2014 BERLIJN 1
Joelle Arnouts:
Charlot Bähler:
Daan Barten:
Max Boot:
Melissa Brink:
Timon v. d. Burg:
Lars Dirne:
Gijs Hagen:
Bram v. d. Heuvel:
Femke v. d. Hoff:
Rik Hogeland:
Claire v.d. Horst
Jasper ten Holter:
Raymond Lam:
Benson Liang:
Romy v. Lieshout:
Stan Lindeman:
Luc Malcontent:
Mike Mennen:
Robert Moonen:
Simon Rietsema:
Stijn van Soest:
Eleanor Thelen:
Sander Troost:
Tom Valkenburg:
Mike Verheijden:
Marjolein de Vries:
Lorenzo v.d. Weer-
Pepijn Welvaarts:
Tommie Weevers
Maria Youssef:
Jakub Zelinka:
Shawny Zimmerman:
2
BERLIJN 2014 GROEPSINDELING Iedere groep van ongeveer 8 leerlingen heeft een vaste begeleider. We doen zoveel mogelijk alles samen, maar soms moeten we in groepjes ergens naar binnen. Het maken van groepen is voornamelijk van belang voor de buddycheck en het overzicht.
GROEP 1
Dhr Kemperman
GROEP 2
Mevr. Faessen
Melissa
Brink
Charlot
Bähler
Romy
Lieshout, van
Femke
Hoff, van den
Shawny
Zimmerman
Maria
Youssef
Joelle
Arnouts
Claire
Horst, van der
Eleanor
Thelen
Marjolein
Vries, de
Bram
Heuvel, van den
Sander
Troost
Benson
Liang
Robbert
Moonen
Mike
Verheijden
Simon
Rietsema
GROEP 3
Dhr Thurlings
GROEP 4
Dhr Renders
Mike
Mennen
Timon
Burg, van der
Rik
Hogeland
Lars
Dirne
Jasper
Holter, ten
Tommie
Wevers
Gijs
Hagen
Stan
Lindeman
Daan
Barten
Raymond
Lam
Lorenzo
Weerden, van der
Tom
Valkenburg
Jakub
Zelinka
Stijn
Soest, van
Pepijn
Welvaarts
Max
Boot
Luc
Malcontent
3
We gaan dit jaar wederom op een meerdaagse reis naar Berlijn, een stad die veel te bieden heeft op het gebied van kunst, architectuur en sfeer. Sinds de val van de Berlijnse muur op 9 november 1989, is deze stad in een stroomversnelling geraakt. Het is ook de stad met de jongste bevolking van Europa. Vele jaren was Berlijn een grote bouwput; veel oude gebouwen in het voormalige Oost-Duitse deel werden gesloopt en vervangen door staaltjes van uitzonderlijke nieuw architectuur. Berlijn heeft zich verjongd. Naast de overblijfselen van het ‘Ost Berlin” zijn er veel prachtige en indrukwekkende musea. En wie even genoeg heeft van alle kunst en stadsdrukte kan tot rust komen in een van de vele parken. Genoeg te beleven dus! Deze Berlijnreis vindt plaats in een schoolweek en het is dan ook belangrijk om te beseffen dat we niet zomaar een week op vakantie zijn. Het bezoek aan deze stad dient te passen in het lesprogramma van de Teede Fase, hetgeen inhoudt dat jullie opdrachten moeten uitvoeren voor verschillende vakken. ckv, Duits, levensbeschouwing en geschiedenis. Je zult bij bezoeken aan musea, parken en gebouwen dit boekje nodig hebben. Hier staat niet alleen de informatie in, maar ook de verschillende opdrachten. Eenmaal weer thuis, werk je deze opdrachten verder uit en worden (op tijd) bij de betreffende docent ingeleverd. Alle opdrachten krijgen een beoordeling en tellen dus mee in het PTA en de rapporten.
Dit betekent overigens niet dat er tijdens onze reis geen tijd is voor ontspanning. Integendeel! Je krijgt genoeg tijd om door de stad te slenteren, te shoppen. ‘s Avonds kun je heerlijk chillen in het hotel. We gaan ook een avond naar de disco en naar de bowling. We gaan ervan uit dat iedereen zich strak houdt aan het tijdsschema en aan de aanwijzingen van de begeleiders. Verder gedragen we ons fatsoenlijk tijdens de excursies. Niet roken en eten in de musea enz. Gedraag je ook in de bus en het hostel, we willen graag een goede indruk achterlaten, wat gezien de eerdere ervaringen best moet lukken! Namens alle begeleiders wensen wij iedereen heel veel plezier!
4
HET HOTEL MEININGER Hotel Berlin Hauptbahnhof Ella-Trebe-Straße 9, 10557 Berlin
[email protected] Tel.: +49 (0)30 9832 1073 Je verblijft met ongeveer vier personen op je kamer. Wees je ervan bewust dat in ons hotel ook gewone gasten zitten die van een rustige vakantie willen genieten! Ook hangen er op meerdere plaatsen camera’s die veel registreren!
SLAPEN We spreken iedere dag een tijd af waarop iedereen zich in zijn of haar eigen kamer bevindt en er geen gewandel meer is over de gang. De bedoeling is dat je dan ook werkelijk gaat slapen. Je moet de volgende dag weer vroeg uit de veren. Het is vanaf het afgesproken tijdstip in ieder geval zo stil op de kamers dat iedereen van een welverdiende en broodnodige nachtrust kan genieten.
ETEN EN DRINKEN
We verblijven in ons hotel maandag en donderdag op basis van halfpension, dus we hebben op deze dagen ontbijt en diner. Op dinsdag en woensdag eten we buiten de deur. Wie overdag honger krijgt, koopt een (paar) broodje(s) of iets anders in de stad. Daar maken we onderweg altijd tijd voor. Drinken verzorg je overdag zelf en het verdient aanbeveling om, altijd een flesje water bij je te hebben. Dus: alle war me maaltijden zijn in de reissom inbegrepen, lunches verzorg je zelf.
ALCOHOL EN SOFTDRUGS
Het Augustinianum hanteert de Nederlandse wetgeving op het gebied van alcohol tijdens deze reis. Dit houdt in dat er onder de 18 geen alcohol genuttigd mag worden. Het moge duidelijk zijn dat deze schooltrip NIET de gelegenheid is om eens te gaan experimenteren met alcohol. De 18-plussers mogen na het avondeten maximaal 2 alcoholische drankjes tot zich nemen.
Het kan geen kwaad het nog maar eens te zeggen: ook in Berlijn zijn er zakkenrollers. Stop geld of pasjes nooit in een rugzak of tas, maar altijd in een broekzak (niet in je achterzak), in een heuptasje of hoesje om je nek. Je paspoort bergen we op in een kluis in het hotel en je zorgt zelf voor wel een kopie van je paspoort of identiteitskaart om bij je te houden. De lange rijen wachtenden bij attracties zijn altijd het werkterrein van het dievengilde. Als je een beetje oplet, hoeft je echter niets te overkomen. Wanneer je gaat winkelen of slenteren, ga dan nooit in je eentje op stap. Blijf altijd met een paar mensen samen. Als er iets gebeurt, waarschuw je een begeleider (zie telefoonlijst) of je stapt op een agent af.
Als we bij een controle van de kamers bij iemand alcohol aantreffen (ook al is het "een cadeautje voor thuis") volgen er passende maatregelen. Bij herhaling wordt hij/zij op de eerste de beste trein naar huis gezet en draait hij/ zij zelf voor de reiskosten op. Als je wijn of iets dergelijks mee naar huis wilt nemen, kun je het aan een begeleider geven ter bewaring. Ook wat betreft (soft)drugs volgen we de Nederlandse wetgeving en we wijzen je erop dat deze schooltrip NIET het moment is om hiermee te experimenteren. 5
VERVOER We gaan met de bus naar Berlijn en dat is een flinke zit. Gelukkig heeft de bus voldoende beenruimte voor de passagiers. Op gezette tijden worden onderweg rustpauzes ingelast. Dat zijn bij uitstek de gelegenheden om eens een toilet op te zoeken, want hoewel er natuurlijk een toilet aan boord is, is deze niet bedoeld voor "het zware werk". Tijdens dergelijke stops kun je meestal ook iets te eten of te drinken kopen. We raden je wel aan om de nodige boterhammen mee te nemen voor onderweg. Enkele opmerkingen:
afval niet op de grond maar in plastic zakken die aan de stoelen hangen.
wie muziek wil horen gebruikt zijn MP3-speler of smartphone (mét oordopjes)
geen chips, pepernoten of koeken in de bus a.u.b. (geen kruimels dus)
TELEFOONNUMMERS Hieronder vind je een lijst met nummers van de begeleiders. Zet ze alvast in het telefoonboek van je smartphone. Aangezien je vanuit Duitsland naar Nederland belt, ook al ben je allebei in Duitsland op dat moment, moet je het nummer van Nederland (0031) ervoor programmeren. De 0 van 06 valt dan weg. Mobiel bellen in het buitenland is duur!
Alarmnummer: Europees alarmnummer 112
AFSPRAKEN Volg altijd de aanwijzingen van je begeleider op Wees op tijd op de afgesproken plaatsen Bel je begeleider als er iets misgaat Blijf in de vrije uren altijd met een paar mensen bij elkaar Na de afmelding 's avonds verlaat niemand het hostel Niet roken in de bus of op de hotelkamers Geen lawaai in de gangen of op de kamer van het hotel Jongens en meisjes niet samen op de hotelkamers Zorg ervoor dat je voldoende slaapt Mocht je het nodig vinden de boel op stelten te zetten of betrappen we je met alcohol en/ of
(soft-)drugs in de bus of op je kamer dan nemen wij passende maatregelen.
6
Berlin 2014 Maandag 13 oktober 07:00 uur
Verzamelen bij houthandel Jongeneel , aan achterzijde van school
07:15 uur
Inladen bagage; controle paspoorten/ ID’s (fotokopie meenemen)
07:30 uur
Vertrek naar Berlijn ( via Venlo en Helmstedt)
17.00 uur
Aankomst in Berlijn, inchecken Meininger City Hostel Berlin Hauptbahnhof
18.00 uur
Diner in Hostel
19.30 uur
Avondwandeling vanuit Hostel:
23.00 uur
Unter den Linden, Brandenburger Tor en de Reichstag Terug in Hostel, drankje in de bar van het Hostel.
24.00 uur
Tap Toe
Dinsdag 14 oktober
08:00 uur
ontbijt, daarna lopend naar Berliner Dom
9.30 uur
Berliner Dom
10.30 uur
bezoek Pergamonmuseum,
12.00 uur
lunchen & bezoek Hackische höfe/Alexanderplatz
15.00 uur
DDR-museum
17:00 uur
Diner Café Nolle
20:30 uur
Diskotheek “Matrix”
24:00 uur
oogjes dicht
7
Woensdag 15 oktober 8:15 uur
Ontbijt
9:30 uur
Jüdisches Museum
13:00 uur
Wandeling naar “Checkpoint Charley
14:00 uur
Stadralley, wandeling met opdrachten
16:00 uur
Holocaustdenkmal
17.00 uur
opfrissen in Hostel
18.45 uur
Vertrek naar Bowling Eastside
19:30 uur
Buffet in Bowling + aansluitend bowlen (2uur) + poolen etc.
23:00 uur
Terug naar hostel.
24:00 uur
Naar bed
Donderdag 16 oktober 8:30 uur
Ontbijt
9:00 uur
Vertrek naar Oranienburg, rondleiding door concentratiekamp “Sachsenhausen”
12:30 uur
vertrek en lunch onderweg
14:30 uur
Bezoek aan Stasimuseum, rondleiding
18:00 uur
Diner in Hostel
20:30 uur
Chillen in hostel (evt. bezoek aan Festival of lights)
24:00 uur
Tap toe en naar bed
Vrijdag 17 oktober 08:30 uur
Ontbijt
09:30 uur
verzamelen voor hostel, koffers inladen en instappen uitchecken
10:00 uur
Gedächtniskirche
10:30 uur
bezoek Ku-damm, KaDeWe : shopping/lunch
12:30 uur
verzamelen bij de bus, vertrek naar Eindhoven
Ca. 21:30 uur aankomst op Dirk Boutslaan achter de school
Begin van de herfstvakantie!!
8
Het architectuur verslag (verkorte versie) Kies altijd twee gebouwen voor je belevingsverslag. Kies op basis van contrast, de gebouwen mogen van dezelfde architect zijn. Beschrijf ieder gebouw eerst apart en daarna vergelijk je ze op bepaalde punten.
Bekijk ook het interieur, voor zover dat mogelijk is ter plekke. Anders op internet of in boeken het interieur opzoeken. En natuurlijk ook beschrijven.
ALGEMENE GEGEVENS (alt ijd bov en aan je verslag).
Volledige naam van het gebouw en het adres.
Volledige naam van de architect.
Datum van het bezoek.
Duur van het bezoek.
Waarom deze keuze? Hoe heb je je voorbereid? (Voeg deze voorbereiding toe).
Foto’s of ander beeldmateriaal.
HET AANZICHT
Beschrijf het gebouw dat je hebt gekozen zo volledig mogelijk.
de maten, lengte, breedte, diepte;
het materiaalgebruik van muren, vloeren, plafonds en kozijnen;
detaillering, bijvoorbeeld met daklijst, bordes;
Kleurgebruik
BEELDENDE MIDDELEN Welke beeldende middelen heeft de architect gebruikt? Bekijk dit voor zowel de binnen- als buitenkant van het gebouw. Zeg iets over de volgende punten:
licht; kleur; ruimte; vorm; huid.
Hoe heeft de architect het gebouw geconstrueerd? Kies een compositie en verklaar je keuze.:- ( A)Symmetrisch; - verticale / horizontale compositie; -centraal-compositie.
DE LOCATIE
Is de plaats van het gebouw goed gekozen? Past het gebouw wat vorm en materiaalgebruik betreft in de directe omgeving?
Hoe is het gebouw in de omgeving gesitueerd?
Wat was er eerst : de omgeving met de infrastructuur of is het gebouw deel van de geplande wijk?
DE FUNCTIE
Is het gebouw neergezet met een bepaald doel en wordt het daar nog voor gebruikt? 9
EEN OUD OF EEN NIEUW GEBOUW? Als het om een oud gebouw gaat, benoem dan hier de stroming(en)en de tijd waarin het gebouwd is en geef daar een toelichting bij. Als het om een nieuw gebouw gaat, is de grens tussen functie en schoonheid misschien vervaagd, geef hier een toelichting bij.
VERGELIJKING VAN 2 GEBOUWEN
Wat zijn de verschillen en overeenkomsten van beide gebouwen.
Welk gebouw spreekt je het meeste aan, en waarom? Gebruik de elementen die je hierboven beschreven hebt.
BEOORDELING / MENING
Wat vind jij persoonlijk van het gebouw?
Vind je dat het gebouw een meerwaarde verleent aan de omgeving?
Vind je dat de architect in zijn opdracht geslaagd is en waarom.
Toevoegen: Entreebewijs of foto’s voor het bewijs van het bezoek.
Het museumverslag (verkorte versie) DEEL 1 ALGEMENE GEGEVENS (altijd boven aan je verslag)
Volledige naam van het museum én van de expositie.
Plaats, datum van het bezoek.
Duur van bezoek.
Waarom deze keuze? Hoe heb je je voorbereid? (Voeg deze voorbereiding toe).
Toegangsbewijs toevoegen.
GAAT HET OM
Een expositie met schilderijen / tekeningen / grafiek, beeldhouwwerken en/of installaties (ruimtelijk werk), videokunst, fotografie, mode of toegepaste kunst of een combinatie van deze?
Een wisselende of een permanente expositie?
Een solo - tentoonstelling of een groepstentoonstelling?
Geef de na(a)m(en) van de betreffende kunstenaar(s) en omschrijf de expositie.
Als het een groepstentoonstelling betreft, wat is dan het verbindende element tussen de afzonderlij-
ke kunstenaars?
10
DEEL 2 Ruimtelijk werk, schilderkunst, fotografie verslag
Kies 2 kunstwerken van dezelfde kunstdiscipline op basis van contrast. Bijvoorbeeld groot-klein; kleurrijkzwart/wit; jouw smaak of juist niet etc. Het kunstwerk moet je wel in het echt hebben gezien. Maak er een foto of schets van, of misschien kun je er een ansichtkaart van kopen. ALGEMENE GEGEVENS Titel, jaartal, soort kunstwerk.
Maker en de gegevens van de maker.
TENTOONGESTELD Waar bevindt het werk zich? BEELDASPECTEN (DE VERSCHIJNINGSVORM)
Wat zijn de afmetingen van het kunstwerk?
Hoe is het werk tot stand gekomen: in welke techniek en met welke materialen? (mixed-media, textuur, structuur)?
Welke kleuren en vormen zie je? Wat kun je over de compositie zeggen: is die bewust of min of meer toevallig ontstaan
Welke factoren spelen nog meer een rol? Het licht, geluid, geuren?
INHOUD
Waar gaat het kunstwerk over: vertelt het een (historisch of actueel) verhaal, gaat het over persoonlijke gevoelens, ervaringen of ideeën van de kunstenaar?
Welke rol speelt (de) wetenschap, (massa)communicatie, maatschappelijke tendensen of het privé leven van de kunstenaar in de inhoud van het werk?
Zijn er autobiografische gegevens die van belang zijn voor het begrijpen van de inhoud van het werk?
FUNCTIE
Waarvoor dient dit kunstwerk? Beschrijf de functie. MENING
Hoe werken de verschillende onderdelen van het kunstwerk (techniek en materialen, kleuren en vormen) op elkaar in?
Heeft het werk een bijzondere historische of culturele waarde?
Is het werk op enige manier toegankelijk voor je; kun je het begrijpen?
Wat doet het kunstwerk je: welke gedachten en gevoelens roept het bij je op?
Wat vind je uiteindelijk van het werk? 11
De geschiedenis van Berlijn Het ontstaan van de stad.
resten ervan afgebroken. Men heeft besloten het slot weer op te bouwen en in 2010 zal men men hiermee Tegen het einde van de 12 eeuw ontwikkelt zich een beginnen. stad uit twee koopmansnederzettingen Cölln en Berlin, die aan beide zijden van de rivier de Spree liggen. Elk van de twee nederzettingen ontwikkelen zich voorspoedig. Om het aanzien van de nederzet- Hoofdstad van het keizerrijk 1871-1918 ting te benadrukken, bouwt ieder een eigen kerk. De Nikolaikirche van Berlin (zie afbeelding hieronder) Koning van Wilhelm I von Hohenzollern wilde halverbestaat nog steeds en staat dus in een van de oud- wege de tweede helft van de 19 e eeuw alle Duitse ste stadsdelen van Berlijn. staten onder leiding van Pruisen tot een eenheid maken. Uiteindelijk slaagt hij hier in 1871 in na de overwinning op Frankrijk in de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871. Duitsland roept het keizerrijk uit in de Spiegelzaal van Versailles. Berlijn wordt de hoofdstad van het keizerrijk. Berlijn in roerige tijden 1918-1945
Als WOI eindigt (1918) eindigt ook het Duitse keizerrijk en wordt Duitsland een republiek. Vele regeringen wisselen zich in de periode na WOI af, totdat Hitler in 1933 de macht grijpt en zijn nationaalsocialisitsche staat vestigt met nog steeds Berlijn als hoofdstad. Hitler heeft grootse plannen met Berlijn. Hij wil de stad voorzien van gebouwen die de grootsheid van het Duitse rijk uitstralen. Langs de Wilhelmstrasse worden het Rijksluchtvaartministerie en het ministerie van propaganda gebouwd, die nu dienst doen als respectievelijk het ministerie van Financiën en het Residentie van de Hohenzollern ministerie van geIn de Stauffenbergstrasse staat een ander voorbeeld van Nazi-architectuur namelijk In de periode die volgt wordt Berlijn van de residentie het voormalige hoofdkantoor van de Wehrmacht. van de keurvorsten van de Hohenzollern, die over Hier werd de staatsgreep op Hitler voorbereid onder Pruisen heersen. leiding van generaal Von Stauffenberg en is nu het In Cölln, op het Spree-eiland, werd het slot gebouwd, verzetsmuseum gevestigd. waar de Hohenzollers verbleven. Deze familie HoOok het Olympisch stadion, dat nu na een aantal verhenzollern zal de latere keizers van Duitsland levebouwingen nog steeds gebruikt wordt, is tijdens het ren. De laatste keizer vlucht in 1918 (einde WOI) bewind van Hitler gebouwd. naar Nederland. Begin 14e eeuw gaan Berlin en Cölln samenwerken en krijgen één gemeentehuis waarin zowel raadsleden uit Berlin als uit Cölln vertegenwoordigd zijn, Berlijn is ontstaan.
Als WOII uitbreekt wordt In de loop der tijden is het slot meerdere malen uitgeBerlijn een doel voor de breid. In WOII is het slot verwoest en in 1950 zijn de geallieerde bommenwerpers. Meerdere malen treffen bommen de stad en bij de strijd om Berlijn 1945 worden grote delen van de stad en de historische gebouwen verwoest. De Gedächtniskirche die november 1943 verwoest werd, heeft men in deze
in
in
12
De Koude Oorlog 1945-1991 Na WOII was het gedaan met Berlijn als hoofdstad van het Duitse Rijk. Duitsland werd onder invloed van de Koude Oorlog opgedeeld in een kapitalistisch westelijk deel, de BRD en een communistisch oostelijk
deel, de DDR. Ook Berlijn werd op deze manier opgedeeld, waarbij de scheiding tussen Oost en West dwars door de stad kwam te lopen. Oost-Berlijn werd de hoofdstad van Oost-Duitsland. West-Duitsland koos Bonn als hoofdstad. In 1961 wordt deze tweedeling van Berlijn nog verder benadrukt door de bouw van een meters hoge muur. Op deze manier hoopte de Oost-Duitse communistische regering de steeds groter wordende stroom vluchtelingen naar het vrije westen tegen te gaan. Op 7 plaatsen kon men naar de andere kant van de muur, maar deze “grensposten” werden zwaar bewaakt door Oostduitse grenspolitie, Checkpoint Charlie is hiervan de meest bekende. Iedereen die probeerde om zonder toestemming de grens naar West-Duitsland over te steken mocht worden neergeschoten. Deze situatie duurt tot 9 november 1989, het moment waarop de muur letterlijk valt. Op die dag besluit de Oost-Duitse regering om inwoners van de DDR toe te staan zonder speciale reispapieren naar het westen te reizen. Hiermee komt officieel een einde aan de Berlijnse Muur en wordt ook de afscheiding tussen de twee Duitslanden opgeheven. Als later op de avond de Brandenburger Poort opengaat voor het verkeer, stromen tienduizenden inwoners van Oost-Berlijn naar het westelijke stadsdeel en vieren ze de hele nacht feest op straat. De poort wordt die nacht het symbool van nationale eenheid. Met beitels en ander gereedschap hakken Berlijners van beide stadsdelen de Muur te lijf.
Op 3 oktober worden Oost- en West Duitsland herenigd en Berlijn wordt weer de hoofdstad van dit herenigd Duitsland.
13
De Brandenburger Tor (Brandenburgse Poort) is de belangrijkste poort van Ber-lijn, gebouwd in 1788. De poort staat aan de Pariser Platz en vormt de afsluiting van de boulevard Unter den Linden. De Brandenburger Tor is de enige bewaard ge-bleven stadspoort van Berlijn. Vroeger was de plek waar de poort staat de stads-grens van het centrum. Wie door de poort wilde, moest tol betalen. De eerste poort stamt uit 1734. In 1788 werd door architect Carl Gotthard Langhans op dezelfde plek een nieuwe poort gebouwd in opdracht van de Pruisische koning Frederik Willem II, ter herinnering aan de bezetting van de Republiek in 1787 door een Pruisisch leger van 20.000 man. De poort is 26 meter hoog, 65,5 meter breed en 11 meter diep. Het beeld op het gebouw, een Quadriga (tweewielige wagen met vier paarden), werd in 1806 meege-nomen door Napoleon naar Parijs als oorlogsbuit. Het is acht jaar later door een Duitse maarschalk teruggebracht naar Duitsland. Het beeld dat er nu op staat, een Griekse strijdwagen met daarin de godin Victoria, is een replica. Het oorspronkelijke beeld is verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog.
In de jaren 60 van de vorige eeuw werd de Berlijnse Muur aan de westzijde langs deze poort gebouwd. De Brandenburger Tor stond in de Russische sector en was vanaf een verhoging te bezichtigen vanuit het westen. Napoleon trekt Berlijn binnen Het was dertig jaar lang niet mogelijk om onder de poort door te lopen, ook niet vanuit ooste-lijke richting (in verband met de toenmalige grensbeveiliging). van de omgeving van de poort voltooid
Na de val van de Berlijnse Muur werd de Brandenburger Tor gerenoveerd. Na lange en soms felle discussies is besloten ook de adelaar en het ijzeren kruis weer terug te zetten; hoewel voor velen een pijnlijke herinnering aan het nationaalsocialisme. Heden ten dage is de poort het symbool van de Duitse eenheid. De loop van de Muur is met stenen in het wegdek aangegeven. Als bescherming van de poort tegen milieuvervuiling én wegens beveiliging van de ambassades werd bovendien geen doorgaand (auto-)verkeer onder de poort toegelaten. Rondom de poort werden nieuwe gebouwen, gemodelleerd naar hun verdwenen voorgangers, gebouwd. Met het gereed komen van de nieuwe ambassade van de Verenigde Staten op de oude, historische locatie, werd 14
de reconstructie van de omgeving van de poort voltooid
Het Rijksdaggebouw (Duits: Reichstagsgebaude), is het huidige Duitse parlementsgebouw in de hoofdstad Berlijn. De naam wordt ook wel afgekort tot Rijksdag (Duits: Reichstag). Tot 1933 zetelde hier een voorganger van het huidige parlement (Bondsdag), de Rijksdag. Het gebouw was in 1894 Speech Ronald Reagan voor de Muur het parlement. Na een jaar slaagde men in deze opzet en na 57 jaar zetelden er weer politici van het nu herenigde Duitsland in hetzelfde gebouw. In deze periode vond aan het gebouw een architectonische aanpassing door Sir Norman Poster plaats, met de constructie van een transparante koepel op het midden van het dak. Vanaf het dak van het gebouw kan men door deze koepel de vloer van de hoofdetage en daarmee ook het vergaderende parvoltooid. Het gebouw heeft de teloorgang van zowel lement zien. De transparantie ervan vormt als het het keizerrijk aan het einde van de 19e en het begin ware een metafoor voor de werking van de demovan de 20e eeuw meegemaakt, evenals de Weicratie. Een deel van de Russische graffiti en een marrepubliek en het Derde Rijk. aantal kogelgaten uit 1945, zijn tegen de zin van vooral conservatieve Duitse parlementsleden, achBouw
Het gebouw is in een eclectische stijl ontworpen door de Frankfurter architect Paul Wallot. De bouw begon in 1884 en werd in 1894 voltooid. De tekst Dem Deutschen Volke ("Voor het Duitse volk") op de voorgevel werd door keizer Wilhelm II aanvankelijk afgewezen en kon pas in 1916 alsnog worden aangebracht. De bronzen letters zijn ontworpen door Peter Behrens. Na de hereniging Toen in oktober 1990 Oost- en West-Duitsland herenigd werden, vergrootte dit de ambitie de Reichstag opnieuw te gebruiken als onderdak voor
15
ter plexiglas geconserveerd. De combinatie van oude en nieuwe architectuur gezien alsen een selarij en haar chef op wordt de achtergrond uitvoorde beeld van post-modernisme in de architectuur. publieke belangstelling. De huidige chef is ThoVoor de west-ingang van het gebouw wappert de Vlagmas vande deMaizière. Eenheid. Met Bundeskanzleramt wordt niet alleen de institutie maar ook het gebouw aangeduid. Van 1949 tot 1999 was de kanselarij, net als de rest van de bondsregering, gehuisvest in Bonn Het Palais Schaumburg werd daar oorspronkelijk voor gebruikt, tot de bouw van een nieuw kanselarijgebouw in 1976. In de zomer van 1999, toen de Duitse regering verhuisde naar Berlijn, werd de kanselarij tijdelijk gehuisvest in het voormalige DDR-Staatsratsgebaude in Oost-Berlijn, totdat .Het Bundeskanzleramt (of kortweg Kanzleramt;
in het Nederlands misschien als bonds-kanselarij vertaalbaar) is het kantoor van de bondskanselier, het hoofd van de Duitse bondsregering. Het pendant in het Duitse Riik heette Reichskanzlei, maar de term Bundeskanzlei is onbekend.
het nieuwe gebouw klaar was. Het huidige gebouw in Berlijn (geopend in het voorjaar van 2001) is gebouwd van glas en beton m een moderne stijl. Met een oppervlakte van 12.000 m* is het een van de grootste gebouwen van een regeringsleider in de wereld. Ter vergelijDe chef (Chef des Bundeskanzleramtes) heeft de king: het Kanzleramt is acht keer zo groot als het Witte Huis; wel horen bij het Witte Huis als kanrang van staatssecretaris of bondsminister. De toor van de president nog een aantal andere gebelangrijkste functie van de chef is het bijstaan bouwen. Wegens de ronde vorm binnen een witte van de kanselier bij de coördinatie van de regeringsactiviteiten. Ondanks deze belangrijke posi- kubus werd het gebouw door de Berlijners of een tie in het Duitse politieke systeem blijven de kan- journalist Bundeswaschmaschine gedoopt.
16
dinsdag 14 oktober Berliner Dom
De Berliner Dom is één van de belangrijkste kerken van Berlijn. Je vindt haar op het Museuminsel, vlakbij de laan Unter den Linden. Op de plaats waar nu de Dom staat, stonden sinds 1465 al verschillende kerken. De barokke kathedraal die er sinds 1747 stond, werd op beval van keizer Wilhelm II vernietigd. De Dom werd tussen 1895 en 1905 gebouwd. Julius Raschdorf, de architect, koos voor een barokke structuur met renaissancistische invloeden. Het interieur van de Dom is rijkelijk versierd met mozaïeken. De topattractie van de protestantse kerk is het wereldberoemde Sauerorgel, een gigantisch orgel met 113 registers. De crypte biedt plaats aan 80 sarcofagen van Pruisische koningen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw zwaar beschadigd bij bombardementen van de geallieerden. In 1975 begon men met de reconstructie, maar het zou nog duren tot 1993 voor de kerk terug haar deuren opende. Museuminsel
Het Museuminsel in Berlijn ligt in de Spree, de rivier die Berlijn doorkruist. Op het museuminsel zijn vele bekende Berlijnse musea te vinden, en is één van de belangrijkste museacomplexen van de wereld. Het Museuminsel is door de UNESCO in 1999 tot werelderfgoed verklaard.
In het jaar 2006 bezocht gemiddeld l op de 6 toeristen in Berlijn het Museuminsel waar het Pergamonmuseum het populairste was.
De musea die te vinden zijn op het Museuminsel zijn de Alte Nationalgalerie, Altes Museum, Bode-Museum, Neues Museum en het Pergamonmuseum. Als je bent geïnteresseerd in oudheid, schilderkunst of geschiedenis is het Museuminsel echt het bezoeken waard want de musea richten zich voornamelijk op de archeologie en kunst uit de 19de eeuw. Ook als je minder geïnteresseerd bent in kunstgeschiedenis is het Museuminsel absoluut een bezoekje waard, de prachtige sfeer is prima voor een heerlijke avondwandeling.. In de musea zijn voornamelijk archeologische verzamelingen te vinden die stammen uit de 19e eeuw. Sinds de hereniging van de DDR en de BRD zijn de verzamelingen van west-, en oost Duitsland hier samen gekomen. 17
Het Altes Museum Het Altes Museum (het oude museum) wordt vaak gebruikt voor wisselende tentoonstellingen, vaak voor collecties uit andere musea die onder renovatie zijn. Vanaf augustus 2005 staan in het Altes Museum verzamelingen van antieke sculpturen, wapens, sierraden en schatten uit de Griekse kunstgeschiedenis. Die alten Nationalgalerie De tentoonstelling in de Alten Nationalgalerie toont beelden en schilderijen uit de 19 eeuw op drie verschillende verdiepingen in het gebouw. Het is een 19de eeuws gebouw voor 19e eeuwse kunstwerken. Er bevinden zich onder ande werken uit het Frans impressionisme, het Duits Classiscime en Romantiek
Het Bode-Museum Het pas heropende Bode-Museum is de plek voor Byzantijnse kunst. Hoofdzakelijk beeldhouwkunst, maar ook een aantal schilderijen Het museum herbergt voornamelijk Byzantijnse kunst van de derde tot de negentiende eeuw en is gebouwd om plaats te bieden aan de beeldenverzameling die door Wilhelm von Bode was samengesteld.
Altes Museum
Die Alte National Galerie
Bode Museum
Het Neues Museum
Het Neues Museum (het nieuwe museum) is onlangs hersteld. Gepland was dat het Neues Museum in 2009 zijn deuren weer kan openen en dat het Egyptische Museum daarheen verhuist. De Egyptische tentoonstelling is een van de meest populaire musea van Berlijn, het is vooral bekend om de buste van de Egyptische koningin Nefertiti.
Het Pergamonmuseum
In de drie vleugels van het Pergamonmuseum zijn oude Griekse en Romeinse beeldhouwwerken terug te vinden. Het Pergamon Museum is wereldwijd bekend door de indrukwekkende archeologische reconstructies. Voorbeelden zijn het Pergamon Altaar dat dateert uit 180-160 v/c, de Markttor van Milet en de Ischtar poort. De enorme verzamelingen die gehuisvest zijn in het Pergamon museum maken dit museum tot één van de belangrijkste archeologische musea ter wereld
18
Pergamonaltaar – Gigantomachie & Telephosmythe Het Pergamonaltaar is afkomstig uit Pergamon, dat ligt in Klein-Azië. Het altaar is gebouwd voor Athene en Zeus en dateert uit ca. 180 v.Chr. Op het altaar is een gigantomachie, ook wel een gigantenstrijd genoemd, afgebeeld. Giganten (van het Griekse woord “gigas”, “gigantes” dat reus betekent) waren ontzaglijke reuzen met vreselijke aangezichten en lange verwarde haren die van hoofd en kin afhingen. In plaats van voeten hadden zij geschubde drakenstaarten.
Pergamon altaar
Scene uit de Telephos mythe
Het Pergamonaltaar met de Gigantomachie staat symbool voor orde en chaos, namelijk dat orde en recht zegeviert over chaos en barbarij. De Giganten zijn ontstaan uit de bloeddruppels van de verminkte Uranus, die door Gaia, moeder aarde, werden opgevangen. In overmoed bonden de Giganten de strijd aan tegen de Olympische goden met als doel om de Olympische goden te onttronen. Dit deden zij door de bergen Ossa en Pelion in de Thessalische vlakte op elkaar te stapelen om de Olympus te bestormen. Met de hulp van Herakles werden zij door Zeus en de andere Olympiërs vernietigd en onder vulkanische eilanden begraven. Herakles werd na zijn hulp onder de goden opgenomen. Dit altaar werd gemaakt ter ere van de voorouders van Telephos. De vader van Telephos was Herakles en dat was een zeer populaire halfgod die door de Grieken als held beschouwd werd mede doordat hij de zoon van Zeus was. Dit werd in Pergamon gebouwd omdat Telephos de stichter was van die stad.
Telephos is de zoon van Herakles en Auge. Kort na zijn geboorte werd hij te vondeling gelegd, maar door herders gevonden en opgevoed. Hij werd onderwezen door de koning Korythos. Toen hij volwassen was geworden, deed hij bij het Delphische orakel onderzoek naar zijn afkomst en kreeg bevel om naar Mysië naar koning Teuthras te reizen. Daar vond hij zijn moeder weer en volgde later Teuthras in de regering op. Toen de Grieken op hun tocht naar Troje per ongeluk op Mysië landden, dreef hij hen terug, maar hij werd zelf door De gigant Alkyoneus wordt door Pallas Achilles verwond. Toen liet Dionysos hem over een wijnstok Athena weggehouden van zijn moeder struikelen. Gaia , die machteloos toekijkt. Deze verwonding had als gevolg dat de Grieken vernamen wie hij was, en wegens zijn Griekse afkomst hem uitnodigden mede tegen Troje op te trekken.
19
Hij weigerde aan dit verzoek te voldoen, omdat hij gehuwd was met een dochter van koning Priamos. Zijn wonden wilden niet genezen en daarom raadpleegde Telephos opnieuw het orakel, die antwoordde, dat alleen diegene, die hem had verwond, het ook weer kon helen. Hij ging toen naar Agamemnon, die intussen na de mislukte inval in Mysië naar Griekenland was teruggekeerd. Telephos ging op raad van diens gids Klytaimnestra met haar kleinzoon Orestes in de armen bij de haard als smekeling zitten. Agamemnon herkende in hem, hoewel hij als bedelaar verkleed was, de overwinnaar van de Grieken, omdat hij zelf intussen een orakel gekregen had, dat de Grieken zonder de hulp van Telephos niet naar Troje zouden kunnen komen, beloofde hij hem zijn hulp. Door toedoen van Agamemnon stemde Achilles er in toe Telephos te genezen. Hij schraapte roest van zijn lans in de wond en deze genas direct. Uit dankbaarheid hiervoor wees Telephos nu de Grieken de weg naar Troje. Hij werd in Pergamon en ook in het bos op het Parthenion-gebergte in Arkadië, waar hij te vondeling gelegd was, als heros (held) vereerd.
De Ishtar Poort De Ishtar-Poort was de achtste poort die in Babylon gevestigd was. De Ishtar-Poort van Babylon werd tijdens de heerschappij van Koning Nebukadnessar II (604 - 562 voor Christus) gebouwd. De fundering van de poort werd tussen 1899 en 1914 ontdekt. De poort werd vroeger beschouwd als een van de zeven wereldwonderen, maar het werd van de lijst weggehaald en de Pharos van Alexandrië werd gekozen tot het nieuwe zevende wereldwonder. De poort was gewijd aan een godin, genaamd Ishtar, een van de Assyrische godinnen uit het antieke gebied Mesopotamië, en gebouwd in opdracht van Koning Nebukadnessar II. De koning stond bekend om zijn ontzagwekkende bouwprojecten zoals de herstelde tempel van Marduk en de Hangende Tuinen van Babylon. De poort is versierd met blauwe tegels met daarop mythologische beesten onder andere draken en stieren. De deuren van de poort waren vermoedelijk gemaakt van cederhout. De complete Ishtar-Poort werd tot een hoogte van meer dan 14 meter gereconstrueerd en bevindt zich nu in het Pergamon Museum in Berlijn.
De Marktpoort van Milete De Marktpoort van Milete diende als toegangspoort voor de marktplaats (agora) van de stad Milete. Het was het visitekaartje van de stad en bedoeld om indruk te maken op de mensen die de stad bezochten. Milete lag in Büyük Menderes, in het tegenwoordige Turkije. Belangrijke delen van de poort, die in het jaar 1100 verwoest werd door een aardbeving, zijn opgegraven door Theodor Wiegand (1899 - 1913). De poort werd herbouwd in 1928/29 binnen het nieuwe Pergamonmuseum. Het gebouw is gebouwd in Romeinse stijl, wat je kan zien aan de zuilen. De poort is bijna 17 meter hoog en 29 meter breed.
20
ckv Algemene opmerkingen:
Beantwoord alle vragen van de opdrachten gemerkt met
Voeg foto’s of schetsen toe om je antwoord te verduidelijken.
Je mag natuurlijk samen de musea, kerken bekijken, maar het slag moet individueel gemaakt worden.
ver-
Het Joods Museum kan een aparte CA worden, wanneer je een uitgebreid verslag van maakt. (zie architectuurverslag)
hier
Wanneer je een verslag maakt van : moderne architectuur Alexanderplatz, Reichstag , Gedächtniskirche en Berliner Dom samen. (Deze mogen dan wat korter zijn) vergeet de foto’s niet.
Pergamon museum Maak een analyse van de drie poorten/markthal in dit museum. Werk de overeenkomsten en verschillen schematisch uit in drie kolommen en beschrijf de delen.
Begin met : stijlperiode, data.
Ga daarna in op de uitwerking:
realistisch, geïdealiseerd, gestileerd?
Materiaalgebruik en technieken
Functie
Voorstelling/verhaal
Hoe is de voorstelling uitgewerkt (beeldaspecten)?
Wat is de functie van de afbeeldingen/beeldhouwwerken?
Eindconclusie (maak ook foto`s)
21
DDR Museum Berlin
Dit museum werd op 15 juli 2006 geopend. Het museum geeft een beeld van het dagelijks leven in de Duitse Democratische Republiek. Het DDR-museum bevindt zich in de nabijheid van de Berliner Dom aan de oever van de Spree. Het DDR-museum is door de antropoloog Peter Kenzelman gestart. In het eerste jaar trok het museum 180.000 bezoekers. In januari 2008 is het museum genomineerd voor de European Museum of the Year Award, In 2005 werd deze Award door het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem gewonnen. Het museum heeft 17 thema's: grens, Berlijn, verkeer, Stasi, inkoop, produc-ten, bouwen, wonen, vrouw en familie, media, onder wijs, jeugd, werk, mode, cultuur, vrije tijd en vakantie. In tegenstelling tot veel andere musea kan men een groot deel van de collectie aanraken en gebrui-
ken. Zo kan men in een Trabant gaan zitten, in de woonkamer plaatsnemen, kledingstukken uit de kast halen en aantrekken en in de schoolschriften in een boekentas bekijken. Slechts enkele
voorwerpen zijn in vitrines opgesteld.
22
Hackesche Höfe / Markt Na het DDR-museum lopen we samen naar de Hackesche Höfe. De Hackesche Höfe zijn gelegen in de Scheunenviertel wijk, niet ver van Alexanderplatz. Het bestaat uit een reeks van acht binnenpleinen die met elkaar verbonden zijn en een groot complex met winkels, café’s, appartementen en kantoren vormen . De pleinen werden gecreëerd aan het begin van de jaren 1900 - waarschijnlijk tussen 1905 en 1907 - toen dergelijke binnenpleinen de norm waren in Berlijn. Vroeger was hier onder andere een Joodse meisjesvereniging, een balzaal, een fabriek, appartementen en een dichtersgenootschap. Het Hackesche Höfe complex wordt beschouwd als een van de mooiste voorbeelden van industriële Jugendstil architectuur in Duitsland. Het centrale plein wordt omringd door gebouwen die betegeld zijn met geglazuurde tegels en zijn versierd met Moorse mozaïeken. Er zijn in Berlijn nog wel andere dergelijke met elkaar verbonden pleinen, maar Hackesche Höfe is veruit het bekendste en trekt heel wat bezoekers aan. Na een uitgebreide renovatie werd Hackesche Höfe omgetoverd tot een drukke ontmoetingsplaats. Hof I, ook gekend als het Endellscher Hof, werd ontworpen door de Jugendstil kunstenaar en architect August Endell. Hier ligt onder andere een bioscoop, verscheidene café’s en restaurants, en het populaire kameleontheater (Chamäleon Variété), een varieté theater waar allerlei artiesten optreden, zelfs tapdansers en trapezeartiesten. Hof 2, dat ook gekend staat als het Theaterhof, huisvest naast een aantal kantoren ook het Hackesche Höfe Theater, een theater met een Jiddische cultuur. De overige kleinere binnenpleinen zijn een stuk rustiger en huisvesten een aantal kleine winkels en galerijen.
23
Afb. 1 Glazen binnenhal woensdag 15 oktober Jüdisches Museum Berlin Het Joods Museum is een ontwerp van de architect Daniel Libeskind en is uitgegroeid tot een van de ikonen van Berlijn. Het ontwerp werd gekozen uit 165 andere inzendingen. Op 9 november 1992 werd gestart met de bouw van het museum. Door financiële problemen liep de bouw vertraging op, maar in februari 1999 werd de laatste hand gelegd aan het inte rieur. In september 2001 werd het museum opengesteld voor het publiek. Exterieur Het ontwerp van Libeskind is erg bijzonder. Het gebouw heeft de vorm van een grote sculp tuur m de vorm van bliksemschicht. Deze vorm wordt versterkt door de glinsterende zilver kleurige zinken bedekking van de gevels. De Zigzagbeweging heeft tien scherpe hoeken die het gebouw dynamisch en agressief doen ogen. De openingen van de ramen vormen tranen en verschillende lijnen snijden zich door het metalen exterieur. De muren aan de voorkant staan diagonaal.
Afb 2 een van de gangen in het Joods Museum
24
Interieur Het gebouw bestaat uit vijf verdiepingen en is tienduizend vierkante meter groot Het exterieur en het interieur hebben niet de aanblik van een museum. De ruimtes hebben veel hoeken en geven steeds weer andere gezichtspunten. Er zijn zowel grote als kleine hallen en gangen, waardoor het geheel een labyrint lijkt te vormen. De inrichting van het gebouw moet de bezoeker dan ook bewust maken van de qrote verliezen die de geschiedenis van de Joden. Drie grote assen (looppaden) in het gebouw staan voor de geschiedenis van het Jodendom m Berlijn. Een pad leidt naar de Holocaust Tower, een dood einde. Deze toren heeft een iizeren deur die toegang geeft tot een koude, donkere ruimte van 24 meter hoog die het gevoel geeft van een kerker. Bovenin is een kleine opening die licht doorlaat, een symbool van het verlangen naar vrijheid. De tweede as leidt naar 'de tuin der verbanning', waar op een helling 49 schuine, hoge betonnen bakken staan met bomen. Deze tuin symboliseert de verbanning van de Joden. Het derde pad Afb. 3 leidt de bezoeker via trappen omhoog naar de drie ex-positieruimten. Zware balken die door de muren steken, lijken op de bezoekers te vallen HoeAfb. 4 wel Libeskind zegt dat elke ruimte een functie heeft, loopt men herhaaldelijk lege ruimtes binnen.
De Holocaust Tower, de tuin der verbanning en de vele le-ge ruimten met onverwachte gezichtslijnen die je door het museum doen dwalen, maken een bezoek aan dit museum tot een intense ervaring. In het museum bevindt zich ook een hoge smalle ruimte waar de vloer bezaaid is met duizenden ronde metalen platen, waarin gezichten zijn uitgesneden. Wanneer de bezoeker de vloer betreedt, lijken de klanken die ontstaan de noodkreten van de Joodse gevangen te symboliseren. Het monument werd op 10 mei 2005 ingewijd.
Afb. 5,6,en 7
25
ckv Berliner Dom Deze Dom komt nogal imposant over. Dit is een van de karakteristieke kenmerken van de (neo-) Barok. 1.
Geef drie argumenten waardoor deze Dom zo monumentaal overkomt.
2.
In de (neo) Barok maakt men ook gebruik van klassieke architectonische elementen. Noem minstens vier van deze elementen die je in dit gebouw kunt terugvinden.
3.
De oorspronkelijke kerk(en) werd in 1894! Door keizer Wilhelm II gesloopt en vervangen door deze gigantische dom als tegenwicht voor de St Pieter in Rome. Geef twee redenen waarom Kaiser Wilhelm dit gedaan heeft.
4.
Geef drie overeenkomsten met de Sint Pieter in Rome.
5.
Het interieur wijkt nogal sterk af van de doorsnee protestantse kerken die wij kennen. Leg dit uit.
6.
Beschrijf de grondvorm , plattegrond van deze dom. Maak een schematische schets.
7.
Maak foto’s van drie elementen in deze Dom die je kenmerkend, interessant of misschien wel lelijk vind. Geef een omschrijving en beargumenteer.
26
ckv
Op de luchtopname op afbeelding l zie je rechts het nieuwe Joodse Museum voor kunst en cultuur in Berlijn, ontworpen door de Amerikaanse architect Daniël Libeskind. Het zou aanvankelijk een uitbreiding worden van het historisch museum van de stad Berlijn dat ernaast ligt. Later werd besloten om in plaats van een uitbreiding een heel nieuw museum te bouwen voor joodse kunst en cultuur om recht te doen aan de plaats die deze cultuur inneemt in de Berlijnse geschiedenis. Op figuur l op de pagina hieronder zie je de plattegronden van beide gebouwen. Bekijk afbeelding l en 2 en figuur 1. Het gebouw van Libeskind is een monument geworden dat de vervolging en vernietiging van het joodse volk tot uitdrukking brengt. 1
Noem twee kenmerken van het gebouw waaruit je dat kunt afleiden.
2
Libeskind verwerkte het symbool van de joden vervolging in zijn gebouw in Berlijn.
Geef aan op welke manier hij dat heeft gedaan. Bekijk afbeelding l en figuur l en 2. hieronder. (plattegrond en doorsnede)
Om het nieuwe museum te betreden moetje eerst door de hoofdingang van het oude museum naar binnen (A). Dan daal je via een trappenhuis (B) af naar een ondergrondse gang die het oude museum met het nieuwe verbindt Voor het trappenhuis moest de architect een ingrijpende verbouwing toepassen: er kwam een betonnen schacht in het oude gebouw (B), waarin trappen de bezoeker naar beneden voeren. Op afbeelding 5zie je de ingang van dit trappenhuis dat naar het nieuwe museum leidt. De vormgeving bereidt de bezoeker alvast voor op de bijzondere architectuur van het nieuwe gebouw. Bekijk afbeelding 5 3
Geef aan op welke manier die architectuur al aangekondigd wordt in deze entree. Noem twee aspecten.
Als je de trap bent afgedaald kom je in een ruimte met enkele vitrines (afbeelding 6). Het is een 'kruispunt' in het onderaardse gangenstelsel, dat op de plattegrond op figuur l is aangegeven met stippellijnen. Van de ondergrondse gangen leiden er twee naar gedenkplaatsen die buiten zijn aangelegd. Het eerste gedenkteken is de Holocaust Tor en. Op afbeelding l zie je die rechtsboven op de foto (C op de plattegrond). Als je onder de grond op die plaats aankomt moetje door een zware stalen celdeur. Dan kom je in een hele donkere ruimte met alleen boven een streep licht, te zien op afbeelding 4 en 7. De deur valt weer achter je dicht.
4 Leg uit welke beleving de architect hier bij de bezoeker wil oproepen. Een andere gang leidt omhoog naar de Garten des Exils und der Emigration (Tuin van ballingschap en emigratie): je komt buiten en wordt geconfronteerd met 49 vierkante kokers van beton, die in een verzonken bak staan (D op de plattegrond). Bekijk afbeelding 8 en 9 (detail). 5
Leg uit waarom deze 'tuin' als een gedenkteken kan worden opgevat. Betrek twee aspecten van de vormgeving in je antwoord.
De pijlers zijn gevuld met Berlijnse aarde, maar één ervan bevat aarde uit Jeruzalem. In elke pijler is een boom geplant die zal uitgroeien.
6
Welke symbolische betekenis krijgt dit project daardoor op den duur?
De langste ondergrondse gang leidt naar een hoge trap die de verschillende verdiepingen van het museum verbindt. Op afbeelding 3 zie je deze opgang. Libeskind noemt dit het Pad naar de toekomst. Het bestijgen van deze 27
Plattegrond en dwarsdoorsnede Figuur 1 en 2
.
In het gebouw zijn met opzet enkele lege binnenruimtes geschapen. De meeste daarvan zijn niet toegankelijk. Op de plattegrond zijn ze als gearceerde vlakken aangegeven. Libeskind ziet ze als een wezenlijk aspect van de joodse geschiedenis. 8 Leg uit hoe deze ruimtes dan geïnterpreteerd moeten worden. De architectuur van Libeskind wordt gerekend tot het zogenaamde deconstructivisme, een van de opmerkelijkste stromingen in de hedendaagse postmoderne architectuur. "De vaak opvallend spectaculaire vorm van het deconstructivisme is een uitdrukking van de weerstand tegen te zakelijke en te rationele architectuuropvattingen. Je zou het kunnen omschrijven als 'form follows fantasy'." Dit is een woordspeling op de bekende uitspraak 'form follows function'.
9 Leg uit waarom de vorm van het Joodse Museum eerder voortkomt uit de fantasie of de verbeelding dan uit de functie CA Geef een algemene beschouwing van dit gebouw (materiaalkeuze, relatie gebouw en omgeving en eigen mening) D: Tuin van ballingschap en emigratie
Afb. 8 en 9 28
Opdracht Levensbeschouwing Opdrachten ter aanleiding van het bezoek aan het joodse museum in Berlijn. Je hebt een klein boekje gekregen over het Jodendom. Dit boekje is bedoeld om jou te heipen beter te begrijpen watje in Berlijn in het joods museum zult gaan zien.
Het zal je jou niet ontgaan zijn dat je bezoek aan het museum een 'levensbeschouwelijk' aspect heeft. Je moet laten zien dat je hier iets van opgestoken hebt door de volgende opdrachten te maken: Vragen te maken aan de hand van het boekje van Levensbeschouwing Wil je je goed voorbereiden op je bezoek aan het museum dan kun je het beste het boekje lezen en de vragen beantwoorden vóór dat je naar het museum gaat. De vragen zijn:
Wat verstaan we onder de diaspora?
Waarom is het geloof voor de joden altijd zo belangrijk geweest?
Wat is het zionisme? Wie was de grote voorvechter van het zionisme?
Wat is het verschil tussen het zionisme en het zionsverlangen?
Wie is eigenlijk joods? Moet een jood gelovig zijn om tot het Jodendom te behoren?
Wat voor boek is de Tora eigenlijk? Wie leest eruit voor in de synagoge?
Noem twee spijswetten. Hoe heet het voedsel dat volgens de spijswetten is klaarge maakt?
Het joodse geloof heeft, net als vele andere godsdiensten, een 'wettisch' karakter. Wat wordt met deze uitspraak bedoeld?
Kun je redenen bedenken waarom de godsdienst vroeger zoveel voorschriften gaf voor het dagelijks leven?
Wat is het belangrijkste joodse feest? Wat wordt er dan herdacht?
Waarom is voor een jood het leven op het platteland in Nederland of in Duitsland (en andere Europese landen) tegenwoordig moeilijk?
Het woord sjoel is afgeleid van het Duitse woord Schule. Waarom zou juist dit woord voorde synagoge worden gebruikt?
29
30
31
Ckv opdrachten bij Stadtrally 1 Brunnen der Völkerfreundschaft De Brunnen der Völkerfreundschaft is een fontein op de Alexanderplatz. De fontein is ontworpen door Walter Womacka 1969/1970 bij de herinrichting van de Alexanderplatz, en uitgevoerd door de metaalbewerker/kunstsmid Hans-Joachim Kunsch. Op 7 oktober 1970, de 21e verjaardag van de DDR, werd deze feestelijk ingewijd. Het buitenste bekken heeft een diameter van 23 meter. Die waterspiraal is 6,20 meter hoog en is gemaakt van gehamerd koper, glas, keramiek en emaille. Het water loopt spiraalvormig over de 17 platen naar beneden. Tussen de zuilen werden in koper gevatte glaskristallen geplaatst. Die spiraalvormige plaatsing van de schalen gaat door in de mozaïek in het onderste bekken in het doorlopende fries met plant- en diermotieven.
Vraag: de spiraal houdt hier niet op en loopt door. Probeer de gehele spiraal te volgen en te beschrijven. (tip: zoek een hoger standpunt) Vraag: ondanks het feit dat de vormgeving modern is doet deze fontein gedateerd aan en is voor onze smaak te kitscherig. Geef drie argumenten die deze bewering ondersteunen (met foto’s) Ps. De fontein werd in de DDR-tijd vanwege zijn rode kleur en de in zijn omgeving veel voorkomende prostitutie, de “Nuttenbrosche” genoemd .
2 Fernsehturm De Fernsehturm is een televisietoren in de Duitse hoofdstad Berlijn. De toren is 368 meter hoog en daarmee het hoogste gebouw van de stad. De toren staat bij de Alexanderplatz in voormalig Oost-Berlijn. De toren is gebouwd tussen 1965 en 1969 met hulp van Zweedse ingenieurs. De toren bestaat uit een betonnen mast met daarin twee liftschachten. Bovenop het betonnen deel bevindt zich een bol bedekt met plaatstaal met daarin het uitzichtplatform en een restaurant. Bovenop de bol staat een rood-witte televisieantenne.
32
De Fernsehturm is vanuit de meeste punten in Berlijn te zien. Op 203 meter hoogte bevindt zich het uitzichtplatform. Bij goed weer kan men tot 40 km ver kijken. Boven het uitzichtplatform bevindt zich een restaurant dat langzaam ronddraait. Het restaurant draait in een half uur geheel rond. De televisietoren is een populaire attractie voor toeristen en er staan vaak lange wachtrijen om naar binnen te kunnen. De toren is het gehele jaar door geopend voor bezoekers. De lift waarmee de bezoekers naar boven kunnen gaat in 40 seconden van beneden naar boven. Vraag: “opgespiesd” is het idee wat het eerste in mij opkwam toen ik deze toren zag. Verklaar, leg uit.
Maak een serie foto’s waarin je de enorme hoogte van het monument laat uitkomen. Experimenteer!
3 Sony-Center Het Sony-Center is een multifunctioneel gebouw in het centrum van Berlijn. Het complex aan de Potsdamer Platz huisvest kantoren, winkels en horeca. Berlijn is een stad met een duidelijke historische achtergrond, maar ook met een moderne toekomstvisie. Het Sony-Center wordt door velen gezien als een van de topstukken van die moderne visie. Het gebouw heeft niet alleen een moderne uitstraling, ook de constructie is een gewaagd stuk techniek. Met name het dak van dit bouwwerk trekt veel aandacht, vanwege de fascinerende constructie. Het complex is opgebouwd uit zeven verschillende gebouwen: het Europese hoofdkantoor van Sony Corporation, het Forum, het hoofdkantoor van de Duitse spoorwegen, Filmhaus, Esplanade Residence, een bedrijfstoren aan Bellevuestraße en een bedrijfstoren aan de Philharmonie. De bouw van het complex begon eind 1995/begin 1996. Het werd geconstrueerd door Hochtief. In 2000 werd het complex opgeleverd. Het heeft een totale kaveloppervlakte van 26.500 m², de vloeroppervlakte ligt rond de 132.500 m². Het ontwerp van het Sony-Center is afkomstig van het architectenbureau Murphy/ Jahn uit Chicago. Het dak moet de heilige berg van Japan, Fuji, symboliseren . Verder is de constructie nogal gewaagd. Vraag: Geef een uitgebreide omschrijving van de constructie van deze koepel. Verduidelijk je argumenten met(detail) foto’s. let op: ring, trekstangen. Vraag: Om het zonlicht te filteren en voor de klimaatbeheersing heeft de architect enkele trucjes toegepast. Welke?
Vraag: Geef komsten met op) en geef Sony voor dit
twee vorm overeende berg Fuji (zoek een reden waarom thema gekozen heeft
Vraag: Vergede koepel van twee overeendelijke ver-
lijk deze koepel met der Reichstag. Geef komsten en twee duischillen.
33
4
Holocaust-Mahnmal
Het Holocaust-Mahnmal (echte naam: Denkmal für die ermordeten Juden Europas) in Berlijn is een monument ter herdenking van de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het bestaat uit 2711 betonblokken variërend in hoogte van 20 cm tot 4,5 meter met een tussenruimte van 95 cm. Onder het veld met de blokken is een expositieruimte ingericht. De Amerikaanse architect Peter Eisenman heeft het monument ontworpen. Motto van het monument is een tekst van de Italiaanse schrijver Primo Levi, zelf overlevende van het vernietigingskamp Auschwitz: 'Het is gebeurd, en daarom kan het weer gebeuren. Dat is de kern van wat wij te zeggen hebben.'De betonblokken zijn bespoten (gecoat) met een speciale chemische laag waardoor graffiti makkelijk te verwijderen is. Producent van de anti graffitilaag is het farmaceutische bedrijf Degussa, tijdens de Holocaust mede-eigenaar van het bedrijf dat Zyklon B produceerde voor het Derde Rijk. De bouw van het Holocaust-Mahnmal werd door dit oude nieuws even onderbroken, maar na een onderzoek werd besloten dat het bedrijf voldoende afstand had genomen van zijn verleden. Het monument werd op 10 mei 2005 ingewijd. Vraag: Je kunt je voorstellen hoe moeilijk het is als kunstenaar,wanneer je de opdracht krijgt een monument te ontwerpen voor de jodenvervolging. Oudere herdenkingsmonumenten zijn vaak monumenten met een herkenbare voorstelling; symbolische mensfiguren en veel dramatiek en ( nationalistische) historie. Eisenmann moest iets universeels, voor ieder mens begrijpbaar of aangrijpbaar monument maken.
a.
Geef een omschrijving van de vormgeving; wat zie je en hoe is het gemaakt ? betrek materiaalkeuze , compositie e.a.in je antwoord)
34
…..En vanavond lekker bowlen en/of poolen.
Gedächtniskirche
Een beroemde kerk. Gelegen op het Breitscheidplatz, aan het begin van de Kurfürstendamm. De kerk werd stuk gebombardeerd in de Tweede Wereldoorlog. Alleen een stuk van de kerktoren bleef overeind staan. De kerk werd bewust niet gerestaureerd. In plaats daarvan liet het stadsbestuur er tussen 1951 en 1961 een moderne kerk naast bouwen. Tegenwoordig wordt de Gedächtniskirche beschouwd als een monument voor de vrede. De oorspronkelijke kerk stamt uit 1895. De opdracht voor de bouw werd gegeven door keizer Wilhelm II (1859-1941). 35
donderdag 16 oktober Sachsenhausen
Terwijl Hitler goede sier maakte tijdens de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, werd 35 kilometer verderop kamp Sachsenhausen gebouwd door gevangenen uit Esterwegen. Als gevolg van de wreedheden van de SSbewakers en ondervoeding overleefden de meesten dit
niet. Eind september van dat jaar was het Konzentrationslager Sachsenhausen klaar. De eerste gevangenen
waren politieke gevangen zoals communisten. Na de politieke gevangenen volgden mensen die door het na-
ziregime als 'minderwaardig' werden beschouwd zoals geestelijk gehandicapten, Roma-zigeuners, Joden en
homoseksuelen. Na de Kristallnacht in 1938 werden 1800 Joden naar Sachsenhausen getransporteerd en in de weken daarna vermoord. In Sachsenhausen zaten ook Jehova's getuigen en krijgsgevangenen, vooral Russen.
De vorm van het kamp vormt een Delta. Alle zichtlijnen lopen naar de centrale toegangspoort, met het kenmer-
kende gezegde 'Arbeit macht Frei'. Dit concept was bedoeld voor absolute terreur van de SS. Vanuit alle hoeken was het machinegeweer op de poort zichtbaar. Bij de groei van het kamp bleek dit concept van de Delta niet houdbaar. Op diverse locaties rondom de bestaande barakken werden barakken en overige gebouwen zoals het crematorium bijgebouwd.
Na de nazi-invasie in de Sovjet-Unie werden duizenden Sovjetsoldaten als krijgsgevangene naar
Sachsenhausen gebracht, van wie de meesten omkwamen. Vanaf augustus 1941 werden ca. 18.000 Russische krijgsgevangen doodgeschoten. Op hen werd de in Sachsenhausen ontwikkelde nekschotmachine uitgeprobeerd, die later in Station Z kwam te staan.
36
37
38
Klein Orkest - Over De Muur Oost Berlijn, Unter Den Linden Er wandelen mensen langs vlaggen en vaandels Waar Lenin en Marx nog steeds op een voetstuk staan En iedereen werkt, hamers en sikkels Terwijl in paradepas de wacht wordt gewisseld Veertig jaar socialisme, er is in die tijd veel bereikt Maar wat is nou die heilstaat als er muren omheen staan Als je bang en voorzichtig met je mening moet omgaan Ach wat is nou die heilstaat, zeg mij wat is hij waard Wanneer iemand die afwijkt voor gek wordt verklaard
En alleen de vogels vliegen van Oost naar West Berlijn Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten Over de muur, over het ijzeren gordijn Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn West Berlijn, de Kurfürstendamm Er wandelen mensen langs porno- en peepshow Waar Mercedes en Cola nog steeds op een voetstuk staan En de neonreclames die glitterend lokken Kom dansen, kom eten, kom zuipen, kom gokken Dat is nou veertig jaar vrijheid, er is in die tijd veel bereikt
Maar wat is nou die vrijheid zonder huis zonder baan Zoveel Turken in Kreuzberg die amper kunnen bestaan Goed, je mag demonstreren, maar met je rug tegen de muur En alleen als je geld hebt, dan is de vrijheid niet duur En de vogels vliegen van West naar Oost Berlijn Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten Over de muur, over het ijzeren gordijn Omdat ze soms in het oosten, soms ook in het westen willen zijn Omdat er brood ligt soms bij de Gedächtniskirche Soms op het Alexanderplein
Klein Orkest was een Nederlandse muzik ale groep, opgericht in 1978. Klein Orkest kwam voort uit een mislukt cabaretprogramma, Groot Orkest, en trad in eerste instantie voornamelijk op bij krakersfeesten. De teksten werden geschreven door Harrie Jekkers en Koos Meinderts. Harrie Jekkers had onder het pseudoniem Harry Klorkestein (een anagram van Klein Orkest) de hit O O Den Haag. De groep hield in 1985 op te bestaan.. Het nummer Over De Muur wordt in 1984 uitgebracht. Het is geschreven op het hoogtepunt van de Hollanditis, letterlijk aan de vooravond van de grote vredesdemonstratie op 29 oktober 1983 op het Malieveld in Den Haag. De single is de grootste hit voor Het Klein Orkest en verschijnt zes jaar later (als de Berlijnse Muur valt) gezien de actualiteit nog eens. 39
Notities ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________ 40
