultaat deelnemingen daalde van € 1,7 miljoen naar € 0,9 miljoen omdat Petrogas International B.V. vanaf 2012 meegeconsolideerd wordt, en omdat het aandeel in het resultaat van CR Asia lager was. In 2012 is faillissement aangevraagd voor het 51% belang in ClimateControl B.V. en ClimateControl Services B.V. waardoor per saldo € 0,9 miljoen afgeboekt is op deze deel nemingen (in 2012 is € 1,8 miljoen afgeboekt op deelnemingen). Het saldo van rentebaten en -lasten daalde van € 1 miljoen baten naar € 0,5 miljoen geheel als gevolg van het mee consolideren van Petrogas International B.V.
2009
0
159.498
Omzet 2012
159.498
Industriële Services Omzet 2012 Infrastructuur Industriële Services Bouw-gerelateerd Infrastructuur Internationaal Bouw-gerelateerd Overig Internationaal Overig
52.690
94.862
52.690
94.862 0,5% 0,5%
14,0% 14,0%
36,0% 21,9%
36,0%
21,9%
27,6%
Winst na belasting Winst na Industriële Services belasting Infrastructuur Industriële Services Bouw-gerelateerd Infrastructuur Internationaal Bouw-gerelateerd Overig Internationaal Overig
27,6%
Jaarbeeld 2012 Mourik
35
Financiële toelichting
32,3
31,4
29,6
30 28,4
Winst Investeringen
25
De Nederlandse aangiften vennootschapsbelasting tot en met 2009 zijn vastgesteld en afgewikkeld. Er waren geen materiële afwijkingen met de aangiften. In 2012 heeft Mourik € 166.000 besteed aan sponsoring. Ons beleid was vooral gericht op goede doelen en culturele en sportieve evenementen. In het verslagjaar heeft Mourik geen significante financiële steun ontvangen van een overheid.
Risicoparagraaf De vennootschap en haar werkmaatschappijen worden niet geconfronteerd met bijzondere risico’s en onzekerheden. Door de diversiteit van projecten binnen de individuele werkmaatschappijen en de diversiteit tussen werkmaatschappijen is er een grote risicospreiding. Daarbij maken de jarenlange kennis en ervaring van onze medewerkers, de trainingen, het uitstekende equipment, de moderne hulpmiddelen en faciliteiten die gebruikt worden, de eigen innovaties, de aandacht voor veiligheid, de sociale controle binnen een familiebedrijf en de sterke financiële positie, de risico’s beheersbaar. Er is een adequaat pakket van verzekeringen voor uiteenlopende risico’s. Het beleid met betrekking tot het gebruik van financiële instrumenten is om rente en koersrisico’s van vreemde valuta niet af te dekken. Anders is dit bij Petrogas International B.V.: hier worden alle verwachte inkomsten, voorzover hier geen uitgaven in dezelfde valuta tegenover staan, afgedekt op moment van orderacceptatie.
20,3
18,6 audits door externe 20 Gedurende het verslagjaar zijn diverse 17,4 15,4 partijen gehouden op naleving van belastingwetgeving, 15 12,4 en milieuregels, 12,1 veiligheidsen mogelijkheden 12,0 12,1 voor ongeautoriseerde toegang tot onze automatiseringssystemen. Dit heeft 10 geleid tot lichte aanpassingen in onze bedrijfsvoering.
5
De aandeelhouders hebben op de vennootschap het zoge0 naamde2009 verzwakte 2010 structuurregime verklaard. 2011 van toepassing 2012 De statuten zijn mede in dit kader in 2005 geheel herzien en opnieuw vastgesteld. 35 32,3
31,4
29,6
30 28,4
Winst Investeringen
25
Omzet en Productie (in mio euro) 20,3
500 20 15,4
15 400
38512,4
409
480
Het vermogensbeslag in Mourik Venezuela bestaat uit € 2,2 miljoen gestort kapitaal, € 2,3 miljoen openstaande vorderingen en € 4,8 miljoen niet-uitgekeerde winst (tegen huidige koers). De lokale valuta (Bolivar) is niet vrij inwisselbaar, slechts onder strenge restricties en met grote vertraging kunnen voor noodzakelijke importen US Dollars worden gekocht. Als gevolg van hyperinflatie is het eigen vermogen geherwaardeerd met € 1,6 miljoen in 2012 en vervolgens door een devaluatie van de Bolivar in februari 2013 met € 3,4 miljoen afgewaardeerd. Het beleid ten aanzien van de inkoop en de kostenzijde van onze dienstverlening is om dit zoveel mogelijk af te dekken. In meerjarige onderhoudscontracten worden indexen opgenomen voor loon, brandstof en andere kostenstijgingen. Projectmatig benodigde grondstoffen en producten worden zoveel mogelijk afgedekt op het moment dat de order wordt verkregen. Een belangrijke inkoopcomponent is dieselolie, waarvan wij circa 8 miljoen liter op jaarbasis verbruiken. Deze wordt niet afgedekt, maar prijswijzigingen worden in circa 70-80% van onze opdrachten via indexen verrekend.
Omzet
12,1
353
351
300 5 0 200
2009
2010
2011
2012
2009
2010
2011
2012
100
0
500
Een groot deel van de beschikbare liquiditeiten wordt tegen 1-3 maandstarieven in deposito belegd. Het aandeel van de omzet, exclusief Petrogas International B.V., in US Dollars of daaraan gerelateerde valuta bedroeg in 2012 circa 2,9%, terwijl minder dan 1% van de omzet in Pond Sterling was. Het beleid is om zoveel mogelijk kosten lokaal te besteden, zodat het uiteindelijke koersrisico beduidend lager zal zijn en voornamelijk betrekking heeft op inhuur van personeel en materieel vanuit Europa (eurogebied). Tussen het moment van aanbieding en het incasseren, zit gemiddeld 6 maanden. Over deze termijn lopen we een actueel koersrisico.
Productie
17,4 409
12,1
12,0 327
10
18,6 415
480
Productie
415
Cashflow, winst en investeringen (in mio euro) 385 409
400 35
32,3
31,4
29,6
300 28,4 30 25 180 200
Winst
159,4
20 150 137,4 15,4 100 15 12,4 120 10 0
18,6
2011
17,4
12,1
12,0
12,1
101,1
94,8
2009
90 5
Investeringen 2012
163,3
20,3
101,9
Omzet
353
351
327
409
2010
2011
2012
67,5
60 0
52,6
2009
2010
2011
2012
30 10,1
7,5
0 Industriële
Infrastructuur
Bouw-
Internationaal
Overig
Services gerelateerd Omzet 2012 (481) en 2011 (416) (in mio euro)
180 500 150 137,4
2012
163,3
159,4
2011 Productie
480 415
409
385 400 120 327
101,9
409
Omzet
353 101,1
351 94,8
30090 67,5
60 200
52,6
30 100
10,1
7,5
10.153 0
0
Industriële Services
163.371 2009
Infrastructuur
Bouwgerelateerd
Internationaal
159.498
2010
2011
Overig
Omzet 2012 2012
Industriële Services Infrastructuur
Bouw-gerelateerd Internationaal
Aftasting van het systeem met water voor aanvang van chemische reiniging op een plant
Jaarbeeld Jaarbeeld 2012 2012 Mourik Mourik
Lijst van deelnemingen (List of participations per 31-12-2012)
100%
< 100%
100% Mourik International B.V. Botlek - Rotterdam
100% Mourik International N.V. San Nicolas - Aruba
100% UM Holding B.V. Botlek - Rotterdam
100% Mourik Caribbean N.V. San Nicolas - Aruba
100% Mourik USA Inc. / Mourik LP Pasadena - USA
100% Mourik-General Contractors Venezuela C.A. Punto Fijo - Venezuela 100% Mourik Italia S.r.l Rome - Italië
100% Mourik Technicians Ltd. Huntingdon - Engeland
100% Mourik España S.L. Ayora - Spanje
100% Unidense Technology GmbH Schwarzheide - Duitsland
Joh. Mourik & Co. Holding B.V. Groot-Ammers
50% Euro Exchangers Ltd. Londen - Engeland
100% Mourik UK Ltd. Londen - Engeland
50% IKR-Mourik Schwarzheide GmbH Schwarzheide - Duitsland
100% Mourik GmbH Wilhelmshaven - Duitsland
50% MCE Ltda Camaçari - Brazilië
30,7% CR Asia Pte. Ltd. Singapore
40% Anabeeb Services Co. (W.L.L) Doha - Qatar
6,67% Anabeeb Industrial Services Co. Ltd. Jubail - Saoedi-Arabië 30% Grond Recyclagecentrum Kallo N.V. Kallo - België
100% Mourik n.v. Antwerpen - België
100% Mourik Services B.V. Botlek - Rotterdam
100% MTC GmbH Langenfeld - Duitsland
100% Joh. Mourik & Co’s Aanneming-maatschappij B.V. Groot-Ammers
100% Weber B.V. Groot-Ammers
100% Mourik Bouw B.V. Botlek - Rotterdam
100% Mourik Groot-Ammers B.V. Groot-Ammers
100% Park Residentie Dronten B.V. Dronten
100% Mourik Vlissingen B.V. Nieuwdorp
100% Mourik Techniek B.V. Groot-Ammers
100% Bergerode B.V. Echt
100% MCO-Team B.V. Nieuwdorp
100% Mourik Grondexploitatie B.V. Groot-Ammers
100% SBA Projectontwikkeling B.V. Echt
70% Mourik Chemical Cleaning B.V. Nieuwdorp
100% Mourik Infra B.V. Groot-Ammers
100% Mourik Culemborg B.V. Groot-Ammers
60% Mourik van Tunen B.V. Velsen-Noord
100% Hendrik Bedrijven Brunssum B.V. Brunssum
100% Mogo Ontwikkelingsmaatschappij B.V. Groot-Ammers
50% ACS B.V. Rotterdam
100% Golf Residentie Dronten B.V. Echt
60% Traffic & More B.V. Nieuwegein
25% TCC Beheer B.V. Hoogvliet
100% Mourik Limburg B.V. Echt
60% Frees Service Utrecht B.V. Utrecht
100% Mourik Limburg Civiel B.V. Echt
50% C.V. Ontwikkelingsmaatschappij Parijsch Culemborg
100% AVO Holding B.V. Zwijndrecht 75% Beek Container Groep Nederland B.V. Leiden
100% Vogel B.V. Zwijndrecht
60% Mourik E&I B.V. Spijkenisse
100% Vogel Kathodische Bescherming B.V. Zwijndrecht
60% Petrogas International B.V. Eindhoven
100% Vogel Bouwkundig Onderhoud B.V. Zwijndrecht
50% Service-Bureau Zuidgeest B.V. Ridderkerk
100% G. Bouman Arkel B.V. Zwijndrecht
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik Services heeft op haar eigen locatie het frame van een skid gebouwd en voorzien van equipment. Deze skid is op transport gezet naar de locatie van de klant in de Botlek, waar Mourik de skid in de bestaande fabriek heeft geplaatst en aangesloten
Assurance-rapport
met beperkte zekerheid van de onafhankelijke accountant inzake het Jaarbeeld van Joh. Mourik & Co. Holding B.V. Aan: De Raad van Bestuur en overige belanghebbenden van Joh. Mourik & Co. Holding B.V. Wij hebben de in het Jaarbeeld 2012 van Joh. Mourik & Co. Holding B.V. te Groot-Ammers opgenomen en de op pagina 81 genoemde Key Performance Indicatoren (KPI’s) onderzocht met als doel een beperkte mate van zekerheid te verstrekken dat de KPI’s, vermeld op pagina 81 geen afwijkingen van materieel belang bevatten. Daarnaast hebben wij beoordeeld of het Jaarbeeld door Joh. Mourik & Co. Holding is opgesteld op basis van toepassingsniveau C+ in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1 CRESS) van het Global Reporting Initiative.
Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van het Jaarbeeld en de hierin opgenomen informatie in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van het Global Reporting Initiative. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van het Jaarbeeld, zodanig dat dit geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare verslaggevingscriteria voor maatschappelijke verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. De reikwijdte van het Jaarbeeld en de daarin opgenomen KPI’s is afhankelijk van de door het bestuur gekozen doelstellingen en het verslaggevingsbeleid welke uiteengezet zijn op pagina 10 en 11 van het Jaarbeeld.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Een assurance-opdracht tot het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van een beperkte mate van zekerheid met betrekking tot de informatie in het Jaarbeeld. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, maar de aard en de omvang van onze werkzaamheden zijn beperkter dan een opdracht tot het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid en kunnen slechts resulteren in een conclusie die een beperkte mate van zekerheid geeft dat de KPI’s geen afwijkingen van materieel belang bevatten. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden bestaan in hoofdzaak uit de volgende procedures: » Het inwinnen van inlichtingen » Het uitvoeren van cijferanalyse » Het beoordelen van het Jaarbeeld aan de hand van interne en externe documenten, onder meer door in detail vast te stellen dat het Jaarbeeld overeenkomt met de informatie in de relevante onderliggende bronnen » Het beoordelen van het toepassingsniveau C+ volgens de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van het Global Reporting Initiative De opdracht is uitgevoerd door een multidisciplinair assuranceteam met expertise op het gebied van assurance en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen informatie voldoende en geschikt is als basis voor onze conclusie.
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een conclusie over de hierboven genoemde KPI’s op basis van ons onderzoek. Wij hebben ons onderzoek verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder Standaard 3410N “Assuranceopdrachten inzake maatschappelijke verslagen”. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze opdracht zodanig plannen en uitvoeren dat een beperkte mate van zekerheid wordt verkregen dat de KPI’s geen afwijking van materieel belang bevatten en het Jaarbeeld is opgesteld op basis van toepassingsniveau C+ in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van het Global Reporting Initiative.
Conclusie
In het Jaarbeeld is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van doelstelling, verwachtingen en ambities. Inherent aan deze informatie is dat realisatie onzeker is. Om die redenen wordt door ons ten aanzien van toekomstgerichte informatie geen zekerheid verstrekt.
Deloitte Accountants B.V.
Op grond van ons onderzoek is ons niets gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat: »d e KPI’s zoals opgenomen in het Jaarbeeld 2012 niet in alle van materieel belang zijnde opzichten, zijn opgesteld in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van het Global Reporting Initiative »h et Jaarbeeld niet is opgesteld in overeenstemming met toepassingsniveau C+ van de Sustainability Reporting Guidelines (G3.1) van het Global Reporting Initiative Rotterdam, 16 mei 2013
A.G. van Bochove RA
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik gedragsregels
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Het familiebedrijf Mourik is een flexibele en betrouwbare partner in al haar activiteiten in de markt. Het uitvoeren van bedrijfsactiviteiten gebeurt vanuit een breed maatschappelijk bewustzijn waarin duurzaamheid, veiligheid, transparantie, ethiek en integriteit de basis vormen van haar normen en waarden. Het beleid van Mourik is erop gericht niet de grootste, maar wel de beste te zijn en een verantwoord evenwicht te bereiken tussen de financiële aspecten (winst, economisch rendement en continuïteitsgarantie) en sociale en ecologische aspecten (mens en milieu) van haar bedrijfsvoering. Kortom, Mourik en haar werkmaatschappijen streven ernaar om verantwoord en respectvol om te gaan met mens, milieu en maatschappij, met daarbij als minimale norm het naleven van nationale, Europese en internationale wetgeving. Als bedrijf staan wij voor de volgende uitgangspunten.
Veiligheid Veiligheid is onze kernwaarde en hoofdprioriteit. Onze stelregels zijn de volgende. » Wij doen het veilig of wij doen het niet » Geen letsel, ziekte of schade door het werk » Wij beheersen veiligheidsrisico’s in ons werk Wij stellen ons tot doel een duurzame veiligheidscultuur te creëren met aandacht voor veiligheidsleiderschap, gedrag, gevaaridentificatie, risico beheersing en risicomanagement.
Gezondheid Wij streven ernaar om de gezondheid en het welzijn van een ieder te beschermen. Een gezond personeelsbestand is nodig voor een gezonde bedrijfsvoering en wij streven naar een vitale organisatie. Door het identificeren van gezondheids gevaren, het beheersen van blootstelling aan gevaar en het meedoen aan specifieke trainingen willen wij beroepsziektes voorkomen.
van energie, water, grondstoffen en hulpmiddelen. Door beheersing van energieverbruik zal gewerkt worden aan een structurele vermindering van onze CO2-footprint.
Kwaliteit en Klantgerichtheid Onze goede reputatie wordt bepaald door de kwaliteit van ons werk en de manier waarop we dit uitvoeren. In de kwaliteitsprocedures van onze ondernemingen staat geborgd hoe wij dit doen. Wij maken heldere, duidelijke en controleerbare afspraken met de opdrachtgever met betrekking tot kwaliteit, milieuzorg, specificaties, prijs en levertijd van producten of diensten. Wij handelen eventuele klachten zorgvuldig af, waarbij in alle redelijkheid naar een overeenstemming met de opdrachtgever wordt gestreefd. Wij blijven voortdurend werken aan verbetering van kwaliteit, veiligheids- en milieuzorg.
Mourik Groot-Ammers heeft in 2012 bij de reconstructie van de N237 van Utrecht naar De Bilt, de oudste bestrate weg van Nederland, gebruik gemaakt van COLT-asfalt. Dit innovatieve fluisterstille asfalt veroorzaakt bij aanleg maar liefst 30% minder CO2-uitstoot dan 'normaal' asfalt
Zakelijke Integriteit en Transparantie Te allen tijde doen wij zaken in openheid met inachtneming van integriteit, eerlijkheid en redelijkheid binnen de grenzen van commerciële vertrouwelijkheid en de internationale gebruiken. Daarnaast geloven wij als bedrijf in het belang van vertrouwen, openheid, teamwork, professionaliteit en trots zijn op wat wij doen. Wij verwachten van onze medewerkers dat zij professioneel, gezamenlijk en eerlijk werken, binnen en buiten de onderneming. Onze medewerkers bepalen immers hoe wij onze klanten, leveranciers en de onderlinge samenwerking waarderen. Wij doen geen zaken met partijen als dat leidt tot overtreding of omzeiling van wet- en regelgeving en andere maatschappelijke en/of bedrijfseigen normen en waarden.
Milieu
Flexibiliteit
Wij zijn met onze activiteiten doorlopend alert op het voorkomen van schade aan het milieu. Wij maken zorgvuldig gebruik
Wij zijn een modern dynamisch bedrijf dat in nauwe samenspraak met onze relaties flexibel inspeelt op veranderingen
in de maatschappij en samenleving. Wij hebben een open relatie en kijken continu naar verdere verbetering.
Werkomstandigheden Ons uitgangspunt is dat mensen, zonder daarbij onderscheid te maken, waardevol zijn en dat zij in de gelegenheid worden gesteld zich persoonlijk te ontwikkelen. Wij voeren een rechtvaardig en sociaal beleid, zorgen voor goede arbeids omstandigheden waarbij het investeren in mensen centraal staat en zien erop toe dat de juiste persoon op de juiste plek werkt. Wij creëren een werkomgeving waarin wij verschillende culturen respecteren, een ieder gelijkwaardig behandelen en waarin collegialiteit en mensgerichtheid
centraal staan. Wij discrimineren niet, ook niet op basis van leeftijd, etnische en/ of sociale achtergrond, geslacht, seksuele voorkeur, politiek of godsdienst.
Samenwerken Wij maken gebruik van aanwezige capaciteit, kennis en middelen, zowel extern als intern. Ons uitgangspunt is het projectmatig samenwerken binnen de Mourik-organisatie en met onze partners. Op deze manier levert een project een bijdrage op die verder gaat dan het financiële resultaat en het belang van de individuele werkmaatschappijen.
Innovatie Door creativiteit en kennis van onze medewerkers te combineren met nieuwe
technologie en/of toepassing, zoeken wij constant naar nieuwe mogelijkheden om de beste en veiligste oplossingen te bieden aan onze klanten. Via de Mourik Innovatie Commissie ondersteunen wij en belonen wij innovatie. Dit leidt tot een verbetering van onze bedrijfsvoering met betrekking tot mens, milieu en/of maatschappij. Innovatie voor het reduceren van arbeidsrisico’s en het verhogen van efficiëntie heeft daarbij vooral de aandacht.
Interne en externe controles Wij zijn in bezit van onder meer de volgende certificaten: NEN-EN-ISO 9001:2000, NEN-EN-ISO 14001 en VCA. Waar van toepassing zijn hier specifieke
certificaten aan toegevoegd. Wij conformeren ons aan interne en externe onafhankelijke controles om de effectieve werking en naleving van onze gedragscodes en procedures te toetsen. Wij werken voordurend aan verbetering van onze prestaties.
Opvolging Indien een medewerker onze gedrags regels niet opvolgt, zal dit worden gesanctioneerd.
Groot-Ammers, 1 maart 2013 Raad van Bestuur Joh. Mourik & Co. Holding B.V.
Jaarbeeld 2012 Mourik
GRI 3.1 CRESS
Toepassingsniveau C+ GRI Indicator Visie en strategie 1.1 Verklaring van de Raad van Bestuur over relevantie van MVO voor de organisatie en haar strategie 1.2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden
Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid
pagina
9-11 9-25, 31
Profiel pagina 2 2.1 Naam van de organisatie 2.2 Producten en diensten 2,10 2,74 2.3 Operationele structuur van de organisatie 2.4 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie 94 95 2.5 Het aantal landen waar de organisatie actief is 2.6 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm 9 2, 9,12-23 2.7 Afzetmarkten 2.8 Omvang van de verslaggevende organisatie 5 2.9 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur 11 of eigendom 2.10 Onderscheidingen die tijdens de 32, 48, 61 verslagperiode werden toegekend Reikwijdte van het verslag pagina 3.1 Verslagperiode 11 3.2 Datum van het meest recente verslag 11 3.3 Verslaggevingscyclus 11 3.4 Contactpunt voor vragen over het verslag 98 3.5 Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag 11 3.6 Afbakening van het verslag 11 3.7 Specifieke beperkingen voor de reikwijdte van het verslag 11 3.8 Basis voor verslaggeving over samenwerkingsverbanden en dochterondernemingen 11 3.9 De technieken en berekeningsmethoden voor gegevensmetingen 11 3.10 Toelichting op aanpassingen in informatie in eerdere rapporten n.v.t. 3.11 Significante veranderingen t.o.v. vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden 11 3.12 GRI-tabel 80-81 3.13 Beleid en huidige praktijk aangaande het betrekken van externe assurance van het verslag 11, 23
pagina 11 4.1 De bestuurs- en organisatiestructuur 4.2 Rol van de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam 11 4.3 Het aantal onafhankelijke en/of niet leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam 2, 26 4.4 Overlegorganen voor aandeelhouders en medewerkers om aanbevelingen te doen aan het hoogste bestuurslichaam** 30, 44 4.8 Intern ontwikkelde missie-verklaringen en gedragscode die van belang zijn voor de MVO-prestaties met de mate van invoering ervan 23, 30, 78 43 4.14 Lijst van relevante groepen belanghebbenden 4.15 Basis voor inventarisatie en selectie belanghebbenden 43-45 4.16 Benadering van belanghebbenden en frequentie van contacten 43-45 4.17 De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd 29-31, 37-39, 43-45
Economische indicatoren
pagina EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd** 71-72 EC2 Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverandering en andere zaken die betrekking hebben op duurzaamheid** 37-39 EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringsplan van de organisatie* 23, 68-69 EC4 Significante financiële steun van een overheid* 72 EC8 Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten voor het algemeen nut door middel van verplichtingen van commerciële aard, dan wel in natura of pro bono** 72
Milieu indicatoren pagina EN3 Direct energieverbruik door primaire energiebron* 38 EN4 Indirect energieverbruik door primaire bron* 38 EN6 Initiatieven ten behoeve van energie-efficiëntie of op duurzame energie gebaseerde producten en diensten evenals verlaging van de energie-eisen als resultaat van deze initiatieven** 38-39 EN16 Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht* 38 EN18 Initiatieven ter verlaging van de emissie van broeikasgassen en gerealiseerde verlagingen** 31
Arbeidsomstandigheden en indicatoren voor volwaardig werk
pagina
LA1 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio* 57-58 LA2 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio* 57-60 LA4 Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt* 57 LA5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief of dit wordt gespecificeerd in collectieve overeenkomsten. Minimale opzegtermijn is in CAO geregeld** 57 LA6 Percentage van het totale personeelsbestand dat is vertegenwoordigd in formele gezamenlijke arbo-commissies van werkgevers en werknemers die bijdragen aan de controle op en advies over arbo-programma’s* 49 LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio* 49-53, 59 LA9 Afspraken over arbo-onderwerpen vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden** 53 LA10 Gemiddeld aantal uren dat een medewerker per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie** 59 LA11 Programma’s voor competentiemanagement en levenslang leren die de blijvende inzetbaarheid van medewerkers garanderen en hen helpen bij het afronden van hun loopbaan** 59-61 LA12 Percentage werknemers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling** 59 LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie** 57 LA15 Percentage medewerkers dat na ouderschapsverlof 57 terugkeert, naar geslacht** CRE6 Werknemers werkzaam onder een internationaal erkend veiligheid certificatie systeem* 51
Sociale prestatie-indicatoren: maatschappij
KPI’s ten behoeve van het Assurance-rapport » » » » »
» » » » » » » »
» » » » » » » »
P ensioenregelingen (Nederland en België) Significante financiële steun van een overheid Sponsoring Direct en indirect energieverbruik (2 KPI’s) (Nederland) Initiatieven ten behoeve van energie-efficiënte, op duurzame energie gebaseerde producten en diensten, verlaging van energie-eisen als resultaat van deze initiatieven (Nederland) CO2-Footprint (Nederland) Beheersing en vermindering energieverbruik (Nederland) Totaal personeelsbestand naar type werk, arbeids overeenkomst en regio Personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt (Nederland) Minimale opzegtermijn, gespecificeerd in de collectieve overeenkomsten (Nederland) Percentage van het totale personeelsbestand in gezamenlijke arbocommissies Letsel-, beroepsziekte, uitvaldagen, verzuimcijfers (Nederland en België) en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen Afspraken over arbo-onderwerpen, vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden (Nederland) Gemiddeld aantal uren dat een medewerker per jaar besteedt aan opleidingen (Nederland) Programma’s voor competentiemanagement en levenslang leren (Nederland) Percentage medewerkers met wie functionerings- en beoordelingsgesprekken zijn gevoerd (Nederland) Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen (Nederland) Percentage medewerkers dat na ouderschapsverlof terugkeert, naar geslacht (Nederland) Werknemers, werkzaam onder een internationaal erkend veiligheid certificatiesysteem Percentage van de doelgroep leidinggevenden dat integriteitstrainingen heeft gevolgd (Nederland)
SO3 Percentage van het personeel dat training in anticorruptiebeleid en procedures heeft gevolgd** 30
* Indicator volledig toegepast ** Indicator gedeeltelijk toegepast
Jaarbeeld 2012 Mourik
Mourik voor morgen “De gedrevenheid binnen Mourik zorgt bij ons dat we werken aan de ontwikkeling van een biomassavergasser, die verstoken blijft van vervuiling van de installatie door teeraanslag, waar andere alternatieven last van hebben. Zie je? Bij Mourik is er elke keer weer een doorbraak. Het staat hier nooit stil.”
Wij zijn multidisciplinair en kunnen daardoor beter inschatten wat de klant écht wil. Omdat bij ons het projectbelang boven het individuele belang van onze werkmaatschappijen gaat, hebben we een voorsprong in de markt. We laten kennis beslissen. Chris van der Ree Directeur Petrogas B.V.
Ontwerpende bouwer
“De aanpak van ‘bestek, prijs en bouwen’ is achterhaald. Want als je als ontwerper niet hoeft te bouwen wat je tekende, zijn er altijd zaken die je over het hoofd ziet. Dat kan bij ons niet, omdat we ontwerpen én bouwen. Onze uitdaging eindigt niet bij het ontwerp, dan begint het pas. Engineering, procurement & construction (EPC), dat is de toekomst. Want dan weet je klant ook dat hij krijgt wat hij nodig heeft.”
Nieuwe structuur van beslissen
“Mourik is uniek in haar veelzijdigheid. Maar dan moeten die disciplines wel goed op elkaar afgestemd zijn. Speciaal daarvoor zijn – boven de werkmaatschappijen – de beslissers nu bij elkaar gebracht, die gezamenlijke aanbiedingen goed op elkaar kunnen afstemmen. Die nieuwe structuur vergroot onze slagkracht, onze snelheid en onze duidelijkheid naar de klant. Zo kunnen we snel schakelen naar de markt. En helpen we onze klanten door de crisis.”
Jaarbeeld 2012 Mourik
Via een integrale aanpak worden projectbeheersings processen geoptimaliseerd. Dat betekent een aanzienlijke verlaging van het benodigde bouwbudget, versnelling van bouwtijd en waardevermeerdering voor het product
Summarized Financial Figures Table of contents 86 Key figures 88 Summary of the Report of the Board of Management 90 Consolidated Balance sheet and Consolidated Profit and Loss account
Note to the reader The summarized financial figures 2012 are based on internally available figures and not on the statutory financial statements. They are not audited by our auditor.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Net income after taxation (in mio euro)
18,2 17,3 2006
17,3
2007
18,2 2007
18,5 2008
18,5 2008
12,4
2006
12,0
2009
12,4
9,7
2010
12,0
2009 2005
2010
12,2 2011
12,1 2012
12,2
12,1
2011
2012
9,7 2005
481 2012
481
Turnover (in mio euro)
2012
415 2008
415 370
409 385 2009
2008
385
2010
409 2010
416 2011
416 2011
2007
370
327
2009
2007 2005
327
312 2006
2005
312 2006
* The figures as of 2007 are based on profit recognition using the Percentage of Completion Method. The previous years have not been restated and are therefore still based on the Completed Contract Method.
Key figures 2012
2011
2010
e 000
e 000
e 000
Sales value of production
480,574
415,731
409,133
Year production (= spent on works during the year)
409,317
353,857
351,746
Shareholders’ equity at 31 December
162,805
150,395
136,197
Net income after taxation
12,098
12,183
12,027
Average net income after taxation of the last 3 years
12,103
12,219
14,314
Depreciation intangible and tangible fixed assets
19,348
20,203
17,653
Cash flow
31,446
32,386
29,680
Average cash flow over the last 3 years
31,171
30,163
30,305
Net investments tangible fixed assets
17,443
18,691
20,321
2,075
2,027
1,996
44
43
43
197
175
176
64
59
58
Current assets/current liabilities
1.71
1.60
1.51
Shareholders’ equity/balance total
0.50
0.46
0.45
Average personnel over the year Average age personnel Average production per employee Average salary costs (incl, social and pension costs)
Ratios:
Jaarbeeld 2012 Mourik
Summary of the Report of the Board of Management Mourik in 2012 In 2012 turnover increased in relation to 2011 and amounted to 480.6 million Euros, i.e. 15.6%. The after-tax decreased from 12.2 to 12.1 million Euros, i.e. 0.7%. This is a satisfactory result in view of current economic developments. Mourik’s policy for the coming years focuses on the following strategic priorities: continued development of engineering and management capacity, increase in multidisciplinary projects, extra focus on innovation, strengthening of partnerships and growth through international expansion. The year 2012 was also characterized by these ambitions and developments.
Developments per Operating Company Mourik Services B.V., active in industrial services, showed an increase in turnover for the year under review. The profit, however, lagged slightly. Main causes were increased costs and pressure on the rates. In 2012 Mourik Services executed several large projects, such as the pipework at the Ocean Jetty for Kuwait Petroleum Europoort and the construction of a fatty alcohol plant for Wilmar Oleochemicals. Major maintenance stops were executed for Shell Pernis and BP Refinery Rotterdam. Mourik Services expects in 2013 a very busy spring with many maintenance stops taking place at the same time. Mourik Services intends to focus in 2013 on cost saving and improving the efficiency and quality of its services. Mourik Groot-Ammers B.V., active in infrastructure, environmental technology and project development, can look back on a reasonably good year with only a slight drop in turnover and profit. In 2012 the company set its sights, besides public clients, on the private market. The complete multidisciplinary new construction of a water purification plant for Vopak is one of the high-profile projects executed by Mourik Groot-Ammers in a partnership with other Mourik companies. Strategic targets are: sustainable innovation, broadening dis-
tinctive know-how, and offering complex products. UM Holding B.V., internationally active in industrial services for the petrochemical industry and specialized in catalyst handling, experienced a drop in turnover in 2012. The result was also under pressure and ended in a loss. The causes are to be found amongst other things in the increasing price pressure in the European market as a result of the economic crisis, the rapidly diminishing activities on Aruba and the political situation in Venezuela. Several substantial projects were successfully completed in the USA and Qatar. The global catalyst handling contract with Shell is running smoothly. The new loading system, Modular Insert De-dusting Catalyst (MIDC), for the tubular division is an example of UM Holding’s innovative strength. Mourik n.v. Belgium, active in industrial and commercial construction, industrial cleaning and catalyst handling, asbestos removal and environmental technology, has unfortunately failed to achieve the expected turnover and profit, except for the industrial services division. The turnover in industrial and commercial construction is below expectations. The turnover for renovation projects and structural maintenance for the care sector stayed more or less at the same level, but with a lower profit than in 2011. Mourik n.v. has executed technically excellent and innovative projects, such as for Kronos in Ghent and Lanxess in Antwerp. The activities in the fields of industrial services, catalyst handling and asbestos removal were successful in 2012, with satisfactory profit figures. Mourik Limburg B.V., active in cleaning and steel construction, and the renovation of locks and weirs, had a successful year, showing a slight increase in turnover and profit. A strong project organization and specialist expertise in traffic engineering and load-bearing structures, new construction and maintenance of hydraulic engineering projects, are
bringing new contracts. A perceptible trend in the market where Mourik Limburg operates is the shift to increasingly broader maintenance contracts. Vogel B.V., specialist in concrete repairs and cathodic protection, was faced with an equal turnover and a slight drop in profit. The turnover of Vogel Kathodische Bescherming (VKB) has grown steadily. Despite the fact that approximately half the turnover in 2012 came from various infrastructural works, Vogel is shifting the emphasis towards the private market and in particular the industrial sector. With its specific expertise Vogel is able to provide ‘out of the box’ solutions for clients. The turnover of G. Bouman Arkel B.V., active in conservation and painting work, has risen although profit has shown a marked decrease due to a bad project. In the year under review the company has executed among other projects the thorough remediation and conservation of the cooling water inlet building for EPZ Borssele. Petrogas International B.V. is active in the gas industry and designs and constructs installations for regulating and metering gas. Petrogas can look back on a good year in which the envisaged profit has been achieved. The growth in turnover was achieved partly thanks to the expansion of a number of areas of expertise in the market where Petrogas operates and new clients and a proactive approach to the upstream market segment. The turnover and profit of Hendrik Bedrijven Brunssum B.V., active in the building brick industry, road construction and the slate trade, show a slight fall in 2012. The company distinguishes itself in these challenging market conditions by the high quality of its products. Mourik Techniek B.V. maintains and builds its own plant and equipment and executes special projects. 2012 was a good year for Mourik Techniek with a substantial growth in turnover for the
special projects. Mourik Techniek supplies flexible tailor-made technical services and participates actively in multidisciplinary projects involving many innovative technologies.
Other developments The Board of Management and the respective managements have paid considerable attention to the important key policy objectives, such as health and safety, the recruiting and keeping of sufficiently skilled personnel, risk management, business development, participations in companies active in ancillary niche markets and Corporate Social Responsibility. In 2012 Mourik’s core activities were incorporated in three divisions: Infra, Industry and International. The Mourik operating companies have been placed within these three divisions in order to enhance collaboration and achieve optimal use of synergistic advantages when tendering for and executing integrated and multidisciplinary projects. In this way we can be of even better service to our clients. We have pooled our resources even further in the area of innovation. We have set up the ‘New Product Development’ department. This enables us to be in overall control of quality, lead times and costs for all stakeholders and to provide targeted turnkey solutions.
General expectations and developments in 2013 Mourik is gradually beginning to feel the effects of the economic crisis we have been experiencing since 2008. The government will cut back on infrastructure and the majority of the bottlenecks in the road system have already been solved over the past years. We therefore expect a less well-filled order book for road construction. The margins in the petrochemical industry are also under pressure due to the refinery overcapacity in the western world and the resulting closing down of refineries. We still have a number of good projects
in hand and sufficient reserves in ongoing projects. In the short to medium term, however, we expect operational profits to come under further pressure.
our high quality standards.
On the other hand, since refineries when they are closed down are often converted into tank storage terminals, we do see opportunities for tank maintenance. We detect increasing international opportunities in markets such as Russia, Canada and Turkey. In 2013 we expect a great many plant shutdowns in the petrochemical industry, a favourable outlook for our activities. Our order book is well-filled in this respect.
Mourik for tomorrow
Against the background of these developments we expect profits for 2013 to remain more or less the same. Mourik’s versatility will see to it that the results in sectors which perform less well will be set off against sectors which show growth. We score to an increasing degree on integrated services and multidisciplinary projects, enabling us to prevent a drop in turnover and profit.
The central theme for 2012 ‘Mourik for tomorrow’ was chosen to share and to work on the insights, ideas, opportunities and dilemmas of our stakeholders and ourselves concerning the future and entrepreneurship and sustainability.
The Board of Management expects to be able to at least maintain the profit figures for 2013 at the same level as for 2012, without too great changes in personnel. Possible drastic developments in the economic situation could lead to adjustment of our expectations, but in view of the late cyclical nature of our business we consider the chance to be small. On balance we expect turnover to remain unchanged. We are focusing more and more on offering a total package of specific services and we present ourselves as The Catalyst Handling Specialist operating worldwide at a qualitatively very high level. Employees are increasingly availing themselves of the early retirement scheme and there is still a shortage of skilled workers. We will therefore continue with our active recruitment and our training and retraining programmes. In particular we wish to attract and train more skilled workers in order to maintain
Investments will primarily be aimed at replacement and innovation.
Our innovations and quality provide an added value in a market where Mourik must compete with price fighters. Our CSR policy and stakeholders’ dialogue, our focus on sustainable business operations and our initiative for external certification and the monitoring thereof, are shaping Mourik into an open, transparent and modern company to do business with.
We make our business decisions with an eye to tomorrow. We are seeing an increase in new forms of collaboration and total concepts, and are building further on our know-how and expertise in this field. The theme for 2013 is ‘Strong in Collaboration’. For this we look both internally and externally. We look not only at partners in the chain, but also at all the parties around us. Our ambition is to grow further in our role of proactive, versatile, flexible and constructive partners. We will go on investing in quality, know-how and expertise, as being the essential success factors with which we aim to distinguish ourselves positively in the market place. The Board of Management has every confidence in the future. The Mourik family business has a good starting position and all business units are sound. On January 1st, 2013, Kees Jan Mourik took office as the new Chairman of the Board of Management of Mourik. After more than thirty years his father, Kees Mourik, has passed on the chairmanship to his son.
Jaarbeeld 2012 Mourik
Consolidated Balance sheet at 31 december 2012 (after result appropriation)
Assets
Fixed assets Intangible fixed assets: Goodwill Tangible fixed assets: Land and buildings Machinery, plants
28,830 46,150
Financial fixed assets: Non-consolidated participations Receivables non-consolidated participations
10,015 2,868
Current assets Stock Project development Others Receivables: Trade receivables Non-consolidated participations Pensions Other receivables Cash
7,063 8,392
106,560 1,044 0 33,409
2012 e 000
2011 e 000
4,623
2,338
74,980
12,883 92,486
27,468 49,730
13,148 1,458
77,198
14,606 94,142
15,455
7,877 7,199
15,076
141,013
93,873 1,811 66 17,395
113,145
77,522 233,990
105,921 234,142
326,476
328,284
Equity and liabilities 2012 e 000 Group equity Legal entity share in group equity Third-party share in group equity
Provisions Deferred tax liabilities Pensions Structure and delivery dump and yielding place Others
153,438 9,367
4,528 86 1,971 16,575
Long-term liabilities
Current liabilities Banks Work in progress Accounts payable Non consolidated participations Taxes and social security Pensions Other liabilities
2011 e 000
162,805
147,664 2,731
150,395
23,160
5,096 91 2,213 18,761
26,161
3,822
1,512 7,618 57,299 5,525 19,638 28 45,069
136,689
326,476
4,919
1,834 28,050 51,855 9,623 17,893 0 37,554
146,809
328,284
Jaarbeeld 2012 Mourik
consolidated Profit and Loss account 2012
Net turnover -
Direct cost of turnover Gross profit on work and exploitation of material
-
Net turnover result
-
407,369
-
-
57,199
-
46,412 15,690
1,707 1,450 494
1,415
2,663
17,421
18,353
3,092
-
14,329 -
353,629 62,102
-
Result after taxation
Result of legal equity
415,731
929 1,738 1,252
Result before taxation
Third-party share
480,574
16,006
Result of the financial income and expenses
Taxes
2011 e 000
73,205
General operating expenses
Result participations Financial income Financial expenses
2012 e 000
2,231 12,098
6,120 12,233
-
50 12,183
In opdracht van Havenbedrijf Rotterdam realiseert Mourik Groot-Ammers in combinatie met Ippel Civiele Betonbouw een bovengronds leidingviaduct bij de A15, over een lengte van 850 meter
Jaarbeeld 2012 Mourik
Bedrijvenlijst
Nederland Joh. Mourik & Co. Holding B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com
A.C.S. Asbest & Combi Services B.V. Rotterdam, Nederland T +31-10-292 73 77 E
[email protected] www.acsasbest.nl Beek Container Groep Nederland B.V. Leiden, Nederland T +31-71-523 23 65 E
[email protected] www.beekgroep.com Bergerode B.V. Echt, Nederland T +31-475-41 67 00 E
[email protected] www.mourik.com G. Bouman Arkel B.V. Zwijndrecht, Nederland T +31-78-610 51 99 E
[email protected] www.mourik.com Frees Service Utrecht B.V. Utrecht, Nederland T +31-30-608 18 22 E
[email protected] www.freesserviceutrecht.nl Golf Residentie Dronten Echt, Nederland T +31-475-41 67 00 E
[email protected] www.mourik.com
Hendrik Bedrijven Brunssum B.V. Brunssum, Nederland T +31-45-527 04 56 E
[email protected] www.mourik.com Joh. Mourik & Co's. Aannemingmij. B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com MCO-Team B.V. Nieuwdorp, Nederland T +31-113-61 62 00 E
[email protected] www.mcoteam.nl Mogo Ontwikkelings maatschappij B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Bouw B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Chemical Cleaning B.V. Nieuwdorp, Nederland T +31-113-61 62 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Culemborg B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik E&I B.V. Spijkenisse, Nederland T +31-181-46 50 10 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik Services B.V. Botlek-Rotterdam, Nederland T +31-10-296 54 00 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik Grondexploitatie B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik Techniek B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik Groot-Ammers B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Infra B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik International B.V. Botlek-Rotterdam, Nederland T +31-10-296 56 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Klimaattechniek B.V. Spijkenisse, Nederland T +31-181-46 50 30 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Limburg B.V. Echt, Nederland T +31-475-41 67 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik Limburg Civiel B.V. Echt, Nederland T +31-475-41 67 00 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik Vlissingen B.V. Nieuwdorp, Nederland T +31-113-61 62 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik van Tunen B.V. Velsen-Noord, Nederland T +31-251-26 44 44 E
[email protected] www.vantunen.nl C.V. Ontwikkelingsmaatschappij Parijsch Culemborg, Nederland T +31-345-47 78 15 E
[email protected] www.mourik.com Park Residentie Dronten B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.parkresidentie.nl Petrogas Gas-Systems B.V. Gouda, Nederland T +31-182-56 53 95 E
[email protected] www.petrogas.nl SBA Projectontwikkeling Echt, Nederland T +31-475-41 67 00 E
[email protected] www.mourik.com
Buitenland TCC Hoogvliet B.V. Rotterdam, Nederland T +31-10-296 10 66 E
[email protected] www.tcc-hoogvliet.nl Traffic & More B.V. Utrecht, Nederland T +31-30-687 81 10 E
[email protected] www.trafficandmore.nl UM Holding B.V. Botlek-Rotterdam, Nederland T +31-10-296 56 00 E
[email protected] www.mourik.com Vogel B.V. Zwijndrecht, Nederland T +31-78-610 04 00 E
[email protected] www.vogel-bv.nl Vogel Bouwkundig Onderhoud B.V. Zwijndrecht, Nederland T+31-78-610 04 00 E
[email protected] www.vogel-bv.nl Vogel Kathodische Bescherming B.V. Zwijndrecht, Nederland T +31-78-610 04 00 E
[email protected] www.vogel-bv.nl Service-Bureau Zuidgeest B.V. Ridderkerk, Nederland T +31-180-48 03 23 E
[email protected] www.zuidgeest.nl Weber B.V. Groot-Ammers, Nederland T +31-184-66 72 00 E
[email protected] www.mourik.com
Aruba Mourik Caribbean N.V. San Nicolas, Aruba T +297-584 76 88 E
[email protected] www.mourik.com
Unidense Technology GmbH Schwarzheide, Duitsland T +49-357-5294 7814 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik International N.V. San Nicolas, Aruba T +297-584 76 88 E
[email protected] www.mourik.com
Verenigd Koninkrijk Euro Exchangers Ltd. Redcar Verenigd Koninkrijk T +44-191-230 66 00 E
[email protected] www.mourik.com
België Grond Recyclage Centrum Kallo N.V. Kallo, België T +32-3-570 90 30 E
[email protected] www.grckallo.be Mourik n.v. Antwerpen, België T +32-3-542 20 40 E
[email protected] www.mourik.be Duitsland IKR-Mourik Schwarzheide GmbH Schwarzheide, Duitsland T +49-357-528 29 00 E
[email protected] www.mourik.com Mourik GmbH Wilhelmshaven, Duitsland T +49-442-19 58 60 E
[email protected] www.mourik.com MTC GmbH Langenfeld, Duitsland T +49-217 32 08 970 E
[email protected] www.mourik.com
Mourik Technicians Ltd. Huntingdon, Cambridgeshire, Verenigd Koninkrijk T +44-1912-306 620 E
[email protected] www.mouriktechnicians.co.uk Mourik UK Ltd. Redcar Verenigd Koninkrijk T +44-191-230 66 00 E
[email protected] www.mourik.com Italië Mourik Italia S.r.l. Roma, Italië T +39-066-577 18 07 E
[email protected] www.mourik.com Spanje Mourik España S.L. Ayora, Spanje T +34-962-19 19 75 E
[email protected] www.mourik.com
Verenigde Staten Mourik USA Inc./ Mourik LP Pasadena, Verenigde Staten T +1-281-479 44 49 E
[email protected] www.mourik-usa.com Venezuela Mourik General Contractors Venezuela C.A. Punto Fijo, Estado Falcon, Venezuela T +58-269-247 46 90 E
[email protected] www.mourik.com.ve Brazilië Mourik & MCE Serviços Especializados Ltda. Camaçari-BA, Brazilië T +55-71 3183 8940 E
[email protected] www.mourikmce.com Thailand CR Asia Group PTE. Ltd. Bangkok, Thailand T +66-2-653 39 13 / 16 E
[email protected] www.crasia.net Saudi-Arabië Anabeeb Industrial Services Co. Ltd. Al-Jubail, Saoedi-Arabië T +966-3-362 05 56 E
[email protected] www.anabeeb.com Anabeeb Services Co. (W.L.L.) Doha, Qatar T +974-4-450 37 16/7 E
[email protected] www.anabeeb.com
Jaarbeeld 2012 Mourik
Onze mensen zijn loyaal aan Mourik. Maar belangrijker nog, onze mensen zijn loyaal aan de klant. Op alle niveaus hebben we contact met de klant, van werkvloer tot directie. Dat maakt ons wendbaar. We weten wat er speelt. Soms zelfs eerder. Frans Hoffmans Directeur U.M. Holding B.V.
Iedereen doet sales
“Mourik voor morgen stamt duidelijk uit het familieverleden. Tot anderhalf jaar geleden werkte ik nog elders. Hier bij Mourik kun je met je carrière alle kanten op. Iedereen is belangrijk. Iedereen is ondernemer. En iedereen doet de sales. Dat zit in het karakter, dat moet in de Mourik-genen zitten, dat kan niet anders. Niet eerder maakte ik dat zo intensief mee.”
Wereldwijd patent in een jaar
“De innovatieve slagkracht is onze grootste troef, maar als manager soms ook wel de grootste uitdaging. Vernieuwing is goed, maar wel binnen een bepaalde structuur. Het is hier geen speeltuin. Maar goede innovatie vaart wel bij ons. Afgelopen jaar ontwikkelden we een nieuwe beladingstechniek voor reactoren. Binnen één jaar hadden we het wereldwijde patent. En een grote voorsprong op onze concurrentie.”
Mourik voor morgen “In Europa, Noord- en Zuid-Amerika, het Midden- en Verre Oosten zijn we uitstekend vertegenwoordigd. Maar er zijn nog een paar witte vlekken op de wereldkaart die we geel willen kleuren. Rusland en Turkije zijn mooie uitdagingen en dat geldt ook voor Canada. Genoeg werk voor morgen. En daarna.”
Wij vernemen graag uw mening en feedback over dit verslag. Suggesties voor ons Jaarbeeld, beleid en inititatieven kunt u mailen naar
[email protected]. Dit verslag kan tevens worden gedownload via www.mourik.com. Eindredactie: Joh. Mourik & Co. Holding B.V., Postbus 2, 2964 ZG Groot-Ammers. Ontwerp: Beet Vormgeving, Vianen. Druk: De Groot Drukkerij bv, Goudriaan
Jaarbeeld
2012 Joh. Mourik & Co. Holding B.V. Voorstraat 67, Postbus 2 2964 ZG Groot-Ammers T +31-184-667200 E
[email protected] www.mourik.com
