Jaarverslag Leuven, 31 maart 2009 KADOC VLAMINGENSTRAAT 39 B-3000 LEUVEN TEL FAX

KADOC VLAMINGENSTRAAT 39 B-3000 LEUVEN TEL 016 32 35 00 FAX 016 32 35 01 WWW.KADOC.KULEUVEN.BE

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN

Jaarverslag 2008 Leuven, 31 maart 2009

Prof.dr. Jan De Maeyer directeur secretaris

Prof.dr. Emmanuel Gerard voorzitter

Inhoudsopgave Inhoudsopgave

2

Woord vooraf

4

1. ALGEMEEN

6

1.1. Bestuur

6

1.2. Personeel

6

1.3. Overleg en samenwerking

7

1.4. Interculturaliteit

8

1.5. Huisvesting en infrastructuur

9

1.6. Informatica

10

2. ERFGOED

16

2.1. Preservatie

16

2.2. Actuele documentatie

16

2.3. Prospecties

17

2.4. Archief

17

2.5. Bibliotheek

23

3. ONDERZOEK

32

3.1. Algemeen

32

3.2. Realisaties: een dwarsdoorsnede

39

4. PUBLIEKSWERKING

55

4.1. Publieke diensten

55

4.2. Publicaties en tentoonstellingen

59

4.3. Culturele evenementen

65

5. BESLUIT

67

2

Bijlagen B1. BESTUUR

68

B1.1. Wetenschappelijke Commissie

68

B1.2. Adviesraad

69

B1.3. Editorial Board

69

B1.4. Mecenaatscomité

69

B2. PERSONEEL

70

B3. KADOC IN CIJFERS

72

B4. PUBLICATIES, TENTOONSTELLINGEN EN AV-PROGRAMMA’S

73

B4.1. Publicaties

73

B4.2. Audiovisuele realisaties

77

B4.3. Tentoonstellingen

77

B5. VORMINGS- EN WETENSCHAPPELIJKE ACTIVITEITEN

80

B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers

80

B5.2. Deelname aan colloquia, studiedagen, seminaries en andere opleidingen

82

B5.3. Begeleiding van doctoraten

84

B5.4. Bestuurs- en adviesmandaten

85

B5.5. Geleide bezoeken en werkbezoeken aan KADOC

87

B6. OVERZICHT VAN DE SCHENKERS EN BEWAARGEVERS IN 2008

888

3

Woord vooraf 2008 was een ingrijpend jaar, waarin belangrijke stappen werden gezet in de richting van een nieuwe en ruimere werking in de toekomst: enerzijds op het vlak van de digitalisering en het e-depot met de verdere uitbouw van LIAS, dat in de loop van het jaar definitieve perspectieven kreeg, anderzijds met een inhoudelijke verruiming naar andere denominaties, die perfect kadert in het nieuwe erfgoeddecreet. Veruit de belangrijkste externe gebeurtenis van het jaar was natuurlijk het nieuwe erfgoeddecreet van 23 mei 2008 "houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid”. KADOC heeft constructief meegewerkt aan de voorbereiding van dit Decreet. Het Centrum wil dan ook als collectiebeherende culturele archiefinstelling, ingedeeld bij het Vlaamse niveau, zijn verantwoordelijkheden opnemen in de ontwikkeling van een duurzaam, integraal en geïntegreerd Vlaams erfgoedbeleid. Daarbij wordt een groot belang gehecht aan de relatie en de interactie met de brede culturele erfgoedgemeenschappen die de werking van KADOC ondersteunen, een beroep doen op zijn diensten en/of belang hechten aan het erfgoed waarvoor het Centrum verantwoordelijkheid draagt. De leidraad voor de algemene KADOC-werking is vanzelfsprekend het Beleidsplan 2008-2012. Dit plan werd ontvankelijk verklaard, gunstig geëvalueerd en goedgekeurd door de minister. Al bij de redactie ervan was echter duidelijk dat de opgenomen doelstellingen en middelen dienden te worden geëvalueerd in het licht van het nieuwe decretale kader dat op stapel stond. De overgangsbepalingen vervat in het nieuwe Cultureel-erfgoeddecreet (m.n. art. 110 §2) voorzagen voor KADOC – als door het Archiefdecreet van 2002 erkende culturele archiefinstelling – de mogelijkheid om in een bijlage van het al goedgekeurde Beleidsplan bijkomende plannen en doelstellingen te formuleren, dit met het oog op een aanpassing van zijn subsidie. Per 1 september diende KADOC dan ook een Addendum bij het Beleidsplan in. In de loop van oktober kon het Addendum verdedigd worden voor een beoordelingscommissie, maar eind 2008 was er nog geen officiële reactie (in positieve of negatieve zin) op deze aanvraag. Ook voor LIAS (Leuvens Integraal Archiefsysteem), dat zoekt naar oplossingen voor het geautomatiseerde ontsluiten van archieven én voor de permanente opslag van digitale objecten en dat in een consortium van Leuvense archiefinstellingen wordt uitgewerkt, was 2008 een cruciaal jaar. Er werd nl. een definitieve keuze gemaakt voor 1° scopeArchiv, om ISAD(G)-conforme (d.w.z. gebaseerd op internationale standaarden) uniforme en geautomatiseerde archiefbeschrijvingen te maken van de archieven en 2° Digitool voor het beheer en de preservatie van de digitale objecten. Het wordt al enkele jaren vermeld als een steeds belangrijker element in de KADOC-werking en deze trend werd het afgelopen jaar alleen maar versterkt: m.n. de instroom van archieven van religieuze instituten. Het is duidelijk dat steeds minder congregaties, orden en instituten in staat zijn zelf in te staan voor een veilige bewaring en ontsluiting van hun archieven en/of bibliotheken en deze daarom in beheer overdragen aan het Centrum. In de loop van het jaar werd een dertigtal zeer gevarieerde (onderzoeks)projecten opgestart en/of afgewerkt. De financieringsbronnen hiervoor zijn zeer divers, van het FWO over provincies en erfgoedcellen tot privé-instanties. De werking wordt vaak ontwikkeld in brede partnerschapverbanden; bestaande netwerken worden verbreed en verdiept; nieuwe netwerken worden opgezet. Een belangrijk voorbeeld hiervan is de samenwerking met de evangelische beweging in België (n.a.v. een nieuw op te richten vzw Evadoc) en de voorbereiding van de gedeeltelijke indaling van FoKAV (Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen) in KADOC. Ook de eerste internationale Summer School is de consolidatie van een jarenlang samenwerkingsverband met verscheidene Europese universiteiten. Al even vooruitblikken: in 2010 zal de KADOC-werking voor een deel in het teken staan van Congo, n.a.v. de 50ste verjaardag van de onafhankelijkheid en de 125ste verjaardag van Kongo Vrijstaat. KADOC is al in 2008 begonnen met de voorbereiding van diverse projecten en initiatieven.

4

Tenslotte ook niet onbelangrijk: er werd binnen een Leuvense context intensief samengewerkt ter voorbereiding van een calamiteitenplan met het oog op de optimale preservatie van het erfgoed dat op KADOC wordt bewaard.

5

1. ALGEMEEN 1.1. Bestuur De Wetenschappelijke Commissie – het opperste bestuursorgaan van KADOC – (samenstelling: zie Bijlage 1) vergaderde vijf maal, nl. op 3 maart, 19 mei, 23 september, 14 oktober en 18 december. Vanaf het najaar verving Angelo Van Gorp Mark D’hoker (met emeritaat) als vertegenwoordiger van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. Naast de jaarlijks weerkerende agendapunten zoals, de bespreking van Actieplan, Jaarverslag, begroting, afrekening en balans kwamen ook enkele nieuwe onderzoeksprojecten, een eerste bespreking van de herijking van de KADOC-onderzoeksdomeinen en de actualisering van de statuten aan bod. Zoals steeds werd gestreefd naar een evenwicht tussen bestuurlijke en inhoudelijke agendapunten. Het Bureau van de Wetenschappelijke Commissie (samenstelling: zie Bijlage 1) vergaderde tienmaal, op 17 januari, 27 februari, 16 april, 14 mei, 27 mei, 7 juli, 9 september, 14 oktober, 19 november en 9 december. Het Bureau staat in voor de dagelijkse leiding. Het bespreekt en neemt beslissingen m.b.t. Personeel, projecten, samenwerkingsverbanden e.d.m. 2008 was het eerste volledige jaar van de nieuwe bestuursploeg. Het nieuwe Bureau functioneert zeer goed en dynamisch. De Adviesraad (samenstelling: zie Bijlage 1) werd in de loop van het jaar uitgebreid en verruimd. De jaarlijkse bijeenkomst vond plaats op 24 oktober. Na de voorstelling van de nieuwe leden en na de verslaggeving met betrekking tot de werking, werden vooral het nieuwe erfgoeddecreet van 23 mei en de consequenties daarvan voor KADOC, samen met het Beleidsplan 2008-2012 grondig besproken.

1.2. Personeel 1.2.1. Algemeen Eind 2008 werkten er 44 personeelsleden op KADOC (38,35 VTE): 6 stafleden, 4 stafmedewerkers, 23 bedienden en 11 wetenschappelijke onderzoekers. Daarnaast waren er 16 vrijwilligers en 5 vrijwillig wetenschappelijk medewerkers op regelmatige basis werkzaam (variërend van 1/2 tot enkele dagen per week). In de loop van het jaar werkten er bovendien 3 stagiairs. Dit kan aanzienlijk lijken, maar in feite is het Centrum onderbemand. Zo staan amper 10 medewerkers in voor het beheer en de ontsluiten van ca. 20 km archief, om van hun andere taken nog maar te zwijgen. In het Beleidsplan en in de Actieplannen benadrukt KADOC de wenselijke verhoging van de personeelsmiddelen. De personeelsploeg werd van zeer nabij op de hoogte gehouden van de totstandkoming van het Erfgoeddecreet en was intens betrokken bij de voorbereiding van het ingediende Addendum, o.a. via twee personeelsvergaderingen. In de loop van het jaar overleden drie dierbare (oud-)medewerkers: oud-personeelslid Robert Bruggeman die van 1980 tot aan zijn pensioen in 1987 verantwoordelijk was voor de tijdschriftenverwerking, oud-vrijwilligster Zr. Siegfrida Wyns, die van 1980 tot 1996 zorg droeg voor de personeelsadministratie en de boekhouding en vrijwilliger René Bodson (1934-2008), voormalig directeur van KTRC en KTRO die na zijn pensionering op KADOC werkte aan de invoer van gegevens in de ODIS-databank.

1.2.2. Vorming De inspanningen om de kennis en expertise van de eigen personeelsleden te bestendigen, c.q. te vergroten werden volgehouden: verscheidene personeelsleden volgden bijscholingscursussen en/of namen deel aan (al dan niet internationale) studiedagen, colloquia e.d.m. (zie bijlage 5.2).

6

Telkens enkele nieuwe personeelsleden starten, wordt getracht de mensen zo snel mogelijk wegwijs te maken in de regels en gewoonten van het centrum. Op 4 november vond een dergelijke introductiesessie plaats. In december werd voor de medewerkers van de afdelingen Publieke diensten en Algemeen diensten (i.c. de personeelsleden van de leeszaal en het onthaal) een tweedaagse cursus ‘Interculturele communicatie’ ingericht, gegeven door Suzanne Vogel, medewerkster van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding. Ter voorbereiding van een toekomstig project voor het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd over armoede volgde een KADOC-medewerker de vier themawandelingen die vzw Tochten van Hoop in oktober - november inrichtte onder de noemer ‘Een zicht op armoede in Brussel - Vier tochten door de binnenstad’. Het betrof een kennismaking met armoede en sociale zekerheid, wonen, vluchtelingen en onderwijs. Op 7 januari en 9 september hadden zoals gezegd de algemene personeelsvergaderingen plaats, waarin de voltallige groep werd geïnformeerd en geconsulteerd over de stand van zaken en de perspectieven. In januari kwamen naast het nieuwe Erfgoeddecreet en het Actieplan 2008 ook enkele praktische aandachtspunten aan de orde, zoals de wijzigingen in de administratieve procedures aan de K.U.Leuven, het Leuvens Calamiteitenplan en tips voor pc-beveiliging. Op 9 september gaf Suzanne Vogel eerst een introductie op haar cursus ‘Interculturele communicatie’. Daarna werden het Jaarverslag 2007 besproken, evenals het Addendum bij het Beleidsplan 2008-2012, dat per 1 september was ingediend. De ruimtelijke reorganisatie van een aantal diensten werd besproken, evenals de veiligheidsinstructies met het oog op de preservatie van de collectie. Daarna werden de nieuwe projecten voorgesteld die in het najaar zouden van start gaan. De afdeling Archief vergaderde op 26 februari, 15 april, 10 juni en 23 september en de Bibliotheekafdeling op 14 april en 30 september. De afdeling Onderzoek hield vier afdelingsvergaderingen, m.n. op 25 januari, 27 juni, 26 september en 19 december. Daar werden door medewerkers ook korte presentaties geboden van hun onderzoek. De afdeling Publicaties en Tentoonstellingen vergaderde op 14 mei en 19 december de afdeling Publieke diensten en informatica op 29 januari, 3 juni en 10 september. De afdeling Algemene diensten vergadert driewekelijks. Op zaterdag 12 januari vond een extra-uitstapje plaats voor de geïnteresseerden: in Gent werden de tentoonstellingen ‘British vision’ en ‘Paul McCarthy’ bezocht, resp. in het Museum voor Schone Kunsten en het S.M.A.K. De jaarlijkse personeelsuitstap vond plaats op vrijdag 12 september en ging richting Maastricht. Op het programma stonden een bezoek aan het Regionaal Historisch Centrum Limburg, gevestigd in de middeleeuwse Minderbroederkerk en een historische stadswandeling. In de namiddag konden de deelnemers kiezen tussen een fietstocht langs de Maas of een Architectuurwandeling door de nieuwe wijk Céramique. ’s Avonds vond het traditionele slotetentje plaats in Leuven.

1.3. Overleg en samenwerking Met de drie andere erkende archief- en documentatiecentra op basis van maatschappelijkfilosofische stromingen (ADVN, Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis en Liberaal Archief, cf. decreet van 19 juli 2002) wordt op regelmatige basis overlegd, sinds 2007 opnieuw onder voorzitterschap van KADOC, onder andere over de gezamenlijke projecten, zoals ODIS (zie 1.5.3 en 3.1.5), Archiefbank Vlaanderen (zie 1.5.3 en 2.4.5) en ten slotte het project ‘Accenten’ (zie 3.2.3.2), een samenwerkingsverband met de provincie Vlaams-Brabant en met betrekking tot de positionering van de centra in het evoluerende erfgoedlandschap. Met een vertegenwoordiging van de Evangelische Theologische Faculteit in Heverlee werd regelmatig overleg gepleegd in functie van de oprichting van een vzw Evadoc, die verantwoordelijk wordt voor de verzameling en bewaring van het erfgoed van de protestantse en evangelische bewegingen in België, erfgoed dat op KADOC zou worden gedeponeerd. Op diverse niveaus participeert KADOC actief en arbeidsintensief aan advies- en overlegorganen met betrekking tot de ontwikkelingen in het erfgoedlandschap in Vlaanderen, onder andere binnen het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) – waar de KADOC-directeur secretarispenningmeester is van de Raad van Bestuur, de VVBAD (secties Archief en Wetenschappelijke

7

Bibliotheken en Werkgroep Automatisering) en in diverse adviescommissies van de Vlaamse Gemeenschap of van organisaties die centraal staan in het nieuwe erfgoedbeleid. Daarnaast is er ook regelmatig overleg in diverse vormen (soms structureel, soms ad hoc) met instellingen als het CVAa (Centrum Vlaamse Architectuurarchieven, waar de KADOC-directeur ook lid is van de Adviesraad). Op regionaal vlak wordt actief meegewerkt in het kader van de Stuurgroep Erfgoedcel Leuven, de Erfgoedraad Leuven en het BRAK (Overlegforum Archivarissen Vlaams-Brabant) en met het AMVB (Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel) waar het afdelingshoofd Onderzoek lid is van het Wetenschappelijk Comité. KADOC bleef nauw betrokken bij de werking van het Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (FoKAV) in de schoot van het CRKC. De KADOC-vertegenwoordigers in de Raad van Bestuur van het CRKC en in de Stuurgroep van het FoKAV staan borg voor een sterke band tussen beide instellingen die in heel wat dossiers samenwerken en specifiek in 2008 hebben meegewerkt aan het Beleidsplan van het CRKC en aan de voorbereiding van de indaling van FoKAV in enerzijds het CRKC, anderzijds in KADOC. We vermelden ook nog het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG-K.U.Leuven, waarvan de KADOC-directeur voorzitter is), de vzw Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG, waar de KADOC-directeur lid is van de Raad van Beheer). In het kader van de vertegenwoordiging van de K.U.Leuven in de Raad van Bestuur van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur is de directeur ook betrokken bij de uitwerking van het ‘toekomstproject Parkabdij’. De werkgroep ‘Masterplan’ stond in voor de definitieve redactie van het Masterplan en volgde nauwgezet de realisatie op, evenals het ‘Converting Sacred Spaces’-project; waarvoor KADOC het congres ‘Loci Sacri’ organiseerde (zie 3.2.5.9). Ook de verdere uitwerking van het inhoudelijk concept van het toekomstige Museum Religieuze Kunst Vlaanderen werd opgevolgd. KADOC was binnen de Deelraad Erfgoed Leuven actief betrokken bij een boeiend Traject Interculturaliseren, aansluitend bij het Infusion-project (Faro, Steunpunt Cultureel Erfgoed Vlaanderen). Het doel daarvan was om duurzame banden te smeden tussen de Leuvense erfgoedverenigingen en de lokale verenigingen van personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond. In het kader daarvan vonden diverse interessante gesprekken en ontmoetingen plaats tussen KADOC en de vzw Al Ihsaan, een vereniging die in Leuven o.m. lessen Arabisch en Islam organiseert, een moskee ter beschikking stelt en de interculturele en interconfessionele dialoog tussen moslims en niet-moslims wil bevorderen. KADOC wil dit traject graag verder bewandelen en hoopt dat er concrete samenwerkingsinitiatieven uit kunnen voortvloeien. Op 24 juni vond een eerste overleg plaats met prof. Chris Timmerman van het UCSIA, (Universiteit Antwerpen) om diverse gelijkaardige onderzoeksprojecten op elkaar af te stemmen en te komen tot vormen van samenwerking.

1.4. Interculturaliteit M.b.t. het vergroten van / openstaan voor interculturaliteit zijn in 2008 ernstige inspanningen geleverd die in de toekomst ook zullen aangehouden worden en zich zullen vertalen in de samenstelling van de advies- en beleidsorganen: 1° Verscheidene onderzoeksgerichte projecten zijn recent opgestart en/of in voorbereiding: - Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen, 1830-1990 – FWO-Max Wildiersproject (zie 3.2.7.3); in het kader van dit project worden ook partnerschappen voorbereid met organisaties van migranten in Vlaanderen. - Passer la frontière / De grens voorbij grensoverschrijdend project voorbereid in het kader van het Europees financieringsprogramma Interreg (zie 3.2.7.1); - Congo 2010: zie 3.2.4.5. 2° Organisatiebeleid: Al enkele jaren heeft KADOC bij de aanwervingen aandacht voor kandidaten met een etnischcultureel diverse achtergrond: Ganesh Venkatasubban (sinds 2005), Karim Ettourki (sinds 2008), Jean Michel Kibushi Ndjate Wooto (sinds 2008); Idem dito bij stagiairs en bursalen: Lambert Museka (oktober - december 2008), Isidore Ndikumana (2009).

8

3° Zoals hoger vermeld hebben alle personeelsleden van de afdelingen Publieke Diensten en Algemene diensten (onthaal en leeszaal) de tweedaagse cursus ‘Interculturele communicatie’ gevolgd, gegeven door een medewerkster van het Centrum voor Gelijkheid van kansen en 4° Participatie aan Traject Interculturaliseren van de Deelraad Erfgoed Leuven, aansluitend bij het Infusion-project (Faro, Steunpunt Cultureel Erfgoed Vlaanderen).: zie hoger (1.3). 5° Tentoonstellingen: waar mogelijk heeft KADOC oog voor het betrekken van andere culturen/religies in de samenstelling van zijn tentoonstellingen. Zo bv. zal in de tentoonstelling “Bimbambeieren. Vasten en Pasen” (februari - maart 2009, zie 4.2.3.1) expliciete aandacht zijn voor het interculturele perspectief, door vergelijking met de islamitische ramadan en het joodse Pesach.

1.5. Huisvesting en infrastructuur Het afgelopen jaar werd de zogenaamde ‘feestzaal’ die al jaren in onbruik was wegens de te slechte toestand door de K.U.Leuven eindelijk afgebroken waardoor het zicht op de 18de-eeuwse kapel aanzienlijk is verbeterd en de merkwaardige constructie van de achthoekige kapel beter tot zijn recht komt. Op de plaats van het gebouw wordt door de universiteit een semipublieke stadstuin aangelegd. De buurt reageert heel positief op het verdwenen van het ‘lelijke’ gebouw. Binnen KADOC I vond een interne verhuis plaats, mogelijk gemaakt doordat het CAG dat gedurende een aantal jaren was gehuisvest op het landschapsbureau op de zolderverdieping, naar een eigen locatie trok. De vrijgekomen ruimte werd de nieuwe stek van de afdeling Publicaties en Tentoonstellingen, zodat er op de eerste verdieping een grote ruimte beschikbaar kwam voor de groeiende ploeg onderzoeksmedewerkers. KADOC koopt nooit documentatie of erfgoed aan. Vorig jaar werd daarop een uitzondering gemaakt: het Centrum kocht namelijk een 19de-eeuws schilderij met een binnenzicht van de Onze-Lieve-Vrouw ter Koortskapel, grenzend aan het voormalige Minderbroederklooster waarin KADOC is gehuisvest: “De preek tijdens het lof” (Le prêche pendant le salut) van Alfred Delaunois. Het toont een aantal kerkgangers die luisteren naar een pater Minderbroeder op de preekstoel, een vrij uniek zicht waarvan zelden foto’s zijn te vinden. Alfred Delaunois (1875-1941) kreeg zijn opleiding aan de Academie van Leuven, waar Constantin Meunier zijn leermeester was. Later werd hij zelf leraar aan die instelling en was hij actief in de kunstenaarskring La Croix Latine, verbonden met de abdij van Keizersberg. Al op jonge leeftijd exposeerde hij in onder andere Parijs (1900) en Venetië (1905). Critici wezen op verwantschap met de symbolisten en de impressionisten. Of het nu om landschappen, portretten of (kerk)interieurs ging, steeds bemerkten ze een mystiek-religieuze dimensie in Delaunois’ werk. Zijn belangstelling voor het oude Leuven met zijn kerken, kloosters en begijnhoven bracht hij in vele tientallen werken tot uiting. Het schilderij (olieverf op doek, 122 x 145 cm) is niet gedateerd, maar is vermoedelijk een vroeg werk. KADOC liet het doek restaureren en gaf het symbolisch een plaats in de vergaderzaal die aanleunt tegen de kapel. Er is geïnvesteerd in de uitbreiding van de bestaande tijdschriftenrekken voor grote formaten in het erfgoedmagazijn van KADOCI. Verder is de tweede fase van de herinrichting van het erfgoeddepot van KADOCI opgestart. Met het oog op de herplaatsing van de KX-collectie (collectie congressen, jaarverslagen en programma’s) en de collectie liturgica en liturgische muziek is een deel van het archiefmateriaal overgeplaatst naar het nieuwe erfgoeddepot KADOCII. In KADOC II zijn tevens nieuwe rekken voor de audiovisuele collectie geïnstalleerd. Er werd een nieuw boekhoudpakket aangekocht, Popsy, dat toelaat …. In 2008 is veel aandacht besteed aan het opmaken van een calamiteitenplan. KADOC heeft samen met 33 erfgoedinstellingen uit het Gentse en het Leuvense deelgenomen aan het begeleidingstraject ECCE (Eerste hulp bij Calamiteiten bij Cultureel Erfgoed), dat een initiatief was van Faro in samenwerking met de Gentse en Leuvense erfgoedcellen. In het kader van het calamiteitenplan zijn de procedures betreffende veiligheidszorg en preventie zijn geactualiseerd en via de personeelsvergadering en het intranet opnieuw aan de personeelsgroep gecommuniceerd. Er is een erfgoedcoördinator aangesteld voor de instelling en er is een erfgoedherstelplan uitgewerkt, dat in geval van calamiteit operationeel zal worden. Verder zijn er een aantal investeringsaanbevelingen geformuleerd, die stapsgewijs zullen worden uitgevoerd. Tenslotte neemt KADOC ook constructief deel aan het erfgoedinterventienetwerk dat is opgericht in Leuven en dat ervoor garant moet staan dat

9

er in geval van calamiteit snel professionele hulp kan worden geleverd vanuit de verschillende erfgoedinstellingen van de stad. KADOC beschouwt het calamiteitenplan als een belangrijk element in de veiligheidszorg en veiligheidspreventie van de instelling en als het sluitstuk van het geïntegreerde preservatiebeleid dat zij al jaren voert. De eindredactie van het plan zal in het voorjaar van 2009 worden afgerond. Het calamiteitenplan zal ook jaarlijks worden geactualiseerd.

1.6. Informatica 1.6.1. ODIS en Archiefbank Vlaanderen In 2008 werden de webdatabanken ODIS en Archiefbank Vlaanderen verder onderhouden. Dit gebeurde door een halftijds informaticus, die collectief wordt betaald door de vier centraintitiatiefnemers van ODIS en Archiefbank . Tijdens de maanden februari t.e.m. mei was de functie vacant en werden de noodzakelijke werkzaamheden opgevangen door de ICT-verantwoordelijke. Maar op geen enkel moment kwam daardoor de werking van de databank in het gedrang Ondanks deze vier maanden gedwongen inactiviteit, werden behalve de lopende zaken nog volgende elementen gerealiseerd:

1.6.1.1. ODIS Zie ook 3.1.4. Naast het algemeen onderhoud van de databank en van de databankservers en de noodzakelijke debugging, werd er vooral gewerkt aan een verbetering van de exportformaten. Voor alle soorten werd de analyse ingezet. Het exportformaat voor personen werd grotendeels afgewerkt. De exportformaten werden ook aangeboden aan Google Analytics voor het fine tunen van de statistieken. Hiervoor dienden de exportformaten te worden aangepast. Er werden belangrijke aanzetten gegeven voor een module die objecten (materiële erfgoedrelicten) kan ontsluiten. In het kader daarvan werd geëxperimenteerd met Oracle Application Express (APEX) en diverse tools ontwikkeld (bv. dynamisch tonen en verbergen van velden, autosuggest in velden, sorteerbare kolommen), die in 2009 in andere modules zal worden geïmplementeerd. Een belangrijke stap werd gezet in een verdere opwaardering van ODIS door de link met de bibliotheekcatalogus Aleph. De volledige lijst van personen, organisaties, geografische trefwoorden en inhoudstrefwoorden werd ingeladen als authority lijst in Aleph, samen met een link naar het ODIS exportformaat. In de KADOC catalogus worden hierdoor twee belangrijke zaken gerealiseerd: een verdere standaardisering van de trefwoorden en een verrijking van de inhoud. Op technisch vlak werd gewerkt aan automatische procedures voor de synchronisatie van de termen. Op inhoudelijk vlak werden er grote inspanningen gedaan om de bestaande trefwoordenlijst aan de nieuwe situatie aan te passen en de niet gelinkte termen te verbeteren. Tenslotte werd ODIS ook klaargemaakt om te worden ingezet als authority apparaat in scopeArchiv. ODIS vormt een belangrijke uitbreiding van het nieuwe archiefbeschrijvingsproduct dat in 2008 in gebruik werd genomen (zie verder). Enerzijds worden uitgebreide gegevens over de archiefvormers in ODIS bewaard. Anderzijds worden alle lemma’s en trefwoorden als “descriptoren” in scopeArchiv ingevoerd. Deze ontwikkeling werd enerzijds gerealiseerd door de firma ScopeSolutions en anderzijds door de binnen het LIAS-project halftijds vrijgestelde informaticus.

1.6.1.2. Archiefbank Vlaanderen Archiefbank Vlaanderen kreeg in het kader van het Archiefdecreet (19 juli 2002) de opdracht om een online databank te realiseren van het Vlaams privaat archivalisch erfgoed, om dit integraal in kaart te brengen, te vrijwaren en de publiekgerichte en wetenschappelijke valorisatie ervan te optimaliseren. In Archiefbank vinden gebruikers niet de archiefdocumenten zelf terug, maar wel de weg ernaar toe. Het beheer en de ontwikkeling van het register werd toevertrouwd aan vier onthaalinstellingen: ADVN, Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, KADOC-K.U.Leuven en Liberaal Archief. Het Cultureelerfgoeddecreet (23 mei 2008) biedt mogelijkheden voor de verdere consolidatie van Archiefbank Vlaanderen. Om de werking binnen dit laatste decreet echter verder te kunnen zetten, werd er gesleuteld aan de juridische vorm. Archiefbank Vlaanderen werd in 2008 omgevormd tot een vzw.

10

Naast de statuutwijziging werd ook de structuur van de organisatie aangepast. De algemene, strategische leiding berust bij de Algemene Vergadering, bestaande uit vertegenwoordigers van de vier onthaalinstellingen en vier experts uit de brede erfgoedsector. Deze uitbreiding verhoogt in aanzienlijke mate de representativiteit van de bestuursorganen. Deze vergadering kwam samen op 28 augustus naar aanleiding van de stichting van de vzw. Daarnaast werd een Raad van Bestuur in het leven geroepen. Deze is verantwoordelijk is voor de administratieve opvolging en tussentijdse feedback. Verder zorgt de Technische Werkgroep voor de coördinatie en realisatie van databank. De leden hiervan staan in voor het leggen van contacten met partners, de technische ontwikkeling, de begeleiding van gegevensinvoer, de actualisering van de bestanden, het geven van opleiding en de publiekswerking. Deze groep komt maandelijks samen. In 2008 vonden er 11 vergaderingen plaats, namelijk op 17 januari, 29 februari, 2 en 24 april, 23 mei, 25 juni, 14 augustus, 18 september, 28 oktober, 19 november en 9 december. Ten laatste organiseert Archiefbank periodiek een Adviesraad, waarop de hele Vlaamse erfgoedsector en alle partners worden uitgenodigd. In deze vergadering worden de operationele en strategische doelstellingen getoetst. Afgelopen werkjaar steeg het aantal steekkaarten in Archiefbank van 5440 in januari 2008 naar in 5.863 december 2008; een toename van ongeveer 500. Daarvan zijn 4.231 fiches raadpleegbaar in de publiekscatalogus t.o.v. 3.773 in 2007. Op het vlak van de technische omgeving werden dit jaar enkele grote aanpassingen voorzien. Zo werd er een aanvang genomen met de implementatie in de bewaarplaatsfiche van de internationale standaard voor de beschrijving van instellingen die archief bewaren - ISDIAH. Tevens werd een ontwerp geschetst voor de implementatie van interne beheersschermen, die een beter overzicht moet bieden op de opvolging van deelnemers. Een belangrijk onderdeel in het takenpakket van de informaticus was de voorbereiding van de gegevensimport vanuit de databank Archeion van het Algemeen Rijksarchief. Gegevensinvoer is in de huidige ontwikkelingsfase een kerntaak van Archiefbank Vlaanderen. Dit jaar werden hiervoor verschillende velden actief geprospecteerd, zoals de stads- en gemeentearchieven, heemkundige kringen en particulieren. In enkele gevallen werd er beslist om de invoer door leden van de Technische Werkgroep te laten geschieden op basis van door de deelnemers aangeleverde gegevens. Naast manuele invoer werden ook de mogelijkheden van het linken van databanken opgevolgd. Een eerste resultaat hiervan zal bekomen worden door de bulkinvoer vanuit het Algemeen Rijksarchief. In januari 2008 werd de vernieuwde website gelanceerd. Er werden ook stappen ondernomen om de website gedeeltelijk te laten vertalen in het Frans en Engels. Ondertussen groeit de bekendheid van het project en het aantal links naar de webpagina. Een belangrijke nieuwe link naar Archiefbank is bijvoorbeeld te vinden op het Archiefforum van Eric Hennekam. Ook dit jaar gaven medewerkers van Archiefbank verschillende presentaties, lieten van zich horen in tijdschriften en de Nieuwsflash en namen deel aan workshops en studiedagen. Op die manier trachten zij het draagvlak van het project te vergroten. Net als voor ODIS werd veel belang gehecht aan het onderhoud van de databank en van de databankservers. Daarnaast werden aanpassingen aangebracht aan de synchronisatie van de gegevens van de bewaarplaatsen met de databank ODIS. De fiche bewaarplaatsen zal in 2009 worden geconformeerd aan de internationale standaard ISDIAH. De analyse hiervoor werd in 2008 uitgevoerd. De boomstructuur werd zowel in de zoekomgeving als in het exportformaat ingebouwd. De importmodule voor EAD-records uit het Algemeen Rijksarchief werd verfijnd. Van zodra de samenwerkingsovereenkomst tussen Archiefbank Vlaanderen en het Algemeen Rijksarchief is ondertekend, kan er worden overgegaan tot een import van de gegevens, wat een belangrijke verrijking voor de databank betekent. De uitvoer van de Archiefbankgegevens naar XML werd in orde gebracht. Tenslotte werd de analyse verricht voor een uitgebreide beheersmodule.

1.6.2. LIAS De archiefinstellingen, actief aan de K.U.Leuven, in het bijzonder het Universiteitsarchief en KADOC, werden sinds 2002 geconfronteerd met een dubbele nood. Enerzijds wilden zij de door hen bewaarde

11

archieven geautomatiseerd beschrijven en ontsluiten. Anderzijds bleek dat er dringend een oplossing moest worden gezocht voor de opvang, opslag en bewaring van gedigitaliseerde en digital born archieven. De laatste vraag kwam niet enkel vanuit de archiefinstellingen zelf, maar nog meer vanuit de organisaties die bij deze archiefinstellingen archief neerlegden. De faculteit Godgeleerdheid had de vraag naar een softwareoplossing om gedigitaliseerde boeken binnen het project Biblioteca Imaginis Figuratae (Maurits Sabbebibliotheek) diepgaand te ontsluiten. De beide noden werden gebundeld in het LIAS-project. Doel van het project was de creatie en de exploitatie van een digitaal depot annex archiveringssysteem, onder de naam LIAS of Leuvens Integraal Archiveringssysteem. Het beoogde systeem zou zorgen voor de duurzame en beveiligde bewaring van digitale objecten, waarbij de authenticiteit, integriteit en uniciteit worden gegarandeerd. Het systeem zou ook zorgen voor een geïntegreerde ontsluiting waarbij in het systeem opgeslagen digitale objecten en beschrijvingen van niet-digitale archiefbestanddelen naargelang het type worden beschreven volgens de geldende internationale standaarden voor beschrijving, opslag en preservatie. Alle objecten dienen te worden beschreven en getoond binnen hun context. Op 5 april 2006 werd een samenwerkingsakkoord ondertekend tussen de volgende partners van de K.U.Leuven: het Algemeen Beheer, de Faculteit Godgeleerdheid, KADOC, LIBIS, LUDIT, de Universiteitsbibliotheek en het Universiteitsarchief. De betrokken partijen bevestigden hun bereidheid en intentie om het uit het project voortvloeiende systeem in de toekomst gezamenlijk en in onderlinge verstandhouding te ontwikkelen, te beheren, aan te vullen en te valoriseren. De taak van de Faculteit Godgeleerdheid, KADOC, de Universiteitsbibliotheek en het Universiteitsarchief bestond er in binnen het project de nodige inhoud en de functionele expertise te leveren. LIBIS was bereid met de ondersteuning van LUDIT het platform te ondersteunen, de technische expertise te verzorgen en de nodige services aan te bieden. De financiële middelen voor het pilootproject werden bij elkaar gebracht door het Algemeen Beheer, de Faculteit Godgeleerdheid, KADOC en LIBIS. Een technische werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de diverse participerende instellingen ging op zoek naar de nodige softwarepakketten om het LIAS-project uit te voeren. Het project maakte in 2008 grote vorderingen. Het is de bedoeling om na een succesvolle afronding van het pilootproject het systeem ook te presenteren aan en ter beschikking te stellen van het brede erfgoedveld in Vlaanderen en daarbuiten.

1.6.2.1. ScopeArchiv De eerste component van het nieuwe systeem, nl. scopeArchiv zal worden aangewend om ISAD(G)conforme archiefbeschrijvingen te maken van de archieven.

12

In 2008 werden de contractbesprekingen met scopeSolutions afgerond en werd het Zwitserse archiefbeschrijvingsproduct ScopeArchiv aangekocht. ScopeArchiv werd aangeschaft met volgende modules. Voor archiefbeschrijving de modules beschrijvingen (units of description), trefwoorden (descriptors), aanwinsten (accessions) en archiefplaatsing (containers). Voor administratie de modules om data elementen (data elements), formulieren (forms), keuzelijsten (codes), rapporten (reports) en eindgebruikers (system users) aan te passen. Voor dossierbeheer de modules partners (partners), dossiers (dossiers), documenten (documents), gebeurtenissen (events) en activiteiten (activities). In het pakket zijn ook de hulpmiddelen voor het importeren van metadata (Transfer assistant) en het exporteren van metadata in diverse vormen (Excel, Word en XML) geïntegreerd. Tenslotte is ook de web-OPAC aangekocht. In juni vond de Kick Off Meeting plaats en werd de technische opleiding georganiseerd. Vervolgens werden er intern introductiesessies gehouden voor de archivarissen. In november kregen de archivarissen van de twee participerende archiefinstellingen (KADOC en Universiteitsarchief K.U.Leuven) de eerste opleiding, waarna ze met het systeem kon beginnen werken. Eind 2008 werd ook de werkgroep archivarissen opgericht. Deze werkgroep houdt zich bezig met de vereisten naar de configuratie. De werkgroep bepaalt de initiële set-up, de noodzakelijke datavelden, formulieren en rapporten. Ze redigeert ook een invoerhandleiding. De gegevens op archiefniveau werden in scopeArchiv geïmporteerd. Alle archieven zijn hierdoor op het hoogste niveau beschreven. Na een test werd de invoer van nieuwe archiefbeschrijvingen enkel nog met scopeArchiv uitgevoerd. Hiervoor werd op alle pc's professionele cliënt software geïnstalleerd. Tegelijkertijd is er gestart met de omvangrijke backlog door een archiefmedewerker en een jobstudent van een duizendtal bestaande archieflijsten die moeten worden geconverteerd naar een importeerbare vorm. De archieflijsten in een Wordbestand worden in een eerste fase in een excelformaat gegoten. Dit is een moeizame, tijdrovend en arbeidsintensief karwei van kopiëren, knippen en plakken en ‘slepen’. Hierbij worden de lijsten ook bijgewerkt en geüniformiseerd (nummering, interpunctie, aanduiding niveau, cursief enz.). Intussen werden enkele tientallen lijsten op deze wijze geconverteerd en zijn ze klaar voor import in scopeArchiv.

1.6.2.2. DigiTool Een tweede component, nl. DigiTool (van het Israëlisch bedrijf ExLibris), wordt ingezet voor het beheer en de preservatie van de digitale objecten. De nieuwste versie van DigiTool werd geïmplementeerd in februari 2008. Vervolgens werden de nodige automatische database back-ups scripts op punt gesteld. In maart vonden er opleidingen plaats voor de systeembeheerders. DigiTool werd geëvalueerd aan de hand van enkele case studies, nl. boeken OpenVlacc, audiovisuele documenten KADOC, fotoalbum Universiteitsarchief, e-periodieken KADOC, doctoraatsthesissen LibriDoc en het project Bibliotheca Imaginis Figuratae (Maurits Sabbebibliotheek. Er werd een voorstudie uitgevoerd i.v.m. de koppeling van Digitool met scopeArchiv. ScopeArchiv zal de nodige plug-in creëren voor de connectie. Er worden twee use cases uitgewerkt. Het ene gaat uit van de situatie waarin de digitale objecten al in het digitaal depot zitten en met scopeArchiv worden gekoppeld. Het tweede wil een tool realiseren waardoor digitale objecten samen met hun metadata in een keer worden ingevoerd in het digitaal depot en tegelijkertijd de metadata in scopeArchiv worden opgeslagen.

1.6.2.3. ODIS De derde component die optioneel aan de LIAS-omgeving wordt toegevoegd, is de webdatabank ODIS. ODIS zal worden ingezet als authority apparaat voor scopeArchiv. Dit betekent dat de gegevens van personen en organisaties worden ingevoerd in de ODIS-databank en dat er in scopeArchiv alleen een link naar deze gegevens wordt opgenomen. Om de link tussen ODIS en scopeArchiv tot stand te brengen, werd door Scope Solutions een ODIS plug-in geprogrammeerd. ScopeArchiv behandelt de ODIS-gegevens op twee manieren:

13

•

Voor authority gegevens werd een plug-in gerealiseerd, die rechtstreeks is verbonden met de database ODIS. Wanneer een authority ingang wordt geselecteerd, worden de volgende gegevens gekopieerd naar Scope: de naam van de authority database, de omschrijving, het idnummer en de link naar het exportformaat.

•

De lijst van inhoudstrefwoorden en geografische trefwoorden werd ingeladen in de descriptorenmodule van Scope en regelmatig geüpdatet.

1.6.2.4. Mass storage De laatste component is de gegarandeerd stabiele materiële opslag van de digitale objecten in een mass storage omgeving. Voor de mass storage wordt een beroep gedaan op de ICTS-diensten van de K.U.Leuven. In eerste instantie werd een NetApp oplossing opgezet van 3 TB, met de nodige back-upfaciliteiten. De storage units werden geconfigureerd in DigiTool.

1.6.2.5. Presentaties en studiedagen Op vrijdag 25 april organiseerde de VVBAD in samenwerking met KADOC in Leuven een studiedag over “Hoe kies/koos ik software voor het beschrijven van mijn archieven?”, een initiatief van de werkgroep Automatisering van de sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer van de VVBAD, waaraan ook KADOC actief meewerkt. Luc Schokkaert lichtte er de keuze voor ScopeArchiv toe. Er werd deelgenomen aan de studiedag "E-depot", georganiseerd door de stadsarchieven van Antwerpen en Rotterdam en e-David en aan de workshop van BOM Vlaanderen over metadata. Op 16 december werd het LIAS-project voorgesteld aan de campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen van de K.U.Leuven.

1.6.3. KADMIN De administratieve database KADMIN evolueerde van versie 2.5.3. naar versie 2.5.7. Naast een heleboel kleine wijzigingen, werd er in 2008 vooral gewerkt aan: •

Belangrijke aanpassingen aan de module Magazijnbeheer voor het vereenvoudigen van de invoer van grote pakketten archiefdossiers, met het oog op een vlotter beheer van de archiefbewegingen tussen KADOC I, KADOC II en Leeszaal.

•

Een hele reeks nieuwe queries voor statistieken: nieuwe lezers, virtuele lezers, lijst van lezers, lijst van infovragen, nationaliteit lezers, onderzoeken per archief; beheersquery om globale variabelen aan te passen.

•

Implementatie van een module Permanenties, met een ingebouwde functionaliteit om personen te verwittigen die op zaterdag permanentiedienst hebben.

•

Aanpassing module Archieven in functie van scopeArchive.

1.6.4. Website De website werd aan de nieuwe K.U.Leuven-layout aangepast en voortdurend geactualiseerd. Onze drietalige website zelf was goed voor meer dan 33.365 bezoekers in 2008. Een belangrijk onderdeel van de website blijft de maandelijkse e-Nieuwsbrief, die naar meer dan 17.000 e-mailadressen wordt verstuurd. In 2008 was de e-Nieuwsbrief goed voor meer dan 13.619 lezers. Daarnaast is er de i-Newsletter die artikels bundelt voor het internationale publiek (zie ook 4.2.3). Voor het project European Forum on the History of Religious Institutes in the 19th and 20th centuries werden de websites verder onderhouden (http://www.relins.eu/ en http://www.relins.be). Hetzelfde geldt voor de website ‘Volkstuinen’ (project van 2007), de website ‘Kloosterkwestie’ en de website www.vaticana.be zie 3.2.1.4. Er werden ook nieuwe websites gemaakt. De website ‘The Summer school in Research on Religion, Culture and Society in Europe (1750-)’ telde 11.785 hits (zie 3.1.5). Vermelden we tenslotte de

14

kleinere websites voor de projecten "Households of Faith" en "Religion, Culture and Alterity. Flemish/Belgian migrants in Northern France and Paris (1850-1960)". Voor de interne communicatie werden de intranetpagina's volledig geherstructureerd.

1.6.5. Projectondersteuning De cel Informatica ondersteunde de diverse op KADOC lopende projecten. Naast de dagelijkse ondersteuning (m.b.t. hard- en software) denkt de cel Informatica ook mee na over de beste manier om aan dataverzameling te doen. Voor bepaalde projecten zijn aparte modules geschreven. De cel geeft ook regelmatig én frequent ondersteuning bij het maken van presentaties voor lezingen en colleges.

1.6.6. Systeembeheer Het pc-park werd verder gemoderniseerd met de aankoop van 6 desktop-pc’s en 4 laptops (volgens investeringsprogramma).Deze toestellen vervangen oudere apparaten (die na vijf jaar worden vervangen). De focus voor de onderzoeksafdeling verschuift intussen volledig van desktop naar laptop, om de onderzoekers een optimaal gebruiksgemak te garanderen. De netwerkconnectiviteit werd verder gegarandeerd. In 2008 werd de bandbreedte geüpgraded van 100 MBps naar 1 GBps. De eerstelijnsondersteuning bleef ook in 2008 een prioriteit. Er werd een introductiesessie georganiseerd voor het nieuwe personeel. Op de personeelsvergadering werd het thema "pcbeveiliging" behandeld. De softwareomgeving van de bibliotheekmedewerkers werd vernieuwd, door de installatie van een nieuwe Aleph client. Binnen het groupwareproject van de K.U.Leuven werd ook de conversie van de mailboxen naar Outlook / Exchange afgerond. De KADOC-informaticus volgde de ontwikkelingen van de informatietechologie aan de K.U.Leuven door zijn aanwezigheid in de vergaderingen van de K.U.Leuvensysteemadministrators en de LinuxSambagroep. Hij werd tevens lid van de ICT-raad van Humane Wetenschappen.

1.6.7. Digitalisering Het digitaliseringsprogramma dat in deze beleidsperiode werd aangevat, werd verder gezet, zij het met lichte vertraging 1° op de opslag en ter beschikkingstelling via de nieuwe DigiTool-omgeving en 2° om financiële redenen. Volgende speerpunten werden ontwikkeld: o

In 2008 werd het laatste deel van de affichecollectie gedigitaliseerd.

o

Het digitaliseren van de fotocollectie werd verdergezet. De focus lag op het verwerkte materiaal.

o

I.s.m. AV-Net (K.U.Leuven) werd de unieke collectie geluidsbanden in de Tetela-taal uit de collectie van pater Rafäel-Hubert Labaere gedigitaliseerd.

o

Ook de digitalisering van de dia- en glasplatencollectie (vnl. Scheut) werd verdergezet en bijna afgerond.

Een heleboel van deze digitale objecten werden vanuit de staging area op KADOC overgezet naar de nieuwe DigiToolomgeving. Van elk digitaal object wordt een archiefkopie, een consultatiekopie en een thumbnail bewaard. Volgens de planning zullen deze objecten in 2009 voor het grote publiek beschikbaar zijn.

15

2. ERFGOED In 2008 werden 600 schenkingen en bewaargevingen van erfgoedgehelen geregistreerd (in 2007 waren er 661). 108 daarvan bevatten archiefmateriaal, 108 audiovisueel materiaal, 418 boeken en 67 tijdschriften. Al deze schenkingen ondergaan de strenge selectie van het KADOC-collectieplan. Dit houdt in dat soms wordt overgegaan tot herbestemming. Voor de materiële omvang van de aangroei, en de situatie per 1 januari 2009, zie Bijlage 3. Deze toch wel indrukwekkende omvang moet noodgedwongen worden beheerd en verwerkt met amper 16 mensen (of 12,20 VTE), maar gelukkig met de hulp van 11 vrijwilligers. Deze onderbemanning willen wij als structureel probleem duidelijk stellen. Beide erfgoedafdelingen zijn ook heel actief in de ondersteuning / begeleiding van een aantal boeiende erfgoedprojecten zoals: 1. Het Volk en het volk! Erfgoed van Drukkerij/Krant Het Volk (Vlaamse Gemeenschap, vzw Zwemmen in Brak Water)) 2. Chiro 75. Expertiseopbouw en ondersteuning van lokale erfgoedzorg in een jeugdbeweging (Vlaamse Gemeenschap, Chirojeugd Vlaanderen) 3. ‘Het Patrimonium van het Klein Seminarie Roeselare’ (Vlaamse Gemeenschap, Ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject, Klein Seminarie Roeselare). Inventarisatie, ontsluiting en preservatie van de historische schoolbibliotheek 4. Publieke ontsluiting en valorisatie bibliotheek en Archief Stichting de Bethune (Vlaamse Gemeenschap, Ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject, Stichting Bethune) 5. Online databank leerboeken in Vlaanderen en de ontsluiting van belangrijke leerboekencollecties (Vlaamse Gemeenschap, Project in het kader van het Archiefdecreet, Historische Pedagogiek K.U.Leuven).

2.1. Preservatie Preservatie is in een archief en bewaarbibliotheek een permanente factor van aandacht en zorg. Zorgzame omgang met erfgoed behoort tot de ethische code van collectiebeheerders, personeel van de leeszaal, onderzoekers en gebruikers. Verzuurde boeken en tijdschriften worden in de toekomst systematisch gedigitaliseerd, evenals bedreigde archiefbestanden. Collectie-exemplaren die te broos zijn worden op embargo geplaatst en enkel nog in digitale vorm aan te lezer ter beschikking gesteld. Vanuit hun functie als bewaarinstelling streven de beide erfgoedafdelingen (Archief en Bibliotheek) ernaar om steeds het meest geschikte exemplaar in de bewaarcollectie op te nemen. Hierbij wordt zowel aandacht besteed aan de fysieke staat van het stuk (papiersoort, graad van verzuring, beschadiging), aan boekhistorische aspecten (boekband, omslagwikkel, volkseditie of luxe-editie) als aan de herkomst (opdrachten). In sommige gevallen wordt een exemplaar dubbel bijgehouden. Het arbeidsintensieve vergelijken van nieuwe aanwinsten met het magazijnexemplaar is toevertrouwd aan een vrijwilliger. In 2008 werden 219 titels door een beter exemplaar vervangen of als dubbel exemplaar aan de collectie toegevoegd. Er werden 187 exemplaren met een opdracht aan de collectie toegevoegd.

2.2. Actuele documentatie De actuele publicaties van uitgeverijen, organisaties en particulieren blijven een belangrijke prioriteit in de documentatieverwerving en -verwerking. Meer en meer spelen digitale documenten hierbij een rol. Als gevolg van de gecoördineerde inspanningen van de voorbije jaren vertoont het aantal tijdschriften

16

dat lopend op het centrum toekomt, met name 1672 titels (1552 in 2007), nog steeds een stijgende trend. Hierbij valt op dat het aantal tijdschriften dat lopend op het centrum toekomt hoger is in elektronische vorm (977 titels t.o. 879 in 2007)) dan in papieren versie (695 titels t.o. 673 in 2007). Sinds 2007 worden naast nationale en regionale tijdschriften ook lokale edities van lopende digitale periodieken uit het maatschappelijke middenveld bewaard en ter beschikking gesteld (bv. Kerk en Leven, Visie, Straal en CD&V-Direct). Naast de lopende periodieken werden in 2008 nog eens 768 actuele publicaties (1567 in 2007) verwerkt. De dalende trend op dit vlak is het gevolg van een personeelswissel begin 2008, waardoor de prospectie naar actuele documentatie minder op het voorplan kwam. De routinecontacten werden echter verder opgevolgd. Het hernieuwen van de contacten met de maatschappelijke organisaties uit het middenveld, de nieuwe sociale bewegingen en de uitgeverijen zal een belangrijk aandachtspunt zijn voor 2009.

2.3. Prospecties Door een personeelswissel stond de systematische prospectie gedurende een deel van het jaar op een laag pitje. De medewerkers van de erfgoedafdelingen hadden de handen vol door enkel en alleen in te spelen op wat spontaan vanuit zijn erfgoedgemeenschappen ter bewaring werd aangeboden. Dit aanbod was uiterst divers, zowel naar omvang, als naar inhoud, drager en geografische spreiding. Ook zonder gerichte prospectie was het verworven erfgoed dus voldoende representatief voor het KADOC-werkingsdomein.

2.4. Archief 2.4.1. Verwerving KADOC kende een aangroei van 988 strekkende meter archief. Dit cijfer ligt nauwelijks iets lager dan de gemiddelde aangroei van archieven gedurende de laatste 15 jaar (jaarlijks ca. 1000 strekkende meter). Betreffende het aanwinstenvolume was 2008 dus een volstrekt normaal jaar. De aanwinsten waren bovendien mooi gespreid over de verschillende themavelden van KADOC. Het meest in het oog springen enkele omvangrijke en waardevolle aanwinsten op het domein ‘Kerk en religie’ en ‘Religieuze instituten’, zoals het archief van Constant Van Crombrugghe (Belgisch politicus van het eerste uur, maar ook stichter van de Jozefieten) en het archief van het Generalaat van de Jozefieten, het archief van de Dochters van Maria Willebroek, het archief van de Dochters van Maria Paridaens Leuven en het archief van de Annuntiaten van Westmalle. Daarnaast waren belangrijke aanwinsten in de sector ‘kunst en cultuur’: het archief van het Koninklijk Muziekverbond van België, en het archief van de Vlaamse Amateurmuziekorganisatie (VLAMO) – Antwerpen en in het domein ‘Landbouw’ het archief van de Landelijke Rijvereniging, het archief van het Belgisch Warmbloedpaard, het archief van de Boekhouding ABB en het archief van Jos Daniëls (de laatste voorzitter van de ABB). Opvallende overdrachten gebeurden vanuit de Caritas Catholicageledingen, de Kinder- en Jongerentelefoon, Medicus Mundi Belgium, de Hogeschool Sint-Lucas Brussel, de Sint-Lutgardisgilde, de Katholieke Landelijke Jeugd (KLJ) (aanvulling) en Fédération International des Mouvements Catholiques d'Action Paroissiale (FIMCAP). In tegenstelling tot de voorgaande jaren kende de collectie audiovisuele documentatie geen echt spectaculaire aangroei. Het vermelden waard zijn de aanvulling op het archief van de paters van Scheut in de vorm van (land)kaarten. Ook het archief van AVIMO (missionaire audiovisuele dienst thans geïntegreerd in Castrum, het liturgische centrum van de Abdij Keizersberg) , grotendeels bestaande uit audiovisueel materiaal, werd in bewaring gegeven. Verder vielen aanvullingen te noteren in de prestigieuze habijten- en uniformencollectie.

Kerk en religie Collectie Sint-Lutgardisgilde Archief Jean-Pierre De Meulder (aanvulling)

17

Archief Katholiek Vlaams Secretariaat Brussel Archief Fons D’Hoogh (aanvulling) Archief Vereniging Parochiale Werken Dekenij Puurs Archief parochie Sint-Michiel en Sint-Goedele Brussel (aanvulling) Archief Pierre De Wulf Archief Phil Bosmans (aanvulling) Archief Amandus Raskin Archief Jozef-Maria Raskin Archief Christenen voor het Socialisme [zie Nieuwsbrief, 2008, 7-8, p. 12-13]

Religieuze instituten Archief Constant Van Crombrugghe en generalaat Jozefieten [zie Nieuwsbrief, 2009, 2, p. 10-14] Archief Dochters van Maria Willebroek Archief Voortgezette Vorming Religieuzen Archief Dochters van Maria Paridaens Leuven Archief Annuntiaten van Westmalle Archief Grauwzusters Franciscanessen Diest

Missionering, interreligieuze en interculturele contacten Archief August De Clercq Diverse persoonlijke archieven Scheutisten

Religie, culturele identiteit en kunst Archief Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond (aanvulling) Archief Koninklijk Muziekverbond van België Archief Vlaamse Amateurmuziekorganisatie VLAMO Antwerpen Archief Vlaanderen Bouwt (Vlabo) Collectie Paul-Victor Maes m.b.t. het keramiek- en glasramenatelier Charlier

Media en cultuurspreiding Archief Antoon Van Melkebeek Archief AVIMO Archief KTRO (aanvulling) Archief Gaston Van Impe

Intermediaire structuren Archief Christelijke Mutualiteiten Turnhout (aanvulling) Archief Kristelijke Werknemersbeweging (KWB)-Limburg (aanvulling) Archief ACW-Koepel van christelijke werknemersorganisaties Hasselt (aanvulling) Archief Caritas Catholica Vlaanderen (aanvulling) Archief Markant Oost-Vlaanderen (aanvulling) Archief Unizo Oost-Vlaanderen (aanvulling) Archief Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) – Metaal (aanvulling) Archief Katholieke Vereniging voor Gehandicapten (aanvulling) Archief Vredeseilanden (aanvulling) Archief Alfons Smets (aanvulling) Archief Caritas West-Vlaanderen (aanvulling) Archief ACW-Koepel van christelijke werknemersorganisaties -Zuid-Oost-Vlaanderen (aanvulling) Archief Broederlijk Delen (aanvulling) Archief Welzijnszorg (aanvulling) Archief Unizo (aanvulling) Archief Vlaams Welzijnsverbond (aanvulling) Archief Kinder- en Jongerentelefoon Archief Kinder- en Jongerentelefoon Oost-Vlaanderen Archief Mouvement Mondial des Travailleurs Chrétiens (MMTC)

18

Archief Eddy Marstboom (aanvulling) Archief Guido Leerschool Archief OKRA (55+-werking van de Christelijke werknemersbeweging) (aanvulling) Archief Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen (KVLV) (aanvulling) Archief Vaast Leysen (aanvulling) Archief Medicus Mundi Belgium Archief Fons Margot (aanvulling)

Jeugd, opvoeding, onderwijs, wetenschap Archief Urbaan Huybrechts (aanvulling) Archief Paul Verbanck Archief Karel De Grote Hogeschool Antwerpen Archief Diocesaan Nascholingscentrum (DiNAC) Hasselt Archief Hoger Instituut voor Opvoedkundige Studiën (HIVO) Hasselt Archief Hogeschool Sint-Lukas Brussel Archief Katholieke Jeugdraad (aanvulling) Archief Vlaams Verbond van het Katholiek Hoger Onderwijs (aanvulling) Archief Katholieke Studerende Jeugd (KSJ) Antwerpen-Brabant (aanvulling) Archief Maurice Serneels Archief Katholieke Landelijke Jeugd (KLJ) – aanvulling Archief Fédération International des Mouvements Catholiques d'Action Paroissiale (FIMCAP) Archief Katholieke Studerende Jeugd (KSJ) -Limburg

Politiek, ideologie, verzuiling Archief Leo Lindemans (aanvulling) Archief Lode Vanhove Archief Jean-Luc Dehaene (aanvulling) Archief CD&V Limburg Archief Alfred Vansina (aanvulling) Archief Christen-Democratische Studenten Collectie Jacques Piens Archief Stan De Clercq (aanvulling) Archief Trees Merckx (aanvulling)

Landbouw Archief Landelijke Rijvereniging [zie Nieuwsbrief, 2008, 11-12, p. 8-11] Archief Belgisch Warmbloedpaard Archief Boekhouding Assurantie van de Belgische Boerenbond (ABB) Archief Jos Daniëls

Andere Archief Franz Denys (aanvulling) Archief Joseph Nicaise Archief Betsy Hollants Archief Pros Vandebroek

2.4.2. Verwerking In 2008 werd van het binnenkomende archief 565 strekkende meter - goed voor 57 % van de totale archiefinstroom in dat jaar - ontsloten via diverse toegangen (plaatsingslijsten of inventarissen) (zie onder 2.4.2.1). Eens te meer werd ook een grote inspanning geleverd om archieven te ontsluiten die al vóór 2008 toekwamen. 134 strekkende meter werd aldus geordend, beschreven en ontsloten (zie onder 2.4.2.2) Zo kan op een selectieve wijze de verwerkingsachterstand stukje bij beetje worden weggewerkt. De ontsluiting gebeurt noodgedwongen (bij gebrek aan voldoende mankracht) vaak

19

rudimentair. Een plaatsingslijst biedt een eerste toegang tot het bestand. Tegelijk wordt het archief geselecteerd, eventueel gereinigd en verpakt. Bij dit soort operaties worden ook ieder jaar jobstudenten ingeschakeld. In totaal werd 699 strekkende meter archief toegankelijk gemaakt (2.4.2.1 en 2.4.2.2. samen). In het voorjaar waren alle oudere aanwinsten van audiovisuele documentatie die de verhuisoperatie naar het nieuwe depot nog aan het licht hadden gebracht, nagekeken en in categorieën klaargezet voor uiteindelijke (meer verfijnde) verwerking in de ontsluitingsinstrumenten. De structurele onderbezetting van de afdeling maakt het echter onmogelijk de achterstand in de verwerking weg te werken, laat staan de verwerking gelijke tred te laten houden met de verwerving. Wat vermeld kan worden, zijn de audiovisuele collectie en de verkiezingsaffiches uit het archief van CVP/CD&V met zijn verschillende geledingen. Ook werd, in voorbereiding op de overdracht van het archief van de Vlaamse Minderbroeders, gestart met de ontsluiting van het daar aanwezige audiovisueel materiaal. Naast de al vermelde onderbemanning is de aangroei van de achterstand ook een gevolg van het feit dat behoorlijk wat tijd besteed wordt aan publiekswerking (zie 4.1.2). De audiovisuele collecties worden vanuit de meest diverse hoeken bevraagd en die vragen vereisen regelmatig begeleiding. Verder is er ook heel wat tijd gegaan in het nakijken van het personentrefwoordenbestand van Aleph en de koppeling van dit bestand met ODIS. Dit was een zeer arbeidsintensief proces. Verder werd er, in samenwerking met de afdeling Publieke diensten en Informatica, verder werk gemaakt van het digitaliseren van de collectie. De volledige affichecollectie (ca. 25.000 stuks) zal in het voorjaar van 2009 gedigitaliseerd zijn. In 2008 werd ook het grootste deel van de fotoformaten kleiner dan 13x18 gedigitaliseerd. Verwachting is dat dit werk in de loop van de eerste helft van 2009 eveneens zal afgerond zijn. Ook de waardevolle collectie glasnegatieven en –positieven uit het archief van de paters van Scheut zal vermoedelijk in de eerste helft van 2009 volledig digitaal raadpleegbaar zijn. Daarnaast werd ook het geluidsmateriaal, afkomstig uit het archief van passionist Labaere, gedigitaliseerd.

2.4.2.1. Ontsloten archieven die in 2008 binnenkwamen: Kerk en religie Collectie Sint-Lutgardisgilde Archief Jean-Pierre De Meulder (aanvulling) Archief Katholiek Vlaams Secretariaat Brussel Archief Vereniging Parochiale Werken Dekenij Puurs Archief parochie Sint-Michiel en Sint-Goedele Brussel (aanvulling) Archief Pierre De Wulf Archief Amandus Raskin Archief Jozef-Maria Raskin

Religieuze instituten Archief Voortgezette Vorming Religieuzen Archief Annuntiaten van Westmalle

Missionering, interreligieuze en interculturele contacten Diverse persoonlijke archieven Scheutisten

Religie, culturele identiteit en kunst Archief Vlaamse Amateurmuziekorganisatie (VLAMO) Antwerpen Archief Vlaanderen Bouwt (Vlabo)

Intermediaire structuren Archief Kristelijke Werknemersbeweging (KWB)-Limburg (aanvulling) Archief Caritas Catholica Vlaanderen (aanvulling) Archief ACW-Koepel van christelijke werknemersorganisaties – Zuid-Oost-Vlaanderen (aanvulling)

20

Archief Unizo (aanvulling) Archief Vlaams Welzijnsverbond (aanvulling) Archief Kinder- en Jongerentelefoon Archief Kinder- en Jongerentelefoon Oost-Vlaanderen Archief Mouvement Mondial des Travailleurs Chrétiens (MMTC) Archief Eddy Marstboom (aanvulling) Archief Vaast Leysen (aanvulling) Archief Medicus Mundi Belgium Aanvulling archief Fons Margot Aanvulling archief Centravoc Archief Kristelijke Arbeidersvrouwenbeweging (KAV)-Antwerpen (inclusief Archief KAV-afdeling Borgerhout) Archief Kristelijke Arbeidersvrouwenbeweging (KAV) - Turnhout (aanvulling)

Jeugd, opvoeding, onderwijs, wetenschap Archief Katholieke Jeugdraad (aanvulling) Archief Vlaams Verbond van het Katholiek Hoger Onderwijs (aanvulling) Archief Katholieke Studerende Jeugd (KSJ) Antwerpen-Brabant (aanvulling) Archief Katholieke Landelijke Jeugd (KLJ) – aanvulling Archief Fédération International des Mouvements Catholiques d'Action Paroissiale (FIMCAP)

Politiek, ideologie, verzuiling Archief Leo Lindemans (aanvulling) Archief CD&V Limburg Archief Christen-Democratische Studenten

Landbouw Archief Landelijke Rijvereniging Archief Belgisch Warmbloedpaard Archief Boekhouding Assurantie van de Belgische Boerenbond (ABB) Archief Jos Daniëls

2.4.2.2. Belangrijkste vóór 2008 overgedragen archieven die in het afgelopen jaar werden ontsloten Archief van de centrale bestuurs- en adviesorganen van Boerenbond (aanvulling) Archief van het Verbond van Verenigingen voor Onderlinge Bedrijfshulp (VVOB) Archief Kristelijke Werknemersbeweging (KWB) (aanvulling) Archief Similes (aanvulling) Archief ACW-Koepel van christelijke werknemersorganisaties -Turnhout (aanvulling) Archief Trees Merckx (aanvulling, nog in verwerking) Archief Bert Peeters (aanvulling) Archief Katholieke Studentenactie (aanvulling) Archief Katholieke Studentenactie -Noordzeegouw (aanvulling) Archief Katholieke Studentenactie -Antwerpen (aanvulling) Archief Jozef Dessein (aanvulling) Archief (Vrouwelijke) Kristelijke Arbeidersjongeren (V)KAJ-Gent-Eeklo (nog in verwerking) Archief Wim Verleysen Archief Davidsfondsafdelingen Lummen-Linkhout, Schilde en Grimbergen Archief Thuiswerkende Ouder, Gezin, Samenleving (TOGS) Archief Emiel Verheeke Archief Gerard D’Hondt [zie Nieuwsbrief 2008, 5-6, p.14-16]

2.4.3. Projecten

21

2.4.3.1. Archief en archiefbibliotheek Vlaamse Minderbroeders Sint-Truiden KADOC detacheert een personeelslid (50%) voor de globale inventarisatie van het uitgebreide archief en de archiefbibliotheek van de Vlaamse Minderbroeders te Sint-Truiden. Hiertoe worden de bestaande inventarissen, lijsten en catalogi aangevuld, geoptimaliseerd en gecentraliseerd. Het project wordt begeleid door een Stuurgroep. Eind 2007 werd al een aanzet gegeven tot een globaal structuurschema dat al in belangrijke mate werd opgevuld met lijsten van bestanden en deelbestanden(met aansluitend daarbij de ontsluitingsinstrumenten). Via die inventarisatieopdracht krijgt de projectmedewerker inzicht in structuur en inhoud van archief en archiefbibliotheek.

2.4.3.2. Archief Vlaamse Jezuïeten Heverlee KADOC detacheerde een personeelslid in de eerste jaarhelft voor 60%, nadien voor 50% voor het beheer en de ordening en ontsluiting van het archief van de Vlaamse Jezuïeten in Heverlee. Die medewerker neemt onder het toezicht van een Stuurgroep het dagelijkse beheer waar van dit archief (raadpleging en leeszaal, aanwinsten, bewaring en verpakking) en verfijnt, uniformiseert en digitaliseert de bestaande ontsluitingsinstrumenten. Het project ging van start in oktober 2007. De medewerkers geraakten intussen vertrouwd met de aanwezige, rijke bestanden (met inbegrip van de scripta van de leden van de Sociëteit), startte de ordening, werkte een leeszaalreglement uit en ontwierp een eigen website. Op het einde van de detacheringtermijn van vier jaar zal het archief aan KADOC in bewaring worden gegeven [zie Nieuwsbrief, 2008, 9-10, p. 4-7].

2.4.3.3. ACV-Metaal In oktober ging het project rond de geschiedenis van ACV-Metaal van start. In opdracht van ACVMetaal zal KADOC in de loop van 2009 een studierapport opleveren, dat in samenwerking met een copywriter zal hertaald worden naar een publiekgerichte publicatie. In het kader van dit project werd een projectmedewerker voor 50% vrijgesteld, die zich bezig houdt met de prospectie en verwerking van de deelarchieven van ACV-Metaal. Tevens zal zij een advies formuleren betreffende de archiefzorg in de instelling. In 2008 werd er gestart met het opmaken van plaatsingslijsten van de onverwerkte bestanden die zich al op KADOC bevonden (collectie ACV-Metaal. 1940-1994; archief van de Christelijke Centrale der Metaalbewerkers van België (CCMB) - afdeling Roeselare. 19631981). Daarnaast werd een inventaris opgemaakt van het audiovisueel materiaal van het Archief van de Christelijke Centrale der Metaalbewerkers van België (CCMB) - afdeling Antwerpen. De prospectie van het archief – analoog en digitaal - van het nationaal secretariaat van ACV-Metaal werd in december afgerond. In januari 2009 zal dit bestand overgebracht worden naar KADOC. Overigens werden foto’s verzameld die de publicatie zullen verrijken. Zie ook Onderzoek, 3.2.7.6.

2.4.3.4. Het Volk en het volk Het ontwikkelingsgericht erfgoedproject Het Volk en het volk! Erfgoed van Drukkerij/Krant Het Volk (Vlaamse Gemeenschap) is een initiatief van de vzw Zwemmen in Brak Water, met als centrale figuur theatermaker Pier De Kock. Hij registreert en verzamelt verhalen, anekdotes, foto- en filmmateriaal over de geschiedenis van de drukkerij, haar personeelsleden en haar centrale functies binnen de betrokken wijk. Dit materiaal zal hij vervolgens inzetten binnen een artistieke en participatieve creatie. KADOC is partner van dit project en ondersteunt – zowel vanuit de Archiefafdeling als vanuit de Onderzoeksafdeling – de initiatiefnemers zowel inhoudelijk als wat de bewaring van het gelokaliseerde erfgoed betreft. Het gerealiseerde 'theatraal parcours' zal kunnen worden 'bewandeld' om en rond de site op 17-19 en 24-26 april en op 1-3 mei 2009.

2.4.3.5. Chiro 75 KADOC participeert als partner aan de voorbereiding van het 75-jarig jubileum van Chirojeugd Vlaanderen (2008-2009). Het ontwikkelingsgericht erfgoedproject Chiro 75. Expertiseopbouw en ondersteuning van lokale erfgoedzorg in een jeugdbeweging realiseerde een multimediaal vormingspakket (praktijkgerichte werkmap, dvd, website en helpdesk) dat op een laagdrempelige, contextspecifieke, interactieve en speelse manier (dus op maat van een modale Chirogroep) technieken en voorbeelden aanreikt voor het prospecteren, registreren, verzamelen, bewaren en

22

ontsluiten van het erfgoed dat door die lokale groepen werd/wordt voortgebracht. Dit pakket (Chiroretro), handig verpakt in een mooie koekendoos, werd op 9 september voorgesteld op de nationale startdag van de beweging in Gent. Het zusterproject Chiro 75. Een reizende tentoonstelling realiseerde een reizende tentoonstelling (Chiro-Expo) die op vrijdag 29 augustus in Gent door minister Anciaux werd geopend. KADOC-medewerkers ondersteunen beide projecten zowel inhoudelijk als logistiek. De projectmedewerkers werden in 2007-2008 ook deeltijds door het Centrum gehuisvest.

2.4.4. Varia 2.4.4.1. Archivarissen van de Vlaamse Kerkgemeenschap KADOC was nauw betrokken bij de werking van het Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (FOKAV) in de schoot van het CRKC. De aanwezigheid van KADOC vertegenwoordigers in de raad van bestuur van het CRKC en in de Stuurgroep van het FOKAV staat borg voor een nauwe band tussen beide instellingen die in heel wat dossiers samenwerken.

2.4.4.2. Brabantse Archivarissendag 2008 KADOC organiseerde op 14 november in Leuven, samen met het Gemeentearchief van het Nederlandse Rucphen en BRAK, de Brabantse Archivarissendag met als thema ‘Geloof in erfgoed! De archiefnalatenschap van kerk en religie’. In de voormiddag gingen een aantal sprekers in op de onderzoekswaarde, de eigenheid en de problematiek van het kerkelijk-religieus archief in Vlaanderen. In de namiddag bezochten de deelnemers o.a. KADOC II, de Parkabdij en het archief van de zusters Annuntiaten in Heverlee.

2.4.4.3. Stages Helmoed Van Cauwenberge en Caroline Butaye liepen in 2008 stage in de archiefafdeling van KADOC in het kader van de Master Archivistiek, Erfgoedbeheer en Hedendaags Documentbeheer. De Congolese priester Lambert Museka liep van 15 oktober tot 15 december 2008 stage in de Archiefafdeling. In Congo zal hij een archiefdienst uitbouwen in het aartsbisdom Kananga (provincie Kasai). In KADOC maakte hij via lectuur en praktische oefeningen kennis met de verschillende aspecten van het archiefbeheer: prospectie en verwerving, beschrijving en inventarisatie, bewaring, infrastructuur, verpakking en terbeschikkingstelling. Lambert Museka werkte ook een aantal dagen in het archief van het aartsbisdom Mechelen en bezocht o.a. het Luikse bisschoppelijke archief. Uit zijn stage resulteerde een eindrapport en afspraken over een toekomstige samenwerking tussen KADOC en het archief van het aartsbisdom Kananga [Zie Nieuwsbrief, 2009, 1, p.8-11].

2.5. Bibliotheek 2.5.1. Algemeen Voor de bibliotheekafdeling was 2008 op diverse fronten weerom een druk jaar.

Stijgende instroom en projectmatige herbestemming van erfgoedgehelen als een nieuwe vorm van dienstverlening Met 75.000 volumes, m.n. ca. 57.000 volumes die op KADOC werden aangeboden en ca. 18.000 volumes die in situ werden getrieerd, was de instroom groot, maar niet uitzonderlijk. In 2006 en 2007 bij voorbeeld, werden omvangrijke bibliotheekcollecties als de Federale Onderwijsbibliotheek of de kloosterbibliotheken van de benedictijnen van Dendermonde en van de Broeders van de Christelijke Scholen in Groot-Bijgaarden buitenshuis geselecteerd. Het aantal publicaties dat in 2008 op KADOC voor selectie werd aangeboden, nl. ca. 57.000 volumes, vertoont in vergelijking met jaren met een normale instroom, zoals 2003 (48.000 vol), 2004 (45.000 vol.) of 2005 (52.000 vol.) veeleer een stijgende trend. Opvallend is wel dat KADOC meer en meer wordt aangesproken voor de herbestemming van erfgoedgehelen. In 2008 werd de eerste fase uit het herbestemmingtraject van de SintLucasbibliotheek afgerond en werden twee nieuwe herbestemmingtrajecten geïnitieerd, nl. bij de

23

Jezuïeten te Heverlee en bij de Minderbroeders te Sint-Truiden, waar het traject in 2009 zal worden afgerond. Voor de bibliotheekafdeling van KADOC legt deze nieuwe vorm van dienstverlening ondanks de onderbemanning om financiële redenen een bijkomende druk op de werking.

Koppeling Aleph-ODIS: geïntegreerde ontsluiting een grote stap vooruit Een belangrijke realisatie uit het beleidsplan is de koppeling van de bibliotheekcatalogus Aleph aan de onderzoeksdatabank ODIS. Voor de ontsluiting van de erfgoedcollecties biedt deze nieuwe functionaliteit op termijn een grote meerwaarde aan de gebruikers. Ze biedt de mogelijkheid om relevante en gevalideerde informatie rond het maatschappelijk middenveld ter beschikking te stellen via de catalogus en dit op de plaats waar de informatie contextueel relevant is. Op die manier kan de onderzoeksdatabank ODIS zijn taak als authority-database van de instelling ten volle waarmaken. Door de koppeling is als het ware een soort van “online-dienstverlening” gerealiseerd, waarbij de virtuele leeszaal opnieuw een stapje dichterbij is gekomen. Technisch gebeurt de koppeling via de inhoudstrefwoorden in Aleph.

Digitaal depot: systematische ontsluiting van de e-periodieken en de e-congressen en jaarverslagen Vermeldenswaard is de inspanning die wordt geleverd met betrekking tot de digitale tijdschriften. Bij de tijdschrifttitels die aan de catalogus werden toegevoegd, overtrof het aantal nieuwe digitale titels (764) in 2007 voor het eerst het aantal nieuwe titels op papier (169). In 2008 werd deze inspanning uitgebreid naar de lopende periodieken en de actuele congres- en jaarverslagen. Het blijft een hele uitdaging om de extra werklast die de overgang naar de e-library met zich meebrengt betreffende verwerving, verwerking en beheer, in te schuiven in het al overbevraagde takenpakket van de medewerkers.

Dienstverlenende netwerking Meer en meer stelt KADOC zijn deskundigheid ten dienste van spelers uit het erfgoedveld die hier een beroep op doen. In een aantal ontwikkelingsgerichte erfgoedprojecten, zoals het leerboekenproject, het erfgoedproject van het Klein-Seminarie van Roeselare en het ontsluitingsproject van de bibliotheek en het archief Bethune treedt KADOC op als partnerinstelling. Bij het laatste project speelde KADOC i.s.m. Faro een belangrijke rol bij de redactie en conceptuele uitwerking van het geheel. Naast bovenvermelde realisaties tekenen er zich ook een aantal pijnpunten in de werking af. 1° Hoewel er door een projectmatige aanpak en door het inschakelen van bijkomend personeel (in de vorm van jobstudenten en vrijwilligers), ernstige inspanningen worden geleverd met het oog op het reduceren van de onverwerkte voorraden, en ondanks een strikte toepassing van de collectiecriteria blijft de verwerkingsachterstand een structureel probleem. Dit kan alleen met bijkomend (tijdelijk of regulier) personeel worden opgelost. Maar daarvoor ontbreken vooralsnog de financiële middelen. 2° Verder legt een nieuwe vorm van arbeidsintensieve dienstverlening in de vorm van herbestemming van erfgoedgehelen, een bijkomende druk op de werking, wat zich sinds het najaar van 2008 vertaald heeft in een dalende trend in de verwerking. De verwachting is dat deze dalende trend zich minstens tot in het najaar van 2009 zal verder zetten. 3° Tenslotte is het van belang dat de dalende trend bij de verwerving van actuele publicaties (zie hoger) wordt omgebogen, hetzij door het aanwerven van een nieuwe medewerker, hetzij door de interne verschuiving van een aantal takenpakketten. Het opnieuw op peil brengen van de verwerving van actuele publicaties wordt een belangrijk actiepunt voor 2009.

2.5.2. Verwerving 2.5.2.1. Proactief verwervingsbeleid Het proactieve beleid met betrekking tot de verwerving van de lopende tijdschriften werd verder gezet. Het aantal titels van tijdschriften die lopend op KADOC toekomen, steeg hierdoor opnieuw van 673 tot 695. Vooral met betrekking tot de elektronische periodieken werden grote inspanningen geleverd. Doordat een aantal organisaties uit het middenveld, (zoals de redacties van CD&V-Direct, Visie, Straal, Kerk en Leven) bereid werden gevonden om ook de regionale en lokale edities van hun elektronische publicaties aan KADOC ter beschikking te stellen, steeg het aantal lopende titels bij de

24

elektronische periodieken van 879 naar 977. Bij de lopende tijdschriften overtreft het aantal digitale titels voor het eerst het aantal titels op papier.

2.5.2.2. Grote instroom, blijvende uitdaging Van de 600 schenkingen die het centrum registreerde (661 in 2007), waren er 418 (442 in 2007) die boeken en 67 die tijdschriften (81 in 2007) bevatten. Hoewel het gros van de aanwinsten afkomstig is van privépersonen, blijven de traditionele bewaargevers, zoals de kloosterbibliotheken en de priesterbibliotheken een grote rol spelen. Dit hoeft geen verwondering te wekken, aangezien er zich momenteel op dit veld een substantiële vergrijzing en inkrimping aan het voltrekken is, met alle gevolgen van dien voor het erfgoed van de betrokken instellingen. KADOC wordt in deze context meer dan ooit aangesproken om zijn taak als bewaarinstelling waar te maken. Vermeldenswaard in dit verband zijn de overdrachten van bibliotheekmateriaal van de zwartzusters van Lier, de Witte Paters (huisbibliotheek huize Karibu Leuven), Oblaten (Kessel-Lo), Trappistinnen (Brecht), Benedictinessen (Schoten), Onze-Lieve-Vrouw van VII Weeën van Ruiselede (Beernem), de Gasthuiszusters van Lier, de Zusters van Voorzienigheid (Herentals), Zusters van de Kindsheid Jesu (Oostakker). Ook de Soeurs de la Charité de Namur hebben de weg naar KADOC gevonden. Bij de mannelijke religieuze instituten deden de Scheutisten (Leuven), de Salesianen (Heverlee) en de Broeders van de Christelijke Scholen (Ciney) substantiële overdrachten aan KADOC. Verder springt vooral de overdracht van het toneelarchief van de Leuvense faculteit Letteren in het oog. Dit is een unieke verzameling van binnen- en buitenlandse toneelstukjes, samengebracht door prof. Joos Florquin en zijn opvolgers (zie verder: 2.5.3.1). Heel wat bibliotheekmateriaal bereikt ons via archiefoverdrachten. Naast de organisaties uit het maatschappelijke middenveld, de archieven van CD&V, CMBV (Christelijke Middenstands- en Burgersvrouwen), ACV (Algemeen Christelijk Vakverbond, KAV (Katholieke Arbeidersvrouwenbeweging), KWB (Kristelijke Werknemersbeweging), Christelijke Centrale van Diverse Industrieën (CCDI), Nationaal Christelijk Middenstandsverbond (NCMV), KVLV (Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen), Wereldverbond van de Arbeid (WVA), bevatten ook persoonsarchieven (Fons Margot, Aloïs De Vleeshouwer, Trees Merckx, Emiel Verheeke, Toon Rubbens en Pierre Dewulf) bibliotheekmateriaal. De archieven van de Christelijke Diamantcentrale en van VIBEG (gehandicaptenzorg) leverde een aantal nieuwe tijdschrifttitels op rond het thema. Interessante aanwinsten leverden ook de archieven van de Koninklijke Eigenaars- en Landbouwersbond (Brugge), de Sint-Lutgardisgilde en de Kinderen- en Jongerentelefoon. Tenslotte is ook de instellingsbibliotheek Broederlijk Delen vermeldenswaard. Ze bevatte belangrijke aanvullingen op het vlak van de derde- en vierdewereldbeweging en op het terrein van de nieuwe sociale bewegingen. Voor het eerst in jaren is aan de basisoptie van de instelling om nieuwe aanwinsten onmiddellijk te triëren niet voldaan. Ca. 27.000 volumes zijn onmiddellijk getrieerd. De 28.000 volumes die tussen september en december werden aangeboden, wachten nog op verdere selectie. Dit is een gevolg van de optie om in het najaar te starten met de prioritaire herbestemming van de archiefbibliotheek van de Minderbroeders te Sint-Truiden, een arbeidsintensieve operatie die in situ dient te gebeuren aangezien geopteerd is voor een geregistreerde herbestemming. In 2009 zal deze achterstand op het gebied van reguliere selectie extra aandacht vergen. Conform het jaarplan is er wel een belangrijke inspanning geleverd met het oog op het reduceren van de onverwerkte voorraden. Om de lopende instroom op bezit te controleren zijn twee gekwalificeerde vrijwilligers aangetrokken. Tijdens de zomermaanden werden twee jobstudenten ingezet. Als gevolg van deze inspanning kon de onverwerkte voorraad van 2005 en 2006 volledig worden weggewerkt en voor 2007 en 2008 onder controle worden gehouden. In totaal werden ca. 12.000 volumes in de catalogus op bezit gecontroleerd. Voor de terbeschikkingstelling en catalografie van dit erfgoed wordt gewacht op de mogelijkheid om bijkomend tijdelijk personeel aan te nemen. Tenslotte is in een collectieve actie de achterstand bij de selectie van de tijdschriften (13 paletten) weggewerkt. Met behulp van jobstudenten is het bezit nagekeken in de catalogus. Dit heeft geresulteerd in een bijkomende reductie van de onverwerkte voorraad met ca. 7.500 volumes.

2.5.2.3. Herbestemming Ook herbestemming is een belangrijke piste om de informatiestroom onder controle te houden. KADOC heeft sinds jaren een traditie om publicaties die – conform het collectieplan – niet in de

25

collectie thuishoren of er dubbel aanwezig zijn een nuttige herbestemming te geven. Dit gebeurt door ruil en uitwisseling, zowel binnen als buiten de context van de grote erfgoedbibliotheken, en door het verspreiden van een lijst van dubbelen onder bewaarinstellingen uit het erfgoedveld en bewaargevers. In 2008 werden drie lijsten verspreid, waardoor een 4000-tal boeken een zinvolle herbestemming kregen. Sinds een aantal jaren wordt KADOC meer en meer door externe partners aangezocht om advies te verlenen en ondersteuning te bieden bij herbestemmingoperaties van grote erfgoedgehelen. In 2008 werd de eerste fase van het herbestemmingvoorstel voor de Sint-Lucasbibliotheek afgerond. De eerste contacten werden gelegd met de Jezuïeten van Heverlee in het kader van de herbestemming van hun archiefbibliotheek in 2009-2010. In het najaar van 2008 is zoals vermeld gestart met de voorbereiding van de herbestemming van de archiefbibliotheek van de Minderbroeders van SintTruiden. Dit is een omvangrijke en waardevolle bibliotheek van ca. 30.000 boeken en 800 tijdschrifttitels, die teruggaat tot het Ancien Régime en een nauwe band vertoont met het archief van de Minderbroeders.

2.5.3. Verwerking 2.5.3.1. Verwerking, kerntaak van een erfgoedbewaarinstelling Verwerking en terbeschikkingstelling van erfgoed blijft de kerntaak van een erfgoedbibliotheek. In totaal werden 4798 monografieën gecatalogiseerd (5124 in 2007). Een belangrijk project in 2008 was de prioritaire verwerking van het toneelarchief afkomstig van de Leuvense faculteit Letteren. Een deel van de collectie is afkomstig van de priester-theaterhistoricus-theatercriticus Aloïs De Maeyer. De theaterteksten bieden een unieke kijk op ca. 100 jaar Vlaamse volkscultuur en werden dan ook prioritair verwerkt. Stukken die niet in de KADOC-collectie werden opgenomen, zijn overgedragen aan de Leuvense universiteitsbibliotheek, waar de herkomstinformatie zal worden geregistreerd zodat dit unieke erfgoedgeheel ten behoeve van de gebruiker opnieuw kan worden samengesteld. In totaal werden 918 toneelstukjes via de catalogus ter beschikking gesteld. Ze zijn alle uitgegeven tussen ca. 1860 en ca. 1950. Vele toneelstukjes bevatten nog de originele regieaanduidingen van de regisseur. Sommigen zijn gesigneerd en bevatten opdrachten van auteur of schenker. Veel van deze theaterstukjes zijn uniek (zelfs gestencild) of op een zeer kleine oplage verspreid. Ze hebben een belangrijke cultuurhistorische waarde en getuigen van een rijk volks- en cultuurleven in Vlaanderen. Naast het toneelarchief speelden de actuele publicaties een belangrijke rol in de verwerking. Alle actuele publicaties die 2008 op het centrum werden gedeponeerd (768 titels t.o. 1567 in 2007) werden prioritair verwerkt. Verder werd er aandacht besteed aan de kernpublicaties van de grote maatschappelijke organisaties en religieuze instituten, die vooral via archiefoverdrachten in ons bezit komen. Ook deze publicaties (ca. 750 titels) werden prioritair verwerkt. Ze waren afkomstig uit organisatiearchieven (KAJ-Leuven, KSA-Noordzeegouw, KAV Antwerpen, COC, TOGS (Thuiswerkende Ouder Gezin en Samenleving), Koninklijke Eigenaars- en Landbouwersbond-Brugge, Pro Arte Christiana, FIMCAP), archieven van religieuze instituten (Annonciaden Westmalle, Annonciaden Berchem [zie Nieuwsbrief 2008, 5-6, p. 4-7]) en persoonsarchieven (Fons D’Hoogh, Fons Margot, Bert Peeters, Eddy Marstboom, De Vleeschouwer, Johan Pelts, Jozef Dessein). Een belangrijke aanwinst uit 2007 die begin 2008 prioritair werd verwerkt, was een aanvulling op de collectie ‘scripta’. Eerder was de archiefbibliotheek van de Scheutisten, die alle publicaties van de leden van het instituut bevat, in de context van een archiefoverdracht aan KADOC overgemaakt. De aanvulling uit 2007 werd omwille van haar intrinsieke waarde, prioritair verwerkt (475 titels). Ze weerspiegelt goed de diversiteit in vorming, interesse en deskundigheid van de Vlaamse Scheutisten, gekoppeld aan de mondiale en interculturele oriëntatie van hun werking. De volledige collectie bevat nu ca. 1839 exemplaren. In het kader van het leerboekenproject dat door de Vlaamse gemeenschap wordt betoelaagd, is het voorbije werkjaar bijzondere aandacht besteed aan de ontsluiting en ter beschikking stelling van monografieën rond onderwijs en catechese. Alle aanwinsten rond dit thema werden op bezit gecontroleerd en prioritair verwerkt. De substantiële collectie die al aanwezig is, kon worden aangevuld met 235 titels, gepubliceerd tussen 1881 en 2008. De leerboeken waren voornamelijk afkomstig uit de archiefbibliotheek van de Broeders van de Christelijke Scholen.

26

Verder werden publicaties die aansloten bij thema’s van lopende onderzoeksprojecten, zoals de kloosterkwestie, arbeid en migratie prioritair verwerkt. Ook de verwerking van de speciale collecties kreeg een stevige impuls. Zowel de jaarboeken (160 aanvullingen), de almanakken (131 aanvullingen), de bedevaartboekjes (71 aanvullingen), de catalogen (69 aanvullingen) als de catechismussen (21 aanvullingen) werden verder aangevuld. Tenslotte wordt ook de verwerking van de liturgische collectie gestaag verder gezet. Bij de ontdubbeling en ter beschikking stelling lag het accent op de missalen en brevieren. Er zijn een aantal waardevolle 18de-eeuwse altaarmissalen aan de collectie toegevoegd. Verder is er gestart met het herplaatsen van de waardevolle muziekcollectie, die op die manier beter toegankelijk zal worden gemaakt voor onderzoekers. De stapsgewijze integratie van de kerncollectie congressen, jaarverslagen, programma’s en jaarboeken in de geautomatiseerde cataloog Aleph een prioriteit bij de verwerking. De hoofdbronnen werden verder ontsloten en congres- en jaarverslagen die aansluiten bij de onderzoeksactiviteiten van het Centrum werden prioritair verwerkt, wat resulteerde in 332 aanvullingen op de collectie (367 in 2007). Vooral actuele en recente reeksen werden aangevuld (o.a. Vlaams Verbond van Katholiek buitengewoon onderwijs (VVKBuO), World Confederation of Labor (WCL-CMT-CLAT), Katholieke Vereniging van Landelijke Vrouwen (KVLV), Landsbond der Christelijke Mutualiteiten (LCM), maar ook de 19de-eeuwse collectie kende een aantal mooie aanvullingen (Bond der Katholieke kringen, Fédération des cercles catholiques, Denier de Saint Pierre). Bij de tijdschriften lag het accent op de reguliere verwerking. Voor het eerst in jaren zijn we erin geslaagd om met de kleine personeelsploeg – en dank zij een collectieve actie van de afdeling in de zomer - alle tijdschriftaanwinsten van het lopende jaar te triëren. Mede door inzet van een vrijwilliger konden alle reguliere aanvullingen op de tijdschriftencollectie worden verwerkt. Hierdoor kon een substantiële stijging bij de verwerking van de aanvullingen worden gerealiseerd (met name 679 titels t.o. 534 in 2007)). Vooral in de sector van het onderwijs, de zelfstandigen en vrije beroepen en de landbouw werden een aantal mooie aanvullingen in de collectie geïntegreerd. Naast de reguliere verwerking werd ook de integratie van de aanvullingen afkomstig van de benedictijnen van Dendermonde afgerond. In 2008 werden 162 titels (aanvullingen) afkomstig uit deze waardevolle collectie, die heel wat vooroorlogse en zelfs 19de-eeuwse titels bevat, in de collectie ingepast, wat de teller van de verwerkte eenheden op 257 brengt. Door de inspanning die het voorbije jaar is geleverd om de verwerkingsachterstand bij de tijdschriften te reduceren en door de zorg die is besteed aan het beheer van het toegenomen pakket lopende elektronische periodieken is het aantal nieuwe titels in papieren versie dat is verwerkt in 2008, in vergelijking met de vorige jaren beperkt gebleven: 67 nieuwe papieren titels (169 in 2007) en 16 digitale titels (764 in 2007) werden in 2008 aan de catalogus toegevoegd.

2.5.3.2. Digitaal erfgoed: toekomstgerichte ontsluiting De opsporing, harvesting én ontsluiting van nieuwe dragers, de zgn. e-bronnen, was een belangrijk aandachtspunt tijdens de vorige beleidsperiode. Bij de verwerking van de elektronische tijdschriften was 2007 een betekenisvol kantelmoment. Bij de nieuwe tijdschrifttitels die aan de catalogus werden toegevoegd, overtrof het aantal digitale titels (764) voor het eerst het aantal nieuwe titels op papier (169). In 2008 werd ook gestart met de verwerking van digitale congres- en jaarverslagen. 26 titels werden digitaal beschikbaar gesteld. Het stelselmatig inpassen van het digitale erfgoed in het reguliere takenpakket van de erfgoedmedewerkers blijft een cruciale uitdaging voor de huidige en volgende beleidsperiodes. In een erfgoedbewaarinstelling is het immers van groot belang dat er volledigheid in de collectievorming wordt nagestreefd en dat continuïteit bij prospectie en verwerking worden gegarandeerd. In de sterk groeiende sector van e-publicaties lijkt het zo goed als onmogelijk om zonder bijkomende personeelsinzet het huidige elan aan te houden.

2.5.4. Inhoudsontsluiting 2.5.4.1. Onderzoeksgerichte ontsluiting Koppeling tussen Aleph en ODIS, meer dan een conversie

27

Bij de geïntegreerde en onderzoeksgerichte ontsluiting van de verschillende erfgoedcategorieën is in 2008 een grote stap voorwaarts gezet. Door de koppeling van de catalogus aan de authority- en onderzoeksdatabank ODIS werd een belangrijke stap gezet in de richting van integratie tussen de verschillende operationele databanksystemen van de instelling. Aangezien ervoor geopteerd is om de koppeling via de trefwoordenfile van Aleph te laten verlopen, dienden aan de conversie, het technische luik van de koppeling, belangrijke inhoudelijke en functionele acties vooraf te gaan, die ook nog in 2009 de nodige nazorg zullen vragen. 1° Technische realisaties De technische optie om de koppeling tussen Aleph en de authoritydatabank ODIS te laten verlopen via de trefwoordenfile is al in 2007 genomen en voorbereid. Als gevolg hiervan diende een grondige conversie en herdenking van de trefwoordenfile te worden gerealiseerd, die ook implicaties had voor de werkprocedures. Die conversie is met medewerking van de Archiefafdeling in 2008 met goed gevolg gerealiseerd. De koppeling van de publicaties, die verloopt via de trefwoordenfile in Aleph is gerealiseerd. De koppeling van de periodieken, die zal verlopen via een URL-link van Aleph naar ODIS is nog niet gerealiseerd. 2° Herconcipiëren van de inhoudsontsluiting In de context van de conversie is de inhoudsontsluiting van publicaties en tijdschriften in Aleph grondig herzien. Niet strikt inhoudsgerelateerde gegevens, zoals informatie rond drukkers en herkomst werden verplaatst naar de corresponderende MARC-velden. Administratieve informatie (bv. rond beheer) is overgebracht naar het exemplaarniveau. De vroegere hoofdtrefwoorden werden omgevormd tot uniforme classificatiecategorieën, die moeten toelaten dat de gebruiker de verschillende erfgoedcategorieën van KADOC op een eenduidige en uniforme manier bevraagt. De resterende trefwoorden werden opgedeeld in authority-trefwoorden (persoonsnamen, corporatienamen), inhoudstrefwoorden, geografische trefwoorden en genretrefwoorden. Met het oog op een optimale concordantie tussen de verschillende apparaten, maar rekening houdend met de noodzakelijke continuïteit en consistentie met het verleden, is een eenheidstrefwoordenbestand gecreëerd. 3° Herzien van de werkprocessen De integratie tussen de twee werkomgevingen is ook in de werkprocessen van de medewerkers weerspiegeld. Om ODIS zijn taak als authority-database optimaal te laten vervullen, worden nieuwe namen, corporaties of trefwoorden eerst in ODIS toegevoegd en pas na synchronisatie in de Alephomgeving geïntegreerd. 4° Geautomatiseerde en manuele datamassage Het initieel op elkaar afstemmen van de twee omgevingen was een arbeidsintensief proces. De retroactieve koppeling tussen de twee databanken verliep volledig geautomatiseerd. Er werden 239.019 manipulaties uitgevoerd in evenzoveel trefwoordenvelden, verspreid over 74.830 verschillende documenten. 14.205 van deze documenten bevatten authority-informatie uit ODIS (namen, corporaties), van waaruit de gebruiker voortaan rechtstreeks kan doorklikken naar de contextueel relevante informatie rond die bepaalde persoon of organisatie in ODIS. (cf. artikel enieuwsbrief, december 2008, “Koppeling Aleph-Odis. Virtuele leeszaal een stap dichterbij”). Om de resultaten van deze operatie te maximaliseren, is aan deze geautomatiseerde operatie een manuele datamassage vooraf gegaan. 3253 niet gekoppelde records uit de testconversie werden aangepast, zodat ze bij de definitieve conversie wel een gunstig resultaat opleverden. De nazorg en systematische controle van de geconverteerde trefwoordenfile zal in 2009 verder worden afgewerkt. Geïntegreerde en onderzoeksgerichte ontsluiting van de erfgoedcollecties, aansluitend bij behoeften van gebruiker Onderzoeksgerichte ontsluiting blijft een belangrijke prioriteit bij de verwerking. Naast inhoudsontsluiting via de bibliotheekcataloog wordt er verder geïnvesteerd in een onderzoeksgerichte ontsluiting via de onderzoeksdatabase ODIS, die na de koppeling tussen Aleph en ODIS nog een grotere betekenis heeft gekregen. Alle gecatalogiseerde tijdschriften, congressen, jaar- en activiteitsverslagen zijn momenteel in de onderzoeksdatabank ODIS geïntegreerd. In 2008 zijn vanuit de bibliotheekafdeling 1684 bewerkingen uitgevoerd in de ODIS-omgeving, gespreid over 818 publicatiesteekkaarten, 609 personensteekkaarten en 257 organisatiesteekkaarten.

28

2.5.4.2. Automatisering: blijvend aandachtspunt In een zich snel ontwikkelende informatiemaatschappij is automatisering een blijvende uitdaging, ook al kan men beroep doen op een toekomstgericht bibliotheeksysteem. In augustus 2008 is het hele netwerk van LIBIS-net overgestapt van de oude ALEPH versie 16 naar de nieuwe versie 18. De overstap is zonder problemen verlopen. Nieuwe functionaliteiten, die deelaspecten van de catalografie kunnen vereenvoudigen, zullen begin 2009 worden geïmplementeerd. 1° Datamassage en catalogusonderhoud Het catalogusonderhoud van de geïntegreerde namenfile is verder gezet en uitgebreid naar de corporaties. De activiteiten worden gecoördineerd vanuit de afdelingsoverschrijdende Alephworkshops die op regelmatige basis worden georganiseerd. Ook de datamassage in het kader van de koppeling tussen Aleph en ODIS (zie hoger) kan ook als een vorm van catalogusonderhoud worden beschouwd. 2° Implementatie van nieuwe datamodellen In het kader van de toetreding van nieuwe partners (vnl. hogeschoolbibliotheken) tot het netwerk werden de datamodellen van de tijdschriften en de schoolboeken aangepast, in functie van een grotere gebruiksvriendelijkheid. Geïnspireerd op de FRBR-principes (Functional Requirement of Bibliographical Records) is ervoor geopteerd om gerelateerde beschrijvingen (bv. in de context van de historiek van een tijdschrift of de handleiding voor leerling en leerkracht van hetzelfde schoolhandboek) zoveel mogelijk te clusteren, in functie van een groter gebruikersgemak. Opnieuw is ervoor geopteerd om de aanpassingen die dit voor de KADOC-records vergt, slechts stapsgewijs door te voeren, om de verwerking niet in het gedrang te brengen.

2.5.5. Netwerking Vanuit de bibliotheekafdeling participeert KADOC constructief aan diverse Vlaamse en internationale netwerken die als doel hebben om de bewaarbibliotheek beter bekend te maken en te positioneren op het veld. Waar de mogelijkheden zich aandienen, participeert KADOC aan instellingsoverschrijdend collectieoverleg (zie hoger). Er wordt advies verleend bij de herbestemming van erfgoedgehelen (zie hoger) en bij erfgoedprojecten rond bewaarbibliotheken (bv. Klein Seminarie Roeselare).

2.5.5.1. LIBIS-net Als lid van de adviesraad van LIBIS-net, die twee maal per jaar samenkomt, pleegt KADOC overleg met de diverse partners van het bibliotheeknetwerk. KADOC neemt constructief deel aan diverse werkgroepen van het netwerk, die als bedoeling hebben om de behoeften van de verschillende partners beter te stroomlijnen, en een doelmatige en gebruiksvriendelijke oplossing te zoeken voor vragen of problemen die zich aandienen. In 2008 is de aandacht vooral gegaan naar de aanpassing van de datamodellen van de serials en de schoolboeken in het kader van de aansluiting van nieuwe partners.

2.5.5.2. VRB, Vereniging van Religieuze Bibliothecarissen Het afdelingshoofd bibliotheek van KADOC is bestuurlid van de VRB, de Vereniging van Religieuze Bibliothecarissen. De bestuursvergadering komt twee maal per jaar samen en organiseert twee studiebijeenkomsten voor de leden: met name in Leuven met een bezoek aan de tentoonstelling “Hout in boeken, houten boeken en de fraaye konst van houtdraayen” (bibliotheek van Godgeleerdheid) en in Gent, met onder andere een bezoek aan de tentoonstelling “Piranesi” en een bezoek aan de prentencollectie van de Gentse universiteit.

2.5.5.3. Vlaams-Nederlands overlegplatform bewaarcollecties kinderboeken KADOC participeert aan het landenoverschrijdend overlegplatform voor beheerders van bewaarcollecties van kinderboeken, dat vanuit de Koninklijke Bibliotheek van Den Haag wordt gecoördineerd. Op 15 mei 2008 ging het overlegd door op het KADOC in Leuven, gekoppeld met een bezoek aan de tentoonstelling over Jeanne Hebbelynck (1891-1959), een bekende Vlaamse miniaturiste en illustrator van kinder- en jeugdboeken, die KADOC in samenwerking met De Centrale Bibliotheek van de K.U.Leuven had opgezet.

29

2.5.6. Projecten 2.5.6.1. Ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject ‘Patrimonium Klein Seminarie Roeselare’ Het erfgoedproject ‘Patrimonium Klein Seminarie Roeselare’ ging van start in 2007 en heeft als doel om het uitgebreide en unieke patrimonium van deze school zichtbaar te maken en te valoriseren. In 2008 is vooral werk gemaakt van de inventarisatie van de rijke boekencollectie. De pandbibliotheek van het Klein Seminarie is immers een uniek voorbeeld van een 19de-eeuwse schoolbibliotheek, zoals er in Vlaanderen wellicht nog weinig bestaan. KADOC leverde expertise betreffende preservatie, ontsluiting en inventarisatie. De projectmedewerker en begeleiders brachten ook een werkbezoek aan KADOC.

2.5.6.2. Stichting Bethune KADOC werkt actief mee aan het ontsluitings- en valorisatieproject van de bibliotheek en het archief Stichting de Bethune (Vlaamse Gemeenschap, Ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject, Stichting Bethune). De stichting werd begeleid bij het uitwerken van het project, dat in 2009 van start gaat.

2.5.6.3. Leerboeken Samen met de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen), de Vakgroep Pedagogiek (UGent) en het onderwijsmuseum Ieper participeert KADOC aan het project ‘online databank leerboeken in Vlaanderen en de ontsluiting van belangrijke leerboekencollecties’ dat door het Centrum voor Historische Pedagogiek (CHP) van de K.U.Leuven is aangevraagd in het kader van het Archiefdecreet. Tijdens het eerste projectjaar lag het accent vooral op het technische luik, waar een aantal fundamentele keuzes dienden te worden gemaakt. In het tweede projectjaar werden het inhoudelijke en catalografische luik verder ontwikkeld. De leerboekendefinitie die voor de databank zou worden gehanteerd, werd verfijnd en naar de partners toe operationeel gemaakt. Op basis van een analyse van de collecties van de partners werd het datamodel dat voor de leerboekendatabank zal worden gehanteerd, aangepast en gebruiksvriendelijker gemaakt. KADOC heeft, na een analyse van de eigen catalogus, de records die in aanmerking kwamen voor opname in de leerboekendatabank (ca. 1200), ter beschikking gesteld voor een testconfiguratie. In afwachting op de definitieve conversie en ter beschikking stelling van de leerboekendatabank worden nieuwe erfgoedgehelen die via het leerboekenproject kunnen worden gevaloriseerd, prioritair verwerkt. (2007: leerboekencollecties van de Katholieke Hogeschool (Brugge-Oostende), catecheseleerboeken afkomstig van de priesters Jozef Bulckens en Joris Vanwynsberghe; 2008: leerboekencollectie van de broeders van de Christelijke Scholen).

30

2.5.6. Samenvattende tabel erfgoedafdeling bibliotheek Verwerving en selectie Selectie op KADOC en op verplaatsing (wisselend aantal) Nakijken op bezit in de databank Herbestemming Sint-Lucasbibliotheek Herbestemming bibliotheek Minderbroeders

1. Opmaken van lijsten in databanken Lijsten van dubbelen (3 lijsten) Verwerking 2. Catalogiseren van monografieën in de bibliotheekcataloog Actuele publicaties Kernpublicaties van maatschappelijke organisaties en religieuze instituten Monografieën rond catechese en onderwijs Publicaties via archiefoverdrachten Monografieën uit bibliotheken van religieuze instituten (m.n. archiefbibliotheek Scheutisten) Toneelliteratuur KX-collectie (congres- en activiteitsverslagen) 3. Catalogiseren van tijdschriften in de bibliotheekcataloog Actuele lopende tijdschrifttitels (aanvullingen lopende jaar) Nieuwe tijdschrifttitels Substantiële aanvullingen op de bewaarcollectie 4. Catalogiseren van elektronische publicaties Actuele lopende tijdschrifttitels (aanvullingen afgesloten jaargang) Aanvullingen op elektronische tijdschrifttitels Nieuwe elektronische tijdschrifttitels Nieuwe congressen en jaarverslagen Onderzoeksgerichte ontsluiting 5. Beschrijvingen in ODIS Beschrijvingen van publicaties (nieuw + updates) Personen (nieuw + updates) Organisaties (nieuw + updates) 6. Inhoudsontsluiting Inhoudsontsluiting van monografieën ingevoerd in de bibliotheekcataloog 7. Preservatie Exemplaren met het oog op preservatie en/of herkomst vergeleken met magazijnexemplaar Exemplaren met het oog op preservatie en/of herkomst vervangen of dubbel bewaard

Voorzien ca. 50.000 vol. ca. 6000 vol. ca. 25.000 titels ca. 30.000 titels + 800 tijdschrifttitels

Gerealiseerd 45.000 vol. 12.000 vol. 42.500 titels ca. 15%

2400

4000

2500

4798

600 500

768 1320

200 450 500

235 750 475

250 800

918 332 1441

600

695

50 150 260

67 679 1051

200

977

20 20 20

32 16 26

500 350 100 50 2000 2000

1684 818 609 257 4082 4082

350

443

150

219

31

3. ONDERZOEK 3.1. Algemeen Tijdens de voorbije decennia groeide KADOC uit tot een multidisciplinair onderzoekscentrum van nationaal en zelfs internationaal belang. KADOC neemt deel aan een groeiend aantal internationale onderzoeksnetwerken. Het Centrum en zijn publicaties genieten een toenemende bekendheid in het buitenland. De onderzoeksactiviteiten van KADOC genereren nieuwe inzichten, o.m. inzake verzuiling, sociale organisatie- en natievorming, kunst en architectuur als uiting van culturele en ideologische identiteit en het belang van de conservatieve onderstroom in de Belgische samenleving. KADOC stimuleert en ondersteunt onderzoek door derden, maar onderneemt ook eigen onderzoeksprojecten die leiden tot concrete eindproducten (syntheses, mengelwerken enzovoort). Nieuwe onderzoeksterreinen worden aangesneden en ontwikkeld. Door de centralisatie van relevant bronnenmateriaal binnen de Leuvense universitaire context en door een snelle en kwaliteitsvolle ontsluiting wordt voor vorsers een comfortabele onderzoeksomgeving gecreëerd, met een optimale administratieve omkadering, een adequate documentaire dienstverlening en ruimte voor expertiseuitwisseling dankzij de aanwezigheid van senior-onderzoekers, bursalen en research fellows. KADOC hecht veel belang aan de communicatie met de Vlaamse en internationale wetenschappelijke gemeenschap. De activiteiten en diensten worden in brede kring bekend gemaakt, onder meer via de website, de KADOC-Nieuwsbrief en de e-Nieuwsbrief. Sinds januari wordt ook jaarlijks via mail een International Newsletter verspreid in het Engels, het Frans en het Nederlands. Het dient te worden benadrukt dat KADOC zijn onderzoekswerking nagenoeg volledig realiseert met externe middelen. Die worden actief geprospecteerd en op veelal competitieve basis verworven d.m.v. concrete projectvoorstellen. In 2008 ontwikkelde KADOC twaalf projectvoorstellen voor studie-, publicatie- en/of tentoonstellingsprojecten. Deze werden geïntroduceerd bij zeer diverse financierende instanties. Er wordt daarbij nadrukkelijker gestreefd naar de verwerving van Europese middelen. KADOC was in 2008 betrokken bij de realisatie van een dertigtal projecten. 14 daarvan konden worden gerealiseerd met vrijgestelde medewerkers en 7 vinden hun finaliteit in een doctoraal proefschrift. Deze projecten worden doorgaans gestuurd door een begeleidingscommissie, promotorencollectief en/of stuurgroep. 13 van deze commissies zijn internationaal samengesteld. De 14 projecten met vrijgestelde medewerkers worden hierna opgesomd: 1. Missionering verruimtelijkt. Missionering, architectuur en ruimte in Belgisch Congo, 1885-1960. (FWO); 2. De 'Kloosterkwestie‘. Religieuze instituten en hun patrimonium in België, 1773-1921 (FWO); 3. Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) (FWO); 4. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen, 1830-1990 (FWO-Max Wildiers); 5. Engineering a New World. The Role of the Engineer in Modern Society (1815-c.1890) (Onderzoeksfonds K.U.Leuven: KADOC en ASRO-K.U.Leuven) 6. Religious Internationalism (senior onderzoeker) 7. Vlaanderen en het Vaticaan: de geheime archieven van paus Pius XI (Vlaamse Gemeenschap, internationaal erfgoedproject) 8. Religie en kolonisatie: Congo 2010. Mondelinge bronnen aangaande de receptie en perceptie van Westerse religieuze opvattingen en praktijken in Congo en Rwanda, 1885-1960 (Vlaamse Gemeenschap, internationaal erfgoedproject)

32

9. Thematische inventarisatie 20ste-eeuwse kerken (Vlaamse Gemeenschap, VIOE) 10.Religieuze ommegangen en processies in Vlaams-Brabant (Provinciebestuur Vlaams-Brabant) 11. Onderzoek naar de historische ontwikkeling van de zevenjaarlijkse religieuze ommegangen en processies in de regio Maas-Rijn. (Erfgoedcellen Hasselt, Tongeren en Sint-Truiden) 12.Geschiedenis van de Congregatie Zusters Kindsheid Jesu (1835-heden) (private middelen) 13. Geschiedenis van ACV-Metaal, ca. 1890-heden (private middelen) 14. Geschiedenis van het Imeldaziekenhuis Bonheiden (private middelen) Daarnaast participeerde en/of ondersteunde KADOC ook (aan) de volgende onderzoeksinitiatieven. 1. Op zoek naar de goede katholiek M/V. Feminisering en masculiniteit in het katholicisme in België sinds de vroegmoderne tijd (ca. 1750-1950) (FWO) 2. The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, c.1780c.1920’ (NWO, interuniversitair); 3. European Forum for the Research on Religious Institutes in Europe (Relins-Europe) 4. 450 jaar Aartsbisdom Mechelen (1559-2009) (collectief, private middelen). 5. Negentiende-eeuwse vrouwelijke religieuzen en hun congregaties: een groepsportret (proefschrift Kristien Suenens). 6. Missiografie versus koloniale geografie (proefschrift Dirk Van Overmeire) 7. De Sint-Lucasscholen en de ontwikkeling van de christelijke kunst, 1900-1958 (proefschrift Wilfried Wouters) 8. De Pelgrimbeweging. Religie, kunst en moderniteit in het interbellum (i.s.m. stedelijke musea Lier) 9. Ontwikkeling van expertise en expertise-uitwisseling in verband met de prospectie naar en ontsluiting van erfgoed over immigratie naar Vlaanderen en Brussel in de 20ste eeuw (Vlaamse Gemeenschap, Cemis U.Antwerpen). 10. De liturgie als bouwmeester? Cultuurhistorische reflecties op de kerkarchitectuur in Nederland 1918-1975 (proefschrift Marisa Melchers). 11. Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991).(proefschrift Caroline Voet). 12. De uitgedreven religieuzen van de Limburgse religieuze instituten op het einde van de achttiende eeuw en hun bijdrage tot het 19de-eeuws reveil van de kloosters in Belgisch Limburg (proefschrift Jo Luyten) Verschillende van de door KADOC uitgevoerde of ondersteunde onderzoeksprojecten, vinden hun finaliteit in een doctoraal proefschrift. Volgende acht doctoraten worden binnen KADOC voorbereid: 1. Missionering en architectuur in Belgisch Congo (1885-1908). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog (Bram Cleys). 2. Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1815-1890 (Pieter Raymaekers). 3. Negentiende-eeuwse vrouwelijke religieuzen en hun congregaties: een groepsportret (Kristien Suenens). 4. De uitgedreven religieuzen van de Limburgse religieuze instituten op het einde van de achttiende eeuw en hun bijdrage tot het 19de-eeuws reveil van de kloosters in Belgisch Limburg (Jo Luyten) 5. Op het snijvlak van geografie en missionering. Het dilemma in lokale terreinstudie als bijdrage aan een koloniale wetenschap of moderne missiestrategie, 1860-1920. (Dirk Van Overmeire). 6. De Sint-Lucasscholen en de ontwikkeling van de christelijke kunst, 1900-1958 (Wilfried Wouters). 7. Missiology, Science and Apostolic Policy, 1900-1939 (An Vandenberghe).

33

8. De Limburgse mijnkathedralen: een kunsthistorisch en cultuurhistorisch onderzoek (Patrik Jaspers). Volgende vier proefschriften worden mee door KADOC begeleid: 9. Op zoek naar de goede katholiek M/V. Feminisering en masculiniteit in het katholicisme in België sinds de vroegmoderne tijd, ca. 1750-1950 [Tine Van Osselaer (promotor Patrick Pasture) en Thomas Buerman (promotor Jan Art, Universiteit Gent)] 10. De liturgie als bouwmeester? Cultuurhistorische reflecties op de kerkarchitectuur in Nederland 1918-1975 (Marisa Melchers) (promotor Jan Bank, Universiteit Leiden) 11. Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991).(Caroline Voet, W&K, Departement Architectuur Sint-Lucas) (promotor Yves Schoonjans) 12. Genese en kentering van een katholiek territorium. Proeve van cartografische exploratie. (Bieke Cattoor (promotor Bruno De Meulder).

3.1.1. Wetenschappelijke agora KADOC vervult een belangrijke functie als wetenschappelijke agora, enerzijds dankzij zijn structurele verankering binnen de K.U.Leuven als interfacultair centrum van de groep Humane Wetenschappen, anderzijds doordat steeds meer collega’s van andere universiteiten constructief samenwerken met het Centrum. KADOC organiseert ook op regelmatige basis internationale en comparatieve colloquia, workshops, symposia en seminaries. KADOC biedt een brede waaier aan facilitaire diensten betreffende onderzoek en projectondersteuning. Zo worden jaarlijks met m.m.v. van KADOC oefeningen georganiseerd voor studenten (Geschiedenis) van Vlaamse en Franstalige universiteiten. Volgende onderzoeksgerichte bijeenkomsten vonden plaats: (zie toelichting telkens bij het vermelde project) 1. "Dieu changea de sexe", internationale workshop in het kader van het onderzoeksproject "De Goede Katholiek" (FWO) - 4-6 januari, Gent; zie Nieuwsbrief, 2008,1-2, p.4-7; 2. “Eeuwenoud erfgoed, eigentijds onderwijs. Vingeroefeningen voor de integratie van erfgoed in de klas”, studiedag in het kader van het project "Vlaanderen en het Vaticaan" (Vlaamse Gemeenschap) - 18 april, Leuven; 3. "Hoe koos/kies ik software voor archiefbeschrijving" (studiedag Werkgroep automatisering Vlaamse Vereniging Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (VVBAD) i.s.m. KADOC) - 25 april, Leuven, 4. “Gebruikersdag ODIS” (vzw ODIS) - 20 juni, Antwerpen; 5. “Households of Faith", workshop in het kader van het onderzoeksproject "De Goede Katholiek" (FWO) - 4-6 september, Leuven; zie Nieuwsbrief, 2008, 11-12, p.14-16; 6. "Patrimony, Business and Management of Orders and Congregations in Europe, 1789-1914", internationale workshop van het project ‘Kloosterkwestie’ (FWO, i.s.m. VUB) - 7-8 november, Leuven; 7. “Brabantse archivarissendag” (BRAK i.s.m. KADOC) - 14 november, Leuven; 8. “Monastic Orders and Congregations in European Civil Society, 1789-1940. Ordres monastiques et Congrégations dans la Société civile européenne, 1789-1940”, internationale workshop van het project ‘Kloosterkwestie’ (FWO, i.s.m. VUB) – 8-9 december, Brussel. Sinds 2001 organiseert KADOC ook de multidisciplinaire Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000. Jaarlijks vinden minstens vier bijeenkomsten plaats. Een binnen- of buitenlandse onderzoeker ontwikkelt tijdens het seminarie een stelling uit zijn lopend onderzoek, die niet alleen historisch, maar ook interdisciplinair relevant is. Vooraf wordt aan alle ingeschreven deelnemers een discussietekst bezorgd. Doelgroep zijn onderzoekers van binnen en buiten het universitaire milieu. Er vonden in deze reeks vier seminaries en één studienamiddag plaats, m.n.:

34

1. Benjamin Ziemann (University of Sheffield) – 7 februari Observing Secularisation. The Catholic Church and the Social Sciences in the Federal Republic of Germany, 1945-1980 2. Eamon Duffy (University of Cambridge) – 13 maart Greatness and Gravitas: Styles of Papacy 1958-2008 3. Chris Timmerman (Universiteit Antwerpen, Centrum voor Migratie en Interculturele Studies) – 17 april Huwelijksmigratie en mogelijkheden tot integratie van allochtonen groepen in Vlaanderen 4. Keith Robbins (University of Wales, Lampeter) – 13 november Pluralism’s Puzzles: Some Aspects of ‘Church History’ in Britain and Ireland 1975-2000 5. (Studienamiddag) Bouwen voor God / Constructing for God – 21 november A.W.N. Pugin (Rosemary Hill) &.P.J.H. Cuypers (A.J.C. van Leeuwen) Daarnaast vond nog een extra onderzoeksseminarie plaats in het kader van het fellowship van Urs Altermatt. KADOC ontvangt inderdaad regelmatig buitenlandse gastonderzoekers die gebruik willen maken van de erfgoedcollecties die in het Centrum worden bewaard. Het Centrum biedt aan die onderzoekers niet alleen een uitvalsbasis, maar ook de nodige logistieke en inhoudelijke omkadering. Van 1 februari tot 30 april verbleef Urs Altermatt, ererector van de Universität Freiburg/Université de Fribourg (Zwitserland), als gastprofessor bij KADOC en bij de Onderzoekseenheid Moderniteit en Samenleving 1800-2000 van de K.U.Leuven. Urs Altermatt is een van de meest vooraanstaande Zwitserse contemporaine historici. Hij is specialist in het domein van de interactie tussen religie, cultuur en samenleving. Tijdens zijn drie maanden durend verblijf werkte Altermatt aan de laatste versie van een boek over de tweetalige universiteit van Freiburg, dat dit jaar nog zal verschijnen. Het gaat over de katholieke traditie van de universiteit van Freiburg, die in vele aspecten lijkt op die van Leuven. Tevens werkte hij verder aan zijn Europees-comparatief onderzoek over de ineenstorting van de katholieke zuil en de achteruitgang van de katholieke kerk sinds de late jaren 1960. [Zie Nieuwsbrief, 2008, 5-6, p.12-13] Prof. Altermatt leidde op 9 april een onderzoeksseminarie over: Zwaartepunten en onderzoekstrajecten ‘Religion, Culture and Society since 1750 in Switzerland’, een kritisch overzicht. Op 16 en 22 april gaf hij twee gastcolleges voor een breed publiek, resp. over ‘Territoriality, State and Cultural Diversity: The Cases of Switzerland and Other European Countries’ en over ‘Catholic Modernisation in Europe: Contradictions and Ambivalence’.

3.1.2. Wetenschappelijke netwerken Het Centrum brengt individuele vorsers samen in multidisciplinaire onderzoeksteams en gemeenschappen. Dit netwerk vertoont een toenemende internationale oriëntatie, met tal van internationale contactpunten en participaties in diverse transnationale wetenschappelijke netwerken en initiatieven. Tot de belangrijkste behoorden: [internationale samenwerkingsverbanden:] • International Master in Research on Religion, Culture and Society in Europe, 1750-(international Board van het consortium); • The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, c.1780c.1920 (Board van het consortium) • European Forum for the Research on Religious Institutes in Europe - Relins-Europe, (co-ordination and secretariat); [internationale tijdschriften] • Bijdragen en Mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden (redactiecomité van het tijdschrift); • Trajecta. Religie, cultuur en samenleving in de Nederlanden (redactiecomité en technische eindredactie) – zie 3.1.3; • Revue d'histoire ecclésiastique (redactiecomité en bestuurscomité); • Schweizerische Zeitschrift für Religions- und Kulturgeschichte, Editorial Board van dit tijdschrift [Nederland] • Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlandse Protestantisme (HDC, Amsterdam);

35

• Missiologisch Instituut Nijmegen; • Radbouduniversiteit Nijmegen en Katholiek Documentatiecentrum Centrum (KDC); • Stichting Kloosterarchieven (Sint-Agatha, NL.) • ReLiC, het Centre for (Dutch) Religious History en de Vrije Universiteit Amsterdam; [Italië] • Academia Belgica (Rome); • Belgisch Historisch Instituut te Rome (BHIR); [Frankrijk] • Association des Archivistes de l'Eglise de France; • Association Française d'Histoire Religieuse Contemporaine; • Centre de Recherche sur l’Histoire, la Civilisation et les Cultures du Monde Occidental (CRHiCC) van de Université de Valenciennes et du Hainaut-Cambrésis; • Centre de Recherche sur l'Histoire de l'Europe du Nord-Ouest (CRHEN-O) van de Université Charles-de-Gaulle (Lille III); • Centre interuniversitaire d'histoire religieuse - André Latreille, Lyon 2; • Ecole Pratique des Hautes Etudes (Sorbonne, Parijs); • Institut d'histoire du christianisme, Lyon 3; • Institut Marc Sangnier (Parijs); [Duitsland] • Katholische Sozialwissenschaftliche Zentralstelle, Mönchengladbach; • Konrad-Adenauerstiftung (Bonn); • Schwerter Arbeitskreis Katholizismusforschung; [Groot-Brittanië] • Pugin Society (UK) – Editorial Board van The True Principles; • Victorian Society (UK); • Women religious (Cambridge & University of London). • European Architectural History Network (EAHN) • Co-operative College Manchester [Verenigde Staten] • Cushwa Center for the Study of American Catholicism (University of Notre Dame, VS). [Japan] • Japan Study Circle for Christian Democracy (Kansai University en Chiba University);

3.1.3 Trajecta KADOC participeert al jaren actief aan de redactie van het wetenschappelijke tijdschrift Trajecta. Religie, cultuur en samenleving in de Nederlanden. KADOC neemt niet alleen redactioneel deel aan dit tijdschrift, maar staat sinds 2005 ook in voor de technische eind- en tekstredactie, de iconografie, vormgeving en prepress. Deze samenwerking werd verder gezet. Zie ook 4.2.3.1.

3.1.4. Onderzoeksinstrumentarium: ODIS De ODIS-databank (www.odis.be) bevat historische gegevensreeksen met betrekking tot de geschiedenis van het Vlaamse middenveld. Het datamodel voorziet vijf centrale datacategorieën: 1° de intermediaire structuren zelf (organisaties/instellingen), 2° de personen die er in actief waren, 3° de publicaties en 4° de archivalische eenheden die door hen werden voortgebracht of informatie over hen bevatten, en 5° de politieke verkiezingsentiteiten/verkiezingslijsten waaraan zij participeerden. Het ODIS-samenwerkingsverband (ADVN, Amsab-ISG, KADOC-K.U.Leuven en Liberaal Archief) werd in 2006 verankerd door de oprichting van een vzw1. De algemene vergadering vergaderde op

1

Belgisch Staatsblad, 13 nov. 2006, ondernemingsnummer 884.703.544. De Algemene Vergadering is als volgt samengesteld: Frans-Jos Verdoodt en Koen De Scheemaeker (ADVN), Gita Deneckere en Wouter Steenhaut (Amsab-ISG), Filip Abraham en Emmanuel Gerard (K.U.Leuven-KADOC), Juul Hannes en Luc Pareyn (Liberaal Archief), Jaak Billiet (K.U.Leuven), Bruno De Wever (UGent), Jeffrey Tyssens en Guy Vanthemsche (VUB), Herman Van Goethem (U.Antwerpen). Als afgevaardigde van de Gebruikersgroep werd Patricia Quintens (AMVB) opgenomen. In de Raad van Beheer zetelen Jan De Maeyer (voorzitter en afgevaardigd beheerder), Wouter Steenhaut (ondervoorzitter), Koen De Scheemaeker (secretaris) en Luc Pareyn (schatbewaarder).

36

woensdag 19 maart. Het jaarverslag werd toegelicht en de planning voor 2008-2009 werd besproken. De vergadering keurde de jaarrekening en de begroting goed. Op 31 december telde ODIS 23.840 steekkaarten van organisaties, 70.185 biografische records, 21.152 beschrijvingen van publicaties en 8063 van archiefbestand(del)en. Het totaalvolume bedroeg dus 123.540 eenheden. In 2008 werden in de databank 3673 nieuwe records aangemaakt en 16.091 steekkaarten aangevuld/geactualiseerd. Per 1 januari 2009 telde de ODIS-databank 106 invoerders, d.w.z. personen met een paswoord dat hen toelaat om o.m. invoer te verrichten in de databank en de volledige inhoud te consulteren. Partnerinstellingen van ODIS zijn: - ADVN – Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme - Amsab – Instituut voor Sociale Geschiedenis - AMVB – Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel - CVAa – Centrum voor Vlaamse Architectuurarchieven - FoKAV-CRKC – Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur - KADOC-K.U.Leuven - Liberaal Archief Er werden gesprekken gevoerd met het Universiteitsarchief van de K.U.Leuven over een eventuele participatie in ODIS. De ODIS-databank wordt door de partnerinstellingen intensief aangewend, dit zowel binnen hun erfgoedwerking, hun onderzoeksactiviteiten als in hun publieke dienstverlening. KADOC telt 46 gebruikers, onder wie 7 vrijwilligers. In 2008 werd ook dankzij de inzet van vrijwilligers verder gewerkt aan de vervollediging van de biografische datareeksen van de Vlaamse reguliere en seculiere clerus. Vanzelfsprekend werden ook de gegevens aangaande de door KADOC bewaarde archiefbestanden, periodieken en reeksen verder aangevuld. Binnen de onderzoeksafdeling wordt ODIS aangewend in zeer diverse projecten, o.m. voor centrale gegevensopslag, -analyse en representatie. Op 20 juni werd een tweede gebruikersdag georganiseerd. De ca. 30 aanwezigen kregen een algemene stand van zaken van de database. Vervolgens werden enkele technische vernieuwingen toegelicht, in het bijzonder de modules voor 'online bijlagen' en illustraties. Er werd ook een instructie gegeven betreffende de optimale instelling van webbrowsers voor ODIS-gebruik. In twee workshops werd stilgestaan bij (1) algemene invoerkwestie, met inbegrip van de richtlijnen voor het vrijgeven van steekkaarten en (2) de vernieuwing en rationalisering van de invoerapplicatie. Ondertussen wordt de databank elk jaar drukker geconsulteerd. Omdat de vroegere cijfers geen correct beeld gaven van die intensiteit, werd vanaf 2008 een meer gedetailleerd logboek bijgehouden van de raadplegingen. Daaruit blijkt dat de ODIS website/publiekscataloog 23.531 keer werd bezocht, dit door 11.781 verschillende gebruikers. Dat resulteerde in 109.902 paginaweergaves. Het merendeel van die 'bezoekers' is afkomstig uit België (21.485) en Nederland (1.165). Een toenemend aantal bezoekers wordt naar ODIS verwezen vanuit andere apparaten (bv. Archiefbank Vlaanderen, bibliotheekcataloog Aleph, projectcatalogen als www.vaticana.be) of na een zoekoperatie via bv. Google. Zij belanden dan onmiddellijk in de uitvoerformaten van de steekkaarten. Een andere categorie gebruikers gaat rechtstreeks naar het centrale zoekscherm. In 2008 werden in die cataloog 25.287 zoekvragen gesteld. Zoekvragen in de ODIS publiekscataloog Jaar Aantal 2008 25.287 2007 25.119 2006 26.251 2005 20.687 De website van ODIS werd grondig herwerkt. De vernieuwde site (zowel Nederlandstalige als Engelse pagina's) werd op 17 maart in productie gesteld. Ook de uitvoerformaten van de publiekscataloog werden opgefrist. Deze oefening werd eerst uitgevoerd voor de persoons- en

37

organisatiesteekkaarten, vervolgens voor de publicaties en de archiefbeschrijvingen. Deze vernieuwingen zullen in 2009 worden aangeboden aan de gebruikers. Er werd een sjabloon zoekscherm ontwikkeld dat kan worden geïntegreerd in de websites van partnerinstellingen/projectwebsites. Ook kon een koppeling worden gerealiseerd tussen ODIS en de bibliotheekcataloog Aleph. Links naar ODIS-steekkaarten kunnen worden opgenomen via het veld Autority record author en als (lokale) trefwoorden van de betrokken bibliografische catalogusgegevens. Door de leverancier van het archiefbeschrijvingsproduct scope-Archiv werd een plug-in ontwikkeld waardoor ODIS-steekkaarten van personen/organisaties/families als authority records kunnen worden aangewend bij archiefbeschrijvingen. Vanaf 2009 zullen door Amsab-ISG links gelegd worden vanuit de Adlib-catalogus naar ODIS-records. Betreffende de vernieuwing van de invoeromgeving werd door de Technische Werkgroep een voorstudie verricht. Er wordt gewerkt naar een drievoudige invoerstructuur met o.m. een eenvoudig basisscherm voor snelle massa-invoer van 'kleine' records. De afspraken (helppagina's) betreffende het hanteren van de ODIS-code (vrijgeven van steekkaarten) werden geactualiseerd, dit in opvolging van het gesprek hierover tijdens de gebruikersdag van 20 juni. Momenteel is ongeveer de helft van de ODIS-steekkaarten beschikbaar in de cataloog. Vanzelfsprekend werd ook regelmatig overleg gepleegd met de beheerders van Archiefbank Vlaanderen waarin o.m. de binnen ODIS verzamelde archiefrecords worden getoond. De gemaakte afspraken garanderen dat de beide apparaten technisch en inhoudelijk optimaal op elkaar worden afgestemd. In 2008 werd een aanvraag voorbereid voor financiering in het kader van het Herculesprogramma (Vlaamse Gemeenschap). Daartoe werd een introassociatief samenwerkingsverband uitgetekend, met participatie van zowel K.U.Leuven, VUB, U.Gent en U. Antwerpen. Deze aanvraag werd in november goedgekeurd. Het beoogde programma wil ODIS ontwikkelen als informatieknooppunt in een breed netwerk van gegevensverzamelingen, met meer en gebruiksvriendelijke onderzoeksondersteunende functies, en dit alles binnen een duurzame, eigentijdse omgeving. De partners willen het instrumentarium verder valoriseren en flexibel afstemmen op de functionele behoeften en noden van de talrijke geïnteresseerde onderzoekseenheden en individuele vorsers. De realisatie van dit programma zal worden aangevat in juli 2009. De universiteiten van Gent en Brussel verkozen uiteindelijk niet actief te participeren in het technische programma van het Hercules-project. Er werden echter waardevolle contacten gelegd, met alvast potentieel voor participatie in de ODISgegevensverzameling.

3.1.5. Internationale Master en Summer School KADOC ontwikkelt en coördineert binnen een breed Europees partnerschap een onderzoeksgerichte internationale Masteropleiding in “Research on Religion, Culture and Society in Europe, 1750 –". In het consortium participeren – naast KADOC-K.U.Leuven – o.m. de Vrije Universiteit Amsterdam, de Universiteit van Fribourg, de Ecole Pratique des Hautes Etudes (EPHE Sorbonne Parijs) en de Universiteit van Trnava (Slowakije). In 2008 werd ook de Universiteit van Lund opgenomen in het partnerschap. De 'Board' van het consortium vergaderde op 4 juni. De modules van de diverse universiteiten werden verfijnd en op elkaar afgestemd, dit met het oog op de aanvraag tot erkenning/financiering bij het vernieuwde Erasmus Mundusprogramma van de Europese Gemeenschap Van 20 tot 28 augustus vond in Leuven een eerste Summer School on Religion, Culture and Society in Europe plaats. Dit initiatief bood vanzelfsprekend een prima oefenterrein voor de beoogde opleiding en de ontwikkelde modules. Uiteindelijk werd - na een zorgvuldige selectie - veertien studenten uitgenodigd, merendeels jonge doctorandi in geschiedenis, politieke en sociale wetenschappen. Ze waren afkomstig uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Slowakije, Nederland en Vlaanderen. Het centrale thema, "Religie en moderniteit", werd na een inleidende lezing verder uitgediept in zes gespecialiseerde modules. Die bestonden telkens uit twee sessies. Een hoorcollege in de namiddag vormde het raamwerk voor een meer interactief werkseminarie tijdens een volgende ochtendsessie. In de marge werd vanzelfsprekend ook ruimte gemaakt om deze (buitenlandse) studenten kennis te laten maken met Vlaanderen, Leuven en zijn universiteit. Ook de in

38

KADOC bewaarde erfgoedgehelen, in het bijzonder de collecties met internationale weerklank, werden hen voorgesteld. Een excursie op zaterdag 23 augustus m.b.t. de relatie religie, kunst en culturele identiteit bracht hen o.m. naar Gent en Brussel. Die dag werd afgesloten met een exclusief bezoek aan de beiaard van de Leuvense universiteitsbibliotheek.

3.2. Realisaties: een dwarsdoorsnede Conform de strategische en operationele onderzoeksdoelen vervat in het Beleidsplan 2008-2012, werden door KADOC initiatieven ontwikkeld op volgende vijf speerpuntvelden: 1° Binnenkerkelijke ontwikkelingen, 2° Religieuze instituten, 3° Interreligieuze en interculturele dialoog (incl. missionering), 4° Religie, kunst en culturele identiteit en 5° Partijpolitiek, verzuiling en ideologie. In de mate van het mogelijke worden ook onderzoeksinitiatieven binnen volgende onderzoekskavels ontplooid: 1° Levensrituelen en liturgie, 2°, Cultuurspreiding en media, 3° Intermediaire structuren, 4°, Sociale realiteiten 5°, Jeugd, opvoeding en onderwijs. De themavelden die vandaag worden onderscheiden, worden in 2009 geherdefinieerd door de Wetenschappelijke Commissie van KADOC. Deze denkoefening werd voorbereid.

3.2.1. Binnenkerkelijke ontwikkelingen 3.2.1.1. Dynamics of Religious Reform KADOC-directeur Jan De Maeyer participeert aan het project ‘The Dynamics of Religious Reform in Church, State and Society in Northern Europe, c.1780-c.1920’. Dit project, onder meer gefinancierd door het Nederlandse NWO en de University of Wales (Lampeter) en KADOC, biedt een platform voor de organisatie van onderzoeksactiviteiten over het onderwerp. Die zullen resulteren in diverse studiebijeenkomsten en hun weerslag vinden in een prestigieuze publicatiereeks. De algemene coördinatie berust bij ReLiC, het Centre for Dutch Religious History van de Vrije Universiteit Amsterdam. Binnen het netwerk werden thematische werkgroepen (Political and Legal Reform; Internal Ecclesiastical Reform; Education; Social Welfare; Religious Reform; Material Reform) opgericht, die hun eigen dynamiek ontwikkelen. KADOC is samen met een collega van het Meertensinstituut in Amsterdam verantwoordelijk voor het luik ‘Material Reform’. Er zijn de volgende jaren workshops gepland in Amsterdam (14-16 mei ), Londen (20-21 september 2009), Lund (14-16 mei 2009) en Leuven (april 2010). De geplande publicaties zullen verschijnen bij Universitaire Pers Leuven, in een subreeks van de bestaande reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society.

3.2.1.2. Aartsbisdom Mechelen-Brussel Naar aanleiding van het 450-jarig bestaan in 2009 en het einde van de ambtstermijn van kardinaal Danneels in 2008 gaf het aartsbisdom Mechelen-Brussel aan KADOC de opdracht om een geïllustreerde synthesestudie te realiseren over het aartsbisdom. De auteursploeg (onder wie verscheidene KADOC-onderzoekers) bestaat uit een tiental kerkhistorici uit Nederlandstalige en Franstalige universiteiten. Tijdens 2008 werd nog volop gewerkt aan de redactie en startte KADOC met de eindredactie van de teksten en de keuze van de iconografie. Daar er zowel een Nederlandstalige als een Franstalige editie verschijnt, werd door de archivaris van het aartsbisdom een 15-tal vertalers aangezocht. KADOC volgt deze ploeg vrijwillige vertalers op en zorgt tevens voor de eindredactie van de vertalingen.

3.2.1.3. Feminisering en masculiniteit in het katholicisme Het FWO-onderzoeksproject Op zoek naar de goede katholiek M/V. Feminisering en masculiniteit in het katholicisme in België sinds de vroegmoderne tijd (ca. 1750-1950) is een gezamenlijk initiatief van de Onderzoekseenheid Moderniteit en Samenleving (MoSa) van de K.U.Leuven, de Vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de Universiteit Gent en KADOC. In de loop van het jaar vonden twee workshops plaats, waaraan directeur Jan De Maeyer actief deelnam: "Dieu changea de sexe" (Gent, 4-6 januari ) en "Households of Faith" (Leuven, 4-6 september ). De handelingen van beide workshops zullen worden gepubliceerd in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society.

39

3.2.1.4. Vlaanderen en het Vaticaan Het project “Vlaanderen en het Vaticaan. De Geheime Archieven van paus Pius XI” werd gefinaliseerd. Projectmedewerker Jan Roobrouck realiseerde een erfgoedgids die geïnteresseerden wegwijs maakt in de Vaticaanse ‘Belgica’ (www.vaticana.be). Deze archiefbestanddelen zijn volgens internationale normen [ISAD-G en ISAAR(CPF)] beschreven in de webdatabank ODIS. Tevens zijn regestenlijsten opgemaakt, met stuksgewijze beschrijvingen en een gedetailleerdere duiding. De belangrijkste archiefbestanddelen werden gedigitaliseerd. Aansluitend wordt ook een erfgoededucatief pakket gerealiseerd. Dat maakt jongeren (derde graad ASO-TSO) vertrouwd met de historische evolutie en structuren van de Heilige Stoel en de veelzijdige geschiedenis van de relaties tussen Vlaanderen en het Vaticaan. De stuurgroep2 van het project kwam samen op 21 januari. Op 18 april vond de afsluitende studiedag plaats, “Eeuwenoud erfgoed, eigentijds onderwijs. Vingeroefeningen voor de integratie van erfgoed in de klas”. Daar werd het online register van 'Belgica' in de Vaticaanse Archieven (www.vaticana.be) voorgesteld. Op de studiedag werd aan de hand van praktijkvoorbeelden, uitvoerig gereflecteerd over de cross-over tussen erfgoed en onderwijs. Diverse deskundigen verkenden op basis van eigen ervaringen de samenwerking tussen de sector en het middelbare onderwijsveld. De studiedag ging ook na hoe in Vlaanderen projecten rond erfgoededucatie kunnen worden gecoördineerd en structureel kunnen worden verankerd. Ook betreffende inhoud en methode werden een aantal vragen behandeld. Kadert erfgoededucatie binnen het vak Geschiedenis of werken we bij voorkeur vakoverschrijdend? Is er steeds voldoende aandacht voor kwaliteitscontrole? Welke rol kan de onderzoekswereld spelen in de pedagogisch verantwoorde valorisatie van erfgoed? [I.v.m. onderwijs en erfgoed, zie ook Nieuwsbrief, 2008, 3-4, p. 4-7]

3.2.1.5. Religious Internationalism Op 1 oktober ving het mandaat aan van senior onderzoeker Vincent Viaene. Van 9 tot 16 december verrichtte hij een eerste verkennend onderzoek in het Vaticaans Archief te Rome rond transnationale katholieke organisaties en hun verhouding tot de Volkenbond van 1919 tot 1939. Op korte termijn hielp dit onderzoek zijn paper te onderbouwen voor de internationale workshop rond Religious Internationals in the Modern World te Oxford op 12-13 januari 2009. De voorbereiding van deze door KADOC mee georganiseerde workshop was de hoofdbezigheid in het laatste kwartaal van 2008. De workshop kadert binnen een gelijknamig onderzoeksproject, dat gericht is op comparatieve studie van de transformatie van wereldreligies tot actoren in de globale civiele maatschappij. De teksten van de workshop zullen in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society worden uitgegeven. [Zie Nieuwsbrief, 2008, 11-12, p.12-13].

3.2.1.6. Oxford Movement KADOC participeerde aan het colloquium The Oxford Movement, Europe and the Wider World dat op 15-18 september plaatsvond. De thematiek was historisch zeer relevant: wat begon als een herbronnings- en hervormingsbeweging binnen de anglicaanse kerk in de eerste helft van de negentiende eeuw, had een opmerkelijke bekeringsgolf tot het rooms-katholicisme als neveneffect. De meest gekende bekeerling was zonder twijfel de latere kardinaal John Henry Newman (1801-1890). De analyse maakte duidelijk dat de toenmalige beeldvorming over de Oxford Movement helemaal niet statisch, maar wel dynamisch was. In een eerste fase tot ca. 1840 stond men in Belgische katholieke kringen sympathiek belangstellend, maar enigszins afwachtend en een tikkeltje kritisch tegenover. In de tweede fase - 1841 tot 1843 - koesterde men door de belangstelling van de beweging voor de bronnen van het christendom in Engeland een toenemende hoop op toenadering tot de roomskatholieke kerk. De derde fase - 1843-1845 - werd overheerst door geruchten en speculaties over mogelijke bekeringen van anglicaanse clerici en intellectuelen tot het katholicisme. In de laatste fase 1846, na de bekering van John Henry Newman, tot ca. 1950 - koesterde men aan katholieke zijde een blijvende hoop op een massale bekering van anglicanen of zelfs een integratie van de anglicaanse in de rooms-katholieke kerk. In tegenstelling tot de berichtgeving aan protestantse zijde verkeek men zich aan katholieke zijde volledig op de Oxford Movement: men zag enkel het bekeringsperspectief, 2

Stuurgroep: Jan Art (U.Gent), Francis Balace (U.Liège), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven, promotorwoordvoerder), Michel Dumoulin (UCL / BHIR), Emmanuel Gerard (K.U.Leuven), Peter Heyrman (KADOCK.U.Leuven), Serge Jaumain (ULB), Anneleen Cosemans (AV-net K.U.Leuven), Dirk Luyten (U.Gent en Soma), N. (Faro - Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed), Jeffrey Tyssens (VUB), Herman Van Goethem (U.Antwerpen), Vincent Viaene (K.U.Leuven), Kaat Wils (Academische Lerarenopleiding K.U.Leuven).

40

terwijl voor een reeks van inhoudelijke aspecten, zoals de reflecties op het bisschopsambt, de heropleving van anglicaanse religieuze instituten en de sociale dimensie van de beweging, weinig of geen belangstelling bestond. Een studie van de perceptie van de Oxford Movement leert dus ook veel over de rooms-katholieke kerk zelf.

3.2.2. Religieuze instituten 3.2.2.1. De kloosterkwestie Het FWO-project ‘De kloosterkwestie’ betreft enerzijds een reconstructie van de omvang, de aard en het beheer van het globale kloosterpatrimonium en anderzijds een onderzoek naar de politieke discussies en vijandbeelden rond kloosters. Het eerste gedeelte van het onderzoek wordt door Maarten Van Dijck aan KADOC uitgevoerd. Het tweede gedeelte van het onderzoeksproject wordt aan de VUB verricht. Het onderzoek naar het beheer en het patrimonium van religieuze instituten stond dit jaar in het teken van bronnenonderzoek en de eerste presentatie van de onderzoeksresultaten. Wat betreft het bronnenonderzoek bestudeerde Maarten Van Dijck de archieven van de Zusters Sint-Vincentius van Eeklo, de Premonstratenzer abdijen van Averbode en Tongerlo, de Broeders van Liefde van Gent en het economaatsarchief van de Belgische Jezuïetenprovincie, evenals het archief van de Dienst Erediensten van de FOD Justitie. Voorts deed hij onderzoek in de bisschoppelijke archieven van Gent en Mechelen, het stadsarchief van Eeklo, notariële en provinciearchieven in het Provinciaal Rijksarchief van Gent. Ook werden eigentijdse juridische en politieke werken en pamfletten over het bezit van religieuze instituten verwerkt. Met een beurs van het Belgisch Historisch Instituut te Rome kon hij tussen 29 september en 31 oktober onderzoek verrichten in Rome. Daar startte hij met de verwerking van de relevante fondsen in het nuntiatuurarchief. Hij voerde tevens een prospectie uit naar de archieven van diverse generalaten van religieuze instituten. Omdat de bronnenreeksen rijk bleken te zijn, werd een nieuwe BHIR-beurs aangevraagd voor een verblijf van twee maanden in Rome in 2009. Daar zal verder onderzoek worden verricht in de archieven van het Vaticaan, de Broeders van Liefde, de Jezuïeten en de Broeders van Christelijke Scholen. De stuurgroep3 van het project kwam driemaal samen op 17 maart, 14 april en 7 juli. Op die vergaderingen rapporteerden de medewerkers Maarten Van Dijck (KADOC) en Jimmy Koppen (vervanger van Rik Röttger, VUB) over de voortgang van hun project en werden de voorbereidingen getroffen voor de twee workshops. In het kader van het Kloosterkwestie-project werden eind 2008 met financiële steun van het FWO door KADOC en de Vakgroep geschiedenis van de VUB twee internationale workshops georganiseerd. Aan KADOC vond op 7-8 november een internationale workshop plaats rond het thema Patrimony, Business and Management of Orders and Congregations in Europe, 1789-1914. Tijdens de workshop konden onderzoekers uit verschillende Europese landen in het gebied van religieuze economische geschiedenis discussiëren over de ontwikkeling van het patrimonium en de financieel-economisch aspecten van de geschiedenis van religieuze instituten. De organisatie gebeurde in het kader van het internationale Relins-netwerk (European Forum for the Research on Religious Institutes in Europe) dat onderzoekers actief in de geschiedenis van congregaties en ordes samenbrengt. Op basis van de workshop zal een bundel in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society worden gepubliceerd. De tweede workshop vond op 8 en 9 december plaats aan de VUB onder de titel “Monastic orders and congregations in European civil society, 1789-1940”. Deze bijeenkomst analyseerde kloosterordes en congregaties vanuit een politiek, maatschappelijk en juridisch oogpunt. Net als bij de eerste workshop werd het programma samengesteld in nauwe samenwerking tussen de Vakgroep Geschiedenis van de VUB en KADOC-K.U.Leuven. De referaten zullen in BTNG/RBHC worden gepubliceerd. Voor verdere informatie over beide workshops, zie de drietalige website: www.kloosterkwestie.be en het artikel in de KADOC-Nieuwsbrief 2009, 1 (p. 12-18). In het tweede semester van het academiejaar 2007-2008 organiseerde Maarten Van Dijck aan de Subfaculteit Geschiedenis van de K.U.Leuven in de 2de bachelor geschiedenis een historische oefening, met als titel “Kloosterkwesties. De juridische en economische geschiedenis van ordes en congregaties, 1789-1921”. De oefening liet studenten op een kritische manier kennis maken met een aantal belangrijke publicaties in het onderzoek naar religieuze instituten in België. Zeventien 3

Stuurgroep 'Kloosterkwestie' (FWO): Emiel Lamberts (Em. K.U.Leuven), Els Witte (Em. VUB), Fred Stevens (K.U.Leuven), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Jeffrey Tyssens (VUB), Peter Heyrman (KADOCK.U.Leuven) en Roel De Groof (VUB).

41

studenten deden archivalisch onderzoek naar de economische en juridische organisatie van een bepaalde orde of congregatie. Daarbij werd aandacht geschonken aan de kritische confrontatie tussen de veelal hagiografische kloostergeschiedenissen en het bronnenmateriaal, aan het opbouwen van een historische vraagstelling en aan de redactie van historische teksten.

3.2.2.2 'Religieus reveil' vanuit genderperspectief Kristien Suenens bereidt een proefschrift voor over de rol van de vrouwelijke religieuzen in de ontwikkeling van religieuze instituten tijdens de negentiende eeuw, de periode van het religieus reveil (ca. 1830-ca.1860) in het bijzonder. Dit tijdperk werd door de Franse historicus Claude Langlois ooit bestempeld als "le temps des fondations". Het onderzoek beoogt een analyse van de manier waarop die vrouwen vanuit hun eigen motieven, drijfveren en ambities al dan niet succesvol wisten om te gaan met opportuniteiten en problemen die zich tijdens het ontwikkelingsproces van hun congregaties stelden. Het bestaan van voldoende ego-bronnen is hier een belangrijke troef. Daarbij wordt de blik in eerste instantie gericht op een aantal vrouwenfiguren, stichteressen of oversten met een grote impact op de geschiedenis van hun congregaties. Gestimuleerd door de aandachtspunten van de 'histoire religieuse' wordt de vraagstelling breed contextueel verankerd en heeft ze betrekking op alle aspecten van het ontwikkelingsproces: materieel, spiritueel en sociaal. Concreet spitst het onderzoek zich toe op zes negentiende-eeuwse vrouwelijke stichteressen en de ontwikkeling van hun congregaties. De selectie beoogt in de mate van het mogelijke exemplarisch te zijn voor het totale corpus van vrouwelijke apostolische kloosterstichtingen in de negentiende eeuw. In 2008 werd de literatuurstudie verder uitgediept en werd het archiefonderzoek rond de stichteres van een vierde congregatie (Zusters Kindsheid Jesu, Gent) afgerond. Het onderzoek naar drie andere stichteressen en congregaties (Soeurs du Sacré-Coeur de Marie, La Hulpe; Institut de l'Adoration Perpétuelle, Watermaal-Bosvoorde; Dominicanessen, Brugge) werd al in 2007 voltooid. In 2009 wordt het archiefonderzoek van de twee resterende stichteressen en hun congregaties opgestart.

3.2.2.3. Historisch onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten in België Het bureau4 van het Historisch Onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten in België - Réseau de Recherches Historiques des Instituts Religieux en Belgique (Relins België/Belgique) vergaderde tweemaal. De werkvergaderingen werden telkens gevolgd door een seminarie: Dominique Vanwijnsberghe (KIK), Het miniaturenatelier van Maredret, (KADOC, 8 mei) en M.-E. Henneau (ULg), Un ordre contemplatif féminin aux grandes heures de la Réforme catholique: les annonciades célestes & J. Piront (FNRS/UCL), Etude architecturale des couvents d'annonciades célestes aux Pays-Bas méridionaux et en principauté de Liège (ULg, 20 november). De referaten van de studiedag 2007 verschijnen als themanummer in het Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis/ Revue belge de philologie et d’histoire, 4, 2008 met als titel “Historiografie en onderzoeksperspectieven van ordes en congregaties op het grondgebied van de Zuidelijke Nederlanden/België / Historiographie et perspectives de recherche des ordres et congrégations sur le territoire des Pays-Bas méridionaux/Belgique, dit onder redactie van Maarten Van Dijck (KADOCK.U.Leuven), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven) en Marie-Elisabeth Henneau (Université de Liège). De geplande studiedag over het thema ‘Identiteit van religieuzen’ werd verschoven naar 24 april 2009. De uitwisseling van actuele informatie over lopend onderzoek, studiedagen en nieuwe publicaties gebeurt via de website www.relins.be.

3.2.2.4. Relins-Europe In het kader van de internationale onderzoeksgroep ‘Forum for the History of Religious Institutes in the 19th and 20th Centuries’ (Relins-Europe) werd in 2008 de uitgestelde workshop ‘Educating a confessional elite. Religious institutes, Catholicism, and gender in Catholic secondary education in Europe in the nineteenth and twentieth century’ (5-7 februari 2009) door Stichting Echo (Joos van Vugt) en Radboud Universiteit Nijmegen (prof. Marit Monteiro) voorbereid. Door de diverse partners 4

Bureau Relins België-Belgique: Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Marc Carnier (vanaf 2008, ARA), MarieElisabeth Henneau (ULg), Patricia Quaghebeur (KADOC-K.U.Leuven), Maarten Van Dijck (KADOC-KULeuven)

42

werd ook verder gewerkt aan de redactie van de handelingen van de colloquia ‘The Religious Institutes and the Roman Factor in 19th and 20th Century Europe’ (Rome, 2004), ‘Religious Institutes and Catholic Culture in 19th and 20th Century Europe’ (Fribourg, 2005) en ‘Missiology, Science and Modernity. Interaction and Comparison of Protestants and Catholics, 1850-1939’ (Rome, 2006), te verschijnen in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society. De website www.relins.eu vormt het permanente communicatiekanaal waarlangs calls for papers, colloquia en nieuwe publicaties worden aangekondigd. De website wordt door KADOC gehost.

3.2.2.5. Geschiedenis van de Congregatie Zusters Kindsheid Jesu (1835-heden) Het onderzoeks- en publicatieproject “Geschiedenis van de congregatie Zusters Kindsheid Jesu, 1835-heden” ging in het najaar van 2007 van start. De bedoeling van dit project is om op basis van grondig literatuur- en bronnenonderzoek te komen tot een toegankelijke en vlot leesbare studie over de geschiedenis van deze apostolische congregatie. In 2010 zal het onderzoek van projectmedewerker Karel Strobbe resulteren in twee eindproducten: een jubileumboek en een begeleidende film op dvd. Het project wordt begeleid door een Stuurgroep5, die in de loop van 2008 al vier keer samenkwam om de voortgang van het onderzoek te evalueren en om de tekstvoorstellen te bespreken. Het jaar stond in het teken van intensief literatuur- en bronnenonderzoek enerzijds, en het eerste redactiewerk anderzijds. Het bronnenonderzoek spitste zich voornamelijk toe op het congregatiearchief, aangevuld met bisschoppelijke en gemeentelijke archieven. Eind mei ging ook een interviewcampagne van start, die belangrijk mondeling bronnenmateriaal opleverde. In totaal werd van 22 zusters een diepte-interview afgenomen. De redactie van het eerste hoofdstuk (periode 18351875) waarvoor projectmedewerkster Kristien Suenens verantwoordelijk was, is al afgerond, en ook van het tweede hoofdstuk (periode 1875-1920) werd in december al een eerste versie besproken. [zie Nieuwsbrief, 2008, 7-8, p.4-7]

3.2.3. Levensrituelen en liturgie 3.2.3.1. Processies en ommegangen Vlaams-Brabant Het onderzoeks- en publicatieproject Processies en ommegangen in Vlaams-Brabant (van 1750 tot heden), is een van de vier deelprojecten van de reeks Accenten, in opdracht van het Provinciebestuur Vlaams-Brabant. KADOC realiseerde binnen dit kader een beknopte en toegankelijke publicatie over de geschiedenis van het fenomeen, dit vanuit een multidisciplinair wetenschappelijk oogpunt. De Stuurgroep6 van dit kortlopende project (één jaar) kwam in 2008 nog samen op 14 februari. Het onderzoeksrapport werd definitief opgeleverd eind die maand. Projectmedewerker Nienke Roelants vatte daarna een doctoraatsonderzoek aan in de Universiteit Gent. Zie Publicaties en Tentoonstellingen, 4.2 en 4.3.

3.2.3.2. Kruisen en kapellen KADOC participeert als expertisehouder aan het Interreg IIIA-project Verborgen Monumenten (Kruisen en Kapellen): cultureel erfgoed weer zichtbaar maken, een initiatief van IGO-Leuven en de Monumentenwacht van Nederlands-Limburg. Kruisen en kapellen zijn vaak verborgen monumenten in het landschap, maar vertegenwoordigen voor veel mensen een belangrijke historische en culturele waarde. In het project wordt een inventaris opgemaakt van dit "verborgen" erfgoed en voorstellen ontwikkeld om het (op een nieuwe wijze) te kunnen beheren en in stand te houden.

5

Stuurgroep: Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Leo Kenis (K.U.Leuven), Mark D’Hoker (K.U.Leuven), Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven), Luc Vints (KADOC-K.U.Leuven), Jan Art (U.Gent), zr. Jacqueline Eggermont, zr. Gerda Lenders, zr. An Janssenswillen, Marc Van Wesemael en de projectmedewerkers Kristien Suenens en Karel Strobbe. 6 Stuurgroep: Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Goedele Deseyn (Provincie Vlaams-Brabant), Staf Hellemans (K.U.Leuven / Universiteit Utrecht), Jozef Lamberts (K.U.Leuven), Peter Jan Margry (Meertens Instituut), Jo Rombouts (Provincie Vlaams-Brabant), Stefaan Top (K.U.Leuven), Liliane Voyé (UCL), Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven), Luc Vints (KADOC-K.U.Leuven) en Nienke Roelants (projectmedewerker KADOC-K.U.Leuven).

43

Het eindsymposium van dit project vond plaats op 28 mei in Thorn (Nederland). Er werd o.m. een basisfiche of format ontwikkeld voor de registratie van de bouwtechnische gegevens evenals een systeem voor monitoring als instandhoudinginstrument.

3.2.3.3. Zevenjaarlijkse religieuze ommegangen en processies in de regio Maas-Rijn. Op 1 november ging in opdracht van de erfgoedcellen van Hasselt, Sint-Truiden en Tongeren een onderzoeksproject van start dat het fenomeen van de zevenjaarlijkse feesten in deze steden en bij uitbreiding in de hele Maas-Rijnregio zal bestuderen. Projectmedewerker Gert Gielis brengt een diepgravende historische analyse van verschillende zevenjaarlijkse ‘heiligdomsvaarten’ vormt de basis voor een comparatieve en contextuele synthese, die zowel de cultuurhistorische betekenis als de maatschappelijke impact van deze gedeelde religieus-culturele erfenis wil duiden. Het fenomeen wordt zo bestudeerd in een breed interdisciplinair perspectief van bij het ontstaan in de middeleeuwen tot heden. Dit intensieve eenjarig onderzoek zal resulteren in de publicatie van een vlot leesbare synthesetekst, bestemd voor een breed, historisch geïnteresseerd publiek. Daarnaast worden interessante iconografische en museale bronnen geïnventariseerd. Onderzoeksrapport én inventaris mogen dienen als bron voor verdere publieksgerichte initiatieven. In november en december werden een uitgebreide bibliografie en een verkennende projectnota opgesteld. De breed samengestelde Stuurgroep van het project7 werd samengeroepen voor een eerste bijeenkomst op 15 januari 2009. Het door KADOC uitgevoerde onderzoeksrapport dient als bron voor verdere publieksgerichte initiatieven van de opdrachtgevers. Die plannen o.m. een een (reizende) tentoonstelling, een initiatief waaraan KADOC ook zijn medewerking zal verlenen.

3.2.4. Missionering, interreligieuze en interculturele dialoog 3.2.4.1. Missie, wetenschap en apostolisch beleid Het doctoraatsproject ‘Missiology, Science and Apostolic Policy (1900-1939)’8 wordt uitgevoerd door An Vandenberghe in samenwerking met de onderzoekseenheid Moderniteit en Samenleving van de K.U.Leuven en de universiteiten van Münster en Lyon II. Het project bestudeert het ontstaan en de ontwikkeling van missiologie of missiewetenschap, een nieuwe theologische discipline die het licht zag in verschillende universiteiten en missiecongregaties in Europa, bij het begin van de twintigste eeuw. Het onderzoek tracht voornamelijk na te gaan in welke mate missiologen een beroep deden op andere opkomende wetenschappen, zoals antropologie, godsdienstwetenschappen en taalkunde en staat tevens uitgebreid stil bij de gelijkenissen en verschillen tussen katholieke en protestantse missiewetenschap. In 2008 werd de redactie van dit proefschrift verdergezet, zij het weliswaar in een vertraagd tempo. Daarnaast wordt ook doorgewerkt aan de publicatie van de proceedings van de internationale workshop 'Missiology, Science and Modernity. Interaction and Comparison of Protestants and Catholics, 1850-1939', die plaatsvond in Rome van 1 tot en met 4 maart 2006. De akten van de workshop worden gepubliceerd in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society.

3.2.4.2. Missionering en architectuur in Belgisch Congo Voor het FWO-project “Missionering en architectuur in Belgisch Congo (1908-1885). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog” betekende 2008 het laatste werkjaar. Dit project liep van 2005 tot 2008 en werd opgestart door ASRO-KULeuven (Bruno De Meulder) in samenwerking met KADOC (Jan De Maeyer)9. Dit project – op de brug tussen de disciplines geschiedenis en architectuur – wil een licht werpen op de veelvormige dynamieken van missionaire architectuur in de context van de Belgische kolonie. 7 Stuurgroep: Charles M.A. Caspers (Titus Brandsma Instituut, Nijmegen), Bruno Claes (Erfgoedcel Tongeren), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Gert Gielis (projectmedewerker KADOC-K.U.Leuven), Staf Hellemans (Universiteit Tilburg), Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven), Hanne Indekeu (Erfgoedcel Hasselt), Peter Jan Margry (Meertens Instituut, Amsterdam), Brigitte Meijns (K.U.Leuven), Lieve Opsteyn (Erfgoedcel Sint-Truiden), Stefaan Top (Em. K.U.Leuven), Luc Vints (KADOC-K.U.Leuven). 8

Promotoren Missiology, Science and Apostolic Policy: Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven, promotorwoordvoerder), Giancarlo Collet (Universität Münster), Carine Dujardin (KADOC-K.U.Leuven), Claude Prudhomme (Université Lumière, Lyon II) en Vincent Viaene (K.U.Leuven). 9 De co-promotoren van het project zijn Nicholas Bullock (University of Cambridge), Lagae (Universiteit Gent) en Sabine Cornelis (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika).

44

Binnen dit project bereidt Bram Cleys een proefschrift voor met als titel ‘Spatializing Missionary Work. Architecture, missionary work and space in Kasaï, Belgian Congo (1891-1960)’ (Missionering Verruimtelijkt. Architectuur, missie en ruimte in Kasaï, Belgisch Congo, 1891-1960’). Het proefschrift onderzoekt de ruimtelijke dynamieken en architecturale praktijken van katholieke en protestantse missionering in Kasaï, een in Belgisch Congo centraal gelegen regio. Naast aanvullend onderzoek over de Zusters van Liefde tot Jezus en Maria, de Jozefieten en de American Presbyterian Congo Mission stelt dit doctoraatsonderzoek de activiteiten van de missionarissen van Scheut (C.I.C.M.) in deze regio centraal. Dit werkjaar stond de redactie van een aantal publicaties (zie Bijlage 4.1.2), maar vooral van het proefschrift voorop. Dit laatste zal worden verdedigd in de loop van 2009. Archivalisch onderzoek gebeurde slechts beperkt en aanvullend. Naast dit doctoraatsonderzoek wordt binnen dit FWO-project nog aan een aantal publicatieprojecten gewerkt. In navolging van de in november 2007 georganiseerde internationale workshop “Spatializing the Missionary Encounter. The Interaction between Missionary Work and Space in Colonial Settings” werd in 2008 een publicatie voorbereid met bijdrages van de sprekers op deze workshop. Het redactiecomité – samengesteld uit Bram Cleys, Jan De Maeyer, Bruno De Meulder en Allen Howard (Rutgers University) – heeft de individuele bijdrages een eerste maal gereviseerd in juni; een tweede revisie is gepland voor februari 2009. Het boek – met als voorlopige titel Missionary places 1850-1950. Imagining, building, contesting Christianities – zal gepubliceerd worden door de Universitaire Pers Leuven binnen de reeks KADOC Artes. Het publicatieproject Jesutopia. Spatial strategies of Belgian Jesuit Missions in Africa, Asia and America (1700-1960) – dat bijdrages van drie Belgische onderzoekers over ruimtelijke strategieën van Jezuïeten-missionarissen wil samenbrengen onder leiding van Bruno De Meulder en Karina Van Herck – werd dit jaar op een lager pitje verder gezet omwille van de prioriteit die aan het doctoraal proefschrift wordt gegeven..

3.2.4.3. Missionering en geografie Dirk Van Overmeire bereidt een doctoraal proefschrift voor over A Dilemma in Modernity: “Missionary” versus “colonial” geography. A denominational comparative study in the integration of a geographical perspective in missionary strategy (1876-1939). Er werd verder onderzoek verricht naar de visie van de katholieke missie- en protestantse zendingswetenschappen op inhoud en methodiek van de “missiegeografie” én de reikwijdte van die interdisciplinaire kruisbestuiving met de wetenschap van de geografie.

3.2.4.4. Mémoire filmée KADOC-K.U.Leuven is partner van het interuniversitaire speerpuntproject "Mémoire filmée de la période coloniale: sauvegarde et digitalisation des archives filmées; mise en place d'un réseau interuniversitaire sur la mémoire de l'Afrique centrale". Het betreft een samenwerkingsverband10 van de Université de Kinshasa, de Université du Rwanda, de Université du Burundi, de ULB, de K.U.Leuven en de Facultés Universitaires Saint-Louis (FUSL). Het project beoogt onder meer de digitalisering van koloniale films om die inzetbaar te maken binnen het wetenschappelijk onderzoek en het onderwijs in Centraal-Afrika. Het project werd ingediend in april 2007 en kreeg in september 2008 groen licht van de Commission Universitaire pour le Développement (CUD) van de Conseil Interuniversitaire de la Communauté française de Belgique (CIUF). Aanvullende financiering wordt verstrekt door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Begin 2009 gaat het project effectief van start. In een eerste fase wordt werk gemaakt van een gezamenlijke inventaris van koloniale films, bewaard door het Koninklijk Museum voor Midden Afrika, het Koninklijk Filmmuseum en KADOC. Na selectie zullen deze films worden gedigitaliseerd. Kopieën worden overgemaakt aan de Afrikaanse partners. In januari 2009 start de Rwandese historicus Isidore Ndikumana een studieverblijf van 6 maanden bij KADOC-K.U.Leuven. Hij zal o.m. betrokken worden bij de identificatie en beschrijving van de films, de planning van de gezamenlijke onderzoeksactiviteiten van het consortium en de begeleidende publicatie.

10

Stuurgroep Mémoire filmée: Valérie Piette (ULB), Jan De Maeyer (KADOC -K.U.Leuven), Jean-Pierre Nandrin (Fac. Univ. Saint-Louis), Guido Grijseels (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika), Gabrielle Claes (Koninklijk Filmmuseum), Kiangu Sindani (Univ. Kinshasa), Déogratias Byanafashe (Univ. de Butare), Apollinaire Yengayenge (Univ. de Bujumbura).

45

3.2.4.5. Congo 2010 ‘Congo 2010’ verwijst naar het geheel van activiteiten die KADOC en zijn partners11 voorbereiden naar aanleiding van 125 jaar Congo Vrijstaat en 50 jaar onafhankelijkheid Congo in 2010. Het plan van een grote overkoepelende tentoonstelling werd verlaten. Wel worden diverse nevententoonstellingen, een wetenschappelijke publicatie en een colloquium gepland. Naar aanleiding van de dubbele Congoverjaardag die in 2010 wordt herdacht – 125 jaar geleden, in 1885, werd Congo-Vrijstaat officieel erkend, de start van het koloniale ‘avontuur’ van België in Centraal-Afrika, en 50 jaar geleden werd Congo onafhankelijk –, plant KADOC diverse initiatieven rond het thema “Religie en kolonisatie”. Twee tentoonstellingen zullen op KADOC zelf plaatsvinden. Een eerste brengt Congolese getuigenissen over de Westerse religieuze opvattingen en missionaire praktijken in de voormalige Belgische kolonie Congo en het mandaatgebied Rwanda. Een tweede tentoonstelling toont een selectie uit de rijke collectie Congofotografie van KADOC. Daaraan is ook een nummer van het kunsttijdschrift Vlaanderen gekoppeld. In de universiteitsbibliotheek zal een tentoonstelling de relatie van de universiteit met Congo en meer specifiek de geschiedenis van Lovanium belichten, terwijl samen met CRKC wordt gewerkt aan een presentatie van de etnografische collecties van de religieuze instituten. Die tentoonstelling vindt vermoedelijk plaats in het Parkmuseum. Naast deze tentoonstellingen is ook een internationaal colloquium gepland dat het thema “Religie en kolonisatie” in een ruimer en comparatief kader zal plaatsen. Ten slotte wordt ook gewerkt aan een fotoboek waarin verschillende aspecten van het overkoepelende thema aan bod komen, telkens ingeleid door een kort essay. Daarvoor wordt een beroep gedaan op diverse specialisten en worden naast de KADOC-collectie ook andere fotocollecties geconsulteerd.] Ter voorbereiding van deze activiteiten verleende de Vlaamse Gemeenschap een impulsfinanciering (internationaal erfgoedproject) om mondelinge bronnen over de receptie en perceptie van Westerse religieuze opvattingen en praktijken in Congo en Rwanda (1885-1960) aan te maken. Die moeten licht werpen op de receptie door de autochtone bevolking van de missionaire aanwezigheid, de introductie van het christendom en hun impact op de religieuze beleving, de culturele tradities en praktijken. Waar vroeger het missionaire verhaal louter of althans grotendeels vanuit westers (Vlaams) standpunt werd gezien, zullen deze bronnen het mogelijk moeten maken om een wederkerig perspectief te ontwikkelen. Op 15 december werd cineast Jean-Michel Kibushi aangeworven. Hij vertrekt in januari 2009 naar Kinshasa voor een eerste opnamecampagne, vooral in Kinshasa. Het projectontwerp, de campagnes en ook de gebruikte vragenlijsten werden ontwikkeld in nauwe samenspraak met de Afrikaanse projectpartner12. Met deze actielijnen bouwt KADOC verder op vroeger verworven expertise en op bestaande samenwerkingsverbanden, o.m. gegroeid uit het ontwikkelingsgericht erfgoedproject "Afrika 11

Stuurgroep Congo 2010: Bambi Ceuppens (Centrum voor Afrika-onderzoek K.U.Leuven en Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren), Bram Cleys (KADOC-K.U.Leuven), Filip De Boeck (Centrum voor Afrika-onderzoek K.U.Leuven), Bruno De Meulder (K.U.Leuven Groep Wetenschap & Technologie), Jan Klinckaert (CRKC), Johan Lagae (Universiteit Gent, Vakgroep Architectuur en Stedenbouw), Françoise Morimont (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren), Mieke Van Damme, David Van Reybrouck, An Vandenberghe (KADOC-K.U.Leuven), Vincent Viaene (K.U.Leuven), Zana Aziza Etambala (K.U.Leuven Fac. Sociale wetenschappen), Ria Christens (Annuntiaten van Heverlee), Sabine Cornelis (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Carine Dujardin (KADOC-K.U.Leuven), Pierre Kita Kyankenge Masandi (K.U.Leuven Fac. Psychologie en pedagogische wetenschappen), Godfried Kwanten (KADOC-K.U.Leuven), Philippe Marechal (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren), Yves Segers (ICAG-K.U.Leuven), Dirk Van Overmeire, Patricia Van Schuylenbergh (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren), Daniël Vangroenweghe, Luc Vints (KADOC-K.U.Leuven). 12 Structurele partners: Koninklijk Museum voor Midden-Afrika Tervuren; Musées Nationaux du Ruanda; Université de Lubumbashi; Centre de Documentation sur le Katanga et les régions avoisinantes (CEDEKA); Université de Kinshasa (UNIKIN), Département des Sciences Historiques; Universiteit Gent, Vakgroep Architectuur en Stedebouw; K.U.Leuven, Institute for Anthropological Research in Africa. Experts: Zana Aziza Etambala (K.U.Leuven), Pierre Kita Kyankenge Masandi (K.U.Leuven); Björn Rzoska (FARO, Vlaams steunpunt cultureel erfgoed); Mieke Van Damme (U.Gent/CRKC); Daniël Vangroenweghe (U.Gent); Leen Van Molle (K.U.Leuven); Paul Serufuri, Kiangu Sindani en acob Sabakinu Kivulu (Unikin): prof. Dibwe dia Mwembu (CEDEKA); Byanafashe Déo (Université nationale du Rwanda).

46

vertel(t)(d): de immateriële neerslag van het koloniale verleden in Vlaanderen" (K.U.Leuven, Onderzoekseenheid Instituut voor Antropologie in Afrika) en de samenwerking met de vzw Afrikagetuigenissen. Op 15 mei en 25 juni werd nog overleg gepleegd met deze organisaties, o.m. over de bewaring en verdere valorisatie van de verzamelde mondelinge getuigenissen.

3.2.5. Religie, kunst en culturele identiteit 3.2.5.1. Culturele identiteit en architectuur in West-Europa De werkzaamheden van de Onderzoeksgemeenschap werden in 2008 afgesloten. Als negende deel in de reeks KADOC-Artes verscheen: Linda Van Santvoort, Jan De Maeyer & Tom Verschaffel, eds. Sources of Regionalism in the Nineteenth-Century Architecture, Art and Literature.Zie ook 4.2.2.

3.2.5.2. Historisme, kunst en samenleving in de Rijn-Maasregio De publicatie van de handelingen van de workshop ‘Historicism, Art and Society in a Catholic Environment and the Development of Cultural Identity in the Rhine-Maas Interregio: tensions between Nationalism and Regionalism’ (2004) werd afgerond. Als tiende deel in de reeks KADOC-Artes verscheen: Wolfgang Cortjaens, Jan De Maeyer & Tom Verschaffel, eds. Historism and Cultural Identity in the Rhine-Meuse Region. Tensions between Nationalism and Regionalism in the Nineteenth Century. Historismus und kulturelle Identität im Raum Rhein-Maas. Das 19.Jahrhundert im Spannungsfeld von Regionalismus und Nationalismus. Zie ook 4.2.2.

3.2.5.3. Kerkenbouw na 1945 in Nederland, Vlaanderen en Duitsland In samenwerking met het Cuypersgenootschap, het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, en het Regionaal Historisch Centrum Limburg werd in september 2007 in Maastricht het internationaal colloquium ‘Kerkenbouw vanaf 1945 in het gebied van Rijn en Maas’ georganiseerd. De referaten hadden betrekking op de kerkhistorische, kunsthistorische, bouwkundige, theologische en liturgische ontwikkelingen. De publicatie van de proceedings in de reeks KADOC-Artes13 werd voorbereid.

3.2.5.4. De rol van de ingenieur in de Belgische samenleving Het OT-project Engineering a New World, The Role of Engineers in Modern Society,1815 – 1890, dat op 1 oktober van start ging, wordt door ASRO, het Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening van de K.U.Leuven gerealiseerd in samenwerking met KADOC. Het project ambieert een coherente synthese van het sociale profiel van de ingenieur in West-Europa doorheen de 19de eeuw. De sociale functies van de ingenieur en de interactie met de moderne samenleving zullen worden onderzocht op een internationaal, comparatieve wijze binnen de verschillende nationale contexten van België, Engeland, Frankrijk en Duitsland/ Pruisen. Het onderzoek omvat twee complementaire invalshoeken. De interne invalshoek richt zich op de professionalisering van het ingenieursberoep en wordt onderzocht vanuit ASRO. Het KADOC-luik, uitgevoerd door Pieter Raymaekers, omvat de externe invalshoek, waarbij het maatschappelijke discours over de ingenieur centraal staat. Ingenieurs speelden een sleutelrol in de industrialisering en mechanisering van de moderne samenleving. Ze konden een hoge maatschappelijke status verwerven omwille van hun rol als partner en actor in de ontwikkeling van een moderne wereld. Vanuit KADOC richt men zich op de interactie tussen de ingenieur en de samenleving, waarbinnen de overheid, de industrie, de gangbare ideologieën en de Kerk als belangrijkste actoren optraden. We analyseren in welke mate en op welke manier deze actoren de ingenieur binnen hun eigen maatschappelijke visie instrumentaliseerden. Daarbij wordt aandacht geschonken aan de sociale invloed en macht die de ingenieur zelf bezat en hoe de verschillende actoren tegen deze machtspositie aankeken.

13

Wetenschappelijk Comité Kerkenbouw na 1945: Jan Dekkers (Cuypersgenootschap), Jan De Maeyer (KADOCK.U.Leuven), Jean Gardeniers, Antoine Jacobs (Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap), Kees Schutgens (Regionaal Historisch Centrum Limburg), Sander van Daal en Bart Wiekart.

47

Tijdens de eerste maanden werd een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd naar de ontwikkeling van het ingenieursberoep in de vier verschillende landen. Daarnaast werd er een prospectie uitgevoerd van het bronnenmateriaal in verband met België. Deze prospectie omvat de universiteitsbibliotheek en het archief van de K.U.Leuven, de U.L.B en de Universiteit Gent. Ook de Campusbibliotheek Arenberg werd grondig doorgenomen. De stuurgroep van het project kwam tot nu toe drie keer samen.14 Op deze vergaderingen rapporteerden beide onderzoekers over de voortgang van hun activiteiten en werd het onderzoeksschema verder aangescherpt. Op 23 maart 2009 is er een eerste onderzoeksseminarie gepland, met medewerking van internationale experts zoals André Guillerme en Ernst Homburg (Universiteit Maastricht).

3.2.5.5. Sint-Lucasscholen Wilfried Wouters werkte onder KADOC-begeleiding verder aan zijn proefschrift De SintLucasscholen en de ontwikkeling van de christelijke kunst, 1900-1958.

3.2.5.6. Pelgrimbeweging KADOC realiseerde een eerste, tussentijdse publicatie en tentoonstelling over de geschiedenis van de Pelgrimbeweging in Vlaanderen. Zie Publicaties en tentoonstellingen, 4.2 en 4.3.

3.2.5.7. Loci Sacri De publicatie van de acta van het internationaal colloquium "Loci Sacri: Sacred Places and Their Secrets" (26-28 september 2007, Leuven) in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society werd in 2008 voorbereid. Het colloquium kaderde in het Europese project “Herbestemming van Religieus Erfgoed”, dat het toekomstperspectief van de Leuvense Abdij van Park mee begeleidt. Behalve met de stad Leuven en de provincie Vlaams-Brabant werd bij de voorbereiding van deze onderzoeksbijeenkomst ook nauw samengewerkt met CRKC en het expertisebureau Sien15.

3.2.5.8. Architectuurgeschiedenis na 1945 In het kader van de Associatie K.U.Leuven participeerde KADOC in de ZwOP (Zwaartepuntonderzoeksprogramma )-aanvraag ‘Studie van architectuurhistorische en bouwhistorische aspecten van het Vlaams architecturaal erfgoed uit de naoorlogse periode (na 1945). Bijdrage tot de patrimoniale waardebepaling met het oog op een duurzame omgang met dit erfgoed. Andere partners zijn de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (departement architectuur Sint-Lucas, afdeling Architectural History and Cultural Hermeneutics), ASRO-K.U.Leuven en het Architecture Archive – Sint-Lukasarchief vzw16.

3.2.5.9 Thematische inventarisatie 20ste-eeuwse kerken (Vlaamse Gemeenschap, VIOE) Van juni tot december realiseerde KADOC in samenwerking met enkele partners een register van de kerken en kapellen in het Vlaamse Gewest, die nieuw werden gebouwd tussen 1914 en 2000. De opdracht daartoe ging uit van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) op vraag van minister Dirk Van Mechelen. Deze dienstopdracht werd uitgevoerd door een consortium van drie instellingen, met name de Onderzoekseenheid ’Architectuurgeschiedenis en Monumentenzorg' van het Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO) van de K.U.Leuven, het departement architectuur Sint-Lucas van de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (WENK) en KADOC-K.U.Leuven. Zo werd aangesloten bij het Zwaartepunt Onderzoeksprogramma (ZWOP) Architectuurgeschiedenis na 1945 (zie 3.2.5.8.).

14 Stuurgroep: Krista De Jonge (K.U.Leuven), Luc Verpoest (K.U.Leuven), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Geert Vanpaemel (K.U.Leuven), Dirk Van de Vijver (Universiteit Utrecht), Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven). 15 Wetenschappelijk Comité Loci Sacri: Thomas Coomans (VUB), Herman De Dijn (HIW-K.U.Leuven), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven), Rajesh Heynickx (K.U.Leuven Fac. Letteren) en Bart Verschaffel (UGent; Vakgroep Architectuur en Stedenbouw). 16 Promotorencollectief Architectuurgeschiedenis na 1945: Yves Schoonjans (VUB en Sint-Lucas), Sven Sterken (Sint-Lucas Brussel), Jos Vandenbreeden (Architecture Archive - Sint-Lukasarchief vzw), Krista De Jonge (ASRO-K.U.Leuven), Luc Verpoest (ASRO-K.U.Leuven), Rajesh Heynickx (Sint-Lucas Brussel, MoSaK.U.Leuven, U.Antwerpen), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven).

48

Conform de in het bestek beschreven opdracht, kwam de Stuurgroep17 drie keer samen, met name op 6 juni (startvergadering), 10 september (tussentijds overleg) en 26 november (presentatie eindrapport). Promotoren en projectmedewerkers pleegden regelmatig overleg. Er vonden bijeenkomsten plaats op 18 augustus, 3 en 30 september, 15 en 21 oktober, 3, 18 en 24 november . Projectmedewerker Annick Tansens coördineerde vanuit KADOC-K.U.Leuven de werkzaamheden. Zij werd bijgestaan door twee projectmedewerkers, m.n. Zsuzsanna Böröcz (i.o.v. ASRO-KULeuven) en Veronique Boone (i.o.v. Sint-Lucas–Gent/Brussel). Deze beide medewerkers legden zich in het bijzonder toe op de ontwikkeling van de methodologie voor de waardebepaling, de gevalsstudies en de redactie van een oriënterende voorbeeldenlijst van het 20steeeuws kerkenpatrimonium in Vlaanderen. Er werden in totaal 723 nieuwgebouwde kerken en 247 private kapellen opgenomen in een geautomatiseerd register. De verzamelde gegevens laten een eenduidige identificatie toe van de betrokken bouwwerken, evenals een duidelijke situering in tijd (realisatie), ruimte (plaatsbepaling) en historische context. Het onderzoeksrapport brengt een voorlopig nog weinig bekende kavel van het 'erfgoedlandschap' in kaart en leverde enkele verrassende inzichten op. Het instrumentarium staat klaar om te worden aangewend voor het vervolledigen van het corpus, een verdieping van de gegevensverzameling, verder studiewerk en een evenwichtige waardestelling van het totaalpakket 20ste-eeuwse kerken en kapellen. Zie ook KADOC-Nieuwsbrief 2009, 1 pag. 4-7.

3.2.5.10. 350 jaar Sint-Laurentiusparochie Antwerpen In het najaar van 2009 viert de Antwerpse Sint-Laurentiusparochie haar 350ste verjaardag en de 75ste verjaardag van de bouw van de merkwaardige Sint-Laurentiuskerk. Die dubbele verjaardag wordt herdacht met diverse activiteiten, onder meer een tentoonstelling en een colloquium. Bij beide werd KADOC inde loop van 2008 nauw betrokken in het kader van de vermelde “inventarisatie 20ste-eeuwse kerken” in het algemeen en zijn onderzoek over de Pelgrimbeweging in het bijzonder. De SintLaurentiuskerk is immers een van de hoogtepunten van die beweging van vernieuwing in de christelijke kunst.

3.2.6. Cultuur en media 3.2.7. Intermediaire structuren en sociale realiteiten 3.2.7.1. De Grens voorbij / Passer la frontière Aansluitend bij het internationaal erfgoedproject (Vlaamse Gemeenschap) Grenzeloos boeiend (zie www.petitesbelgiques.be), konden Amsab-ISG en KADOC-K.U.Leuven eind oktober 2007 een projectaanvraag introduceren bij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, Interreg IV. Doelstelling is het migratie-erfgoed in zowel Noord-Frankrijk als Vlaanderen grensoverschrijdend toeristisch en educatief te valoriseren. Een breed partnerschap ondersteunt deze aanvraag: de provinciebesturen van West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen, het Centre de Recherche sur l’Histoire, la Civilisation et les Cultures du Monde Occidental van de Université de Valenciennes et du HainautCambrésis (CRHiCC), het Institut International Erasme - Maison des Sciences de l’Homme Nord-Pasde-Calais, de vakgroep Geschiedenis van de Universiteit Gent, Amsab-ISG, K.U.Leuven Campus Kortrijk en KADOC-K.U.Leuven. Het dossier werd ontvankelijk verklaard. In de loop van 2008 moesten t.g.v. de gewijzigde instructies van de subsidiegevers, nog enkele aanpassingen worden aangebracht in de projectbegroting. Definitief uitsluitsel over deze projectaanvraag wordt verwacht in de zomer van 2009.

3.2.7.2. Religie en migratie Het FWO-project Religie, cultuur en alteriteit. Vlaams/Belgische migranten in Noord-Frankrijk en Parijs (1850-1960) met onderzoeker Henk Byls wil een grondig historisch onderzoek verrichten naar de determinanten, de evoluties en processen van de culturele identiteiten van de Belgische 17

Stuurgroep 'Inventaris 20ste-eeuwse kerken': Jan De Maeyer (KADOC, promotor-woordvoerder), Linda Van Santvoort (UGent), Luc Verpoest en Krista De Jonge (KULeuven, ASRO), Annick Tansens (projectmedewerker KADOC), Zsuzsanna Böröcz (projectmedewerker ASRO), Veronique Boone (projectmedewerker Sint-Lucas Brussel/Gent), Sven Sterken (Sint-Lucas), Yves Schoonjans (Sint-Lucas), Peter Heyrman (KADOC), Jan Klinckaert (CRKC), Leen Meganck (VIOE), Els Hofkens (VIOE), Thomas Van Driessche (VIOE), Marleen Martens (VIOE), Elise Hooft (VIOE), Thomas Coomans (VUB), Sonja Vanblaere (VIOE) en Madeleine Manderyck (RO).

49

migranten(gemeenschappen) die zich tussen 1850 en 1960 definitief in Frankrijk hebben gevestigd. Er wordt hierbij gefocust op drie regio's: de Rijselse agglomeratie, de landgebieden ten westen en noorden van Parijs en Parijs zelf. Dit vierjarige project nam een aanvang op 1 januari en dient te resulteren in een doctoraal proefschrift. In het eerste werkjaar werd de voornaamste wetenschappelijke literatuur betreffende de casus verkend. Heel wat tijd werd geïnvesteerd in het verwerken en evalueren van methodologische benaderingswijzen. In het kader van het thema Archieven en herinnering werd een bijdrage geleverd aan de Dag van de Nieuwste Geschiedenis (Belgische migranten in (Noord)-Frankrijk). Met betrekking tot het onderzoek werden volgende archieven bezocht: Archives diocésaines de Lille, Archives départementales du Nord, Archives municipales de Lille, Archives municipales de Roubaix, Archives municipales de Tourcoing, Archives départementales de la Seine Maritime (Rouen), Archives départementales de l'Eure (Evreux), Archieven van de Jezuïeten Heverlee, Archieven van de Minderbroeders Sint-Truiden. [Zie Nieuwsbrief 2008, 5-6, p. 8-11] Het project wordt begeleid door een wetenschappelijke stuurgroep18 die tweemaal vergaderde (11 april en 3 oktober).

3.2.7.3. Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen Het kortlopende project "Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen (18301990)” ging op 3 november definitief van start. Met middelen van het FWO-Max Wildiersfonds realiseren KADOC en Amsab-ISG een repertorium, een stafkaart van het documentaire erfgoed dat een licht werpt op de geschiedenis van migratie en integratie in Vlaanderen en in het bijzonder op de archieven, publicaties en audiovisuele bestanddelen die gevormd en bewaard worden door de organisaties van migranten19. De data zullen ingevoerd worden in Archiefbank Vlaanderen en ODIS. In 2008 werd alvast een algemene oriëntatie uitgevoerd. KADOC zal zich in het bijzonder toeleggen op de regio Genk. Amsab neemt de agglomeratie Gent voor zijn rekening. Beide centra zullen de migrantenorganisaties en het door/over hen bewaarde erfgoed uit het arrondissement Antwerpen prospecteren. Eind 2009 is een workshop gepland. In de beginfase werd tijd genomen voor een algemene literatuurstudie rond archivering, cultureel erfgoed van migranten en een korte inleiding in migratiegeschiedenis. Verkennend werd gespoord naar gelijklopende projecten in het buitenland. In een tweede fase startte onderzoeksmedewerker Karim Ettourki met het collecteren van informatie over migrantenorganisaties aansluitend bij de geografische afbakening van het project. Aan de hand van deze verzamelde gegevens, zowel in tijdschriften, boeken als via het internet, werd een zo uitgebreid mogelijk repertorium opgesteld van het huidige verenigingsleven in Genk. De grote koepelorganisaties alsook de kleine lokale verenigingen werden in kaart gebracht. Daarop steunend konden de eerste contacten in december plaatsvinden met de verenigingen Internationaal Comité, de Griekse gemeenschap Genk en EvrouThraki. KADOC is ook als partner betrokken bij het ontwikkelingsgericht erfgoedproject (Vlaamse Gemeenschap) "Ontwikkeling van expertise en expertise-uitwisseling in verband met de prospectie naar en ontsluiting van erfgoed over immigratie naar Vlaanderen en Brussel in de 20ste eeuw", een initiatief van CEMIS U.Antwerpen. Een staflid was betrokken bij de redactie van het projectvoorstel en zetelt in de Stuurgroep. Een eerste bijeenkomst is gepland in februari 2009.

3.2.7.4. Vlaamse migranten in Wallonië Het KADOC-project voor het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd over het thema van de Vlaamse migratie naar Wallonië ging eind 2008 definitief van start, nadat het door de Deputatie was goedgekeurd. Aanvankelijk werd het eerder aanvaarde project ‘(Kans)Armoede in historische perspectief’ aangevat, maar dit werd, na goedkeuring door de werkgroep, uitgesteld omdat wegens de omvang én de complexiteit van het armoedethema een langere voorbereidingsperiode noodzakelijk 18 Promotorencollectief 'Religie, cultuur en alteriteit': Didier Terrier, Université de Valenciennes et du Hainaut Cambrésis; Anne Morelli, (ULB); Idesbald Goddeeris (Mosa K.U.Leuven), Jan De Maeyer en Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven) 19 Stuurgroep 'Stafkaart Migrantenmiddenveld': Jan De Maeyer en Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven, woordvoerder), Idesbald Goddeeris (K.U.Leuven), Leen Beyers (K.U.Leuven / Museum aan de Stroom Antwerpen), Chris Timmerman (U.Antwerpen), Henk De Smaele (U.Antwerpen), Gita Deneckere (U.Gent), Frank Caestecker (U.Gent), Guy Vanthemsche (VUB), Wouter Steenhaut, Geert Van Goethem en Piet Creve (AmsabISG).

50

bleek. Het is echter de uitdrukkelijke bedoeling van KADOC om een project over armoede in Vlaanderen binnen het kader van het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd te realiseren. Intussen was er dus de opportuniteit een project op te starten over de Vlaamse migratie naar Wallonië. Dat tentoonstellings- en publicatieproject wil belichten hoe het komt dat zoveel Walen Vlaamse roots hebben. In de negentiende en twintigste eeuw zijn duizenden Vlamingen naar Wallonië vertrokken om de armoede te ontvluchten. Ze vestigden er zich definitief, vooral in Charleroi, de Borinage, het Centre en Luik. De eerste golf zocht een beter leven in ‘de Walen’ in de periode 18401850. Rond 1885 kwam een tweede ‘exodus’ op gang. Die hield aan tot in de jaren 1950. Uit sommige streken vertrok bijna de helft van de bevolking. Dat was o.m. in het Oost-Vlaamse Zele het geval. In de tweede helft van de negentiende eeuw verlieten de Zelenaren massaal hun geboorteplaats voor Gilly bij Charleroi. Ook heel wat Vlaamse boeren zochten hun heil in Wallonië, onmiddellijk voor en na de Tweede Wereldoorlog. In Vlaanderen was de grond te schaars en te duur, terwijl Waalse hoeven vruchteloos op zoek waren naar opvolgers. En ook vandaag verlaten nu welgestelde Vlamingen hun geboortegrond om in Wallonië (goedkopere) ruimte te zoeken. Al deze fenomenen willen we via diverse invalshoeken en in een totaalprogramma belichten. Naast een hoofdtentoonstelling in Gent, waarvoor ook de samenwerking (en eventuele uitwisseling) met een Waalse partner wordt nagestreefd, wordt ook gedacht aan een foto-opdracht over ‘Vlaamse relicten in Wallonië’ of ‘Vlaamse migranten nu’, een fototentoonstelling in KADOC over ‘migranten in Vlaanderen nu’, een begeleidende publicatie en een lessenreeks. Dit alles zal in de loop van 2009 verder worden uitgewerkt.

3.2.7.5. Geschiedenis van het Imeldaziekenhuis Bonheiden KADOC kreeg de opdracht tot het realiseren van een grondige historisch-wetenschappelijke studie over de geschiedenis van het Imeldaziekenhuis van Bonheiden. Doel is het vatten van de historische biografie van dit regionaal ziekenhuis als dienstverlenende instelling voor mens en gemeenschap. Het project ging van start op 1 april, bij de indiensttreding van onderzoeksmedewerker Jo Deferme. De stuurgroep20 vergaderde op 12 juni en 27 november. De wortels van het Imeldaziekenhuis liggen bij de zusters Norbertienen van Duffel, die in 1933 in Bonheiden een sanatorium oprichtten. In 1961 werd de erkenning verkregen voor een algemeen ziekenhuis en twee jaar later werd het sanatorium gesloten. Rond 1970 verzelfstandigde het ziekenhuis en kwamen zowel exploitatie als eigendom in handen van de eigen vzw Imelda. Al in de tweede helft van de jaren 1970 werd een nieuw ziekenhuis bijgebouwd. In de loop van de jaren 1980 breidde de medische dienstverlening zich uit tot alle basisdisciplines en enkele subspecialisaties. Het ziekenhuis ging zich vooral profileren op het vlak van de cardiologie en de medisch-technische diensten. Steeds wanneer er zich nieuwe uitdagingen aanboden, sprong Imelda snel mee op de kar. Toen in de jaren 1980 de vergrijzing zich aankondigde en de overheid de omvorming van acute bedden naar rusthuisbedden stimuleerde, opende Imelda een eigen rusthuis De Dertien Eiken (later aangevuld met Den Olm). In de loop van de jaren 1990 stelde men overal een verkorting van verblijfduur in ziekenhuizen vast. Het Imeldaziekenhuis reageerde met de bouw van een dagziekenhuis. Naast de literatuurstudie werden ook de basisreeksen van het archief van het Imeldaziekenhuis doorgenomen (raad van beheer, directie, ondernemingsraad, correspondentie medische raad, en wat losse dossiers). Ook werd bepaald welke externe archieven geraadpleegd zullen worden en welke interviews zullen worden afgenomen. Ook werd de vraagstelling verfijnd en aangevuld. De studie van het Imeldaziekenhuis vormt om meerdere redenen een boeiende uitdaging: de instelling is uitgebouwd tot een belangrijk streekziekenhuis, biedt een brede medische dienstverlening en is steeds flexibel en ambitieus omgesprongen met zowel medische als beleidsmatige uitdagingen. In de periode na de Tweede Wereldoorlog, en vooral vanaf de jaren 1960, kende de gezondheidszorg in België immers een sterke ontwikkeling. Dat geldt zeker ook voor de ziekenhuizen, die in deze periode uitgroeiden tot complexe organisaties, waarin zowel medische en verpleegkundige, bestuurlijke en financiële, als ethische en levensbeschouwelijke overwegingen en uitdagingen de aandacht opeisten. [Zie Nieuwsbrief, 2008, 11-12, p.4-7] 20

Stuurgroep 'Imelda Bonheiden': Hugo Prims, Paul Maertens, Filip De Somer/J.P. Van Boxelaer, Sonja De Pooter en Johan Cuypers (Imeldaziekenhuis Bonheiden), Rita Schepers (K.U.Leuven), Mieke Grypdonck (Univ. Utrecht en U.Gent), Bernadette Dierckx-de Casterlé (Centrum voor Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap K.U.Leuven), Jan De Maeyer, Peter Heyrman, Luc Vints en Jo Deferme (KADOC-K.U.Leuven).

51

3.2.7.6. Geschiedenis ACV-Metaal Op 16 oktober ging het project "Geschiedenis ACV-Metaal" van start. Het project behelst de realisatie van een historisch-wetenschappelijke synthesetekst over de geschiedenis van ACV-Metaal (ca. 1890heden). Het onderzoek beoogt een totaalbeeld van de metaalvakbond in historisch perspectief, vanaf het einde van de 19de eeuw tot vandaag. Daarom zal deze 'historische biografie' van ACV-Metaal vanuit zeer diverse invalshoeken worden ontwikkeld, met aandacht voor zo veel mogelijk aspecten van haar levensloop: ontstaansgeschiedenis van de belangrijkste afdelingen en van de federatie, structurele ontwikkelingen van de Christelijke Centrale der Metaalbewerkers van België (CCMB), de verhoudingen tussen de lokalenregionale afdelingen en de federatie, de rol van opmerkelijke bestuursleden en militanten, de evoluties betreffende aansluitingen, actiemiddelen en vertoog, dienstverlening, syndicale en maatschappelijke visie van de metaalvakbond, haar belangrijkste realisaties. Voor de concrete uitvoering van het project werd onderzoeksmedewerker Krista Caimo aangeworven. Die staat ook in voor de redactie van het onderzoeksrapport. Dit moet al eind juni 2009 in een eerste (voorlopige) versie worden opgeleverd. Op de eerste bijeenkomst van de Stuurgroep21 op 12 december werd een voorlopige synthesetekst van de geschiedenis van ACV-Metaal tot 1936 besproken, inclusief een voorlopige bibliografie en diverse datareeksen (loonaanpassingen, productie, syndicalisatiegraad, ledenaantallen, …). Een ondersteunend archivaris/documentalist (Katrien Weyns) prospecteert en lokaliseert deeltijds aanvullend bronnenmateriaal. Zij assisteert ACV-Metaal bij de selectie van door de centrale bewaarde (analoge en digitale) archiefbestanddelen, in voorbereiding van hun bewaargeving bij KADOCK.U.Leuven. Aan de organisatie wordt ook advies verleend betreffende hun huidige en toekomstige archiefzorg.

3.2.7.7. Erfgoed Coöperatieve Beweging in Europa In 2008 werd een projectaanvraag ingediend bij het Culture programme van het Education, Audiovisual and Culture Executive Agency van de Europese Commissie, met als titel Our Past, Our Future - Co-operative heritage in Europe. Projectpartners zijn het Co-operative College Manchester (Verenigd Koninkrijk), Cooperatives Europe (Europese koepelorganisatie, Brussel), EuroCoop – European Community of Consumer Cooperatives (koepelorganisatie van verbruikscoöperaties), Federazione Trentina della Cooperazione (Italië), Zentralverband deutscher Konsumgenossenschaften e.V. (Duitsland), Credit Co-operatif Foundation (Frankrijk), European Research Institute on Cooperative and Social Enterprises (Euricse, Italië), Institut per la Promocio i la Formacio Cooperatives (IPFC, Spanje) en KADOC-K.U.Leuven. Deze partners willen een breed programma ten uitvoer liggen (2009-2014), met als doelstelling het erfgoed van de coöperatieve beweging in Europa beter te ontsluiten en publieksgericht te valoriseren. Volgens de meest recente berichten werd het project spijtig genoeg niet weerhouden door het Agentschap, maar er wordt overwogen de aanvraag opnieuw in te dienen.

3.2.7.8. Unizo KADOC verleende inhoudelijk advies aan Unizo in voorbereiding van het door deze organisatie opgezette Bestuurdersconventie van 23 november 2008, met als thema "Zien wat anderen niet zien". N.a.v. het zestigjarig jubileum van NCMV/Unizo werd door communicatiebureau Absoluut een presentatie gerealiseerd aangaande de geschiedenis van het verbond en haar impact op het overheidsbeleid voor zelfstandige ondernemers. KADOC tekende mee voor het scenario en leverde ook diverse audiovisuele bronnen aan.

3.2.7.9. Caritas en Diakonie KADOC werkte mee aan de internationale workshop “ ‘Dynamische Zeiten’ für Diakonie und Caritas?”, een vergelijking tussen enerzijds de protestantse en de rooms-katholieke benadering en anderzijds de situatie in Duitsland en die in de Noord-West-Europese buurlanden. Die vond plaats op 30 mei en 1 juni aan de Ruhr-universiteit in Bochum. De tweedaagse studiebijeenkomst kaderde in het “Teilprojekt 21

Stuurgroep 'ACV-Metaal': Marc De Wilde, Paul Liakos, Karel Van Gutte, Bernard Wilmotte, Guido Nelissen, Lieve De Preter, Tony Janssen (ACV-Metaal), Wim Trommelmans, Jan De Maeyer, Luc Vints, Peter Heyrman, Krista Caimo, Katrien Weyns (KADOC-K.U.Leuven).

52

II b der DFG-Forschergruppe Transformation der Religion nach 1945”. KADOC-directeur Jan De Maeyer bracht er een lezing. Op de workshop stond deze vraag centraal: welke veranderingsprocessen maakten diaconie aan protestantse zijde en caritas aan katholieke zijde na de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder in de jaren 1960 door. Onder diaconie worden alle private of collectieve uitingen van sociale empathie en solidariteit verstaan, geconcretiseerd in sociale hulp, instellingenzorg voor zieken, andersmobielen en bejaarden, opvang en begeleiding van probleemjongeren. De Belgische situatie vertoont een heel eigen beeld. Enerzijds wisten de christelijke verzorgingsinstellingen er in de jaren 1960 vanuit een defensieve reflex de publieke eisen tot modernisering en professionalisering om te buigen in een comparatief voordeel. Anderzijds kenden ook in België christelijke solidariteitsacties die in de context van de jaren 1960 het licht zagen, zoals Broederlijk Delen (jaarlijkse vastencampagne ontwikkelingssamenwerking), Welzijnszorg (jaarlijkse adventscampagne rond kansarmoede) of de cv Hefboom (alternatieve economie), een sterke dynamiek.

3.2.8. Jeugd, opvoeding en onderwijs 3.2.8.1. Onderzoek naar de historische ontwikkeling en kenmerken van het katholiek onderwijs in de Limburgse mijnregio (ca. 1906-heden). In 2008 werd door KADOC op vraag van de Erfgoed Mijn-Regio (Projectvereniging Mijnstreek) een onderzoeksproject op de sporen gezet over de geschiedenis van het katholiek onderwijs in die regio. Naast een algemene historische duiding van het evoluerend onderwijslandschap in de betrokken regio, omvattende As, Beringen, Genk, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren en Maasmechelen. Er zullen minimaal zes specifieke gevalstudies worden ontwikkeld. Bijzondere aandacht gaat uit naar de zogenaamde cité-scholen. In de casestudies zal zowel aandacht worden besteed aan de institutionele ontwikkeling van het scholenlandschap, hun structurele organisatie, hun financiering, hun ruimtelijke inplanting als aan het evoluerend pedagogisch project dat door hen ten uitvoer werd gelegd. Daarbij dient in het bijzonder onderzoek te gebeuren naar het profiel van directie en onderwijzend personeel, de infrastructuur, de rekrutering van leerlingen, het aangeboden programma (inclusief extrascolaire activiteiten), de inbedding van de betrokken instellingen in de lokale gemeenschappen enzovoort. De analyse moet resulteren in een evaluatie van de algemene, evoluerende schoolcultuur binnen die instellingen, inclusief de receptie en beeldvorming ervan door de leerlingen en de lokale gemeenschap. Hoewel het onderzoek in eerste instantie vooral in historisch perspectief wordt ontwikkeld, zal ook voldoende aandacht uitgaan naar de meer recente ontwikkelingen. Het project start in januari 2009, bij de indiensttreding van de onderzoeksmedewerker.

3.2.8.2. Jezuïetenonderwijs Vincent Viaene werkte een artikel af over “L’éducation jésuite en France du Nord et en Belgique au temps du réveil catholique”, voor een boek over de religieuze opvoeding in Rusland en het Westen op het breukvlak van 18de en 19de eeuw, uitgegeven door de Russische Academie van Wetenschappen. Het gaat om de handelingen van een congres te Moskou op 3-4 juni 2008.

3.2.8.3. Schoolarchieven bisdom Antwerpen Het bisdom Antwerpen, FoKAV-CRKC en KADOC ontwikkelden in 2008 een gezamenlijk project met als doelstelling het verzamelen van gegevens m.b.t. het erfgoed dat door lokale onderwijsinstellingen wordt bewaard. Welk soort erfgoed bewaren scholen nog? Over hoeveel materiaal gaat het? Waar en hoe ligt het opgeslagen en wordt het überhaupt wel beheerd? Op deze en vele andere vragen stoten specialisten wanneer ze met schoolerfgoed worden geconfronteerd. Het ontbreekt immers aan een degelijk overzicht van de nog bewaarde erfgoedgehelen en de problemen die scholen ondervinden bij het beheer van dit materiaal. Dit maakt het niet alleen zeer moeilijk om bepaalde erfgoedcollecties naar waarde te schatten, maar ook en vooral om hieromtrent een ondersteunend beleid te ontwikkelen.

53

Met de hulp van een enthousiaste groep vrijwilligers werd een enquête ondernomen bij 153 katholieke secundaire onderwijsinstellingen in het bisdom Antwerpen. De verzamelde gegevens worden centraal verwerkt in ODIS. Er vonden vier bijeenkomsten van de werkgroep plaats22. De gegevensverzameling (en de enquête) worden in 2009 gecontinueerd. Vervolgens zullen de resultaten worden ontwikkeld in een rapport.

22

Werkgroep Schoolarchieven Bisdom Antwerpen: Paul Jans, Frans Vanhoof, Luc Zaman (bisdom Antwerpen), Christiaan Zwijsen, Guido Landuyt, Lidy Vanhoof, Jurgen Vanhoutte (FoKAV), Hugo Cammaer en Peter Heyrman (KADOC-K.U.Leuven).

54

4. PUBLIEKSWERKING 4.1. Publieke diensten 4.1.1. Lezers 2008 was een druk jaar voor de Publieke Diensten met gemiddeld 10 % meer lezers, 9 % meer leeszaalbezoeken en 13 % meer geraadpleegde documenten. Dit zijn de hoogste aantallen sinds de jaren 2003 en 2004. Deze positieve cijfers zorgden wel voor een verhoogde werkdruk op de medewerkers van de leeszaal en van de archiefafdeling. Opvallend is het groeiend aandeel van nietwetenschappelijke erfgoedgeïnteresseerden. In totaal raadpleegden 883 lezers documentatie t.o.v. 806 in 2007. 73 % of 647 lezers waren nieuw en raadpleegden voor de eerste maal documentatie uit de KADOC collectie. Slechts 4,64 % of 41 buitenlandse lezers bezochten in 2008 KADOC. Voor 50 ‘virtuele lezers’ werden er stukken geraadpleegd uit de collectie in het kader van informatieverstrekking (zie 1.3.) Het aantal leeszaalbezoeken steeg met 229 (2800 t.o.v. 2571). Dit bracht de bezoekfrequentie op gemiddeld 10,75 bezoekers per openingsdag (260,5 in totaal). In 2008 was de leeszaal tussen 11 juli en 15 augustus niet open op zaterdag. Vooral van februari tot april 2008 was het zeer druk in de leeszaal met een piek van 328 bezoekers in maart. Dit mag vooral op het conto van de studenten worden geschreven die toen de hoofdbrok van hun bronnenmateriaal raadpleegden. Toch daalt het aantal studenten binnen de totale groep lezers lichtjes jaar na jaar (39,30% t.o.v.40,32% in 2007). Hoeveel studenten KADOC kan aantrekken, varieert sterk in functie van het aantal georganiseerde seminaries (zowel aan de K.U.Leuven als aan andere onderwijsinstellingen) waarvoor de kernbronnen zich op KADOC bevinden. 21,49% lezers raadpleegden in 2008 documentatie in functie van scripties en seminarieoefeningen, 15,59% bezochten KADOC in het kader van hun masterproef. Vooral de toename van het aantal studenten uit de hogescholen (12,10% t.o.v. 5,54% in 2007) springt in het oog, dit als resultaat van de samenwerking tussen KADOC en het departement Lerarenopleiding van de KHLeuven in het kader van de geplande tentoonstelling Bimbambeieren (KADOC, 19 februari tot 18 april 2009). De K.U.Leuven (inclusief Campus Kortrijk) was met 68,88% het best vertegenwoordigd onder de studenten-leeszaalbezoekers. De diversifiëring van het studentenpubliek qua studierichtingen blijft de laatste jaren stabiel, maar de daling van het aantal studenten geschiedenis (40,94% t.o.v. 49,68%) is wel opmerkelijk. Vooral uit de richtingen Psychologie en Pedagogische wetenschappen (11,40%), Kunstwetenschappen en Architectuur (22,51%) vonden heel wat studenten voor hun onderzoek de weg naar KADOC. De multidisciplinaire samenwerking tussen KADOC en deze laatste departementen is dan ook zeer intens. Verder raadpleegden 66 doctorandi of 7,35 % van het aantal lezers documentatie op KADOC.

55

Herkomst van de studenten-lezers 2008 Buitenlandse universiteiten 1,44%

Hogescholen 12,10%

UCL/ULg 0,58%

VUB/ULB/KUB 6,92%

UG 7,49%

KULeuven 68,88%

UA 2,31%

Studierichting studenten 2008

Godsdienstwetenschappen, theologie en wijsbegeerte 6,43%

Culturele studies 0,58% Rechten en criminologie 2,05%

Psychologie enGeneeskunde en lichamelijke pedagogische opvoeding wetenschappen 1,17% 11,40%

Economische richtingen en ingenieursopleiding 2,92%

Andere 1,17% Kunstwetenschappen en architectuur 22,51%

Filologie en taalopleidingen 4,39%

Antropologie 2,63%

Geschiedenis 40,94%

Communicatie en journalistiek 1,17%

Politieke en sociale wetenschappen 2,63%

Meer dan de helft van de lezers (53,35%) waren dus niet-wetenschappelijke erfgoedgeïnteresseerden. 103 bezoekers (9,46% t.o.v. 8,41% in 2007) deden beroep op KADOC in functie van een tentoonstelling of audiovisuele productie. De begeleiding van deze bezoekers en de opvolging van hun vragen is zeer arbeidsintensief. Door de diversiteit en de uitgebreidheid van de audiovisuele collectie zijn de zoekinstrumenten (vooral Aleph) niet altijd fijnmazig genoeg, wat heel wat opzoekwerk meebrengt voor de verantwoordelijke die de collectie beheert. De digitalisering en bruikleen van de stukken werd opgevolgd door de leeszaalmedewerkers.

56

Soort onderzoek, 2008

seminarieoefening 9,13%

tentoonstelling 7,13%

andere 13,59%

artikel 7,80% audiovisuele produktie 2,00%

scriptie 12,36%

bachelorproef 2,90%

boek 10,13%

persoonlijke interesse 11,69% masterproef 11,36%

doctoraatsverhandeling 7,35% film 0,33% licentiaatsverhandeling 4,23%

4.1.2. Geraadpleegde documentatie In 2008 werden in totaal 19.838 erfgoedeenheden geraadpleegd t.o.v. 17.586 in 2007, gemiddeld 76 erfgoedeenheden per openingsdag. De verhoudingen van geraadpleegd bibliotheek- en archiefmateriaal wijzigden nauwelijks. Ongeveer een derde van de geraadpleegde documentatieeenheden was bibliotheekmateriaal: 2.829 boeken en brochures, 389 congres- en activiteitsverslagen en 2.431 tijdschriftjaargangen. Een belangrijke trend is het stijgend aantal bestellingen van digitale repro’s (zie verder).

Geraadpleegde archiefdossiers per themaveld 2008

religieuze instituten 17,89%

opvoeding, onderwijs en wetenschap 2,70%

ideologie en politiek 32,80%

jeugd en sport 4,23% media en communicatie 3,47% kerken en religie 1,62% kunst en cultuur 5,70%

maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven 31,59%

De archiefcollecties waren goed voor 72% van de raadplegingen. In totaal werden er 14.189 archiefbundels geraadpleegd t.o.v. 12.391 in 2007. Dit betekent dat ongeveer 70 lopende meter

57

archief werd opgehaald en teruggebracht naar KADOC II, het depot te Heverlee. Dit is een zeer arbeidsintensieve workflow. Er werden voornamelijk archiefcollecties uit de themavelden ideologie en politiek (32,80%), maatschappelijke organisaties en maatschappelijk leven (31,59%) en kerken en religie & religieuze instituten (samen 19,51%) geraadpleegd. De gildedossiers van de Belgische Boerenbond spanden de kroon met 1050 geraadpleegde eenheden, dit in functie van dienstverlening aan de Landelijke Gilden (zowel aan lokale afdelingen als aan de provinciale en het nationaal secretariaat). Een andere topper uit de archiefcollectie vormt het Scheutarchief met 409 geraadpleegde archiefdossiers en 695 dossiers uit de fotocollectie. [zie Nieuwsbrief, 2008, 9-10, p.8-13; deze collectie werd gepresenteerd op het CREDIC-colloquium “Images et diffusion du christianisme. Images et expressions graphiques en contexte missionnaire”, Lyon, 28-30/8]. Ook het archief van de Redemptoristen werd opnieuw veelvuldig geraadpleegd (476 dossiers), samen met het archief van de Broeders Alexianen (394 dossiers), dit in het kader van een seminarieoefening in de tweede Bachelor Geschiedenis van de K.U.Leuven. Verder prijken in de top 10 van meest geraadpleegde archiefcollecties het archief van de Katholieke Partij & CVP Antwerpen (468 dossiers geraadpleegd in het kader van een doctorale verhandeling en diverse masterproeven aan de U.A.), het afdelingsarchief van Davidsfonds (342 dossiers) en het archief van CVP/CD&V nationaal (310 dossiers). In totaal werden 836 eenheden uit de kunstenaars- en atelierarchieven geraadpleegd. De collectie Van Humbeeck-Piron werd integraal geraadpleegd in functie van een publicatie, evenals het archief Jozef De Maegd in het kader van een bachelorproef. De archiefcollecties Bressers-Blanchaert en Dessauvage waren beide goed voor 62 geraadpleegde eenheden, gevolgd door de collectie Roderburg (36 eenheden) en Sint-Lucas Gent (21 eenheden). De raadpleging van grotere stukken zoals plannen en ontwerptekeningen wordt mede opgevolgd door collega's van de archiefafdeling, dit soms in KADOC II. De ‘virtuele raadplegingen’ stegen in 2008 slechts lichtjes omdat er weinig extra documentatie online is gezet.

4.1.3. Informatie- en adviesverstrekking en dienstverlening Informatiebemiddeling en de expertise van het personeel geven een meerwaarde aan de collecties. Die zorgen ervoor dat de lezer de gewenste informatie of verwijzing ontvangt. In 2008 werden 666 informatievragen beantwoord, ruim 1/3 meer dan in 2007. 42 vragen werden door buitenlandse onderzoekers of erfgoedgeïnteresseerden gesteld. Bijna 90% van de informatievragen konden via email afgewerkt worden. Vaak gaat het om brede thematische vragen of zeer specifieke vragen waarbij studenten, onderzoekers of erfgoedgeïnteresseerden moeten ondersteund worden in hun zoektocht in de grote diversiteit aan erfgoed dat op KADOC wordt bewaard. De grote aandacht voor publiekswerking binnen de erfgoedsector leidt de laatste jaren tot complexere vragen, waarbij vooral het reproluik en de ontlening van originele stukken (mits verzekering) een arbeidsintensieve opvolging vergen. De procedure waarbij digitale repro's op de interne KADOC server worden geplaatst en via een internetlink door de eindgebruiker gemakkelijk kunnen worden gedownloaded, zorgt voor een vlotte workflow en wordt door de klanten zeer gewaardeerd. Deze reproprocedure geldt vooral voor audiovisuele documentatie. Voor uittreksels uit publicaties en documenten uit archiefdossiers wordt nog steeds geopteerd voor fotokopieën omwille van de beperktere tijdsinvestering.

58

4.1.4. Output Bij hun eerste bezoek aan de leeszaal vullen de lezers een inschrijvingsformulier in, waarin zij o.a. de aard van hun onderzoek en het beoogde resultaat vermelden. Op basis van deze inschrijvingsformulieren kan volgende output worden geformuleerd: Soort onderzoek artikel audiovisuele productie bachelorproef boek doctoraatsverhandeling film licentiaatsverhandeling masterproef persoonlijke interesse scriptie seminarieoefening tentoonstelling andere totaal

2002 42 9 0 47 26 5 133 0 65 89 103 19 35 573

2003 26 7 0 19 16 2 114 0 47 88 68 18 55 460

2004 21 12 0 38 27 1 118 0 58 94 74 26 93 562

2005 32 6 0 34 34 2 124 0 61 91 127 30 67 608

2006 48 7 0 29 29 1 96 0 63 85 45 16 83 502

2007 32 20 17 70 48 0 55 36 75 58 67 43 84 605

2008 52 17 21 62 32 1 7 90 87 91 51 56 112 679

Er wordt hun ook expliciet gevraagd om van het concrete eindproduct (boek, artikel, verhandeling enz.) één exemplaar aan KADOC te bezorgen. In totaal bevat de KADOC-bibliotheek nu 1719 publicaties die zijn gerealiseerd op basis van materiaal uit de KADOC-collectie. Sinds de conversie naar Aleph in 2006 kan geregistreerd worden dat er jaarlijks een 40- à 70-tal titels bijkomen in deze categorie.

4.2. Publicaties en tentoonstellingen 4.2.1. Algemeen In 2008 verschenen vijf nieuwe KADOC-publicaties: twee in de reeks KADOC Artes, één in de reeks Diversen en twee in de nieuwe serie KADOC/Expo. Deze reeks is in 2008 opgezet om sommige KADOC-tentoonstellingen te begeleiden met een bescheiden, maar mooi geïllustreerde en bevattelijke publicatie. Op die manier kunnen bepaalde tentoonstellingsthema’s verder worden uitgewerkt en de geïnteresseerde bezoeker bijkomende informatie geven. De publicaties staan echter ook op zich. Ze kunnen perfect los van de tentoonstelling worden gelezen. Naast deze vijf publicaties verschenen zes nummers van de (papieren) KADOC-Nieuwsbrief, twaalf nummers van de KADOC-e-Nieuwsbrief en de jaarlijkse KADOC-i-Nieuwsbrief. Bovendien werden drie nummers van het tijdschrift Trajecta afgewerkt en de tentoonstellingscatalogus Jeanne Hebbelynck (1891-1959). Miniaturist en illustrator verzorgd. Daarnaast ontwerpt de afdeling ook de diverse folders en uitnodigingen voor studiedagen, vernissages, voorstellingen e.d.m. Ten slotte werd de technische en iconografische redactie voorbereid van diverse publicaties die in de loop van 2009 zullen verschijnen. Op 15 maart kwam de Editorial Board van KADOC samen (samenstelling: zie Bijlage 1). Op de agenda stond o.m. de bespreking van de lopende publicaties en de aanduiding van de peer reviewers voor de nieuwe publicaties. Daarenboven gaf UPL-directeur Marike Schipper toelichting bij de werking van Universitaire Pers Leuven, meer in heb bijzonder bij de internationale promotie van het fonds. Een aantal publicaties die in 2009 of 2010 zullen verschijnen, werden verder voorbereid, m.n.: - in de reeks KADOC-Studies : H. De Smaele. Rechts Vlaanderen. Religie en stemgedrag in negentiende-eeuws België.

59

- in de reeks KADOC-Artes : 1° C. Verleysen. Maurice Denis et la lutte pour un renouveau de l’art religieux en Belgique. 2° N. Bullock & L. Verpoest, eds. Living with History, 1914-1964. Rebuilding Europe after the First and Second World Wars and the Role of Heritage Preservation. La reconstruction en Europe après la Première et la Seconde Guerre mondiale et le rôle de la conservation des monuments historiques. - in de reeks KADOC Studies on Religion, Culture and Society: R. Heynickx & J. De Maeyer, eds. The Maritain Factor. Taking Religion into Interwar Modernism KADOC Studies on Religion, Culture and Society L. Kenis, J. Billiet & P. Pasture, eds. The Transformation of the Christian Churches in Western Europe, 1945-2000. La transformation des Eglises Chrétiennes en Europe Occidentale, 1945-2000..

4.2.2. Publicaties 4.2.2.1. Nieuwe boeken Linda Van Santvoort, Jan De Maeyer & Tom Verschaffel eds. Sources of Regionalism in the Nineteenth Century. Architecture, Art and Literature. KADOC-Artes 9 200 p., ill. Onder de redactie van Linda Van Santvoort (Universiteit Gent), Jan De Maeyer (KADOC-K.U.Leuven) en Tom Verschaffel (K.U.Leuven-Campus Kortrijk) hebben tien specialisten zich over diverse aspecten van het negentiende-eeuwse regionalisme gebogen. In zekere zin vormt het artikel van Robert Colls (University of Leicester) over de culturele identiteit van Engeland de hoeksteen van de comparatieve benadering van het fenomeen. Vervolgens reiken Yves Schoonjans (V.U.Brussel en Sint-Lucas Brussel) en Geert Palmaerts het eclecticisme aan als een van de voornaamste bronnen van het regionalisme. Benoît Mihail gaat daarvoor op zoek in de Franse neorenaissance en John McKean (University of Brighton) leidt de lezer met een regionalistische blik rond in het Glasgow van de architecten Alexander Thomson en Charles Rennie Mackintosh. Met de bijdrage van Linda Van Santvoort komt België in beeld. Zij brengt een overzicht van de regionalistische tendensen in de Belgische architectuur (ca. 1890-1920), terwijl zowel Jan De Maeyer als Ellen Van Impe (K.U.Leuven) stilstaan bij het Sint-Lucasmilieu en zijn keuze voor het regionalisme als alternatief voor de neogotische canon. Het regionalisme in de literatuur en de kunst ten slotte komt aan bod in de bijdragen van Dirk de Geest en zijn medewerkers (K.U.Leuven) en van Eric Storm (Universiteit Leiden), met zijn verrassende kijk op de negentiende-eeuwse Franse, Duitse en Spaanse schilderkunst tot aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Wolfgang Cortjaens, Jan De Maeyer & Tom Verschaffel, eds. Historism and Cultural Identity in the Rhine-Meuse Region. Tensions between Nationalism and Regionalism in the Nineteenth Century / Historismus und kulturelle Identität im Raum RheinMaas. Das 19.Jahrhundert im Spannungsfeld von Regionalismus und Nationalismus. KADOC-Artes 10. 432 p., 240 ill., kleur Dit boek onderzoekt voor het eerst het fenomeen van het historisme in de architectuur en de kunst in de Maas-Rijnregio in de lange negentiende eeuw. De eerste vier bijdragen (Bernard Schneider, Tom Verschaffel, Wolfgang Cortjaens en Antoine Jacobs) schetsen de sociale en kerkhistorische context. Vervolgens werpen enkele auteurs (Wolfgang Cortjaens, Klaus Hardering, Jan De Maeyer) een licht op de rol van organisaties als de afdelingen van de Keulse Zentral-Dombau-Verein, de Belgische Gilde van Sint-Thomas en Sint-Lucas en de Nederlandse Sint-Bernulfusgilde. De bijdragen van Lidwien Schiphorst, Antoine Jacobs, Wies van Leeuwen, Arjen Looyenga, Wolfgang Cortjaens, Peter Lingens, Jean-Patrick Duchesne en Isabelle Graulich staan stil bij enkele kunstcentra in het RijnMaasgebied, waaronder Kevelaer, Luik, Roermond en Utrecht. De Grenzgänger Lambert von Fisenne (architect), August Reichensperger (politicus en kunsttheoreticus) en Jules Helbig (schilder en kunsthistoricus) ten slotte worden gepresenteerd in de artikels van Antoine Jacobs, Udo Liessem en Anna Bergmans. Roeland Hermans. Civitas Dei. De kerk op Expo 58. KADOC/EXPO 1.

60

68 p., 30 ill. Vijftig jaar na Expo 58 zoomt dit boek in op Civitas Dei, het Vaticaanse paviljoen. Daarbij komen de ontstaanscontext, de architectuur en de tentoonstelling in het paviljoen aan bod. Er wordt ook getoond hoe de kerk zich quasi volledig inschakelde in het ‘Expo-gebeuren’ en zich plaatste in de internationale context. Deze publicatie begeleidde de gelijknamige tentoonstelling (zie verder). Rajesh Heynickx. Pelgrimkunst. Religie en Moderniteit, 1910-1940. KADOC/EXPO 2. 64 p., 30 ill., kleur Deze publicatie geeft inzicht in de Pelgrimbeweging, een nu vergeten Vlaamse kunstenaarsvereniging die in de jaren 1924-1931 zocht naar een vernieuwing van de religieuze kunst. Zowel schilders en architecten als schrijvers en musici maakten er deel van uit. Gekende namen zijn Felix Timmermans, Ernest van der Hallen, Flor Van Reeth, Gerard Walschap en Eugeen Yoors. Ook kunstenaars als Prosper de Troyer, Paul Joostens, Jan Toorop en Cyriel Verschaeve waren ermee verbonden. Deze publicatie begeleidde de gelijknamige tentoonstelling (zie verder). Nienke Roelants. Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant. Met foto's van Jan Locus. KADOC-Diversen 46. 160 p., 80 ill., kleur Voetsporen van devotie bundelt de resultaten van het studieproject ‘Processies in Vlaams-Brabant, van 1750 tot heden’. Het werd door KADOC uitgevoerd in het kader van het onderzoeksprogramma ‘Accenten uit het verleden van Vlaams-Brabant’, in opdracht van het provinciebestuur. Na een inleidende typologie van het processiegebeuren omvat het eerste deel van de publicatie een algemene, toegankelijke geschiedenis door de eeuwen heen, met een bijzondere aandacht voor de regio's die vandaag deel uitmaken van Vlaams-Brabant. Dit deel is rijk geïllustreerd, o.m. dank zij de oproep “Duik in de oude doos” die door de provincie op vraag van KADOC werd gelanceerd en die een 200-tal originele foto’s van voor 1980 opleverde. In het tweede deel van de publicatie worden zeven actieve Vlaams-Brabantse processies voor het voetlicht gehaald. Tussen beide delen presenteert fotograaf Jan Locus zijn eigen kijk op dit immateriële erfgoed. Als bijlage bij de publicatie is een kaart gevoegd met een inventaris van de vandaag (2007-2008) in Vlaams-Brabant actieve processies.

4.2.2.2. Tijdschriften Trajecta In 2008 werkte KADOC drie nummers van Trajecta af, namelijk de laatste twee nummers van jaargang 2007 (208 p.) en het eerste nummer van jaargang 2008 (96 p.). Het centrum verzorgde de eindredactie en de iconografie en tekende voor de vormgeving en het drukklaar maken van het tijdschrift.

KADOC-Nieuwsbrief Van de KADOC-Nieuwsbrief verschenen opnieuw zes nummers, met in totaal 96 pagina’s, in een gemiddelde oplage van 5900 exemplaren. Het tijdschrift blijft het ‘huisorgaan’ van het centrum. Het informeert de KADOC-achterban over nieuw verworven of verwerkte erfgoedgehelen, stelt nieuwe publicaties voor, brengt verslag uit van colloquia en brengt de lezer op de hoogte van de activiteiten van het centrum (tentoonstellingen, pas gestarte onderzoeksprojecten enz.). Er werd tevens een nieuwe vormgeving voor de volgende jaargangen voorbereid. Die zal vanaf het eerste nummer van 2009 worden toegepast.

e-Nieuwsbrief Met de elektronische Nieuwsbrief speelt KADOC kort op de bal. Aan de formule werd in 2008 niets gewijzigd: de e-Nieuwsbrief wordt maandelijks bezorgd aan zo’n 12.000 abonnees en bevat telkens vier korte berichtjes over de werking van KADOC: nieuw verworven erfgoedgehelen, pas verschenen publicaties, nieuwe tentoonstellingen, aankondigingen van colloquia en seminaries e.d.m., waarop dan eventueel in de (papieren) Nieuwsbrief dieper wordt ingegaan. De e-Nieuwsbrief zorgt telkens ook

61

voor een onmiddellijke respons van zijn lezers en de inhoud ervan vindt ook soms zijn weg naar de pers.

KADOC International Newsletter Het eerste nummer van de jaarlijkse elektronische “internationale” nieuwsbrief van KADOC werd begin 2008 verspreid. Die i-Nieuwsbrief 2007 bevatte een selectie van artikels en nieuws uit de (papieren) KADOC-Nieuwsbrief, verschenen in 2007, waarvan de inhoud de Vlaamse/Belgische context oversteeg. Hij werd in drie talen - Engels, Frans en Nederlands - aangeboden. Het tweede nummer van de “KADOC International Newsletter, KADOC Newsletter Internationale en KADOC Internationale Nieuwsbrief” werd in december volledig klaargemaakt, zodat hij begin 2009 kan worden verspreid.

4.2.3. Tentoonstellingen 4.2.3.1. Algemeen In de pandgangen van KADOC werden vier tentoonstellingen gepresenteerd, alle vier eigen realisaties. Bovendien maakte het centrum drie tentoonstellingen buiten KADOC, nl. in de centrale bibliotheek van de K.U.Leuven, het Timmermans-Opsomerhuis in Lier en het Provinciehuis VlaamsBrabant in Leuven. Ook was KADOC van nabij betrokken bij de voorbereiding van de reizende tentoonstelling over “75 jaar Chiro Vlaanderen” die in 2008 in Gent en Brugge te zien was en in 2009 Brussel, Hofstade, Bokrijk en Mol aandoet. Alle vermelde tentoonstellingen werden aangekondigd via de geijkte kanalen (de eigen KADOC-(e)nieuwsbrief en website en de diverse webcultuuragenda’s zoals Cultuurweb en Uit In Leuven) en kregen (in meer of mindere mate) aandacht in de pers (aankondigingen en/of besprekingen in kranten en weekbladen en op radio en tv). Het vermelde bezoekersaantal van de tentoonstellingen in KADOC houdt enkel de ‘geregistreerde’ bezoekers (die zich voor de tentoonstelling aanmelden) in; het werkelijke aantal ligt ongetwijfeld hoger (o.m. leeszaalbezoekers, genodigden voor een vergadering enz.). 25 jan. – 21 maart

En zeer aandachtig ... . Foto’s van Rik Daze

20 maart – 17 mei

Jeanne Hebbelynck (1891-1950). Miniaturist en illustrator (Centrale bibliotheek K.U.Leuven)

11 april – 21 juni

Kloosterlingen. Foto’s Annie van Gemert

4 juli – 4 okt.

Civitas Dei. De kerk op Expo 58

24 okt. – 17 jan. ‘09

Franciscus van Assisi. Cultus en cult, 1920-1940

24 okt. – 18 jan. ‘09

Pelgrimkunst. Religie en moderniteit, 1910-1940 (TimmermansOpsomerhuis, Lier)

4 – 11 dec.

Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant. Foto’s van Jan Locus

In 2008 werd ook al gewerkt aan enkele tentoonstellingen die in 2009 in KADOC te zien zullen zijn. 1° Van 10 september tot 15 november 2009 zal in het Kasteel van Gaasbeek een nieuwe tentoonstelling lopen onder de titel “Droomburchten en luchtkastelen”. De tentoonstelling bouwt verder op de expertise die het kasteel van Gaasbeek tijdens de voorbije jaren heeft ontwikkeld rond diverse aspecten van kastelen en kasteelcultuur. De keuze van het onderwerp, “droomburchten en luchtkastelen”, is ingegeven door de morfologie van het kasteel van Gaasbeek zelf. Het is een middeleeuwse burcht die in de nadagen van de romantiek door de laatste bewoonster, markiezin Arconati Visconti, verbouwd werd tot een sprookjeskasteel in neostijl. Hiervoor deed ze een beroep op architect Charle-Albert, een navolger van de Franse wegbereider van de neogotiek, Eugène Viollet-leDuc. Het project wordt een exploratie van neomiddeleeuwse, utopische, fantasierijke en verwante bouwsels. Daarbij worden er zo’n twee eeuwen bouw- en “Geistesgeschichte” belicht, vertrekkende

62

vanuit het laat 18de-eeuwse kasteel Strawberry Hill bij Londen tot heden. Tijdens het parcours wordt stilgestaan bij allerlei vroegimaginaire burchten à la Viollet-le-Duc, utopische bouwwerken en andere rêverieën. Het geheel wordt gedragen door het kasteel van Gaasbeek en KADOC-K.U.Leuven. Curator van de expo is Koen van Synghel. De begeleidende publicatie, uitgegeven door Davidsfonds, wordt inhoudelijk verzorgd door KADOC. 2° Vooral de tentoonstelling “Bimbambeieren. Vasten en Pasen” (19 februari - 18 april 2009) vroeg een intensieve voorbereiding gezien de samenwerking met de bacheloropleidingen lager onderwijs en kleuteronderwijs van de Katholieke Hogeschool Leuven. Regelmatig overleg met de begeleidende docenten en de betrokken studenten was noodzakelijk om de tentoonstelling te stofferen en af te bakenen. Ter voorbereiding brachten de KADOC-medewerkers samen met een van de docenten een bezoek aan de afdeling ‘Feest! Weet wat je viert’ in het Catharijneconvent in Utrecht. 3° en 4° Voor de tentoonstellingen “Plaatsen van vriendschap. Door een fotografische bril” (26 april 13 juni 2009, in het kader van de erfgoeddag 2009) en “China. Historische foto’s van missionarissen” (werktitel; 29 oktober 2009 - 16 januari 2010, in het kader van Europalia China) waren er intensieve contacten met de verschillende partners.

4.2.3.2. En zeer aandachtig ... . Foto’s van Rik Daze 25 januari – 21 maart 436 bezoekers Op deze tentoonstelling bracht de Gentse fotograaf Rik Daze een selectie van een zestigtal foto’s uit de jaren 1960-2000. Ze waren op de meest diverse plaatsen gemaakt (veelal in Vlaanderen – Gent, Leuven, Wondelgem, … –, Palestina, Congo, Indië, …) en hadden de meest diverse onderwerpen (huwelijk, bejaarden, kloosterlingen, kinderen, het zuiden, …). De invalshoek van Dazes keuze was echter niet zuiver inhoudelijk. Hij wilde plaats en moment overstijgen. Met zijn fotografisch oog maakte/zocht hij nieuwe verbanden en liet hij foto’s met elkaar in dialoog gaan. Op de tentoonstelling waren ook enkele haikoes te zien. En zeer aandachtig … kwam immers tot stand naar aanleiding van de gelijknamige publicatie met haikoes van Jos Stroobants en foto’s van Rik Daze, uitgegeven door Uitgeverij P. [Pers: Campuskrant 16/1/08, ROB 19/2/08, Braambos 27/1/08, Straal 27/2/08; Websites: Leuven.blogt.be, www.kerknet.be, www.rorate.com, www.nieuwsblad.be, mijnnikonenik.skynetblogs.be, photo-focus.blogspot.com]

4.2.3.3. Jeanne Hebbelynck, 1891-1959. Miniaturist en illustrator 20 maart – 17 mei Centrale bibliotheek K.U.Leuven De tentoonstelling “Jeanne Hebbelynck, 1891-1959. Miniaturist en illustrator” bracht een volledig overzicht van het oeuvre van de Gentse kunstenares, die van jongs af aan gepassioneerd was door tekenen en schilderen. Gedurende enkele jaren legde ze zich toe op religieuze taferelen op klein formaat. Met die ‘miniaturen’ kende ze grote bijval. Vanaf het midden van de jaren 1920 richtte ze zich speciaal tot kinderen. Met haar typische tekeningen op geboorte- en communieprentjes en in talrijke kinderboeken maakte ze snel naam en brak ze, ook het buitenland, door. “Jeanne Hebbelynck, 18911959. Miniaturist en illustrator” was een gezamenlijk initiatief van de Centrale Bibliotheek van de K.U.Leuven en KADOC en toonde naast eigen bezit uit beide instellingen vooral stukken uit de collectie van de familie Hebbelynck. [Pers: Braambos 27/04/08, Nieuwsblad 21/03/08, Websites: Kerknet.be [Pers: Braambos 27/04/08, Nieuwsblad 21/03/08, Websites: Kerknet.be en www. leuven.be]

4.2.3.4. Kloosterlingen. Foto’s Annie van Gemert 11 april – 21 juni 339 bezoekers De Nederlandse fotografe Annie van Gemert is geen onbekende voor KADOC. In onze pandgangen

63

toonde ze al haar reeksen ‘Uniform’ (over het internaatsleven in Vlaanderen) en ‘Kinderrijk’ (over grote gezinnen in Vlaanderen en Nederland). Uit het eerste project groeide haar belangstelling voor het kloosterleven. In haar zoektocht kwam ze in 1994 in aanraking met contemplatieve orden, van wie ze het reilen en zeilen toen en tien jaar later opnieuw fotografeerde. Die foto’s waren in 2008 te zien in KADOC, een primeur voor Vlaanderen. [Pers: Campuskrant 14/5/08, Tertio 14/5/08, Steps City Magazine Oost-Brabant 19/5/08 & 2/6/08, De Morgen, 4/06/08, Touring Explorer, juni 08; Websites: www.katholieknieuwsblad.nl, www.kerknet.be, www.nieuwsblad.be, www.rorate.com]

4.2.3.5. Civitas Dei. De kerk op Expo 58 4 juli – 4 oktober 524 bezoekers KADOC zette met de tentoonstelling “Civitas Dei. De kerk op Expo 58” de eerste zelfstandige deelname van de Heilige Stoel aan een wereldtentoonstelling in de kijker. Het centrum participeerde op die manier aan het project “Expo ’58. Back to the Future” van de Vlaamse erfgoedcellen. De tentoonstelling werd trouwens tijdens de erfgoeddag in april al aangekondigd met een miniopstelling in de KADOC-foyer. Het Vaticaanse paviljoen, Civitas Dei genaamd, lag op de Brusselse Heizel in het hart van de buitenlandse afdeling van Expo 58. De KADOC-tentoonstelling stond stil bij de bouw van het paviljoen en toonde onder meer schetsen van Roger Bastin, een van de architecten. Ze zoomde in op de tentoonstelling die er werd gehouden, met onder meer fragmenten uit de officiële Civitas Dei-film en ontwerpen van glazenier Michel Martens en beeldhouwer August Boschmans. Ook werden originele stukken getoond uit diverse privéverzamelingen, zoals werk van Harry Elström en Max van der Linden. Veel aandacht ging naar de ‘beleving’ van het paviljoen: de vele bekende en onbekende bezoekers, de promotiemachine, het succesrijke restaurant, de vele gadgets... tot en met een echt Koude Oorlogsverhaal met Boris Pasternaks Dokter Zjivago in de hoofdrol. [Zie Nieuwsbrief, 2008, 78, p.8-11] Naar aanleiding van de tentoonstelling verscheen het eerste nummer van de nieuwe KADOC-reeks KADOC/EXPO (zie hoger). Op zondag 24 augustus vond een exclusieve rondleiding plaats met o.m. oud-medewerkers van het paviljoen. [Pers: Braambos (één en Canvas) 27/4/08, Lichter (Wereld-Missiehulp) 4-5-6/08, Visie 27/6/08, Tertio 2/7/08, ROB-tv 4/7/08, Passe-Partout Editie Leuven 16/7/08, Weekendwekker (radio 2) 27/7/08, Braambos (radio 1) 17/8/08, Knack 20/8/08, Kerk en Leven 27/8/08 en 3/9/08]

4.2.3.6. Pelgrimkunst. Religie en Moderniteit, 1910-1940 24 oktober – 18 januari 2009 Timmermans-Opsomerhuis Lier (Tot 31 december werden 1863 bezoekers geteld.) De kunstenaarsgroepering De Pelgrim (1924-1931) was een momentopname in het leven van onder andere Felix Timmermans, Ernest van der Hallen, Eugeen Yoors, Gerard Walschap en Flor Van Reeth. De tentoonstelling ‘Pelgrimkunst’ plaatste die periode in een ruimer verband: jeugdvriendschappen, een gedeelde oorlogservaring en gesamtkunstwerken tot in de late jaren 1930. Tal van originele werken uit publieke en nooit eerder getoonde private collecties belichtten gemeenschappelijke thema’s, zoals het begijnhof en de ‘vlucht’. Uit de publicaties, schilderijen en architectuurontwerpen blijkt dat de kunstenaars op een eigentijdse wijze uitdrukking wensten te geven aan hun religieus gevoelen. Deze tentoonstelling vond plaats in het Timmermans-Opsomerhuis in Lier en was een coproductie van KADOC en de Stedelijke Musea Lier. Samen brachten ze in de reeks KADOC/EXPO een begeleidende publicatie uit (zie hoger). Voor de leerlingen van de derde graad van het middelbaar onderwijs werd een lesbrief opgesteld. Naast de hoofdtentoonstelling bracht KADOC een tentoonstelling over de figuur van Franciscus van Assisi (zie verder), was er een lessenreeks i.s.m. Universiteit Vrije Tijd Davidsfonds en een lezingencyclus in het Lierse Stedelijk Museum Wuyts-Van

64

Campen en Baron Caroly en bracht de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans van Lier een koorconcert met ‘Pelgrimmuziek’. [Pers: Tertio 22/10/08, ATV 28/10/08, Braambos (radio 1) 9/11/08, De Kunstkaravaan (radio Klara) 15/11/08, Omtrent 11/08, Vlaanderen 11/08, Openbaar Kunstbezit 11-12/08, Monumenten en Landschappen 11-12/08, de Huisarts 4/12/08, Kerk en Leven 10/12/08, Exqi-tv (digitaal) 01/09; Websites: www.kerknet.be]

4.2.3.7. Franciscus van Assisi. Cultus en cult`, 1920-1940 24 oktober – 17 januari 2009 (Tot 31 december werden 120 bezoekers geteld.) Parallel met de tentoonstelling “Pelgrimkunst. Religie en Moderniteit, 1910-1940” (zie hoger) ging KADOC in zijn pandgangen in op Franciscus van Assisi, een icoonfiguur voor de Pelgrim. De ‘uitdagingen’ na de Eerste Wereldoorlog vertoonden immers overeenkomsten met die ten tijde van Franciscus. Het antwoord van de heilige moest ook dat van de Pelgrims zijn. Daarmee stonden ze niet alleen in de jaren 1920. Naar aanleiding van de 700ste verjaardag van zijn overlijden in 1926 (her)ontdekten niet alleen gelovigen, maar ook kunstenaars de heilige. Dat gebeurde zowel in de literatuur (Felix Timmermans, Karel Van den Oever, Marnix Gysen) als in het theater (Michel de Ghelderode, Constant Eeckels). Grafici als Jos Speybrouck en Jos Léonard illustreerden hun boeken, affiches en brochures. KADOC putte voor de tentoonstelling vooral uit de eigen collectie. Deze tentoonstelling zal in 2009-2010 deels worden overgenomen door het Museum Vlaamse Minderbroeders in Sint-Truiden. Naar aanleiding van de tentoonstelling werd KADOC gecontacteerd door prof. Roberto Rusconi (Università di Roma Tre) en het Centro Europeo di Studi Agiografici (Rieti, Italië) dat in 2009 een colloquium organiseert over ‘Francesco d’Italia’. Een KADOC-medewerker zal er een lezing verzorgen over de figuur van Franciscus en zijn receptie in Vlaanderen in de jaren 1920 en 1930. [Pers: UitInLeuven 12/08]

4.2.3.8. Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant. Foto’s van Jan Locus 4 – 11 december Provinciehuis Vlaams-Brabant Leuven N.a.v. de uitgave van het boek Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant (zie hoger) organiseerde het Provinciebestuur Vlaams-Brabant i.s.m. KADOC een tentoonstelling met een 40-tal foto's van Jan Locus. Deze tentoonstelling is in 2009 en 2010 nog op verschillende locaties te bezoeken. In 2009 staan volgende plaatsen op de agenda: Halle, Tienen, Grimbergen, Opwijk, Oud-Heverlee, Scherpenheuvel en Meise. [Pers: De Morgen 17/12/08, Klara 18/12/08, Radio 1 01/03/09]

4.3. Culturele evenementen Op 7 december trad het Janus International Theatre (groep van buitenlandse studenten in Leuven, onder de vleugels van Pangaea) op in de KADOC-kapel met een theaterproductie ‘Las Vegas Wedding’: zie: http://www.janustheatre.com. Een totaal andere vorm van samenwerking, maar daarom niet onbelangrijk, is de integratie van KADOC in zijn onmiddellijke stadsomgeving. KADOC werkte actief mee aan het eerste wijkfeest ‘Buurt in Beweging’, ten voordele van het Indische weeshuis Kishor Nagar. Het ‘natste wijkfeest van Leuven’ vond plaats in de achtertuin van KADOC op zondag 5 oktober. Het werd een buurtfeest voor alle leeftijden. Enkele bejaarden van het rusthuis Remy verkochten zelfgemaakte kaarten en koekjes. Een aantal jonge acrobaatjes van Circus in Beweging voerden een nummertje op en danseres Aaricia trakteerde op een workshop Bollywood dansen. Een buffet van Indische gerechten zorgde voor de

65

nodige opwarming. Tijdens een optreden van de groep Tubelight tapten de studenten van het Huis Der Rechten liefdadigheidsbier. Het feest werd afgesloten door de muziekgroep Johnny Berlin. De conclusie was: zeker voor herhaling vatbaar. Bovendien bracht het feest meer dan 800 euro op.

66

5. BESLUIT 2008 was zeker een goed jaar. Belangrijke maar ook omvangrijke erfgoedcollecties werden verworven en ontsloten. De erfgoedgemeenschappen die de werking van het Centrum ondersteunen, werden verder verbreed. Het aantal personen, organisaties en instituten die een beroep doen op de collecties en de diensten van KADOC, is duidelijk toegenomen. Op verschillende vlakken (LIAS, Aleph, Odis, Onderzoek) zijn belangrijke stappen gezet en de realisaties zijn meer dan behoorlijk, zowel in kwantiteit als in kwaliteit. KADOC wil in de beleidsperiode 2008-2012 bevestigen en groeien als toonaangevende Vlaamse erfgoed- en onderzoeksinstelling betreffende religie, cultuur en samenleving. Voor deze groei zijn dringend bijkomende recurrente middelen vereist. Tijdens het afgelopen jaar kon gelukkig alvast een impuls worden gegeven d.m.v. diverse nieuwe en toekomstgerichte projecten met tijdelijke financiering. Wat de publicaties betreft, leidt het feit dat KADOC vaak bundels met een groot aantal auteurs uitgeeft, soms tot een (té) trage/late afwerking. De auteur die het langst op zich laat wachten, bepaalt immers het publicatietijdstip… KADOC moet ernaar streven meer monografieën te publiceren, waar dit nadeel niet speelt. Misschien toch nog even signaleren dat de spanning tussen de onderbemanning en het groeiende takenpakket, niet alleen op uitvoerend niveau, maar ook op stafniveau in sterk stijgende lijn gaat: het managen van projecten en nieuwe initiatieven, de verplichte rapportering, de participatie aan adviesraden, stuurgroepen e.d.m. en de globale expertiseverlening neemt alleen maar toe.

67

Bijlagen B1. BESTUUR B1.1. Wetenschappelijke Commissie (*) Lid van het Bureau Voorzitter (*) Emmanuel Gerard (facultair vertegenwoordiger Sociale Wetenschappen) Ondervoorzitter (*) Leo Kenis (facultair vertegenwoordiger Godgeleerdheid) Leden Erik Buyst (facultair vertegenwoordiger Economische en Toegepaste Economische Wetenschappen) Thomas Coomans (Extern: VUB - Architectuurgeschiedenis Bernadette Dierckx de Casterlé (gecoöpteerd lid, Biomedische Wetenschappen) Veerle Draulans (gecoöpteerd lid, Sociale Wetenschappen) Mathijs Lamberigts (facultair vertegenwoordiger Godgeleerdheid) (*) Reine Meylaerts (gecoöpteerd lid, Letteren) Patrick Pasture (gecoöpteerd lid, Letteren) (*) Bart Raymaekers (facultair vertegenwoordiger H.I.W.) Jan Roegiers (gecoöpteerd lid, Letteren) (*) Fred Stevens (facultair vertegenwoordiger Rechtsgeleerdheid) Angelo Van Gorp (facultair vertegenwoordiger Psychologie en Pedagogische Wetenschappen) Kaat Wils (gecoöpteerd lid, Letteren) Directeur (*) Jan De Maeyer Notulist Magda Pluymers

68

B1.2. Adviesraad Jan Art, Universiteit Gent Wouter Beke, CD&V Jan Boulogne, UNIZO Rik Branson, Mecenaatscomité Bea Cantillon, Centrum voor Sociaal Beleid, Universiteit Antwerpen Luc Claessens, Broederlijk Delen Ludo Collin, Bisdom Gent Jos Daniëls, Mecenaatscomité Jean-Luc Dehaene, Mecenaatscomité Luc Delanghe, Heverlee-Leuven Pierre Delsaerdt, Universiteit Antwerpen Ann Demeulemeester, ACW-Koepel van Christelijke Werknemersorganisaties Carine Devogelaerer, IPB Etienne D'hondt, Vereniging van Religieuswetenschappelijke Bibliothecarissen Norbert D'hulst, Davidsfonds Karel Dobbelaere, oud-voorzitter KADOC Jan Dumon, Rome Michel Dumoulin, Belgisch Historisch Instituut te Rome George Harinck, Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Staf Hellemans, Universiteit van Tilburg Jos Horemans, Filmmagie Serge Huyghe, Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden August Keersmaekers, Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond Hilde Kieboom, Sint-Egidiusgemeenschap Jan Klinckaert, CRKC Emiel Lamberts, oud-voorzitter KADOC Peter Jan Margry, Meertens Instituut Benedikta Meersman, Vrouwelijke Contemplatieven Marit E. Monteiro, Radboud Universiteit Nijmegen André Neuberg, Musée en Piconrue Achille Neys, Aalmoezeniersdienst André Oosterlinck, Associatie K.U.Leuven, Mecenaatscomité Antoon Osaer, Kerk en Leven Chris Peeters, Leesweb Kurt Priem, Bisdom Brugge Jos Raskin, Bisdom Hasselt André Tihon, FUSL

Christiane Timmerman, UCSIA, Universiteit Antwerpen Maria Valkeneers, Vrouwelijke religieuzen van België Mieke Van Hecke, VSKO Lieve Van Hoofstadt, Centrum voor Christelijk Vormingswerk Heverlee Mark Van Melckebeke, Interdiocesaan Centrum Brussel Gerrit Vanden Bosch, Archief Aartsbisdom Mechelen-Brussel Anne-Marie Vangeenberghe, Boerenbond Dominic Verhoeven, Caritas Catholica Vlaanderen Leopold Vinken, Bisdom Antwerpen Liliane Voyé, UCL Lodewijk Winkeler, KDC Paul Wynants, FUNDP-Namur Luc Zaman, Archief Bisdom Antwerpen

B1.3. Editorial Board Urs Altermatt, Université de Fribourg (CH) Jan Art, Universiteit Gent Jaak Billiet, K.U.Leuven Jan De Maeyer, KADOC-K.U.Leuven Jean-Dominique Durand, Université Lyon 3 (FR) Emmanuel Gerard, K.U.Leuven James C. Kennedy, Vrije Universiteit Amsterdam (NL) Mathijs Lamberigts, K.U.Leuven Emiel Lamberts, KADOC-K.U.Leuven Jean-Michel Leniaud, Ecole pratique des hautes études, Sorbonne, Paris (FR) Patrick Pasture, K.U.Leuven Andrew Saint, English Heritage (UK) Luc Vints, KADOC-K.U.Leuven Liliane Voyé, Université Catholique de Louvain

B1.4. Mecenaatcomité Rik Branson Jos Daniëls Jan De Maeyer Jean-Luc Dehaene Emmanuel Gerard Emiel Lamberts André Oosterlinck Tony Vandeputte Philippe Vlerick Fons Wouters

69

B2. Personeel Het vermelde aantal VTE’s is een momentopname, m.n. de situatie per 31 dec. 2008

Directeur: Jan De Maeyer

Algemene diensten 4,90 VTE Magda Pluymers (90%) - afdelingshoofd Hilde Van Dooren Bernadette Costermans Miet Eyckens (50%) Kenny Luxem (gedetacheerd vanaf 1 november, 50%) Sabine Van Reybroeck

Afdeling Archief 6,90 VTE + 1 VTE gedetacheerd + 4 vrijwilligers Godfried Kwanten - afdelingshoofd Greet De Neef – adjunct-afdelingshoofd Hugo Cammaer (40%) Marc Demeyer (Boerenbond, vanaf 18 februari) Lieve Dhaene (80%, tot 1 februari) Jo Luyten (100% gedetacheerd) Krista Maes (50%) Tom Van Beeck (tot 30 juni, 70%) Helmoed Van Cauwenberge (tijdelijk, vanaf 16/10) Christine Vanderwaeren Rie Vermeiren (tijdelijk, 50%) Ruth Vercruysse (eerst 50%, van 15 april tot 31 augustus 100%) Katrien Weyns (tijdelijk, vanaf 16 oktober, 50%) Vrijwilligers Willy Devaere Thilda Ulens Lutgard Vandewalle Paul Van Mierloo

Afdeling Bibliotheek 4,30 VTE + 7 vrijwilligers Carine Dujardin (90%) - afdelingshoofd Lieva Dierynck (50%) – adjunct-afdelingshoofd Diana Beken (80%) Bernadette De Meyer (50%) Annick Duym (80%) An Sente (80%) Vrijwilligers Maria-Elisabeth Beerens Erna Callewaert Guido Debergh (tot 14 oktober)

Dries Delbeke Ingrid Quix Benny Remans Ivan Thoma Francine Vanderveken

Afdeling Publicaties en tentoonstellingen (5 VTE) Luc Vints – afdelingshoofd Lieve Claes Roeland Hermans (tijdelijk) Alexis Vermeylen Jean Michel Kibushi Ndjate Wooto (vanaf 16 december)

Afdeling Onderzoek 10,85 VTE + 9 vrijwilligers) Peter Heyrman – afdelingshoofd Henk Byls (tijdelijk) Krista Caimo (tijdelijk, vanaf 16 oktober) Hugo Cammaer (40%) Jo Deferme (tijdelijk, vanaf 1 april) Karim Ettourki (tijdelijk, vanaf 1 november) Gert Gielis (tijdelijk, vanaf 1 november) Pieter Raymaekers (bursaal, vanaf 1 oktober) Nienke Roelants (tot 28 februari) Jan Roobrouck (tijdelijk, tot 31 maart) Karel Strobbe (tijdelijk) Kristien Suenens (CRKC, van 1 januari tot 30 april) Annick Tansens (van 1 juli tot 30 november) An Vandenberghe (50%, tot 30 juni) Maarten Van Dijck (95%) Vincent Viaene (tijdelijk, vanaf 1 oktober) Katrien Weyns (tijdelijk, vanaf 16 oktober, 50%) Vrijwilligers Francis Cardyn Theo Laurent Fina Pelgrims Frans Verhelst Vrijwillig wetenschappelijk medewerkers Bram Cleys (bursaal ASRO) Wolfgang Cortjaens Patrik Jaspers Kristien Suenens An Vandenberghe (vanaf 1 juli)

70

Afdeling Publieke Diensten en Informatica (5,40 VTE) Luc Schokkaert - afdelingshoofd Patricia Quaghebeur – adjunct-afdelingshoofd (80%) Sofie Goorts (70%) Jessica Marque (50%, tijdskrediet) Patricia Poels (80 %, vanaf 1 september) Agnes Thirion (50%) Ganesh Venkatasubban Ann Vermeire (60%)

71

B3. KADOC IN CIJFERS Documentatie

Bezit Eind 2007

Archief (strekkende meter) Audiovisuele documentatie Foto’s

Bezit Eind 2008

Verwerkt Eind 2007

Verwerkt Eind 2008

19.873

20.861

14.401

14.966

324.000

340.200

23.923 4.525

25.120 4.751

44.808 + 1391 albums +215m ruw verwerkt 21.297 4.320

44.808 + 1391 albums + 215m ruw verwerkt 21.297 4.320

283.000

289.000

111.278

116.076

11.400

11.500

10.064

10.123

1.091

1.122

933

1.054

waarvan lopend - papieren

673

695

673

695

waarvan lopend - digitaal

879

977

425

977

Lezers in 2007

Lezers in 2008

Affiches Films Bibliotheek Boeken Tijdschriften (titels – papieren) Tijdschriften (titels – digitaal)

Leeszaal

2571 bezoeken van 806 lezers

Publicaties KADOC-Nieuwsbrief e-Nieuwsbrief KADOC Newsletter reeks Studies reeks Artes reeks Studies on Religion, Culture and Society reeks Diversen reeks Inventarissen & repertoria website

Personeel staf stafmedewerkers bedienden wetenschappelijke onderzoekers vrijwilligers vrijwillig wetenschappelijk medewerkers

Geraadpleegde Geraadpleegde documentatie documentatie in 2007 in 2008 2800 bezoeken 17.586 19.838 van eenheden eenheden 883 lezers

sinds 1988 sinds 1999 sinds 2004 sinds 2008 sinds 1984 sinds 1998 sinds 2004 sinds 1984 sinds 1981

5 nrs per jaar 6 nrs per jaar 12 nrs per jaar 1 nr per jaar 32 10 5 46 32

5900 lezers 13.619 lezers

33.365 bezoekers

44 6 4 23

11 16

5

B4. PUBLICATIES, TENTOONSTELLINGEN EN AUDIOVISUELE PROGRAMMA’S Bij volgende niet-exhaustieve opsomming dient te worden aangemerkt dat het regelmatig gebeurt dat vragen ter voorbereiding van publicaties en audiovisuele producties uiteindelijk niet tot onmiddellijk resultaat leiden of dat er ten slotte toch geen materiaal uit KADOC wordt gebruikt. Vooral de collectie missiefilms wordt veelvuldig geraadpleegd, zowel door binnen- als buitenlandse programmamakers. Voorts valt een frequente dienstverlening te noteren t.b.v. het aanleveren van audiovisueel materiaal aan het weekblad Tertio en het wetenschappelijk tijdschrift Trajecta.

B4.1. Publicaties B4.1.1. KADOC-publicaties 1.

Cortjaens Wolfgang, De Maeyer Jan & Verschaffel Tom, eds. Historism and Cultural Identity in the RhineMeuse Region. Tensions between Nationalism and Regionalism in the Nineteenth Century / Historismus und kulturelle Identität im Raum Rhein-Maas. Das 19.Jahrhundert im Spannungsfeld von Regionalismus und Nationalismus. KADOC-Artes 10. 432 p., 240 ill., kleur.

2.

Hermans Roeland. Civitas Dei. De kerk op Expo 58. KADOC/EXPO 1. 68 p., 30 ill.

3.

Heynickx Rajesh. Pelgrimkunst. Religie en Moderniteit, 1910-1940. KADOC/EXPO 2. 64 p., 30 ill., kleur.

4.

Roelants Nienke. Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant. Met foto's van Jan Locus. KADOCDiversen 46. 160 p., 80 ill., kleur.

5.

Van Santvoort Linda, De Maeyer Jan & Verschaffel Tom, eds. Sources of Regionalism in the Nineteenth Century. Architecture, Art and Literature. KADOC-Artes 9. 200 p., ill.

B4.1.2. Publicaties van KADOC-medewerkers (Verschenen) 1.

Byls Henk. "Stratégies unificatrices et protectrices de l'Oeuvre des Flamands à Paris", in Cahiers de la Méditérannanée, nr.76, 2008, 37-52.

2.

Cleys Bram en De Meulder Bruno. “La construction des églises dans les missions périphériques du Congo belge ( 1890-1960). Une pratique « bricolée » et ambitieuse” in: A. Dierkens en A. Morelli , ed. Topographie du Sacré. L’emprise religieuse sur l’espace. Editions de l’Université de Bruxelles, 2008, p. 165-175.

3.

Deferme Jo en De Maeyer Jan, "Vrouwelijke religieuzen in de openbare en private gezondheidszorg in het België van de negentiende en twintigste eeuw: tussen traditie en moderniteit", in: L. Labbeke e.a. (red.), Bezielde zorg, Hilversum, Verloren, 2008, 10-28.

4.

Deferme Jo. "Van sanatorium tot toonaangevende regionale verzorgingsinstelling. Geschiedenis Imeldaziekenhuis Bonheiden", in: Kadoc nieuwsbrief, 11-12, 2008, 4-7.

5.

De Maeyer Jan, i.s.m. Wolfgang Cortjaens & Tom Verschaffel. “Un Upside-down World. Regional Identity as a Catalyst for the Development of the Modern Nation-States. An Introduction”, in: Cortjaens Wolfgang, De Maeyer Jan & Verschaffel Tom, eds. Historism and Cultural Identity in the Rhine-Meuse Region. Tensions between Nationalism and Regionalism in the Nineteenth Century / Historismus und kulturelle Identität im Raum Rhein-Maas. Das 19.Jahrhundert im Spannungsfeld von Regionalismus und Nationalismus. KADOCArtes 10, 7-32.

6.

De Maeyer Jan. “Pro Arte Christiana. Catholic Art Guidls, Gothic Revival and the Cultural Identity of the Rhine-Meuse Region”, in: Cortjaens Wolfgang, De Maeyer Jan & Verschaffel Tom, eds. Historism and Cultural Identity in the Rhine-Meuse Region. Tensions between Nationalism and Regionalism in the

73

Nineteenth Century / Historismus und kulturelle Identität im Raum Rhein-Maas. Das 19.Jahrhundert im Spannungsfeld von Regionalismus und Nationalismus. KADOC-Artes 10, 159-171. 7.

De Maeyer Jan, i.s.m. Linda Van Santvoort & Tom Verschaffel. “Introduction”, in: Van Santvoort Linda, De Maeyer Jan & Verschaffel Tom, eds. Sources of Regionalism in the Nineteenth Century. Architecture, Art and Literature. KADOC-Artes 9, 7-15.

8.

De Maeyer Jan. “Regionalism, Secularisation and the Emancipation of St Luke Architecture in Belgium, 1001918/-“, in: Van Santvoort Linda, De Maeyer Jan & Verschaffel Tom, eds. Sources of Regionalism in the Nineteenth Century. Architecture, Art and Literature. KADOC-Artes 9, 122-137.

9.

Heyrman Peter. " Tot nut van 't algemeen ? Een historische blik op de Vlaamse provincies als intermediair bestuursniveau". BMGN, 2008, vol. 123, 3, 368-377.

10. Heyrman Peter. "Archives et mémoire de l'immigration". Info AAFB. Lettre d'Information de l'Association des Archivistes Francophones de Belgique. 5 (sept. 2008), 11-12. 11. Heyrman Peter. "Nieuwe ontwikkelingen inzake contextuele erfgoedontsluiting : de ODIS-databank". De Vlaamse Stam, 44 (2008), 5, 448-458. 12. Suenens Kristien en Van Dijck Maarten, “La Belgique charitable: Charity by Catholic Congregations in Rural West Flanders, 1830–1880”, in: Brandes, Inga en Marx-Jaskulski, Katrin (Hrsg./eds.) Armenfürsorge und Wohltätigkeit. Ländliche Gesellschaften in Europa, 1850-1930. Poor Relief and Charity. Rural Societies in Europe, 1850-1930. Frankfurt a.M. (Peter Lang) 2008 (Inklusion/Exklusion. Studien zu Fremdheit und Armut von der Antike bis zur Gegenwart; Bd. 11), p. 153-185. 13. Van Dijck Maarten. “Geschiedenis van religieuze instituten. Nieuwe onderzoeksimpulsen”, KADOC Nieuwsbrief. (2008)1-2, p. 12-15. 14. Van Dijck Maarten. “From Science to Popularization, and Back - The Science and Journalism of the Belgian Economist Gustave de Molinari”, Science in Context. 21(2008)3, p. 377-402. 15. Van Dijck Maarten. De wetenschap van de wetgever. De klassieke politieke economie en het Belgische landbouwbeleid, 1830-1884. Leuven (Universitaire Pers Leuven) 2008.

(Aanvaard voor publicatie en/of ter perse) 1.

Byls Henk. "Les Flamands à Paris: une communauté?", in Etranges voisins, Actes du colloque organisé par l'Université de Valenciennes et du Hainaut Cambrésis les 7 et 8 décembre 2006. Te verschijnen.

2.

Cleys Bram en De Meulder Bruno. “Imagining a Christian territory: Changing spatial strategies in the missionary outposts of Scheut (Kasai, Congo, 1891-1940)” in: F. Demissie, ed. Colonial Architecture and Urbanism: Intertwined and Contested Histories. Asgate Publishers, in print.

3.

Cleys Bram, De Maeyer Jan, De Meulder Bruno en Howard Allen, eds. Missionary places 1850-1950. Imagining, building, contesting Christianities [werktitel] (te verschijnen bij: Universitaire Pers Leuven): in voorbereiding.

4.

Cleys Bram, De Maeyer Jan, De Meulder Bruno en Howard Allen. “Introduction” in: B. Cleys, J. De Maeyer, B. De Meulder en A. Howard, eds. Missionary places 1850-1950. Imagining, building, contesting Christianities [werktitel] (te verschijnen bij: Universitaire Pers Leuven): in voorbereiding.

5.

Cleys Bram. “Encountering the City. Missionaries and the Colonial City of Luluaburg (Belgian Congo, 19301960)” in: B. Cleys, J. De Maeyer, B. De Meulder en A. Howard, eds. Missionary places 1850-1950. Imagining, building, contesting Christianities [werktitel] (te verschijnen bij: Universitaire Pers Leuven): aanvaard.

6.

De Maeyer Jan, Cleys Bram, Dujardin Carine en Vints Luc. “België in Congo, Congo in België. Weerslag van de missionering op de religieuze instituten” in: Bambi Ceuppens, Vincent Viaene en David Van Reybroeck, eds. Koloniale cultuur in de Belgische metropool (te verschijnen bij: Universitaire Pers Leuven): aanvaard.

7.

Van Dijck Maarten. i.s.m. Jan De Maeyer en Marie-Elisabeth Henneau “Historiografie en onderzoeksperspectieven van ordes en congregaties op het grondgebied van de Zuidelijke Nederlanden/België - Historiographie et perspectives de recherche des ordres et congrégations sur le territoire des Pays-Bas méridionaux/Belgique”, Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis. 86(2008)4, ter perse.

8.

Van Dijck Maarten. i.s.m. Xavier Dusausoit, “Hommes visibles et invisibles. Thèmes de l’historiographie relatifs aux instituts religieux masculins en Belgique (XIXe-XXe siècle)”, Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis. 86(2008)4, ter perse.

B4.1.3. Boeken door derden 74

(met KADOC-medewerking voor de iconografie) 1.

Elisabeth Bruyneel, Geschiedenis van de Hoge Gezondheidsraad (in voorbereiding).

2.

Jo Claes, Maria-afbeeldingen (in voorbereding).

3.

Marie-Thérèse Coenen, Syndicalisme au féminin. Dl.1: 1983-1940. Carhop Brussel, 2008.

4.

Jan Coppens, Penitenten Geraardsbergen (in voorbereiding).

5.

Isabelle De Keyser, Van Bezetting … tot Vlucht. Moorslede-Slypskapelle, 1914-1918. Heemkundige Kring Moorslede, 2008.

6.

Diane De Keyzer, De Engeltjesmaaksters. Van Haelewyck, Leuven, 2009 (in voorbereiding)

7.

Véronique De Meyer, Michel De Meyer, Rundsvlees. Verrassend veelzijdige recepten met kalfs- en rundsvlees. Standaard Uitgeverijuitgeverij, 2008.

8.

Marc Depaepe, Bregt Henkens, Maria Leon, Angelo Van Gorp, “Over het mooie en het nuttige”. Bijdragen over de geschiedenis van onderwijs en opvoeding. Liber Amicorum Mark D’hoker. Garant, Antwerpen, 2008.

9.

Els De Vos, “Hoe zouden we graag wonen?”. Woonvertogen en –praktijken in de jaren 1960-1970 in Vlaanderen. Leuven, 2008.

10. Thierry Grosbois, Moreau de Melen: mémoires: de Léopold III à la Corée. Racine, Brussel, 2008. 11. Petra Gunst, Brussel en de Vlaamse rand. Een verhaal van migraties en grenzen. Peeters, Leuven, 2008. 12. Rajesh Heyninckx, Meetzucht en mateloosheid. Kunst, religie en identiteit in Vlaanderen tijdens het interbellum. Vantilt, Nijmegen, 2008. 13. Guy Malengreau, L’université Lovanium (in voorbereiding) 14. David Mungello, Drowning girls in China: female infanticide since 1650. Rowman&Littlefield, Lanham, 2008. 15. Hilde Pauwels, Straffe Madammen. Davidsfonds, Leuven, 2008. 16. Wilfried Pauwels, 100 jaar Davidsfonds in Veurne (in voorbereiding) 17. Jacques Peeters, Beleid inzake openbaar vervoer in België, 1945-1960. (in voorbereiding) 18. Jozef Schellekens, Bedrijfsgeschiedenis van de Katholiek Veilingsvereniging der Noorderkemepen, 19331958 (in voorbereiding) 19. René Stockman, Pro Deo: de geschiedenis van de Christelijke Gezondheidszorg. Davidsfonds, Leuven, 2008. 20. Frans Tuytelaars, Het lager onderwijs in de gemeenten Baarle Hertog – Baarle Nassau. (in voorbereiding) 21. Godfried Van Beuren, 100 jaar Psychiatrisch ziekenhuis Sint Alexius, Grimbergen (in voorbereiding) 22. Hans Vangrunderbeek en Thomas Ameye, Katholiek Vlaams Sportverbond. (in voorbereiding) 23. Steven Van Hecke en Wim Heylen, Regeringen die niet regeren. Het malgoverno van de Belgische politiek. Lannoo, Tielt, 2008. 24. Paul Vanwetswinkel, Kroniek van Berbroek. (in voorbereiding) 25. Construire l’Histoire. Dl. 4. Un monde en mutation (de 1919 à nos jours). Didier Hatier, 2008. 26. Converted Monastries. (in voorbereiding) 27. Daarom Leuven. Wean, Maastricht, 2008. 28. Damiaan, Lannoo, Tielt (in voorbereiding) 29. Echo 5. Pelckmans, Kapellen, 2008. 30. Gotiek in het hertogdom Brabant. Cultuurdienst Provincie Vlaams-Brabant. (in voorbereiding) 31. Historia T 5’Infoboek. Een methode geschiedenis voor aso. Pelckmans, Kapellen, 2008. 32. Historia T 3. Pelckmans, Kapellen. (in voorbereiding)

75

33. Joris Van Severen en het Verdinaso in beeld. Uitgave van het Studiecentrum Joris Van Severen. (in voorbereiding) 34. Roetskalender 2010. 35. Van traditie naar moderniteit: de kerk van Sint-Jozef Werkman in Veerle-Heide. Provincie Antwerpen. Departement Cultuur – dienst Erfgoed. Antwerpen, 2008. 36. Villa Futura. Ontwikkeling educatief spel rond volkscultuur voor kinderen van de derde graad van het lager onderwijs. Uitgave van Volkskunde Vlaanderen, 2008.

B4.1.3. Artikels door derden (met KADOC-medewerking voor de iconografie) 1.

Peter Aspeslagh, ‘In memoriam Frank Swaelen’, in: Radikaal. Tijdschrift Jong CD&V, nr. 1, januari 2008, 1213.

2.

Frank Baete, ‘Geschiedenis van de jeugdbewegingen in Assenede’ (in voorbereiding).

3.

Leen Boereboom, ‘Nederlandse vertaling van Nieuw Compendium, in : Muziek en Woord. Cultureel programmablad Klara (voorjaar 2008)

4.

Bart Brinckman en Monica Monté, ‘Mei 68 in beeld. Revolutie op zijn Belgisch’, in: De Standaard, 28 mei 2008, 12-13.

5.

Raf De Bont, ‘Quiévrain: de losplaats voor de duiven. Matig tot slecht zicht’, in : Jo Tollebeek (red.), België, een parcours van herinnering. Dl. 2: Plaatsen van tweedracht, crisis en nostalgie. Bert Bakker, Amsterdam, 2008, 464-475.

6.

Lieve Demeester, ‘De confessiones van Sara Masselang’, in: De Gids op Maatschappelijk Gebied, april 2005, 3-9.

7.

Koenraad De Wolf, ‘Van kitsch tot eigentijdse kunst’, in: Tertio, 2 juli 2008, jg. 9, nr. 438-439, 1.

8.

Koenraad De Wolf, ‘Dossier scharnierjaar 1958’, in: Tertio, 2 juli 2008, jg. 9, nr. 438-439, 7-9.

9.

Luc Duerloo, ‘Scherpenheuvel: de basiliek. Het geloof der vaderen’, in :Jo Tollebeek (red.), België, een parcours van herinnering. Dl. 1: Plaatsen van geschiedenis en expansie. Bert Bakker, Amsterdam, 2008, 124-135.

10. Herman Duponcheel, ‘Sociale verkiezingen geven u een stem’, in: Pro-Active, nr. 2008, 1 maart 2008, 8. 11. Marc Hooghe, ‘De dag dat vrouwen een stem kregen’, in : De Standaard, 15 september 2008, 22. 12. Marc Hooghe, ‘Ontzuiling in de Lage Landen. Veertig jaar na 1968’, in : Ons Erfdeel, nr. 2, 2008, 4-19. 13. Marijke Persoone, ‘Is de vakbond nog nodig?’ in: Ons Recht, jg. 112, mei 2008, 6-7. 14. Griet Plets en Filip Van Ongevalle, ‘Mei 68 in beeld. Geen spandoeken in de speelkamer’, in: De Standaard,7 mei 2008, 12-13. 15. Philippe Vanstapel, ‘Alles begint bij de jongeren. Miet Smet en Wilfried Martens in het huwelijksbootje gestapt’, in: Radikaal. Tijdschrift Jong CD&V, nr. 5, december 2008, 4-5. 16. ‘Dossier Malgoverno revisited’, in: Tertio, nr. 461, 8 december 2008, 7-9. 17. ‘Terugblik op 60 jaar vrouw en politiek’, in: Senaat. Tijdschrift van de Belgische Senaat, nr. 16, najaar 2008, 8-11. 18. ‘Les femmes et la politique: 60 ans plus tard’, in: Sénat. Périodique du Sénat de Belgique, nr. 16, najaar 2008, 8-11. 19. H. Gustin, ‘kerk van Sint-Jozef Werkman Vosselaar’ 20. Cyriel De Bruyne, ‘Frans Van Den Abbeele, Berlaars missionaris in Mongolië’. 21. Frank Baete, ‘Geschiedenis van de jeugdbewegingen in Assenede’.

76

22. Christian Nolf, ‘Groene Singel Antwerpen’.

B4.2. Audiovisuele realisaties (met KADOC-medewerking voor de iconografie)

B4.2.1. Theater 1. KVS Brussel, Missie, Stadsschouwburg Leuven, 14 januari 2008.

B4.2.2. Televisie 1. Canvas, Verloren land. Afl. 7: Tine Embrechts [over Maria Verlackt-Gevaert], 25 februari 2008. 2. Canvas, Verloren land. Anne Provoost (in voorbereiding). 3. Canvas, Verloren land. Nelly Verbeke (in voorbereiding). 4. Canvas+, Histories. Patrice Lumumba. Dl. 1: De postman wordt premier, 16 november 2008. (Heruitzending) 5. Canvas+, Histories. Bommen op de stad, 14 december 2008. (Heruitzending) 6. King Leopold’s Ghost. Linden Productions. 7. Ned. 2, IKON, De laatste missie. (een documentaire van Gerald van Bronkhorst), 23 oktober 2008. 8. 20 jaar inauguratie van de gasterminal te Zeebrugge (in opdracht van Fluxys (ex-Distrigas)

B4.2.3. Website 1.

Website Revue d’Histoire Ecclésiastique. www.rhe.eu.com

2.

Website Households of Faith: Domesticity and Religion

3.

Website Noli me tangere www.nolimetangere.net

B4.2.4. Varia 1.

Unizo, Een eeuw ondernemerschap, bestuurdersconventie 23 november 2008: tijdslijn en video over verleden, missie en toekomst van Unizo naar aanleiding van 60ste verjaardag, zie www.unizo.be/bestuurdersconventie

2.

Herdenkingsplechtigheid Kajotter André Dereze, Keizersberg, 22 november 2008.

3.

Ingangspaneel Vlaams Ministerie van Cultuur, Jeugd, Sport en Media (foto Rika De Backer).

4. Uitnodiging studiedag FOKAV, Op de gevoelige plaat.

B4.3. Tentoonstellingen B4.3.1. KADOC-tentoonstellingen 1.

25 jan. – 21 maart

En zeer aandachtig ... . Foto’s van Rik Daze

2.

20 maart – 17 mei K.U.Leuven)

Jeanne Hebbelynck (1891-1950). Miniaturist en illustrator (Centrale bibliotheek

3.

11 april – 21 juni

Kloosterlingen. Foto’s Annie van Gemert

4.

4 juli – 4 okt. Civitas Dei. De kerk op Expo 58

5.

24 okt. – 17 jan. ‘09

Franciscus van Assisi. Cultus en cult, 1920-1940

77

6.

24 okt. – 18 jan. ‘09

Pelgrimkunst. Religie en moderniteit, 1910-1940 (Timmermans-Opsomerhuis, Lier)

7.

4 – 11 dec. Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant. Foto’s van Jan Locus

B4.3.2. Andere tentoonstellingen (met gebruik van KADOC-materiaal) 1.

Supermarkt in Europa, 1957-2007, Brussel, Espace Architecture La Cambre, 3 oktober 2007-3 februari 2008.

2.

Als het ijs smelt. Gevolgen voor bewoners van de Noordpool. Leiden, Volkskundemuseum, 13 oktober 200724 augustus 2008.

3.

Supermarkt Europa. 50 jaar landbouw en voeding. Den Haag, stadhuis, 9 november 2008-18 januari 2008.

4.

Tijd en kalenders te kijk. Oud-Turnhout, Hofke van Chantraine, 8 december 2007-6 januari 2008.

5.

Kobika ya Kongo. Genezen in Congo: gisteren, vandaag en morgen. Kortrijk, 12 december 2007-9 januari 2008.

6.

Supermarkt Europa. 50 jaar landbouw en voeding. Brussel, Vlaams Parlement, 1 februari-30 april 2008.

7.

Kobika ya Kongo. Genezen in Congo: gisteren, vandaag en morgen. Dilbeek, 3-30 maart 2008.

8.

Kobika ya Kongo. Genezen in Congo: gisteren, vandaag en morgen. Avelgem, 2-29 april 2008.

9.

Expo’58 – Déjà view. Erfgoedcel Brussel, 17 april-30 september 2008.

10. Jong in de jaren ‘30. Gemeentearchief Mol ism Rozenberg Secundair Onderwijs en de Kamer van Heemkunde, Mol, 26 april-25 mei 2008. 11. Kobika ya Kongo. Genezen in Congo: gisteren, vandaag en morgen. Brugge, 8 mei – 3 juni 2008. 12. Musée en Piconrue, L’Enfance d’antan, Musée en Piconrue, Bastogne, 16 mei 2008-20 december 2008. 13. ’t Grom, Mechelen, 29 juni-15 augustus 2008. 14. Een andere kijk op kusttoerisme. Zon, zee en discipline. Binnenkijken in de vakantiekolonies van weleer aan zee. Sint-Theresiakapel, Westende, 4 juli-24 augustus 2008. 15. Parochiefeesten H. Godelieve, De jaren zestig, Roeselare, 5-6 juli 2008. 16. Verhalenbazaar. Vakantieherinneringen van 1930 tot 1980, Antwerpen, zomer 2009. 17. Joe’s kunst. Joe English, kunstschilder, 1882-1918. Diksmuide, 24 augustus-5 oktober 2008. 18. Open-Monumentendag Vlaanderen, Leven en werk van architect Marc Dessauvage, Sint-Aldegondiskerk, Ezemaal, 14 september 2008. 19. 75 jaar Chiro. Gent, 29 augustus-11 november 2008. 20. Straffe Madammen. 60 jaar vrouwenstemrecht, Oostende, 14 september 2008. 21. Straffe Madammen. 60 jaar vrouwenstemrecht, Het Paleis, Antwerpen, najaar 2008. 22. Kobika ya Kongo. Genezen in Congo: gisteren, vandaag en morgen. Harelbeke, 4-28 november 2008. 23. Straffe Madammen. 60 jaar vrouwenstemrecht, Stedelijke Bibliotheek, Gent, 12 november-15 december 2008. 24. 75 jaar Chiro.Brugge, 21 november-14 december 2008. 25. Tentoonstelling nav Europese ontmoeting met de gemeenschap van Taizé, Faculteit Godgeleerdheid, Leuven, november-december 2008. 26. Kobika ya Kongo. Genezen in Congo: gisteren, vandaag en morgen. Eeklo, 8 januari-3 februari 2009. 27. Jongens en meisjes… Bestemming bekend? België 1830-2000. Belvue, Brussel, 3 februari-31 mei 2009. 28. 75 jaar Chiro.Brussel, 8 februari-1 maart 2009. 29. Straffe Madammen. 60 jaar vrouwenstemrecht, Foyer, Hasselt, 1-31 maart 2009. 30. 75 jaar Chiro.Hofstade, 8 maart-26 april 2009.

78

31. De Hemel in Tegenlicht, Cultureel Centrum Mechelen, 21 maart -21 juni 2009. 32. 75 jaar Chiro. Bokrijk, 8 mei-28 juni 2009. 33. 75 jaar Chiro, Mol, 5 juli-23 augustus 2009. 34. Blauw Vertier. Ontspanningsleven te Gent, 1850-1913.Gent, Caermersklooster, 16 juli - eind september 2009 35. 100 jaar gemeentehuis Maldegem, Maldegem, zomer 2009. 36. Vakantiekolonies aan de Belgische Kust, AMSAB (Museum voor de Vlaamse Sociale Strijd), (in voorbereiding 2010) 37. Geschiedkundige Kring Landen, brochure Openmonumentendag 2008 en tentoonstelling rond kerken van Marc Dessauvage

79

B5. VORMINGS- EN WETENSCHAPPELIJKE ACTIVITEITEN

B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers Jan De Maeyer Gent 4-5 jan.

‘Child-isation’: Attracting the Innocent and the Modernisation of Religion in the Western World, c. 1750 – c. 1920 [Workshop ‘Dieu changea de sexe?’ Christian Feminisation and Masculinisation in Europe: Comparative Perspectives]

Bochum 30-31 mei

Caritas in Belgium: Retaining a Vigorous Presence by Adapting and Modernising? [Colloquium Dynamische Zeiten für Diakonie und Caritas;i.s.m. Jo Deferme]

Oxford 15-18 sept.

The Oxford Movement: Reception and Perception in Catholic Circles on the Continent, especially Belgium [congres The Oxford Movement, Europe and the Wider World,Oxford university; i.s.m. Karel Strobbe]

Leuven 7-8 Nov.

Introduction [Workshop ‘Patrimony, Business and Management of Orders and Congregations in Europe, 1789-1914’]

Lier 10 dec.

De hetze. Het geval Servaes [Universiteit Vrije Tijd (Davidsfonds) – Pelgrimkunst ; 3]

Greet De Neef Lyon 27-30 aug.

“Cinq bouteilles de Cristallos et trios cartouches d’hyposulfide”. Les photographesmissionaires belges. Le cas des pères de Scheut. [Colloquium Images et diffusion du Christianisme. Images et expressions graphiques en contexte missionnaire / Credic ; i.s.m. Luc Vints]

Heverlee 15 nov.

Inleidende lezing over het beheer en de ontsluiting van fotografische collecties. Lezing gevolgd door workshop [Studiedag Op de gevoelige plaat. Beheer en ontsluiting van foto’s en fotografische collecties van religieuze instituten. FOKAV; i.s.m. Luc Vints]

Carine Dujardin Sint-Agatha (NL) 12 dec.

China, moderniteit en missiologie. Apologetische grondslagen voor een nieuwe wetenschap (1890-1920) [Colloquium Het geloof dat inzicht zoekt;Stichting Echo]

Peter Heyrman Leuven 11 maart

Gastcollege Belgische politiek sinds 1945 [Master in de vergelijkende en internationale politiek K.U.Leuven]

Sint-Pieters-Leeuw 26 april

De ODIS-databank: nieuwe ontwikkelingen inzake contextuele erfgoedontsluiting [43ste Nationaal VVF-congres].

Leuven 21 nov.

Onderzoeksmethoden Nieuwste Tijd [Gastcollege 3de Bachelor Geschiedenis K.U.Leuven]

Brussel

Gastcollege Heuristiek

80

2 dec.

[2de Bachelor Geschiedenis en Communicatiewetenschappen VUB].

Godfried Kwanten Westerlo 18 maart

De invloed van abdijen en kloosters op de ‘herkerstening’ van de Kempen, 1880-1920 [Nacht van de geschiedenis; Davidsfonds]

Brussel 21 april

De culturele archiefwerking van de privaatrechtelijke archief- en documentatiecentra [Gastcollege Opleiding archivistiek en hedendaags documentbeheer VUB]

Leuven 24 april

Archiefbeheer in de praktijk [Studiedag archivarissen van de contemplatieve religieuze instituten]

Jan Roobrouck Leuven 18 april

Een Vaticaanse odyssee: van erfgoed via onderzoek tot educatie en terug [Studiedag Eeuwenoud erfgoed, eigentijds onderwijs, KADOC]

An Vandenberghe Leuven 11 april

Was Protestant Missiology more Open to Modernism than Catholic Missiology? The Emergence of Mission Science in the Low Countries (1840-1940) [International Conference, K.U.Leuven ‘Religion and Modernism in the Low Countries 1840-1940. A Comparative Approach’]

Maarten Van Dijck Leuven 7-8 nov.

From workhouse to convent of Saint Vincent of Eeklo. A case of privatization of public charity in the nineteenth century [Workshop Patrimony, Business and Management of Orders and Congregations in Europe, 1789-1914, KADOC-K.U.Leuven]

Leuven 21 nov.

De wetenschap van de wetgever. De klassieke politieke economie en het Belgische landbouwbeleid, 1830-1884. [ICAG-seminarie]

Vincent Viaene Rovereto (It.) 3-4 okt.

Guerra di trent’anni o stagione internazionalista? Il dibattito storiografico sugli anni 1920 [congres La pace dopo la Prima Guerra Mondiale, Fondazione Campana dei Caduti]

Lausanne (CH) 13-15 nov.

La politique culturelle de la papauté et les médias à la fin du XIXe siècle [congres Réseaux et circulation internationale du livre : diplomatie culturelle et propagande 1880-1980, universiteiten van Lausanne en Fribourg]

Luc Vints Lyon 27-30 aug.

“Cinq bouteilles de Cristallos et trios cartouches d’hyposulfide”. Les photographesmissionaires belges. Le cas des pères de Scheut. [Colloquium Images et diffusion du Christianisme. Images et expressions graphiques en contexte missionnaire / Credic ; i.s.m. Greet De Neef]

Hasselt 7 okt.

Prentbriefkaarten als iconografische bron [opening Historische Informatiecentrum Limburg]

Heverlee 15 nov.

Leiding van de workshop over het beheer en de ontsluiting van fotografische collecties. [Studiedag Op de gevoelige plaat. Beheer en ontsluiting van foto’s en fotografische collecties van religieuze instituten. FOKAV; i.s.m. Greet De Neef]

81

B5.2. Deelname aan colloquia, studiedagen, seminaries en andere opleidingen Gent 4-6 jan.

Dieu changea de sexe [Workshop in het kader van het FWO-project ‘De goede katholiek’; MoSa i.s.m. KADOC]

Leuven 7 febr.

Benjamin Ziemann (University of Sheffield) Observing Secularisation. The Catholic Church and the Social Sciences in the Federal Republic of Germany, 1945-1980 [Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000, KADOC]

Leuven, 12 febr.

Calamiteitenplan (sessie 2)

Sint-Truiden 16 febr.

Leve het religieus archief [Studiedag Religieuze archieven, Erfgoedcel Sint-Truiden]

Leuven 22-23 feb.

Labour migration and europeanization processes after 1989/91 Congres K.U.Leuven

Brugge 23 feb.

In ander licht. Toekomstperspectieven voor religieus erfgoed in Vlaanderen [Studiedag VCM-Contactforum]

Leuven 28 februari Gent 7-8 maart

LIBISnet-gebruikersdag

Leuven 13 maart

DigiTool [Opleiding LIBIS, K.U.Leuven]

Leuven 13 maart

Eamon Duffy (University of Cambridge) Greatness and Gravitas: Styles of Papacy 1958-2008 [Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000, KADOC]

Identification from below. Europe from the late 18th century to the end of the First World War [congres U.Gent]

Louvain-la-Neuve, 13- Les archives audio-visuelles. Politiques et pratiques archivistiques dans la société de 14 maart l’information. e [ 8 Journée des Archives] Brussel 15 maart

Dag van de nieuwste geschiedenis [Studiedag Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis]

Leuven 10-12 april

Religion and Modernism in the Low Countries 1840-1940. A Comparative Approach [International Conference, K.U.Leuven]

Leuven 17 april

Chris Timmerman (Centrum voor Migratie en Interculturele Studies, U.Antwerpen) Huwelijksmigratie en mogelijkheden tot integratie van allochtonen groepen in Vlaanderen [Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000, KADOC]

Leuven 21, 22, 28-29 april

SAP-accreditatieopleiding [Opleiding K.U.Leuven]

Gent 24 april

Calamiteitenplan (sessie 3)

Leuven 25 april

Hoe kies/koos ik software voor het beschrijven van mijn archieven? [Studiedag Werkgroep Automatisering VVBAD, i.s.m. KADOC]

Leuven 30 april en 29 mei

Bijscholing Eerste-Interventieploeg

Leuven 8 mei

Dominique Vanwijnsberghe (KIK), Het miniaturenatelier van Maredret. [Seminarie van het Historisch onderzoeksnetwerk religieuze instituten in België]

Leuven 8 mei

Bijscholing EHBO [Idewe]

Leuven

Powerpoints maken

82

13-15 mei

[Cursus LUDIT-K.U.Leuven]

Leuven 15-16 mei

Families, Constructions of Foreignness and Migration in 20th Century, [colloquium K.U.Leuven]

Amsterdam 16 mei

Workshop Dynamics of Religious Reform

Leuven 23 mei

Vervolmakingscursus Aleph [LIBIS, K.U.Leuven]

Brussel 11 juni

Informatiesessie Cultureel Erfgoeddecreet

Leuven 12 juni

Calamiteitenplan (sessie 4)

Antwerpen 20 juni

Tweede Odis gebruikersdag [Studiedag, ADVN i.s.m. KADOC]

Leuven 1-3 sept.

E-mail writing in English [Training Session K.U.Leuven-ILT]

Leuven 4-5 sept

Households of Faith [Workshop in het kader van het FWO-project ‘De goede katholiek’; MoSa i.s.m. KADOC]

Leuven 15 sept. 22 en 23 sept.

Welcoming and Interviewing Foreign Guests. [Training Session K.U.Leuven-ILT]

London 18-22 sept.

Workshop Dynamics of Religious Reform

Gent 7 okt.

Metadata [Workshop BOM-Vlaanderen]

Antwerpen 15 okt.

Digitaal Depot [Studiedag Felixarchief Antwerpen]

Antwerpen 29 okt.

Workshop Integratie [U.Antwerpen]

Leuven 7-8 nov.

Patrimony, Business and Management of Orders and Congregations in Europe, 17891914. [KADOC-workshop in kader van het FWO-project De Kloosterkwestie]

Leuven 13 nov.

Keith Robbins (University of Wales, Lampeter) Pluralism’s Puzzles: Some Aspects of ‘Church History’ in Britain and Ireland 1975-2000 [Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000, KADOC]

Leuven 14 nov.

‘Geloof in erfgoed! De archiefnalatenschap van kerk en religie’ [Brabantse Archivarissendag, KADOC i.s.m. BRAK en Gemeentearchief Rucphen]

Liège 20 nov.

M.-E. Henneau (ULg), Un ordre contemplatif féminin aux grandes heures de la Réforme catholique: les annonciades célestes & J. Piront (FNRS/UCL), Etude architecturale des couvents d'annonciades célestes aux Pays-Bas méridionaux et en principauté de Liège [Seminarie van het Historisch onderzoeksnetwerk religieuze instituten in België]

Leuven 21 nov.

Studienamiddag Bouwen voor God / Constructing for God A.W.N. Pugin (Rosemary Hill) &.P.J.H. Cuypers (A.J.C. van Leeuwen) [Seminariecyclus Religie en Samenleving, 1750-2000, KADOC]

Brussel 24 nov.

Archiefbeheer in Vlaanderen: recente decretale ontwikkelingen en initiatieven [Studiedag VVBAD]

Leuven 25-27 nov.

scopeArchiv – Introductie

Leuven 3 december

Bijscholing EHBO [Idewe]

Brussel

Historisch Onderzoek en Privacywetgeving

83

5 dec.

[Studiedag CEGES-SOMA]

Antwerpen 5 dec.

Uit de klem van het verleden. Staten Generaal van het Literaire erfgoed in Vlaanderen [Studiedag Letterenhuis Antwerpen]

Leuven 8 dec.

Vervolmakingsopleiding Aleph [LIBIS, K.U.Leuven]

Brussel 8-9 dec.

Monastic orders and congregations in European civil society, 1789-1940 [VUB-workshop in het kader van het FWO-project De Kloosterkwestie]

Leuven 8 en 11 dec.

Outlook [Opleiding LUDIT, K.U.Leuven]

Leuven 11-13 dec.

In Search of a Lost Liberalism [Colloquium K.U.Leuven]

Leuven 12 dec.

De vorming van een 'thuis' in interieurs van migranten [Workshop OE Moderniteit en Samenleving 1800-2000, K.U.Leuven]

Leuven 12 en 18 dec.

‘Interculturele communicatie’ [cursus Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding; KADOC]

B5.3. Begeleiding van doctoraten Jan De Maeyer Als promotor

Bram Cleys Missionering en architectuur in Belgisch Congo (1885-1908). Identiteits(re)constructie tussen cultuuroverdracht en dialoog Pieter Raymaekers Engineering a New World: The Role of Engineers in Modern Society, 1815-1890 Kristien Suenens Negentiende-eeuwse vrouwelijke religieuzen en hun congregaties: een groepsportret Jo Luyten De uitgedreven religieuzen van de Limburgse religieuze instituten op het einde van de de achttiende eeuw en hun bijdrage tot het 19 -eeuws reveil van de kloosters in Belgisch Limburg Dirk Van Overmeire Op het snijvlak van geografie en missionering. Het dilemma in lokale terreinstudie als bijdrage aan een koloniale wetenschap of moderne missiestrategie, 1860-1920.. Wilfried Wouters De Sint-Lucasscholen en de ontwikkeling van de christelijke kunst, 1900-1958 An Vandenberghe Missiology, Science and Apostolic Policy, 1900-1939 Patrik Jaspers De Limburgse mijnkathedralen: een kunsthistorisch en cultuurhistorisch onderzoek

Als begeleiderof assessor

Tine Van Osselaer (promotor Patrick Pasture) en Thomas Buerman (promotor Jan Art, Universiteit Gent) Op zoek naar de goede katholiek M/V. Feminisering en masculiniteit in het katholicisme in België sinds de vroegmoderne tijd, ca. 1750-1950 Marisa Melchers (promotor Jan Bank, Universiteit Leiden) De liturgie als bouwmeester? Cultuurhistorische reflecties op de kerkarchitectuur in Nederland 1918-1975 Caroline Voet, W&K, Departement Architectuur Sint-Lucas (promotor Yves Schoonjans)

84

Ruimtelijke systematiek in het werk van Dom Hans Van der Laan (1904-1991) Bieke Cattoor (promotor Bruno De Meulder) Genese en kentering van een katholiek territorium. Proeve van cartografische exploratie

B5.4. Bestuurs- en adviesmandaten Jan De Maeyer

secretaris en penningmeester Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) vzw voorzitter Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) – K.U.Leuven lid Raad van Beheer Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG) vzw voorzitter samenwerkingsverband LIAS ondervoorzitter Belgisch Historisch Instituut te Rome (BHIR) lid Belgisch Comité voor Geschiedkundige Wetenschappen lid Adviesraad Centrum Vlaamse Architectuurarchieven voorzitter Raad van Bestuur vzw “Onderzoekssteunpunt en Databank Intermediaire de ste Structuren in Vlaanderen (19 -20 eeuw)”, afgekort ODIS lid Directiecomité en Redactieraad Revue d’histoire ecclésiastique lid Editorial Board The True Principles. Journal of the Pugin Society lid Redactiecomité van Trajecta. Tijdschrift voor de geschiedenis van het katholieke leven in de Nederlanden (verantwoordelijke rubriek literatuursignalementen & recensies 19de en 20ste eeuw) lid Editorial Board Schweizerische Zeitschrift für Religions- und Kulturgeschichte lid Redactieraad Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden sedert 2007 lid wetenschappelijk comité tentoonstelling ‘De hemel in tegenlicht’ (Mechelen, 2009) lid wetenschappelijk comité Stadsmuseum STAM (Gent) lid Sectorale Deelraad Erfgoed Stad Leuven

Greet De Neef

lid Werkgroep Aleph-bewegend beeld lid Werkgroep Aleph-statisch beeld Lid Stuurgroep ‘Globale inventarisatie en voorbereiding herbestemming archief en archiefbibliotheek Vlaamse Minderbroeders Sint-Truiden’ Lid Stuurgroep Masterplan behoud en beheer van kerkelijk textiel in Vlaanderen Lid jury vlaggen op de Keur en Studiedag van de Hoge Gildenraad der Kempen 2008

Carine Dujardin

bestuurslid Vereniging voor Religieus-wetenschappelijke Bibliothecarissen (VRB) lid overleggroep rond de verwerking van pedagogische collecties (KADOC, Stadsbibliotheek Antwerpen, Historische Pedagogiek K.U.Leuven, Schoolmuseum Ieper) lid van adviesraad LIBISnet lid diverse werkgroepen van LIBIS-net (catalografie, serials, publiekscataloog) lid Campusbibliotheekraad Humane Wetenschappen Lid Stuurgroep ‘Globale inventarisatie en voorbereiding herbestemming archief en archiefbibliotheek Vlaamse Minderbroeders Sint-Truiden’ lid collectieoverleg van beheerders van bewaarcollecties kinderboeken

85

Peter Heyrman

lid Werkgroep Automatisering Archiefsectie VVBAD lid Wetenschappelijk Comité Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel (AMVB) lid Sectorale Deelraad Erfgoed Stad Leuven lid Stuurgroep Erfgoedcel Leuven lid Stuurgroep onderzoeksproject "De geschiedenis van de SERV en van het sociaaleconomisch overleg in Vlaanderen" Lid Werkgroep Gegevensbanken, Stuurgroep E-Onderzoek in Vlaanderen (Vlaanderen I2010). Lid Stuurgroep Project “Ontwikkeling van expertise en expertise-uitwisseling in verband ste met ontsluiting van erfgoed over immigratie naar Vlaanderen en Brussel in de 20 eeuw” Centrum voor Migratie en Interculturele Studies (CEMIS U.Antwerpen).

Godfried Kwanten

Lid Bestuur Sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer van de VVBAD Lid Redactie Archief- en Bibliotheekgids van de VVBAD Lid Stuurgroep project ‘Proeflijst topstukken archivalisch en documentair erfgoed’ van de VVBAD Lid Jury Ger Schmookprijs Lid Stuurgroep Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen Bestuurslid Brabantse Archivarissenvereniging (BRAK) Lid Steering Committee van de Section for Archives of Churches and Religious Denominations van de International Council of Archives Docent module ‘Inleiding tot de archivistiek’, graduaat bibliotheekopleiding aan de CVO Vrije Leergangen Limburg, Genk Gastdocent college ‘Vraagstukken uit de Belgische politiek na 1945’ in masteropleiding Vergelijkende en internationale politiek.

Krista Maes en Rie Vermeiren

lid Adviesraad publicatie handleiding Architectuurarchieven [Vlaams Architectuurinstituut Antwerpen] lid Begeleidingscommissie project ‘Materiële zorg en selectie bij de inventarisatie van architectuurarchieven’ [Centrum voor Vlaamse Architectuurarchieven, Antwerpen]

Patricia Quaghebeur lid Werkgroep Aleph-eindgebruikers

Luc Schokkaert

lid ICT-raad van Humane Wetenschappen

Maarten Van Dijk

bestuurslid BVNG-ABHC

Luc Vints

lid Raad van Beheer vzw Vrienden van het Vlaams Filmmuseum en –archief lid begeleidingscommissie project ‘Sauvegarde de la mémoire coloniale’ [ULB, Africamuseum Tervuren en Koninklijk Belgisch Filmarchief] lid Werkgroep Nieuwe Belgische Overzeese Biografie van de Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen lid oprichtend comité van het Leuven Institute for Ireland in Europe

86

B5.5. Geleide / werkbezoeken aan KADOC 26 jan.

Familie Frans Verheeke

9 april

Archivarissen provincie Antwerpen

13 april

Opendeur tijdens Erfgoeddag

18 juli

Studenten ‘Politieke en Sociale Wetenschappen, Internationale instellingen’ van de LUMSA (Libera Università Maria SS. Assunta MSA, Roma)

15 sept.

Leden 37th General Assembly of Beth, Bibliothèques Européennes de Théologie

22 sept.

LIBIS-team in KADOC II

30 sept.

Studenten BDI-opleiding Leuven

29 okt.

Studenten archivistiek K.U. Leuven

5 nov.

Masterthesisstudenten Historische Pedagogiek K.U.Leuven

6 nov.

Studenten Bibliotheekschool Leuven

5 dec.

Consulenten Landelijke Gilden (KADOC I en II)

87

B6. OVERZICHT VAN DE SCHENKERS EN BEWAARGEVERS IN 2008 Verklaring AR archief AV audiovisuele documentatie BK BK, brochures TS TS Aartsbisdom Mechelen Brussel (2)........................................................................................................................ BK Abbaye des Prémontrés de Bois-Seigneur-Isaac (Braine-l'Alleud (Ophain)) (1) ................................................... BK Acco Uitgeverij (Leuven) (3) .................................................................................................................................. BK Achter d' Oechelen Sint-Joris-Weert (1) ................................................................................................................ BK ACV (3)............................................................................................................................................................ BK/TS ACV Brussel (4)......................................................................................................................................... AV/AR/BK ACW Antwerpen (1)............................................................................................................................................... BK ACW Limburg (1)............................................................................................................................................. AV/AR ACW Zuid-Oost-Vlaanderen (Aalst) (1) .................................................................................................................AR ADVN, Archief-, Documentatie- en Onderzoekscentrum (Antwerpen) (2) .............................................................BK Aerts-Van Dongen Robrecht (Brecht) (1) .............................................................................................................. BK Agfa-Gevaert (Mortsel) (1)..................................................................................................................................... BK Ameel Jozef (Zaventem) (1) .................................................................................................................................. BK AMVC-Letterenhuis (Antwerpen) (2) ..................................................................................................................... BK Annonciaden van Berchem Berchem (1) ............................................................................................................... BK Annuntiaten van Heverlee (2) .......................................................................................................................... BK/TS Anoniem (14) ........................................................................................................................................AV/AR/BK/TS Ardui Louis (Leuven) (1) .................................................................................................................................. AR/BK Baeck Mario (Sint-Katelijne-Waver (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)) (1)............................................................... AV/BK Bauwens Jan (Wichelen (Serskamp)) (1) .............................................................................................................. BK Beckers Roosmarijn (Sint-Truiden) (1) .................................................................................................................. BK Benedictinessen Schotenhof Priorij Regina Pacis Schoten (Schoten) (1) ............................................................. BK Berkvens Maurits (Antwerpen (Merksem)) (2) ........................................................................................... AV/AR/BK Bibliotheca Wasiana Sint-Niklaas (1)..................................................................................................................... BK Binnard Johan (Leuven (Heverlee)) (1) ................................................................................................................. BK Bisdom Antwerpen (1) ........................................................................................................................................... BK Bisdom Gent (2) .................................................................................................................................................... BK Bisdom Hasselt (1) ................................................................................................................................................ BK Bosteels Katrien (Dendermonde) (1) ..................................................................................................................... AV Bradbury John (Thornton) (1) ................................................................................................................................ AV Braive Gaston (Genappe (Bousval)) (1) ................................................................................................................ BK Brepols Publishers nv (Turnhout) (1)..................................................................................................................... BK Brisaer Aline (Tremelo (Baal)) (1).......................................................................................................................... BK Broeders van de Christelijke Scholen Kortrijk (1) .................................................................................................. AV Broeders van Liefde Gent (1) ................................................................................................................................ BK Bruyland Herman (Oud-Heverlee (Blanden)) (1) ................................................................................................... BK Buckinx Lea (Lubbeek (Linden)) (2) ...........................................................................................................AV/BK/TS Butaye Caroline (Menen (Rekkem)) (1)................................................................................................................. BK Buyse Gerard (Bierbeek (Opvelp)) (1)............................................................................................................. BK/TS CAG (Leuven) (1) .................................................................................................................................................. BK Caluwaerts Alfons (Herent) (2) .............................................................................................................................. BK CARHOP Brussel (Brussel) (1).............................................................................................................................. BK Caritas Catholica Vlaanderen (Brussel) (2) ..................................................................................................... AR/BK Caritas West-Vlaanderen (Roeselare) (1) .............................................................................................................AR Carlier Ilse (Landen (Neerwinden)) (2) ..................................................................................................................AR Cassiman Anneleen (Gent (Oostakker)) (1) .......................................................................................................... BK Castrum vzw - Afdeling Avimo (Leuven) (3) .............................................................................................. AV/AR/BK CD&V (2) ............................................................................................................................................................... BK CD&V Provincie Limburg (1)..................................................................................................................................AR CDRR Namur (1) ................................................................................................................................................... BK Centre F. Garnier (Châtillon-sur-Indre) (1) ............................................................................................................ BK

88

Chirojeugd Vlaanderen (Antwerpen) (1) .....................................................................................................AV/BK/TS Christen-Democratische Studenten (Leuven) (1) ..................................................................................................AR Christenen voor het Socialisme (Antwerpen (Hoboken)) (1) .................................................................................AR Cité de l'Architecture et du Patrimoine (Paris) (1).................................................................................................. BK Claes Gilda (Sint-Truiden) (1)................................................................................................................................ AV Clarissen Genk Monasterium OLV Middelares (1) .......................................................................................... AV/BK Clarissen Kessel-Lo (1) ......................................................................................................................................... BK CM Brussel (1)................................................................................................................................................. AV/TS Colardyn Lucie (Kortrijk) (1)................................................................................................................................... BK College van Burgemeester en Schepenen (Koksijde) (1)...................................................................................... BK Conings-Dries Mia (Leuven (Heverlee)) (1) ........................................................................................................... BK Cools Marie-Rose (Antwerpen (Ekeren)) (1) .........................................................................................................AR Coolsaet Marcel (Wevelgem) (1) ........................................................................................................................... TS Coomans Thomas (Brussel - Sint-Pieters-Woluwe) (3) ..............................................................................AV/BK/TS Cooremans-Vos Vic (Oud-Turnhout) (1).......................................................................................................... AV/AR Cops Lief (Brussel - Ganshoren) (1)................................................................................................................ BK/TS Crick Eddy (Merchtem) (1) .................................................................................................................................... BK CRKC (Leuven (Heverlee)) (4) ........................................................................................................................ AV/BK CSC (Brussel) (1) .................................................................................................................................................. BK Daniëls Jos (Leuven) (1) .......................................................................................................................................AR Davidsfonds (Leuven) (2) ................................................................................................................................ AV/BK Davidsfonds Kontich (8) .................................................................................................................................. AV/BK De Backere Jos (Leuven (Kessel-Lo)) (1) ............................................................................................................. BK De Becker Urbaan (Beersel (Alsemberg)) (1)........................................................................................................ BK De Bel Raoul (Ruiselede) (1)................................................................................................................................. BK de Bethune Emmanuel (Kortrijk (Marke)) (2) ................................................................................................... BK/TS Deblieck Pol (Dilbeek) (1) ......................................................................................................................................AR De Brouwer Tom (Sint-Niklaas (Nieuwkerken)) (1)................................................................................................ BK De Bruycker Roger (Antwerpen) (3) ................................................................................................................ AV/BK De Clercq Guido (Leuven) (1)................................................................................................................................AR Declercq-'s Hertogen Lutgarde (Alken) (1) ............................................................................................................ BK De Cock Paul (Leuven) (2) .............................................................................................................................. AV/BK Dehaene Jean-Luc (Vilvoorde) (2).........................................................................................................................AR De Jonghe Jeroom (Kruibeke) (1) ......................................................................................................................... TS De Kesel Arseen (Hasselt) (1) ............................................................................................................................... BK De Keyser Isabelle (Moorslede) (1) ....................................................................................................................... BK Dekeyser Marius (Antwerpen (Merksem)) (1)........................................................................................................ BK de la Kethulle de Ryhove Henri (Brussel - Etterbeek) (1) ...................................................................................... BK de Lannoy Harry (Herent (Winksele)) (1)............................................................................................................... BK Delbaere Paul (Mechelen (Muizen)) (1)................................................................................................................. BK De Loose Mimi (Aalst (Hofstade)) (1) .................................................................................................................... BK Delory André (Charleroi (Gilly)) (1) ........................................................................................................................ BK De Maesschalck Edward (Oud-Heverlee) (1) ........................................................................................................ BK De Maeyer Steve (Buggenhout) (1)........................................................................................................... AR/BK/TS Demeester Christiane (Beveren (Melsele)) (1) ...................................................................................................... BK De Mesmaecker Jos (Londerzeel (Steenhuffel)) (1) .............................................................................................. BK De Meulder Jean-Pierre (Brussel - Anderlecht) (3)................................................................................................AR De Meûser Frans (Dilbeek) (1) .............................................................................................................................. BK Demuynck Anna (Leuven (Heverlee)) (1) .............................................................................................................. BK Denys Franz (Brussel - Anderlecht) (3) ........................................................................................................... AV/BK Depaepe Luc (Zwevegem (Sint-Denijs)) (1) .......................................................................................................... BK Depoortere Jo (Deinze) (1) .................................................................................................................................... BK De Poortere José (Deinze (Meigem)) (2)............................................................................................................... BK Dequeker Hans (Herent) (1) .................................................................................................................................. BK De Ruyck Daniel (Kortrijk) (1) ................................................................................................................................ BK De Smedt Leo (Opwijk) (1) .................................................................................................................................... AV De Smet Monique (Bruxelles) (1) .......................................................................................................................... AV Devliegher Luc (Brugge (Sint-Michiels)) (1)........................................................................................................... BK De Voldere Elza (Antwerpen) (1)........................................................................................................................... TS De Volkstuin - Werk van de Akker VZW (Torhout) (1) ........................................................................................... TS De Vos Els (Gent) (1) ............................................................................................................................................ BK Devos Willy (Brussel - Watermaal-Bosvoorde) (1) ................................................................................................ TS Dewitte Gustaaf (Gent (Sint-Amandsberg)) (1)................................................................................................ AV/BK De Wolf Koenraad (Herzele) (1) ...................................................................................................................... AV/BK De Wulf Pierre (Aalter) (1) ............................................................................................................................... AV/AR DiNAC (Hasselt) (2)......................................................................................................................................... AR/BK Dochters van de Wijsheid Ganshoren (1) .............................................................................................................. BK

89

Dochters van Maria Paridaens Leuven (2) ...................................................................................................... AR/BK Dochters van Maria van Willebroek (1)..................................................................................................................AR Docomomo International (Paris) (1)....................................................................................................................... BK Editions Didier Hatier (Namur (Bouge)) (1)............................................................................................................ BK English Co (Diksmuide) (1).................................................................................................................................... AV Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience Antwerpen (2) .................................................................................. AV/BK Fevery Johan (Leuven (Heverlee)) (1)................................................................................................................... BK FIMCAP (Antwerpen) (2) .......................................................................................................................................AR Forceville Germaine (Ieper) (1).............................................................................................................................. BK Frères des Ecoles Chrétiennes (Ciney) (1) ........................................................................................................... BK FUNDP (Namur) (1)............................................................................................................................................... BK Gallant Armand (Brussel) (1) ................................................................................................................................. BK Gasthuiszusters Augustinessen van Brussel (1) ................................................................................................... BK Gasthuiszusters Augustinessen van Leuven (Herent) (5) ............................................................................... AV/BK Gasthuiszusters Augustinessen van Lier (1) ......................................................................................................... BK Geens Aart (Oud-Heverlee (Haasrode)) (1) .......................................................................................................... BK Geerts Michel (Zemst (Elewijt)) (1) ........................................................................................................................ BK Gemeenschap De Regenboog Anderlecht (1)................................................................................................. BK/TS Gemeente Middelkerke (1) .................................................................................................................................... TS Geschied- en Heemkundige Kring Bocholt (1)....................................................................................................... AV Geysen Jan (Brussel - Laken) (1).......................................................................................................................... BK Geysen Pieter (Zaventem (Sterrebeek)) (1) .......................................................................................................... BK Gezinsbond (Brussel) (1).......................................................................................................................................AR Grootseminarie Gent (Gent) (1)............................................................................................................................. BK Guffens Willem (Leuven (Kessel-Lo)) (1) .............................................................................................................. BK Heemkundige Kring Dadingisila Dadizele (1) ........................................................................................................ BK Heemkundige Kring Eugeen Goeyvaerts Lint (1) .................................................................................................. BK Heemkundige Kring Het Ambacht Maldegem (1) .................................................................................................. BK Heemkundige Kring Land van Aalst Zottegem (1) ................................................................................................. BK Heemkundige Kring Sint-Kristoffel Londerzeel (1)................................................................................................. BK Heynickx Rajesh (Aarschot) (1) ............................................................................................................................. BK Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (Amsterdam) (3)...................................... BK HIVO (Hasselt) (1) .................................................................................................................................................AR Hoger Instituut voor Verpleegkunde Sint-Elisabeth (HIVSET) (Turnhout) (1) ........................................................ BK Hogeschool Sint-Lukas Brussel (2) .......................................................................................................................AR Houthaeve Robert (Moorslede) (1) ........................................................................................................................ BK Huybrechts Urbaan (Brussel - Laken) (3) ........................................................................................................ AV/AR ICAG (Leuven) (1) ................................................................................................................................................. AV ICLZ (Brussel) (1) .................................................................................................................................................. BK Ingels Marleen (Leuven) (1) .................................................................................................................................. AV Interdiocesane Jeugddienst Gent (Gent) (1) ......................................................................................................... BK International Institute Canon Triest (Gent) (1) ....................................................................................................... BK Januarius Joeri (Brussel - Anderlecht) (1) ....................................................................................................... BK/TS Jezuïeten Heverlee (Leuven (Heverlee)) (1) ......................................................................................................... BK Johannes XXIII Seminarie Leuven (Leuven) (1) .................................................................................................... AV Jozefieten Geraardsbergen (Melle) (1) ..................................................................................................................AR K.U.Leuven Campus Kortrijk (1) ............................................................................................................................ TS K.U.Leuven Diensten Algemeen beheer (9) .........................................................................................AV/AR/BK/TS K.U.Leuven Fac. Godgeleerdheid (5) .........................................................................................................AV/BK/TS K.U.Leuven Fac. Letteren (2) .......................................................................................................................... AR/BK K.U.Leuven Fac. Rechtsgeleerdheid (1)................................................................................................................ BK K.U.Leuven Fac. Sociale wetenschappen (1)........................................................................................................ TS K.U.Leuven Groep Wetenschap & Technologie (2)......................................................................................... BK/TS K.U.Leuven HIVA (1) ....................................................................................................................................... AR/BK K.U.Leuven Universiteitsbibliotheek (6) ................................................................................................AV/AR/BK/TS Kamers Armand (Leuven (Kessel-Lo)) (1) ............................................................................................................. TS Karel de Grote Hogeschool (Antwerpen) (1) ................................................................................................... AV/AR Karmelietessen Blankenberge (2) ..............................................................................................................AV/BK/TS Kayaert Guido (Brussel - Watermaal-Bosvoorde) (1) ............................................................................................AR KBC Bankverzekeringsholding (Brussel - Sint-Jans-Molenbeek) (1).....................................................................AR Keppens Henriette (Brussel - Ganshoren) (2) ....................................................................................................... BK Kerk en Wereld Mechelen (1) .......................................................................................................................... AV/BK Kerk in Nood Oostpriesterhulp (Leuven (Heverlee)) (1) .................................................................................. AR/BK Kerkfabriek parochie Sint-Anna Gent (1)............................................................................................................... BK Kerkwerk Multicultureel Samenleven Brussel (1) .................................................................................................. AV KHBO Normaalschool (Brugge) (2) ....................................................................................................................... BK Konferentie Nederlandse Religieuzen ('s Hertogenbosch) (1)............................................................................... BK

90

Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Brussel (2)............................................................... BK Koninklijk Muziekverbond van België (Hasselt (Kuringen)) (2) ..............................................................................AR Koninklijke Bibliotheek Den Haag (1) .................................................................................................................... AV Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas Sint-Niklaas (1) .........................................................AR Koninklijke Vereniging Archivarissen in Nederland (Amsterdam) (1)..................................................................... BK KSGV Tilburg (2) ................................................................................................................................................... BK KSJ KSA VKSJ Brabant (Leuven) (1)....................................................................................................................AR KSJ KSA VKSJ Limburg (Hasselt) (1) ...................................................................................................................AR KTRO Braambos (Leuven (Kessel-Lo)) (2) ............................................................................................... AV/AR/BK KVG Antwerpen (2) ................................................................................................................................... AV/AR/TS KVLV (1) ................................................................................................................................................................AR KWB Limburg (Hasselt) (1)....................................................................................................................................AR Lambrechts Georges (Bekkevoort) (1) .................................................................................................................. BK Lammens Luk (Sint-Truiden) (2)............................................................................................................................ TS Lams Guido (Wingene) (1) ....................................................................................................................................AR Landelijke Gilden v.z.w. (Leuven) (1) .................................................................................................................... BK Landelijke Rijverenigingen Oud-Heverlee (1) ........................................................................................................AR Landheer Hugo (Den Haag) (1) ............................................................................................................................. BK Leerschool Guido (Aarschot (Langdorp)) (1) .........................................................................................................AR Leysen Vaast (Brasschaat) (1) ..............................................................................................................................AR Liberaal Archief (Gent) (2) ............................................................................................................................... AV/BK LICAP (Brussel) (11) ....................................................................................................................................... AV/BK Lindemans Gertie (Brussel - Laken) (1).................................................................................................................AR Maagdenhuismuseum (Antwerpen) (1) ................................................................................................................. BK Maes Paul-Victor (Leuven) (1)...............................................................................................................................AR Margot Fons (Dilbeek) (1)......................................................................................................................................AR Marstboom Eddy (Kalmthout) (1)...........................................................................................................................AR Martens Mariette (Gent) (1) ................................................................................................................................... AV Masureel-Van Dorpe Cecile (Roeselare) (1) ......................................................................................................... BK Medicus Mundi Belgium (Brussel) (1)....................................................................................................................AR Meer Schoonheid Leuven (1) .................................................................................................................... AR/BK/TS Meertens Instituut (Amsterdam) (2) ....................................................................................................................... BK Mees Marc (Lier) (1) ...................................................................................................................................AV/BK/TS Merckx-Van Goey Trees (Tienen (Vissenaken)) (2) ..............................................................................................AR Mertens Louis (Duffel) (1) ...................................................................................................................................... AV Mestdagh Marc (Antwerpen) (1) ............................................................................................................................ BK Michielsen Stan (Oud-Turnhout) (1) ......................................................................................................................AR MIJARC-World (Brussel) (1) .................................................................................................................................. AV Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Brussel - Sint-Joost-ten-Node) (1)..................................................... BK Missiezusters van OLV van Afrika Kortrijk (1).................................................................................................. AV/BK Missio Brussel (1) .................................................................................................................................................. TS Missionarissen van het Heilig Hart Borgerhout (2) .......................................................................................... AV/BK MMTC WMCW WBCA (Brussel - Sint-Jans-Molenbeek) (1) .................................................................................AR Monballyu Joseph (Knokke-Heist) (1).................................................................................................................... BK Moris Johan (Herk-De-Stad (Schulen)) (1) .................................................................................................AV/BK/TS Mulst Lisette (Leuven (Wilsele)) (1) ................................................................................................................. AV/BK Neefs Piet (Mechelen) (1)...................................................................................................................................... TS Neerman Pauline (Knokke-Heist) (1)..................................................................................................................... BK Nijs Moniek (Leuven (Kessel-Lo)) (1) ....................................................................................................................AR Nijssen Rombout (Nieuwerkerken (Wijer)) (1) ....................................................................................................... BK Noels Gijs (Balen) (1) ............................................................................................................................................ BK Noël-Vanderveren Madeleine (Leuven) (1) ..................................................................................................... AV/TS Oblaten Provincialaat (Oud-Heverlee (Blanden)) (1) ............................................................................................. BK OCMW Halle (1) .................................................................................................................................................... BK OKRA (1) ............................................................................................................................................................... AV OKRA Antwerpen (1)............................................................................................................................................. BK Onghena Sofie (Leuven) (1) .................................................................................................................................. BK Orde van de Maagd Maria vzw (Malle (Westmalle)) (1) ........................................................................................AR Osaer Antoon (Leuven) (1) ...................................................................................................................AV/AR/BK/TS Parochie OLV Onbevlekt Ontvangen Moorslede (Dadizele) (1) ............................................................................ AV Parochie Sint-Eustachius Zichem (8) .............................................................................................................. AV/BK Parochie Sint-Geertrui Leuven (3) ................................................................................................................... AV/AR Parochie Sint-Jan de Doper Sint-Niklaas (1) ......................................................................................................... TS Parochie Sint-Maurus Beke (Zomergem) (1) ......................................................................................................... BK Pax Christi Vlaanderen Antwerpen (1) ............................................................................................................ AV/BK Pedagogisch Didactisch Centrum (Gent) (1) ......................................................................................................... BK Peeters Albert Frans (Bert) (Zoersel) (1) ..............................................................................................AV/AR/BK/TS

91

Perquy-Vanden Berghe Jacques en Griet (Leuven (Heverlee)) (1) ....................................................................... BK Philippeth Guido (Schoten) (2) ........................................................................................................................ BK/TS Piens Jacques (Brussel - Sint-Pieters-Woluwe) (1) ...............................................................................................AR Pirard-Schoutteten Marie José (La Hulpe) (1) ....................................................................................................... AV Plets Johan (Roeselare (Rumbeke)) (1) ................................................................................................................ BK Portael Jozef (Mechelen) (1) ................................................................................................................................. BK Possemiers-Dreesen Jan en Maria (Antwerpen (Hoboken)) (1) ............................................................................ BK Prämonstratenser-Abtei Hamborn (Duisburg) (1) .................................................................................................. BK Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Limburg (Hasselt) (1) ....................................................................... BK Provincie Antwerpen (4) ........................................................................................................................................ BK Provincie Oost-Vlaanderen (1) .............................................................................................................................. BK Quaghebeur Michel (Ieper) (1) ........................................................................................................................ AV/BK Radboud Universiteit Nijmegen (2)........................................................................................................................ BK Ramioul Karine (Leuven (Heverlee)) (1) ................................................................................................................ BK Raskin Polly (Aarschot (Langdorp)) (2) ........................................................................................................... AV/AR Retro Films bvba (Westerlo) (1)............................................................................................................................. AV Rigaux-Langaskens Roland (Sint-Laureins (Watervliet)) (1) .................................................................................AR Robert Johan (Brussel - Etterbeek) (1) ..................................................................................................................AR Roeck Alfons (Leuven) (1) ............................................................................................................................... AV/BK Rogiest Katrien (Gent) (1) ..................................................................................................................................... BK Rogiest Magda (Geel) (1) ................................................................................................................................ BK/TS Salesianen van Don Bosco Boortmeerbeek (1)..................................................................................................... BK Salesianen van Don Bosco Oud-Heverlee (4) ....................................................................................................... BK Saye Elie (Mechelen) (1) ................................................................................................................................. BK/TS Scheutisten Kessel-Lo (1) ..................................................................................................................................... AV Scheutisten Leuven (2).............................................................................................................................. AV/AR/BK Scheutisten Schilde (2).......................................................................................................................................... BK Seberechts Frank (Putte) (1) ........................................................................................................................... AR/TS Secundaire Handelsschool Sint-Aloïsius (Mortsel) (1)........................................................................................... BK Serviceresidentie Molenhof (Leuven (Heverlee)) (1) ............................................................................................. BK Simoens Hugo (Lubbeek (Pellenberg)) (1) ............................................................................................................ BK Sint-Pietersinstituut Gent (1).................................................................................................................................. BK Smets Alfons (Leuven (Kessel-Lo)) (1)..................................................................................................................AR Smets Wouter (Boechout) (1) ................................................................................................................................ BK Sociëteit van de Missionarissen van Afrika (Rome) (1) ......................................................................................... BK Sociëteit van de Missionarissen van Afrika Etterbeek (1) ...................................................................................... TS Sociëteit van de Missionarissen van Afrika Huize Kariboe Leuven (1) .................................................................. BK Soeurs de la Charité de Namur (1)........................................................................................................................ BK Stadsarchief Lokeren (1) ....................................................................................................................................... BK Stadsarchief Oudenaarde (1) ................................................................................................................................ BK Standaard Uitgeverij/Manteau (Antwerpen) (1) ..................................................................................................... BK Stedelijke Musea Ieper (3)..................................................................................................................................... BK Steemans W. (Antwerpen (Deurne)) (1) ................................................................................................................ BK Sterck Helga (Leuven (Kessel-Lo)) (1) .................................................................................................................. AV Steunpunt Jeugd Brussel (1) .................................................................................................................................AR Stradiot Yolanda (Kruibeke) (1) ............................................................................................................................. AV Studie- en Coördinatie Centrum Joris Van Severen (Ieper) (1) ............................................................................. BK Swinnen - Engelen G. (Beringen) (1)..................................................................................................................... BK Swinnen K. (Leuven (Heverlee)) (1) ...................................................................................................................... TS Symons Jo (Leuven (Heverlee)) (1)....................................................................................................................... BK Tansens Annick (Gent) (1) .................................................................................................................................... BK Teirlinck Frank (Zomergem) (1) ............................................................................................................................. BK Theologisch en Pastoraal Centrum Antwerpen (Antwerpen) (1)...................................................................... BK/TS Top Stefaan (Rotselaar) (1) ................................................................................................................................... TS Trinity Hall (Cambridge) (1) ................................................................................................................................... BK UCL (Ottignies-Louvain-la-Neuve) (2) ................................................................................................................... BK Uitgeverij Altiora Averbode Educatief fonds (13) ............................................................................................. AV/BK Uitgeverij Altiora Averbode Religieus fonds (8) ............................................................................................... AV/BK Uitgeverij Carmelitana (Gent) (3)........................................................................................................................... BK Uitgeverij Davidsfonds (Leuven) (7) ...................................................................................................................... BK Uitgeverij de Eeclonaar / Taptoe (Eeklo) (1).......................................................................................................... BK Uitgeverij Lannoo (Tielt) (1) ................................................................................................................................... BK Uitgeverij Pelckmans (Kapellen) (5) ...................................................................................................................... BK Uitgeverij Vanden Broele Brugge (1) ..................................................................................................................... BK Universidad de Henares (1)................................................................................................................................... BK Université de Fribourg Suisse (1) .......................................................................................................................... BK Université Lyon 3 (Lyon Cedex 07) (1) .................................................................................................................. BK

92

Universiteit Leiden (Leiden) (3).............................................................................................................................. BK University of Warwick (Coventry) (1) ..................................................................................................................... BK UNIZO (Brussel) (1)...............................................................................................................................................AR UNIZO Oost-Vlaanderen (Gent) (1).......................................................................................................................AR Upc Sint-Kamillus Bierbeek (Bierbeek) (1) ............................................................................................................ BK Ursulinen van OLV-Waver Sint-Katelijne-Waver (1) .............................................................................................. BK Uyttebroeck Marie-Louise (Herent) (1) .................................................................................................................. BK Valkeneers Priscilla (Zonhoven) (1).......................................................................................................................AR Van Beneden Louis (Grimbergen) (1).................................................................................................................... BK Van Brabant Bert (Brugge) (1)......................................................................................................................... AV/TS Van Cauwelaert Xavier (Herzele) (1)..................................................................................................................... BK Van Daele Adiel (Tielt) (1) .....................................................................................................................................AR Van de Sompel André (Laarne (Kalken)) (3) ......................................................................................................... BK Van de Wall Rien (Sint-Truiden) (1)....................................................................................................................... BK Van den Brande Jan (Duffel) (1)............................................................................................................................ BK Van den Bulcke G. (Oostkamp) (1)........................................................................................................................ AV Van den Driessche Wouter (Steenokkerzeel) (1) .................................................................................................. BK Van den Nieuwenhuizen Jos (Antwerpen) (1) ....................................................................................................... AV Van Den Wyngaert Alfons (Kapellen) (1)............................................................................................................... BK Van der Beele Simone (Herent) (1) ....................................................................................................................... BK Vanderhaeghen Luc (Turnhout) (1) .......................................................................................................................AR Van der Jeught Els (Mechelen) (1) ........................................................................................................................ BK Vanderkimpen Francine (Brussel - Anderlecht) (1).......................................................................................... BK/TS Vandeven Estelle (Leuven) (1) .............................................................................................................................. AV Van Diest - Degeest Lutgart (Leuven) (1) .............................................................................................................. AV Van Gorp Tine (Oud-Turnhout) (1) ........................................................................................................................ BK Van Herreweghen Herman (Roosdaal) (1) ...................................................................................................... AV/BK Vanhove Gilbert (Kapellen) (1) .............................................................................................................................. BK Vanhove Lode (Antwerpen (Deurne)) (1) ........................................................................................................ AR/BK Van Laer Agnes (Leuven) (1) ................................................................................................................................ BK Van Laer Werner (Bornem) (1) ..............................................................................................................................AR Van Landeghem Jérôme (Beveren (Melsele)) (1)............................................................................................ AV/BK Vanlinthout Guido (Brecht) (1) ......................................................................................................................... AR/TS Van Looveren Els (Brecht (Sint-Lenaarts)) (1)....................................................................................................... BK Van Oudenhove-Lanckman (Leuven (Kessel-Lo)) (1) ........................................................................................... BK Vanquickelberge Dan. (Zulte) (1)........................................................................................................................... BK Van San Piet (Overijse) (1).................................................................................................................................... BK Vansina Alfred (Leuven (Kessel-Lo)) (2) ...............................................................................................................AR Van Tongerloo Dolf (Brussel) (1) ..................................................................................................................... AV/AR Vanwetswinkel Johan (Grimbergen) (1) ................................................................................................................ BK Vanwetswinkel René (Ternat (Wambeek)) (1)....................................................................................................... TS Verbanck Mia (Antwerpen (Berchem)) (1) .............................................................................................................AR Verbeeck Georgette (Leuven (Heverlee)) (1) ........................................................................................................ BK Verhaegen Anne (Leuven (Heverlee)) (1) ............................................................................................................. BK Verheyden Ilse (Stabroek) (1)................................................................................................................................ BK Verheyen Betty (Leuven (Heverlee)) (1)................................................................................................................ BK Verlinden Judith (Leuven) (2) .......................................................................................................................... AV/TS Versteele R. (Kraainem) (1)................................................................................................................................... AV Versteele-De Backer Roger en Odette (Kraainem) (1) .................................................................................... AV/BK Verstraete Benedicte (Leuven (Kessel-Lo)) (1) ..................................................................................................... AV Vets Kristof (Olen) (1)............................................................................................................................................ BK VKW Metena (Antwerpen (Wilrijk)) (1)................................................................................................................... BK Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (Brussel - Sint-Joost-ten-Node) (1) ................................................BK Vlaams Welzijnsverbond (Brussel) (1)...................................................................................................................AR Vlaamse Bijbelstichting / Katholieke Bijbelstichting (Mechelen) (1) ....................................................................... BK Vlaanderen Bouwt vzw (Begijnendijk (Betekom)) (1).............................................................................................AR Vlamo Antwerpen (Westerlo) (1) ...........................................................................................................................AR Vredeseilanden Coopibo vzw (Leuven) (1)............................................................................................................AR VVBAD (Antwerpen (Berchem)) (1)....................................................................................................................... BK VVKBAO (1) .......................................................................................................................................................... BK VVKBUO (1) .......................................................................................................................................................... BK Walterus André (Oud-Heverlee (Haasrode)) (1) .................................................................................................... BK Wauters Greta (Merchtem) (2)................................................................................................................... AR/BK/TS Welzijnszorg Brussel (Brussel) (1)............................................................................................................. AR/BK/TS Werkgroep Geschiedenis Sint-Kruis (1) .......................................................................................................... AV/BK Willems Henri (Linter) (1)....................................................................................................................................... AV Wils Raf (Oud-Turnhout) (1) .................................................................................................................................. BK

93

Wit-Gele Kruis Vlaanderen (Brussel - Schaarbeek) (1) ......................................................................................... BK Wittemans Sophie (Brussel) (1)............................................................................................................................. BK Woestijnvis NV (Vilvoorde) (1)............................................................................................................................... BK Wouters Jelle (Rotselaar (Wezemaal)) (1) ............................................................................................................ BK Zumkir-Verbist Isabelle (Liège) (1) ........................................................................................................................ BK Zusters der Christelijke Scholen Vorselaar (4) ...................................................................................................... BK Zusters Kindsheid Jesu van Gent Gruitrode (1)..................................................................................................... BK Zusters Kindsheid Jesu van Gent Oostakker (4) ............................................................................................. BK/TS Zusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Heverlee (1)........................... BK Zusters Missionarissen van het Onbevlekt Hart van Maria - Zusters van de Jacht Kessel-Lo (1) ................... BK/TS Zusters van de Heilige Familie van Ieper (1) ......................................................................................................... BK Zusters van de Heilige Filip Neri van Sint-Niklaas (1)............................................................................................ BK Zusters van de Heilige Filip Neri van Sint-Niklaas Houthalen (2) .................................................................... AV/BK Zusters van de Heilige Jozef van Brugge Sint-Michiels (1) ................................................................................... BK Zusters van de Heilige Jozef van Gent (1) ...................................................................................................... AV/BK Zusters van de Heilige Vincentius (Berkenboom) van Sint-Niklaas (1).................................................................. BK Zusters van de Heilige Vincentius a Paulo van Waarschoot (1) ...................................................................... AV/BK Zusters van de Heilige Vincentius van Kortemark (1)............................................................................................ BK Zusters van het Onbevlekt Hart van Maria Vladslo Houthulst (1) .......................................................................... BK Zusters van Liefde van Jezus en Maria van Gent (1) ............................................................................................ BK Zusters van Maria van Ingelmunster Izegem (1) ................................................................................................... BK Zusters van OLV ten Bunderen van Moorslede Zonnebeke (1)............................................................................. BK Zusters van OLV van VII Weeën van Ruiselede (1) .............................................................................................. BK Zusters van OLV van VII Weeën van Ruiselede Beernem (1)............................................................................... BK Zwartzusters Augustinessen van Dendermonde (1).............................................................................................. BK

94