Jan de Rooij

Memo AAN

deelnemers uitvoeringsagenda duurzaamheid

VAN

Joost Reus/Ingrid Veltkamp/Jan de Rooij

ONDERWERP

Opbrengst 15 december 2015

DATUM

5 januari 2016

Beste deelnemers aan de avond over een uitvoeringsagenda Duurzaamheid, Zoals beloofd een terugkoppeling van de avond van 15 december jl. Wij vonden het een geslaagde bijeenkomst en hopen op een vervolg. De avond in een notendop: Inleiding: Joost trapt de avond af met een korte inleiding. In bijlage 1 is de inleiding in het kort weergegeven. Plenaire discussie Naar aanleiding hiervan ontspint zich een gesprek met een grote diversiteit aan onderwerpen: bijlage 2 geeft een impressie van de onderwerpen die tijdens het eerste deel van de avond de revue passeerden. Vooraf excuses voor eventuele fouten in die weergave. Wij houden ons aanbevolen voor reacties hierop. De inhoud van bijlage 2 vloeit voort uit onze summiere aantekeningen. Na het plenaire deel hebben we in groepjes verder gebrainstormd over mogelijke onderwerpen. Resultaten groepsdiscussie (flappen) In bijlage 3 is de letterlijke tekst van de flappen uit het tweede deel van de avond weergegeven. In bijlage 4 is een lijst met deelnemers en contactgegevens opgenomen. In bijlage 5 is een overzicht opgenomen van ideeën die in eerdere brainstormbijeenkomsten over duurzaamheid in Culemborg zijn ontstaan. De avond overziend zien wij de volgende afspraken/conclusies: - Er is bereidheid en draagvlak om regelmatig met elkaar van gedachten te wisselen over duurzaamheid. De gemeente wil dit faciliteren door in 2016 een aantal bijeenkomsten te organiseren. De eerstvolgende bijeenkomst zal in februari 2016 plaatsvinden. - Het college van B&W zal een uitvoeringsagenda Duurzaamheid vaststellen, waarin wordt beschreven: • Het doel van de agenda; • De projecten die de gemeente zelf wil uitvoeren; • De wijze waarop de gemeente initiatiefnemers wil faciliteren om projecten te realiseren; • De wijze waarop de agenda de komende jaren uitgevoerd gaat worden. Afsluitend: Vanuit de gemeente roepen we jullie op om indien je de volgende bijeenkomst bijwoont, na te denken over een concreet voorstel voor een te starten project en wat je nodig hebt om dat starten te helpen realiseren. Dat maakt het ook mogelijk om de volgende bijeenkomst gericht te starten met een aantal pitches.

Met vriendelijke groet Joost Reus Gemeente Culemborg Ridderstraat 250

Postbus 136 4100 AC Culemborg

Tel 0345 477 700 Fax 0345 477 950

[email protected] www.culemborg.nl

2

Bijlage 1 Inleiding door Joost Reus Uitvoeringsagenda • • •

•

• •

• • •

Duurzaamheid

We staan voor een grote opgave willen we ervoor zorgen dat we de aarde geschikt houden voor onze kinderen en kleinkinderen Die opgave zit vooral aan de planet-kant van duurzaamheid. Dan gaat het over energie en klimaat, maar ook over uitputting van grondstoffen en behoud van biodiversiteit Op allerlei niveaus is actie nodig: o Mondiaal (Klimaatconferentie Parijs) o Europees o Nationaal (SER-Energieakkoord) o Provinciaal (Gelders Energieakkoord) o Regionaal (Samenwerking Regio Rivierenland) o Lokaal Een van de redenen voor mij om wethouder te worden is om initiatieven die er zijn op duurzaamheidsgebied in Culemborg een zetje te geven en om de inspanningen die wij als gemeente Culemborg moeten doen, te versnellen Maar als we in Culemborg toe willen naar een klimaatneutrale, circulaire economie dan kan ik het niet alleen en heb ik iedereen in deze gemeente keihard nodig. Samen komen we verder. Mijn ideaal is dat we samen bouwen aan duurzaamheidsagenda waarin staat welke activiteiten we het komende jaar gaan uitvoeren en hoe we met elkaar het vliegwiel rond duurzaamheid kunnen gaan versnellen. En dat we enkele keren per jaar bij elkaar komen om successen te delen, elkaar te inspireren en vervolgplannen te maken. Ik had ook kunnen beginnen met een milieubeleidsplan met ambitieuze doelstellingen, maar ik wil liever concreet aan de slag. We weten waar we naar toe willen, de vraag is alleen hoe we er komen. Als er eenmaal concrete acties genomen zijn en het laaghangend fruit geplukt is, dan gaan we daarna wel nadenken over en politiek draagvlak creëren voor de vervolgstappen. Wij nemen als gemeente zelf ook concrete stappen: o Voorbereiden van 6 MW extra windenergie, samen met burgers uit de stad die hier in willen investeren en eventueel gekoppeld aan een duurzaamheidsfonds waarmee we andere projecten kunnen financieren;. Begin volgend jaar gaan we een startnotitie voorleggen aan inwoners en daarna een ambitiedocument laten vaststellen door de raad. o Verduurzamen van het maatschappelijk vastgoed, eventueel in samenwerking met het Energie Diensten Bedrijf Rivierenland, de koepel van energiecoöperaties in de regio o De nieuwe Brede School Oost wordt een van de duurzaamste scholen van Nederland o We doen mee aan een regionale biomassa keten waarbij eigen snoeihout wordt versnipperd en toegepast in duurzame houtkachels, om te beginnen in de Gelderlandfabriek o We verLEDten stapsgewijs onze straatverlichting

3 •

•

•

•

•

•

•

Maar er is meer nodig o Inwoners enthousiast maken om hun huizen te isoleren en te investeren in duurzame energie: begin gemaakt in de Bloemenbuurt door Thermo Bello in samenwerking met HOOM. o Ondernemers prikkelen om hun bedrijven duurzamer te maken: zorgen dat bedrijven elkaar inspireren, maar ook wijzen op wettelijke verplichting om investeringen te doen die binnen vijf jaar renderen. o Met ontwikkelaars aan de slag om de nieuwbouwwoningen in Culemborg energieneutraal te maken. o Mensen warm maken voor elektrisch vervoer en voor de fiets in plaats van de auto of voor andere keuzes rond voedsel en vrije tijd. Mijn vraag voor vanavond aan jullie is: welke ideeën hebben jullie - waar je zelf ook letterlijk en figuurlijk energie in willen steken - en hoe kunnen we samenwerken om deze ideeën uit te werken en uit te voeren? We hebben als gemeente niet veel geld, maar in de begroting hebben we de komende drie jaar een jaarlijks budget van € 25.000 gereserveerd om nieuwe projecten en activiteiten een zetje te kunnen geven Vandaar de uitnodiging aan jullie om vanavond met een paar concrete plannen te komen die we kunnen opnemen in de dynamische uitvoeringsagenda duurzaamheid. Een eerste versie wil ik begin volgend jaar naar de raad sturen ter informatie. Ik merk dat er in de raad wel meer draagvlak ontstaat om stappen te zetten, dus het kan best zijn dat men de agenda nog wil aanvullen. En het gaat natuurlijk ook over de inzet van financiële middelen en de keuzes die we willen en kunnen maken als stad. Als we met goede voorstellen en projecten komen, dan is de kans groter dat een raad daar ja tegen zegt, dan wanneer ik alleen om extra geld kom vragen. Vanavond is de kans om verbindingen te leggen en te brainstormen over mogelijkheden, maar ook kunnen plannen en ideeën later worden voorgelegd. Per plan kijken we dan hoe de gemeente hierin kan faciliteren door middel van meedenkkracht, netwerken, faciliteiten of een klein beetje geld. En wat mij betreft komen we in februari weer bij elkaar met een grotere groep, presenteren we een concept uitvoeringsagenda met de plannen die wij zelf gaan uitvoeren en een paar plannen uit de stad en kijken we hoe we met elkaar duurzaamheid in deze gemeente nog hoger op de agenda kunnen krijgen.

4 Bijlage 2 Opmerkingen/Onderwerpen uit de plenaire discussie Vooraf, excuses voor de onvolledigheid en de wellicht foutieve weergave!

Michiel Kok: Ik zou graag een project starten om samen met mensen met een afstand van de arbeidsmarkt tuinen te onderhouden. Werken aan het groen en het tegengaan van het verstenen van tuinen. Jenny Senhorst: In Barneveld loopt een project waarin de (moes)tuinen van oudere mensen worden onderhouden. De opbrengst van de moestuinen gaat naar de voedselbank. Marian Lubbers: Ik zou graag het wandelen in Culemborg stimuleren. Wandelen in de natuur en al lopend groen en zorg met elkaar verbinden. Denk aan wandelingen met ouderen in de natuur, activering van ouderen. Mariëlle Piels: dat geldt ook voor de openbare ruimte in de bebouwde kom. Lanxmeer heeft ervaring met zelfbeheer van de openbare ruimte. Waarom wordt dat niet meer in Culemborg toegepast? Ook het voorbeeld van de schapenkudde in West is een manier om mensen bewust te maken van de (zorg voor) de buitenruimte. Gerben Overweg: Ik wil me graag inzetten voor het groener maken van schoolpleinen. Ik merk dat daar veel energie in zit. Het educatieve aspect is vooral voor jonge kinderen van belang. Jolanda Verburg: De ‘Elisabethvrouwen’ zijn betrokken bij de meest lelijke gebouwen van Culemborg. Het zwembad zou je niet zomaar moeten slopen. Zoek naar een nieuwe invulling. Baukelien Franken: Het zwembad ligt tussen twee middelbare scholen. Ideaal voor een jongerenontmoetingsruimte. Je zou er duurzaam ondernemen voor de jeugd kunnen stimuleren. Ik ben bezig met het opzetten van een idee om de 1ste gezonde snoepwinkel ter wereld op te zetten, met als basis gedroogd biologisch Betuws fruit. Kan de gemeente het zwembad niet tijdelijk als experimenteerplaats vergelijkbaar met de Krachtfabriek in Houten ter beschikking stellen? Thomas Jansen: Culemborg bestaat al 700 jaar en staat van oudsher bekend als Vrijstad. Kan je dat niet als culturele bodem onder een verhaal leggen om te experimenteren om regels die duurzaamheid belemmeren terzijde te schuiven? Joost Reus: Let op ik ben wel wethouder en moet dus werken binnen de kaders van weten regelgeving. Jan Goed: toch zit daar wel iets in. Als je zonnepanelen in het beschermd stadsgezicht wil aanleggen moet je een vergunning aanvragen waar je ook leges voor moet betalen, dit werkt ontmoedigend. Culemborg als proeftuin voor deregulering gericht op duurzaamheid Carleen: je zou moeten komen tot een systeem om groene maatregelen financieel niet te belasten (vergroenen van het gemeentelijke belastingsstelsel). Dit geldt bijvoorbeeld voor de aanleg van groene daken (waterberging en natuur) ook kan hier de rioolheffing in worden betrokken en de parkeerbelasting. Maak daar een groene campagne van en het wordt een sneeuwbaleffect. Culemborg zou kunnen stimuleren dat het een plastic tasjes-vrije gemeente wordt. Annerieke van de Vegt: Binnenkort bestaat Culemborg 700 jaar. Ter voorbereiding van de festiviteiten zijn verschillende werkgroepen actief. Duurzame ontwikkeling zou een aanvullend thema kunnen zijn. Op 21 mei is het natuurzorgdag op Werk ’t Spoel.

5 Gerwin Verschuur: Thermo Bello is het wijkenergiebedrijf van Lanxmeer. We zijn bezig om een coöperatie gericht op duurzame energie voor heel Culemborg op te richten. Dat kan gaan om energie maar ook over energiek, waarmee veel meer duurzaamheidsonderwerpen een kapstok krijgen. Water: Veel water wordt verspild. Tijdens het sproeien van de tuin. Iedereen een regenton bespaart heel veel water. Annerieke: Duurzaamheid is een thema voor een select gezelschap. Hoe bereiken we kwetsbare groepen? We moeten onze kennis delen, bijvoorbeeld door het organiseren van een markt. Duurzaamheid moet normaal worden. Geef ook meer aandacht aan het bestaan van het groene lintje. Autodelen is een mooie kans. Dat de gemeente klimaatneutraal wordt is een goed streven. Gestimuleerd zou moeten worden dat ieder bedrijf in Culemborg daar mee aan de slag gaat. Vier één keer per jaar een duurzaamheidsdag. Maak een groene agenda, spread the news, maak een groene column in de Culemborgse Courant. Caetshage als voorbeeld voor duurzaam voedsel.

6 Bijlage 3 Flap 1 Educatie en bewustwording •

• • • • •

• • • • • • • • •

Doelgroepbepaling:

sociale klasse - Leeftijd - Allochtone vrouwen koken - Allochtone mannen moestuin Boodschap/ Thema bepalen Dialoog aangaan - nulmeting Wat doen we met COP21 Parijs? Wat kunnen (kunnen: positief maken) we zelf met COP21 Parijsakkoord? Triggers: - Geld besparen (schuldhulpmaatje) - Eenvoudige gedragsverandering - Wat kan je thuis al doen - Voorbeelden (alles elektrisch) Gastlessen (alle doelgroepen) Communicatiekanalen: - Groene agenda ---> campagnes Culemborg 700 – Duurzaamheid Groene Betuwe – Stadsmuis Groene campagnes Kringloop: Bartje uitbreiden Groene schoolpleinen/scholen Financieringsbronnen/fondsen ---> energiebedrijven e.a. (commerciële organisaties) Kennismarkt/-cafe

7 Flap 2 Regelgeving/Vrijstad • WOZ – niet omhoog bij duurzaamheidsinvesteringen • Leges – niet bij duurzaamheidsinvesteringen (Sandra) • Renteloos lenen (revolverend fonds) • Eisen bouwvergunning? (in beschermd Stadsgezicht) • Zuiveringsheffing aanpassen bij waterbesparing (Carleen) • Proeftuin Vrijstad (Thomas Jansen) • Stadverbruikmonitoring (Jenks) • Accountmanager duurzaamheid bij de gemeente (Jan G) • Evt. als pilot meelopen in RA-OZB-WH project IenM

Flap 3 Voedsel Betuws lokaal fruit drogen (nodig: oude zwembad tot het verkocht is) Andere mogelijkheden in het zwembad: • Drogers op duurzame energie • Champignons kweken op koffiedik • Alcoholvrij bier brouwen met kersensmaak • Repoaircafe erbij + stadswerkplaats • Duurzaam voedsel gezamenlijk inkopen • Betuwse biologische fruitcoöperatie

8 Flap 4 Groen Publieke ruimte (openbaar) 22/5 Fete de la nature -----> duurzaamheid er in Aanmelden [email protected] Groene schoolpleinen Brede school oost moet een moestuin (spruit!) i.r.t. keuken(verbinding met Driestad Beleid van uit de beleving op fietsen/lopen/rolstoel (na autovriendelijk maken wat nu gebeurt) Workshop voor natuurcoaching voor organisaties. Eigen spoor wil zich hier voor inzetten om toe te passen in eigen werk Wandeldag in Culemborg voor bedrijven/organisaties/lunchwandelen; als start voor natuur en gezondheid (voorbeeld Den Haag) (Henk Visscher Pavijen + Kitty Lamaker + eigenspoor Marian) Samen met cliënten onderhoud van tuinen (ouderen die langer thuis(moeten) wonen) Nodig: cliënten en ouderen met tuinen Mijn tuin, jouw tuinconcept (Barneveld) Ouderen bieden tuin aan om voedsel te verbouwen voor ‘klanten’ voedselbank. Tegen tegeltuinen

‘Flap’ 5 (alleen mondeling) Energie Hoe ga je de stad betrekken bij de transitie Bedrijven + vervoer via fair trade original Biomassaketen wordt opgestart, hoe kun je hier nog meer grondstoffen voor inzetten Verduurzaming maatschappelijk vastgoed Interreg + parijs + pavijen met postcoderoosprojecten via EDBD Water besparing via zandlopers (in de douche); hoe maak je mensen bewust Harald + Jan Goed

9 Bijlage 4 Deelnemers en contactgegevens Naam Thomas Jansen Ad de Schutter Jurgen Buys Gerwin Verschuur Han Horstink Arjen Schamhart Jolanda Verburg Michiel Kok Jenny Senhorst Jan Goed Carleen Mesters Annerieke van der Vegt Baukelien Franken Adrieke van de Herk Marian Lubbers Harold Goessens Lonneke Crusio Grietje Holleman Mariëlle Piels Joost Rensen Jenk Stronks Kitty Lamaker Gerben Overweg Joost Reus Ingrid Veltkamp Jan de Rooij

Het verslag gaat ook naar: naam Norine Maniran Jeanne Hup Jean Eigeman Karen Schuuring Sandra van Kampen Jan Theunissen

Achtergrond Milieuadviesraad Milieuadviesraad Milieuadviesraad Thermo Bello Thermo Bello/ Zon op KWC De Gelderland Giesser Wildeman Tuinpiraat Repaircafé Vml raadslid Green deals/Lanxmeer Elk Welzijn Initiatiefnemer/ Dirk III Spruit buiten Voedselgroep Fair trade Plastic soep VO educatie Adviseur openbare ruimte Betuwe wereldwijd Lanxmeer Gem. Culemborg (groen/landschap) Gem. Culemborg NME Gem. Culemborg Wethouder Gem. Culemborg (participatie) Gem. Culemborg (milieu)

emailadres [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Emailadres [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

10 Bijlage 5 Overzicht van ideeën uit eerdere brainstormsessies over duurzaamheid in Culemborg Resultaten themabijeenkomst afdeling stadsontwikkeling 15 september 2011 No. 1 2 3

4

5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

22 23

idee Zonnepanelen op bestaande gebouwen Zonnepanelen op nieuwbouw In PvE van nieuwbouw voor onderwijs, welzijn en sport duurzame energieconcepten opnemen, zonnefolie op gevels etc Instellen fietsmonitor voor verenigingen met een jaarlijkse verkiezing van groenste fietsvereniging van Culemborg Terugdringen van autogebruik voor vervoer van en naar training en wedstrijden Accommodaties onderhoudsarmer maken Minder schilderwerk, schilderen op waterbasis Promoten betere afvalscheiding, terugdringen hoeveelheid huishoudelijk afval Promoten fietsgebruik en terugdringen korte autoritjes Jongeren via maatschappelijke stages creatief en promotioneel betrekken bij milieuvriendelijke maatregelen Regionale overleggen via videoconferenties of telefonisch vergaderen Campagne laat de auto staan en neem de fiets, koppeling met volksgezondheid Papiervrij kantoor Inventarisatie gebruik groene stroom door consumenten en het stimuleren hiervan Promotie stadsboerderij, stimuleren seizoensgroenten, plukken eigen fruit Wedstrijdelement scholen en bedrijven autovrij maken Thuiswerken gemeentepersoneel Zelf maximaal 100 km/hr rijden op de A2 Bestemmingsplannen, ruimte reserveren voor duurzame bedrijvigheid, ruime bestemmingsplanregels Digitale bestemmingsplannen, bestemmingsplannen niet uitprinten e-laadpunten bij particulieren stimuleren, bordjes bij boeren, particulieren bij boeren laten opladen Stimuleren treingebruik Spoorzone Eigenpersoneel landelijk dekkend OV Stimuleren elektrische voertuigen Stimuleren fietsgebruik voor eigen personeel

Opmerkingen

11 Langere termijn 1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18 19

20

21 22

23

24

Betaald parkeren bij winkelcentrum Parijsch en Chopinplein Culemborg fietsstad Brandweer op elektrische scooters (gratis) elektrische stadsbus Elektrisch taxivervoer Welstandscriteria aanpassen, toestaan maatregelen Binnenstedelijke elektrisch distributie Bevoorrading winkels Normeren bevoorradingstijden Voormalig postkantoor als distributietransferium Scholen fietsvervoer laten stimuleren Kinderen met de fiets naar school Verdubbelen parkeertarieven Kiss en ride zones afschaffen Herzien parkeernormen bij scholen e-laadpunten regionaal plan, campagne, toerisme, garagebedrijven, distributiebedrijven, stationsomgeving Aanleg productiebossen Dijk autovrij Vrijliggende fietspaden Blokverwarming op biogas, verbreden naar andere delen van de stad Milieuvriendelijke auto’s aanschaffen bij vervanging Aanbesteding benutten voor groen rijden Investeren in oplaadpunten Afval vetarmer maken Communicatiestrategie Gebruikstips Busje voor bedrijventerrein (vanaf station)

Agrarische megastallen in bestemmingsplannen beperken Afval agrarische bedrijven terugdringen in oppervlaktewater Geen koperbaden voor koeienhoeven Geen bemesting op 1 meter van de sloot Idee klimaatlandschappen oppakken o.a. tijdelijke windmolens uitvoeren groenblauwe stadsrand

Toestaan isolerende maatregelen in monumenten

Raadsbesluit Plan van aanpak Besluit Geld Geld Raadsbesluit

Raadsbesluit

collegebesluit

Met voedselindustrie praten

Commitment bedrijven Vergunningen voor taxi, fondsvorming voor start Politieke wil Ambtelijke inspanning Regels waterschap aanscherpen

Bestemmingsplan Eigenaren Welstandsvoorschriften Budget Commitment energiemaatregelen Contact universiteiten Geld Wetswijziging

12 25

26

27 28 29

30

31

Zoveel mogelijk woningen bestaand en nieuw voorzien van groene stroom, zonnecollectoren en of aardwarmte - idem voor bedrijven Schuine en platte daken beter benutten voor zonnepanelen Bij nieuwbouw x meter verplichten zowel bij woningen, bedrijven als accomodaties Kleine windmolens op platte daken bedrijven KW opslag stimuleren + uitwisseling tussen gebruikers en opwekkers Verbouw van scholen en accomodaties op milieumaatregelen toetsen en of inspanningsverplichtingen Bij (ver)bouw kredietfinanciering voor milieumaatregelen mogelijk maken duurzaamheidsleningen Bonus/malus in gemeentelijke belastingen, dus premie bij milieuvriendelijke woning, elektrisch rijden etc

Onderzoek Welstand Gemeentelijk plan Zongericht bouwen

bestemmingsplannen Energiemaatschappijen Intensiveren beleid

Onderzoeken

Onderzoek Commitment bestuur /raad

Ideeën workshop afdelingen Planrealisatie en Programma’s No. Idee Ideeën waar we morgen mee kunnen beginnen 1 Logistiek van werken zo goed mogelijk plannen (zo min mogelijk transport door inrichten opslag dicht bij werkzaamheden. 2 Meer Streekproducten gebruiken/stimuleren 3 Meer communicatie/voorlichting over duurzame mogelijkheden (prijsvraag onder scholieren) 4 Zonnecollectoren op gemakkelijk beschikbare plaatsen 5 Verenigingsverzamelgebouwen/ bedrijfsverzamelgebouwen 6 Alleen materialen gebruiken die weer her te gebruiken zijn 7 Elektrische auto’s voor de onderhoudsdienst 8 Thuiswerken stimuleren 9 Bandenspanningspomp plaatsen (lager energiegebruik & minder CO2 utstoot. 10 Elektrisch wagenpark voor de gemeente 11 Bewoners veel E-laadpunten 12 Stimuleren autodelen 13 Beter verbinding stad-station 14 Fietsgebruik stimuleren 15 Meer fietsstallingsruimte 16 Gemeentelijke gebouwen energieneutraal of energieleverend 17 Informeren van inwoners en primair onderwijs via brochures en NME, wees ook duidelijk over wat het oplevert 18 Nieuwbouwprojecten strengere duurzaamheidseisen 19 Prijsvraag voor verduurzamen eigen buurt/bedrijf/vereniging bijv. duurzaamdorp provincie overijssel Ideeën waar aanvullende besluitvorming voor nodig is (geld, beleid, regelgeving etc.)

Opmerkingen

Wat heb je in ieder geval nodig

13 20

Wagenpark AVRI verduurzamen

21 22

Waterkracht opwekken Bestaande woningvoorraad vervangen

23

Regionale/particulier biovergister, voorbeeldrol voor de gemeente Parijsch en Pavijen, gevels en daken CO2 compenserend maken Warmte opwekken met asfalt, verharding straten, sportvelden, fitnessscholen Voorrang geven aan bedrijven die duurzaam produceren Groene daken Koude warmte opslag Bij overstorten/rioolgemalen energie opwekken door binnenstromend water Bij RWZI’s energie opwekken (biogasinstallatie)

24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

35 36 37

Bosaanleg, Bomen die we hebben koesteren, ook bij populieren Voorzieningen centraliseren (om transportbewegingen te voorkomen) Betere klimaatbeheersing Stadskantoor Verbruik huishoudens zichtbaarder maken energiemeters, watermeters Meer/anders recyclen Plastic lepeltjes weg, Alleen 2-zijdig kopiëren, Duurzame kantine Zonnecollectoren/panelen voorschrijven bij nieuwe projecten + renovaties+ op scholen educatief project

38

Elektrische auto’s voor alle mobiele functies

39

43 44

Energiemeters kopen om uit te lenen, om verbruik apparatuur te meten Pavijen V, korting voor duurzame bedrijven op basis van scorelijst Autovrije binnenstad, wel een logistiek systeem voor bevoorrading Partnership aangaan met duurzame energiebedrijven Stimuleren aansluiten bij thermo bello Lagere bebouwingsdichtheid meer groen in de wijk Niet verkochte kavels zonnepanelen plaatsen (zie Enschede)

45

Avri, ondergrondse containers gescheiden ophalen

40 41 42

Contractering Avri (geld) + regionale consensus Veel geld, afweging bij renovatie groot onderhoud Marktonderzoek Verder onderzoek Gebruik wrijvingswarmte Geld, beleid Communicatie Geld Geld Planologie, medewerking derden Grond, geld Planologie, tijd Overleg met Peter Brouwer Communicatie, via scholenproject met kinderen, meters aankopen Regionaal besluit Geld Uitonderhandelen, kunnen we waarschijnlijk niet voorschrijven. geld Geld. Oplaadstations, elektrische auto’s laten uitproberen Geld + distributie Politiek besluit Elektrische bevoorrading, overslagpunt binnen 1 a 2 km. Standpunt innemen, concurrentie voor thermo bello Investering vs opbrengst afwegen, bestemmingsplanregels moet het mogelijk maken Overleg/contractering Avri Verplichten voor hele gebruikers groep

14

Lange terugverdientijd > 10 jaar

Korte terugverdientijd < 10 jaar

I

III

Klein effect < 0,1 %

II

IV

Groot effect > 0,1 %

Effect op de CO2-uitstoot Effect van de maatregelen Maatregelen variëren in de grootte van de bijdrage die zij leveren aan het gestelde doel. Vanzelfsprekend gaat de voorkeur uit naar maatregelen die een grote bijdrage kunnen leveren. Om de bijdrage van een maatregel te kwantificeren is onderscheid gemaakt in maatregelen die een bijdrage leveren die groter of kleiner is dan 0,1 % van de doelstelling. Uitgaande van de uitstoot in 2007 die 111.700 ton bedroeg is 0,1 % afgerond 100 ton (100.000 kg). Om een beeld te geven wat 100 ton CO2 betekent het volgende: De uitstoot van 100.000 kg CO2 komt globaal overeen met de jaarlijkse uitstoot van ca. 33 personenauto’s (20.000km /jr.). 100 ton CO2 komt verder overeen met het verbruik van ≅ 180.000 kWh of 56.180 m3 aardgas. Het gemiddelde verbruik van huishoudens in Nederland bedraagt 3.500 kWh en 1.600 m3 aardgas. 100.000 kg CO2 kan worden vermeden door het installeren van ca. 1.750 m2 zonnepanelen (is globaal 1.100 panelen) of het equivalent van 60 % van de opbrengst van één ‘N320’-windmolen.

Terugverdientijd Zoals in paragraaf 2.1 is gesteld is het, in een periode waarin op de gemeentelijke financiën moet worden bezuinigd, logisch dat ten behoeve van investeringen om doelen te bereiken geen extra gelden worden vrijgemaakt. Dit met uitzondering van die maatregelen waar voor geldt dat ‘de kost uitgaat voor de baat’. Maatregelen gericht op isolatie of opwekking van duurzame energie kunnen zich als gevolg van de blijvend hoge energieprijzen terugverdienen. Per maatregel moet worden nagegaan hoelang of de terugverdientijd is. Er is een scheiding aan te brengen tussen maatregelen die zich binnen 10 jaar terug verdienen en maatregelen waarvoor dat niet geldt. Daarbij geldt vanzelfsprekend dat de technische levensduur van de maatregel daarbij betrokken wordt, evenals eventuele tussentijdse herinvesteringen of onderhoudskosten.

Samenvatting Routekaart naar klimaatneutraliteit Energie besparen Nieuw beleid Bestaand beleid Mobiliteit

Duurzame energie opwekken/afnemen Nieuw beleid Bestaand beleid

Uitvoering fietsbeleidsplan

Culemborg gezond

Eigen wagenpark vergroenen

Extra E-laadpalen voor auto’s en fietsen

Realiseren 3 E-laadpalen voor auto’s

Fietscampagnes scholen, sportverenigingen etc Bandenspanningscampagnes Autodelen/Greenwheels Parkeertarieven

Consumenten Lanxmeer/Parijsch Zuid energiezuinig bouwen

Groene energie voor E-laadpalen

Duurzaamheidslening/revolverend fonds Uitlenen energiemeters NME bewustwordings campagne richting scholen en burgers

Subsidieregeling isolatie koopwoningen

Regionaal project duurzame daken Garantstelling voor thermo bello Aansluitverplichting lanxmeer op thermo bello

Prestatie-afspraken met kleurrijk wonen omtrent energieprestaties Prijsvraag voor duurzame ideeën

Bedrijven

Parkmanagement

RSP-acties Energieconvenant met KCB

Overig

Duurzaam inkopen

Aanbesteden eigen projecten conform de CO2-prestatieladder

Uitvoeren beleidsplan openbare verlichting Bedrijfsverzamelgebouwen nabij station

Stimuleren streekproducten

Gemeente Culemborg Ridderstraat 250


Stimuleren thuiswerken

Tel 0345 477 700 Fax 0345 477 950


Elektra verbruik gemeente met groene energie Verdere digitalisering gemeentelijke producten en diensten

RSP-uitvoeringsprogramma duurzame energie Duurzaamheidslening/revolverend fonds Stimuleren gebruik groene energie

Bijlage IV, de projecten toegelicht No. Onderdeel 1 Mobiliteit Energie besparen bestaand beleid

Maatregel Uitvoering fietsbeleidsplan.

Vergroenen wagenpark

Realiseren E-laadpalen

2

Energie besparen voorgenomen nieuw beleid

Culemborg gezond:

E-laadpunten

3

Fietscampagnes scholen, sportverenigingen etc.

Meer E-laadpalen voor auto’s en fietsen

Autodelen/Greenwheels + evt elektrische auto’s Parkeertarieven

4

5

Duurzame energie voorgenomen nieuw beleid consumenten Energie besparen bestaand beleid


Toelichting In het fietsbeleidsplan werken we aan het voltooien en beheren van de hoofdfietsstructuur, het realiseren en onderhouden van fietsstallingsruimte en het verder faciliteren van de fiets. Effect daarvan is dat de fiets een goed alternatief vormt voor verplaatsingen binnen Culemborg. Staand beleid is ook om bij de inkoop van materieel nadrukkelijk te kijken naar de milieuprestaties van de voertuigen. Dit maakt onderdeel uit van het programma duurzaam inkopen Het overschakelen van fossiele motorbrandstof (benzine, diesel, LPG of aardgas) naar groene elektriciteit is één van de belangrijkste kansen om de uitstoot van CO2 door et wegverkeer daadwerkelijk te verminderen De gemeente start met de bewustwordingscampagne Culemborg gezond. Hierin wordt aandacht gevraagd voor een gezonde leefstijl. Onderdeel daarvan is ook het stimuleren van fietsen in plaats van het autogebruik. Het college heeft onlangs besloten tot het plaatsen van 3 oplaadpunten voor elektrische auto’s. Daarmee wordt het gebruik van fossiele brandstoffen tegengegaan. De elektriciteit is afkomstig van duurzame bronnen. De gemeente kan inzetten op gedragscampagnes om het fietsen naar vereniging en school te stimuleren. Bij veel sportclubs maar ook bij (basis)scholen worden kinderen met de auto gebracht en gehaald. Dit betreft voor het merendeel korte (vermijdbare) autoritjes. Het plaatsen van meer oplaadpunten voor elektrische fietsen en auto’s kan burgers verleiden meer gebruik te maken van deze milieuvriendelijke vervoerwijze Het stimuleren van autodelen en Greenwheels is niet nieuw maar de gemeente kan ook hier een gedrags- en bewustwordingscampagne voor inzetten Het verhogen van parkeertarieven ontmoedigt het gebruik van de auto. De opbrengsten kunnen worden ingezet om de andere nieuwe voornemens te bekostigen

Bandenspanningscampagnes

Het (jaarlijks) voeren van een bandenspanningscampagne kan automobilisten wijzen op deze eenvoudige manier om kosten te besparen.

Groene energie voor E-laadpalen

De plaatsing van oplaadpunten voor elektrisch vervoer heeft alleen een positief milieu-effect als de elektriciteit die via het oplaadpunt wordt geleverd ‘groen’ is. Dus afkomstig van hernieuwbare bronnen (zon, wind water, biomassa). In Lanxmeer heeft de gemeente in het verleden gekozen voor duurzaamheid. Dit komt onder meer tot uitdrukking in de eisen om energiezuinig te bouwen. Voor de kavesl die nog niet zijn uitgegeven blijven deze eisen van kracht. Voor de

Lanxmeer/Parijsch Zuid energiezuinig bouwen


Tel 0345 477 700 Fax 0345 477 950


(Extra) Financiële gevolgen Geen, De uitvoering van het fietsbeleidsplan is in de begroting opgenomen

Kwadrant Nvt*

Geen, vervanging van het huidige wagenpark is ondergebracht in de III meerjarenplanning beheer en onderhoud. Geen, De 1ste 3 E-laadpalen worden gerealiseerd op kosten van de III Stichting E-laad. Geen, De bewustwordingscampagne Culemborg gezond is gestart. Binnen die opzet kan zonder extra geld aandacht worden gevraagd voor het laten staan van d auto ten gunste van de fiets. Geen. De eerste 3 E-laadpalen die in Culemborg worden geplaatst zijn gratis (via de stichting E-laad).

Nvt

Geen, Zowel binnen het sportbeleid als NME zijn sportverenigingen en scholen bestaande contacten. De aandacht voor het haal- en brenggedrag kan budgettair neutraal worden uitgevoerd Geen, hoewel hier kosten voor de baat uitgaan. Het plaatsen van extra E-laadpalen kost geld, dat vervolgens terugverdiend kan worden door bedragen in rekening te brengen voor het gebruik van de palen. Geen, In allerlei situaties is het mogelijk om autodelen te promoten. Eventueel kunnen kosten worden bespaard door aanpassing van de parkeernormen. Positief. Het (beperkt) verhogen van de parkeertarieven of het uitbreiden van het areaal aan betaald parkeergebied levert geld op dat vervolgens eventueel kan worden gebruikt als fondsvorming voor andere klimaatacties/projecten. Geen. Het regelmatig aandacht vragen voor deze besparingsmaatregel kost niets en laat zien dat we als gemeente praktisch meedenken met burgers om en kosten en het milieu te sparen. Geen. “groene elektriciteit is niet duurder dan ‘grijze stroom’. Desgewenst kan een eventuele meerprijs worden ’terugverdiend’ door de KWh-prijs aan de paal.

Nvt

Geen. Dit betreft de voortzetting van het huidige beleid in Lanxmeer en Parijsch. Zowel voor Lanxmeer als Parijsch Zuid zijn de uitgangspunten qua energiezuinigheid vastgelegd in de

IV

III

III

Nvt

IV

Nvt

III

17

6

7

8


Duurzame energie bestaand beleid

Duurzame energie

ontwikkeling van Parijsch Zuid heeft de gemeente gekozen om in navolging van Parijsch Noord en Centrum een hoge energie-ambitie als uitgangspunt te kiezen. De nieuwe woningen in Parijsch Zuid moet 25 tot 50% minder CO2 gaan uitstoten. Voor overige nieuwbouwlocaties handhaaft de gemeente haar eis om 10% zuiniger te bouwen dan de standaardeisen uit het Bouwbesluit. Subsidieregeling isolatie De gemeente voert momenteel deze subsidieregeling uit. Tot nu toe zijn ca. 100 koopwoningen aanvragen afgehandeld en er is nog budget voor nog eens 100 woningen. Een nieuwe subsidieaanvraag is momenteel bij de provincie in behandeling. Duurzaamheidslening/revolverend In meerdere gemeenten kunnen burgers gebruik maken van fonds zogenoemde duurzaamheidsleningen. Geld kan tegen een gunstig tarief worden geleend om het huis bijvoorbeeld energiezuiniger te maken. De duurzaamheidslening wordt verzorgd door het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland. Prestatieafspraken met Kleurrijk De gemeente is momenteel in onderhandeling met KleurrijkWonen om Wonen omtrent energieprestaties prestatieafspraken te maken voor de komende jaren. Uitgangspunt daarbij is om maatregelen die zich zelf binnen de technische levensduur terugverdienen ook daadwerkelijk door te voeren. De gemeente snapt ook dat en dergelijke aanpak gefaseerd moet worden uitgevoerd vandaar dat gemikt wordt op een tempo van zo’n 2 % per jaar (100-200 woningen per jaar)). Uitlenen energiemeters Veel stroomgebruik wordt onbewust geconsumeerd. Energiemeters NME bewustwordings campagne kunnen het stroomverbruik zichtbaar maken Het uitlenen van richting scholen en burgers energiemeters via bijvoorbeeld basisscholen is een goede manier om aan bewustwording inhoud te geven. Dergelijke energiemeters kunnen via het NME lespakket worden uitgezet. Prijsvraag voor duurzame ideeën Prijsvragen prikkelen mensen. Als beloning voor het winnen van de prijsvraag kan het winnende idee (gedeeltelijk) worden betaald. Een symbolisch bedrag van bijvoorbeeld € 1000,- kan daardoor een veelvoud aan zich zelf terugverdienende ideeën opleveren. Regionaal project duurzame daken Momenteel loopt het regionale project duurzame daken. In dat project wordt onderzocht in welk tempo zonnepanelen zich zelf kunnen terugverdienen, elke moderne financieringsconstructies daar voor beschikbaar zijn. De resultaten van dit onderzoek vormen de basis voor de beslissing of we een revolverend fonds (alleen of in samenwerking) kunnen opzetten. Precieze invulling is nu nog niet te geven. Garantstelling voor Thermo Bello De gemeente staat momenteel financieel garant voor Thermo Bello. Deze garantstelling is noodzakelijk om in de startfase van het bedrijf voldoende vertrouwen voor financiering van derden te bewerkstelligen. De gemeente eerbiedigt de huidige afspraken in dat kader. Aansluitverplichting Lanxmeer op In de voorwaarden voor de verkoop van kavels in Lanxmeer hanteert de Thermo Bello gemeente de aansluitverplichting van die kavels op Thermo Bello.

RSP-uitvoeringsprogramma duurzame energie

In het nieuwe RSP 2012-2016 is als doelstelling opgenomen dat de regio Rivierenland werkt aan het vergroten van het aandeel duurzame

stedenbouwkundige uitgangspunten. Het bestaande DSO-beleid leidt eveneens niet tot extra financiële inspanningen

Geen. De uitvoering van deze subsidieverordening wordt gefinancierd uit regionale budgetten en door de huidige aanwezige vaste formatie. Geen.

IV

Geen. De prestatieafspraken bevatten tot nu toe geen elementen op het gebied van energielabels. De afspraken zijn er op gericht Kleurrijk Wonen uit te dagen haar eigen klimaatdoelstellingen om te zetten in toetsbare transparante afspraken met de gemeente(raad).

IV

Geen. Binnen NME is budget aanwezig om jaarlijks de lespakketten voor basisscholen te actualiseren. Een tiental energiemeters (kostprijs 10 tot € 25 per stuk) vormen een mooie aanvulling op het lesmateriaal.

III

Geen. De kost gaat voor de baat uit.

III

Geen. Kosten gaan voor de baat uit. Dit onderdeel leent zich bij uitstek voor een regionale aanpak Ook is dit onderwerp onderdeel van het voor stel voor een nieuwe RSP-programma, waardoor we mogen rekenen op geld vanuit de provincie voor dit project.

II

Geen. Garantstelling kost geen geld tenzij er een beroep door derden wordt gedaan op de afgegeven garanties. Daar is nu geen enkele aanleiding toe om te veronderstellen dat dit in de toekomst zal gebeuren. Geen. Het continueren van de aansluitverplichting kost geen geld. Sterker nog, hoe groter de afzetmarkt van Thermo Bello des te geringer de kans dat er financiële risico’s voortvloeien uit de garantstelling voor de gemeente Culemborg Geen. Cofinanciering door de provincie maakt dat in de regio (en dus ook in Culemborg) extra geld kan worden ingezet om

IV

IV

IV

IV

18 voorgenomen nieuw beleid

energie. Via een groot aantal projecten moet dit worden gerealiseerd. Vanuit Culemborg wordt hier door middel van de inzet van uren uit de vaste formatie aan bijgedragen. Duurzaamheidslening/revolverend De gemeente stelt een revolverend fonds in. Het fonds is bedoeld voor fonds de financiering van duurzame energie en dan met name voor zonnepanelen. Met een bedrag van € 500.000,- kan naar schatting 240.000 kWh worden opgewekt wat neerkomt op een bijdrage van 0,1 % duurzame energie. Het geld dat uit de bespaarde energiekosten terugvloeit (ca. € 50.000,- per jaar) kan opnieuw worden ingezet. Daarmee wordt een start gemaakt om het aandeel duurzame energie geleidelijk te doen stijgen. Stimuleren gebruik groene energie

9

Bedrijven

10

Overig

Energie besparen voorgenomen nieuw beleid Energie besparen bestaand beleid

RSP-acties

Duurzaam inkopen Uitvoeren beleidsplan openbare verlichting Bedrijfsverzamelgebouwen nabij station

11


Aanbesteden eigen projecten conform de CO2-prestatieladder

Stimuleren streekproducten Stimuleren thuiswerken 12

Duurzame energie bestaand beleid

Elektra verbruik gemeente van groene energie (22) Verdere digitalisering gemeentelijke producten en diensten

Het bevorderen van het gebruik van groene energie is een zeer effectieve manier om de ‘markt’ te veranderen. Doordat de vraag naar duurzame energie stijgt zullen aanbieders zich gaan inspannen om het aandeel duurzame energie te vergroten. Zie boven

De gemeente koopt duurzaam in. De doelstelling is om in 2015 100% duurzaam in te kopen. Energiezuinigheid maakt onderdeel hiervan uit. De openbare verlichting is Culemborg is een grote energieslurper. Het beleidsplan openbare verlichting uit 2008 heeft mede als doelstelling te komen tot energiebesparing. Het station in Culemborg heeft een regionale functie. Het realiseren van werkgelegenheid nabij het station stimuleert mensen om het OV te gebruiken voor woon-werkverkeer. In de structuurvisie Culemborg 2030 is het realiseren van bedrijfsverzamelgebouwen in de spoorzone als doelstelling opgenomen. Daar waar de gemeente als opdrachtgever optreedt kan er bij de aanbesteding van werken of diensten rekening worden gehouden met de (vaak verborgen) uitstoot van CO2. De CO2-prestatieladder is een middel om dat opdrachtgeversschap bewust in te vullen. Zie promotie Stadsboerderij. Thuiswerken voorkomt veel onnodige mobiliteit De gemeente Culemborg koopt groene stroom in. Op die manier wordt de CO2uitstoot die anders aan het elektraverbruik is gekoppeld, gecompenseerd. Het verbeteren van de digitale dienstverlening voorkomt mobiliteit van en naar het stadskantoor en het onnodig gebruik van papier.

de gestelde doelstellingen te behalen.

Geen. De kost gaat voor de baat uit. De instelling van een revolverend fonds is per definitie budgettair neutraal. De instelling van het revolverend fonds moet voortborduren op de technische uitkomsten van het project Duurzame Daken. Ten behoeve van de begroting moet duidelijk worden gemaakt hoe snel de zonnepanelen zich zelf terugverdienen. De inkomsten/besparingen kunnen geheel of gedeeltelijk terugvloeien in het fonds zodat de regeling na verloop van tijd budgettair neutraal wordt of zelfs geld oplevert. Geen, Deze actie kan binnen de bestaande formatie worden uitgevoerd. Er zijn diverse voorbeelden dat vergelijkbare projecten waarin de vraag wordt gebundeld financieel gunstig uitpakt. Geen. Financiering vanuit de provincie betekent dat er extra geld voor Culemborg beschikbaar komt.

IV

Geen. Het huidige programma Duurzaam inkopen is ingebed in de huidige begroting. Geen/Positief Energiebesparing levert een kostenvoordeel op. Het beleidsplan openbare verlichting maakt onderdeel uit van de huidige meerjaren begroting Geen. Eventuele kosten (in de openbare ruimte) worden gedragen door de OSV-projecten in het gebied (met name de Spoorzone).

IV

Geen. De CO2-prestatieladder is er op gericht om binnen het ‘normale’ aanbestedingsproces ook te sturen op energiezuinigheid.

III

Geen zie eerder Geen/positief. De gemeente spaart hier door op tal van terreinen geld uit. Geen. Groene stroom is niet duurder dan grijze stroom

III III

Geen/positief Digitalisering spaart op tal van terreinen materialen uit en is positief voor de bedrijfsvoering.

III

IV

IV

IV

III

IV

Ideeën ontstaan tijdens het ‘toekomstatelier’

Duurzaam Culemborg 2020: prioriteiten

Suggestie 1 Een initiatievenmakelaar bij de gemeente 2 Verhaal maken dat in het hart raakt: waarom duurzaamheid? Motivatie. The Apple-story van Duurzaam Culemborg 3 Ambassadeurs voor initiatieven uit de samenleving aanstellen, 4

5 6 7 8 9

10

Opmerking Hierover is inmiddels een motie aangenomen Daniël meldt zich om hier een stap in te zetten Huub, Daniël en Jan melden zich om dit verder uit te werken (communicatie-afdeling gemeente)

Kartrekkers van initiatieven ondersteunen; bijvoorbeeld meedenken over rendabele verdienmodellen bijvoorbeeld door een coach Ontmoetingen organiseren tussen regulier bedrijfsleven en duurzame initiatieven Gewone taalgebruiken Persoonlijk contact met overheid/veilig Dit zijn elementen voor een profielschets voor maken; snelheid van communicatie; ruimte een initiatievenmakelaar of een ambassadeur (aan)geven ipv marges aangeven Groene pagina in de Culemborgse Courant Dit is een plek om het Verhaal van Duurzaam Culemborg te laten ontstaan/groeien Ruimte scheppen in de begroting voor Dit zou ook geformuleerd kunnen worden als ondersteuning van initiatieven een opener vraag aan zowel burgers/de samenleving als de gemeente: hoe genereren/werven we meer geld voor ondersteuning van initiatieven? Voor een volgende brainstorm. On-line zichtbaarheid van duurzame Dit draagt bij aan de motivatie voor en de initiatieven; trots etaleren, zichtbaarheid van de initiatieven



Tel 0345 477 700 Fax 0345 477 950


Jan de Rooij

Recommend Documents