Rechter De Rooij spreekt Jezus vrij

idA in dit Amsterdam

jaargang 54 april 2015

4

maandblad van de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam

THEMA: PASEN Column – 2 Pilatus – 3, 4, 5 Voelen & meebeleven – 5 Met wie lopen wij mee? – 6 Pasen. En dan? – 6 Uit de kerkenraad – 7 In Memoriam – 7 Gemeente in beweging / Prikbord – 8, 9 Doperscafé – 10 Agenda – 11 Kerkdiensten / Collectebestemmingen – 12

Kruisig hem. Illustratie van C. Jetses in: Anne de Vries, Groot vertelboek voor de Bijbelse geschiedenis, II: Het Nieuwe Testament, 1938.

Rechter De Rooij spreekt Jezus vrij Door Andrea Wieffering Pilatus heeft Jezus veroordeeld. Maar hoe zou in de huidige tijd een rechter over Jezus hebben geoordeeld? Die vraag legden we voor aan mr. Marianne de Rooij, rechter in Amsterdam. “Natuurlijk zou een rechter Jezus niet veroordelen,” zegt De Rooij “een rechter in onze samenleving is immers onafhankelijk van het volk. Pilatus pleegde een volksraadpleging: hij gaf het oordeel uit handen aan de gemeenschap. Hij was immers zowel een bestuurder als een rechter! En die twee petten maken het moeilijk onafhankelijk te blijven. Als bestuurder koos hij voor de beste oplossing: Jezus kruisigen. Hij zou ook wel een dommerd geweest zijn als hij dit niet had gedaan. Dit had waarschijnlijk een volksopstand tot gevolg gehad.“ De figuur Pontius Pitatus is voor De Rooij een Romeins bestuurder in een buitengewest van Rome: “Hij was een man van 'regels zijn regels’ en probeerde de rust in de regio te bewaken. Rome was immers ver weg! En Jezus was op zoek naar een betere wereld. Zijn ideeën over de positie van

vrouwen zoals Maria Magdalena, zijn armoedebestrijding, zijn ‘buiten-destereotypes-denken’ waren enorm revolutionair voor die tijd! Er ontstond een grote aanhang van Jezus, en de machthebbers reageerden zoals verwacht: weg met die man!”

Je bent professioneel gebonden aan de wet, waar je ook trouw aan gezworen hebt. Ook sta je volstrekt open in een nieuwe zaak. Soms lijkt een zaak onmogelijk en toch bepleit je de zaak alsof er mogelijkheden zijn. Onpartijdigheid zit in al mijn vezels”.

En dit is een spanningsveld dat we tegenkomen in alle rechtspraak. “Er is een moreel oordeel! Al dan niet vanuit de samenleving. Er is het voorbeeld van Erik O.: een Nederlandse militair in Afghanistan die heeft geschoten op een Afghaans burger die is overleden. Hij moest voorkomen, werd vervolgd en is vrijgesproken. De volksverontwaardiging was enorm! Hoe kan een militair die in Afghanistan ‘goeddoet’, die ervoor gekozen heeft de zwakkeren te helpen en te beschermen, vervolgd worden?

De Rooij legt uit: “Wij leren als rechters het ‘stel-dat’ principe. Stel nou dat... Als eerste, stel dat het een Amerikaanse soldaat is, dan ben je niet zo betrokken. En stel dat de militairen in plaats van alcoholvrij bier, een paar gewone biertjes hebben weten te ritselen… en stel dat ze de eerste avond op blikjes gaan schieten voor de lol. Stel dat ze de tweede avond, in plaats van op blikjes, op Afghaanse mannen zijn gaan schieten… Dit moet vanzelfsprekend uitgezocht worden! We weten immers niet wat er is gebeurd en we zijn het aan onze maatschappij en aan het slachtoffer verplicht dit uit te zoeken”.

De belangrijkste kernwaarden van het rechterschap zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid. Je laat je oordeel niet afhangen van oneigenlijke invloeden.

Lees verder op pagina 2 I N DIT AMSTERDAM APRI L – 1

Column Kwetsbaar jongetje Door Joël Friso

Het was in de tijd dat ik naar school ging in het Veluwse dorp Heerde en ik nog geen bos krullend haar had. Die ochtend had ik vaarwel gezegd tegen de brave scheiding in mijn kapsel en de pot gel erbij gepakt om een mooie kuif te fabriceren. Hoe het er uit gezien heeft, durf ik me haast niet meer voor te stellen. Wel weet ik nog heel goed hoe klasgenoot Gerjo reageerde. Hij barstte uit in een schaterlach, in combinatie met de woorden “morgen heb je dus gewoon weer je oude kapsel”. Die zin herhaalde hij een keer of drie, waarop ik steeds zelfverzekerder werd en dacht “morgen kom ik – nu dus zeker – naar school met een kuif”. Sinds dit bewuste moment in mijn overigens rustige tienerjaren, weet ik dat niemand mij kan vertellen wat te doen of te vinden. Dat mag hij of zij proberen, maar ik raak des te meer overtuigd van mijn eigen gelijk. Ik dacht terug aan dit moment toen ik vorige maand op deze plaats de column van Bart Admiraal las. Hij meende gezien te hebben dat ik gekwetst was door minachtende borrelpraat over religie in een televisieprogramma. Die pijn merkte hij terecht op. Ik laat mij niet voorschrijven welke opvattingen ik er al dan niet op na zou moeten houden. Wel raakt het me, en wil ik ook dat het me raakt. Ik zal uitleggen waarom. Mijn geloof ligt ‘verankerd’ in het Koninkrijk van God: een herschepping van de ons bekende wereld. Een wereld waarnaar ik verlang, waarover ik keer op keer verhalen wil horen, om maar weer verwonderd te raken. Soms als een jongetje zo blij, omdat je een mysterie op het spoor bent gekomen. Dat is een kwetsbare stem in mij, en dat zal ‘ie blijven ook.

2 – I N DIT AMSTERDAM APRI L

Vervolg van pagina 1

Dit geldt niet alleen voor zaken waarbij de morele verontwaardiging van de samenleving groot is. De onpartijdigheid is ook van toepassing in zaken waarbij de geloofwaardigheid in het geding is. “Mensen beginnen vaak hun verhaal met ‘dit geloof je niet’”. De Rooij vertelt zo’n onwaarschijnlijk voorval over haar vaders rederij: Er was geld gestolen uit de kluis in het kantoor en de politie vond geen sporen van braak en concludeerde dat dit een inside job moest zijn geweest. Alle werknemers werden ondervraagd en er ontstond grote onrust onder het personeel. Echter, twee jaar later werd een meesterinbreker opgepakt, die opbiechtte dat hij de kluis had gekraakt: de deur stond open en de kluis was een makkelijk type om te kraken. “Als rechter moet je je onpartijdigheid vooropzetten en zonder vooroordeel naar elk verhaal luisteren”. De Rooij zegt dat zij niet godsdienstig is. Haar grootouders kwamen van Wittenburg en Kattenburg en kenden elkaar van de socialistische zangvereniging. “In beginsel kun je zeggen dat ik humanist ben. En van mijn grootouders heb ik meegekregen dat je je dient in te zetten voor een betere samenleving”. Die inzet uitte zich in de juridische wereld. De Rooij werkte eerst als juridisch secretaresse bij de Nederlandse Vereniging van Medisch Analisten, vervolgens jarenlang als sociaal advocaat en is nu alweer lange tijd beëdigd als rechter. Hier kan ze haar maatschappelijke betrokkenheid uiten. Dit alles in Amsterdam, waar ze naar eigen zeggen ‘niet weg kan komen’, in de positieve betekenis van het woord. Een rode draad door het werk van De Rooij is het feminisme. “Al vanaf mijn studententijd heb ik mij ingezet voor vrouwen. Ik was bij het vrouwentoneel en er is geen vrouwenhuis dat ik niet van binnen ken!” Ze heeft zich ook hard gemaakt voor het afschaffen van het kostwinnersbeginsel: vrouwen hadden geen recht op WW als ze getrouwd waren. Uiteindelijk is dit in

“Als rechters zijn we dan wel onderdeel van de samenleving, maar tegelijkertijd staan we erboven en moeten we voorkomen dat we de waan van de dag volgen”

de jaren 80 afgeschaft. Ook internationaal zet ze zich in voor vrouwenrechten; zo is ze nu vicepresident van de International Association of Women Judges. “Als rechters moeten we boven het oordeel van de massa uitstijgen. We zijn dan wel in de samenleving en onderdeel van de samenleving, maar tegelijkertijd staan we erboven en moeten we voorkomen dat we de waan van de dag volgen”. In het geval van Marinus van der Lubbe – hij stichtte brand in de Reichstag in 1933 – had De Rooij gehoopt dat de rechter zich aan de feiten zou hebben gehouden en zou hebben gekozen voor een passende straf, zonder het oordeel van de samenleving mee te wegen. Echter, de reactie van de nationaalsocialisten op de aanslag was zo extreem, dat dit de uitslag van de straf bepaalde. Marinus van der Lubbe werd uiteindelijk veroordeeld tot de doodstraf en in Leipzig onthoofd. “In onze moderne tijd is het raadplegen van het volk ook niet vreemd: in Engeland zijn de zogenaamde magistrates: huisvrouwen die als lekenrechter een zaak voorzitten en tot een oordeel komen. In Engeland staat de rechter minder ver van het volk af. Zo wordt het volk weer verbonden met de rechtspraak. Als we kijken naar de verontwaardiging van het vervolgen van militair Erik O. speelt deze afstand tot de rechtspraak een grote rol! De rechtspraak is niet van jou.”

Pilatus wast zijn handen. Schilderij van Jan Lievens, 1624/25. De Lakenhal, Leiden.

Pilatus Door Mieke Krebber

“A,B,C,D, one, two, three, Jesus died for you and me He died to make us really free!” In haar boek over Pilatus stelt Ann Wroe zich voor dat Pilatus door de duinen loopt en kinderen of het strand dit liedje hoort zingen. Terwijl de wind door zijn haar waait en het helmgras in zijn kuiten prikt vraagt hij zich af ‘Zijn jullie nu vrij, gered, doordat ik hem heb veroordeeld? Heb ik dat voor jullie gedaan?’

De gegevens over Pilatus zijn schaars. Hij was prefect over Judea van 26 tot 36. Sommigen menen dat hij al in het jaar 19 in Judea werd gestationeerd. Iedere prefect moest regelmatig verslag doen van de stand van zaken in zijn gebied aan de Romeinse keizer – in de jaren van Pilatus was dat Tiberius – , maar van de rapporten van Pilatus is er geen bewaard gebleven. Hij had zijn standplaats in Caesarea aan de zee, maar met de grote Joodse feestdagen, als er grote menigten pelgrims in Jeruzalem waren, hield hij zich op in die stad en verbleef dan in het oude paleis van Herodes.

wel over de reinheid van het water te gaan. Als Pilatus in conflict komt met de Samaritanen en een aantal notabelen laat executeren wordt er een klacht naar de gouverneur van Syrië gestuurd; daarop wordt Pilatus naar Rome teruggeroepen. In ieder geval heeft hij het 10 jaar of meer in Judea volgehouden – langer dan menig prefect. Hij moet dus een kundig en handig bestuurder zijn geweest.

In de geschriften van Tacitus, Josephus en Philo wordt niets vermeld over het proces van Jezus en zijn kruisiging. Voor de rol die Pilatus in het proces van Jezus speelde zijn we dus Josephus en Philo, twee joodse aangewezen op de vier evangeliën. schrijvers uit de oudheid, melden dat hij wreed was, maar over gewelddaden Pilatus was een groot bewonderaar van keizer Tiberius. Wellicht heeft hij melden zij niets. Als Pilatus schilden in het proces van Jezus alles gedaan met de naam van de keizer in zijn om rumoer tegen iedere prijs te paleis in Jeruzalem laat plaatsen voorkomen. maken de Joden daar bezwaar tegen, waarop Pilatus ze laat verwijderen. De evangeliën Er wordt ook melding gemaakt van Jezus was voor de Joodse geestelijken onenigheid over het gebruik van al lang een lastpost. Toen hij in Galilea tempelgelden voor de aanleg van verbleef, maakten ze zich niet zo een aquaduct door Pilatus, maar dat druk om hem. Er waren wel twistconflict lijkt niet zozeer over geld als

gesprekken tussen Jezus en de Farizeeën en Saduceeën, maar die vormden nog geen bedreiging voor de tempelelite. Toen Jezus voor het Paasfeest naar Jeruzalem kwam en eerst de tempel reinigde van de verkopers en later nog iets zei over de verwoesting van de tempel, beraamden zij een plan om hem te doden. De doodstraf konden de joodse geestelijken niet opleggen. Dat was voorbehouden aan de Romeinse machthebber. Om Jezus via een proces ter dood te laten brengen hadden ze dus de overheid – Pilatus – nodig. Jezus is in de nacht gevangengenomen en verhoord door de hogepriesters, oudsten en Schriftgeleerden. De volgende ochtend wordt hij (geboeid) naar Pilatus gebracht. De verhalen over het proces bij Pilatus lopen in de vier evangeliën sterk uiteen. Marcus Het evangelie van Marcus is het oudste en waarschijnlijk is zijn relaas van het proces het meest betrouwbaar. Pilatus wordt sprekend opgevoerd: Bent u de koning der Joden. Alleen op deze

I N DIT AMSTERDAM APRI L – 3

vraag geeft Jezus een antwoord: U zegt het. Op verdere beschuldigingen van de hogepriesters reageert Jezus niet. Aan de menigte vraagt Pilatus: Wilt u dat ik de koning van de joden vrijlaat? En tenslotte: Wat wilt u dan dat ik met die man … doe? En uiteindelijk: Wat heeft hij dan misdaan? Uit alles blijkt dat Pilatus er niet van overtuigd is dat Jezus ter dood veroordeeld moet worden. Om de menigte tevreden te stellen laat hij Barabbas vrij en levert Jezus uit om gekruisigd te worden. Daarna martelen en bespotten de soldaten Jezus en voltrekken de kruisiging. Nadat Jezus gestorven is gaat Josef van Arimatea naar Pilatus om te vragen om het lichaam van Jezus. Als Pilatus zich ervan heeft vergewist dat Jezus al dood is geeft hij het lichaam vrij.

bewaking bij het graf om te voor komen dat de vrienden van Jezus hem heimelijk weghalen. Ook dat zegt Pilatus hen toe. Lucas Bij Lucas treffen we weer een andere variant aan. Als Pilatus hoort dat Jezus ervan wordt beschuldigd dat hij de mensen opruit, zowel in Judea als Galilea, stuurt hij Jezus naar Herodes, de viervorst van Galilea die ook in Jeruzalem is vanwege het paasfeest. Herodes wilde Jezus al lang een keer ontmoeten. Bovendien hoopt hij dat Jezus een wonder zal doen – was hij zelf ziek? – , maar op zijn ondervraging geeft Jezus geen enkel antwoord. Herodes en zijn soldaten bespotten Jezus en sturen hem terug naar Pilatus. Herodes en Pilatus zijn

vanaf die dag vrienden. Daarna laat Pilatus nog drie keer weten dat hij in Jezus niets heeft gevonden waarvoor hij de doodstraf verdient. Maar de menigte eist dat hij wordt gekruisigd. Pilatus besluit hun eis in te willigen. W aarmee de rol van Pilatus in het Lucasevangelie is uitgespeeld. Johannes In het Johannesevangelie verloopt het proces veel ingewikkelder. Pilatus stelt voor dat dat de joden Jezus volgens hun eigen wet veroordelen, maar zij werpen tegen dat zij niet het recht hebben om iemand ter dood te brengen. Hieraan wordt toegevoegd dat hiermee een uitspraak van Jezus in vervulling gaat. Daarop laat Pilatus Jezus in het pretorium bij zich komen en ontwikkelt zich een gesprek. Jezus gaat uitgebreid

Matteüs Matteüs en Lucas hebben beide het evangelie van Marcus gekend, maar een eigen verhaal gemaakt van het proces van Jezus en de rol van Pilatus. Opmerkelijk is dat bij Matteüs het berouw van Judas tussengevoegd wordt tussen de overlevering van Jezus aan Pilatus en het verhoor van de prefect. Verder volgt het verhaal voor een groot deel Marcus. Hier is de keus tussen Jezus Barabbas (zoon van de vader) en Jezus die de Messias wordt genoemd. En dan volgt de merkwaardige interventie van de vrouw van Pilatus. Zij noemt Jezus “rechtvaardige” en is gewaarschuwd in een droom. Als Pilatus inziet dat zijn argumenten de menigte niet op andere gedachten brengen wast hij zijn handen in onschuld. “Ik ben onschuldig aan de dood van deze man… “ Waarop het hele volk antwoordt: “Laat zijn bloed ons dan maar worden aangerekend, en onze kinderen.” Bedenk wel dat dit evangelie geschreven is omstreeks 100, jaren na de val van Jeruzalem en de verwoesting van de tempel in het jaar 70. Het volk is zwaar gestraft. Bij Matteüs zijn het de hogepriesters en de Farizeeën die na Jezus’ dood naar Pilatus gaan; zij vragen om

"What Is Truth?" Christ And Pilate, Nikolai Ge, 1890. Tretyakov Gallery, Moskou. 4 – I N DIT AMSTERDAM APRI L

op zijn vragen in en verkondigt zijn boodschap “… mijn koningschap is niet van hier”, waarop Pilatus stelt: “u bent dus koning”, waarop Jezus antwoordt “… ik ben naar de wereld gekomen om van de waarheid te getuigen …” Pilatus: “maar wat is waarheid?”. Pilatus gaat dan naar buiten en meldt: ”ik heb geen schuld in hem gevonden”. De menigte: Laat Barabbas vrij. Waarop Pilatus Jezus laat geselen. Jezus wordt met purperen mantel en doornenkroon naar buiten gebracht en aan de menigte getoond: “Hier is hij, de mens”. De hogepriesters en de gerechtsdienaars schreeuwen: Kruisig hem. Pilatus: …kruisig hem zelf, … Als de Joden zeggen dat Jezus moet sterven omdat hij zich de zoon van God noemt wordt Pilatus bang. Hij gaat weer naar binnen en vraagt daar aan Jezus waar hij vandaan komt. Daarop ontwikkelt zich een gesprek over de macht die

Pilatus heeft die hem van boven gegeven is. Pilatus wil nu Jezus echt vrijlaten maar de Joden dreigen: als u dat doet bent u geen vriend van de keizer. Pilatus draagt Jezus aan hen over om hem te laten kruisigen. Ook in dit evangelie vraagt Josef van Arimatea aan Pilatus om het lichaam van Jezus en Pilatus geeft toestemming. Wast Pilatus zijn handen terecht in onschuld? In de vier evangeliën wordt het proces van Jezus voor Pilatus dus heel verschillend beschreven. In Marcus is het een vrij nuchter verhaal over een man die volgens Pilatus eigenlijk niet schuldig is, maar die hij laat kruisigen om het volk rustig te houden. Matteüs laat Pilatus zijn handen in onschuld wassen en de menigte de uitspraak doen dat de consequenties voor hen en hun kinderen zijn. Lucas voegt een contact tussen Herodes en Pilatus in en Johannes voegt een filosofische/

theologische discussie tussen Pilatus en Jezus toe. Over het precieze verloop van het proces kunnen we niets met zekerheid zeggen. Jezus is tijdens de prefectuur van Pilatus gekruisigd, zoals in het credo … heeft geleden onder Pontius Pilatus … is opgenomen. Waarschijnlijk hebben de evangelieschrijvers duidelijk willen maken dat hun leider, Jezus, geen oproerkraaier was en in de ogen van de Romeinse overheid dus niet schuldig was. Over Pilatus zijn nog veel legendarische verhalen verteld en toneelstukken opgevoerd. Pilatus en zijn vrouw zouden christen geworden zijn. In de Oosterse en de Koptische kerk worden ze als heiligen en martelaren vereerd. Ann Wroe, Pilate. The biography of an invented man. Londen, 1999. Nederlandse vertaling: Pilatus. De biografie van een verzonnen man. Contact, 1999.

Voelen & meebeleven In 1630 dichtte Jacobus Revius:

Hy droech onse smerten T'en zijn de Joden niet, Heer Jesu, die u cruysten, Noch die verradelijck u togen voort gericht, Noch die versmadelijck u spogen int gesicht, Noch die u knevelden, en stieten u vol puysten, T'en sijn de crijchs-luy niet die met haer felle vuysten Den rietstock hebben of den hamer opgelicht, Of het vervloecte hout op Golgotha gesticht, Of over uwen rock tsaem dobbelden en tuyschten: Ick bent, ô Heer, ick bent die u dit heb gedaen, Ick ben den swaren boom die u had overlaen, Ick ben de taeye streng daermee ghy ginct gebonden, De nagel, en de speer, de geessel die u sloech, De bloet-bedropen croon die uwen schedel droech: Want dit is al geschiet, eylaes! om mijne sonden.

I N DIT AMSTERDAM APRI L – 5

Met wie lopen wij mee? Door Tobias ter Reehorst Mijn belangrijkste (en leukste) herinneringen als kind aan de kerk zijn van het paasfeest. Met Palmpasen stokken maken met allerlei lekkers eraan en met Pasen paaseieren zoeken in de kerk. Ook theologisch gezien wordt Pasen als het belangrijkste feest gezien. In de klassieke theologie is de kruisdood de ultieme openbaring van God in de wereld. Maar naast al dit goddelijke zit er ook een grote menselijke kant aan het paasverhaal. Het verhaal van Petrus, Pilatus, u & ik. Het begin van het paasverhaal begint natuurlijk met de intocht van Jezus; hij wordt ontvangen als ‘de nieuwe grote leider’. De massa schaart zich massaal achter Jezus. Behalve Jezus laat iedereen, ook de discipelen, dit zich welgevallen. Een korte tijd later is het verhaal volledig omgedraaid. Jezus is gevangen genomen en wordt behandeld als de grootste crimineel, ook door de massa die kort daarvoor nog helemaal achter Jezus stond. Iedereen laat Jezus in de steek. Petrus probeert het nog en volgt de gevangengenomen Jezus naar het huis van de hogepriester. Maar als hij daar wordt aangesproken op het feit dat hij een volgeling van Jezus is, dan liegt hij daarover. Petrus durft niet te

staan voor zijn overtuigingen. Als de volgende dag Jezus voor Pilatus wordt gebracht, de Romeinse bestuurder die de wet moet handhaven, dan kan ook Pilatus niet tegen de druk van de massa en laat zijn taken in de steek. Mensen hebben overtuiging en idealen, zoals Petrus. Mensen voelen de roeping om een bepaalde taak uit te voeren, zoals Pilatus. Ook wij als Gemeente, en als individu, hebben onze overtuigingen of ideeën die we willen volgen en taken waartoe we ons geroepen voelen. Maar gaan wij daarin mee met de massa of durven wij tegen het wereldbeeld in te gaan. Blijven wij staan als het moeilijk wordt? Als de massa zich tegen ons

keert en ons weg wil zetten als achterlijk, barbaars of crimineel? Wat doen wij dan? Verschuilen we onszelf, liegen we of staan we voor onze idealen. Eerlijk gezegd vind ik het moeilijk om te blijven staan en te gaan op mijn gekozen weg. Maar daarin kunnen wij elkaar als Gemeente bijstaan. Door met elkaar te delen wat in ons omgaat: onze dromen, onze angsten, onze daden en onze miskleunen. Het paasverhaal geeft ons een eerste richting hoe we daarmee om moeten gaan. Tot slot, was het vroeger dat ik hield van Palmpasen & Pasen. Nu kijk ik uit naar Witte Donderdag als we het Avondmaal vieren, want daar vind ik de belofte dat we als Gemeente elkaar bijstaan.

@@@@@ Ter verbetering van de communicatie binnen onze gemeente zou u ons een heel grote dienst bewijzen door uw emailadres door te geven aan het secretariaat: [email protected]. Dat scheelt heel veel bomenzagerij: papier, enveloppen, postzegels etc. Groen doen! Dank!! [email protected]

Rectificatie bij interview met Rachida Jaras in januarinummer van idA: Aan het eind van de Ramadan wordt het Suikerfeest gevierd, niet het Offerfeest.

In het ziekenhuis opgenomen Onze gemeente wil graag meeleven. Wilt u van uzelf, familie, vrienden en VDGA-leden ons een opname laten weten? Eén van onderstaande contactleden zal de opgave dan doorgeven aan de desbetref fende bezoekster. Martina Simons (tevens organisatie) t (020) 662 19 34 en Ineke Bremer t (020) 615 26 22. 6 – I N DIT AMSTERDAM APRI L

In Memoriam Uit de kerkenraad

Zr Greet Schaafsma 9 mei 1922 – 14 februari 2015

In de maand maart had de kerkenraad een vol programma. De gebruikelijke kerkenraadsvergadering heeft plaatsgevonden en daarnaast was er een kerkenraadsweekend.

In oktober vorig jaar belde haar nichtje me op: ‘We zouden ’t fijn vinden als je tante Zus nog een keer ‘bij leven’ zou ontmoeten. Want als ze gestorven is, mogen we dan een beroep op je doen?’ En zo zaten we met z’n drieën rondom haar: haar broer, nichtje en ik. En ook al was ze de laatste tijd bijna van alle dingen losgeraakt (zoals J.C. Bloem in het gedicht ‘geluk’ schrijft en wat in de annonce was opgenomen) en haar geest versluierd, ze keek ons aan met indringende ogen en met een bij tijd en wijle – ja zelfs – guitige blik. Ze kon niets meer zeggen, maar toen ik haar vertelde dat ik namens de Doopsgezinde Gemeente kwam, sprak ze één woord uit: ‘LEUK!’. Als het geloof dat voor je geweest is, dan is het goed geweest.

• Gemeenteavond – De datum van de gemeenteavond is bekend: dinsdag 12 mei. Over het thema en de invulling informeren wij u in het mei nummer van idA en via de website en Facebook. • Trouwlocatie – In de Meerpadkerk kan nu ook een burgerlijk huwelijk worden voltrokken. Een bruidspaar waarvan het kerkelijk huwelijk in Noord plaatsvindt heeft ons gevraagd of het ook mogelijk is om hun burgerlijk huwelijk in de Meerpadkerk te laten voltrekken. De kerkenraad heeft hiermee ingestemd. Van deze mogelijkheid kan alleen gebruik worden gemaakt in combinatie met een kerkelijk huwelijk. • Lekenpreker – Op zondag 7 juni gaat er een lekenpreker voor in de Singelkerk. De lekenprekers doneren hun preekvergoeding aan de jongerenreis naar de Mennonite World Conference, deze zomer. Welke lekenpreker er voor zal gaan is nog niet bekend. • Terugblik – In februari en maart vonden er weer mooie bijeenkomsten plaats. We hebben teruggeblikt op de Valentijnsdienst. Een mooie en goed bezochte kerkdienst. Er vond een ontmoeting plaats met delegaties van de katholieke, lutherse en doopsgezinde wereldkerken. Zij kwamen samen in Amsterdam om te spreken over het erkennen van elkaars doop. Op de laatste dag was er ruimte om deze delegatie te ontmoeten. De collega’ s van de H3H waren hier ook voor uitgenodigd. Dit resulteerde in een bijzondere ontmoeting van verschillende werelden. De oude dienst kwam met enkele kerkenraadsleden bijeen. De leden van de oude dienst (gemeenteleden die in het verleden lid zijn geweest van de kerkenraad) heeft aangegeven dat zij graag breder worden ingezet. Hierbij wordt gedacht aan het aanwezig zijn bij trouw- en rouwdiensten, het ontvangen van kerkgangers op zondagochtend, begeleiden van nieuwe kerkenraadsleden etc. De kerkenraad maakt graag van dit aanbod gebruik.

Zondagse Singelkerkbloemen De bloemen, die tijdens de dienst in de Singelkerk staan, worden na de dienst gebracht bij leden die een moeilijke tijd door moeten maken, ziek zijn of iets te vieren hebben. Wilt u de namen door geven aan: Martina Simons t (020) 662 19 34, of Ineke Bremer t (020) 615 26 22.

Op 10 maart 1940 werd Greet Schaafsma lid van onze gemeente. In dezelfde kerk waar haar ouders in 1918 getrouwd waren, werd ze gedoopt. Haar beide ouders (zo las ik in dat indrukwekkende doopboek, veilig opgeborgen in de kluis op het Singel) waren haar doopgetuigen. En zo was ze bijna 75 jaar lang lid van onze gemeente. Zr Schaafsma was na het overlijden van haar ouders in het ouderlijk huis op het J.C. de V oshof blijven wonen en kwam steevast op het groothuisbezoek bij Ineke Bremer. Totdat zij een enkel jaar geleden – eerst in het verpleeghuis bij het Slotervaartziekenhuis en later in de Luwte in Amstelveen om dichter bij haar zorgzame broer en betrokken nichtje te wonen – werd opgenomen. Haar nichtje typeerde haar zo: ‘Tante Zus was een dame op leeftijd, ondernemend, creatief, wat eigenwijs, en wellicht ook wat eenzaam. Geïnteresseerd was ze in de actualiteit van de dag, de ontwikkelingen in de wereld, en het geloof. En daar dan vooral een eigen mening over hebbend. En trots was zij over haar werk in de functie van hoofd personeelszaken van het Koninklijk Onderwijsfonds voor de Scheepvaart aan de Nieuwezijds Voorburgwal, waar zij vanaf 1941 tot haar pensionering in 1984 werkte.’ Tijdens het afscheid op vrijdag 20 februari in het crema torium in Uithoorn lazen wij psalm 23: ‘De Heer is mijn herder, het ontbreekt mij aan niets’. De woorden van deze psalm hingen in haar jeugd bij het gezin Schaafsma in de eetkamer: een groen schilderijtje dat van huis tot huis meetrok. Deze woorden gaan al generaties lang, overal ter wereld, met mensen mee, tijdens hun leven en aan het eind van hun leven. Zo ook bij zr Schaafsma. Haar lichaam gaven wij uit handen, maar haarzelf ver trouwden we toe aan de Eeuwige. Of zoals de dichter in het laatste vers van psalm 23 in geloofstaal zegt: ‘ik keer terug in het huis van de Heer tot in lengte van dagen.’ Ewoud Roos I N DIT AMSTERDAM APRI L – 7

Gemeente in beweging – Prikbord

Nieuwe bestemming voor orgel Karperweg Muziek & Meer-pad Zondagmiddag 12 april bent u van harte welkom voor de ontmoeting rond muziek op het Meerpad. De muzikale ontmoeting begint om 16.00 uur. Deze middag zal Eva Bollen op de piano een concert geven rond het werk van Bach, Mozart, Schuman en nog iets sprankelends Spaans.

Mennomaal Op 14 april is weer iedereen welkom bij het Mennomaal. Plaats: Singelkerk; Singel 452, 1017 AW. tel. 020 - 623 45 88. Ontvangst met drankje vanaf 17.30 uur Begin maaltijd: 18.00 uur

Jan en Charley Toorop Er tussendoor verhalen die met het eten te maken hebben. Van tevoren opgeven is niet nodig. Behalve als je vegetarisch eet of een dieet hebt! Kosten: 5 euro per maaltijd.

Bedankt! Graag bedank ik iedereen die op 8 februari mijn afscheid van de kosterijdienst in het Menno Simons Huis heeft meegevierd. Preek, toespraakjes, bloemen, cadeaus – alles was een grote verrassing. Ik heb genoten en zal dit niet snel vergeten. Nieske van der Zijpp

Benefietdiner De benefiet-avond voor de jongerenreis naar het Doopsgezind wereldcongres was een groot succes! Wij willen de Verenigde Doopsgezinde Gemeente Amsterdam bedanken voor alle hulp voor deze avond en het mogen gebruiken van de Singelkerk. Namens alle jongeren van de reis naar de Verenigde Staten, Jan Willem Stenvers en Kalle Brüsewitz 8 – I N DIT AMSTERDAM APRI L

Door Dick Klomp

Deel I – Het Vertrek Toen enkele jaren geleden het doek viel voor ons kerkgebouw aan de Karperweg rees de vraag: wat doen we met het orgel! Er is een tijd geweest dat een gebouw mèt orgel meer opbracht dan zonder, maar die goede tijd is helaas passé. Ons orgel kon niet concurreren met mooiere instrumenten uit gesloten kerken die voor een habbekrats werden aangeboden. Weggéven bleek geen optie en weggooien was onverteerbaar. Tenslotte dreigde de deadline er aan te komen dat het orgel definitief de kerkzaal uit moest zijn en wel op 1 april 2015. Toen kwam de redding. Vrienden van onze familie zijn actief in de Nederlands Gereformeerde Kerk. Zij brengen al lange tijd hulpgoederen naar Roemenië en Hongarije en hebben daar veel lokale contacten. Ik belde Paul of hij eens informeren wilde of daar nog behoefte was aan een orgel? Binnen twee weken belde hij terug: zijn contactpersoon en oude bekende ds. Barnabás was dolgelukkig met het aanbod. Deze had meteen al een orgelbouwer uit de omgeving benaderd voor prijsopgave van de wederopbouw! Ook in het vervoer van Amsterdam naar Tiszalök werd voorzien: een transporteur die uit eigen middelen een vrachtauto met hulpgoederen laat rijden, was bereid het orgel mee te nemen. Vanaf dat moment ging het snel. Op 16 en 17 maart hebben een orgelbouwer van Verschueren – de firma die het instrument ca 50 jaar geleden heeft gemaakt – en ondergetekende samen het orgel gedemonteerd, van het ergste bouwstof ontdaan en kleine storingen verholpen. De transporteur kwam met een aanhangwagen, een paar oersterke verhuizers zijn met het zwaarste deel van het orgel de trap afgewandeld en hebben het in de aanhanger geplaatst. De orgelbouwer heeft alle onderdelen keurig ingepakt en vastgezet zodat het orgel zonder schade de verre reis kan overleven. V an de Karperweg ging het orgel naar Nijkerk om na een paar dagen overgeladen te worden in een grote truck die naar Hongarije gaat. Het orgel krijgt een plaats in de kerkzaal van een reusachtige gevangenis midden in Hongarije, waar 3000 gedetineerden zijn ondergebracht. Daar is volgens ds. Barnabás een mooie ruimte met 120-150 stoelen waar voor deze ‘gemeente’ regelmatig kerkdiensten worden gehouden. Ik ben erg blij dat het ‘orgel van Wim (Gerringa)’ een goede bestemming heeft gekregen, dat we de Hongaren er een plezier mee doen en last but not least, dat deze hele bijzondere operatie tot nu toe zo voorspoedig is verlopen! Wanneer Deel II – De Aankomst verschijnt is afhankelijk van de berichtgeving met foto’s uit Hongarije. Dat kan nog even duren.

Kring Menno Simons leert gebarentaal Door Nieske van der Zijpp

Geen nucleaire veiligheid door nieuwe kernwapens Door Cocky de Graaf

Verslag van de rechtszitting, aangespannen tegen de demonstranten tijdens de Nucleaire top in maart 2014 in Den haag Op donderdag 19 februari kwam Ulrika Klomp als gastspreker naar het Menno Simonshuis. Zij is opgeleid in de Nederlandse Gebarentaal en studeert momenteel voor haar Masters Toegepaste Taalwetenschap. Ulrika vertelde over haar werkzaamheden als docent. Zij geeft les aan particulieren (kinderen, ouders, familie van dove mensen) en cursussen aan groepen belangstellenden. Wij mochten deze keer proefkonijn zijn en dat deden we met veel plezier. Je kunt in dit vakgebied twee taalvarianten onderscheiden: de ondersteunende gebaren (die gebruiken we allemaal wel eens) en de Nederlandse Gebarentaal zoals we die van de TV kennen. Ieder land heeft eigen specifieke gebaren waarbij vooral culturele verschillen een rol spelen. De Nederlandse gebaren worden verzameld bij het Nederlands Gebarencentrum in Amersfoort. Hier bepaalt men bijvoorbeeld het gebaar voor een stad of voor een naam (zeg: Koningin Maxima in één gebaar) en ook de nieuwe gebaren voor moderne woorden. Met alleen liplezen gaat ongeveer 50% van de informatie verloren. Daarom is het volgens Ulrika heel belangrijk dat de nu in hun bestaan bedreigde dovenscholen blijven bestaan. Na deze interessante inleiding werd het tijd voor oefening: Ulrika toonde een gebaar en wij maar raden wat er werd bedoeld. Aansluitend moesten we zelf gebaren bedenken bij op kaartjes rondgedeelde afbeeldingen, waarna het juiste gebaar werd getoond. Er viel heel wat te lachen! Is uw belangstelling gewekt? Het bedrijf van Ulrika heet: Handzaam, Gebarentaal! Meer informatie: www.handzaam-gebarentaal.nl; tel. Ulrika Klomp, 06-30314531.

Op de ochtend van 26 februari 2015 namen een aantal gedaagden en vrienden de trein naar Den Haag. Om half negen startte de “picketline”: er werden folders uitgedeeld aan de belangstellenden en er werd gezongen uit het “Nonviolent songbook”. Het Paleis van Justitie is een bedrijf met veel werknemers en bezoekers, dus hadden wij genoeg publiek. Wij droegen een rozet met het opschrift ”Vredesheld”. Om kwart over negen werden de eerste demonstranten verwacht in een klein zaaltje waar maar 15 mensen in konden. De officier van Justitie en de advocaat van de groep hielden een betoog waarna de rechter de zitting schorste tot elf uur. Om elf uur kregen we een zaal waar wij allen konden plaatsnemen. De rechter behandelde eerst een zaak van iemand die zonder duidelijke reden was geseponeerd. Zij betoogde dat voor de wet iedereen gelijk behandeld dient te worden en dat de zaak dus niet ontvankelijk werd verklaard. De zaal applaudiseerde maar dat was niet zoals het hoort in een rechtszaal. De rechter legde uit dat de zaak was afgedaan en iedereen naar huis kon. Daardoor kon niemand zijn verdediging voorlezen. Wel konden enige brieven worden overhandigd aan de rechter en de officier van justitie. De rechter vroeg de officier of hij overwoog om hoger beroep aan te tekenen maar daar was hij nog niet helemaal uit. Mocht er een hoger beroep komen dan hebben wij een gratis advocaat. Vrede en alle goeds.

I N DIT AMSTERDAM APRI L – 9

Doperscafé

Het team

Natascha van der Does-Brantjes jeugdwerk Singelkerk t 06 44 71 49 30 [email protected]

Essemie van Dunné jeugd- en opbouwwerk Noord t 06 48 35 07 25 [email protected]

Joke van der Heide jongerenwerk t (020) 661 16 52 [email protected]

Openhartige gesprekken in een schuilkerk Zondag 26 april – Dit gelooft Twan Huys Als presentator van spraakmakende programma’s als Nieuwsuur en NTR College Tour is Twan Huys meestal degene die de vragen stelt, maar in de Singelkerk is hij het die de vragen zal beantwoorden. Hij groeide op in het katholieke zuiden, in het dorpje Sevenum in Noord-Limburg. Hij werkte voor Stad Radio Amsterdam, de Vara en Nieuwsuur, en vertrok in 1999 naar New York om correspondent voor Nova te worden. Zijn interviews met Abu Ghraib-gevangenbewaarder Lynndie England en vermeend moordenaar Joran van der Sloot maakten furore. In 2006 publiceerde hij het boek ‘Ik ben een New Y orker’ over zijn correspondentschap, in 2013 gevolgd door zijn boek ‘Over Geluk’. In de voetsporen van Rousseau ging hij op zoek naar het antwoord op die ongrijpbare vraag ‘wat is geluk?’ om tot dieper inzicht te komen op een eiland in een Zwitsers meer . Twan Huys haalde de top in de Nederlandse journalistiek door anderen aan het spreken te krijgen. Maar wat gelooft hij zelf? Wat beweegt Twan Huys? Zondag 31 mei Dit gelooft Jan Brokken Schrijver van romans en reisverhalen. Zondag 28 juni Dit gelooft Willemijn Verloop Oprichtster van War Child en thans directeur van Social Enterprise NL.

IEDERE LAATSTE ZONDAG van de maand, van maart t/m juni Doopsgezinde Singelkerk, Singel 452 16.00 uur – bar open 16.30 uur – aanvang gesprek 18.00 uur – einde vrije toegang

Mennonite Global Youth Summit Henk Leegte predikant t 06 45 62 62 70 [email protected]

Ewoud Roos predikant (020) 624 65 73 (secretariaat) [email protected]

Tom Rijken predikant Noord t 06 22 51 75 65 [email protected]

Veertig jonge mensen die naar een Doopsgezind congres gaan is een opsteker voor heel Doopsgezind Nederland. Op het benefietdiner op 28 februari waren ca. 70 gasten getuige van een aanstekelijk enthousiasme van de halsbrekende toeren van rolschaatsende cheerleaders. Er werden meer duiten bijeengebracht dan verwacht dankzij de medewerking van onze jeugdraad, de sponsor van de etenswaren en de belangeloos beschikbaar gestelde ruimte. De avond had aan diepgang gewonnen als was verteld waarom ze naar de Summit gaan, met welke verwachtingen en dromen. In een eerder stadium is dat bij opgave wel gedaan. De hele opsomming valt globaal uiteen in: • Reis vol mooie gesprekken, ontmoetingen en ontdekkingen die leiden tot nieuwe inzichten die je voor altijd mee kan nemen • Nooit in Amerika geweest met zoveel Doopsgezinde jongeren op vakantie • Benieuwd naar Amerikaanse gewoontes en gebruiken met name die van de Amish • Perspectieven van anderen mogen horen op het gebied van levensthema's • Ik wil mijn eigen geloof onderzoeken en met anderen uitwisselen We zijn erg benieuwd naar de verhalen over ervaringen, indrukken en antwoorden met name op de vraag: Waarmee heeft de Mennonite Global Youth Summit je het meest geraakt en wat ga je ermee doen? Daden gaan woorden te boven. Een mooie reis gewenst vol inspiratie! Wij blijven nieuwsgierig wachten op jullie verhalen. Bart Admiraal

10 – I N DIT AMSTERDAM APRI L

Agenda

Kopij voor het volgende nummer vóór 10 april 2015 sturen aan Mieke Krebber Mail: [email protected] Adres: Europaplein 89, 1078 GZ Amsterdam (telefoon 020-6731926).

April 2015 Kerkdiensten (zie achterkant)

De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of niet op te nemen. • Ma 30 mrt Boeken rond de Bijbel: Paulus

Singelkerk

15.00 uur

• Ma 30 mrt Zon’shofgroep

Zon’shofje

20.30 uur

• Wo 1 apr

Circledance o.l.v. Marjan van Huet

Meerpad

20.00 uur

• Vr 3 apr

Wake bij Justitieel Complex

Schiphol

14.00 uur

• Za 4 apr

Paasvuurtje met verhalen

Meerpad

18.30 uur

• Za 4 apr

Tieners: eten en films

Meerpad

19.30 uur

• Zo 5 apr

Wake bij Justitieel Complex

Schiphol

14.00 uur

• Di 7 apr

Bijbelkring; Henk Leegte

Singelkerk

20.15 uur

• Za 11 apr

Singelkoor repetitie

Singelkerk

10.30 uur

• Zo 12 apr

Wake bij Justitieel Complex

Schiphol

14.00 uur

• Zo 12 apr

Muziek & Meer-pad

Meerpad

16.00 uur

• Di 14 apr

Mennomaal; Jan en Charley Toorop

Singelkerk

18.00 uur

• Wo 15 apr Vredesgroep

Singelkerk

20.00 uur

• Do 16 apr Open kring Menno Simons

M. Simonshuis

14.30 uur

• Za 18 apr

Singelkoor repetitie

Singelkerk

10.30 uur

• Za 18 apr

Inspiratie 2015

Jacobikerk, Utrecht 10.00/17.00

• Di 21 apr

Geloofsgesprekskring; H. Leegte

Singelkerk

20.15 uur

• Za 25 apr

Singelkoor repetitie

Singelkerk

10.30 uur

• Zo 26 apr

Doperscafé; T. Huys

Singelkerk

16.00 uur

• Wo 29 apr Rondom 30

Singelkerk

19.30/20.15

• Do 30 apr Bijbelaars

Singelkerk

11.00 uur

Secretariaat en administratie Singel 452 1017 AW Amsterdam t kerk (020) 623 45 88 t secretariaat (020) 624 65 73 t boekhouding (020) 627 70 72 fax (020) 624 44 40 gironummer NL11INGB0000141442 (VDGA) website www.vdga.nl

COLOFON idA, in dit Amsterdam Maandblad voor geloof en gemeenteleven van de Doopsgezinde Gemeente Amsterdam. Redactie Sjoukje Halbertsma Helene Nauta-van Gelder Tobias ter Reehorst Andrea Wieffering Essemie van Dunné Mieke Krebber (eindredacteur) Interviews: Dirk Visser Vertegenwoordiger van de kerkenraad: Bart Admiraal Ontwerp en realisatie Ontwerpgroep Lâle, www.lale.nl T (033) 462 46 93

I N DIT AMSTERDAM APRI L – 11

Amsterdam Centrum Amsterdam Noord Amsterdam Buitenveldert

Singelkerk – Singel 452 – t (020) 623 45 88 Meerpad – Meerpad 9 – t 06 53 77 06 01 Menno Simonshuis – Noord-Hollandstraat 17a – t (020) 517 10 10

KERKDIENSTEN

2 april 20.00 uur Witte Donderdag

3 april 20.00 uur

Singelkerk

Meerpad

Menno Simonshuis

Centrum 10.30 uur

Noord 10.15 uur

Buitenveldert 10.00 uur

Ds A.A. Rijken Kinderkerk en Tienertuin

Ds H. Leegte

Ds C. Schlette Kinderkerk

Ds E.C. Roos

Ds E.C. Roos Avondmaal

Goede Vrijdag

Ds E.C. Roos Meditatie ‘Die sieben letzten Worte’ van Joseph Haydn

5 april

Ds E.C. Roos

Pasen

12 april

Ds H. Leegte Kom-in-de-Kring en Kinderkerk

19 april

Ds H. Leegte

26 april

Ds H. Leegte Kom-in-de-Kring en Kinderkerk

3 mei

Ds E.C. Roos

Ds J. Brüsewitz Kinderkerk en Tienertuin

Collectebestemmingen april 2015 De collecte in de blauwe/zwarte zak is altijd voor de eigen gemeente. De collecte in de rode zak is voor:

• 2 en 3 april – geen collecte • 5 april, Pasen en 26 april – Stichting Stuwkracht 10 Stichting Stuwkracht 10 is een doopsgezind initiatief. Het comité krijgt verzoeken om financiële hulp uit alle hoeken van de wereld en helpt onmiddellijk in plotseling ontstane noodsituaties. Het doet dit ‘stil’ en eenmalig. Rekeningnummer: NL30INGB0001211010 St. Stuwkracht, Oostzaan • 12 april – Broederschapscollecte t.b.v. Stichting Doopsgezinde Monumenten Friesland De Stichting Doopsgezinde Monumenten in Friesland draagt zorg voor het beheer en het onderhoud van twee monumenten die van grote betekenis zijn voor de wereldwijde Doopsgezinde Broederschap: • het Menno Simons monument bij Witmarsum • het Meniste schuilkerkje bij Pingjum Rekeningnummer: NL05FRBK0296477206 t.n.v. Stichting Doopsgezinde Monumenten in Friesland

1 2 – I N D I T A M S T E R D A M APRIL

• 19 april – Broederschapscollecte t.b.v. projecten voor gemeenteopbouw Rekeningnummer: NL19ABNA0243493886 Alg. Doopsgezinde Sociëteit Amsterdam, inzake gemeenteopbouw • 3 mei – Broederschapscollecte t.b.v. reisfonds Mennonite World Conference Via het Reisfonds worden mensen die graag het Wereldcongres willen bijwonen, maar daarvoor niet de middelen hebben, ondersteund. Rekeningnummer: NL19ABNA0243493886 Alg. Doopsgez. Sociëteit te Amsterdam, inzake MWC Reisfonds Als u niet in de dienst aanwezig kon zijn en toch iets wilt bijdragen aan het project kunt u dat via het aangegeven bankrekeningnummer doen.