Jane Austens wereld in haar boeken. Fictie en werkelijkheid

Jane Austens wereld in haar boeken “Fictie en werkelijkheid”

"The person, be it a gentleman or a lady, who has not pleasure in a good novel, must be intolerably stupid." - Jane Austen – “Northanger Abbey”

 

2  

Woord vooraf Deze keuze voor het onderwerp van mijn profielwerkstuk was redelijk snel gemaakt. Al langere tijd stonden de werken van Jane Austen op de lijst met boeken die ik nog wilde lezen, en als romanticus is het me nog nooit gelukt het droog te houden bij de verfilmingen van “Pride and Prejudice” en “Sense and Sensibility”. Toch had ik toen al het gevoel dat in de werkelijkheid niet alle verhalen zo goed afliepen, vandaar dat ik wilde onderzoeken hoe het nou precies zat. Inhoudsopgave

pagina

Woord vooraf ………………………………………..………………………….. 03 Inleiding ……………………………………..………………………………….. 05 Hoofdstuk I “Wie was Jane Austen?” .........…………………………………….. 06 Hoofdstuk II “Drie belangrijke thema’s in het leven van de vrouw in Engeland in de 18e en 19de eeuw.” ……..………………………………………………….. 07 - 08 §2.1 Hoofd- en deelvragen ……………………………………………… 07 §2.2 Verklaring themakeuze ………………………………………...….. 07 §2.2.1 “Liefde en huwelijk” ……………………………………..……… 07 §2.2.2 “Goede echtgenotes” ………………………………………..…… 07 - 08 §2.2.3 “Communicatie” …………………………………….…………… 08 §2.3 Hypothese ……………………………..…………………………… 08 Hoofdstuk III Liefde en huwelijk ………………………………………………. 09 - 14 §3.1 Trouwen?! ……………………………………………………….…. 09 §3.2 Het vinden van een potentiële partner …………………………..…. 09 - 10 §3.3 Interesse tonen ………………………………………………..……. 10 §3.4 Bals …………………………………………...……………………. 11 §3.5 Verloving …………………………………..………………………. 11 - 12 §3.6 De ‘geheime’ verloving ……………………………………………. 12 §3.7 Huwelijk en huwelijksreis …………….………………………...…. 12 - 13 §3.8 Gehaast huwelijk ………………………………………………..…. 13 - 14 §3.9 Conclusie over het hoofdstuk “Liefde en Huwelijk .…………….… 14 Hoofdstuk IV Goede echtgenotes ………………………...…………………….. 15 - 17 §4.1 Intro …………………………………………..…………………….. 15 §4.2 Vrouwen en hun huishouden ……………………………………...... 15 §4.3 Kinderen …………………………………………..………………... 15  

3  

§4.4 Opvoeding – deel 1 ……………………………………….....……… 15 - 16 §4.5 Opvoeding – deel 2 ……………………………………….....……… 16 - 17 §4.6 Vrije tijd …………………………………………..………...………. 17 §4.7 Vrouwen en werken ………………………………………………… 17 - 18 §4.8 Conclusie over het hoofdstuk “Goede echtgenotes” …………..…… 18 Hoofdstuk V Communicatie ………………………………………………….….. 19 - 21 §5.1 Vrouwen en communicatie …………………………………………. 19 §5.2 Converseren op bals …………………………………………..…..… 19 §5.3 Janes brieven …………………………………………..……………. 19 §5.4 Brieven schrijven …………………………………………..……..… 19 - 20 §5.5 ‘Face-to-face’ contact …………………………………………..…... 20 §5.6 Conclusie over het hoofdstuk “Communicatie” ………………….… 20 - 21 Hoofdstuk VI Fictie en werkelijkheid .…………………………………………... 22 - 29 §6.1 Doel werkstuk …………………………………………..………....... 22 §6.2 “Sense and Sensibility” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” ………….. 22 §6.2.1 “Sense and Sensibility” – Thema 1: “Liefde en huwelijk” – Verloving …………........ 22 - 23 §6.2.2 “Sense and Sensibility” – Thema 1: “Liefde en huwelijk” - Geheime verloving …….. 23 - 24 §6.2.3 “Sense and Sensibility” – Thema 1: “Liefde en huwelijk” – Huwelijk …………......... 24 §6.3 “Sense and Sensibility” - Thema 2: “Goede echtgenotes” ………….. 24 - 25 §6.4 “Sense and Sensibility” - Thema 3: “Communicatie” …………......... 25 §6.5 “Persuasion” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” ……………………... 26 §6.6 “Persuasion” - Thema 2: “Goede echtgenotes” …………..…………. 26 - 27 §6.7 “Persuasion” - - Thema 3: “Communicatie” …………..…………...... 27 §6.8  Eindconclusie  thema  1:  “Liefde  en  huwelijk”  …………..………..... 28   §6.9  Eindconclusie  thema  2:  “Goede  echtgenotes”  …………..……….... 28   §6.10  Eindconclusie  thema  3:  “Communicatie”  …………..…………..... 28   §6.11  Probleemstelling  beantwoord  …………..…………..….……….... 28 - 29   Bijlage 1: Bibliografie en bronnenoverzicht ………...……………..….………….. 30 – 31  

 

4  

Inleiding

Over Jane Austen is een ongelofelijke hoeveelheid artikelen, boeken, essays, blogs, films, series, etc. gepubliceerd. Het intypen van haar naam op Google leidt bijvoorbeeld al tot een kleine 6 miljoen resultaten. Omdat ik (op dit moment) niet de tijd en ruimte heb (en wil nemen) om nog een algemeen onderzoek aan de al bestaande lijst toe te voegen, heb ik besloten mij te focussen op één hoofdvraag, en deze vervolgens te toetsen aan de hand van drie thema’s. Deze hoofdstelling (ook wel probleemstelling) luidt als volgt: “Schetst Jane Austen in haar romans een realistisch beeld van de tijd (16/10/1775 - 18/07/1817) waarin zij leefde?”. Deze vraag probeer ik te beantwoorden door haar (in respectievelijk hoofdstuk III, IV & V) te toetsen aan drie thema’s die allemaal samenhangen met het leven van vrouwen. Dit zijn: “Liefde en huwelijk”, “Goede echtgenotes” en “Communicatie”. Een toelichting op deze thema’s geef ik in hoofdstuk II. Maar wat probeer ik met dit werkstuk te bereiken als het niet gaat om het produceren van een nieuw algemeen onderzoek, noch om schrijven van een baanbrekend onderzoek? Dit werkstuk heeft een heel wat minder ambitieus doel. Ik probeer, middels dit werkstuk, de mythe te doorbreken die Jane via haar boeken opwerpt; dat het leven voor vrouwen in Jane’s tijd echt zo mooi was en dat vrouwen zoveel vrijheden hadden als haar personages. Ik probeer een schets te bieden van de werkelijkheid. Ik heb ervoor gekozen al deze vragen te beantwoorden met behulp van de boeken “Sense and Sensibility” en “Persuasion”. De keus heb ik gemaakt op basis van een aantal afwegingen. Ten eerste heb ik in de loop van het schrijven van dit werkstuk besloten dat het voor de overzichtelijkheid en behapbaarheid van dit werkstuk beter was van mijn eerste idee (alle romans behandelen) af te stappen en te kiezen voor twee titels. Ten tweede is “Sense and Sensibility” Jane’s eerste roman. Ten derde is “Sense and Sensibility” één van Jane’s bekendste boeken. Ten vierde is dit het boek wat ik op dit moment het mooist vindt. Ten vijfde heb ik de film “The Jane Austen Bookclub” gezien en vond ik het verhaal van Prudie zo leuk dat ik “haar” boek; “Persuasion” wilde lezen. Het gaat hier om een keuze die volledig op gevoel gemaakt is, ik heb bij deze beslissing niets meegenomen over de dikte van de boeken, in hoeverre de verhaallijn bijzondere situaties bevatte, etc.

 

5  

Hoofdstuk I: Wie was Jane Austen?

Jane Austen werd geboren op 16 december 1775 in Steventon, een dorp in de buurt van Basingstoke. Ze was het zevende kind van de predikant van de lokale Anglicaanse gemeente. Na hier een groot deel van haar leven gewoond te hebben verhuisde de familie naar Bath, waar haar vader in 1801 met pensioen ging en in 1805 stierf. Na zijn dood zwierf de familierond tot ze in 1809 in Chawton, Hampshire gingen wonen, waar Jane tot mei 1817 bleef. In deze maand vertrok Jane naar Winchester om dichter bij haar dokter te wonen. 18 juli 1817 overleed Jane Austen, 41 jaar, een van de grootste en beste schrijvers ter wereld. Jane stond bekend als zeer bescheiden over haar werk, en werd soms afgeschilderd als de oude spinster die als ze een momentje rust had verhaaltjes schreef. Een beeld dat in haar tijd als netjes werd gezien en ook zo werd neergezet door familie, o.a. haar neefje James Edward Austen-Leigh, die haar memoires schreef. Toch zijn er ook overleveringen bekend (en wordt dit idee versterkt door haar stijl van schrijven en humor) waarin duidelijk wordt dat ze wel degelijk wist waar ze mee bezig was, redelijk scherp kon zijn en haar eigen geld wilde verdienen. Jane Austen is de schrijfster van de volgende (complete) romans: - Sense and Sensibility - Pride and Prejudice - Mansfield Park - Emma - Northanger Abbey - Persuasion Overig werk: - Lady Susan (een korte roman in brieven) - The Watsons (niet af) - Sanditon (niet af) - Juvenilla (Jeugdwerk)

 

6  

Hoofdstuk II: Drie belangrijke thema’s in het leven van de vrouw in Engeland in de 18e en 19de eeuw.

§2.1 Hoofd- en deelvragen Dit onderzoek is opgebouwd rond één hoofdvraag [“Schetst Jane Austen in haar romans een realistisch beeld van de tijd (16/10/1775 - 18/07/1817) waarin zij leefde?”] en drie thema’s: “Liefde en huwelijk”, “Goede echtgenotes” en “Communicatie” die alle drie focussen op vrouwen. Deze (beperkende) keuzes behoeven enige uitleg. §2.2 Verklaring themakeuze Ik heb voor drie thema’s gekozen omdat dit aantal niet zo smal is als één thema, maar vooral niet te breed. Ook de keuze voor de focus op vrouwen was snel gemaakt. In Austens romans zijn de hoofdrolspeelsters meestal vrouwen. Daarnaast stonden zij in een achtergestelde positie, wat het interessant maakt om te kijken in hoeverre de vrijheden van Austens personages in de realiteit voorkwamen. §2.2.1 “Liefde en huwelijk” “Liefde en huwelijk” was een thema dat in deze periode heel erg belangrijk was, nou ja, het tweede deel ervan: huwelijk. De gigantische druk die er op vrouwen lag, mede door het minieme aantal andere mogelijkheden dat vrouwen hadden en de totale afwezigheid van enig sociaal vangnet van welke soort dan ook, is verbazingwekkend. Maar vooral verbazingwekkend liefdeloos, wat mij als romanticus altijd geschokt heeft en waar ik meer over wilde weten. In de romans loopt het goed af, maar hoe slecht ging het in de realiteit? §2.2.2 “Goede echtgenotes” “Goede echtgenotes” is een tweede thema dat al langere tijd door mijn hoofd spookte. In de moderne tijd krijgen jongeren én meisjes, veel vrijheid en hebben zij toegang tot hoogwaardig onderwijs. Daarnaast waren er mogelijkheden om dat onderwijs zelf nog verder uit te bouwen en te verdiepen. Het is voor mij heel moeilijk voor te stellen hoe het zou zijn als ik die opties niet gekregen zou hebben. Hoe zou mijn leven er dan hebben uitgezien? Als ik binnen nu en twee jaar uitgehuwelijkt zou zijn, misschien met een eerste kind op komst? Ook hier is het vooral verwondering, of beter gezegd verbijstering, die heeft geleidt tot de keuze van dit the-

 

7  

ma. Een deel van mij hoopt dat vrouwen toch in zekere mate deze kansen geregen zullen hebben, al dan niet binnen huiselijke kring. §2.2.3 “Communicatie” Het derde thema, “Communicatie”, is voor mij persoonlijk een logische denkstap naar aanleiding van beide andere thema’s omdat, zeker als je onderzoekt hoe vrouwen leefden, correspondentie hier een hele belangrijke rol inneemt. Vrouwen waren zeer beperkt in doen en laten, hoe zat dat met communicatie? Welke rol speelde de communicatie in het vinden van een geschikte partner? Of in het leven van een getrouwde vrouw? §2.3 Hypothese Ik ben dit onderzoek begonnen met een hypothese en een onrealistische hoop in het achterhoofd. Deze hoop is dat het leven voor vrouwen inderdaad zo goed afliep als voor de heldinnen en voor de slechteriken net zo slecht als in de romans. Maar dat is het hoopvolle gedeelte. Meer naar het rationele getrokken kom ik tot de formulering van de volgende hypothese; “Ik denk dat Jane Austen haar romans wel op waargebeurde verhalen die zij eens gehoord heeft en eigen ervaringen gebaseerd zal hebben, maar dat deze verhalen eerder uitzondering dan regel zijn.” In de aankomende hoofdstukken zal ik geen conclusies trekken over deze hypothese. Hier zal ik slechts per thema de ideeën waarmee ik begon en de inzichten die ik bij het schrijven van het betreffende hoofdstuk heb opgedaan naast elkaar proberen te zetten. In hoofdstuk VI zal ik vervolgens wel conclusies trekken en de probleemstelling te beantwoorden.

 

8  

Hoofdstuk III: Liefde en huwelijk

§3.1 Trouwen?! De belangrijkste reden die meisjes hadden om te trouwen was van praktische en sociale aard; getrouwd zijn betekende in Jane’s tijd namelijk veiligheid. Het verzekerde je van een inkomen (ongeacht de hoogte hiervan) en het bespaarde je het leven van een oude vrijster, en bijkomende sociale gevolgen, waaronder roddels, hoewel daar nooit helemaal aan te ontkomen was. In dit hoofdstuk probeer ik duidelijk te maken welke mogelijkheden meisjes hadden om aan een partner te komen, hoe de weg naar een huwelijk eruit zag, hoe weinig romantiek er eigenlijk bij kwam kijken. §3.2 Het vinden van een potentiële partner Wat men zich in die tijd bij het kiezen van een partner heel goed realiseerde was dat dit a) de belangrijkste beslissing van je leven was en b) dat je, eenmaal getrouwd, toch echt tot het einde der dagen aan hem vast zat. In Janes tijd was het wel zo dat ‘een hoog inkomen’ op zoek ging naar ‘een ander hoog inkomen’, en dat affectie tussen de partijen meer uitzondering dan regel was, maar in Jane’s leven was dit al iets anders. Onder invloed van de verlichting (1637 – 1800) begon het besef te groeien dat dit misschien niet de beste manier was. Niet dat er wat aan gedaan werd, maar vrouwen konden het nu in ieder geval in huiselijke kring zeggen. Hoewel dat wel afhing van de mate van verlichtingsdenken in een gezin. Toch draaide het leven van een meisje om het vinden van een geschikte partner. Maar wat maakte een potentiële partner geschikt? Simpel; zijn afkomst. Hoewel het niet netjes was om hoog op te geven over iemands sociale status, wist iedereen van iedereen waar hij of zij stond op de sociale ladder. Bij het bepalen van de geschiktheid van een partner waren er zeven vragen die een meisje zichzelf stelde. 1. Wie is zijn familie? [Wat is de sociale status van deze personen?] 2. Heeft hij een titel? [Hoewel het hier niet gaat om leden van de aristocratie, die bleven in hun eigen kringen, kan het best zijn dat je een baronet met overgeërfde titel of iemand die geridderd is of de kleinzoon van een graaf ontmoet.] 3. Hoe lang heeft zijn familie in een plaats gewoond? [Als ze al generaties op een huis wonen, staat dat ongeveer gelijk aan goed gezelschap en een kleine statusboost.] 4. Heeft hij een groot landhuis? Of huurt hij die in elk geval?

 

9  

5. Werkt hij voor zijn geld? [Zolang hij een fatsoenlijk beroep zoals de kerk, het leger of in het recht uitoefent kan het nog door de beugel, maar als hij in de handel zit of werkt op land dat hij niet zelf bewerkt kun je alle kansen op contact met de hogere kringen direct opgeven.] 6. Leeft en gedraagt hij netjes? 7. Is hij rijk? [Dit is belangrijk, maar afkomst is, mede in verband met roddels, een stuk belangrijker.] Sommigen waren in de positie, door een rijke afkomst, hoge status en/of schoonheid, om ook nog een aantal andere afwegingen te maken. Bijvoorbeeld of de potentiële partner er goede principes op nahield. Dus niet zo een die al je vaders geld uitgeeft en je vervolgens met een hele rits kinderen thuis liet zitten en zelf de bloemetjes buiten ging zetten. Maar ook de vraag of hij knap genoeg was en humor had, waren vragen die slechts een enkeling zich permitteerde te stellen. Maar ook de in onze ogen gezien belangrijkste vragen (Houdt hij van me? En hou ik van hem?) konden alleen door de meest gefortuneerden gesteld worden. §3.3 Interesse tonen Het is belangrijk in het achterhoofd te houden dat er sprake was van een onvoorstelbare sociale druk. Alles wat een meisje deed werd gecontroleerd. Één misstap en je kansen op de huwelijksmarkt konden aanzienlijk afnemen en misschien zelfs tot nul gereduceerd worden. Toch had men wel degelijk opties (als de heer in kwestie maar meewerkte); ten eerste kon je proberen het op zijn trots en ego te spelen. Dit kon door zeer geïnteresseerd te luisteren naar alles wat hij zegt en het met hem op allen onderwerpen en terreinen eens te zijn. Ten tweede kon je over hem praten met zijn familieleden, in de hoop dat zij de hint op zouden pikken en door zouden geven. Ten derde kon je vragen of hij mee wilde om naar de sterren te gaan kijken. Deze hint kende iedereen. Als hij deze niet begreep was hij of nogal stom was of moest je misschien maar eens bij jezelf nagaan hoeveel je dacht dat hij precies voor je voelde. Ten vierde kon je zijn acties ‘spiegelen’; als hij een boek aan het lezen is kun je het tweede deel ter hand nemen. Als hij naar buiten gaat om een rondje te lopen zeg je dat het tijd is voor je dagelijkse ‘blokje om’. Het enige wat je niet moest doen was het er wel heel duidelijk op leggen, dit was namelijk weer slecht voor je reputatie, zeker als het niet werd en je later nog een gokje wilde wagen. Je wilde niet de reputatie van “makkelijk” krijgen.

 

10  

§3.4 Bals Bals waren in het Regency tijdperk de enige geaccepteerde gelegenheid voor ongetrouwde mannen en vrouwen om tijd met elkaar tijd door te brengen. Het bood de gelegenheid te converseren met potentiële partners (en indruk op hen te maken!) en te laten zien wat voor afkomst men had (d.m.v. opleiding, wat tot uiting kwam in een conversatie, tijdens het dansen en door het algemene gedrag). Indruk maken op een potentiële partner kon door met hem te converseren over zijn interesses, hem aan het lachen te maken, mooi te dansen, etc. Juist omdat dit een van de weinige momenten was om indruk te maken diende je ervoor te zorgen dat je op dit soort avonden op je mooist en netst was. §3.5 Verloving Als hij je eenmaal gevraagd had moest je als aankomende bruid, ondanks dat Regency bruiloften relatief klein waren, nog flink wat dingen regelen. Het begon allemaal met het vragen van toestemming. Want dat je verloofde met een huwelijk had ingestemd was tot daar aan toe, moest jouw vader zijn toestemming ook nog geven, en als je aankomende partner jonger was dan 21 moest hij het ook aan zijn eigen ouders vragen. Zodra je ouder was, was het niet meer verplicht, maar het was wel zo netjes om het alsnog te gaan vragen. Lukt dit allemaal? Dan kon je een datum gaan prikken, waarbij rekening gehouden moest worden met de verplichtingen (werk) van je verloofde, je financiële situatie, de tijd die je nodig had om de kleding voor het huwelijk te maken, het vervoer van oudere familieleden, etc. etc. Ook hier kwam de sociale controle weer om de hoek kijken. Eigenlijk was het niet gepast om vóór het bekend maken van de verloving (wat tijdens de dienst in jouw kerk gebeurde), tot vier weken erna al te trouwen, deze bij elkaar ongeveer 7 weken waren het minimum aantal weken dat je diende te wachtten. Vervolgens moest je een klein verlovingscadeautje regelen. Bijvoorbeeld een miniatuur portret dat hij bij zijn hart kon dragen of een ring met een lok van je haar erin gezet waren geschikte cadeaus. Je hoefde geen verlovingscadeau terug te verwachten. Hoewel het principe van een verlovingsring niet onbekend was, was het ook niet veelvoorkomend. Ook moest er gedacht worden aan de kleding voor het huwelijk, diende je een oog te houden op de onderhandelingen tussen je verloofde en vader over de huwelijkse voorwaarden en moest je je getuigen kiezen. Dit waren twee officiële getuigen bij je huwelijk die in het ‘parish register’ tekenden om het huwelijk officieel te maken. Traditioneel waren deze getuigen niet getrouwd. Verder was het gebruikelijk dat als het landhuis van je verloofde niet in de buurt was en je dus uit de buurt vertrok, je de week voor het huwelijk bij oude buren langs ging of officieel gedag

 

11  

te zeggen en plannen maakte voor bezoekjes van en correspondentie met mensen met wie je een goede band had en/of bevriend was. §3.6 De ‘geheime’ verloving Het kon zijn dat je in een nogal moeilijke situatie terecht kwam; die van de ‘geheime’ verloving. Meestal was het zo dat de familie de verloving niet goed zou keuren, en dat hij (de aankomende echtgenoot) zei dat hij ze wel om zo kunnen praten als hij wat meer tijd had, dat hij wel een manier zou vinden om je voor te stellen en dat ze je dan allemaal heel aardig zouden vinden en het dan wel zouden goedkeuren. Dit is natuurlijk een hele moeilijke situatie, maar je had de wet en de gemeenschap aan jouw kant als hij af zou breken. Wat wel een geruststelling is, maar het beste is deze situatie toch te vermijden. Ben je eindelijk verloofd, mag je het niet van de daken schreeuwen. §3.7 Huwelijk en huwelijksreis Ook op de trouwdag zelf moest je nog van alles regelen. Het maken van je boeket bijvoorbeeld. Je werd geacht om wilde bloemen of bloemen uit een kas te verzamelen, met een lint te ombinden én voor je bruidsmeisjes een klein mandje met bloemen te maken. Het was de regel dat een huwelijk voor 12 uur voltrokken moest worden, dus diende je vroeg aanwezig te zijn bij de dienst. Vervolgens mocht je dan eindelijk naar het altaar lopen waar je verloofde op je wachtte. Tijdens de ceremonie moet je aankomende echtgenoot zeggen “dat hij je met zijn lichaam zal eren”; giechelen op zo’n moment was uit den boze, maar zoenen in het openbaar, zeker in een heilige plek als een kerk was helemaal ‘not done’. Vandaar ook dat je niet, zoals nu te horen kreeg dat je de bruid mocht kussen. Daar diende je mee te wachten tot binnenskamers. Het principe van een trouwring was wel al algemeen geaccepteerd voor vrouwen, mannen droegen er geen. Vervolgens tekende je het ‘register’ en was je officieel getrouwd, waarna het eten begon. Na de ceremonie ging je met de hele familie en een aantal vrienden naar huis voor een uitgebreid ontbijt met toast, ‘rolls’, eieren, koud vlees, koffie, thee en chocolade, om daarna met zijn allen een grote ‘wedding cake’ te eten, vaak een vruchtentaart bedekt met een laagje marsepein. Het gebruik was dat ongetrouwde meisjes een plakje taart meenamen om onder hun kussen te leggen en daardoor zouden dromen van de man die ze zouden trouwen. Ik heb medelijden met degene die de lakens daarna moest schoonmaken. Na het huwelijk ging men op huwelijksreis, die in tijdsspanne liep van twee dagen tot een aantal maanden. In verband met de Napoleontische oorlogen op het vasteland beperkten men de reizen tot Schotland, Ierland, Wales, the Lake country, het Peak district en de kust.  

12  

Daarbij was het gebruikelijk om onderweg de huizen van familieleden aan te doen zodat het nieuwe familielid voorgesteld kon worden. Vaak werden stellen begeleid door een jonge zus of vriendin om de bruid gezelschap te houden op typisch vrouwelijke uitstapjes als winkeltripjes. §3.8 Gehaast huwelijk In 1753 was in Engeland een ‘Marriage Act’ aangenomen omdat de koning zich zorgen maakte: “Jane Austen en haar tijdgenoten bevonden zich in een samenleving doordrenkt van schandalen; de Prince Regent, George IV, stond erom bekend vele affaires te hebben, alsmede bastaardkinderen. Zijn vader, George III, was hier zo bezorgd om de immorele aard van dit gedrag, dat hij in 1772 de Royal Marriage Act invoerde, die ieder koninklijk huwelijk onwettig kon verklaren zolang deze niet goedgekeurd was door de regerende monarch.”{bron: Profielwerkstuk Bas Foppen: “A Truth Universally Acknowledged: Jane Austen & Huwelijk”} Deze wet stelde ook dat beide partijen minimaal 21 moesten zijn of uitdrukkelijk toestemming van hun ouders moesten hebben om te kunnen trouwen, dat het huwelijk een aantal weken voor de daadwerkelijke voltrekking ervan bekend gemaakt moest zijn. Dit alles kon ontweken worden door middel van een speciale licentie, die niet moeilijk te krijgen was, maar wel heel duur was. Al deze maatregelen waren er om ervoor te zorgen dat er geen huwelijken vertrokken zouden worden door mannen die puur op het (aanzienlijke) fortuin van hun aankomende vrouw uit waren. In Schotland golden echter de regels nog zoals ze in Engeland voor deze ‘Marrige Act’ geregeld hadden, waarbij jongens van 14 en meisjes van 12 al konden trouwen zonder toestemming van de ouders of bemoeienis van de kerk. Het enige wat ze hoefden te doen was zichzelf man en vrouw verklaren ten overstaan van getuigen. Omdat huwelijken die voltrokken waren in Schotland ook geldig waren in Engeland weken koppels die snel wilden trouwen hiernaar uit. Meestal reisde men naar Gretna Green, een klein dorpje op ongeveer 1,6 kilometer van de Schotse grens, waar men gespecialiseerd was in het voltrekken van snelle huwelijken. Er waren mensen die, tegen betaling, getuigen wilden zijn. De smid van het dorp regelde de hele boel, en zo was je binnen een dag getrouwd. Het leuke is dat het vandaag de dag nog steeds mogelijk is bij deze smidse te trouwen. Bij deze manier was het wel zo dat je het absoluut niemand mocht vertellen om het risico niet te lopen dat je ouders of familieleden je achterna komen om je tegen te houden. Daarnaast moest je goed en snel vervoer regelen om je ouders voor te blijven en om te voorkomen dat mensen gaan roddelen dat jullie ‘samen hadden geleefd’ voor het huwelijk. Ook was het handig om je verloofde niet te veel te irriteren tijdens de reis om het risico niet te lo  

13  

pen dat hij zich terugtrekt. Als het allemaal achter de rug was of als je ver genoeg vooruit was om niet meer ingehaald te worden, was het tactisch een briefje aan je ouders te schrijven waarin je alles uitlegde. Wel moest je ervoor zorgen dat je een bewijs van het huwelijk kreeg en bewaarde om te bewijzen dat het huwelijk echt plaats had gevonden. §3.9 Conclusie over het hoofdstuk “Liefde en Huwelijk” Het verbaast me aan de ene kant zeer, aan de andere kant eigenlijk absoluut niet, dat niet meer vrouwen verlovingen geweigerd hebben zoals Jane dat gedaan heeft. Als mijn ouders mij hadden willen koppelen zou ik geweigerd hebben, en was ik waarschijnlijk net als Lydia Bennet vrolijk naar Schotland vertrokken voor een huwelijk wat absoluut niet netjes was, maar wel een stuk leuker. De sociale druk én de druk vanuit de familie die op de schouders van meisjes lag was echt onvoorstelbaar. En dat terwijl de vooruitzichten van het getrouwde leven nou ook niet al te spannend waren!

 

14  

Hoofdstuk IV: Goede echtgenotes

§4.1 Intro Als het uiteindelijk gelukt was je eerste levenstaak (het vinden van een echtgenoot) te vervullen begon de tweede; kinderen krijgen. Het gemiddelde aantal kinderen dat een vrouw in haar leven baarde lag hoog, de bijbehorende sterftecijfers verschilde. In dit hoofdstuk probeer ik vast te stellen wat een echtgenote nou precies deed en hoe kinderen opgevoed werden. Ik probeer te laten zien hoe een moeder zorgt dat haar kinderen worden opgevoed, maar ook hoe de moeder in kwestie zelf haar opvoeding genoten heeft. §4.2 Vrouwen en hun huishouden Een vrouw van stand met geld deed eigenlijk niet veel meer dan de bedienden aansturen. Hierdoor behelsden haar taken: het onderhouden van een goede relatie met de huishoudster, samenwerken met de kok (menu’s samenstellen e.d.), een overzicht houden over de bedienden, voor buren zorgen die het wat minder hebben, zieken en armen verzorgen, het interieur van je huis verbeteren, kleding maken, je kinderen onderwijzen tot ze oud genoeg zijn voor een gouvernante, etc. Bijna ieder huishouden minstens één dienstmeisje in dienst maar verder kon een huiselijke staf gigantische proporties aannemen. §4.3 Kinderen Mede door het gebrek aan goede middelen om zwangerschappen tegen te gaan, was je er als vrouw bijna zeker van dat je, als je getrouwd was, minstens één, maar waarschijnlijk een flink aantal kinderen op de wereld zou zetten. Omdat de taak van de opvoeding vooral op de vrouw kwam te liggen, was het het beste een goede bediende aan te trekken die bij deze taak kon helpen. Verder diende de moeder er vooral voor te zorgen dat kinderen zich bewust werden van hun positie binnen de samenleving en de daarmee samenhangende verplichtingen, hun creativiteit te stimuleren, te zorgen dat ze altijd bezig waren en de nieuwste ideeën over educatie en opvoeding die je net had opgedaan uit “Émile” van Jean-Jaques Rousseau of “Some Thoughts on Education” van John Locke op hen loslaten. §4.4 Opvoeding – deel 1 De opvoeding van een jonge vrouw omhelsde een aantal ‘verplichte nummers’; vaardigheden die geen praktische waarde hadden en daarom erg aantrekkelijk zouden zijn voor jonge man-

 

15  

nen. De lessen om deze vaardigheden te beheersen begonnen in de kindertijd en gingen door tot de huwlijksdag. Daarna hoefde je deze kwaliteiten eigenlijk nauwelijks meer te praktiseren. Maar wat waren deze ‘kwaliteiten’ dan precies? In de eerste plaats moest men verschillende talen beheersen. Zeker Frans, eigenlijk ook Italiaans, zodat je muziek kon lezen en liefdesliedjes kon vertalen. Twee talen die je eigenlijk niet mocht leren waren Latijn en Grieks. Dat paste niet voor een vrouw. Ten tweede diende een jonge vrouw begrip te hebben van geografie en geschiedenis. Ten derde was het een vereiste een vaardig en kundig musicus te zijn. Je moest kunnen zingen, de pianoforte kunnen spelen en als het even kon, ook de harp. Ten vierde was het leuk als je kon tekenen of schilderen. En dan vooral pittoreske plaatjes; ruïnes, dode bomen, landschapjes, etc. Hoe verder de ruïne ingestort was, hoe beter. Ten vijfde moest je met naald en draad om kunnen gaan. Dat liep van praktisch naaien (verstellen en maken van kleding, herstellen van beschadigingen, etc.) tot borduren e.d. En ten zesde moest je mooi kunnen dansen, want de danszaal was het centrum van het leven van een jonge vrouw. §4.5 Opvoeding – deel 2 De vraag die bij de opvoeding gesteld kan worden is de volgende; wie verzorgde deze? Meisjes moesten ten slotte rekening houden met allerlei geschreven en ongeschreven regels over wat passelijk was voor een jonge, ongetrouwde vrouw. Uiteindelijk komt het er op neer dat een meisje vier opties had om enige vorm van onderwijs te genieten. Een eerste optie waren de ouders. In sommige huishoudens leerde de moeder haar dochter(s) lezen, schrijven, basis muziekleer en misschien zelfs een beetje Frans. Soms speelde de vader ook een rol, maar heel groot zal deze niet geweest zijn. De tweede optie was een gouvernante. Zij kon een meisje geschiedenis, geografie en talen leren. Of hoe netjes te schrijven, te tekenen, te naaien, te borduren, de pianoforte te bespelen, misschien zelfs de harp en, hoe elegantie en zelfvertrouwen uit te stralen. Gouvernantes bleven bij een familie tot de dochter(s) in kwestie trouwden en bleven soms tot ver daarna om de moeder of ongetrouwde dochter(s) gezelschap te houden. Een derde optie waren zogeheten ‘meesters’; heren die ergens zeer goed in waren en langstrokken om hun kunsten, tegen betaling, door te geven. Zij konden over hun specialisatie ver  

16  

diepende en uitgebreide instructies geven. De beste ‘meesters’ waren in de steden te vinden, maar een gemeenschap buiten de stad kon gezamenlijk een aantal meesters aantrekken om de jonge dames in de omgeving te helpen. De vierde optie, en misschien wel de minst succesvolle, was school, ook wel “young ladies’ seminaries” genoemd. Een meisje wiens ouders geen gouvernante aan wilde trekken, die wees was of om andere reden geen van de bovenstaande drie opties tot haar beschikking had en een plaats nodig had om te leven, kon vanaf haar tiende tot haar achttiende naar school gestuurd worden. Als al eerder werd besloten dat je klaar was om je debuut in de gemeenschap te maken, kon je op je zestiende al vertrekken, maar niet iedereen had dat geluk. Op deze “young ladies’ seminaries” leerde meisjes een indrukwekkende hoeveelheid aan vaardigheden, waaronder natuurlijk de al eerder genoemde kwaliteiten [zie §4.4]. Jammer alleen was dat deze scholen slecht waren voor de gezondheid en geen praktische opleiding boden. De meisjes die het meeste geluk hadden werden naar goede, ouderwetse ‘boarding schools’ gestuurd, waar ze dan wel minder leerden maar wel gezond, vrolijk en gelukkig vandaan kwamen. Zij konden altijd nog hun educatie inhalen in de bibliotheek van hun vader of echtgenoot. §4.6 Vrije tijd Als een vrouw getrouwd was en haar huishouden op rolletjes liep, kon het zijn dat zij wat vrije tijd om handen had. Men kon in deze tijd gaan musiceren, tekenen, lezen (bijvoorbeeld “Émile” van Jean-Jaques Rousseau of “Some Thoughts on Education” van John Locke), aan de gang met het zo geheten ‘fancy needlework’; borduren, breien, etc., of ze kon met de kinderen spelen als dat zo uitkwam. §4.7 Vrouwen en werken Maar wat nou als je als vrouw of ongetrouwd was, of getrouwd was en arm? Voor vrouwen bestonden opvallend weinig mogelijkheden, maar er waren en toch enkelen. Jammer genoeg allemaal met voornamelijk vervelende kanten en nadelen, en bovendien slecht betaald. Optie 1: Gouvernante. Hierbij kreeg je de rol van lerares, chaperonne, psycholoog en oudere zus in je schoenen geschoven. Als je heel veel geluk had werd je misschien nog als waardig lid van de familie gezien, maar de kans was groter dat de volwassenen je negeerden, de kinderen je niet respecteerden en de bedienden niets met je te maken

 

17  

wilde hebben. Dus tenzij de dochters van het huis al wat ouder zijn én goed gezelschap, is dit nogal een eenzame situatie. Optie 2: Schoollerares. Hoewel de kans aanzienlijk was dat je nog minder kreeg (ook qua huisvesting e.d.) dan een gouvernante, was deze baan te prefereren boven die van gouvernante. Je had in ieder geval de ruimte van het niet bij iemand inwonen. Optie 3: Gezelschap. Omdat het voor ongetrouwde vrouwen ongepast was alleen te wonen, huurden zij een gezelschapsdame in om bij hen te wonen. Soms waren deze vrouwen heel jong, soms al veel ouder. Deze baan had als nadeel dat het altijd de situatie opdrachtgever/werknemer bleef, en dat met de daarbij horende verplichtingen en verstandshoudingen rekening gehouden moest worden. Optie 4: “Lady’s maid”. Oftewel de persoonlijke dienstmeid voor een andere dame. Je hielp bij het uitkiezen van haar outfits, deed haar haar, vermaakte oudere kleding, etc. Optie 5: Auteur. Oftewel schrijfster worden en je boeken publiceren. Dit bracht een zeker risico met zich mee, want als het boek niet verkocht draaide je op voor de kosten van het drukken. Daarnaast werd dit niet echt als een nette bezigheid voor vrouwen gezien, afhankelijk van het soort boeken dat je schreef was het van kwaad tot erger. Velen kozen er daarom voor om anoniem of onder pseudoniem te schrijven, maar je bleef het risico lopen dat het uiteindelijk uitkwam, bijvoorbeeld door trotse familieleden. Ondanks de nadelen is dit wel de baan die je de meeste autonomie verleende. §4.8 Conclusie over het hoofdstuk “Goede echtgenotes” Toen ik begon met het schrijven van dit hoofdstuk had ik het idee dat vrouwen in deze tijd wel hulp bij opvoeding en educatie van hun kinderen zouden hebben, maar dat ze zelf ook nog een actieve rol hierin zouden spelen, en dat ze zelf ook delen van het huishouden uit zouden voeren. Na het onderzoek aan de hand waarvan deze paragraaf tot stand gekomen is moet ik echter concluderen dat dit, zeker bij de wat rijkeren, absoluut niet het geval was. De vrouw had hier meer de rol van bedrijfsleider dan van moeder. Hoewel ik denk dat minder rijke gezinnen meer aan mijn ‘hypothese’ voldoen zullen hebben, heb ik hierover niets kunnen vinden.

 

18  

Hoofdstuk V: Communicatie

§5.1 Vrouwen en communicatie Het aantal middelen om te communiceren waarover men in deze tijd beschikte was niet zo gigantisch groot. Men kon converseren op bals, brieven schrijven of ‘face-to-face’ gespreken voeren. Vrouwen waren daarbij nog een slagje verder beperkt, in verband met de sociale controle die op hun gedrag rustte, zeker als ze ongetrouwd waren. In dit hoofdstuk probeer ik de mogelijkheden voor vrouwen op een rijtje te zetten. §5.2 Converseren op bals Het voordeel van dansen was dat je, voor een tijdje, de onverdeelde aandacht van je danspartner had en daarmee dus de mogelijkheid om een goede en geïnteresseerde indruk op hem te maken. Je kon over zijn interesses praten, een beetje plagen, hem aan het lachen te maken of om hem te complimenteren en een beetje op te hemelen. Zo’n ongedwongen manier van converseren was in andere situaties niet goed mogelijk. Mede hierdoor waren bals zo belangrijk in het leven van een ongetrouwde vrouw. §5.3 Janes brieven Jane heeft in haar leven een flink aantal brieven geschreven, maar wij hebben daar maar een deel van. Dit omdat Cassandra Austen, Janes oudere zuster, een groot deel van de brieven na Jane’s overlijden heeft vernietigd. De overgeleverde 161 brieven zijn samen met 3 brieven van Cassandra gebundeld en bewerkt door ‘Austen scholar’ Deidre Le Faye in de bundel “Jane Austen’s Letters – New Edition –“ Graag zou ik u voor Jane’s brieven en uitgebreid onderzoek daarnaar naar Le Faye’s werk doorverwijzen. “Jane Austen’s Letters” New Edition Collected and Edited by Deidre Le Faye Oxford University Press €19,99 ISBN 978-0-19-283297-9 §5.4 Brieven schrijven In Janes tijd was het gebruikelijk dat de ontvanger betaalde voor de brief, aan de hand van het gewicht ervan en hoever het had gereisd. Vandaar dat het degelijk was om je te beperken tot

 

19  

één of maximaal twee vellen. Het was dan ook een sport om de laatste nieuwtjes en roddels toch allemaal op één vel te krijgen. Hiervoor was een speciale manier: 1. Je neemt een groot vel papier, schrijf de datum en je adres bovenaan. 2. Schrijf netjes een kant van het papier vol. 3. Als het papier vol is draai je het 180 graden. 4. Schrijf het papier nogmaals vol, dwars door de eerdere zinnen heen. 5. Draai het vel, als het vol is, 90 graden. Schrijf diagonaal door de tekst. 6. Herhaal de laatste stap vanuit de andere hoek van het papier. [Papier lijkt nu op Fig. A] 7. Vouw het vel in zijn eigen enveloppe, verzegel het, noteer adres en verzend het door het bij het lokale postkantoor te (laten) brengen. [Fig. B t/m G] §5.5 ‘Face-to-face’ contact Het goede ouderwetse ‘live’ met elkaar praten. Dit kon als je iemand toevallig tegen kwam, als je op bezoek was bij iemand, tijdens diners, etentjes, bij de ‘Morning calls’ [korte bezoekjes aan buren, meestal tussen 11 en 15 uur.], etc. Voor vrouwen, zeker ongetrouwde vrouwen gold hier wel de regel dat dit absoluut niet mocht zonder begeleiding. Ongeacht of dit een gouvernante, zus, moeder, tante, dienstmeid of chaperonne was, er moest (een vrouwelijk) iemand bij zijn. Men moest aan zijn reputatie denken. §5.6 Conclusie over het hoofdstuk “Communicatie” Voor vrouwen zijn er inderdaad opvallend weinig opties. Vrouwen mochten niet zonder begeleiding ergens heen, het was zeer ongepast om als ongetrouwde, niet door familiebanden gere  

20  

lateerde mensen van verschillende sekse te corresponderen, etc. Een van de weinige manieren om een beetje wat leuks te doen was via brieven te roddelen met familieleden of vriendinnen. Maar roddelen over lange afstand per brief gaat erg langzaam, waarmee ook dit plezier niet al te hoogstaand was.

 

21  

Hoofdstuk VI: Fictie en werkelijkheid

§6.1 Doel werkstuk Aan het begin van dit werkstuk, in de inleiding, definieerde ik mijn probleemstelling en hoofdvraag: : “Schetst Jane Austen in haar romans een realistisch beeld van de tijd (16/10/1775 - 18/07/1817) waarin zij leefde?”. In dit hoofdstuk zal ik deze vraag aan de hand van de drie behandelde thema’s proberen te beantwoorden. §6.2 “Sense and Sensibility” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” In hoofdstuk III heb ik het gehad over de reden waarom meisjes dienden te trouwen, hoe ze dit aan moesten pakken, met welke geschreven en ongeschreven regels zij rekening moesten houden en wat er bij een verloving, geheime verloving en huwelijk kwam kijken. Het leuke aan “Sense and Sensibility” is dat een aantal van de in dit hoofdstuk besproken onderwerpen terug komen. Ik wil ze graag los bespreken aan de hand van fragmenten en voorbeelden uit het boek. §6.2.1 “Sense and Sensibility” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” - Verloving Zoals ik in §3.5 al beschreef was het gebruikelijk dat een pas verloofd meisje haar aankomende partner een cadeautje gaf, bijvoorbeeld een miniatuur of een ring met een lok van haar haar erin gezet. In het verhaal ziet Margaret dat Willoughby een lok van Marianne’s haar afknipt. Zij verteld dit aan Elinor die hieruit, en uit de ongedwongen en bijna ‘schandelijke’ omgang tussen Marianne en Willoughby de conclusie trekt dat de twee verloofd zijn. Mensen die niet verloofd zijn (of al reeds getrouwd) dienden zich niet zo overduidelijk verliefd te gedragen als Willoughby en Marianne dat doen. “Margaret related something to her the next day, which placed this matter in a still clearer light. Willoughby had spent the preceding evening with them, and Margaret, by being left some time in the parlour with only him and Marianne, had had opportunity for observations, which, with a most important face, she communicated to her eldest sister, when they were next by themselves. "Oh, Elinor!" she cried, "I have such a secret to tell you about Marianne. I am sure she will be married to Mr. Willoughby very soon." "You have said so," replied Elinor, "almost every day since they first met on Highchurch Down; and they had not known each other a week, I believe, before you were

 

22  

certain that Marianne wore his picture round her neck; but it turned out to be only the miniature of our great uncle." "But indeed this is quite another thing. I am sure they will be married very soon, for he has got a lock of her hair." "Take care, Margaret. It may be only the hair of some great uncle of HIS." "But, indeed, Elinor, it is Marianne's. I am almost sure it is, for I saw him cut it off. Last night after tea, when you and mama went out of the room, they were whispering and talking together as fast as could be, and he seemed to be begging something of her, and presently he took up her scissors and cut off a long lock of her hair, for it was all tumbled down her back; and he kissed it, and folded it up in a piece of white paper; and put it into his pocket-book." For such particulars, stated on such authority, Elinor could not withhold her credit; nor was she disposed to it, for the circumstance was in perfect unison with what she had heard and seen herself.” §6.2.2 “Sense and Sensibility” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” - Geheime verloving De andere soort verloving die ik in §3.6 bespreek is de geheime verloving. In Sense and Sensibility komt deze terug tussen Edward Ferrars en Lucy Steele, die al vier jaar in het geheim verloofd zijn. Slechts een enkeling wist hiervan, Lucy’s zus Anne bijvoorbeeld, en Elinor op een gegeven moment ook. Nou is het zo dat deze verloving niet helemaal afloopt zoals van te voren bedacht, maar het pakt uiteindelijk heel goed uit. "Good heavens!" cried Elinor, "what do you mean? Are you acquainted with Mr. Robert Ferrars? Can you be?" And she did not feel much delighted with the idea of such a sister-in-law. "No," replied Lucy, "not to Mr. ROBERT Ferrars—I never saw him in my life; but," fixing her eyes upon Elinor, "to his eldest brother." {Edward Ferras} […] "You may well be surprised," continued Lucy; "for to be sure you could have had no idea of it before; for I dare say he never dropped the smallest hint of it to you or any of your family; because it was always meant to be a great secret, and I am sure has been faithfully kept so by me to this hour. Not a soul of all my relations know of it but Anne, and I never should have mentioned it to you, if I had not felt the greatest dependence in the world upon your secrecy; and I really thought my behaviour in asking so  

23  

many questions about Mrs. Ferrars must seem so odd, that it ought to be explained. And I do not think Mr. Ferrars can be displeased, when he knows I have trusted you, because I know he has the highest opinion in the world of all your family, and looks upon yourself and the other Miss Dashwoods quite as his own sisters."—She paused. Elinor for a few moments remained silent. Her astonishment at what she heard was at first too great for words; but at length forcing herself to speak, and to speak cautiously, she said, with calmness of manner, which tolerably well concealed her surprise and solicitude—"May I ask if your engagement is of long standing?" "We have been engaged these four years." "Four years!" "Yes." Elinor, though greatly shocked, still felt unable to believe it. "I did not know," said she, "that you were even acquainted till the other day." "Our acquaintance, however, is of many years date. He was under my uncle's care, you know, a considerable while." […] "No; considering our situation, it was not strange. Our first care has been to keep the matter secret.—You knew nothing of me, or my family, and, therefore, there could be no OCCASION for ever mentioning my name to you; and, as he was always particularly afraid of his sister's suspecting any thing, THAT was reason enough for his not mentioning it." §6.2.3 “Sense and Sensibility” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” - Huwelijk Ook het thema huwelijk komt in Sense and Sensibility terug, hoewel het niet het hoofdthema is in de relaties van Elinor en Edward of Marianne en Willoughby, noch in de ambities van Mrs. Dashwood. Het actief najagen van het huwelijk komt veel meer terug in Jane’s boek Pride and Prejudice, terwijl het in Sense and Sensibility meer draait om wat ik persoonlijk liefde zou noemen. Toch trouwen beide zusters aan het eind van het verhaal, waarmee gesteld kan worden dat ook hier het thema huwelijk een rol speelt. §6.3 “Sense and Sensibility” - Thema 2: “Goede echtgenotes” In Sense and Sensibility komt de rol van echtgenote zoals ik in hoofdstuk IV behandeld heb niet echt terug. De meeste vrouwen zijn namelijk of weduwe of ongetrouwd, waardoor het erg moeilijk is conclusies te trekken. Het enige personage dat met enige regelmaat de revue pas  

24  

seert en onder de noemer echtgenote kan vallen, is Lady Middleton, de echtgenote van Sir John Middleton. Toch past ook zij niet helemaal in het plaatje. In hoofdstuk IV beschreef ik dat de vrouw in een groot huishouden zoals de Middletons dat gehad moeten hebben vooral de taak van manager gehad zal hebben, lijkt Lady Middleton te leven voor haar vier zwaar verwende kinderen. Zo blijkt bijvoorbeeld uit een passage uit hoofdstuk 7; “Lady Middleton seemed to be roused to enjoyment only by the entrance of her four noisy children after dinner […] and put an end to every kind of discourse except what related to themselves.” (p.37) Wat wel een beetje klopt met de ‘werkelijkheid’ zoals ik deze neergezet heb in hoofdstuk IV is dat de vrouw voor de kinderen moest zorgen (of zorgen dat er voor hen gezorgd werd) en dat de man daar geen omkijken naar had. §6.4 “Sense and Sensibility” - Thema 3: “Communicatie” Het thema communicatie lijkt geen hele grote rol te spelen in Sense and Sensibility, maar één belangrijk onderdeel dat ik in hoofdstuk V genoemd heb wordt in de roman ‘overtreden’; Marianne schrijft brieven aan Willoughby, terwijl ze niet verloofd zijn. Dit komt aan het licht als Elinor en Marianne in Londen ‘logeren’ bij Mrs. Jennings. Kort na hun aankomst in Londen schrijft Marianne een brief aan Willoughby om hem uit ten nodigen langs te komen. Elinor is er rond deze tijd nog steeds niet zeker van of ze nou wel of niet verloofd zijn, dus de brief (en nog twee anderen) worden verzonden. Uiteindelijk komen Willoughby en Marianne elkaar tegen op een feestje, probeert hij haar af te houden en stuurt haar de dag na de ontmoeting een brief waarin hij schrijft dat hij verloofd is en dus niet met Marianne zal trouwen, wat zij nog steeds hoopte. Daarna verteld ze Elinor dat zij en Willoughby niet verloofd waren, waardoor Elinor haar argumenten tegen Marianne’s gedrag gegrond ziet, hoewel ze ze niet uit. Ook wordt er in het verhaal melding gemaakt van brieven tussen Elinor en haar moeder, onder anderen als Elinor en Marianne net in Londen zijn aangekomen, en natuurlijk de brieven van Sir John Middleton aan Mrs. Dashwood over het huisje en de brief die Colonel Brandon ontvangt. Wat je in het boek heel mooi ziet is dat brieven in een aantal gevallen de grote bron van nieuws zijn, waarom soms bijna panisch word gewacht. In de “tv serie” verfilming van “Sense and Sensibility” door de BBC in 2008 wordt dit heel mooi gebracht. Als Marianne en Elinore in London logeren bij mrs. Jennings zie je Marrianne steeds hoopvol half opspringen als de bediende met de post binnenkomt, hopend op een brief van Willoughby.

 

25  

§6.5 “Persuasion” - Thema 1: “Liefde en huwelijk” Het ‘leuke’ is dat Jane in Persuasion een duidelijk voorbeeld geeft van hoe tegen het huwelijk aangekeken wordt door een man als in dit geval Captain Wentworth. Jane schrijft in het boek namelijk het volgende over de Captain: “It was now his object to marry. He was rich, and being turned on shore, fully intended to settle as soon as he could be properly tempted; actually looking round, ready to fall in love with all the speed which a clear head and a quick taste could allow.” Ik zie dit als een duidelijk voorbeeld van het idee dat huwelijk niets meer was dan een zakelijke transactie. De koper (man) liet ergens zijn oog op vallen regelde met de verkoper (vader van jongedame in kwestie) de prijs (bruidschat e.d.) en kreeg zijn aankoop (jongedame in kwestie) overhandigd. Of nog erger, zoals blijkt uit een gesprek tussen Anne en Mrs. Smith: [hoofdstuk 21] "This accounts for something which Mr Elliot said last night," cried Anne. "This explains it. […] But I beg your pardon; I have interrupted you. Mr Elliot married then completely for money? The circumstances, probably, which first opened your eyes to his character." Mr. Elliot is hier het voorbeeld van het idee dat een man ook enkel kan trouwen om het geld wat zijn aankomende echtgenote heeft geërfd of zal gaan erven. In het verhaal komen wel stellen voor die echt van elkaar houden, zoals Anne & Captain Wentworth, en Admiraal Croft & mevrouw Croft, maar zij zijn eerder uitzondering dan de regel. §6.6 “Persuasion” - Thema 2: “Goede echtgenotes” Aangemerkt dient te worden dat de leidende figuur in het gezin van de Elliot’s niet de moeder is, en daarom niet helemaal onder de noemer van ‘goede/slechte echtgenote’ dient te vallen. Aan de andere kant is het wel zo dat Annes zus Elizabeth de rol van ‘vrouw in het huishouden’ van haar moeder overgenomen heeft. En hoewel zij niet Sir Walters echtgenote is, is zij wel de gene die in eerste instantie met een redelijke staf kon werken en dus voldeed aan mijn omschrijving in §4.2 van de grootte van een huishoudelijke staf en de rol die de vrouw daarin speelde. Maar na het faillissement van de familie Elliot en hun vertrek naar Bath blijft van deze staf echter bijna niets over, en moet zij hiermee rond zien te komen. Een thema wat ik in hoofdstuk IV had aangestipt en dat wel duidelijk naar voren komt zijn kinderen. In een gesprek tussen Anne Elliot en Mary Elliot Musgrove viel mij het volgende citaat op (Anne is aan het woord) “… and indeed, Mary, I cannot wonder at your husband. Nursing does not belong to a man, it is not his province. A sick child is always the mother’s property …” De rede dat dit citaat mij opviel is dat het aan de ene kant de algemeen aanvaarde opvatting van die tijd verwoorde, namelijk dat kinderen de verantwoordelijkheid  

26  

waren van hun moeder. Aan de andere kant viel het op omdat Mary misschien wel een van de slechtste moeders in het hele boek is. Haar zoontje “Kleine Charles” krijgt een ongeluk en als zij daardoor een avondje thuis moet blijven en daarom niet mee kan met de rest van het gezelschap dat gezellig gaat eten maakt ze daar zoveel stennis over dat uiteindelijk Anne in haar plaats op het kind blijft passen zodat Mary uit kan. Waarschijnlijk is dit gezeur niet helemaal persoonlijk tegen Kleine Charles” gericht maar meer voortkomend uit een in zijn geheel nogal zeurderig karakter, maar erg liefdevol is het niet. §6.7 “Persuasion” - - Thema 3: “Communicatie” Opvallend is dat Jane wandeltochtjes en brieven gebruikt als de belangrijkste momenten voor de ontwikkeling van haar verhalen. Gedurende “Persuasion” zie je dat bij wandelingen de belangrijke gesprekken gevoerd worden, dat mensen reflecteren over hun omgeving en zichzelf, etc. Dit maakt directe communicatie heel belangrijk in het boek. Een tweede vorm van communicatie die een grote rol speelt is de non-verbale. In Lyme is het bijvoorbeeld de woordeloze reactie van Mr Elliot die Captain Wentworth verschrikkelijk jaloers maakt: “The passing admiration of Mr Elliot had at least roused him […].” Maar het laatste zetje waar je het hele boek op wacht is toch de brief die Wentworth aan Anne schrijft; "I can listen no longer in silence. I must speak to you by such means as are within my reach. You pierce my soul. I am half agony, half hope. Tell me not that I am too late, that such precious feelings are gone for ever. I offer myself to you again with a heart even more your own than when you almost broke it, eight years and a half ago. Dare not say that man forgets sooner than woman, that his love has an earlier death. I have loved none but you. Unjust I may have been, weak and resentful I have been, but never inconstant. You alone have brought me to Bath. For you alone, I think and plan. Have you not seen this? Can you fail to have understood my wishes? I had not waited even these ten days, could I have read your feelings, as I think you must have penetrated mine. I can hardly write. I am every instant hearing something which overpowers me. You sink your voice, but I can distinguish the tones of that voice when they would be lost on others. Too good, too excellent creature! You do us justice, indeed. You do believe that there is true attachment and constancy among men. Believe it to be most fervent, most undeviating, in F. W. "I must go, uncertain of my fate; but I shall return hither, or follow your party, as soon as possible. A word, a look, will be enough to decide whether I enter your father's house this evening or never."  

27  

  §6.8  Eindconclusie  thema  1:  “Liefde  en  huwelijk”   In  beide  boeken  komt  dit  thema  in  al  zijn  facetten  ter  sprake,  hoewel  de  manier  waarop   het  thema  in  “Persuasion”  behandeld  word  dichter  aan  de  werkelijkheid  komt  dan  de   manier  zoals  het  in  “Sense  and  Sensibility”  behandeld  wordt.  Toch  schuilt  ook  in  “Sense   and  Sensibility”  een  aanzienlijke  kern  van  waarheid  als  je  het  idee  dat  Willoughby  zich   niet  met  Marianne  verlooft  om  druk  uit  zijn  familie  in  ogenschouw  neemt.  Voor  dit  the-­‐ ma  scoort  Jane  een  positief.     §6.9  Eindconclusie  thema  2:  “Goede  echtgenotes”   Van  dit  door  mij  opgestelde  (brede)  thema  komt  in  beide  boeken  vooral  het  onderdeel   kinderen  naar  voren,  en  in  beiden  wordt  dit  thema  met  hetzelfde  idee  in  het  achterhoofd   behandeld;  zorg  voor  de  kinderen  is  de  taak  van  de  vrouw.  Ook  voor  dit  thema  scoort   Jane  een  positief.     §6.10  Eindconclusie  thema  3:  “Communicatie”   Het  mooie  is  dat  Austen  in  haar  boeken  belangrijke  gebeurtenissen  plaats  liet  vinden   door  middel  van  brieven.  De  brief  van  Colonel  Brandon  aan  Elinor  in  “Sense  and  Sensibi-­‐ lity”  is  bijvoorbeeld  een  groot  omslagpunt  in  het  boek,  evenals  de  brief  van  Captain   Wenworth  aan  Anne  in  “Persuasion”.  Maar  ook  de  face-­‐to-­‐face  en  non-­‐verbale  commun-­‐ ciatie  spelen  in  beiden  boeken  een  grote  rol.  Dus  ook  hier  scoort  Jane  positief.     §6.11  Probleemstelling  beantwoord   De  probleemstelling  van  dit  werkstuk  was  “Schetst Jane Austen in haar romans een realistisch beeld van de tijd (16/10/1775 - 18/07/1817) waarin zij leefde?”. Aan de hand van bovenstaande drie conclusies per thema (zie §6.3, §6.5 & §6.7) wil ik concluderen dat omdat de probleemstelling aan de hand van twee thema’s positief beantwoord zou zijn ten opzichte van één thema negatief, de hoofdvraag/probleemstelling van dit werkstuk als volgt kan worden beantwoord; “Jane Austen schetst in haar romans een realistisch beeld van de tijd waarin zij leefde op het gebied van praktische zaken als huwelijksovereenkomsten, verlovingen, communicatie, etc., maar schetst qua vrijheid van gedrag en goede afloop van verhaal geen realistisch beeld.  

28  

Men zou Jane’s boeken als een getuigschrift voor haar tijd kunnen lezen, mits men zich in de romans focust om de praktische details, en niet op het idee dat alle verhalen goed aflopen en iedereen uiteindelijk met de ware trouwt en met het gedrag dat in de romans voor de dag wordt gelegd wegkomt.”

 

29  

Bijlage 1: Bibliografie & bronnenoverzicht

§1. Bronnen ingevoegde afbeeldingen en figuren Paginanummer Bron: Figuur: 01; “portret”

Ansichtkaart afkomstig uit het Jane Austen House museum, Chawton. [Met dank aan Ellen Slaman.]

19; “letter”

“The Jane Austen Handbook” [Margaret C. Sullivan]

§2. Gebruikte boeken Titel

Schrijver

Gebruikte deel

The Jane Austen Handbook

Margaret C. Sullivan

Gehele boek [224 pag.]

English Social History

G. M. Trevelyan

Gedeeltelijk doorgenomen voor eigen kennisneming.

Jane Austen’s Letters

[Red.] Deidre Le

Gedeeltelijk doorgenomen voor eigen

Faye

kennisneming.

Jane Austen The world of her Deidre Le Faye

Gedeeltelijk doorgenomen voor eigen

novels

kennisneming.

The Cambridge Companion

[Red.] Edward Cope- Gedeeltelijk doorgenomen voor eigen

To Jane Austen

land en Juliet Mc-

kennisneming.

Master “Persuasion”

Jane Austen

Gehele boek [298 pag.]

“Sense and Sensibility”

Jane Austen

Gehele boek [407 pag.]

Van Dale woordenboek En-

Onbekend

Aantal begrippen opgezocht & ge-

gels - Nederlands

bruikt bij het vertalen van gebruikte boeken en bronnen.

§3 Gebruikte websites Titel

Schrijver

URL

“De bloeitijd van de Ver-

Erno Eskens

http://www.xs4all.nl/~nox/filosofie/

Onbekend

http://www.gretna-green-

lichting (1637-1800) - Gehele Site -

weddings.com/  

30  

“The Regency Post — A

Shannon Dee

http://shannondonnelly.com/

Bas Foppen

http://www.janeausten.nl/

Onbekend

http://becomingjane.blogspot.com/

Onbekend

http://family.jrank.org/

Pity We’ve Lost Letters” “A Truth Universally Acknowledged: Jane Austen & Huwelijk” - Verschillende artikelen, focus op “Sense and Sensibility” “Rector”

 

31