JIPPIE NAAR SPANJE!: dé gids voor kids! Het rugzakje Jippie reist samen met zijn vriendje en vriendinnetje door Spanje. In Jippie naar Spanje! lees je over allerlei spannende avonturen uit Spanje die nog écht gebeurd zijn ook. Het is een echt doe-het-zelf-taalboek. Met zinnen die juist voor kinderen leuk zijn. Hoe je die uitspreekt, staat er duidelijk bij. Van elke regio heeft Jippie de leukste plekken voor kinderen verzameld. Of je Jippie nu meeneemt op vakantie of leest voor je schoolwerkstuk, met Jippie naar Spanje! leer je het land goed kennen! ● Unieke combinatie van reis- en taalgids voor kinderen ● Met handige vertaalzinnen waarmee je ook Spaanse vrienden maakt ● Vol (taal)grapjes en spelletjes voor saaie reismomenten ● Met meer dan 200 toeristische tips die juist voor kinderen leuk zijn
Hoeveel van deze vlaggetjes vind je in dit boekje? Hoe kun je berichten seinen met een Spaanse waaier? Hoe bewaar je in Spanje een geheimpje? Wat betekent het Spaanse olé? Hoe versloeg de ridder Jordi een draak? ‘Dit is geen gerecyclede volwassenengids, maar een echt boek met echte inhoud dat echt voor kinderen is bedacht.’ (de Volkskrant over Jippie naar Frankrijk!) el toro
Jippie gaat ook naar andere landen! lA g uitA rrA
NUR 512
www.kosmosuitgevers.nl jippie_restylingkaft_spanje_V02.indd 1
12-04-16 00:20
WIE IS JIPPIE?
In dit doe-het-zelf-taalboek leer je niet alleen Spaans. Je leest er ook allerlei handige en grappige weetjes over het land in. Hoofdfiguurtje is het rugzakje Jippie. Allerlei spannende avonturen uit Spanje die nog écht gebeurd zijn ook, lees je in Jippie naar Spanje! Of je Jippie nu meeneemt op vakantie of leest voor je schoolwerkstuk, met Jippie naar Spanje! leer je het land goed kennen!
Jippie gaat eropuit en onderzoekt hoe kinderen in Spanje leven. Ook leer je Spaans. Want waar ter wereld je ook bent, je vindt overal wel kinderen om mee te spelen, dus ook in Spanje. Een potje pelota bijvoorbeeld. Of misschien kun jij ze wel porren voor een spelletje voetbal of lummelen. Maar ja, hoe zég je dat in het Spaans? Jippie naar Spanje! vertelt het je. Voorin op pagina 6 staat precies uitgelegd hoe je het Spaans goed uitspreekt. Achterin het boek vind je informatie over de geschiedenis van Spanje. Behalve verhalen, spelletjes en zinnen staan er ook weetjes in die niet in de reisgids van je vader en moeder staan. Bijvoorbeeld hoe je met je Spaanse lolly een kunstwerk van Dalí kunt bemachtigen. Ook de spelletjes en taalraadsels zijn hartstikke grappig. Over mensentaal én over dierentaal. Wist jij bijvoorbeeld dat een Spaanse koe de hele dag roept hoe moe ze is? Het staat allemaal in Jippie naar Spanje!
jippie_spanje_04.indd 3
15-04-16 14:53
DOE-HET-ZELF-TAALBOEK?
Jippie, op vakantie naar Spanje! Dit doe-het-zelf-taalboek leert jou handige Spaanse zinnen. Bijvoorbeeld om contact te leggen met kinderen op de camping. Onder elke voorbeeldzin staat precies hoe je deze uitspreekt. Hoe precies, lees je op pagina 6. De meeste voorbeeldzinnen zijn speciaal bedoeld voor kinderen. Bijvoorbeeld de kortste weg naar het zwembad. Of hoe je een groepje kinderen uitnodigt een potje te gaan voetballen. Laat de vakantie maar beginnen!
Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen www.kosmosuitgevers.nl www.jippieopreis.nl Tweede, herziene druk 2016 © Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen © Concept en tekst: Kitty van Zanten © Concept en illustraties: Mireille Spaas ISBN 978 90 215 6345 9 NUR 512 Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
jippie_spanje_04.indd 2
15-04-16 14:53
pag. 18
pag. 32
pag. 46
OP PAD
VRIENDEN ?
SPELEN
pag. 6
pag. 10
JUGAR
AMIGOS?
EN CAMINO
EMPAQUETAR
INPAKKEN
IDIOMA DE BRICOLAJE
DOE-HET-ZELF-TAAL
INHOUD
jippie_spanje_04.indd 4
15-04-16 14:53
pag. 72
pag. 94
pag. 104
pag. 116
DE VAKANTIEPLEK
O JEE! !
SPANJE
WOORDENLIJST
INDICE
pag. 60
LA LISTA DE PALABRAS
REIS JE WIJS
OH QUERIDO!
EL LUGAR DE VACACIONES
ETEN &DRINKEN
COMER & BEBER
jippie_spanje_04.indd 5
15-04-16 14:53
WAT ZIE JE ONDERWEG?
Spanje is erg groot en heeft veel verschillende landschappen. Bergen, ruige natuur, grote rivieren, lange kusten... Zelfs de kleur van de aarde verandert er onderweg. Wanneer je door Spanje reist, kom je door veel kleine dorpjes. Oude mensen blijven er wonen tot hun dood en jonge mensen trekken liever naar de grote steden. Er zijn in Spanje inmiddels zo’n 4000 dorpjes die bijna helemaal verlaten zijn. De huizen blijven gewoon staan, die storten in de loop van de tijd vanzelf in. In Spanje leven dieren die je nergens anders in Europa tegenkomt. En Spanje is het land waar de sinaasappels vandaan komen. Valencia is de regio met heel veel sinaasappelplantages.
SPAANSE BERGEN
OP PAD
Veel gebergten in Spanje zijn tafelbergen ( meseta ). Dit zijn bergen die bovenop zo vlak zijn als een tafelblad. De Meseta is een enorme hoogvlakte. Soms zitten de bergen dicht tegen elkaar aan, als kralen aan een ketting geregen. Zo’n bergketen noemen Spanjaarden een sierra .
WILDE DIEREN Grote gebieden in Spanje zijn verlaten. Er wonen geen mensen en er komen geen mensen. Wilde dieren vinden dat wel zo rustig. Er leven dan ook heel veel soorten, zoals roofvogels, wolven, lynxen en berggeiten. Sommige soorten berggeiten zijn bedreigd en komen alleen nog in Spanje voor. De meeste Europese vlindersoorten fladderen in Spanje. Ook voor de blauwe ekster moet je naar Spanje reizen. Net als zijn broer in ons land heeft de blauwe ekster een lange staart. Maar die staart is net als zijn vleugels blauw, en zijn kop is zwart. Blauwe eksters laten zich makkelijk foppen door de kuifkoekoek. Die vogel legt gewoon zijn ei in het nest van de blauwe ekster, zodat de kuifkoekoek zelf geen werk heeft aan het uitbroeden!
22
jippie_spanje_04.indd 22
15-04-16 14:53
SPAANSE KURKEIKEN In Catalonie en Andalusie zie je heel veel kurkeiken. De kurken bast van deze boom wordt gebruikt voor allerlei dingen. Er worden bijvoorbeeld vloeren of reddingsboeien van gemaakt. En natuurlijk de kurken dop op wijnflessen. Als de bast zo’n 2,5 tot 3 centimeter dik is, wordt deze van de boom gehaald. De boom is dan zo’n veertig jaar oud. Daarna kan de bast gemiddeld iedere tien jaar geoogst worden.
ZO GAAN DE WIEKEN
EN CAMINO
Niet alleen in Nederland vind je molens, ook Spanje heeft er heel wat staan. Heel nieuwe en heel oude. Met mooie witte buiken en soms wel zes wieken. Die oude molens werden gebruikt om bijvoorbeeld graan te malen. De bekende badplaats Torremolinos dankt zijn naam aan de vele molens die er ooit stonden…
SPAANSE KOEIEN Wij hebben zwart- of bruin-wit gevlekte koeien in een weiland met een hek eromheen. Een enkele stier staat op stal om te zorgen dat er in het voorjaar nieuwe kalfjes komen. In Spanje grazen bruine of zwarte koeien en stieren met grote hoorns. Vaak lopen de koeien in de bergen vrij rond en komen ze zelf naar een plek om te worden gemolken. Door de koeienbel om hun nek hoor je ze al van verre aankomen.
SPAANSE BOMEN Reis je door Spanje, dan zie je ongetwijfeld ook andere bomen dan je thuis gewend bent. Veel palmbomen bijvoorbeeld. Die groeien al zo lang in Spanje dat ze er altijd geweest lijken te zijn. Maar ooit werd de palmboom door de Feniciers in Spanje geplant. Een andere boom die je veel in Spanje ziet en ruikt, is de eucalyptusboom. Van deze boom wordt geneeskrachtige olie gewonnen die tegen verkoudheid helpt. Maar de olie is ook heel brandbaar. In hele droge perioden ontstaan daardoor gemakkelijk bosbranden. De zaden van de eucalyptusboom hebben een hittebestendig schildje, waardoor er na een bosbrand altijd weer nieuwe bomen groeien.
23 jippie_spanje_04.indd 23
15-04-16 14:54
SPAANS TOMAATJE
In 1492 bracht Columbus een grappig sierplantje mee uit Zuid-Amerika. Het was een tomatenplantje met kleine rode besjes. Met deze plant gingen Italianen en Spanjaarden nieuwe soorten kweken waarvan de besjes eetbaar waren. Zo ging de tomaat er steeds meer uitzien als de tomatensoorten die we nu kennen. Tot op de dag van vandaag is het voor tomatentelers wel lastig om te voorkomen dat hun tomatenplanten ziek worden. In Spanje hebben ze daarom een soort gekweekt die niet zo snel ziek wordt: de Raftomaat. Al ziet deze tomaat groen, hij is zo gezond als een vis. Het is de enige tomaat die ook zout water te drinken krijgt. Daardoor wordt deze tomaat extra… zoet!
PAN CON TOMATE Een lekker en simpel tapashapje met tomaat maak je zo: rooster een gesneden stuk stokbrood. Wrijf het in met een doorgesneden tomaat. Als je wilt, wrijf je het brood ook nog in met een stukje knoflook. Doe er een beetje olijfolie, peper en zout op. Klaar is je tapashapje!
ETEN & DRINKEN
WORTELSTAMPPOT
Wat doet een weetje over de Hollandse hutspot nou in een reisgids over Spanje? Dat komt omdat de hutspot van oorsprong een Spaans gerecht is. Tijdens de Nederlandse opstand omsingelden de Spanjaarden in 1574 de Nederlandse stad Leiden. Maandenlang wachtten ze daar tot de inwoners zich zouden overgeven. Nieuw voedsel kon de stad dan ook niet bereiken. De hongersnood in de stad groeide met de dag. Totdat de watergeuzen onder leiding van Willem van Oranje de stad wisten te bevrijden. Een hongerig Leids jongetje liep de stad uit om eten te zoeken. Wat een geluk, in het verlaten Spaanse kamp stond een dampende pot met wortels en ui!
UITVINDER VAN ETEN De beroemdste kok uit Spanje heet Ferran Adria. Met koken is hij niet eens zo beroemd geworden. In zijn laboratorium El Bulli Lab vindt hij nieuwe dingen uit met eten. Bijvoorbeeld een olijf van schuim. Zelfs de indeling van voor-, hoofd-, nagerecht gooit hij overboord. 30 kleine hapjes om je vingers bij af te likken vindt Ferran veel leuker opdienen!
62
jippie_spanje_04.indd 62
15-04-16 14:55
ZUURZAK!
Dit is geen scheldwoord, maar de Nederlandse naam voor een vrucht uit Spanje. Dan klinkt cherimoya (tsjeriemojja) wel wat smakelijker! Deze vrucht heeft dezelfde vorm als een aardbei, maar is zo groot als een appel. Snijd je hem open, dan zie je wit vruchtvlees met daarin donkerbruine pitjes. Met een lepel schep je de cherimoya leeg en de pitjes pulk je ertussenuit. Met zijn pukkelige groene huid ziet een cherimoya er niet heel smakelijk uit. Maar dat is hij wel! Hij smaakt als een milkshake van banaan, ananas en vanille. Wil je in Spanje het sap ervan uitproberen, zeg dan: ¿ Puedo tener un jugo de cherimoya, por favor ? (pweedo tenner oen goego de tsjeriemojja, por faavor ?).
PASEN
COMER & BEBER
Spanjaarden vieren Pasen ook met chocolade, maar de paashaas kennen ze niet. Spaanse kinderen kijken uit naar de taart Mona de Pascua die aan het eind van de heilige week op tafel komt. Daarop staan prachtige chocoladefiguurtjes. Ook dit feest wordt gevierd met een processie (optocht) door de stad.
63 jippie_spanje_04.indd 63
15-04-16 14:55
DE 17 REGIO’S VAN SPANJE
Spanje is opgedeeld in 17 regio’s. Deze regio’s bestaan uit in totaal 52 kleinere provincies die enorm van grootte verschillen. La Rioja is een van de kleinste en past wel 18 keer in een van de grootste: Castilië-León. Voor elke regio heeft Jippie een paar kindertips uitgezocht. Op de kaart ernaast zie je waar een regio ligt. Met een gele stip is aangegeven waar de regiohoofdstad ligt. De Spaanse namen van attracties zijn cursief geschreven. Houd rekening met de lange siësta (rusttijd) van half twee tot vijf uur. Veel plekken zijn dan gesloten. Eén typisch Spaans ding is niet apart opgenomen: dat zijn de fiestas (fjestas). Elk Spaans dorp heeft ‘s zomers wel zo’n feest waaraan je gewoon kunt meedoen. Op de site www.spanish-fiestas.com staan de belangrijkste feesten aangekondigd. De maand augustus is voor Spanjaarden een belangrijke feestmaand. Om die reden zijn veel winkels en restaurants dan gesloten.
1. ANDALUSIË
DE VAKANTIEPLEK
Paardenschool Real Escuela Andaluza de Arte Ecuestre in Jerez de la Frontera heeft enkele dagen per week een paardrijdemonstratie. Met paardenmuseum. • Ook El Ranchito bij Malaga verzorgt paardrijdemonstraties. • In Málaga is het Museo Lara, over de vervolging van heksen tijdens de inquisitie. Daarnaast organiseert het museum regelmatig flamencodansshows. • Het Lobo Park bij Antequera is een soort safaripark waar verschillende wolvensoorten leven. • Daar vlakbij is ook het natuurpark El Torcal met diverse klimroutes. • Vanuit een aantal havenplaatsen kun je dolfijnenexcursies maken op de zee bij de Straat van Gibraltar. • In het safaripark Castillo de las Guardas bekijk je de wilde dieren vanuit een treintje. • In het centrum van regiohoofdstad Sevilla is het pretpark Isla Magica. • Rond de eerste week van mei is in Sevilla het internationale poppentheaterfestival. • Voel je een echte cowboy in de plaats El Rocio in natuurpark Parque Nacional de Doñana. • Tel in deze regio de 21 ijzeren stierenbeelden (toro bravo). • Bezoek in La Ronda de Moorse rotstrappen van La Mina en fluister in de Sala de Secretos een geheimpje tegen de muur. Alleen degene die er recht tegenover staat kan jouw gefluister verstaan!
2. ARAGÓN
In de regiohoofdstad Zaragoza ligt aan de oevers van de Ebro het grootste rivieraquarium van Europa. • Vlak bij het stadscentrum is het pretpark Atraczara. • Op de plek van de Pyreneeën was miljoenen jaren geleden een tropische zee. Doordat de werelddelen Afrika en Azië in botsing kwamen met Europa ontstonden langzaamaan grote gebergten zoals de Pyreneeën. • Het Pirenarium in Sabiñánigo is een soort Madurodam over de streek. • Doe bij de plaatsen Roda
72
jippie_spanje_04.indd 72
15-04-16 14:55
de Isábena, La Puebla de Roda en Serraduy de geologische route en vind een fossiel in stenen. Neem je eigen hamertje mee. • Bij Roda de Isábena is het streekmuseum Era de Vicén, dat een enorme collectie scheepsmodellen en vliegtuigmodellen heeft. • In Aren vind je het dinosaurusmuseum Dinosaurios de Aren en een wandelroute langs dinopootafdrukken. • Het themapark Dínopolis heeft in de provincie Teruel 6 locaties (www.dinopolis.com). De grootste is bij de stad Teruel. • In Albarracín en Campo zijn 2 speelgoedmusea. • Bezoek bij Benabarre de geitenboerderij. Loop dan ook even binnen bij chocoladefabriek Brescó. • Het ecomuseum in het kasteel van Ainsa verzorgt gewonde roofvogels.
3. ASTURIË
La Rioja
Castilië - León
Madrid
EL LUGAR DE VACACIONES
Asturië ligt in het noorden aan de Golf van Biskaje. • Er zijn prachtige afgelegen stranden waar je in je uppie kunt zwemmen. • Griezel bij het enge geluid van de zee in ondergrondse gaten (bufones). Ga maar kijken en luisteren, vooral bij Llanes. Houd wel voldoende afstand, want de bufones spuiten soms het zeewater omhoog en het kan gevaarlijk zijn. • Aan de stranden tussen Gijón en Ribadesella zou je zomaar een fossiel kunnen vinden. • In Colunga is het dinosaurusmuseum Museo del Jurásico (MUJA). • In Teverga is het prehistorische park. • Bezoek een oude steenkoolmijn in het industrie- en mijnmuseum van El Entrego. • Of maak een rondritje in een oude houten trein vanaf het spoorwegmuseum Museo del Ferrocarril in Gijón. • Daar is ook een aquarium. • Proef de middeleeuwen in regiohoofdstad Oviedo. Daar zijn ook veel fijne speelpleintjes. • Op de rivieren Narcea en Sella kun je fijn kanovaren. In het eerste weekend van augustus wordt op de Sella een grote kanowedstrijd gehouden • Hou je van klimmen? Doe dan een wandeling in de Picos de Europa. Bijvoorbeeld vanuit ASTURIE Arenas de Cabrales. • In Viñón Cantabrië BaskenARAGÓN is een schoolmuseum. Galicië land Navarra Catalonië
Balearen
Castilië - La Mancha Valencia Extremadura
ANDALUSIË
Murcia
Canarische eilanden
73 jippie_spanje_04.indd 73
15-04-16 14:55
la g illa
Wat hoort bij welke winkel? Wat klopt er niet? Door de lijntjes te volgen, weet je of je antwoord goed is. De winkels die je niet weet, kun je opzoeken in de woordenlijst.
ra
itar
la gu
uin d
SPELLETJE:
el calamar Pomm
e
el pan
urros
el helado
los ch
el dinero
E L BANCO
la churrería
la he lad e r ía
La pescadería
DE VAKANTIEPLEK
l a pa n a d e ría
l a tie n d a de ve rd ura s
el pastel el zurullo
88
jippie_spanje_04.indd 88
15-04-16 14:55
el v
est
ido
GLIMMENDE SCHOENEN
ja
o
EL LUGAR DE&VACACIONES COMER BEBER
aran
la n
el choriz
Spanje is bekend om producten die gemaakt zijn van leer (cuero): schoenen, tassen en riemen. In de tijd van de Moren leerden Spanjaarden hoe ze de huid van een geslacht dier zacht genoeg konden krijgen om er zo’n product van te maken. Toeristen zijn er gek op. Om het leer van zo’n schoen mooi te houden, moet je er natuurlijk goed voor zorgen. Misschien zie je daarom wel zoveel schoenpoetsers in de straten van Spaanse steden. Met schoensmeer en borsteltjes maken ze de schoenen van hun klant weer helemaal glimmend.
GOKJE WAGEN la tienda el supermercado
de mú sica
la c a r n i c e r í a
Behalve heel veel apotheken zie je in de Spaanse winkelstraten ook heel veel loterijkantoren. ' kun je een lot kopen Daar waarmee je misschien wel heel veel geld kunt winnen. Spanjaarden doen het liefst mee aan de kerstloterij El Gordo. Dat betekent ‘de vette’, en dat heeft alles met de hoofdprijs te maken. Op 22 december lezen kinderen op televisie de winnende lotnummers voor.
Como poco coco como, poco coco compro. Kommo pokko kokko kommo, pokko kokko kompro. Omdat ik maar weinig kokosnoten eet, koop ik maar weinig kokosnoten.
89 jippie_spanje_04.indd 89
15-04-16 14:56
JIPPIE NAAR SPANJE!: dé gids voor kids! Het rugzakje Jippie reist samen met zijn vriendje en vriendinnetje door Spanje. In Jippie naar Spanje! lees je over allerlei spannende avonturen uit Spanje die nog écht gebeurd zijn ook. Het is een echt doe-het-zelf-taalboek. Met zinnen die juist voor kinderen leuk zijn. Hoe je die uitspreekt, staat er duidelijk bij. Van elke regio heeft Jippie de leukste plekken voor kinderen verzameld. Of je Jippie nu meeneemt op vakantie of leest voor je schoolwerkstuk, met Jippie naar Spanje! leer je het land goed kennen! ● Unieke combinatie van reis- en taalgids voor kinderen ● Met handige vertaalzinnen waarmee je ook Spaanse vrienden maakt ● Vol (taal)grapjes en spelletjes voor saaie reismomenten ● Met meer dan 200 toeristische tips die juist voor kinderen leuk zijn
Hoeveel van deze vlaggetjes vind je in dit boekje? Hoe kun je berichten seinen met een Spaanse waaier? Hoe bewaar je in Spanje een geheimpje? Wat betekent het Spaanse olé? Hoe versloeg de ridder Jordi een draak? ‘Dit is geen gerecyclede volwassenengids, maar een echt boek met echte inhoud dat echt voor kinderen is bedacht.’ (de Volkskrant over Jippie naar Frankrijk!) el toro
Jippie gaat ook naar andere landen! lA g uitA rrA
NUR 512
www.kosmosuitgevers.nl jippie_restylingkaft_spanje_V02.indd 1
12-04-16 00:20
