Jaarverslag Natuurmuseum Fryslân 2012

Jaarverslag

Natuurmuseum

Fryslân

2 012







Het Fries Museum, het Natuurmuseum Fryslân, het Fries Scheepvaartmuseum en het Frysk Lânboumuseum vertellen samen de verhalen van Fryslân. Zij doen dat met steun van de Provincie Fryslân.

Inleiding

Opnieuw topjaar Het Natuurmuseum Fryslân heeft in 2012 bijna 60.000 bezoekers ontvangen. Lange tijd lag het gemiddelde bezoekersaantal rond de 40.000 per jaar. Sinds een paar jaar is er echter een stijgende lijn te bespeuren. In 2010 eindigde de teller op 48.500 bezoekers, dit jaar zijn daar weer 10.000 bezoekers bijgekomen. Uitzondering in het rijtje was het jaar 2011. En zeer druk bezochte dino-expositie bracht in vijf weken tijd 30.000 bezoekers op de been. Dit bracht de totaalscore voor dat jaar op bijna 80.000 bezoekers. Het aantal van bijna 60.000 in 2012 is bereikt zonder een ‘blockbuster’ als de dino’s.

jaarverslag 2012

3

Een van de redenen dat er dit jaar een flinke stijging in de bezoekersaantallen is waar te nemen, is het winnen van de prestigieuze BankGiro Loterij Museumprijs 2012, waarmee het Natuurmuseum een ton aan prijzengeld won én de titel ‘Beste op kinderen gerichte museum van Nederland’. De nominatie, de campagne en het winnen van de prijs brachten een stroom van landelijke publiciteit met zich mee, waardoor het museum goed op de kaart is gezet in het land. Dit heeft geresulteerd in een stijgend aantal bezoekers, juist ook van buiten de provincie Fryslân.

BankGiroLoterij Museumprijs Het Natuurmuseum had zich in 2011 aangemeld voor de BankGiro Loterij Museumprijs. Het criterium voor 2012 was

welk museum in Nederland richt zich het beste op kinderen gerichte museum. Sinds 1990 wordt de BankGiro Loterij Museumprijs jaarlijks uitgereikt aan een museum dat zich op aansprekende wijze onderscheidt van zijn collega’s. Ieder jaar is er een ander thema. Uit alle inschrijvingen stelde een vakjury een shortlist op van vier musea die vervolgens onderling de strijd om de steum van het publiek aan gaan. Het Natuurmuseum Fryslân was hierbij het enige museum in Fryslân dat hiervoor uitgekozen was en zelfs het enige museum buiten de randstad. De andere genomineerden waren het

Scheepvaartmuseum in Amsterdam, het Kinderboekenmuseum in Den Haag en Naturalis in Leiden. De prestigieuze Museumprijs is ingesteld door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Het is daarmee de eerste Museumprijs in Nederland en tevens een van de grootste culturele prijzen van ons land. Jaarlijks stemmen zo’n 40.000 mensen op hun favoriete museum. Sinds 2007 is er een samenwerking met de BankGiro Loterij en de Museumvereniging. Ieder jaar wordt een categorie uitgekozen. Musea die daaronder vallen kunnen zich inschrijven 4

via een uitgebreide aanmeldingsprocedure. Een vakjury bepaalt wie op de shortlist komen. Vervolgens is het aan het publiek om de winnaar te bepalen, die naast alle eer een bedrag ontvangt van 100.000 euro. Het museum met de meeste stemmen is de winnaar. Het Natuurmuseum kreeg van de BankGiro Loterij een budget om campagne te voeren. Wat volgde was een maand van intensief stemmen werven. Een speciaal samengesteld promotieteam deelde flyers uit in verschillende steden en op beurzen in het WTC. De gemeente Leeunatuurmuseum fryslân

warden en de Provinsje Fryslân droegen hun steentje bij. Er werden banners geplaatst op belangrijke Friese websites en spotjes uitgezonden via Omrop Fryslân. Bekende Friezen werden ingeschakeld en verder werden de social media zeer actief ingezet. Tegen het eind van de campagne was er een ludieke actie: schoolkinderen vormden op het Oldehoofsterkerkhof het woord YES! Ook was er een live optreden bij Need op Freed om een allerlaatste oproep te doen om te gaan stemmen. Dit stemmen ging overigens per email, waarbij men per emailadres één keer kon stemmen. Na twee weken was er een tussenstand, waarbij duidelijk werd dat het Natuurmuseum aan kop liep. 41% van de mensen hadden op het Natuurmuseum gestemd. Op 4 april werd bekend gemaakt welk jaarverslag 2012

museum de winnaar was. In het Natuurmuseum was het feest ongeacht de uitslag. Het was een mooie gelegenheid om deze hectische periode af te sluiten en alle stemmers te bedanken voor hun steun. Er was die middag veel pers aanwezig en niet zonder reden: het Natuurmuseum sleepte de titel en een ton aan prijzengeld in de wacht. 34% van de stemmen ging uiteindelijk naar het Natuurmuseum. Directeur Gerk Koopmans: “Het was al een hele eer om tot de vier genomineer5

den te behoren. Daarnaast heeft de nominatie veel persaandacht opgeleverd, zowel van de landelijke als van de provinciale en lokale media. Onze naamsbekendheid is vergroot en het Natuurmuseum heeft zich landelijk op de kaart gezet. Dat we de prijs ook nog gewonnen hebben is natuurlijk fantastisch. Met het geld kunnen we mooie dingen doen voor het publiek, zoals nieuwe tentoonstellingen maken. Het was al met al een hele bijzondere maand!”

Hoeveel bezoekers waren er?

In 2012 bezochten 59.864 personen het Natuurmuseum. Ruim 54.000 daarvan bezochten het museum voor de vaste presentatie, tijdelijke tentoonstellingen en activiteiten. Zo’n 5500 mensen kwamen voor een festiviteit in het atrium van het museum zoals een concert, voorstelling, receptie of feest.

Wat was er te zien?

Van de individuele bezoekers waren er ruim 26.000 volwassenen en ruim 22.000 kinderen. Daarnaast kwamen zo’n 5300 kinderen in schoolverband naar het Natuurmuseum. De overige bezoekers werden gevormd door studenten, instellingen en relaties.

6

natuurmuseum fryslân

Het Natuurmuseum streeft naar een afwisselend tentoonstellingsprogramma, waardoor er steeds weer iets nieuws is te zien. De hoofdtentoonstellingen vinden plaats in de tijdelijke tentoonstellingszaal, kleinere exposities in het atrium. De filmzaal is iedere jaar tijdens de zomer de locatie voor het Prentenkabinet.

Tijdelijke tentoonstellingszaal In de tijdelijke tentoonstellingszaal worden elk jaar twee hoofdtentoonstellingen georganiseerd. In 2012 waren dit ‘Dier of ding’ en ‘Lokvogels’. Deze laatste expositie was een eigen productie. Tot en mei was ‘De BIG expo’ nog te zien, een tentoonstelling die in 2011 werd geopend.

jaarverslag 2012

DE BIG EXPO EEN TENTOONSTELLING MET EEN STAARTJE

(25 november 2011 t/m 27 mei 2012) Karbonades, daaraan denkt bijna iedereen als het over varkens gaat. Anderen zien ze vooral als knuffelbeestjes met hun grappige stopcontactneus en vrolijke krulstaart. Maar varkens zijn zo veel meer dan vleeswaar of troeteldier. Ze zijn bijvoorbeeld heel slim, nieuwsgierig en leergierig. Ze kunnen als de beste zeldzame truffels opsporen die diep verborgen groeien onder de grond en ze kunnen kunstjes aanleren voor een rol in de film. Maar ze zijn ook heel goed vet te mesten om daarna geslacht te worden en dat gebeurt op grote schaal. Varkens zijn dieren die sinds mensenheugenis al samenleven met de mens. In de tentoonstelling ‘De BIG expo’, kwamen de verschillende manieren waarop 7

mens en varken met elkaar omgaan aan bod. In de expositie namen kleine biggetjes je mee op reis. Er werden allerlei familieleden bezocht in het wild en op de boerderij, verre neven in het bos en voorouders van heel lang geleden. DIER OF DING, EEN EXPOSITIE OVER MENSEN EN HUN DIEREN

(9 juni t/m 7 oktober 2012)

Mensen en (hun) huisdieren, het blijft een boeiend onderwerp. Er zijn honden die als modespeeltje op de arm van een filmster prijken en wekelijks naar de kapper gaan; terwijl ze ooit zijn begonnen als wolf, en later als jacht- of waakhond. Ook katten, paarden, schapen en konijnen waren vroeger om veel meer praktische redenen in de buurt van de mens. Tegenwoordig zijn ze meer huis- of zelfs troeteldier. De tentoonstelling ‘Dier of ding’ gaat over de eeuwenoude relatie

tussen mens en dier. Een relatie die vanuit verschillende invalshoeken op een prikkelende wijze uit de doeken wordt gedaan en de bezoeker vooral tot nadenken aanzet. De tentoonstelling was een productie van het Brabants Museum. LOKVOGELS (1 december t/m 31 maart) Voor de tentoonstelling Lokvogels werd een gastconservator aangetrokken in de persoon van Steven Sterk, verzamelaar van lokvogels en eigenaar van een uitgebreide collectie. Zijn verzameling diende als uitgangspunt voor deze tentoonstelling, aangevuld met exemplaren uit de eigen museumcollectie en nog tal van bruiklenen uit het hele land. Bij de expositie is een uitgebreide catalogus uitgegeven, geschreven door Siebren Siebenga en Harry Wijnandts (oud-directeur van

het Natuurmuseum). In de tentoonstelling kwamen twee aspecten van Lokvogels aan de orde. In het eerste deel van de expositie lag de nadruk op het gebruik van Lokvogels, vroeger voor consumptiedoeleinden, tegenwoordig voor wetenschappelijk gebruik. Het tweede deel ging om de esthetische waarde van lokvogels en liet zien hoe mooi lokvogels eigenlijk zijn.

Atrium In het atrium zijn geregeld (kunst)tentoonstellingen te zien, die een looptijd hebben van één of twee maanden. VARKENSKUNST (6 januari t/m 19 februari) In de tentoonstelling Varkenskunst waren litho’s te zien in zwart/wit van Theo 8

Zwinderman naast kleurrijke schilderijen van Hendrik Elings. Elings maakt vooral vrolijke en kleurrijke schilderijen van varkens: een varken met gebakje, een springend varken, een varken tussen de olifanten. Het zijn werken met een glimlach. De dieren spreken Elings erg aan. Varkens hebben mooie ronde vormen en bepaalde menselijke trekjes. Die zware lijven en korte pootjes. Vooral de combinatie van het kwetsbare en het menselijke blijft hem boeien. Zwinderman maakt litho’s van varkens in zwart/wit. Het bijzondere is dat hij de varkens portretteert als waren het mensen. Zwinderman is van jongs af aan gefascineerd door varkens. Zijn eerste tekening van de kleuterschool, hij heeft hem nog steeds, is dan ook van een varken. Het was zijn droom om varkensboer te worden, maar hij werd (varkens)kunnatuurmuseum fryslân

stenaar. De liefde voor varkens bleef en hij maakte een boekje over een hangbuikzwijntje. De illustraties werden geëxposeerd in ’t Swieneparredies. RENAISSANCE VAN HET NOORDEN (31 maart t/m 13 mei) Het Natuurmuseum deed mee aan de manifestatie ‘Renaissance van het Noorden’. Dit was een initiatief van de Klassieke Academie voor Beeldende Kunst in Groningen en had als doel de terugkeer van de figuratie, ambachtelijke kwaliteit en vakmanschap in de beeldende kunst te belichten. 'Renaissance' vond plaats in zestien verschillende musea, borgen en instellingen in Groningen, Friesland en Drenthe. Er namen 100 kunstenaars deel, bestaande uit het docentencorps en de alumni van de Klassieke Academie, aangevuld met jaarverslag 2012

9

tientallen klassiek werkende kunstenaars uit Noord-Nederland. In het Natuurmuseum was werk te zien van 27 verschillende kunstenaars rond het thema natuur. Theo Zwinderman en Hendrik Elings waren er bij, maar ook Rein Pol, Jacqueline Casemier, Jannes Koetsier en Robin d’Arcy Shillcock.

TERE SCHOONHEID, WERKEN VAN GRIETJE HUISMAN (26 mei t/m 1 juli) De schilderijen van Grietje Huisman zijn normaal te zien bij Galerie Roos van Tudor aan de Eewal in Leeuwarden, maar werden in het kader van ‘Galerie op tournee’ geëxposeerd in het Natuurmuseum. Grietje is de dochter van de beroemde Friese kunstschilder Jopie Huisman. Grietje schilderde in eerste instantie vooral bloemen in allerlei stadia van groei en vergankelijkheid, meestal rozen. Vanaf haar 35ste werkte ze met olieverf en varieerden de onderwerpen meer in stillevens met soms een landschap of portret. Na een bezoek, vier jaar geleden, aan een expositie in Engeland waar ze veel werk zag van de 19e eeuwse schilderes/ schrijfster Beatrix Potter, wakkerde haar verlangen aan om weer met aquarel te

gaan werken. De laatste jaren werkt ze dan ook weer met waterverf in de bekende thema's. WADDENGOUD (7 juli t/m 26 augustus) Waddengoud is een keurmerk voor producten en diensten uit het Waddengebied. Er zijn echter ook muzikanten en dichters bij aangesloten. En fotografen die de landschappen in het Waddengebied en Wereld Erfgoed de Waddenzee als thema hebben gekozen. In de expositie waren foto’s te zien van een aantal van deze Waddenfotografen: Pieter de Vries, Geertjan Plooijer, Meindert van Dijk, Hans Sas en Joachim de Ruijter. SAILING ON THE GRASS, FRYSLÂN DOOR DE

Hoe kijkt een buitenlander naar Fryslân? Wat is het beeld van de Friese werkelijkheid voor iemand die nog nooit van onze provincie heeft gehoord, die de clichés van koeien, skûtsjes en pompeblêden niet kent? Deze vraag vormde de basis voor het fotoproject ‘Sailing on the Grass’. Zes fotografen, afkomstig uit zes verschillende landen, ja zelfs zes verschillende werelddelen, reisden drie weken lang met de camera door Fryslân met één opdracht: ‘We are interested in what interests you’. De fotografen waren nog nooit eerder in Fryslân geweest. Ieder ging aan het werk vanuit een eigen uitvalsbasis: Leeuwarden, Koudum, Wolvega, De Veenhoop en Stiens. Maar vaak trokken ze erop uit en bijna allemaal bezochten ze de Waddeneilanden.

OGEN VAN ZES BUITENLANDSE FOTOGRAFEN

(13 juli t/m 19 augustus) 10

natuurmuseum fryslân

NATUURLIJK GETEKEND (1 t/m 30 september) De Nederlandse Kring van Tekenaars is een vereniging van kunstenaars, die de tekening beschouwen als een autonoom kunstwerk. Onder autonome tekenkunst verstaat men die tekenkunst die nadrukkelijke niet bedoeld is als ontwerp, schets of studie. Aanvankelijk werd de tekening nauw omschreven als een figuratief werkstuk met een grafisch materiaal op papier, zonder kleur. Geleidelijk aan gaf men de voorkeur aan een ruimere interpretatie, met een ruim scala aan mogelijkheden en uitdrukkingswijzen. De natuur is voor een groot aantal leden van de Nederlandse Kring van Tekenaars een niet aflatende bron van inspiratie. De natuur wordt daarbij door de verschillende kunstenaars op een veelzijdige manier verbeeld. jaarverslag 2012

Wat was er te doen?

Het Natuurmuseum organiseert met regelmaat activiteiten, vaak rond het thema van de tentoonstelling van dat moment. Daarnaast zijn de vakanties altijd een goede gelegenheid voor extra activiteiten. Spraakmakend was in 2012 Het BeterBezigHuis, de herfstvakantieactiviteit die in het teken stond van duurzaamheid.

Vakantieactiviteiten Voorjaarsvakantie HELP PAKE EN BEPPE DE VAKANTIE DOOR De voorjaarsvakantie staat traditiegetrouw in het teken van ‘Help Pake en Beppe de vakantie door’. Kinderen krijgen in deze periode gratis entree ‘op vertoon van’ hun pake of beppe. Het Natuurmuseum stond deze week in het teken van survival. Met behulp van de scoutinggroepen De Esdoorn, SBND en 11

Burmania, werd het atrium omgetoverd tot een heuse survivalbaan met netten en touwen. Kinderen konden een verrekijker en een kompas in elkaar knutselen en leren hoe je hier de weg mee vindt. Ook was er aandacht voor overleven in de natuur. Welke planten kun je eten zonder ziek te worden? En zou je dit water kunnen drinken? Een tent en een kampvuur zorgden voor een echt kampeergevoel. Tijdens de Pake en Beppe week waren er verschillende workshops zoals knopen leggen, hout hakken en EHBO voor kinderen. Zomervakantie MAAK EEN SCHELPENMOBILE In de laatste week van de zomervakantie organiseerde het Natuurmuseum zoals elk jaar weer een knutselactiviteit. Deze zomer konden kinderen een schelpenmobile maken.

Herfstvakantie HET BETERBEZIGHUIS Het BeterBezigHuis was een groots opgezet beleef- en doe-evenement rond het thema duurzaamheid. Het middelpunt van het Huis was de afvalfabriek. Als een echte directeur van een afvalfabriek bepaalden kinderen wat er gebeurt met de spullen die we niet meer nodig hebben. Een onderdeel dat erg in de smaak viel was de SKL Doehoek. Hier konden kinderen afgekeurde elektrische apparaten uit elkaar halen zoals mixers en radio’s. Speelgoed waarop de kinderen uitgekeken waren konden ze deponeren op de lopende band. Met het bonnetje dat ze vervolgens kregen konden ze iets nieuws uitzoeken in de Estafettewinkel. Er was een Energiehuis waar kinderen leerden waar energie vandaan komt en hoe uiteindelijk apparaten kunnen werken op zonne- of windenergie. Ook was 12

er een leuke expositie met opdrachten getiteld ‘Hé Watt-je?!’ In het waterlaboratorium konden kinderen als een echte professor ontdekken wat je allemaal met water kunt doen, hoe sterk water is, maar ook hoe je het schoon kunt krijgen. Naast afval, energie en water ging het ook over voedsel. In het BeterEtenHuis leerden kinderen op een leuke manier hoe een gezonde maaltijd eruit ziet. Boven in het huis wachtte het Energielab; proefjes met energie waar haren recht van overeind gaan staan. natuurmuseum fryslân

jaarverslag 2012

13

Kerstvakantie: WINTERPRET Het Winterpretspektakel stond dit jaar geheel in het teken van het thema ‘lokvogels’. Twee weken lang werden er verschillende doe-activiteiten georganiseerd. De kinderen gingen op onderzoek uit in het grote winterse bos. Ze kwamen terecht op een aantal bijzondere plekken, waar vragen moesten worden beantwoord en een raadsel opgelost. Zo ontdekten als een echte spotter vogels vanuit de vogelkijkhut, verrichtten onderzoek bij het vogelringstation en testten hun kennis in de weetjes-hoek. De heer Verkaik was een dag aanwezig om een demonstratie te geven: hoe maak je een lokvogel. Met een schaaf toverde hij uit een blok hout een mooie eend.

Lezingen Regelmatig zijn er lezingen in het Natuurmuseum. Het programma voor 2012 zag er als volgt uit: Redmond O’Hanlon (15 januari) University Campus Fryslân organiseerde een lezing in het Natuurmuseum met Redmond O’Hanlon. O’Hanlon kreeg vooral bekendheid vanwege zijn op tv uitgezonden serie ‘The Beagle’, waarin hij in het spoor van Darwin reisde. Ook in de serie ‘O’Hanlons Helden’ reisde hij door hem bewonderde avonturiers en wetenschappers achterna en deelde hij zijn enthousiasme op erudiete wijze. Yvonne Kroonenberg over varkens (5 februari) Auteur Yvonne Kroonenberg is oud-am14

bassadeur van de stichting Varkens in Nood. Op uitnodiging van deze stichting maakte ze een rondgang langs alle stations die het varken in zijn leven passeert: van de conceptie tot de boterhamworst. Over haar bevindingen schreef ze het boek Alleen de knor wordt niet gebruikt. Ze bezocht boerderijen, een KIstation en meerdere slachterijen, praatte met politici, dierenartsen en actievoerders. In de lezing vertelde ze hoe het leven van een varken in Nederland er uitziet. Lezingen GEA-Kring Fryslân De GEA-Kring Fryslân (de Stichting Geologische Activiteiten) werkt nauw samen met het Natuurmuseum. In dat kader organiseerde de natuurmuseum fryslân

GEA-kring elke maand op de woensdagavond een lezing voor haar leden in het museum. Vrienden van het Natuurmuseum waren van harte uitgenodigd deze lezingen bij te wonen en kregen gratis toegang. Het programma zag er als volgt uit: Jan Voncken ‘ZELDZAME AARDMETALEN EN TOEPASSINGEN’ (18 januari) De Zeldzame Aardelementen, ook wel genoemd Zeldzame Aarden of Zeldzame Aardmetalen, worden in het Engels Rare Earth Elements (REE) genoemd. De REE hebben zeer veel (hightech) toepassingen en zijn dus uiterst waardevol. De Zeldzame Aardelementen komen niet vrij als metaal voor in de natuur en oxideren heel gemakkelijk in de lucht. Tijdens de lezing werd ingegaan op de belangrijkste jaarverslag 2012

afzettingen en hightech toepassingen. Jelle Reumer ‘OPGERAAPT, OPGEVIST, UITGEHAKT’ (15 februari) Was Nederland altijd zo’n plat landje? Wanneer lag Winterswijk aan zee? Waarom kon je vroeger van Hoek van Holland naar Harwich wandelen? De antwoorden op deze vragen beginnen bij de fossielen: dat wat opgeraapt, opgevist en uitgehakt wordt komt uit de bodem. Jelle Reumer, directeur van het Natuurmuseum Rotterdam en bijzonder hoogleraar in de vertebratenpaleontologie, weet er als geen ander boeiend over vertellen. Wim de Vries ‘DE LEEFBARE AARDE’ (21 maart) Als we naar de omstandigheden op aarde kijken dan lijken veel van de eigenschap15

pen van de aarde (afstand tot de zon, samenstelling van de atmosfeer, aanwezigheid van een relatief erg grote maan) precies gunstig te zijn voor het ontstaan en in stand houden van het leven. Is dit toeval? Heeft ons soort leven zich aangepast aan de omstandigheden op aarde of grijpt het leven (de biosfeer) juist in op geologische processen en reguleert zij deze naar voor het leven gunstige omstandigheden? Wim de Vries vertelde in de lezing over de leefbare aarde, hoe de aarde leefbaar is geworden en kan blijven. Hij behandelde hierbij onderwerpen als bacteriën, het ontstaan van het heelal, water op aarde, de ontwikkeling van de atmosfeer en klimaatveranderingen onder invloed van de zon.

Peter Koomen ‘DE EVOLUTIE VAN DE SPINNEN’ (18 april) In de loop van de evolutie zijn er niet alleen dinosauriërs, mammoeten en mensen ontstaan, maar bijvoorbeeld ook 42.751 soorten spinnen. Waar zijn die vandaan gekomen? Hoe zagen hun voorouders er uit? Oerspinnen hebben met oermensen gemeen dat ze slechts weinig fossielen hebben nagelaten. Toch is de kennis over de evolutie van spinnen de laatste decennia aanzienlijk toegenomen: veel fossielen zijn met de nieuwste technieken opnieuw onderzocht, waarbij verrassende ontdekkingen werden gedaan.

Ook is er een aantal nieuwe fossielen gevonden. Daarnaast heeft het bestuderen van hedendaagse spinnen en hun verwanten (zoals hooiwagens en schorpioenen) nieuwe informatie opgeleverd over hun voorouders. Hendrik de Jong DE TJONGERVALLEI EN EXCURSIE ENGELAND (19 september) Na een zomerstop begon het seizoen met een lezing op 19 september door GEA-lid Hendrik de Jong uit Tjalleberd. De Jong is als belangstellende geïnteresseerd in archeologie en geologie. Beide kennisgebieden hebben tal van raakvlakken met elkaar. De lezing bestond uit twee delen, waarbij botten van uitgestorven dieren als rode draad fungeerden. In het eerste deel kwamen vondsten uit de Tjongervallei in Fryslân aan de orde; het tweede

16

deel was een weergave van een in mei 2012 gehouden excursie naar Engeland. Paul Hille DE FOSSIELEN VAN HOLZMALEN (10 oktober) Klaas de Haan: ‘GEOLOGISCHE RONDREIS DOOR ZWEDEN EN BEZOEK EILAND ÖLAND’ (19 december) http://www.geologiefriesland.nl/ Lezingen ism Fryske Akademy Het Natuurmuseum Fryslân en de Fryske Akademy zijn nauwer gaan samenwerken. Dit kwam onder meer tot uiting in een lezingenserie die georganiseerd werd door het Biologysk Wurkferbân van de Fryske Akademy, de Fryske Feriening foar Fjildbiology en het museum. De lezingen natuurmuseum fryslân

toekomstige Nederlandse natuur plaatsen?’ aan bod bij de lezing van Matthijs Schouten (Associate Professor Natuurbescherming en Plantenecologie; Wageningen Universiteit). Keimpe Wieringa (14 mei) De laatste lezing in de serie werd verzorgd door Keimpe Wieringa (Teamleider Natuur, Landschap en Biodiversiteit; Milieu en Natuur Planbureau) en ging over ‘Het benutten van kansen voor nieuw natuurbeleid in schrale tijden’. hadden als centrale vraag Wat wordt het met die Friese natuur? en vonden plaats in de filmzaal van het Natuurmuseum. Esther Turnhout (27 januari) Esther Turnhout (Associate Professor Bos- en Natuurbeschermingspolitiek, Wageningen Universiteit) ging op vrijdagjaarverslag 2012

avond 27 januari in op de vraag: Hoe moet biodiversiteit een breder perspectief krijgen dan tegenwoordig het geval is? Matthijs Schouten (22 maart) Op donderdagavond 22 maart kwam de vraag ‘In welk perspectief kunnen we de 17

Diverse activiteiten Boomfeestdag Leeuwarder Bos (21 maart) De Nationale Boomfeestdag is een jaarlijks terugkerend evenement. De Stichting Nationale Boomfeestdag vroeg het Natuurmuseum Fryslân de organisatie voor Leeuwarden op zich te nemen. Op woensdag 21 maart plantten de groepen 7 en 8 van CBS Prins Mauritsschool uit Leeuwarden bomen in het Leeuwarder bos. De inmiddels 56ste Boomfeestdag begon in Natuurmuseum Fryslân, waar een bomenles gehouden werd naar aanleiding van het thema ‘Bomen (be)leven’. Daarna gingen de kinderen naar de plantlocatie in het Leeuwarder Bos dat in 2012 precies 20 jaar geleden aangeplant was. Er werden ongeveer 35 bomen langs een laan geplant.

MuseumMaandag (2 april) De BankGiroLoterij was niet alleen actief met de Museumprijs, maar koos het Natuurmuseum Fryslân ook uit voor nog een ander publieksproject: de MuseumMaandag. De maandag is de dag waarop veel musea gesloten. Reden voor de BankGiroLoterij om juist van die dag tot een bijzondere museumdag te maken. Daarvoor waren acht musea in Nederland uitgekozen die op acht maandagen een verrassend programma aan hun bezoekers zouden aanbieden. Elke maand was er een ander museum aan de beurt en het Natuurmuseum deed mee op 2 april. Belangrijk onderdeel van de dag was de live radio-uitzending van het NTR programma Viertakt Podium op Radio 4.

18

Museumweekend (14 en 15 april) De 31e editie van het Museumweekend had als thema ‘Laat je verrijken door het museum’. In het Natuurmuseum konden kinderen op zoek naar de verborgen natuur. Natuur die pas zichtbaar wordt onder een binoculair of op een foto. Door goed te kijken werd deze speurtocht een echte ontdekkingstocht. Dit jaar werd er voor het eerst een klein bedrag aan entree geheven van € 1,00 p.p. Dit in het kader van: een museum is elk bezoek meer dan waard en hoeft dan ook niet gratis te zijn. Excursie Schelpenwerkgroep naar Ameland (2 juni) Omdat de zomervakantie dit jaar laat viel, was de jaarlijkse Vriendenexcursie niet in het najaar, maar juist in het voorjaar gepland. Wegens het succes en de mooie natuurmuseum fryslân

vondsten van vorig jaar was deze keer opnieuw Ameland de bestemming. Soortenweekend Leeuwarder Bos (23 en 24 juni) In het weekend van 23 en 24 juni organiseerde het Natuurmuseum Fryslân voor het eerst een Soortenweekend in het Leeuwarder bos. Samen met het publiek gingen medewerkers en externe deskundigen op zoek naar vogels, insecten, zoogdieren, waterdiertjes en planten. De hele dag door maar ook in het holst van de nacht vonden er activiteiten plaats! Speciale aandacht was er voor het onderdeel: Wie vindt de mol? Helaas werd er in het Soortenweekend geen mol gespot, maar later in het jaar is het dier wel degelijk in het bos opgedoken en aan de lijst toegevoegd. Aan het einde van het

jaarverslag 2012

jaar stond de totale telling op ruim 1000 verschillende soorten flora en fauna. http://www.natuurmuseumfriesland.nl/in ventarisatie.php !UIT Markt Leeuwarden (9 september) De opening van het culturele seizoen in Leeuwarden werd ingeluid met het festival !UIT. Ook dit jaar vormde de Prinsentuin het decor voor verrassende voorstellingen en bijzondere ontmoetingen. Het Natuurmuseum was op deze markt aanwezig met een stand en gaf, naast uitgebreide museuminformatie, vast een voorproefje van het Herfstvakantie spektakel: Het BeterBezigHuis. Weekend van de Wetenschap (6 en 7 oktober) In het Natuurmuseum stonden tijdens dit weekend de Paddenstoelenwerkgroep en 19

de Schelpenwerkgroep centraal. Beide werkgroepen ondersteunen het Natuurmuseum bij de wetenschappelijk taak door te helpen bij het determineren van de collectie. Daarnaast worden er regelmatig bijeenkomsten voor de eigen leden georganiseerd, waarbij ook de Vrienden van het museum van harte welkom zijn. Op 6 en 7 oktober presenteerden beide werkgroepen zich op @JouwVerdieping, het kennis- en informatiecentrum van het museum en in het Leslokaal. Paddenstoelenwerkgroep (13 oktober en 10 november) De paddenstoelenwerkgroep hield in de herfst een aantal bijeenkomsten om meegebrachte paddenstoelen te determineren en te werken aan de paddenstoelencollectie van het Natuurmuseum. Daarnaast waren er enkele excursies. Op

zaterdag 13 oktober werd een bezoek gebracht aan Beetsterzwaag (Lauswolt) en zaterdag 10 november stond een bezoek aan Ameland op de agenda. Geologieweekend rond thema ijstijden (24 en 25 november) De GEA Kring had speciaal voor dit weekend de Werkgroep Pleistocene Zoogdieren uitgenodigd. De leden van deze werkgroep hebben een expositie ingericht met botten van pleistocene zoogdieren. In de tentoonstelling waren topstukken te zien zoals de resten van een mammoet en het gewei van een reuzenhert. Verder was er tijdens dit weekend veel informatie te vinden over mineralen en fossielen. Ook het Mineralogisch Museum uit Grou was aanwezig en het IJstijden-

museum uit Buitenpost met een collectie zwerfstenen en prehistorisch werktuigen. Winterkorenfestival (15 en 16 december) Twee dagen lang stond het Natuurmuseum in het teken van muziek. Twintig koren verzorgden doorlopend optredens. Het genre was zeer divers: van popgroep tot shantykoor en van smartlappen tot Balkan muziek.

Exposities op tournee In 2012 waren verschillende producties van het Natuurmuseum elders in het land te zien:

20

‘Nachtbrakers’ in het Pieter Vermeulen Museum in Driehuis van 1 januari t/m 4 maart 2012 ‘Spinnen, de mooiste dieren die er bestaan!’ in Terra Maris in Oost-Kapelle  van 1 januari t/m 15 april 2012. De expositie ‘BIG, een tentoonstelling met een staartje’ werd verkocht aan het Swieneparredies in Nieuw-Scheemda. Aan het bedrijf Oeroe-boeroe is de techniek van de uilenvlucht verkocht. Zij hebben ook gebruik gemaakt van onze teksten  voor hun huurtentoonstelling “Nachtbrakers”.

natuurmuseum fryslân

Wat was er nieuw?

Verwonderland 3 Medio 2012 was Verwonderland 3 klaar, het vervolg op de succesvolle eerste twee zalen rond dit thema. Verwonderland 3 is in de plaats gekomen van het Boerenerf. Er zijn twee nieuwe units gemaakt en er is een verdieping gerealiseerd die later ingevuld gaat worden.

jaarverslag 2012

21

Een van de units gaat over de laatste IJstijd, 30.000 jaar geleden toen Nederland weliswaar niet bedekt was met ijs, maar het hier wel erg koud en droog was. Aan bod komt de compleet andere fauna van mammoeten, wisenten, wolharige neushoorns, grottenberen, reuzenherten, oerossen, wolven en hyena’s.

De andere unit is letterlijk duister van aard: tastwereld. Oftewel: je inleven in de wereld van de niet-zienden. In een volstrekt donkere unit volgen bezoekers een route geleid via een touw. Onderweg komen ze allerlei zaken tegen, waarbij ze met de handen ‘kijken’ en uitleg krijgen via gesproken tekst. Je kunt niets zien, alleen voelen.

Werk in uitvoering: WaterWonderLab Water en kinderen vormen een gouden combinatie. Dat ondervond het Natuurmuseum bij verschillende gelegenheden zoals het WetensWaterHuis, een groot spektakel in de Herfstvakantie van 2010 dat destijds achtduizend bezoekers trok in één week tijd. Water is ook waar het

om draait bij Wetsus. Dit in Leeuwarden gevestigde onderzoeksinstituut doet baanbrekend werk en staat wereldwijd hoog aangeschreven. Wetsus streeft ernaar om jongeren al op jonge leeftijd kennis te laten maken met de wereld van watertechnologie. En waar kan dat beter dan in het ‘Beste op kinderen gerichte museum van Nederland’? Beide partijen vonden elkaar in een mooie samenwerking.

22

Zo werd het plan opgevat om een permanente waterexpositie in het Natuurmuseum in te richten, waar jonge bezoekers verschillende aspecten van watertechnologie kunnen ervaren. Dit sluit goed aan bij de ambitie van de Gemeente Leeuwarden om uit te groeien tot ‘Capital of Watertechnology’ en zich zo te profileren als belangrijkste centrum van innovatieve watertechnologie in Nederland en Europa. Ook daarom zou het goed zijn als er een plek is waar aan jong en oud kan worden getoond hoe interessant watertechnologie is. Het Natuurmuseum Fryslân en Wetsus bieden met deze expositie de mogelijkheid om de bewoners en bezoekers van Leeuwarden en Fryslân te laten zien en ervaren wat watertechnologie is en hoe dit toegepast wordt in de eigen omgeving. Natuurlijk op de speelse en verrassende manier waarop men dat van natuurmuseum fryslân

het Natuurmuseum gewend is. Om dit concept te realiseren is in het museum een grote zaal vrijgemaakt voor het WaterWonderLab. De waterprofessoren van Wetsus en de educatie medewerkers van het museum hebben plannen gemaakt en de ideeën uitgewerkt. Naast Wetsus hebben Vitens, Centre of Expertise Water Technology, Gemeente Leeuwarden, Provinsje Fryslân en Water Alliance geld beschikbaar gesteld om een en ander te realiseren. In de Herfstvakantie is een proefopstelling gemaakt, die door de jeugdige bezoekers is uitgetest. Aan de hand van deze inzichten is een verbeterd plan opgesteld. De uiteindelijke opstelling zal in 2013 opengesteld worden.

jaarverslag 2012

Hoe ging het met de scholen?

De afdeling educatie is erg belangrijk binnen het Natuurmuseum. Daar wordt de vertaalslag van inhoud naar publiek gemaakt. Met drie vaste medewerkers, en een groot aantal stagiaires, vrijwilligers en weekendmedewerkers is het qua bezetting de grootste afdeling van het museum. Ze ontwikkelen lesprogramma’s, begeleiden schoolbezoek, verzorgen kinderfeestjes en bedenken en ontwikkelen de vakantieactiviteiten. Cijfers 3969 leerlingen uit het Basis Onderwijs en 1337 leerlingen van het Voortgezet Onderwijs bezochten het Natuurmuseum. 3673 kinderen (los bezoek) hebben deelgenomen aan de drakenrondleiding.

23

1488 kinderen hebben deelgenomen aan kinderfeestjes (drakenfeestjes en piratenfeestjes) en workshops. 434 overige mensen zijn begeleid door de afdeling educatie.

Museumschatjes In oktober en half november vond het programma ‘Museumschatjes’ plaats, een project van de Museumfederatie Fryslân. 448 leerlingen van het basis onderwijs hebben hier aan deelgenomen.

Aantal deelnemende scholen: 160 Educatieve programma’s Dier of ding’ Voor ‘Dier of Ding’ werd een educatief programma ontwikkeld voor het onderwijs: groep 7 en 8 van het primair onderwijs en klas 1 en 2 van het secundair onderwijs. Lokvogels Voor de expositie ‘Lokvogels’ werd een opdrachtenboekje ontwikkeld.

Kunstmenu Sinds 2009 doet het Natuurmuseum mee met het project Kunstmenu, een vierjarig cultureel programma bestemd voor de basisscholen in de gemeente Leeuwarden. Scholen die hieraan deelnemen verplichten zich gedurende deze vier jaren alle participerende culturele instellingen klassikaal te bezoeken. Hiervoor werd het programma ‘Opgezet staat netjes’ ontwikkeld voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Leerlingen brachten een bezoek aan de Friese kapitein Severein en het Open Atelier en kre24

gen vervolgens een virtuele depotrondleiding. Zo ervoeren ze hoe een museum ontstaat en hoe een (natuurhistorische) verzameling tot stand komt. Diversen Tijdens de Kinderboekenweek in Schouwburg de Harmonie hebben 150 kinderen deelgenomen aan een daar door het NMF georganiseerde activiteit. Educatief centrum Het Educatief Centrum van het museum heeft uitleenmateriaal, zoals leskisten over diverse onderwerpen en opgezette dieren. Deze zijn 51 keer uitgeleend aan het onderwijs en er zijn bijna 1050 kinderen mee in aanraking geweest. Daarnaast is de walvisleskist aangepast. Er heeft twee maal een overleg plaatsgevonden met andere NME steunpunten. natuurmuseum fryslân

Fries educatief platform (FEP) Ongeveer vier keer per jaar komen educatieve medewerkers van diverse musea en archieven van Fryslân bij elkaar om informatie uit te wisselen

jaarverslag 2012

Wat was er nieuw in de collectie?

25

De collectie van het Natuurmuseum is ook in 2012 weer uitgebreid met nieuwe items. Totaal bevat de collectie 252.300 geregistreerde voorwerpen. Schenkingen In 2012 werden ca. 10.000 voorwerpen aan het museum geschonken. -schelpencollecties Paardekooper en Semmelink van het Universiteitsmuseum van de Rijksuniversiteit Groningen (voorheen langdurig in bruikleen bij het Natuurmuseum) -overname collectie-onderdelen van het opgeheven Ecodrome uit Zwolle waaronder ca 4000 gesteenten, 5000 monsters schelpen en andere zeedieren, een amethystzuil en 73 opgezette vogels -schenking van de Ottema-Kingma Stichting van 429 gedrukte prenten ea -verschillende schelpencollecties

-collectie schedels van vogels en zoogdieren -collectie fossielen -collectie eieren Bruiklenen Het Natuurmuseum heeft in 2012 20 bruiklenen verstrekt, onder andere balgen van roofvogels ten bate van een IVN roofvogelcursus, 536 geprepareerde bladsprietkevers voor onderzoek en determinatie en een mammoetkies voor een les op een basisschool. Ook werden er bruiklenen verstrekt aan: It Fryske Gea, Museum Wierdenland in Ezinge, Ecomare op Texel, Keramiekmuseum Het Princessehof in Leeuwarden, Omrop Fryslân, Universiteitsmuseum Groningen, Fries Scheepvaartmuseum in Sneek, Nederlands Stripmuseum in Groningen, Museum Martena in Franeker, Muzeeaquarium

Delfzijl, Hunebedcentrum in Borger en Museum ’t Behouden Huys op Terschelling. Publicaties & Lezingen De conservator van het museum heeft zes publicaties verzorgd, onder andere over verweesde natuurhistorische collecties, uitbreiding van de collectie van het Natuurmuseum en ‘de bij van Einstein’. Hij verzorgde veertien lezingen over diverse onderwerpen waaronder ijstijddieren en spinnen. De conservator gaf verschillende depotrondleidingen waaronder een voor het project MuseumMaandag en twee voor groepen blinden en slechtzienden. Er waren elf sessies met externe wetenschappers en 22 met de media. Onderwerpen hierbij waren: de oliebollenkever, wat doet een mier als hij de weg kwijt is, wat zou er gebeuren als alle bij26

en verdwijnen, records in de dierenwereld nav de Olympische Spelen. De conservator nam deel aan een wetenschappelijke expeditie naar Borneo, waar veel media-aandacht voor was. Er waren 32 bijeenkomsten van diverse werkgroepen waaronder de Schelpenwerkgroep, Paddenstoelenwerkgroep en Entomologische Vereniging. Open Atelier In het Open Atelier werden 154 dieren geprepareerd voor de eigen collectie. Het preparateursteam ging onder andere aan de slag met balgen van vogels en zoogdieren. Ook is er veel werk verzet voor de nieuwe unit van Verwonderland 3: de ijstijdgrot. Er zijn 86 opdrachten uitgevoerd voor derden, zowel particulieren als organisaties: een riemvis voor Ecomare op Texel, natuurmuseum fryslân

potvistanden voor het Waddenmuseum in Wilhelmshaven in Duitsland, een schaap en een geit voor Cultuurhistorisch Museum op Texel, restauratie van een schedel van een wolharige neushoorn voor Natura Docet in Denekamp, en een cederappel afgegoten voor Joods historisch Museum in Amsterdam. Ook is er gewerkt voor Ecomare aan de potvis die met kerst op Texel aanspoelde.

Welke projecten werden uitgevoerd?

Kening fan ‘e Greide Wat is het unieke Nederlandse weidevogellandschap ons waard? Vanuit deze vraag ontstond medio 2011 het burgerinitiatief Kening fan ‘e Greide. Een club van betrokken en enthousiaste eenlingen die samen kiezen voor een nieuwe, multidisciplinaire aanpak om de toekomst van het weidelandschap aan de kaak én veilig te stellen. Ook het Natuurmuseum Fryslân is hier nauw bij betrokken. Het museum fungeert hierbij als pleisterplaats voor Kening fan ’e Greide, dé locatie waar lezingen gehouden worden en vanaf voorjaar 2014 - een grote tentoonstelling. www.keningfanegreide.nl

jaarverslag 2012

27

Ransuilentellingen In 2012 vond de vijfde telling plaats van ransuilen op winterroesten (slaapplaatsen). Op deze manier wordt een goed beeld gekregen van de aantallen en de verspreiding van de ransuilen ´s winters in Fryslân. En, vooral door het braakbalpluizen van Wiesje Spijkstra, ook een goed beeld van het voedsel van de ransuil. In de tabel staan de aantallen getelde ransuilen van de afgelopen jaren en het aantal winterroesten. Winter 2007-2008 uilen 1419 winterroesten 134 Winter 2008-2009 uilen 1679 winterroesten 144 Winter 2009-2010 uilen 912 winterroesten 118

28

Winter 2010-2011 uilen 1686 winterroesten 136 Winter 2011-2012 uilen 1184 winterroesten 157 Het onderzoek heeft landelijk al veel aandacht opgeleverd en navolging gekregen. Groningen is een aantal jaren geleden begonnen met tellen en dat geldt ook voor Noord-Brabant. Daarnaast probeert SOVON landelijke tellingen te promoten. Leeuwarder Bos als Buitenlokaal Sinds 2009 is gestaag gewerkt om een droom te verwezenlijken, namelijk om de levende natuur meer te betrekken bij de activiteiten van het Natuurmuseum. In het Natuurmuseum is een uitgebreide collectie (opgezette) dieren te zien, maar het observeren van deze dieren in hun natuurmuseum fryslân

natuurlijke omgeving zou een waardevolle aanvulling vormen op een museumbezoek. Het Leeuwarder Bos is gesitueerd aan de noordrand van de stad. Het gebied is ontstaan uit jonge aanplant en inmiddels uitgegroeid tot een bos van formaat waar menig vogel, zoogdier en amfibie zich thuis voelt. Ook is er een uitbundige flora ontstaan. Doordat het redelijk dichtbij is, vormt het Leeuwarder Bos een mooie locatie voor buitenactiviteiten. Er komt geen verkeer langs en leerlingen kunnen ongestoord aan de slag kunnen met verschillende opdrachten. De verbinding tussen het museum en het bos is een wezenlijk onderdeel van het project. Dat gebeurt met een elektrische aangedreven praam die vanuit de stadsgracht via de Dokkumer Ee naar het bos vaart. Allejaarverslag 2012

maal ingrediënten voor een onvergetelijke dag Natuurmuseum. In 2010 werd voor het eerst het ‘buitenlokaal’ in gebruik genomen en in 2011 kreeg het Leeuwarder bosproject steeds meer bekendheid bij docenten van het basisonderwijs. Ook in 2012 hebben verschillende leerlingen van het basisonderwijs van de groepen 7 en 8 deelgenomen aan dit unieke project. Het project bestaat uit drie onderdelen. De dag begint met een voorbereidende les in het Natuurmuseum, daarna volgt de praamtocht naar het bos. Eenmaal in het bos aangekomen, kan de veldles van start gaan in het buitenlokaal. In 2012 hebben 15 schoolgroepen meegedaan aan dit project.

29

En verder?

Social media Het Natuurmuseum is sinds 2011 te vinden op Twitter en Facebook. Op Twitter is nieuws te vinden over het reilen en zeilen in het museum en op Facebook staat achtergrondinformatie vaak voorzien van een foto, een filmpje of een link naar een interessante website. Eind 2012 waren er zo’n 500 volgers via Twitter en 300 Facebook-vrienden. www.twitter.com/natuurmuseumfr www.facebook.com/NatuurmuseumFrysla n Nieuwsbrieven In 2012 zijn vier Nieuwsbrieven verschenen; een lente-, zomer-, herfst- en wintereditie. De nieuwsbrief geeft informatie over tentoonstellingen en activiteiten voor en achter de schermen. De nieuws-

brief bestaat uit een drieluik in full colour met zes pagina’s informatie en foto’s. Veel aandacht is er voor nieuwe tentoonstellingen en activiteiten, bijzondere projecten en schenkingen. Daarnaast zijn er vaste rubrieken als In de spotlight, Nieuws van de Schelpenwerkgroep en de Agenda. De Nieuwsbrief wordt verstuurd naar de vrienden en relaties van het Natuurmuseum. Omdat de Nieuwsbrief eens per kwartaal verschijnt, worden tussendoor Nieuwsflitsen verstuurd per email om vrienden op de hoogte te houden van actuele zaken. Website De website werd 140.000 keer bekeken in 2012, dat is ruim 11.500 keer per maand. Per dag betekende dit ruim 380 mensen die de website aanklikten. Uit30

schieters waren de maanden januari (Astromuis), februari (voorjaarsvakantie), maart en april (Museumprijs) en oktober (herfstvakantie) met respectievelijk ruim 13.000 tot 15.500 bezoekers per maand. Pagina’s die goed bekeken werden betroffen openingstijden en prijzen, de agenda en pagina’s met informatie over tentoonstellingen en activiteiten. Persberichten Het museum was in 2012 met 64 verschillende onderwerpen in het nieuws, zoals tijdelijke tentoonstellingen, activiteiten en schenkingen. Dat is gemiddeld meer dan eens per week. Veel persbelangstelling kregen de onderwerpen Astromuis, Museumprijs, expositie Dier of Ding, het BeterBezigHuis en de tentoonstelling Lokvogels.

natuurmuseum fryslân

Landelijke media aandacht was er voor de BIG expo, lezing Redmond O’Hanlon, Museumprijs, Museumweekend, Dier of ding, Soortenweekend, Sailing on the Grass en de Borneo-Expeditie. Een storm aan media-aandacht was er voor de nominatie voor de BankGrio Loterij Museumprijs, de campagne en het daarna het winnen van de prijs. Ook dit jaar zette de trend door dat opvallend veel landelijke magazines gericht op ouders met kinderen aandacht besteden aan het Natuurmuseum zoals Groter Groeien, Ouders van Nu, J/M magazine en Ook. Astro de vuurpijlmuis Bijzonder was de internationale belangstelling voor Astro, de vuurpijlmuis, van Belgische en Engelse media tot aan een jaarverslag 2012

krant uit Venezuela. Het diertje kreeg landelijke bekendheid toen twee jongens uit Drachten de muis aan een vuurpijl tapeten om de lucht in te schieten. Helaas liep het niet goed afgelopen met de Astromuis. Het beestje bezweek na een aantal dagen, waarschijnlijk aan een Post Traumatisch Stress Syndroom. De Leeuwarder Courant schonk hem vervolgens aan het Natuurmuseum. Hier werd hij met spoed opgezet. Astromuis was daarna een tijdlang voor het publiek te zien en is daarna opgenomen in de collectie. Tot in lengte van dagen zal dit een bijzonder verhaal vormen voor schoolklassen en bezoekers Drukwerk De algemene museumfolder werd in het voorjaar verspreid onder ruim 300 toeristische adressen in de Provincie Fryslân 31

zoals VVV’s, hotels, campings, bungalowparken en watersportbedrijven. Voor het eerst werd deze mailing uitgebreid naar de provincie Groningen. Daarnaast werd er drukwerk ontwikkeld bij de tijdelijke tentoonstellingen. Meestal betrof dit posters en flyers. Deze werden verspreid in de stad en via de Bibliotheek Service die ze naar alle bibliotheken in Fryslân bracht. Acties In 2012 zijn er verschillende acties geweest met kortingsbonnen. Er waren acties met hotels en bungalowbedrijven in de omgeving en lezersacties met tijdschriften gericht op gezinnen. Een paar voorbeelden: *Het Natuurmuseum deed mee met een kortingsbon in de Havenmap, die in de

zomermaanden uitgedeeld wordt bij de boten in de Prinsentuin.

een kortingskaart voor het hele gezin voor bezoek aan het museum.

*Voor de tentoonstelling ‘Schwarm’ in Keramiekmuseum Het Princessehof waren kevers van het Natuurmuseum gebruikt. Bezoekers van het Natuurmuseum konden daarom met korting naar ‘Schwarm’ en andersom.

*De succesvolle actie met Aqua Zoo met verlengd. Abonnementshouders van Aqua Zoo kregen dit jaar 50% korting op de entree in het Natuurmuseum Fryslân en andersom ontvingen onze vrienden dezelfde korting bij het dierenpark. Er werden ruim negentig bonnen van Aqua Zoo ingeleverd bij het Natuurmuseum.

*Het Natuurmuseum deed mee aan de Vakantiepas van Sneek. Met deze pas werden minder bedeelde gezinnen in Sneek eo in de gelegenheid gesteld om leuke uitstapje te ondernemen. *Er was een actie met de Friesland Bank. Kinderen die op 2 november hun spaarpot leegden bij de bank kregen een cadeautje (geleverd door het museum) en

Vrienden Het aantal Vrienden van het Natuurmuseum Fryslân nam in 2012 wat af tot een aantal van 1150. De reden is dat er na jaren een opschoning van het bestand heeft plaatsgevonden en wanbetalers eruit zijn gehaald.

32

Stipers Het aantal stipers, bedrijven die het Natuurmuseum financieel ondersteunen, bleef gelijk. Mede door de economische recessie werd het steeds moeilijker om bedrijven voor langere tijd aan het museum te verbinden. Het bestuur heeft dan ook besloten om te stoppen met het werven van stipers. Wel worden de bestaande afspraken met de negen stipers afgehandeld.

Nieuw in 2012 Rabobank nieuwe hoofdsponsor In 2012 kreeg het Natuurmuseum een nieuwe hoofdsponsor. De Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland heeft zich voor de komende drie jaar verbonden aan het museum. Het Natuurmuseum natuurmuseum fryslân

is daar erg blij mee, want dankzij deze financiële support is er ruimte om extra activiteiten te organiseren of een mooie tentoonstelling in te maken. De Rabobank is al vele jaren als grote sponsor actief in de culturele sector. Door op lokaal en landelijke niveau samen te werken met vooraanstaande culturele partners wil de bank cultuur toegankelijker maken voor iedereen. Natuurmuseum Fryslân is een museum voor kinderen, ouders, grootouders en natuurliefhebbers, en sluit perfect aan bij het sponsorbeleid van de Rabobank. Een partnership met Natuurmuseum Fryslân aangaan was voor de Rabobank dan ook een logische keuze. Cliënten van de Rabobank profiteerden jaarverslag 2012

ook van de relatie met het Natuurmuseum. Zo was er een speciaal Rabobankweekend in het museum, het eerste weekend van de Herfstvakantie, waar Rabobank cliënten een exclusief voorproefje kregen van de BeterBezigHuis activiteiten. Hier werd veel gebruik van gemaakt. Daarnaast werd het binnenplein van het museum voor de komende drie jaren omgedoopt tot het Rabobank Atrium. Fotoshoot In 2012 zijn er nieuwe foto’s gemaakt voor promotiedoeleinden. Kinderen van Vrienden zijn benaderd om mee te doen en dat leverde ruim twintig modelletjes op. De fotoshoots vonden plaats op verschillende middagen. Alle zalen zijn daarbij aan de beurt geweest. Het resultaat is een portfolio van frisse, nieuwe 33

foto’s die weer een aantal jaren mee kunnen. Nieuw kinderfeestje: de Bosspeurtocht De Drakenfeestjes en Piratenfeestjes bestaan al langer en zijn een groot succes. Sinds de zomer van 2012 is er een nieuw kinderfeestje bijgekomen dat zich niet in het museum, maar juist buiten afspeelt. Tijdens de Bosspeurtocht gaan kinderen op avontuur in ons ‘buitenlokaal’ het Leeuwarder Bos. Bij de bosspeurtocht is geen begeleiding vanuit het museum nodig. Alle instructie en materiaal zit in een speciale bosspeurtocht-leskist. Ouders kunnen deze afhalen bij het museum en thuis alles voorbereiden. De tocht start met een verhaal. Daarna gaan de kinderen onder begeleiding van de ouders naar het Leeu-

warder bos. In het Leeuwarder bos zijn speciaal voor de speurtocht palen geplaatst, waar de kinderen naar op zoek gaan. De spulletjes uit de verschillende rugzakken worden hierbij gebruikt. Aan het eind van de speurtocht werkt iedereen samen aan een eindopdracht. De bosspeurtocht is geschikt voor kinderen van 8 tot 12 jaar. De grootte van de groep kan variëren van 8 tot 30 kinderen. Plattegronden Engels, Duits en Frans Er werd in 2012 een nieuwe plattegrond ontwikkeld waarmee bezoekers zelf door de zalen kunnen gaan. Omdat er steeds meer bezoekers uit het buitenland komen is deze plattegrond ook vertaald in het Engels, Duits en Frans. Het komende jaar zal ook een Fryske versie het licht zien.

Google Bedrijfspresentatie Sinds eind 2012 maakt het Natuurmuseum gebruik van Google Bedrijfsfoto’s. Dit is een nieuwe dienst van Google waarmee ondernemingen zich door middel van een virtuele en interactieve tour kunnen presenteren. Het Natuurmuseum was daarmee één van de eerste non-profit organisaties in Fryslân die gebruik maakt van deze nieuwe techniek. Google Bedrijfsfoto’s is een aanvulling op de bestaande diensten die Google aanbiedt. Door middel van panoramische foto’s van 360 graden in het gebouw, kan de bezoeker met een virtuele tour zelf door het Natuurmuseum Fryslân ‘wandelen’. Google Bedrijfsfoto’s is een uitbreiding op Google Street View, dat alleen virtuele tours buiten maakt. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat door een interactieve virtuele 34

tour aandacht wordt getrokken en men scherper en bewuster waarneemt. Met Google Bedrijfsfoto’s zorgt het Natuurmuseum Fryslân ervoor dat het publiek sterker betrokken raakt bij de organisatie. Daarnaast draagt het bij aan een heldere en transparante communicatie met de bezoeker.

natuurmuseum fryslân

TOELICHTING

Verkorte Staat van Baten en Lasten 2012

Baten Subsidie provincie Fryslân Entreegelden Donaties en giften Bijdrage stagiaires/vrijwilligers Resultaten activiteiten Museumprijs BankGiroLoterij Erfenissen en legaten Overige opbrengsten Totaal Lasten Personeelskosten Huisvesting Publieke activiteiten Collectie Algemene kosten Totaal Saldo staat van baten en lasten

Realisatie 2012

Begroting 2012

648.518 151.857 21.856 206.766 31.796 100.000 3.083 59.218

648.518 106.000 46.000 189.000 28.500

1.223.094

1.032.718

863.722 97.442 152.977 6.498

793.338 97.200 79.550 5.500

69.777

50.840

1.190.416

1.026.428

32.678

6.290

14.700

Opbrengsten De belangrijkste geldverstrekker voor het museum is de Provincie Fryslân. Ten opzichte van 2011 is deze subsidie met 5% verlaagd. Door een zuinig beleid zijn deze lagere inkomsten goed ondervangen. De begrote entreegelden zijn gebaseerd op een bezoekersaantal van 45.000 bezoekers per jaar. Door een bezoekersaantal van bijna 60.000 zijn de entree-opbrengsten gunstiger geweest. De resultaten van activiteiten hebben betrekking op de winkel, de horeca en de preparatie-activiteiten. In de loop van het jaar 2012 heeft het museum de museumprijs van het kindvriendelijkste museum van Nederland gewonnen. Hier was een geldbedrag van € 100.000 mee gemoeid, wat aan een aantal geplande exposities zal worden besteed. De overige opbrengsten hebben voor het grootste deel betrekking op verhuur van het Rabobank Atrium. Personeelskosten De personeelskosten hebben betrekking op het vaste personeel, de kosten voor vrijwilligers alsmede de gekapitaliseerde uren die zonder tegenprestatie in dienst van het museum worden besteed. Deze gekapitaliseerde uren zijn als bijdragen stagiaires/vrijwilligers onder de opbrengsten verantwoord. Voor het beloningsbeleid van het personeel wordt de CAO Verzelfstandigde Rijks Musea gevolgd. Het gemiddeld aantal fte’s in 2012 bedroeg 12,6. Huisvestingskosten Voor de activiteiten van het museum wordt gebruik gemaakt een pand wat eigendom is van de Stichting Behoud Gebouw Fries Natuurhistorisch Museum. Hiervoor is geen huur verschuldigd. De kosten hebben betrekking op onderhoud gebouw, zakelijke lasten, energiekosten en overige aan de huisvesting verwante kosten. Publieke activiteiten Het belangrijkste onderdeel hiervan zijn de kosten voor exposities. In 2012 betrof dit een bedrag van € 113.694. Andere belangrijke onderdelen betreffen educatieve activiteiten alsmede PR & Marketing. Collectie Deze kosten hebben betrekking op aankopen, prepareren en conservering. Algemene kosten Dit kosten hebben vooral te maken met de dagelijkse gang van zaken zoals bestuurs-, accountants-, tefoon- en overige kantoorkosten.

jaarverslag 2012

35

[De stipers van het museum]

36

natuurmuseum fryslân

jaarverslag 2012

37

Natuurmuseum Fryslân Schoenmakersperk 2 8911 EM Leeuwarden 058 2332244 www.natuurmuseumfryslan.nl [email protected]

38

natuurmuseum fryslân