Jan Kerkhofs
15 mei 1924 - 16 december 2015 Jan Kerkhofs was professor emeritus aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven. Hij was onder meer medeoprichter van het Interdiocesaan Pastoraal Beraad (IPB) en stichter van de Foundation 'European Values Study' (Europees waardenonderzoek). Op 16 december 2015 overleed prof. Jan Kerkhofs sj in Heverlee. Jan Kerkhofs werd geboren te Hasselt op 15 mei 1924. Vanaf 1959 was hij verbonden aan de KU Leuven. Vanaf dat jaar doceerde prof. Kerkhofs pastoraalsociologie aan het Hoger Instituut voor Godsdienstwetenschappen. Bij aanvang van het academiejaar 1981-1982 werd Jan bijzonder hoogleraar pastoraaltheologie aan onze faculteit. In 1989 ging hij met pensioen. Jan Kerkhofs was een internationaal gewaardeerd socioloog en pastoraaltheoloog. In dit verband moet het door hem geïnitieerd Europees Waardenonderzoek worden vermeld, een onderzoek waarvoor hij in 1992 een eredoctoraat ontving van de Universiteit Tilburg. Onze collega was auteur van meer dan twintig boeken, spreker op talloze colloquia en studiedagen, organisator van belangrijke congressen, en gedurende vele jaren algemeen secretaris van Pro Mundi Vita. Ook engageerde hij zich sterk in UNIAPAC, de internationale organisatie van christelijke werkgevers. Jan was dan ook een wetenschapper die onderzoek en dienstverlening in onderlinge combinatie zeer belangrijk vond. De Faculteit Theologie en Religiewetenschappen zal zich Jan Kerkhofs blijven herinneren als een man die op een loyale en kritische wijze nadacht over de toekomst van de Kerk in veranderende contexten. Zijn gave van het woord en vrijheid van geest blijven voor ieder die hem gekend heeft een voorbeeld en inspiratiebron. Wij nemen afscheid van Jan op dinsdag 22 december 2015 in de kerk van de paters Jezuïeten, Waversebaan 220 in Heverlee-Leuven. De eucharistie vangt aan om 11.00 uur.
Mathijs Lamberigts, decaan Faculteit Theologie en Religiewetenschappen
Impressie van zijn leven Ten diepste toe, in alles wat hij zei en deed, werd Jan geïnspireerd door de God van Jezus van Nazareth. Die bijbelse inspiratie gaf hem een vrijheid die zijn leven, betrokkenheid, geloof en theologie tekenden. Vanuit een scherpe geest en een sterk vermogen tot het onderscheiden van de tekenen des tijds, kon hij Gods creatieve aanwezigheid in de wereld zien en ervaren. Hij was een trekker, een wegwijzer, een profeet en een inspirator op zijn eigen, verfijnde en kritische wijze. Daarbij waren zelfrelativering en humor, zeker naar het einde van zijn leven, nooit ver weg. Jan stond in een kritisch loyale verhouding tot de kerk als instituut. Hij stimuleerde tot verandering vanuit een houding van creativiteit en durf en baseerde zich daarvoor op het evangelie. Vaak sprak hij uit wat weinigen durfden zeggen, maar steeds vanuit een gemeenschappelijk aangevoelde verantwoordelijkheid voor de toekomst van de geloofsgemeenschappen. Hij stond regelmatig in de vuurlinie om te spreken over grotere inspraak en verantwoordelijkheden voor leken, het opentrekken van het priesterambt voor gehuwde mannen en voor vrouwen, voor een doorgedreven collegialiteit en decentralisatie van het gezag van Rome. Meer dan drie decennia lang was hij een groot pleitbezorger voor leken in allerlei pastorale functies. Jan was betrokken bij de grote impulsen naar vernieuwing in de kerk, zoals bij de oprichting van het IPB en haar werking in de eerste jaren. Jan Kerkhofs doorspekte zijn kritische uitspraken over de kerk vaak met humor. Tijdens een interview op de VRT naar aanleiding van het bezoek van Johannes Paulus II in België werd hij geïnterviewd over enkele heikele thema’s in de kerk. De interviewer vroeg hem naar de kwestie van de vrouw in de kerk. Het antwoord van Jan Kerkhofs was typerend voor zijn kritische geest, maar ook voor zijn humor: “Voor de kerk moet een vrouw ofwel maagd zijn, ofwel moeder, maar bij voorkeur beide.” Jan was een harde werker die de tijdsverschillen door zijn vele reizen moeiteloos kon overwinnen. Maar hij was zich sterk bewust van een evenwicht tussen werken en ontspanning. Jan was een fervente wandelaar, dagelijks in Heverleebos, in de zomer in Wallis in Zwitserland. Hij kon intens genieten van de bossen en de bergen. Een gezonde geest in een gezond lichaam was zijn motto. Jan was een raadgever voor velen op het vlak van levensvragen en spiritualiteit. Hij leefde vanuit de spiritualiteit van Ignatius en was ook geïnspireerd door Franciscus van Assisi. Hoe druk zijn agenda ook was en hoe vaak hij ook over de wereld reisde, er waren enkele dingen die altijd voorrang kregen: de tijd voor gebed en Schrift en de tijd voor mensen die hem nodig hadden. Jan werd door velen ervaren als spiritueel raadgever voor mensen die hoge functies hadden in de bedrijfswereld. Maar ook talloze studenten uit de faculteit Theologie en Religiewetenschappen konden op hem rekenen bij levensvragen en bij hun zoektocht naar spiritualiteit. Hij onderhield vriendschappen met studenten tot op het einde van zijn leven. Na zijn emeritaat bleef hij lezingen geven, vrienden ontmoeten en gastvrijheid betonen. In de eerste jaren van zijn emeritaat had hij eindelijk de tijd om een aantal boeken te schrijven over levensthema’s die hem nauw aan het hart lagen. Op korte tijd, want schrijven ging hem vlot af, verschenen publicaties over trouw, tederheid, macht en God als teder Licht. God als teder Licht en vriendschap waren hoofdthema’s in Jan zijn spiritualiteit. Hij ervaarde vriendschap als een ruimte voor God en sprak vaak in die context over het achtste sacrament. In zijn laatste levensjaren werd Jan goed verzorgd op de zorgafdeling van het Jezuïetenhuis in Heverlee. Hij hield nog steeds van mensen en boeken rondom hem heen en af en toe van een lekkere chocomousse. Dementie zorgde ervoor dat hij zich stilletjes meer en meer terugtrok in zijn eigen wereld. En toch was er nog steeds die glimlach en de interesse waarmee hij iedereen begroette. Zijn geliefde Vlaamse uitspraak, waarmee hij op het einde van een groot Leuvens congres van Concilium afscheid nam van alle internationale deelnemers, wensen we nu hem toe: Vaert wel ende levet scone. We geloven dat hij nu in Gods licht leeft en deel heeft aan het Mysterie dat zijn hele leven heeft bewogen. Dank je wel Jan.
Interview met Jan Kerkhofs sj in 2010 Enkele citaten uit één van de laatste interviews met Jan Kerkhofs sj (28 september 2010) toen hij 86 jaar was. Hij werd geïnterviewd door Liesbeth Pulinckx. Over de dood: “Ik bereid mij voor op het eeuwig leven, want als je 86 bent, weet je niet of je 87 wordt, daar moet je nuchter in blijven.” Over het bemoedigen van gelovigen vandaag: “Ik zou altijd maar terug naar het evangelie gaan. Daar zit veel creativiteit in.” Over het ambt in de kerk: “We moeten in de kerk ook meer pluralisme hebben in het ambt. Vrouwen en mannen. Ik ben voor de vrouw-priester hoor, als ze bekwaam zijn, maar de heren ook, als ze bekwaam zijn en anders niet. Maar ik denk dat we naar een nieuw model moeten gaan en dat zal gevonden worden met vallen en opstaan, met veel ruzie en met veel tegenwerking en daar moeten we tegenkunnen.” Over nieuwe vormen van kerk zijn en het sacrament van de vriendschap: “Waarin ik geloof is in kleine groepen die het serieus bedoelen en die moeten zich doorzetten, in een bisdom, in een parochie, in een decanaat. Elkaar ondersteunen als het nodig is en de moed niet direct kwijtraken. De blussers moeten maar buiten staan, maar je moet vuur stoken. Ik spreek van groepjes, want alleen kan men niets. Maar met vijf, zes, zeven, acht kan men veel, als men aan elkaar vasthoudt en doorzet. En koppig zijn, anders gebeurt er niets. Volhouden, niet meteen toeplooien bij de eerste moeilijkheid. Ik sprak vroeger veel van het sacrament van de vriendschap. Als je geen goede vrienden hebt, houd je het niet vol. Dus je moet vrienden hebben die je kunt vertrouwen, die u ook vertrouwen en die vooruit willen. En dan moet je maar een vriendengroep opbouwen en dat lukt wel als je een beetje zoekt. Maar nooit de moed laten vallen, ik heb er genoeg gezien die onderweg hun vleugeltjes lieten hangen. Als al de anderen hun vleugels laten hangen, dan moet jij vliegen, ik meen dat hoor. Op dat punt moet je koppig blijven, op andere punten minder (lacht). Een hele wereld veranderen kan niet, maar met kleine stappen kan men al veel bereiken hoor. We moeten over Vaticanum II heen, we moeten vooruit, ook al zijn vele dingen nog niet gerealiseerd van Vaticanum II. Maar je moet nooit schrik hebben, schrik is de slechtste raadgever. Ik heb veel geklommen in de Alpen, als ik uitschoof lag ik 700 meter naar beneden, maar ik had nooit schrik. Je moet nadenken, maar nooit schrik hebben. En je moet goede vrienden hebben die elkaar ondersteunen. Je moet nooit opgeven en altijd vinden dat wat je doet je dat de moeite waard vindt.”
Quotes
Levende mensen zijn veel belangrijker dan kerkstructuren De vreugde van het christen zijn is heel belangrijk Zonder behoedzame grensoverschrijdingen wordt de kerk een fossiel Bidden is noodzakelijk om God te ontmoeten Zolang er over de vrouw in de kerk moet gesproken worden, gaat het niet goed met de kerk Toekomstige realiteit moet voorbereid worden. En wel 'van onderuit', daar deze echt niet door een zo maar plots 'van boven' komend decreet verwerkelijkt kan worden. De dingen van morgen hebben de preludes van vandaag nodig
J. Kerkhofs, De smalle weg. Over "het Rijk" dat komen zal als bron van alle zingeving, Kapellen, DNB-Pelckmans, 1988, p. 15
Reflectie Jean-Paul Vermassen bij het overlijden van Jan Kerkhofs sj Pater Jan Kerkhofs sj is niet meer. Zijn openheid, zijn vooruitziendheid en zijn vrijheid zullen ons voor altijd bijblijven. Hij incarneerde als geen ander de vernieuwingsgeest van het Tweede Vaticaans Concilie. Zijn inzet en de inzet van zijn generatie theologen werden niet geïntegreerd in de institutionele Kerk. Maar in de geest van vele christenen in Vlaanderen leeft de spirit van Jan Kerkhofs verder. “Meer inspraak en medeverantwoordelijkheid in de Kerk, van Rome tot in de parochies. Een vernieuwing van het ambt in de Kerk. Een belangrijker inbreng van de vrouw in de Kerk. Een meer open, dynamische en wereld-betrokken theologie. “ Dat alles kon, aldus Jan Kerkhofs, vanuit het ernstig nemen van de geloofszin van de gelovigen. (sensus fideï en sensus fidelium) Ach, hij had alles sociologisch onderzocht. Of hij voorzag de dingen vanuit zijn feeling voor ‘de tekenen des tijds’. Vlaanderen, Europa en de wereldkerk. Oecumene en dialoog met de wereldgodsdiensten. Hij was er allemaal mee bezig. Een duizendpoot en wereldchristen was hij. Maar bovenal was hij een inspirerende religieuze gids die zichzelf laafde aan Jezus en zijn evangelie. ‘De vrijheid van de kinderen Gods’ was het meest geliefde thema van Jan Kerkhofs. Hij beleefde die vrijheid. Hij predikte die vrijheid. Hij gaf ze door: aan heel velen. Het is de vrijheid van de kinderen Gods die nu aan de basis - gelouterd en versplinterd toch overal doorbreekt, 50 jaar na het concilie. Nu kan het, nu de oude kerkelijke structuren wegvallen… Nu kan de jonge wijn in nieuwe zakken. Jan Kerkhofs zag het lang geleden reeds: ‘Morgen is er al’, schreef hij toen uit in één van zijn vele boeken. Pater Jan Kerkhofs leefde van de evangelische vrijheid van de Geest, die paus Franciscus uitstraalt vandaag. Pater-jezuïet Jan Kerkhofs overleed kort na de viering van 50 jaar concilie én op de vooravond van de 79ste verjaardag van paus-jezuïet Franciscus . Mooi en betekenisvol! Goede vriend Jan, dankjewel voor zoveel!! Ik koester je voor altijd in één van de kostbaarste kamers in mijn hoofd.
Begrafenisrede door prof. Johan Verstraeten Oratio funebris voor professor emeritus Jan Kerkhofs sj In 1962, bij het begin van het Tweede Vaticaanse Concilie schreef Jan Kerkhofs dat een gezonde relatie tussen de kerk en een snel veranderende samenleving alleen maar mogelijk zou zijn “dank zij een meer persoonlijke verdieping der christenen” die hen in staat stelt dynamiek te brengen in de eigen christelijke organisaties en zich overal waar mogelijk, gezamenlijk met andersdenkenden te engageren “voor gemeenschappelijke belangen van algemeen welzijn” (p. 71). Dit citaat uit het invloedrijke boek over De Kerk in Vlaanderen (Tielt, Lannoo, 1962, p. 10 en 71) vat perfect samen waarom Jan Kerkhofs in alle betekenissen van het woord een buitengewone hoogleraar was: Met zijn doctoraat over “Geloofspraktijk en sociaal milieu in Limburg” was hij in 1953 de pionier van de godsdienstsociologie in Vlaanderen en drie jaar voor de Pastorale Constitutie Gaudium et spes bewees hij al in staat te zijn de tekenen des tijds te lezen. Jan Lambrecht zei naar aanleiding van zijn emeritaat: “hij was ons altijd voor”. Als sociale wetenschapper begreep jan beter dan wie ook de gevolgen van een snel veranderende wereld voor de kerk en het geloof en met het temperament dat hem eigen was, streefde hij kritisch en loyaal naar een open kerk waarin goed gevormde gelovige vrouwen en mannen een rol van maatschappelijke betekenis zouden vervullen. Geïnspireerd door het evolutionair Godsbeeld van Teilhard de Chardin keek Jan Kerkhofs zonder angst naar de toekomst en zoals de door hem bewonderde Thomas More was hij een “man for all seasons” die de echte vrijheid van de kinderen Gods belichaamde. Als lid van de sociëteit van Jezus, die hij zonder aarzelen ‘een vrije bende van de Heer’ noemde behaalde hij de diploma’s van licentiaat in de filosofie, doctor in de sociologie en licentiaat in de theologie. In 1956 werd hij priester gewijd. Van 1958 tot 1966 doceerde hij bij de Jezuïeten te Heverlee moraaltheologie en van 1959 tot 1961 algemene sociologie aan de UFSIA. Zijn loopbaan aan de K.U.Leuven begon in oktober 1959 met een lesopdracht voor pastoraalsociologie aan het Hoger Instituut voor Godsdienstwetenschappen. In 1981 werd hij in opvolging van Paul Anciaux benoemd tot pastoraaltheoloog aan de Faculteit Godgeleerdheid. Omwille van zijn rijke staat van verdienste werd hij onmiddellijk benoemd tot buitengewoon hoogleraar. Hij werd bovendien ook voorzitter van de afdeling pastoraaltheologie. Na het invloedrijke boek over de Kerk in Vlaanderen dat hij samen met Jean Van Houtte uitgaf, volgden talrijke publicaties, waaronder een deel van het Handboek voor pastoraat en meer dan twintig boeken waarvan de titels symptomatisch waren voor zijn toekomstgerichtheid, alsook voor de onderwerpen die hem existentieel boeiden. Om maar enkele voorbeelden te noemen: “De morgen is er al”, “De smalle weg”, “De stille ommekeer”, “De versnelde ommekeer”, “Ish en Ishah”, “Het gezin in goede en kwade dagen”. Daarbij kwamen nog talrijke kritische en inspirerend artikels, onder meer in de tijdschriften Streven en De Nieuwe Boodschap. Zijn belangrijkste wetenschappelijke verwezenlijking was de oprichting van de stichting ‘European Values Study’ die vanaf 1981 de evolutie bestudeerde van de mentaliteiten in Europa en Noord-Amerika. Dit onderzoek was gebaseerd op enquêtes die representatief waren voor ongeveer 600 miljoen volwassenen. De impact van zijn Values Study project was enorm. De resultaten vonden niet alleen een neerslag in een zeventigtal boeken en honderden artikels, maar ook in colloquia voor multinationals, voor de bisschoppenconferenties van Europa en de Verenigde Staten en voor leidinggevenden van de Europese christen democraten. Omwille van zijn inzet voor de European Values Study ontving hij in 1992 een eredoctoraat van de universiteit van Tilburg. Minstens even belangrijk als zijn loopbaan aan de K.U.Leuven was de functie die Jan Kerkhofs uitoefende van 1963 tot 1981 als secretaris-generaal van het internationale studie en informatiecentrum Pro Mundi Vita. Uit de vele initiatieven die hij in dat kader nam, blijkt eens te meer hoezeer hij op zijn tijd vooruit was. Hij publiceerde een opmerkelijk bulletin over “bisschoppelijk leiderschap” en hij stimuleerde via talrijke colloquia een kritische reflectie over thema’s zoals: de toekomst van de kerk in
China, nieuwe ambtsvormen in de kerk en de zoektocht naar heelheid in het Westen als antwoord op de leegte. In het kader van Pro Mundi Vita organiseerde hij in opdracht van het toonaangevende tijdschrift Concilium in Brussel een internationaal theologisch congres waaraan zowat alle belangrijke theologen deelnamen. Voor de Aziatische bisshoppen organiseerde hij in Hong Kong een colloquium over ambten in de kerk en in samenwerking met de kardinalen Basil Hume en Godfried Danneels een internationaal colloquium over de lokale kerk. Jan was ook actief in de Stichting Christenen voor Europa en hij engageerde zich als voorzitter van het Kardinaal Alfrink Vredesfonds voor Pax Christi internationaal en Pax Christi Vlaanderen. Hij bevorderde de samenwerking tussen de religieuze congregaties en één van de resultaten hiervan was de stichting van het tijdschrift Wereldwijd. Hij was bovendien één van de medeoprichters en tegens jarenlang actief lid van het IPB, het Interdiocesaan Pastoraal Beraad, waar zijn gewaardeerde tussenkomsten bijna altijd hun weg vonden naar de media. Jan Kerkhofs was echter meer dan een academicus of een informele kerkleider. Meer dan zijn collega’s was hij een vaderfiguur, of beter, een tochtgenoot die zijn studenten en vele vrienden op hun levensweg begeleidde. Zoals hij het zelf zegde, wilde hij hen vormen tot mensen die leven in de vrijheid van de kinderen Gods. Meer nog, hij verstond de kunst om zijn studenten de sleutel aan te reiken waarmee zij de schatkist van hun talenten konden openen. Velen heeft hij met raad en daad bijgestaan, hun horizon verruimd, hun huwelijk ingezegend, hun kinderen gedoopt en leren onderscheiden wat hen te doen stond in crisismomenten. In dat alles beleefde hij het sacrament van de vriendschap en hierover zei hij ooit: “ik ontmoette zoveel vrienden die mij geborgenheid hebben gegeven dat ik geen tegenspraak zag tussen de kern van het evangelie en het zoeken naar tederheid en humaniteit.” Hij was de spil van verschillende clubs van vrienden met wie hij, naar eigen zeggen, samenzweringen op touw zette. Dit brengt mij bij de maatschappelijke betekenis van Jans leven. Als geestelijk begeleider hielp hij UNIAPAC om te vormen tot een mondiale en oecumenische organisatie. Hij spoorde christelijke werkgevers en ondernemers aan om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen. Hij deed dit voordat in de bedrijfsethiek over maatschappelijke verantwoordelijkheid werd gesproken. Jan was niet alleen een wereldburger maar ook een Limburger in hart en nieren. Daarvan getuigt niet alleen het onderwerp van zijn doctoraat, maar ook zijn betrokkenheid bij de oprichting van het bisdom Hasselt en zijn daadwerkelijke inzet, samen met zijn vrienden uit de politieke en economische wereld voor de schepping van werkgelegenheid. Nog veel meer zou kunnen gezegd worden over het rijke leven van Jan, maar dat kan niet in een korte oratie samengevat worden. In elk geval kan men met Jean Paul Vermassen zeggen dat hij als geen ander de vernieuwingsgeest van het Tweede Vaticaans Concilie incarneerde. Jef Bulckens drukte dit naar aanleiding van Jans emeritaat als volgt uit: “Weinigen in Vlaanderen hebben van zo nabij en met zo’n grote vrijheid en openheid het christelijk en kerkelijk leven gevolgd, gediagnosticeerd en van blauwdrukken voorzien…” Namens de faculteit en ook in eigen naam wil ik uit dankbaarheid voor alles wat Jan geweest is, bij wijze van besluit enkele door Bert Claerhout opgetekende woorden van Jan zelf citeren waaruit blijkt dat hij voor alles een authentieke voorganger in het geloof was: “God bleef voor mij altijd synoniem van teder licht. Een licht dat verwijst naar klaarheid, helderheid, naar een vorm van rechtvaardigheid waarbij niets meer vals of verwrongen is, en naar pure, universele en allesomvattende liefde…dat verlangen naar tederheid en licht heb ik mijn hele leven gekoesterd” (De Standaard zaterdag 15, zondag 16 en maandag 17 april 1995, p. 13). Inderdaad Jans leven was gegrond in een geloof dat gekenmerkt werd door ‘een diep heimwee’ naar deze helderheid, een heimwee “naar een toestand waarin alles definitief goed is en waarin liefde tegelijk universeel, heel erg persoonlijk en onbedreigd is” (ibidem). Moge dit heimwee ook ons bezielen. Johan Verstraeten, Leuven, 22 december 2015.
Bibliografie (een selectie): Boeken: J. KERKHOFS, Laat mijn volk gaan. Kerkopbouw van onderuit, Antwerpen, Patmos, 1975. J. KERKHOFS, Morgen is er al. Blauwdruk voor een alternatieve Kerk in Vlaanderen, Tielt, Lannoo, 1976. J. KERKHOFS, De stille ommekeer, oude en nieuwe waarden in het België van de jaren tachtig, Tielt, Lannoo, 1984. J. KERKHOFS, Jongeren en waarden in West-Europa, Brussel, De Zutter, 1985. J. KERKHOFS, De smalle weg. Over het Rijk dat komen zal als bron van alle zingeving, Kapellen, Pelckmans, 1988. J. KERKHOFS, De versnelde ommekeer, Tielt, Lannoo, 1992. J. KERKHOFS, Een gezin? Ja! Een huwelijk? Neen! : evolutie van meningen in Europa, 1993 J. KERKHOFS, Europa zonder priesters? Democratie, gezag en leiderschap in de kerk, Averbode, Altiora, 1995. J. KERKHOFS, De Europeanen en hun waarden : wat wij denken en voelen, Leuven, Davidsfonds, 1997. J. KERKHOFS, Een horizon van teder licht, Tielt, Lannoo, 1997. J. KERKHOFS, Het labyrint en de wegen. Een naald voor het kompas van zoekende gelovigen, Tielt, Lannoo, 2000. J. KERKHOFS, K. DOBBELAERE, Verloren zekerheid, Tielt, lannoo, 2000. J. KERKHOFS, Het geweten. Een sociologisch- theologische studie over de ruggengraat van goed en kwaad, Tielt, Lannoo, 2002. J. KERKHOFS, Macht in de Kerk van vandaag en morgen, Tielt, Lannoo, 2003. J. KERKHOFS, Trouw, een weg naar samenleven in vertrouwen, Tielt, Lannoo, 2004. G. DE WEERD, J. KERKHOFS, Vredesgemeente, Pax Christ Vlaanderen, 2005. L. BULCKENS, P. COOREMAN, Kerkelijk leven in Vlaanderen anno 2000 : opstellen voor Prof. Dr. Jan Kerkhofs bij zijn emeritaat, Leuven, Acco, 1989 Enkele artikels: J. KERKHOFS, The Irish Conflict, in The Furrow 24/12(1973)741-742. J. KERKHOFS, Christenen in China en Christenen in het Westen, in Streven 46(1978)99-109. J. KERKHOFS, Mensenrechten en grondrechten in de kerk, in Streven 46(1979)483-491. J. KERKHOFS, Naar een Europese bevrijdingstheologie?, in Streven 47(1979)3-15. J. KERKHOFS, Ontwikkelingen in de Chinese kerk, in Streven 48(1980)197-206. J. KERKHOFS, Ambt en gemeenschap, in Streven 49(1982)763-773. J. KERKHOFS, God in West-Europa, in Streven 51(1983)99-109. J. KERKHOFS, Westers geloof in reïncarnatie, in Streven 52(1984)103-112. J. KERKHOFS, Joannes XXIII : een biografie, in Streven 53/1(1985)57-63. J. KERKHOFS, Kerk en staat in zweden : naar een scheiding?, in Streven 55/11(1988)992-1001. J. KERKHOFS, Het Europees en Belgisch Waardenonderzoek en de Vlaamse christelijke sociale beweging, in De gids op maatschappelijk gebied 11(1993)839-851. J. KERKHOFS, Individualisering en secularisering: waarden-evolutie van jongeren in een postmoderne cultuur, in Tijdschrift voor welzijnswerk 17/166(1993) 41 - 47. J. KERKHOFS, Enige aspecten van het vrijwilligerswerk volgens het Europees waardenonderzoek, in Tijdschrift voor welzijnswerk 17/171(1993)21 – 27. J. KERKHOFS, Catholics and Protestants in Europe, in Ethical Perspectives 1/3(1994)123-129. J. KERKHOFS, Western European Attitudes to Death and the Hereafter, in Louvain Studies 20/2(1995)282-293. J. KERKHOFS, Priesterloze parochies, in Mensen onderweg 3(1995)1-8. J. KERKHOFS, Op de grens, in Mensen onderweg 102/8(2000)2-7. J. KERKHOFS, Roemeense kerken onder oecumenische spanning, in Tertio 3/115(2002)14. J. KERKHOFS, Finnen gaan prat op moderne kerk, in Tertio 3/117(2002)13. J. KERKHOFS, Italië ontkerstent op zijn Italiaans, in Tertio 3/114(2002)14. J. KERKHOFS, Geloven in Europa, in Tertio 3/112(2002) 6-7. J. KERKHOFS, Tussen vrijheid en trouw : Zwitserse kerk kampt met nijpend priestertekort, in Tertio 3/119(2002)12. J. KERKHOFS, Grootmoeders verslaan atheïsme : Rusland nog niet klaar met oecumene, in Tertio 3/120(2002)12. J. KERKHOFS, Geprangd tussen Rome, Moskou en Constantinopel, in Tertio 3/113(2002)12. J. KERKHOFS, Some European Reflections about Individualism, in Ethical Perspectives 5/2(2005)102-108. J. KERKHOFS, Reorganizing the Parish: A Horizon of Kindly Light, in The Furrow 56/4(2005)195-207. J. KERKHOFS, Trouw, in Rondom gezin 27/2(2006)2-8.
