Jaarverslag Senia
2015
De doelstelling van Senia om mensen met een zelfde culturele interesse bij elkaar te brengen, sprak ook in 2015 velen aan. In dit jaarverslag laten we zien hoe het ons in 2015 vergaan is.
DEELNEMERS In 2015 schreef Senia 2103 nieuwe deelnemers in. In dat jaar zegden 1044 mensen hun lidmaatschap op. Per saldo was er sprake van een toename met 1059 deelnemers, een stijging met 22%. Hieronder beschrijven we waar de toename terug te vinden is, en analyseren we de opzeggingen. In de grafiek hieronder staat de ontwikkeling weergegeven van de laatste vijf jaar.
dec. 2015
5944
dec. 2014
4885
dec. 2013
4281
dec. 2012
3455
dec. 2011
2806 0
1000
Filosofie
2000
3000
4000
5000
6000
7000
Museumgroepen
Themagroepen* 2%dan in 2014. Het is De groei was in 2015 dus hoger ons zelf niet helemaal duidelijk waar deze grotere 11% groei vandaan komt. Was het einde van de economische1%crisis, zijn we ineens zo geweldig of hebben we Duits gewoon de wind1% mee? De groeiKlassiek was als volgt verdeeld over de verschillende onderdelen. 1%
Programma Literatuur (Ned./vert.) Geschiedenis Frans 13% Duits Engels Engels 3% Geschiedenis Frans Klassiek 3% Filosofie Museumgroepen Biografieën totaal
1 jan. 2015 3403 148 58 136 671 35 553 132
31 dec. 2015 Toename 3641 7% 183 24% 118 103% 175 29% Literatuur 892 33% 65% 35 0% 780 41% 96 -27% 24 5944 15%
Duits sprong eruit met een verdubbeling van het aantal deelnemers. Maar in absolute getallen is de toename groter bij literatuur, geschiedenis en filosofie. Opvallend is dat alle leesgroepen in andere talen meer deelnemers trokken. We weten belangstellenden beter te bereiken.
2
3455 dec. 2011
2806 0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
Hieronder de verdeling van de deelnemers over de verschillende programma’s. Filosofie 11% Klassiek 1%
Duits 1%
Museumgroepen 2%
Themagroepen* 1%
Geschiedenis 13% Engels 3%
Literatuur 65%
Frans 3%
Verloop
In de volgende tabel is de verdeling van de opzeggingen te zien: opzegging 491 24 38 137 8 8 229 109 1044
Categorie Literatuur Frans Engels Geschiedenis Klassiek Duits Filosofie Museumgroepen totaal
opzegging % 12% 12% 18% 13% 19% 6% 23% 53% 15%
In dit overzicht tabel valt vooral het hoge percentage opzeggingen in museumgroepen op. Dat is niet 1 nieuw: museumwijzers blijken te weinig toe te voegen en museumgroepen gaan liever hun eigen gang. Daarom zijn we dit najaar gestart met een andere aanpak, waar we later in dit verslag op ingaan. Filosofie heeft ook een hoger percentage opzeggers dan gemiddeld, wat te maken heeft met (te veel) uiteenlopende verwachtingen en verschillende niveaus binnen één groep. Bij de oprichting van nieuwe groepen zijn we attent op verschillen, maar soms openbaren deze zich pas als de groep aan de slag is.
Zomerleesgroepen
Voor het eerst kenden we in de zomer van 2015 het fenomeen van de zomerleesgroepen. Deze groepen worden opgericht voor een korte periode, en lezen boeken & bespreken gedichten rond een thema. In 2015 was het thema ‘Zonen over hun moeder’. Er ontstonden zeventien groepen met gemiddeld vijf deelnemers. De helft van de deelnemers maakte al deel uit van een Senia-leesgroep – en wilde in juli en augustus lekker doorgaan - de andere helft was nieuw. Veel van de nieuwelingen sloten zich na de zomer aan bij bestaande leesgroepen. We zijn van plan om de zomerleesgroepen in 2016 te herhalen, maar de voorbereiding te vervroegen en de organisatie ervan te verbeteren.
3
Museumgroepen
In 2014 zijn we gestart met het oprichten van museumgroepen. Er is wel veel belangstelling voor, maar de opgerichte groepen gaan vrij snel op eigen kracht verder, zonder de ondersteuning van Senia. Sinds najaar 2015 hebben we de aanpak veranderd en brengen we mensen via de Senia-website bij elkaar. Als er meer dan vier belangstellenden in een bepaalde woonplaats zich aangemeld hebben (en € 8,50 betaald hebben), brengen we deze geïnteresseerden met elkaar in contact en ontvangen ze elk een museumwijzer van hun keuze. Daarmee houdt de bemoeienis van Senia op. In november 2015 zijn de eerste groepen op deze manier opgericht, in 2016 gaan we ermee door.
WAT WE AANBODEN Aanvulling boekenlijsten en museumlijst, leeswijzers
Senia brengt elk jaar een aanvulling uit van de boekenlijsten. De selectie van nieuwe titels is in handen van werkgroepen van vrijwilligers/deskundigen. Zij lezen en beoordelen in het najaar en de winter, en hakken knopen door in januari/februari. In 2015 werkten ruim 80 mensen aan de samenstelling van boekenlijsten literatuur (Nederlands, Frans, Duits, Engels, klassieken) en non-fictie (geschiedenis, filosofie, biografieën). Voor al deze boeken worden leeswijzers gemaakt. Voor een deel door leden van de werkgroepen zelf, voor een ander deel door externen, zowel freelancers als studenten. Studenten van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) maakten leeswijzers literatuur en filosofie, en museumwijzers. De wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie coördineerde de bijdrage van studenten, docenten keken mee naar wat de studenten voor Senia maakten. De aanvulling van de boekenlijsten/museumlijst in 2015: Programma Nederlands en vertaalde literatuur Geschiedenis Filosofie Klassieken (Ned. en vertaalde lit.) Biografieën Frans Duits Engels Museumwijzers Zomerleesgroepen
Aanvulling boekenlijst/museumlijst 21 17 20 8 4 nieuw, andere van de boekenlijst geschiedenis 9 10 13 10 2 nieuw, één van de reguliere literatuurlijst
Verzending leeswijzers
De verzending van de leeswijzers gebeurt eind augustus. Het ging in 2015 om ruim 33.000 stuks. Het hele proces vergt veel voorbereiding, omdat elke groep andere leeswijzers ontvangt, en er bínnen de leesgroep nog weer sprake kan zijn van verschillende abonnementen en prijzen - iemand die van twee groepen lid is, krijgt namelijk korting op het tweede abonnement. Voor het daadwerkelijke verzendwerk wordt een deel van de drukkerij De Kroon (waar we ‘inwonen’) vrij gemaakt, en er zijn vijftien vrijwilligers die één of twee dagen hard aan het werk om alles de deur uit te krijgen. Sommige van hen logeren in een plaatselijke B&B, of kamperen of op een camping in de buurt. Het heeft alles bij elkaar, zo hoogzomer, ook wel iets van weg van een zomerkamp!
4
Onderzoeken RUG
In 2014 en 2015 schreven studenten niet alleen leeswijzers maar deden ze ook onderzoek. Dit in het kader van een door NWO gesubsidieerde project ‘Gedeelde Literatuur’, dat we op 9 oktober in Amersfoort afsloten met presentaties van studenten en docenten over een serie onderzoeken onder leesgroepen naar cultuuroverdracht.
Inspiratiedagen in het voorjaar
In maart, april en mei organiseerden we 24 bijeenkomsten voor deelnemers van leesgroepen waarin inspiratie en ontmoeting centraal stonden: - 15 voor literatuurgroepen (Nederlands, Frans en Engels) - 5 voor filosofiegroepen - 1 voor leesgroepen geschiedenis, met inleider Marc Jansen, auteur van het boek ‘Grensland’. - 1 voor museumgroepen, met een rondleiding door het stationsgebied, en een bezoek aan het Volksbuurtmuseum in Utrecht.
Excursies en workshops
De excursiewerkgroep bood elke maand drie nieuwe excursies aan. In de winter waren het vaak begeleide rondleidingen door een tentoonstelling of een historisch gebouw, zomers zijn het meer stadswandelingen. De excursies zijn vaak snel volgeboekt, en dezelfde bestemmingen worden daardoor vaak herhaald. In totaal deden 856 mensen mee aan de volgende excursies: • Almere, architectuurwandeling • Amersfoort, Kamp Amersfoort • Amsterdam, vaartocht Amstel en rondleiding door Dageraad • Amsterdam, Concertgebouw, rondleiding door gebouw, wandeling door de buurt • Amsterdam, rondleiding door De Bazel 3 x • Amsterdam, rondleiding door De Hallen 3 x • Amsterdam, stadswandeling Joodse wijk 2 x • Amsterdam, literaire wandeling • Amsterdam, maritieme wandeling • Amsterdam, Munch in Van Gogh Museum • Amsterdam, Ons' Lieve Heer op Solder • Amsterdam, Scheepvaarthuis • Amsterdam, wandeling door Tuindorp Oostzaan • Amsterdam, wandeling over 3 Westelijke eilanden • Arnhem, historische wandeling + bezoek bibliotheek • Den Haag, Mauritshuis, 4 x • Enkhuizen, VOC wandeling • Enschede, Turner tentoonstelling Rijksmuseum Twente • Enschede, wandeling Roombeek • Gorssel, Museum More • Gouda, literaire wandeling • Haarlem, Kenau, wandeling en vaartocht • Rotterdam, architectuurwandeling en Markthal • Zwolle, Museum Fundatie
Leesgroepadvies
Het aanbod van een ‘leesgroepadvies’ is weer opgepakt in 2015. Het karakter van het advies is: meedoen met de groep en adviseren op punten waar de groep zich in wil ontwikkelen. Het leesgroepadvies is in het najaar aangeboden in Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Tien groepen maakten gebruik van het aanbod.
5
Manifestatie Spreken over Lezen
Voor het eerst organiseerden we in november 2015 in Utrecht een groot literair evenement onder het motto ‘Spreken over Lezen’. Het was een fantastische happening, veel boeiende sprekers, leuke discussies. Ook interessant om eens ‘grote namen’ over de vloer te hebben. Iedereen was tevreden. Maar we hadden we op het dubbele aantal deelnemers gerekend. Uit een steekproef onder mensen die niet geweest zijn, blijkt dat de afstand (en dan dus de reiskosten) een probleem vormen, dat er ook lezingen zijn in de eigen woonplaats, dat er veel mensen andere bezigheden hebben, of gewoon het lezen en deelnemen aan de leesgroep voldoende vinden. In ontwikkeling Er zijn verschillende nieuwe programma´s in voorbereiding: • Muziek-luistergroepen • Poëziegroepen • Kunstgeschiedenis • Levensbeschouwing, een subgroep van de werkgroep filosofie We hopen in 2016 met de oprichting van groepen rond deze programma’s te starten.
Leesgroepen op het ROC-Amsterdam
Senia was betrokken bij de oprichting van kortdurende leesgroepen in het ROC van Amsterdam. Vrijwilligers die voortkwamen uit de Senia-leesgroepen begeleidden de groepen. Senia is enthousiast over het project, maar wil in een vervolgtraject meer zekerheid krijgen over de inzet en betrokkenheid van ROC’s die dit project willen oppakken. Begin 2016 zal het project geëvalueerd worden. De bijdrage van Senia aan het project aan het ROC Amsterdam was succesvol dankzij de creativiteit en het doorzettingsvermogen van Martie Woudhuizen, coördinator van Senia-activiteiten in Amsterdam.
ORGANISATIE Contacten bibliotheken, uitgevers
Het aantal bibliotheken dat met ons wil samenwerken nam ook in 2015 verder toe. Met de volgende bibliotheken kwam in 2015 voor het eerst samenwerking tot stand of werd hernieuwd: Winterwijk, Oisterwijk, Oegstgeest, Middelburg, Veendam, Uden, Soest, Bilthoven, Zeist, Castricum, Bergen, Heerhugowaard, Boxmeer, Cuijck, Warmond, Lekkerkerk, Boxmeer, Nuenen, Mierlo, Amerongen, Rotterdam, Middenbeemster, Beuningen en Loenen a/d Vecht. Op verschillende terreinen proberen we de faciliteiten voor leesgroepen te verbeteren door het lenen van boeken te vergemakkelijken. Er zijn mede op ons verzoek landelijk verschillende overleggen gestart om tot een beter aanbod te komen aan leesgroepen. Met veel van de uitgevers (die op onze boekenlijsten voorkomen) hebben we de contacten in het najaar verstevigd. Bijna alle uitgevers leveren nu gratis recensie-exemplaren voor onze werkgroepen. (op Prometheus/Bert Bakker na, waarmee het contact in meer opzichten lastig verloopt.) Ook met diverse boekhandels bestonden in 2015 goede contacten. Nieuwe contacten legden we met boekhandels in Amstelveen, Spijkenisse, Zeist, Roosendaal, Delft, Pijnacker en Assen.
Bekendheid Senia
Er lijkt meer interesse te komen van grotere/landelijke bladen voor leesgroepen, wat mogelijk verband houdt met een omslag in het imago van leesgroepen. ‘Leesclubs zijn niet ouderwets, maar intelligent, actueel en populair’. Dat concludeerde onderzoeker Marjolein van Herten die daarop promoveerde aan de Open Universiteit in Heerlen. Het leidde voor Senia in ieder geval tot nieuwe contacten met landelijke media.
6
Interne organisatie
Een groter aantal deelnemers zorgt voor meer werk aan de ledenadministratie, de e-mail, telefoon en postverzending. We waren daarom toe aan het in dienst nemen van een extra administratief medewerker op kantoor, en we konden het ons ook financieel gezien permitteren. Vanwege een ruimere financiële armslag waren we in 2015 ook in staat om de directeur een bezoldigde (part-time) functie aan te bieden. Beide veranderingen zorgen ervoor dat Senia aan het eind van het jaar vier personen in dienst had: José Hofman-Van Valen, Ineke van de Rotte, Aly Rossing en Marijke Slager. De Raad van Toezicht, die in 2015 uit vijf personen bestond, heeft een beleidsplan vastgesteld voor de periode 2016-2020. Belangrijk daarin is de overgang naar een organisatie die afscheid kan nemen van de oorspronkelijke oprichters. Niet meteen nog, maar nu ze betaald worden, kunnen ze ook vervangen worden. Aan Senia werkten in 2015 de volgende personen mee als vrijwilliger: Cees van den Akker, Aart Appelhof, Heleen Assen, Ineke Bakker, Marian Bakker, Immy Beijer, Ria Benschop, Herma Berendsen, Emelie van der Bijl, Bep den Blanken, Mariet Boelhouwer, Henny de Boer, Lidewij Boggia, Joke Bokkers, Agnes Bots-Nijenhuis, Jan Brands, Marion van Bussel, Robert van Bussel, Anjo Craenen, Lenora Crom, Gonny Dekker, Tjeerd Doevendans, Helmi Duijvestein, Maggy van Eerd, Ellen van Eijk, Frans Eijkelhof, Ineke van Elk, Ria Essink, Dory Ezechiels, Ann Finch, John Frenk, Anne Marie Fuchs, Agnes Galesloot, Myra Geerling-Smith, Angelique Gijsbers, Ann Giraud, Annelia Govers, Wil de Graaf, Ans Haije-Koster, Wies de Heer, Ans van Hille, Bob Hoekstra, Marijke Hoogstins, Ineke van Huis-Kok, José Hurkmans, Christa de Jager, Margot Jager, José Jegen, Jan Jol, Sandra van Kalken, André Kamstra, Ine Keeris, Toon Kerssemakers, Monique Kneepkens, Helene Knippenbergh, Wil Kroon, Margreet van Krugten, Riekje Linnebank, René van Loenen, Lidi van der Meijden, Annelies Mersel, Karien Milborn-Hoefnagels, Sandro Mink, Carolien Molenaar, Ton van Mourik, Karin Mous, Sef Naus, Annelies Olgers, Margreet Olthof, Carla Pieterse, Liesbeth Ram, Nellie van der Ree, Anita Rijnders, Henriette Ritter, Gesina van Roekel, Ed Roosma, Alex van de Ruit, Miek van de Sande, Thea Schellekens-van Haren, Marleen Schippers, Mirjam Schneider, André Schoonderbeek, Will van Sebille, Marianne Sieverding, No Sijben, Ida Smit, Hilda Stafleu, Ria Stricker, Marjan van Strien, Bert Timmerman, Klaas Tuinema, Karen Turpie, Jan van Veelen, Jetty van der Veen, Marjan Veenman, Dick Venema, Wies Venmans, Jan Verdegaal, Claire Verlinden, Magda Versteegen, Marcia Visser, Hilde van Vlaanderen, Bep Vlugter, Cees de Voogd, Ine Wanmaker, Susanne Weide, Marja Weijers, Theo Wernsen, Ed Wetzel, Tine Wiegman, Adri Wientjes, Sonngard Winkler, Els de Wit, Robert Jan Wit, Jos van Wollingen, Martie Woudhuizen, Margriet van Zevenbergen, Sophie van Zinnicq Bergmann, Josée Zuiver. We waren succesvol dankzij de enthousiaste belangeloze inzet van al deze mensen.
7
