Je bent wat je denkt 5 mei bevrijdingsdag
Jan Pool (senior voorganger van Shelter Haarlem) Jesaja 9:1-3 Vers 3 Uit de Basic Bijbel ‘Want het juk ... dat zwaar op hun schouders lag, de stangen op hun schouders en de stok waarmee ze werden geslagen, zijn door U stukgebroken. Het wordt een bevrijding zoals vroeger toen de Midianieten verslagen werden. ...’ (Gideon) Toen ik in 2006 in een Burnout terecht kwam en daarbij last kreeg van angstaanvallen adviseerde mijn huisarts mij om in behandeling te gaan bij een psychiater. Ik stond eerlijk gezegd niet te juichen. Ik dacht gelijk aan de dieptepsychologie van Freud en zag mijzelf al jarenlang op de divan liggen en in psychoanalyse gaan. Daar had ik geen zin in en behoefte aan. Ik besloot toch te gaan voor een eerste gesprek. Ik dacht ‘wat heb ik te verliezen? In dat eerste gesprek legde de psychiater mij uit dat hij werkte met cognitieve gedragstherapie. In deze vorm van therapie speelt je denken een belangrijke rol. Je leert erachter te komen hoe foute denkpatronen ontstaan. En hoe die denkpatronen je emoties en je gedrag beïnvloeden. Door trainingen en door huiswerk wordt getracht jouw denken te vernieuwen, waardoor je gedrag uiteindelijk positief verandert. De psychiater vertelde mij dat deze therapie in de jaren zestig van de vorige eeuw, door de Amerikaanse psychiater Aaron Beck was ontwikkeld. Ik vertelde hem toen dat die therapie al veel ouder is… zo’n 3000 jaar geleden schreef koning Salomo al: ‘Zoals een mens denkt in zijn hart zo is hij.’ Spreuken 23:7 (King James en de NASB) En zei ik: Paulus scheef in zijn brief aan de Romeinen dat wij innerlijk veranderen door de vernieuwing van ons denken. (Romeinen 12:2) En als Jezus ons oproept om ons te bekeren, dan gebruikt hij het Griekse woord metanoia dat betekent: een verandering van ons denken. Dus God werkt al heel lang met gedragsverandering vanuit ons denken. Je hebt tegenwoordig veel methoden die vanuit het denken werken. Je hebt bijvoorbeeld therapeuten die cognitieve gedragstherapie doen vanuit Mindfulness. De oorsprong ligt in het Boeddhisme. Het maakt gebruik van Oosterse meditatietechnieken. Oppassen dus! Een ander voorbeeld is: NLP Neuro Linguïstisch Programmeren. Die proberen ook verandering teweeg te brengen vanuit het denken. NLP wordt door veel theologen gezien als een vrucht van de New Age beweging. Kern New Age: ‘God dat ben jezelf.’ De NLP appelleert aan die goddelijkheid in jou. Zij zeggen bijvoorbeeld, ‘Je kunt, wat je wilt.’ Ik had een tijdje geleden een boekje in handen met de titel: ‘Verander je leven met NLP.’ Er stonden hoofdstukken in met titels als: ‘Denk uzelf gelukkig’ en ‘Denk uzelf naar succes.’ Er zijn best veel christelijke predikers die dit preken. Je gaat vandaag een wat andere boodschap horen. Eén ding is zeker: onze gedachten beïnvloeden elk aspect van ons bestaan, op een positieve of negatieve manier.
1
Onze gedachten hebben invloed op onze relaties, op onze gezondheid, op hoe we naar de wereld om ons heen kijken, hoe we naar God kijken en hoe we naar onszelf kijken. Het heeft invloed op ons zelfbeeld. Ik heb heel lang geknokt met een negatief zelfbeeld en had last van minderwaardigheidsgevoelens. Onzeker! Een negatief zelfbeeld herken je aan de volgende symptomen en kenmerken: • • • • • • • • • • • • •
Je bent vaak onzeker of je iets wel kunt. Je bent vaak bang om te falen. Je denkt altijd negatief over jezelf. Je overwaardeert de dingen die je slecht doet. Je onderwaardeert de dingen die je goed doet. Je voelt je niet trots op jezelf. Je denkt dat anderen beter zijn dan jij. Je kijkt daarom op tegen andere mensen. Je voelt je voortdurend te kort schieten. Je bent zeer gevoelig voor kritiek van anderen. Je schaamt je snel. Je gaat verantwoordelijkheid uit de weg. Je bent geneigd om je terug te trekken.
Mensen die last hebben van minderwaardigheid proberen dit soms te compenseren door hoge ambities, geldingsdrang, verlangen naar macht. Ze kunnen dan juist ijdel en trots worden. Bijvoorbeeld koning Saul. Ook Saul had last van minderwaardigheidsgevoelens. Toen hij koning werd en in Gods kracht overwinning behaalde en succesvol werd, kwam hij in de greep van trots, macht en verkeerde ambities. Uiteindelijk liet hij een standbeeld voor zichzelf maken. Hij vergat dat God hem die overwinningen had gegeven. Hoe ontstaat nu een slecht zelfbeeld? o
Je groeide op in een gezin waar veel van je geëist werd en als je niet kon voldoen aan die eisen, kreeg je het gevoel dat je een mislukkeling was.
o
Het kan ontstaan als er een dominante, autoritaire vader in het gezin is. Dat kan verlammend werken. Maar het kan ook ontstaan als er een te beschermend, te zacht, te verzorgende moeder is.
o
Het kan ontstaan zijn doordat ouders je onvoldoende bevestigden en onvoldoende waardering uitspraken waardoor je een gebrek aan zelfvertrouwen hebt gekregen.
Het zelfbeeld van je kinderen is voor een groot deel afhankelijk van de manier waarop ouders met hem/haar spreken en hoe ze met hem/haar omgaan. Het ontbreken van een bevestigende rol van ouders zorgt ervoor dat kinderen zich minderwaardig gaan voelen. Kinderen leren te geloven dat ze bijzonder, waardevol en goed zijn of dat ze niets voorstellen, door de boodschappen die zij van hun ouders ontvangen. Een kind dat opgroeit met een gezond gevoel van eigenwaarde en zelfrespect heeft betere kansen op een goed leven dan een kind dat vervuld is van minderwaardigheidsgevoelens. De impact van onze vaders en moeders in de eerste 5/6 jaar van ons leven is enorm.
2
En beschadigingen in onze jeugd gaan dieper dan beschadigingen van volwassenen, omdat je jezelf niet kon verdedigen en daardoor heel kwetsbaar was. Ik wil iets delen over rol van moeders. De band tussen moeder en kind wordt gezien als één van de meest unieke en meest complexe menselijke relaties. Deze relatie blijft een leven lang van invloed op het kind. In de eerste 5/6 jaar gaat een kind door 3 fases heen. De eerste fase is die van het hechten aan hun moeder. Hechting ontwikkelt zich als de moeder beantwoordt aan de behoeften van het kind, de behoefte aan voedsel, aan verschoning, aan geborgenheid, veiligheid, warmte, liefde, rust en troost. In dit stadium zijn baby’s zich niet bewust van een ‘ik’, los van de moeder. Zij denken: Mammie en ik zijn één. Dat wordt ook wel symbiose genoemd, een soort zij aan zij zwemmen met moeder. Deze symbiotische vereniging is er de oorzaak van dat baby’s in paniek raken als moeder er niet is. Het kind leert in deze fase vertrouwen. Het leert zichzelf te openen voor andere mensen en een intieme relatie met anderen aan te gaan. Zodra zuigelingen een gevoel van innerlijke veiligheid en hechting hebben ontwikkeld, kondigt zich een tweede behoefte aan. De behoefte van de baby aan zelfbeschikking, of onafhankelijkheid, komt tevoorschijn. Er treedt een verschuiving op van ‘mammie en ik zijn dezelfde’ tot ‘mammie en ik zijn niet hetzelfde.’ Periode van ‘losmaking’. Het kind leert zijn identiteit te scheiden van die van de moeder. Dit is een gezonde vorm van onafhankelijkheid, ontwikkeling van het eigen ego. Een moeder die zich zelf emotioneel ‘leeg’ voelt, kan de symbiose niet opgeven en zal de baby aan zich willen blijven binden. Het gevaar bestaat dat zij het kind belemmert in zijn ontwikkeling van ‘het los komen.’ In de derde fase leer je initiatief te nemen. Je leert hoe je de wereld in kunt trekken. Je bent niet bang om nieuwe dingen te leren en uit te proberen. Het is een periode van onderzoeken, aanraken, betasten en voelen van nieuwe dingen. Vanuit de basis van geborgenheid van de eerste fase voelen ze zich veilig genoeg om risico’s te nemen. (Deze fases gaat een kind door van 0 tot 5/6 jaar) Mijn moeder was een vrouw met veel onzekerheid en angsten. Zij was een zorgzame, maar ook over beschermende moeder. Ze kon mij niet loslaten. Ik ben daardoor nooit naar de kleuterschool geweest, groep 1,2. Ik werd daardoor niet zelfstandig. En door mijn over beschermende moeder dorst ik niets te ondernemen. Mijn moeder drukte mij voortdurend op mijn hart om vooral niet op te vallen. ‘Ga maar zo onopvallend mogelijk door het leven.’ ‘Wie voor een dubbeltje geboren is wordt nooit een kwartje.’ Ik werd dus ‘klein gehouden.’ Ik hoorde nooit: ‘Je kunt het!’ Maar: ‘Kun je dat wel?’ of ‘Dat kun je vast niet!’ ’Doe dat maar niet!’ Er werd mij ook geleerd om nooit risico’s te nemen. Je mocht eens falen. Al die woorden van mijn moeder kwamen mijn denken binnen en droegen vrucht. Ik ging erin geloven. En uiteindelijk ging ik mij gedragen naar wat ik dacht over mijzelf. Je bent wat je denkt! Ik wil je vandaag eens meenemen naar iemand die ook een slecht zelfbeeld had. Wij vinden hem in het boek Rechters, hoofdstuk 6. Hij leefde in een tijd dat het slecht ging met Israël.
3
De Midjanieten vielen voortdurend Israël binnen om de oogst te plunderen en te vernietigen. Ik lees voor uit hoofdstuk 6:5 en 6. ‘Niets lieten ze voor de Israëlieten over om van te leven, nog geen schaap, geen rund en geen ezel. Als een zwerm sprinkhanen kwamen ze aanzetten met hun vee en hun tenten: een onafzienbare massa mensen en kamelen die het land binnenviel en alles verwoestte. Door toedoen van Midjan verviel Israël tot bittere armoede, en het volk riep de HEER te hulp.’ De Israëlieten waren zo bang geworden dat ze in bergspleten en grotten gingen wonen. Ze waren lamgelegd door angst. Ze hadden gecapituleerd. Ze accepteerden het feit dat ze voortdurend geplunderd werden en leefden uiteindelijk in grote armoede. Wanneer we aan armoede denken, denken we gewoonlijk aan geld, maar armoede is een geest. En met geest bedoel ik een ‘gezindheid’. De geest van armoede is één van de meest krachtige bolwerken die Satan gebruikt: De geest van armoede houdt ons af van de volheid die God ons wil geven. De geest van armoede houdt ons af van onze bestemming. De geest van armoede dooft onze creativiteit. De geest van armoede zorgt ervoor dat we situaties accepteren en niet meer verwachten of geloven dat het beter kan worden. o Deze geest vult ons met ongeloof en maakt ons uiteindelijk machteloos! o De geest van armoede heeft invloed op ons zelfbeeld. Het houdt ons klein en geeft ons het gevoel dat wij niets kunnen. o o o o
Die geest van armoede had ook Gideon beïnvloed. Dan komt de engel van God naar hem toe en zegt: ‘De HEER zij met je, dappere krijgsman.’ Geweldig hoe God Gideon tegemoet treedt. God ziet meer in ons dan wijzelf vaak durven zien! Vervolgens zegt God tegen Gideon:‘Toon je moed en bevrijd Israël, dat is mijn opdracht.’ Rechters 6:14 En dan zien we een reactie die typerend is voor iemand die last heeft van minderwaardigheidsgevoelens. ‘Hoe zou ik Israël kunnen bevrijden? Mijn familie heeft in onze stam, Manasse, niets in te brengen, en ikzelf ben de jongste van de familie.’ Rechters 6:15 Manasse was één van de kleinste stammen van Israël. Binnen die stam was de familie van Gideon weer de minste. Hij gebruikt een woord (dal) dat zwakste, minste of armste betekent. • En binnen zijn familie was Gideon de tsaïr = minste, kleinste, onbetekenendste. Wat Gideon eigenlijk zegt is: ‘Ik stel niets voor!’ • •
Gideon had een minderwaardigheidscomplex. Gideon had een slecht zelfbeeld. Het antwoord van God is prachtig: ‘Ik ben met u, daarom zult gij Midjan verslaan als was het één man.’ Rechters 6:16 (NBG) ‘Ik ben met u!’ God zegt eigenlijk, Gideon jongen, het gaat niet om jou, het gaat om Mij. Jij hoeft niet machtig te zijn. Jij mag machteloos zijn, maar je mag ook je vertrouwen stellen op Mijn almacht!
4
God zegt tegen Gideon: Samen met Mij ben jij een held. Samen met Mij ben jij meer dan overwinnaar. Samen met Mij kun jij geweldige dingen tot stand brengen. Dit is wel heel erg belangrijk. Veel predikers leggen de nadruk op wat jij allemaal kunt! Maar dat doet God niet! Hij legt de nadruk op wat Hij kan doen! Wij moeten dus niet onszelf vergroten, maar God vergroten! God wil juist niet dat Gideon en Israël denken dat zij het zelf kunnen. Hij wil dat ze beseffen dat Hij degene is die hen overwinnaars maakt. Wanneer Gideon uiteindelijk al zijn troepen (32.000 man) heeft verzameld om ze in te zetten in de strijd, zegt God tegen Hem: ‘Het leger dat je bij je hebt is te groot.’ Rechters 7:2 Het leger is te groot. Heeft iemand hier enig idee hoe groot het leger van de vijand was? 135.000 soldaten! En die waren ook nog eens zwaar bewapend. Waarom zegt God ‘Het leger is te groot?’ Dat antwoord geeft Hij zelf. Lees maar verder in vers 2, ‘Ik lever de Midjanieten niet aan jullie uit, want ik wil niet dat Israël zich erop beroemt dat het zich op eigen kracht heeft bevrijd.’ Vervolgens mag iedereen die bang is vertrekken. 22.000 angsthazen nemen die uitnodiging graag aan. Er zijn er dus 10.000 soldaten over. Maar wat zegt God? ‘Het leger is nog steeds te groot.’ Vers 4 Dan vindt de bekende schifting plaats met de wijze waarop zij water drinken. Uiteindelijk blijven er 300 soldaten over. 300 man tegenover een overmacht van 135.000 man! Hoe zullen die 300 zich gevoeld hebben? Met dit ogenschijnlijke kleine en krachteloze legertje verslaat God het grote leger van de Filistijnen. Gideon werd echt een dappere held. Maar dat geldt ook voor jou! Hij wil dat niet alleen door Gideon heen doen, maar door ons allemaal. Wat de duivel of wat anderen ook tegen je zeggen, God zegt vandaag tegen jou: Jij bent een dappere held! God zegt vandaag tegen jou, dat jij meer dan overwinnaar bent, door Hem! Laten we tot slot nog eens kijken naar de manier waarop David Goliath versloeg. Goliath was imposant, indrukwekkend en hij boezemde angst in. We hebben allemaal te maken met reuzen in ons leven. Reuzen die ons intimideren. Reuzen die ons tegenhouden om op de bestemming te komen die God voor ons heeft. Reuzen van angst, mensenvrees, onzekerheid, twijfel, ongeloof. Hoe werd Goliath verslagen? Hoe komt het dat David een ‘overwinnaar’ was? Wat maakte het verschil tussen David en de Israëlieten? Het verschil zat hem in zijn denken! Het denken van de Israëlieten was vol van hun probleem: Goliath! Het denken van David was vol van God! David was God-gericht! En hij luisterde naar God! Dit in tegenstelling tot de Israëlieten. Zij luisterden naar Goliath. ‘In het dal bleef de Filistijn (Goliath) staan en riep de Israëlieten toe…’ en dan ‘Bij het horen van deze woorden stonden Saul en het leger van Israël verlamd van schrik.’ 1Samuël 17:8 en 11
5
De Israëlieten werden in hun denken beïnvloed door Goliath. Ze geloofden in zijn woorden en dachten daardoor minderwaardig over zichzelf. Ze konden Goliath onmogelijk verslaan. David hoorde diezelfde woorden als de andere Israëlieten. Hij had trouwens nog meer gehoord. Als kind zijnde had hij zijn vader over hem horen spreken. Zijn vader zei tegen de profeet Samuël dat David ‘de jongste was…’ In het Hebreeuws staat daar een woord dat betekent: ‘dat onderdeurtje‘. Op het slagveld wordt hij door zijn broer Eliab afgesnauwd. Wat doe je hier! Je hebt hier niets te zoeken. Jij hoort thuis bij die paar schapen. Jij bent geen soldaat! Koning Saul die tegen hem zegt: ‘Maar je kunt hem toch onmogelijk aan. Je bent nog maar een jongen…’ Saul zegt: David, jongen, je kunt het niet! ‘Alsof ik mijn moeder hoor praten…’ Maar David hoorde ook iets anders. David had God gehoord. Davids denken was gevuld met woorden van God. Davids denken was gevuld met de grootheid van God. David zag niet op zichzelf, David zag niet op het probleem. David zag op God. David luisterde naar God. ‘Overwinnaars’ leven door wat ‘God heeft gesproken.’ David sprak Goliath aan met geloofstaal. Hij riep: ‘Vandaag zal de Heer je aan mij uitleveren: ik zal je verslaan en je hoofd afhouwen. Hij is degene die de uitslag van de strijd bepaalt en hij zal jullie aan ons uitleveren.’ Hoofdstuk17:45-47 David zegt: De Here is met mij, daarom ben ik een overwinnaar! David was zich bewust van wat God door hem heen kon doen. David geloofde wat God over hem zei en negeerde de woorden die mensen over hem uitspraken. Het zijn van een ‘winner’ of ‘loser’ begint in je denken. Paulus spreekt in 2Korintiërs 10 over bolwerken in ons denken. Een bolwerk is een leugen, een misvatting die diep in je gedachte genesteld zit. Die leugens houden je gevangen. Paulus roept ons op om die bolwerken te slechten. Slechten is een ander woord voor slopen, volkomen kapot maken, vernietigen. De duivel zegt tegen je: • • • • • • • • • • • • •
Jij bent niet waardig om iets van God te ontvangen. Jij zult nooit geliefd zijn. Jij zult nooit succesvol zijn. Jij zult dat verslavingsprobleem nooit overwinnen. Jij zult die zonde van onreinheid nooit overwinnen. Jij zult die angst nooit overwinnen. Jij zult nooit echt veranderen. Jij zult altijd financiële problemen houden. Jij zult nooit een goede echtgenoot zijn. Jij zult nooit een goede moeder worden. Jij hebt te vaak gefaald, God zal het niet opnieuw met jou proberen. Jij zult altijd een probleem kind blijven. Jij bent een ‘loser’.
6
God zegt: • Jij bent mijn geliefd kind. • Jij bent waardevol in Mijn ogen. • Jij bent speciaal. • Jij bent bijzonder. • In mijn kracht kun jij je angsten overwinnen. • In mijn kracht kun jij veranderen. • In mijn kracht kun jij je problemen overwinnen. • In mijn kracht kun jij elke zonde overwinnen. • In mijn kracht kun jij een overwinnend leven leiden. Geloof je de leugen van de duivel of de waarheid van God? Je geboorte, je afkomst, de omstandigheden waarin je bent opgegroeid, de omstandigheden waarin je je op dit moment bevindt, wat anderen over je zeggen en wat de duivel over je zegt bepalen niet wie of wat je bent. Je bent wie en wat God zegt dat je bent! En wat en wie je bent, ben je dankzij Zijn genade en niet dankzij jouw verdiensten of inspanning. 1Korintiërs 15:10: 'Maar door de genade van God ben ik wat ik ben, en Zijn genade voor mij is niet tevergeefs geweest.' Vandaag kan het ‘bevrijdingsdag’ voor jou zijn. Je kunt bevrijd worden uit je gevangenschap van minderwaardigheid. God wil het juk van minderwaardigheid van je afnemen. God wil je bevrijden van de geest van armoede. Je kunt een kampioen zijn, je kunt een dappere held zijn, je kunt een geweldenaar in Gods Koninkrijk zijn, je kunt een reuzendoder zijn. Waarom? Omdat God dat zegt! ‘Maar God zij gedankt, die ons te allen tijde in Christus doet zegevieren…’ 2Korintiërs 2:14 (NBG) ‘Want het juk ... dat zwaar op hun schouders lag, de stangen op hun schouders en de stok waarmee ze werden geslagen, zijn door U stukgebroken. Het wordt een bevrijding zoals vroeger toen de Midianieten verslagen werden. ...’
7
