JAARVERSLAG FREE CLINIC VZW

2012

ACTIVERINGSPROJECT - BUBBELS & BABBELS BURO AKTIEF - MSOC ANTWERPEN - PROJECT PLUG-INN - SPUITENPATROUILLE - SPUITENRUIL STRAATHOEKWERK

Jaarverslag Free Clinic vzw 2012

JAARVERSLAG FREE CLINIC VZW

1

Free Clinic vzw Schijnpoortweg 14 2060 Antwerpen T 03 201 12 60 E [email protected] www.free-clinic.be Mei 2013


Jaarverslag 2012 is een uitgave van Free Clinic vzw Overname van gegevens is toegestaan mits bronvermelding.

2

VOORWOORD

5

FREE CLINIC VZW

6

MEDISCH SOCIAAL OPVANG CENTRUM ANTWERPEN

10

PROJECT

16

SPUITENRUIL PROVINCIE ANTWERPEN

19

SPUITENRUIL IN VLAANDEREN

21

BUBBELS & BABBELS

24

PLUG-INN

26

STRAATHOEKWERK FREE CLINIC

30

HET ACTIVERINGSPROJECT

33

BURO AKTIEF

36

SPUITENPATROUILLE

40

FREE CLINIC VZW

42


INHOUD

3

Free Clinic vzw

Werkingsprincipes Free Clinic vzw benadert middelengebruik steeds vanuit een gezondheids- en welzijnsperspectief. De organisatie staat voor een hulpverleningsaanpak die gericht is op individueel welzijn en emancipatie en tot doel heeft mensen en of groepen in staat te stellen om hun eigen situatie te verbeteren. Deze empowerende benadering heeft bewezen gunstige effecten op het maatschappelijk functioneren van de doelgroep. Om dit te realiseren putten we uit een breed palet van schadebeperkende strategieën en ‘evidence-based’ hulpverleningsmodellen. Deze zijn allen gericht op het verminderen of beperken van de mogelijke schade als gevolg van middelengebruik, zowel voor het betrokken individu als voor zijn directe omgeving en de ruimere samenleving. Veeleer dan het middelengebruik te veroordelen, aanvaarden we dit als een gegeven en zoeken we samen met de cliënt naar pragmatische oplossingen voor de mogelijke schade die volgt uit het gebruik. Met een zeer laagdrempelig en gedifferentieerd aanbod trachten we aansluiting te zoeken en een vangnet te vormen voor gebruikers die elders binnen het hulpverleningslandschap moeilijk of niet (meer) terecht kunnen. Free Clinic vzw wil een passend antwoord te geven op elke hulpvraag, op elk niveau van motivatie en op elke mate van veranderingsbereidheid van de cliënt. Als zodanig beslaat onze zorg-op-maat-benadering het brede continuüm van middelenafhankelijkheid, van gebruik tot het beperken of beëindigen van het gebruik, laagdrempelige beschikbaarheid, gerichte therapeutische interventie, preventie van schade, sociale activering, … . Free Clinic vzw heeft haar werking uitgebouwd rond 4 pijlers :    

hulpverlening en behandeling straathoekwerk geïndiceerde en selectieve preventie sociale activering.

Dit vertaalde zich in 2012 in 9 deelwerkingen met eigen methodieken en een team van 55 medewerkers.


Free Clinic vzw is een Antwerpse organisatie die zich richt op maatschappelijk kwetsbare groepen met een specifieke aandacht voor mensen met een problematiek van middelenafhankelijkheid. We ijveren voor een solidaire samenleving die ook aan mensen met een middelenprobleem de nodige kansen biedt. Free Clinic vzw werkt zonder onderscheid te maken tussen sociale of culturele achtergrond, nationaliteit of sociaal-administratief statuut van haar publiek. De activiteiten van de organisatie situeren zich in de doorsnede van gezondheidszorg en algemeen welzijnswerk. Al meer dan 35 jaar staat Free Clinic vzw garant voor vlot toegankelijke gezondheidszorg in de meest brede betekenis: welbevinden op lichamelijk, sociaal en psychisch vlak. Doorheen de tijd is de organisatie uitgegroeid tot een expertisecentrum op het terrein van middelenafhankelijkheid binnen en buiten de Antwerpse regio. Middelenafhankelijkheid bekijken we als een complexe chronische aandoening die een veelzijdig en genuanceerd antwoord vergt. Met een ruim scala aan voorzieningen bieden we een laagdrempelig, makkelijk toegankelijk aanbod voor een doelgroep die moeilijk aansluiting vindt bij andere dienstverlening. Opzet is om samen met onze cliënten hun leefsituatie te verbeteren en de kwaliteit van hun leven te verhogen.

4

Het voorliggende jaarslag 2012 schetst een beeld van de vele terreinen waarop Free Clinic vzw het afgelopen jaar actief was. Rode draad vormt het bieden van laagdrempelige en kwaliteitsvolle zorg aan de meest kwetsbare gebruikers van illegale drugs. Dit jaarverslag beschrijft hoe de medewerkers van Free Clinic vzw dag in dag uit het beste van zichzelf geven in de strijd tegen de ontwrichtende gevolgen van problematische druggebruik en het werken aan een betere kwaliteit van leven. Soms betekent dat stappen in de richting van een mooie horizon maar even vaak is dat ploeteren in de modder en slechts kleine stapjes vooruit geraken ondanks serieuze inspanningen van vele betrokkenen. Vandaar dat we er dan ook voor kozen om dit jaarverslag te illustreren met foto’s van onze teamdag in het Verdronken Land van Saeftinghe. 2012 was een feestjaar waarin we op een bijzonder geslaagde manier met cliënten en sympathisanten uit het ruime werkveld het 35-jarig bestaan van de organisatie vierden. Tegelijkertijd was het ook een jaar waarin er binnen de stad Antwerpen gekozen werd voor een ander bestuur. We grepen deze gelegenheid aan om samen met de andere Antwerpse drughulpverleningscentra een Groenboek te schrijven waarin we onze visie omtrent de aanpak van het drugthema kenbaar maakten aan de nieuwe beleidsploeg. Momenteel is nog het onduidelijk wat de impact van de wissel van de macht zal hebben voor onze doelgroep en organisatie. Een andere onzekere factor die in 2012 kwam bovendrijven is de aangekondigde 6de staatshervorming die een regionalisering van de verslavingszorg met zich mee zal brengen. In hoeverre de middelen hiervoor mee zullen migreren is verre van duidelijk. Bovenstaande ontwikkelingen en onzekere of ontoereikende subsidiebronnen zorgen dan ook voor enige onrust binnen de organisatie. Het zorgt er ondermeer voor dat quasi onmogelijk is om een beleid op lange termijn uit te zetten. Ondanks dit onzekere klimaat waarin de organisatie het verkeert, werd er het afgelopen jaar op het terrein weer bijzonder hard gewerkt. Free Clinic vzw toonde zich als een dynamische organisatie die verder werkt op het bestaande elan maar ook oog heeft voor vernieuwing. Naast onze gekende ‘sterke merken’ ontwikkelde Buro Aktief zich verder tot een stevige actor op het vlak van sociale activering en deed Plug-INN zijn deuren open om risicojongeren met druggebruik te ontvangen. We zijn er ons van bewust dat onze benadering van de drugthematiek soms ingaat tegen de heersende opinie. Toch blijven we ervoor kiezen om consequent op dit spoor verder te gaan. We zijn, gesteund door onze jarenlange ervaring op dit terrein, ervan overtuigd dat een pragmatische, schadebeperkende, emancipatorische en ondersteunende benadering de meeste kansen biedt voor herstel van individuen die ontwricht geraakt zijn door middelengebruik. Wat vaak onderbelicht blijft is dat ook de samenleving wel vaart bij deze benadering. Ondermeer de Britse socioloog Richard Wilkinson toonde recentelijk nog overtuigend aan dat wat de samenleving aan ondersteuning biedt aan de zwakkeren uiteindelijk ook de beter gesitueerden ten goede komt. Tot slot wil ik graag mijn collega Bert Joosen van MSOC Vlaams Brabant citeren die heel terecht stelt dat “de echte ‘war on drugs’ deze is die door hulpverleners wordt gevoerd. Hulpverleners die het beu zijn om als een bende goed menende, maar halfzachte idealisten te worden afgeschilderd, die druggebruik goedpraten of op zijn minst gedogen. Binnen onze centra wordt er integendeel heel hard gewerkt. Dat werk gebeurt samen met de gebruikers en heeft als doel voor ieder van hen het hoogst haalbare te bewerkstelligen en dat volgens methodieken die hun waarde en effectiviteit wetenschappelijk bewezen zagen”. 2012 was, zeer terecht, een feestelijk jaar! Tino Ruyters, algemeen directeur


VOORWOORD

5

FREE CLINIC VZW IN 2012 Een onzekere toekomst In 2012 werd binnen de organisatie actief ingezet om de eigen accenten en visie naar buiten te brengen. Een interne ‘Werkgroep Toekomst’ schreef het memorandum ‘Free Clinic, nu en later’ dat later werd verbreed tot een memorandum van de vier Antwerpse drughulpverleningscentra met een gedeelde visie op het drugthema. Dit leidde uiteindelijk tot het ‘Groenboek Antwerpse Drughulpverleningscentra’. In de loop van 2012 gingen we met document de boer op. Het vormde aanleiding tot boeiende gesprekken met beleidsmakers. Een aantal bekommernissen die we formuleerden in het Groenboek werden ook door de binnenlandse pers opgepikt. Zo werd ondermeer aandacht besteed aan de ouder wordende druggebruiker en de wenselijkheid van een gebruiksruimte.

Ook op andere fora hebben we als organisatie actief mee geparticipeerd bij het opmaken van beleidsnota’s. We schreven mee aan de visietekst van OASO (Organisatie van Antwerpse Sociale Ondernemingen) ‘Antwerpen kleurt sociaal’. En we droegen bij aan de visietekst van de VAD rond de toekomstige organisatie van de drughulpverlening in Vlaanderen. In het kader van al die ontwikkelingen mcohten we ook enkele beleidsmakers ontvangen. In april bracht minister van Welzijn, Volksgezonheid en Gezin Jo Vandeurzen een bezoek aan Free Clinic en in


Het mooie aan het Groenboek is dat de vier Antwerpse centra zich toonden als één geheel. Er wordt nogal eens gesteld dat het hulpverleningslandschap en zeker de drughulpverlening sterk versnipperd is. Die opmerking is niet geheel onterecht. Met het Groenboek tonen we echter dat we samen een gedifferentieerd palet aan voorzieningen en invalshoeken bieden dat een antwoord geeft op de verschillende noden die er bestaan. Verder hebben we ook samen op de tinten gewezen die in dat palet nog ontbreken. Essentieel is dat we het verslavingsvraagstuk blijven benaderen vanuit een gezondheidsperspectief, welke klemtoon de nieuwe beleidsmakers ook leggen.

6

augustus was toenmalig schepen van sociale zaken Leen Verbist te gast. Het Groenboek vormde aanleiding voor een constructief gesprek met alle democratische politieke partijen. Hoewel Free Clinic vzw een financieel gezonde organisatie is, toont onze jaarrekening in 2012 een behoorlijk negatief saldo, hoofdzakelijk te wijten aan ontoereikende subsidies. Ook voor het komende jaar zet dit structureel probleem zich door. Dit dwingt ons te zoeken naar bij voorkeur creatieve oplossingen om ons werk op de verschillende actieterreinen te kunnen verderzetten. We blijven geloven dat ons huidige gediversifieerde aanbod van methodieken de beste garantie op zorgcontinuïteit biedt voor onze doelgroep. Feestjaar 2012

Het 35-jarig bestaan van de vzw was voor ons de aanleiding om deze verwezenlijkingen en zij die hier aan hebben bijgedragen in de bloemetjes te zetten. Ook de cliënten deelden in de feestvreugde en werden getrakteerd op een schitterend feest. Daarnaast vierde in 2012 ook onze deelwerking PROject tijdens een opendeurnamiddag haar vijfjarig bestaan. Maar de apotheose van dit feestjaar was ongetwijfeld de mooie feestavond in de Roma in november. 350 sympathisanten kregen een onderhoudende show voorgeschoteld waarin onze geschiedenis werd verteld. Een reeks artiesten maakten er mee een mooi feest van. Het was een hartverwarmende avond. Eind 2012 ging dan ook de nieuwe Free Clinic website online. We hopen hiermee aan verwijzers, cliënten en geïnteresseerden een duidelijk beeld te kunnen schetsen van ons hulpverleningsaanbod.


Ondanks de onzekere toekomst willen we toch ook even terugblikken op de festiviteiten van 2012. Al 35 jaar maakt Free Clinic vzw het verschil voor mensen met hulpvragen die elders niet of onvoldoende beantwoord werden en worden. De organisatie werkt soms op het scherp van de snee, met strategieën die soms controverse oproepen maar steeds met als doel hiaten in te vullen en de weg te banen naar meer maatschappelijke erkenning. Voor een aantal thema’s is dat zondermeer gelukt. Met name in de strijd voor voorbehoedsmiddelen, abortus, substitutiebehandeling voor heroïnomanen en spuitenruil verrichtte de organisatie doorheen de jaren baanbrekend werk. Rond een aantal thema’s zoals schadebeperking via gebruiksruimtes en een aanbod voor specifieke doelgroepen is er nog werk aan de winkel.

7

Actief op vele fronten

-

Buro Aktief organiseerde in januari een studienamiddag over hun werking.

-

Het MSOC reorganiseerde in maart haar hulpverleningsaanbod.

-

Samen met partners uit de drughulpverlening werd het nieuwe project Plug-INN boven de doopvont gehouden.

-

Het Gebruikers Overleg Antwerpen (GOA), dat wordt ondersteund vanuit het Activeringsproject, organiseerde in september een Antwerpse Gebruikersdag met ondermeer een boeiend politiek debat met vertegenwoordiging van de verschillende politieke partijen.

-

Het MSOC, Activering, SPAT en Spuitenruil organiseerden op de voorhof een sensibiliseringsactie bij onze doelgroep rond zwerfspuiten.

-

Vanuit een samenwerking tussen het Activeringsproject en het Straathoekwerk voor straatprostituees experimenteerden we met een woonkamer voor de straatprostituees.

-

De Straathoekwerkers trachten vanuit hun presentie in hun wijk te komen tot dialoog en positieve betrokkenheid van risicojongeren

-

Het MSOC en de Spuitenruil lagen aan de basis van een zeer geslaagde vormingsdag voor de 5 Vlaamse MSOC’s die doorging in november. De deelnemers waren enthousiast en er wordt dan ook al nagedacht over een vervolg. Plezierig om te vermelden is dat MSOC Antwerpen bij de ultieme MSOC-quiz de wisselbeker in Antwerpen hield.

-

We participeerden in 2012 aan enkele wetenschappelijke onderzoeken: Via de DRID-studie werden drugsgerelateerde infectieuze en psychiatrische aandoeningen bij injecterende druggebruikers in kaart gebracht. De LINK-studie onderzocht factoren die bepalen waarom HCV+druggebruikers al dan niet voor een HCV-behandeling kiezen. De ACTIVATE-studie – een multicentrische internationale studie - startte in 2012 en onderzoekt of het mogelijk is om de actief injecterende druggebruiker te behandelen tegen HepC.


Zoals u verder in dit verslag zal lezen was 2012 voor de vzw een bijzonder actief jaar. Een greep uit het aanbod:

8

Overlijdens Helaas kenmerkte de tweede jaarhelft van 2012 zich ook door een hoog aantal overlijdens binnen onze doelgroep. Het is moeilijk een verklaring te geven voor dit fenomeen omdat de doodsoorzaken erg verschillend van aard zijn en zowel jongere als oudere gasten getroffen werden. Wel leeft de hypothese dat de druk op de publieke ruimte er toe leidt dat mensen meer geïsoleerd raken. Daardoor zijn ze moeilijker bereikbaar voor de hulpverlening en lopen ze meer risico op gezondheidsproblemen die niet gedetecteerd worden en dan tot overlijdens kunnen leiden. In wat volgt schetsen we per deelwerking een meer gedetailleerd overzicht van de belangrijkste verwezenlijkingen van het afgelopen jaar.


Dirk Rombouts, Tino Ruyters

9

Het Medisch Sociaal OpvangCentrum (MSOC) Antwerpen is een gespecialiseerd ambulant centrum voor verslavingszorg met als kernopdracht het verbeteren van het fysieke, psychische en maatschappelijke welzijn van druggebruikers. Om deze kernopdracht te kunnen verwezenlijken biedt het MSOC een ruim aanbod aan medische, psychosociale en psychologische hulpverlening. Tevens tracht het MSOC eerder strategieën te ontwikkelen ter beperking van de schade door druggebruik dan wel het bestrijden van het gebruik zelf. We hanteren daarbij een schadebeperkende of ‘Harm Reduction’ benadering.

HET MSOC ANTWERPEN IN 2012 Populatie In 2012 registreerden we 745 mensen die een beroep deden op het MSOC en op het PROject. Concreet komen wekelijks gemiddeld 318 verschillende patiënten over de vloer op het MSOC en gemiddeld 20 vrouwen komen langs op het PROject. Samen zorgen zij voor ongeveer 1.000 contacten per week. Het aantal patiënten evenaart met 745 mensen het topjaar 2011. Het aanbod van het centrum blijkt goed gekend bij de subpopulatie opiaatgebruikers en het netwerk. We voeren ook een open intakebeleid om zoveel mogelijk hulpvragen op te vangen.

Het MSOC draait ver boven zijn maximumcapaciteit. Dit brengt met zich mee dat we steeds een afweging moeten maken tussen het enkel aanbieden van basiszorg en het aanbieden van meer individueel opvolgingswerk. Intensieve individuele begeleiding is niet voor alle patiënten mogelijk. Toenemende zorgnood bij een ouder wordende populatie We zien opnieuw een stijging van de gemiddelde leeftijd in 2012: 40,4j met een range van 21j tot 67j. Dat is op zich een logisch gegeven aangezien we werken voor mensen met een ernstige en dus langdurige verslaving die lange tijd van ons aanbod gebruik blijven maken. Dat is ook goed, want er is


Het hoge aantal unieke patiënten vertaalt zich ook in een zeer hoog aantal gepresteerde revalidatieweken. Met 16.540 prestaties haalden we het hoogste aantal ooit. Dit cijfer is indicatief voor de werkdruk in het MSOC.

1 0

duidelijke evidentie dat mensen met een ernstig afhankelijkheidsprobleem het beter doen naarmate ze langer in behandeling zijn. We worden jaar na jaar meer geconfronteerd met het versneld verouderingsproces bij onze doelgroep. Een levensstijl met langdurig druggebruik eist zijn tol. In 2012 volgden we 112 patiënten in de leeftijdsgroep 50+. Er is veel vraag naar medische en verpleegkundige zorg. De zorgbehoeftes nemen toe, een stijgend aantal cliënten krijgt het moeilijk met zelfstandig wonen, en ook het aantal overlijdens neemt toe. Dit geeft een bijkomende druk op het MSOC. We krijgen met nieuwe zorgpartners voor deze populatie te maken die zich vaak nog weinig vertrouwd voelen met de drugproblematiek. Daarom participeerden we het afgelopen jaar aan de SODA studiedag over dit thema en ondersteunen we waar mogelijk zorginstellingen die zich openstellen voor onze doelgroep. We willen ons inzetten voor een betere samenwerking tussen drughulpverlening en ouderenzorg.

Het is een duidelijke keuze om zo weinig mogelijk drempels te voorzien binnen ons eigen aanbod. We kiezen ervoor om te werken met ALLE mensen die nood hebben aan een behandeling voor hun drugproblematiek. Dat betekent dat we ook werken voor mensen zonder papieren of zonder wettig verblijfsstatuut. Een aanzienlijk deel van de prestaties van het MSOC worden geleverd voor mensen die niet in regel zijn met de mutualiteit of voor mensen zonder papieren. Naast de voordelen voor de betrokkenen zelf, biedt dit ook voordelen voor de algemene populatie. Door deze mensen de nodige zorg aan te bieden, kunnen ze worden opgevolgd en gestabiliseerd en geven ze minder problemen in de samenleving.


Stijgend aantal mensen zonder ziekteverzekering

1 1

In 2012 leverden we 30% van alle prestaties (4.967 op 16.540) voor patiënten die niet in regel zijn met de mutualiteit. Dit is het hoogste aantal ooit voor deze groep. In 2008 werden “slechts” 2.854 prestaties verricht voor niet verzekerden. Er is hier duidelijk sprake van een zorgwekkende stijgende trend die zich de laatste jaren erg doorzet. Van bovenstaande 4.967 prestaties werden er 1.122 geleverd voor mensen zonder papieren die in aanmerking komen voor Dringende Medische Hulp (DMH). Via stedelijke middelen krijgen we ondersteuning voor nog eens 1.500 bijkomende prestaties. De resterende 2.285 prestaties worden geleverd zonder dat daar een financiële vergoeding tegenover staat. Desondanks blijven we resoluut kiezen om ons aanbod ook voor deze mensen open te stellen. Minimaal het behoud van DMH én van de stedelijke ondersteuning is daarbij onontbeerlijk. Gezien de stijgende trend van de niet-verzekerde prestaties zou een uitbreiding wenselijk zijn. Het toenemend aantal niet-verzekerde mensen leidde binnen de werking tot een opvallende toename van de werkbelasting op de sociale permanentie. Het aantal regelzaken rond uitkering, aanvraag tenlastename, dringende medische hulp, huurachterstand e.a. nam duidelijk toe. De toename van het aantal niet verzekerde mensen is zorgwekkend voor onze organisatie omdat het de financiële basis van de werking dreigt uit te hollen. Het MSOC wil haar werking breed toegankelijk houden maar kan dit slechts blijven doen als er ook een adequate financiering tegenover staat. Maar meer nog is het een alarmerend maatschappelijk signaal. Als laagdrempelig centrum stellen we vast dat meer en meer mensen uit de boot vallen. Om hier harde uitspraken over te doen zouden we deze bevindingen moeten correleren aan gegevens van andere sociale organisaties, maar binnen het MSOC voelen we het alleszins zo aan. En dat is sowieso slecht nieuws is voor de ganse samenleving. PRESTATIES VAN HET MSOC: VERGOED en NIET VERGOED gefactureerde prestaties maximaal

MUT

MUT

DMH

prestaties via middelen werkdrukverlichting

jaar

prestaties

factureerbaar

aan

aan

aan

100%

50%

100%

2005

13857

12696

11427

253

453

2006

14572

12696

11427

507

762

2007

15038

12696

11427

60

1190

1560

2008

14622

12696

11427

341

921

2009

15126

12696

11427

238

989

2010

15620

12696

11427

0

1198

'vergoede'

prestaties

prestaties

zonder

%

totaal

vergoeding

12133

1724

12,44

12696

1876

12,87

14237

801

5,33

1560

14249

373

2,55

1560

14214

912

6,03

1560

14185

1435

9,19

2011

16290

12696

11427

0

1263

1560

14250

2040

12,52

2012

16540

12696

11427

146

1122

1560

14255

2285

13,81


gerealiseerde

1 2

Man/vrouw-verhouding Wat de man/vrouw-verhouding betreft, stellen we een stijging van het aandeel vrouwen vast: van 23.7% naar 24,4%. Ook het absolute aantal vrouwen is verder opgelopen. Met 182 vrouwen in 2012 bereiken we het hoogste aantal ooit. Het genderspecifieke aanbod van het PROject (zie verder) is er in geslaagd om een kentering te realiseren in de jarenlange negatieve trend van het aantal vrouwen in behandeling. Bij de nieuwe aanmeldingen stellen we doorheen de jaren vast dat er telkens meer mannen dan vrouwen instromen. Anderzijds kunnen we stellen dat vrouwen langer in behandeling blijven. Prognostisch slagen vrouwen er waarschijnlijk dus beter in zich te stabiliseren. Jongeren Binnen de totale patiëntengroep zijn er 46 patiënten jonger dan 26 jaar. Het laagste cijfer ooit. De bezorgdheid binnen het team over de eventuele negatieve effecten van een groot centrum met overwegend doorwinterde druggebruikers op de jongere hulpvrager kreeg een antwoord in de verbetering van het doorverwijsaanbod en de opstart van het nieuwe project voor jongeren, Plug INN (zie verder) op 21 mei 2012.

Het MSOC blijft een smeltkroes van nationaliteiten. In 2012 kwamen er patiënten met 55 verschillende nationaliteiten. De Belgen blijven de grootste groep (58,3,1%). Marokko, Portugal en Iran vervolledigen al jaren de top vier. Deze grote verscheidenheid maakt het werken niet makkelijk. De communicatie tussen patiënt en hulpverlener verloopt door de taalbarrière soms zeer lastig. Reorganisatie De werkdruk binnen het MSOC is hoog en we zijn een “doeners” volkje. Het is belangrijk dat we voldoende tijd blijven vrij maken voor inhoudelijke verdieping. De reorganisatie die we in 2012 doorvoerden kwam de praktische werkorganisatie ten goede. Speerpunt van die reorganisatie was de verhuis van de vrije permanenties van de namiddag naar de voormiddag om de uurroosters van het personeel beter op mekaar te laten inspelen en om op deze manier meer ruimte te maken voor individueel begeleidingswerk. De vrees dat patiënten hierop zouden afhaken bleek ongegrond, het aantal patiënten bleef


Nationaliteit

1 3

gelijk en het aantal prestaties nam zelfs toe. In het najaar van 2012 gingen we van start met een traject voor inhoudelijke verdieping gericht op het optimaliseren van dat begeleidingswerk binnen het multidisciplinaire team . Doel is om ieders bijdrage aan het kleurrijke MSOC-palet te versterken. Verschuiving naar apotheek Sinds de verhuis naar Schijnpoortweg in 2009 zien we een duidelijke verschuiving van de substitutieverstrekking op het MSOC naar de verstrekking in de plaatselijke apotheker. Dat is op zich een gunstige evolutie. Het is een vorm van deconcentratie van de hulpverlening, het vermindert de toeloop van een grote groep patiënten meermaals per week naar het centrum. De verstrekking op het MSOC was (té) druk geworden. De druk op de artsenconsultaties is daarmee wel toegenomen. Sociale Vaardigheidstraining Om het therapeutisch aanbod verder te verruimen en te optimaliseren werd in 2012 een groepsaanbod uitgewerkt. De 2 psychologen van het MSOC hebben groepsmodules rond sociale vaardigheden uitgewerkt. Er werd een eerste reeks georganiseerd. Op een andere locatie (Oude Badhuis) komt de groep samen. Er wordt actief geoefend rond communicatieve vaardigheden. Dit aanbod zal in 2013 verder worden uitgebouwd.

Sinds september 2008 organiseren we het ‘noodloket’. In de drukte van het MSOC stellen mensen soms omgepast gedrag waarvoor ze dan eventueel een sanctie kunnen krijgen. Een sanctie kan een tijdelijke schorsing zijn. Principieel willen we patiënten niet zonder hulp zetten. Daarom zoeken we steeds een alternatief. In het verleden konden we daarvoor terecht bij collega’s. Sinds 2008 is die piste niet meer mogelijk. Daarom hebben we het noodloket opgericht. Op 1 moment in de week (aanvankelijk dinsdag, ondertussen op donderdag) kunnen patiënten die geschorst zijn terecht bij een arts (Dr. Joris Van Acker) in Inloopcentrum De Vaart. Dit systeem draait goed. In 2012 verhuisde De Vaart naar de Italiëlei en het noodloket verhuisde mee. Verder hebben we het aanbod verruimd. De arts wordt vergezeld van een verpleegkundige die de patiënten gedurende de schorsing zonodig mee kan opvolgen. Verder werd in het team ook beslist dat een lopende begeleiding met een geschorste patiënt, indien dit aangewezen is en overlegd binnen het team, kan worden verder gezet in het noodloket. Op die manier wordt in een aantal gevallen getracht de therapeutische band te behouden.


Noodloket

1 4

Aan het noodloket wordt ook een doktersconsultatie via Dokters van de Wereld gekoppeld. Dit is gericht op cliënteel van De Vaart. Alleszins is er op deze wijze een goede samenwerking ontstaan tussen De Vaart, Dokters Van De Wereld en MSOC Antwerpen. Alcoholblik Een psychosociaal hulpverlener van het MSOC werkt halftijds binnen Alcoholblik, een gezamenlijk project van Vagga Verslavingszorg en Free Clinic vzw. Alcoholblik heeft als doel een therapeutisch aanbod te doen binnen een bemiddelingstraject dat door de stad wordt opgestart n.a.v. een GASboete. Het project voorziet in 1 à 3 gesprekken met een therapeutisch advies. Door dit traject te doorlopen wordt de betrokken cliënt vrijgesteld van de GAS-boete. De aangegane gesprekken leiden geregeld tot een verdere opvolging, los van de bemiddeling. In 2013 wordt er ook gestart met een groepsaanbod. Een uitgebreide beschrijving van het aanbod van Alcoholblik vind je hier:

Pascale Bierna, Kristof Bryssinck, Annick Broeckaert, Lieve Brosens, Brünnhilde Dewaele, Lieve De Weerdt, Marjan Dockx, Elisabeth Dries, Robin Floro Fernandez, Erik Helderweert, Marc Heymans, Martine Keyen, Natalya Klebleeva, Ellie Kuipers, Daniëlla Mariën, Cathy Matheï, Frieda Matthys, Hilde Moens, Marie Rombouts, Paul Schobre, Marlies Torfs, Joris Van Acker, Maaike Vanden Bergh, Claire Vanmal, Jessica Van Steenwinkel, Mieke Verbruggen, Saskia Verheyen, Martine Verschueren, Greet Versmissen, Jo Wittoek


http://free-clinic.be/wp-content/uploads/2013/05/Alcoholblik-2012.pdf

1 5

PROject is een ambulant en genderresponsief zorgprogramma binnen de drughulpverlening. Doel is om de gezondheid en het welzijn van vrouwen (en hun kinderen) die beschadigd zijn door of via middelengebruik ten goede te veranderen. Samen met hen werken we aan her-integratie en re-socialisatie. We bieden deze vrouwen met een verslavingsprobleem dat min of meer onder controle/gestabiliseerd is, een persoons- en veranderingsgerichte zorg aan in een kleinschalige en kindvriendelijke omgeving.

PROJECT IN 2012 Algemeen PROject vierde in 2012 haar vijfjarig bestaan. In die tijd is de werking uitgegroeid tot een bloeiende organisatie. Het afgelopen jaar werd het aanbod dan ook uitgebreid met een bijkomende consultatie(dag) en een extra arts. Ondanks deze groei blijft kleinschaligheid één van onze belangrijkste pijlers. Het biedt de cliënten een veilig gevoel en garandeert expliciete individuele aandacht. Bij eventuele verdere uitbreiding zullen we steeds het behoud van (of het hernieuwen van) onze kleinschaligheid nastreven. We hebben kunnen vaststellen dat zeven à tien vrouwen per consultatiemoment/ groepsmoment ideaal is. Ondertussen werd dit aantal de laatste maanden van 2012 wel reeds verschillende malen overschreden.

Waar mogelijk tracht PROject steeds om de vrouw en haar context onderdeel te maken van de behandeling. Het merendeel (80%) van de vrouwen die een beroep doen op ons aanbod is moeder. De afgelopen jaren is het aantal vragen omtrent dit thema sterk toegenomen. Moederschap werd daarom automatisch één van de pijlers van onze werking. Op vraag van de cliënt wordt het gezin als geheel mee opgenomen in het hulpverleningsproces. Dit kan zich uitbreiden tot het ganse netwerk: van ondersteunen van de vrouw, naar het mee betrekken van de kinderen (op medisch of psychosociaal vlak) tot betrokkenheid in het hele gezin, systeem of netwerk rond de cliënt.


Toenemend belang van ouderschap

1 6

Aan de hand van deze parameters kunnen we de moeders onderverdelen in 3 categorieën: 1. PROject ziet de moeder en geeft ondersteuning: 22 vrouwen op 43 2. PROject ziet de kinderen mee (medisch en/of psychosociaal): 9 vrouwen op 43 3. PROject zit mee in het netwerk: # dossiers met kinderen waar we intensief met het systeem (familie, belangrijke derden, …) en netwerk samenwerken (Bubbels & Babbels, sociale dienst jeugdrechtbank, comité voor bijzondere jeugdzorg, CLB, CKG, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, Vagga Verslavingszorg, ADIC (OP+),…):12 vrouwen op 43

Het adequaat opnemen van de vragen rond ouderschap is bijzonder tijdsintensief waardoor de druk op de werking sterk vergroot.

Naast onze opgebouwde expertise op het vlak van druggebruik en ouderschap blijkt uit de hulpvragen van het afgelopen jaar dat voor 30% van de instromende cliënten, PROject een hiaat binnen de categoriale zorg invult. Het mag ook duidelijk zijn dat PROject ten dele een ander publiek aantrekt dan het MSOC Antwerpen. 44% van de nieuwe cliënten was geen MSOC-cliënt. PROject bereikt dus ook een belangrijke groep werkende (ex)gebruiksters die binnen een veilig kader en zonder bijkomende schade/stigma op te lopen een beroep kunnen doen op ons aanbod om hun persoonlijk welbevinden te verhogen. We zijn dan ook van oordeel dat de tijd rijp is PROject zijn eigen waarde en vertrouwen te geven, zonder echter het belang van de persoon van de hulpverlener uit het oog te verliezen. PROject legt de klemtoon op een authentieke, accepterende, empathisch ondersteunende en explorerende relatie als belangrijkste instrument voor verandering. Enkele cijfers Het aantal lopende begeleidingen blijft het belangrijkste evaluatiecriterium. We zien opnieuw een (grote) groei. Waar we bij opstart tussen 15 en 20 vrouwen per maand bereikten, is het aantal cliëntcontacten na 5 jaar werken zo goed als vervijfvoudigd: 1065 cliëntcontacten op jaarbasis en 178 contacten met verwanten. PROject verleende in 2012 proactief hulp aan 54 verschillende vrouwen (20 tot 60 jaar), en de hun omringende familie/sociale- en hulpverleningsnetwerken. Er meldden zich 9 nieuwe cliënten aan.


Eigen en unieke plaats binnen hulpverleningsaanbod

1 7

De laatste maanden van 2012 werd reeds tweemaal het maandmaximum van 100 cliëntcontacten overschreden. We voorzien dat deze tendens zich in 2013 zal verder zetten. Omwille van deze toenemende cliëntdruk en stijgende zorgnood, stelden we een nieuwe vraag naar personeelsuitbreiding. Voorlopig ontbreekt het echter aan middelen om hier aan tegemoet te komen. Publicatie Het afgelopen jaar schreven Cathy Matheï en Natalie Claeys mee aan hoofdstuk 6 ‘personen met een verslaving’ van het boek van De Lepeleire Jan en Keirse Manu (Red.): 'Wegwijzers naar bijzondere noden. Over kwaliteit van zorg en communicatie.' Uitgegeven door ACCO in januari 2013. Toekomstvisie We stellen vast dat ons nog niet alle relevante personen en organisaties vertrouwd zijn met het meer gepreciseerde aanbod van PROject. In 2013 zullen we dus verder werk maken van de verdere profilering en bekendmaking van onze werking, zowel naar de potentiële doelgroep als naar mogelijke samenwerkingspartners binnen het (lokale) zorglandschap. Daarnaast zullen we inzetten op het verder verankeren en versterken van samenwerkingsrelaties met de huidige partnerorganisaties.


Natalie Claeys, Claire Vanmal, Marlies Torfs en Cathy Matheï

1 8

SPUITENRUIL ANTWERPEN biedt aan injecterende gebruikers informatie en materiaal met als doel schadelijke gevolgen van gebruik te beperken. Via het recupereren van gebruikt materiaal wordt er ook preventief gewerkt t.a.v. de algemene bevolking en de doelgroep. Spuitenruil is een belangrijk contactpunt voor actieve gebruikers.

SPUITENRUIL PROVINCIE ANTWERPEN IN 2012 Cijfers In 2012 noteerden we 8758 contacten. We verdeelden 267317 spuiten in de provincie Antwerpen en recupereerden er 281954 waarvan 12795 spuiten via de buitencontainers. Dit vertaalt zich in een recuperatiepercentage van 105%. In 2012 zien we een verdere daling van het aantal verdeelde spuiten t.o.v. de vorige jaren. Uit de jaarlijkse bevraging (steekproef – zelfrapportage- N=114) weten we dat de gemiddelde leeftijd van onze klanten 38 jaar is (86% mannelijk). Slechts 2% van de respondenten is 25 jaar of jonger. In 23 % heeft geen, dan wel een minder stabiele leefsituatie (kraakpand/dakloos/nachtopvang).

18% van de respondenten geeft aan nooit in behandeling te zijn geweest en 21% is niet in behandeling op het moment van de bevraging. Het blijft een verdienste van het project spuitenruil en de kracht van harm reduction om deze groep te bereiken. Noden Spuitenruil blijft actief streven naar een verruiming en differentiatie van het aanbod van spuitenruil in de provincie Antwerpen. Rond de mogelijkheden van verruiming van het aanbod wordt samengewerkt met de partnerorganisatie, waar onder andere de wetmatigheden worden onderzocht. Om aan de acute noden van injecterende gebruikers tegemoet te kunnen komen, dient Spuitenruil hoort actief te zijn in hun onmiddellijke omgeving. Vandaar dat we pleiten voor een autonoom spuitenruilpunt in het centrum van de stad Antwerpen. De vaste spuitenruilpunten zijn momenteel ingebed binnen de drughulpverlening. Het opstarten van een autonoom verdeelpunt kan een belangrijke differentiatie in het aanbod betekenen, waardoor meer


Polydruggebruik blijft de absolute norm.

1 9

injecterende gebruikers de weg vinden. Daarnaast zal spuitenruil extra moeten inzetten op veldwerk – outreachend werken - en onderzoek Tevens zijn we vragende partij voor een regionale verruiming van het aanbod in de provincie Antwerpen om meer gebruikers te kunnen bedienen. Naast Mechelen, Turnhout, Herentals en Mol blijft de behoefte aan verruiming in de provincie actueel. Ook lijkt ons het voorzien in een aanbod van spuiten(ruil)automaten die dag en nacht bereikbaar zijn een aantrekkelijke piste bij het differentiëren van het aanbod naar jongere /nieuwe injecteerders. Aangezien er in de regio Antwerpen tot op heden geen actieve deelname is van apothekers willen we in de loop van de beheersovereenkomst hier extra aandacht aan besteden. Niettegenstaande apothekers in het verleden een moeilijk te bereiken partner bleken te zijn, blijven we ervan overtuigd dat ze een zeer belangrijke partner zijn. We willen vanuit het project spuitenruil apothekers als potentiële partners niet opgeven en blijven hen sensibiliseren.

Tot slot blijven we de noodzaak herhalen voor het installeren van een gebruiksruimte vanuit gezondheidsperspectief. Heel wat leden van onze doelgroep leven en gebruiken in zeer onstabiele – en mogelijks zeer onhygiënische omstandigheden. 22% zegt regelmatig op straat te gebruiken. www.free-clinic.be. Werner Bosschaerts, Zou Khaldi, Tessa Windelinckx


bron: De Standaard – 15/05/2013

2 0

Het PROJECT SPUITENRUIL is door de Vlaamse Overheid erkend sinds 2001. Het project wil besmettelijke aandoeningen (HIV/AIDS, Hepatitis B en C) en andere gezondheidsrisico’s voorkomen bij injecterende druggebruikers door de beschikbaarheid van injectiemateriaal te verhogen, geeft gerichte preventieboodschappen en wil besmettingsgevaar bij de algemene bevolking voorkomen door recuperatie van gebruikt materiaal. Spuitenruil is een belangrijk kanaal om in contact te komen met de doelgroep en hen toe te leiden naar de hulpverlening.

SPUITENRUIL IN VLAANDEREN IN 2012 Algemeen Ondanks het feit dat Spuitenruil in Vlaanderen al meer dan 10 jaar actief is moeten we helaas vaststellen dat spuitenruil en andere harm reduction acties anno 2012 nog steeds controversieel blijven. Ondanks alle inspanningen van zowel de partnerorganisatie als de verschillende terreinwerkingen merken we dat spuitenruil hoofdzakelijk beperkt blijft binnen de MSOC-hulpverlening. Vanuit Spuitenruil blijven we streven naar een verruiming en een differentiatie van het aanbod: spuitenruil via alle vormen van drughulpverlening, via apothekers, via het straathoekwerk, via spuitautomaten,…

Organisaties willen blijkbaar wel een verwijskit meegeven met eigen cliënteel. Het is dan ook een zeer discreet pakketje waar de gegevens van de lokale spuitenruil op vermeld staat, maar het is tevens ook een noodpakket. Registratiecijfers De registratiecijfers zijn ook dit jaar verder gedaald (met uitzondering de provincies Limburg en West Vlaanderen. Zien we hier een vergelijking met een internationale trend van het dalen van het injectiegedrag? Is een deel van de doelgroep afgehaakt of verdwenen? Vinden ze de weg niet meer naar spuitenruil? Zijn ze gestopt met injecteren? Is er een stijging van het roken van illegale drugs? Dit is duidelijk iets om verder te bekijken en op te volgen de komende jaren


Doordat we nu werken met onze doorverwijskits (de one-hitverwijskit), is er echter een kleine verandering merkbaar.

2 1

Vlaams overzicht 2001-2012 given return

2002 184411 166028

2003 239058 241455

2004 311670 306393

2005 450507 434887

2006 538783 529795

2007 598731 596320

2008 642897 604164

2009 637275 620131

2010 571.825 592123

2011 630046 613807

2012 608361 605833

Naast de nieuwe contacten en de IDG’s die niet in hulpverlening zitten, bereiken we een groot aandeel van gebruikers van opwekkende middelen (die meestal ook niet in de laagdrempelige hulpverlening terecht komen – gezien het meestal opiaat gerelateerde aanbod). Een opvallende vaststelling binnen onze bevraging was ook het stijgend gebruik van opwekkende middelen (zowel cocaïne als amfetamine). Dit contrasteert met signalen uit andere drughulpverleningscentra die aangeven dat het gebruik van cocaïne daalt.


Binnen de totale bereikte doelgroep was er in 2012 sprake van 25% nieuwe contacten. Dit is een zeer belangrijk gegeven aangezien nieuwe contacten niet altijd binnen de hulpverlening gekend zijn. Wat ook opvalt is dat er nog heel wat gebruikers niet in hulpverlening zitten (24%), maar wel bereikt worden door spuitenruil. Spuitenruil slaagt erin om in contact te komen met “moeilijk bereikbare groepen”

2 2

Het bereiken van jonge injecteerders blijft een belangrijk issue. Hulpverlening en straathoekwerk bereiken deze doelgroep niet. Spuitenruil wil in dialoog gaan over spuitenruil en de harm reduction aanpak bij jongeren met organisaties die werken met risico-jongeren . Naast de jonge injecteerders blijven we met spuitenruil een grote groep van ouder wordende gebruikers bereiken. Deze subgroep gaat binnen een aantal jaren meer dan waarschijnlijk aangepast zorg nodig hebben. Het wordt tijd dat we ook hier aan een aangepaste strategie gaan werken samen met de drughulpverlening. De buitencontainers zijn een succes, dit blijkt uit het pilootproject in Antwerpen. Bijna 13.000 spuiten werden hierin gerecupereerd (dit is 4% van de totale return in de provincie Antwerpen!) Er moet nu bekeken worden waar er een uitbreiding van dit project mogelijk/wenselijk is. Jammer genoeg zien we ook dit jaar een aantal druggerelateerde overlijdens, dit blijkt zeker het geval in Antwerpen te zijn, en wordt ook bevestigd binnen de gegevens van de bevraging. De partnerorganisatie gaat samen met de Antwerpse terreinorganisatie onderzoeken of we een pilootproject Naloxone-verdeling en overdosistraining kunnen opzetten. Mogelijks zal hiervoor samengewerkt worden met een partner in Schotland waar in 2012 de eerste stappen werden gezet naar de intranasale Naloxone. Ook het installeren van gebruiksruimtes en het systematisch monitoren van drugstalen op de markt zouden hier mee een deel van de oplossing kunnen zijn.

Ook bij onze gebruikers blijkt het thema gebruiksruimtes ook dit jaar terug te komen. De gegevens van de jaarlijkse bevraging bij meer dan 200 injecterende druggebruikers wijzen uit dat dit duidelijk als een noodzaak wordt ervaren. De partnerorganisatie spuitenruil verleent haar medewerking aan een overleg tussen de 5 grootste steden van België waar een nota wordt voorbereid om de noodzaak van gebruiksruimtes aan te kaarten. Tessa Windelinckx


Daar het onze opdracht is om gezondheidsbevorderend te werken en we zien dat er internationaal good practice is rond gebruiksruimtes, blijft dit ook één van onze aandachtspunten. Gebruiksruimtes werken gezondheidsbevorderend, kunnen het aantal druggerelateerde overlijdens doen dalen, hebben contact met niet-bereikte (injecterende-) gebruikers,….

2 3

Bubbels & Babbels biedt een intensieve vorm van zorgcoördinatie of casemanagement aan gezinnen met jonge kinderen waarbinnen sprake is van een drugproblematiek bij één of beide ouders. Daarnaast werkt Bubbels & Babbels rond deskundigheidsbevordering van intermediairen en studenten rond de problematiek van druggebruik en ouderschap.

BUBBELS & BABBELS IN 2012 In 2012 werden er bij Bubbels & Babbels 18 gezinnen aangemeld voor intensief casemanagement. Daarvan werden er 12 ook effectief opgestart. Dat is 2 meer als in 2010 en 4 meer dan in 2009. In totaal werden er in 2011 27 gezinnen intensief begeleid. In de loop van 2011 werd in 15 gezinnen het casemanagement afgerond.

Op het vlak van deskundigheidsbevordering werd ervoor gekozen om waar mogelijk steeds met andere vormingspartners vormingen aan te bieden. Zo werd actief samengewerkt met de artsen van het MSOC Antwerpen en het Erasmusziekenhuis (ZNA). Specifiek naar de regiohuizen van Kind & Gezin werden de vormingen georganiseerd i.s.m. het team Preventie van Vagga vzw. Deze onderlinge samenwerking levert goede resultaten op en we willen dit in de toekomst dan ook bestendigen. In totaal werden in 2012 10 externe vormingen georganiseerd. Het aantal vormingsopdrachten buiten de Antwerpse regio werd bewust beperkt gehouden. Wel werden recentelijk opgestarte werkingen uit de andere regio’s die gelijkaardige opdrachten uitvoerden nog verder gecoacht. De advies- en consultfunctie blijft een belangrijk instrument om hulpverleners uit diverse sectoren te ondersteunen met concrete casusvraagstukken bij de begeleiding van gezinnen onder invloed. Daar waar we de eerste jaren van het project ons vooral beperkten tot eenmalig telefonisch consult, werd de afgelopen twee jaar sterker ingezet op het langdurig ondersteunen van hulpverleners. Dit vertaalde zich ondermeer in het ondersteunen van begeleiders van voorzieningen van bijzondere


In 2012 werd beduidend meer tijd en energie geïnvesteerd in het begeleidingswerk t.o.v. andere opdrachten van de werking. De methodiek van casemanagement voor gezinnen onder invloed werd verder afgelijnd. Meer concreet werd het gezamenlijk kader van waaruit het team werkt nader omschreven en werden de kerntaken van ons begeleidingswerk uitgeklaard.

2 4

jeugdbijstand om ouders bij te staan in het verduidelijken van hun problematiek aan hun kinderen. Door het ontbreken aan andere werkingen die hier concreet mee aan de slag gaan, werden we het afgelopen jaar ook meermaals gevraagd om deze KOAP-verduidelijkingsgesprekken samen met ouders en begeleiders mee voor te bereiden en soms ook te begeleiden. Signalen Binnen onze begeleidingen zagen we het afgelopen jaren geen significante wijzigingen in het profiel van onze cliënten. Wel zetten zich een aantal trends verder die we reeds eerder signaleerden. Het aantal begeleidingen van koppels blijft toenemen, de problematiek van IFG is nu duidelijk aanwezig bij het merendeel van onze cliënten, de ondervertegenwoordiging van etnisch culturele minderheden die we zagen in de beginjaren van het project is nu volledig weggewerkt. Daar waar we in de beginjaren van het project voornamelijk werkten met alleenstaande (aanstaande) moeders of moeders met vaak wisselende partners, zien we hier de afgelopen jaren toch een duidelijke trendbreuk. Steeds meer koppels met eerder langdurige relaties bieden zich aan. Naast de toch al vaak ernstige afhankelijkheidsproblematiek kunnen we niet voorbij aan het feit dat het merendeel van onze cliënten daarnaast ook nog kampen met een beperkte of ernstige psychische stoornis. De afgelopen jaren werken we dan ook beduidend meer samen met de voorzieningen binnen de geestelijke gezondheidszorg, al blijven de drempels voor onze cliënten ook hier nog vrij hoog.

Specifiek naar de aanpak van intrafamiliaal geweld werd het afgelopen jaar overleg opgestart met het proefproject CO3 en met de verantwoordelijken voor dit thema binnen de OCMW en Provincie. Vertrekkende vanuit de vaststelling de IFG zeer alomtegenwoordig is bij ons cliënteel en dat we ons als casemanagers graag verder willen verdiepen hoe we hier vooreerst zelf me aan de slag kunnen gaan, werd bekeken welke vorming/training in 2013 kan opgezet worden die specifiek aan deze noden tegemoet komt. Deze training zou voor B&B dan weer een eerste aanzet vormen in het ontwikkelen van een "plan van aanpak IFG bij middelengebruikende ouders". Dit plan van aanpak willen we tegen eind 2013 operationaliseren en moet concrete handvatten bieden voor onze medewerkers om de thematiek van IFG bespreekbaar te maken en het een duidelijke plaats te geven in het hulpverleningsplan dat met de cliënt wordt opgemaakt.


Naast bovenstaande problematieken zien we binnen ons cliënteel ook in toenemende mate ouders met beperkte verstandelijke vermogens. Ondanks alle inspanningen van de betrokken casemanagers, merken we dat we in deze begeleidingen in vele gevallen maar beperkte vooruitgang boeken.

2 5

Verder merken we dat onze cliënten hoe langer hoe meer slachtoffer zijn van een ontoereikend aanbod betaalbare (sociale) woningen die een minimum van kwaliteit bieden om kinderen te laten opgroeien. Het overgrote deel van onze cliënten is (nog) niet in staat om reguliere arbeid te verrichten. Ze zijn meestal aangewezen op een vervangingsinkomen dat ontoereikend is om een waardig leven te lijden. Vaak moeten onze gezinnen het doen met één inkomen. Ofwel betreft het eenoudergezinnen, dan wel is één van beide partners niet in regel of maakt hij of zij geen aanspraak op uitkering. Dit maakt dat quasi al onze gezinnen onder de armoededrempel leven. Bovenstaande huisvestings- en financiële problemen leggen vaak zodanige druk op deze gezinnen dat het een afdoende aanpak van hun afhankelijkheidsproblematiek ernstig in de weg staat. Meer zelfs, het draagt ertoe bij dat deze vaak onderhouden wordt om de uitzichtloosheid van hun problemen draaglijker te maken. Tevredenheidsonderzoek bij cliënteel

“Uit dit onderzoek blijkt dat bijna alle ouders zeer tevreden zijn over de begeleiding die ze kregen. Ze waarderen de positieve kijk van de case managers en het feit dat ze steeds ben hen terecht kunnen. De begeleiding heeft voor de meeste ouders meer gedaan dan ze hadden durven verwachten. De meerwaarde van deze ondersteuningsvorm ligt in het feit dat de case managers alles coördineren waardoor het voor alle betrokkenen duidelijk is wie wat doet en er geen overlap ontstaat. Ouders vinden het belangrijk om in de eerste plaats als ouder benaderd te worden en om serieus genomen te worden. Als case manager ligt de uitdaging dan ook om zoveel mogelijk de ouder zijn stem te laten spreken. Van groot belang is de relatie tussen de case manager en de ouder. Duidelijke boodschappen zijn helpend voor de ouders, net als het duidelijk maken van grenzen. Wederzijdse afspraken maken zorgt dat iedereen weet waar men aan toe is. Ouders hechten toch veel waarde aan de begeleiding. Velen zijn blij dat ze dit project hebben leren kennen en raden dan ook aan om uit te breiden en meer reclame te maken. De principes die tijdens de kennismaking worden uitgelegd (openheid, actieve betrokkenheid,…), worden door de ouders als belangrijk ervaren. Dit project kan dus zeggen dat de doelen die ze voorop stellen ook bereikt worden.”

Ginette Jansegers, Dirk Rombouts, Diane Slootmans, Griet Vandersypen Masquelin Marieke, Kwalitatief onderzoek naar de ervaringen van (ex-)drugverslaafde ouders met case management als ondersteuningsvorm, Universiteit Gent, 2012 1


In de loop van 2011-2012 bevroeg een eindejaarsstudent Master Pedagogische Wetenschappen (UGent) in het kader van haar masterproef 1 een steekproef van 10 ouders die de afgelopen jaren door Bubbels & Babbels via casemanagement werd opgevolgd. Ondanks de beperkingen van dit onderzoek, sterken de resultaten het Bubbels & Babbels-team in ons aanvoelen dat deze methodiek voor deze specifieke problematiek wel degelijk een verschil kan maken. De conclusie van het eindwerk geven we hieronder integraal weer:

2 6

Plug-Inn is een laagdrempelige onthaalwerking voor jonge risicogebruikers (16-25 jaar). De onthaalwerking staat garant voor een kleinschalig, onvoorwaardelijk, anoniem informatie- en hulpverleningsaanbod met gratis doktersconsulatie.

Plug-INN in 2012 Eind mei 2012 opende Plug-INN haar deuren. De eerste maanden zagen we een eerder geringe opkomst, maar naarmate het project meer bekendheid verwierf binnen het werkveld klopten hoe langer hoe meer jongeren aan. Eind december 2012 hadden reeds 18 jongeren (4 meisjes, 14 jongens) van de doelgroep de weg naar Plug-INN gevonden. Ongeveer éénderde van deze jongeren een substitutieprogramma met methadon of suboxone®. Het gaat hier om jongeren die controle willen krijgen over hun gebruik of willen stoppen met het gebruik van heroïne. Bij de meisjes krijgen we regelmatig vragen over anticonceptiva en de gevolgen van druggebruik tijdens de zwangerschap.

Het merendeel van onze interventies zijn beperkt in tijd. Na één tot drie gesprekken ronden jongeren de begeleiding af. Zij kregen antwoord op hun vragen en vinden dat ze verder kunnen met hun leven. Dit maakt dat er een snelle turn over is. De nieuwe aanmeldingen liggen nog niet zo hoog dat de instroom de uitstroom kan opvangen. Om de instroom te bestendigen werken we outreachend naar intermediairen toe. Door ons zelf bekend te maken en hen drug-inhoudelijk te versterken willen we bij hen meer awareness aanscherpen. Belangrijkste verwijzers zijn momenteel MSOC Antwerpen en Het Alternatief (CAW Metropool) en het eigen netwerk van de jongeren.


Er is veel nood aan informatie-verstrekking en productinfo bij onze jongeren. Vooral de gezondheidsrisico’s zijn een hot item. Dit komt zowel bij de dokter als bij de hulpverleners aan bod. De medische ingangspoort is een absoluut pluspunt. Begeleidingswerk start in de helft van de gevallen bij de dokter en deint later, meestal na stabilisatie, uit naar de hulpverleners.

2 7

Ongeveer 1/3 van de jongeren die contact nemen met Plug-INN haakt af zonder dat we daar de reden voor kennen. Wij SMSen deze jongeren 2 a 3 keer. Daarna nemen we telefonisch contact met hen op.

Brief Motivational Interventions (BMI). We werken op individueel vlak motivationeel. Dit zowel vraaggestuurd als standaard vanuit onze aanbodzijde. Aan de aanbodzijde motiveren we jongeren harm reduction (HR) gericht. Het vraaggestuurde motivationeel stuk is ‘tailor made’ en op tempo van de jongere. Dit kan gaan naar controle krijgen over, verminderen van of stoppen met gebruik. De balans tussen vraaggestuurd en de aanbodzijde is dynamisch en flexibel. Naar analogie met de wetenschappelijke literatuur willen wij ons aanbod uitbreiden naar de spoedafdelingen van ziekenhuizen. De evidence based literatuur beschrijft de BMI als succesvol bij jongeren, vooral in geval van alcoholintoxicatie. Er zijn verschillende try outs geweest rond amfetaminegebruik die ook veelbelovend zijn. Naar aanleiding van recente gebeurtenissen en kranten-artikels willen we deze vorm van hulpverlening aanbieden aan OD-ers van GHB.


Meer dan de helft van de jongeren die zich op Plug-INN aanmeldden ervaren voornamelijk problemen met cannabis of heroïne. In mindere mate werden cocaïne, speed, alcohol en medicatie opgegeven als product waar men problemen mee ondervond. Bij meer dan helft van de cannabisaanmeldingen ondervindt vooral de omgeving van de jongere problemen met het gebruik. De jongere zelf vindt dit minder of niet problematisch. Heroïne wordt wel als problematisch aangegeven. Cocaïnegebruik wordt dan weer eerder als tijdelijk problematisch ervaren. Onze speedgebruikers ervaren hun gebruik veelal niet als problematisch. Zij situeren dit eerder naast roken van tabak als een vervelende gewoonte. Als iets dat ze nodig hebben om te kunnen functioneren. Niet dat ze lichamelijk klachten hebben als ze het product niet hebben. Het is voor hen meer een mentale kwestie. Ze krijgen hun dag niet gepland of georganiseerd zonder. We kunnen stellen dat meer dan de helft van de jongeren die we bereiken een omvangrijk druggebruik kennen. Het zijn de meer (problematische) zware gebruikers. Daar dit de doelstelling van het project is zijn we tevreden met de bereikte populatie.

2 8

Samenwerking partners permanentiewerking: De permanentie-uren op ma-woe-vrij van 14u tot 17u worden gegarandeerd door eigen personeel. We worden hierin bijgestaan door permanentiemedewerkers van Het Alternatief (CAW Metropool) en VAGGA. Op maandagen vrijdagnamiddag zijn zij mee van de partij. Zo kunnen meer jongeren begeleid worden en krijgen de vaste Plug-INN medewerkers de kans om outreachend te werken. De medewerkers gebruiken deze momenten om op pad gaan met vindplaatsgerichte jongerenwerkers van Jes/straathoekwerkers van CAW Metropool/straathoekwerkers van Free Clinic…, om een huisbezoek te brengen bij cliënten of om bvb. jongeren te begeleiden op een afspraak bij de VDAB. Dankzij deze extra permanentie-ondersteuning kunnen bezoeken aan diensten gepland worden om Plug-INN voor te stellen en bekend te maken. De samenwerking bevordert ook de doorverwijzing van jongeren. Er wordt nog altijd meer en makkelijker doorverwezen naar een persoon dan naar een adres van op een kaartje of flyer. Andere belangrijke partners waar we mee samenwerken: Doorverwijzing blijft onze belangrijkste instroom. Organisaties beginnen ons steeds makkelijker te vinden. We merken op dat er ook diensten aanmelden die we niet zelf gecontacteerd hadden. Er is nog marge om meer jongeren te ontvangen op Plug-INN. Ad Hoc samenwerking kan. Zo zochten we, samen met enkele plaatselijke apothekers, Early Warning System, Vitalsounds en Unity, een verklaring voor de plotse massale aankoop van glazen druppeltellers door jongeren.

Vincent Franck, Cristina Aznar Gonzalez, Mieke Verbruggen, Joris Van Acker


Besluit We zien dat bekend en bemind worden zijn tijd nodig heeft. Er is nog steeds plaats voor meer jongeren. We zijn kritisch voor onszelf en zoeken naar mogelijkheden om onze instroom te verhogen. De jongeren die we bereiken, en waarmee we een langer traject afleggen, hebben al een matig tot zwaar drugprobleem. Uiteindelijk zijn dit de jongeren dit we wensen te bereiken en te begeleiden. We voldoen ruimschoots aan onze info- en onthaaltaak. De medisch ingangspoort scoort goed en blijft onontbeerlijk. Als we nog een even sterk jaar als dit kunnen realiseren dan loopt dit project als een trein. Treinen hebben nu eenmaal vertraging.

2 9

Het straathoekwerk is een laagdrempelige professionele werkvorm van aanwezig zijn, gericht op de realisatie van een kwaliteitsvol bestaan van sociaal uitgesloten mensen. Dit trachten we te realiseren door emancipatorisch en dus structureel te werken. Het straathoekwerk is laagdrempelig omdat het vertrekt vanuit drie basisbenaderingen: actieve, positieve en integrale benadering en dit op tempo van de doelgroep.

STRAATHOEKWERK FREE CLINIC VZW IN 2012

Cijfers In 2012 werden door de straathoekwerkers 950 personen geregistreerd waaronder 276 nieuwe gasten. Gemiddeld hadden de straathoekwerkers 17 contacten per gast of 16067 contacten in totaal. 70% van de gasten worden vindplaats gericht bereikt. 7.5% van de doorverwijzingen gebeurden via lotgenoten (kunnen vrienden, familie,…).


De doelgroep van het straathoekwerk zijn die mensen of groepen die zich in een kwetsbare positie bevinden of er dreigen in terecht te komen. Via convenanten met de overheid, richt het straathoekwerk van Free Clinic zich specifiek naar allochtone druggebruikers en straatprostituees. De aard van het straathoekwerk zorgt ervoor dat ook andere kwetsbare groepen in de respectievelijke buurten benaderd worden, waarbij er extra aandacht is voor specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld druggebruikende prostituees en dubbel diagnose patiënten. Straathoekwerk Free Clinic vzw is actief in Borgerhout intra-muros, Antwerpen-Zuid omgeving Brederode en Dam- Schijnpoort. Daarnaast biedt het straathoekwerk basiszorg specifiek gericht naar straatprostituees en outreachwerk naar jonge en vluchtige injecterende gebruikers. Straathoekwerkers proberen aanwezig te zijn in hun wijk, op het moment dat hun gasten daar ook aanwezig zijn. Daardoor zijn er geen vaste uren van bereikbaarheid. De meeste gasten die ons kennen, weten ons meestal wel te vinden.

3 0

Diversiteit in doelgroep

Verontrustende signalen  Steeds meer mensen die honger lijden in onze stad.  Stijging van mensen die dakloos zijn/worden.  30 gasten verloren dit jaar hun leven, mensen die in combinatie van al dan niet gebruik, eenzaamheid, zwakke gezondheid, armoede, vaak in schrijnende omstandigheden leefden.  Contact met mensen zonder toekomstperspectief.  Vlaag van negatieve beslissingen: vele schorsingen door uitkeringsinstellingen, veel negatieve beslissingen regularisatie en gasten die blijven hangen in administratie.  Veel jongeren in de buurten zonder echt (arbeids)perspectief


77% van de bereikte mensen zijn mannen, 23% zijn vrouwen. 34% is jonger dan 26 jaar; 64% is tussen 26 en 60 jaar; slechts 1% is ouder dan 60 jaar. Gemiddeld 29% van de gasten is alleenstaand. Bij twee straathoekwerkers is een hoog percentage van de bereikte gasten thuiswonend bij ouders, omdat zij vooral met allochtone risicojongeren en gebruikers werken (37% en 55%). Bij de andere ligt de klemtoon vooral op met partner, al dan niet met kinderen (partner met kinderen ligt hier gemiddeld 10%, wat laag is) De grootste groep woont op de private huurmarkt (gem. 38 %). Bij twee straathoekwerkers is het opvallend percentage eigendom, maar niet toevallig zijn dit ook de straathoekwerkers die hoog scoren bij “inwonen met ouders”. Bij twee straathoekwerkers ligt het gemiddeld percentage daklozen op 19%) 6 % van de gasten heeft geen officieel inkomen. 30% leeft van een vervangingsinkomen. Opvallend is dat in 1 buurt een redelijk aantal (24) zelfstandige is. Dit zijn vaak jongeren die iets proberen op te starten maar even vaak mislukken. Bij 1 straathoekwerker loopt bij 40% het inkomen nog via ouders. 58 % draagt de Belgische nationaliteit; 25% is van Belgische origine. Het team straathoekwerk bereikte in 2012 20 verschillende nationaliteiten. In totaal werden 781 keer doorverwezen of toeleleid naar meer dan 100 organisaties. Het vaakst werd doorverwezen naar advocaten/ hulpverlening/ jongerenorganisaties. Thema’s die het vaakst aan bod komen in de gesprekken zijn werk, vrije tijd, gebruik en emotionele toestand. Luisteren, informeren, adviseren, verwijzen, toeleiden, praktische dienstverlening… zijn de belangrijkste acties die straathoekwerkers in 2012 ondernamen.

3 1

 

Verhouding tussen diverse groepen in de buurten verloopt niet altijd positief (stigmatisering nieuwkomers) Sekswerkers worden terug in de anonimiteit geduwd door intensievere controles

Positieve signalen  De gezamenlijke opmaak van een draaiboek straatdoden en eenzame begrafenissen.  Zeer goede verstandhouding tussen straathoekwerk Free Clinic vzw en straathoekwerk CAW Metropool.  Samenwerking rond een aantal acties verloopt positief. Acties 2013  Jongerenproject ism. straathoekwerk CAW Metropool (Borgerhout)  Tewerkstelling en opleiding ism. Jeugdwerk Kras vzw. (Het Zuid)  Project Zaalvoetbal (Het Zuid)  Benadering appartementsblokken Antwerpen Dam ism. Buurtwerking De Elegast  Woonkamer i.s.m. diverse partners uit de hulpverlening  Persoonsgerichte benadering vanuit het outreachwork


Sulliman Ackajjoua, Luc Martens, Sandra Meese, Dolores Serrano, Sadettin Tezerdi

3 2

Het Activeringsproject heeft als streefdoel de ‘doelgroep’ te ‘activeren’ om positieve en zichtbare acties te verrichten die de buurt rechtstreeks ten goede komen. Daarnaast wordt een aanbod aan tijdbestedingmogelijkheden op poten gezet, dat een alternatief vormt voor (storend) rondhanggedrag. Tegelijkertijd moet het project communicatie opzetten naar buurt, doelgroep en professionele partners’. .

ACTIVERINGSPROJECT HARDE KERN DRUGGEBRUIKERS IN 2012 Algemeen

De laatste 2 jaren merken we dat ons veldwerk onder druk komt te staan. Dit heeft een aantal redenen, een toegenomen aantal activiteiten, vergadermomenten en administratiemomenten, maar ook de aanhoudende acties op het plein en in de nabije omgeving, maken dat gasten verspreid zitten over de stad en vaak tussen verschillende pleinen circuleren. Dit maakt dat onze actieradius behoorlijk vergroot is en dat we veel minder gasten zien tijdens de momenten dat we buiten zijn. In het volgende werkjaar zullen we op zoek moeten gaan naar vernieuwende manieren om aan veldwerk te gaan doen. We willen nieuwe contactpunten vinden of zelf organiseren om de functies die het veldwerk vervult binnen het project in stand te blijven houden. De tendens die startte in 2011 zette zich dit jaar voort. Het De Coninckplein wordt niet meer als ontmoetingsplek gebruikt en werd eveneens niet vervangen door een specifiek andere locatie. Het toeleiden van de doelgroep naar de vrijdagactiviteiten, inspelend op het ‘ad hoc’ engagement van de gasten, verloopt moeizaam. Er werden 46 vrijdagactiviteiten georganiseerd, waar in totaal 707 mensen aan deelnamen. Er gingen 52 gasten mee op kamp.


‘Het Activeringsproject is vaak aanwezig in het milieu van de gebruiker, neemt actief contact met hen en is vlot aanspreekbaar.’ Er gewoon zijn en zo maximaal mogelijk een deel zijn van de groep, zonder meegesleept te worden in hun lethargie is het uitgangspunt.

3 3

De vrouwenclub zorgt voor een regelmatige ontmoeting met druggebruikende vrouwen, al dan niet in de prostitutie. De informele gesprekken bieden het Activeringsteam de mogelijkheid om de interne evoluties binnen dit specifieke circuit te detecteren, te evalueren, te signaleren en eventueel om te zetten in aangepaste acties. Er vonden 23 vrouwenactiviteiten plaats waarbij in totaal 151 vrouwen aanwezig waren. Lange termijn projecten Er vonden dit jaar 2 lange termijn projecten plaats: voetbal en film. Binnen het voetbalproject werd er na juni een activiteitenstop ingelast wegens diverse redenen. Er werd met buurtsport rond de tafel gezeten voor de verdere toekomst van dit project. Dit heeft geleid tot een projectaanvraag voor de organisatorische en sportieve omkadering van het project in de schoot van Buurtsport Antwerpen Noord, ondersteund door de welzijnssector en door RAFC/Voetbal. Het filmproject resulteerde in drie filmpjes. Deze drie filmpjes werden tijdens een toonmoment voor het eerst aan het publiek getoond in het Filmhuis Klappei. Dit project leefde erg sterk bij de gasten, wat duidelijk werd in de thema’s die hier behandeld werden. Het voorbije jaar werd er intensief gewerkt aan een uitbreiding van het registratieprogramma van Buro Aktief. De lange termijn projecten werden hieraan toegevoegd. Zo kunnen we in de toekomst een overzicht maken van de deelnames overheen de verschillende deelprojecten van het Activeringsteam en Buro Aktief.

Op buurtgericht vlak werd er naar jaarlijkse traditie meegewerkt aan het Winterfeest, de Lentepoets en Muziek in de Wijk. Daarnaast werd er meegewerkt aan het DNA project.2 DNA is een project dat het eigenaarschap in bepaalde buurten in vier Europese steden wil versterken. Het project richt zich op drie thema’s: buurtveiligheid, openbaar domein, gezondheid en welzijn. In Antwerpen werd gekozen voor de buurt rond het De Coninckplein. Deprived Neighbourhood Approach. Is een project van de Europese Unie samen met vier steden: Antwerpen / Kortrijk / Breda / Medway Deze vier steden werken de komende jaren nauw samen om meer eigenaarschap te creëren in bepaalde buurten. Dit betekent dat ze de verantwoordelijkheid van burgers, handelaars en passanten willen vergroten om zich in te zetten voor een buurt. 2


Buurtgerichte activiteiten

3 4

Bekijken we het aantal overlegmomenten binnen het Activeringsproject, dan zien we dat er een mooie verdeling is tussen het aantal overlegmomenten i.f.v. de lange-termijnprojecten en de engagementen naar de buurt toe. Deze laatste vonden een toename omwille van het ondersteunen van de opstart van het buurthuis (DNA). Naast deze eigen overlegmomenten worden we vaak gevraagd om deel te nemen aan het lokaal stedelijk overleg, de overlegmomenten binnen de eigen VZW en een aantal vragen vanuit bewonersgroepen. In 2013 zullen we eindelijk eens gaan werken aan de bestendiging van het bestaande. Dit is nodig, want het personeelsbestand van Activering zelf is nooit gestegen tegen de tijd dat we nog met een activiteit, veldwerk, overleg en onderzoek bezig waren. De “kinderen” van Activering (Buro Aktief en SPAT) hebben wel een degelijke ondersteuning en erkenning gekregen, maar de basiswerking blijft onder personele druk staan. De aard van de beestjes (ontwikkelen en ingaan op vragen van de gasten om nieuwe dingen uit te proberen) zal moeten ingetoomd worden. Activiteitenconcept Door de acties op het De Coninckplein dient er gezocht te worden naar alternatieve werkvormen binnen het activiteitenaanbod. We willen van de wintertijd gebruik maken om te gaan kijken hoe we de vrijdagactiviteiten kunnen aanpassen na maart, om de doelgroep beter te bereiken. De wijziging in de aanpak van de drugproblematiek op Antwerpen Noord noopt ons tot het herinvullen van ons activiteitenaanbod op vrijdag.

Er viel een geschenk uit de hemel. We kregen de toestemming/opdracht om een huis te zoeken, waar de buitendiensten van Free Clinic in ondergebracht kunnen worden. Momenteel zijn we dus volop op zoek naar infrastructuur waarin we een werking kunnen uitbouwen voor Activering, Buro Aktief, SPAT, straathoekwerk en andere kandidaatprojecten binnen Free Clinic vzw. Gekeken kan worden of de buurtwerking er op termijn in zou ondergebracht kunnen worden (integratie met de buurt) of er samenwerking met ’t Vlot mogelijk is of dat straathoekwerk en outreach een vastere samenwerkingsvorm kunnen aannemen. Werk aan de winkel dus. Maar deze keer zou het onze eigen winkel kunnen worden. In 2013 zouden we rond moeten zijn. Pia Claessens, Luc Martens, Marein Wellens


Streven naar een eigen ruimte

3 5

Buro Aktief heeft tot doel ‘uitvallers’ en/of ‘afhakers’ bij reguliere arbeidszorgprojecten, met als prioritaire doelgroep (ex)druggebruikers en daklozen uit de omgeving van het de Coninckplein, een alternatief aan te bieden. Dit aanbod kadert binnen de sociale activering/maatschappelijk herstel en niet binnen tewerkstelling. De onvoorwaardelijkheid die het activeringsproject waarborgt, wordt ook hier nagestreefd. De eigen verantwoordelijkheid van gasten wordt daarbij nooit overgenomen. Er wordt zo drempelverlagend mogelijk gewerkt. .

Buro Aktief in 2012 Werk wordt steeds meer de manier van participeren aan een “actieve welvaartsstaat”. De doelgroep waar Buro Aktief zich op richt, krijgt het dan ook steeds moeilijker, omdat de eisen van tewerkstelling vaak te hoog liggen. Via ons systeem kunnen gasten die wel de wil hebben om te werken, maar vaak nog een structuurloos leven leiden, ad hoc beslissen om te komen en een opdracht uit te voeren. Het Activeringsteam Harde Kern Druggebruikers wil hen mogelijkheden bieden om positieve ervaringen op te doen. Deelnemers krijgen de tijd en ruimte om op eigen tempo te oefenen en te experimenteren met een aantal sociale vaardigheden en een toenemende verantwoordelijkheid. Zij kunnen deelnemen aan de nodige vormingen en vergaderingen (werklunches) die gemiddeld 2-maandelijks doorgaan. Concreet kunnen gasten zich wekelijks inschrijven op max. 2 opdrachten per week en krijgen zij meteen na de opdracht een vrijwilligersvergoeding van 8€/opdrachtmoment (van 2uur) uitbetaald. Positionering en visie naar de partnerorganisaties binnen de sociale tewerkstelling Buro Aktief focust op sociale activering en is daarbij een aanvulling en/of eventueel een voortraject op bestaande initiatieven die op de diverse levensdomeinen (woonst, dagbesteding, sociale administratie, relaties, (soc.) tewerkstelling…) van de gasten plaats vinden.


Algemeen

3 6

Methodiek & Doelstellingen in praktijk

Momenteel hebben 88 gasten een contract, waarvan 51 in 2012 effectief op regelmatige basis opdrachten uitvoerden. Tevens zijn er een aantal personen die nu en dan komen werken. Wanneer we terugkerende opdrachten plannen merken we dat de meesten na enkele weken een zekere routine hebben opgebouwd en dat zij deze kennis willen delen. De begeleider van de opdracht vervult niet alleen de functie van verantwoordelijke. Men fungeert als een soort rolmodel en tegelijkertijd verlaagt het meewerken de drempel om te communiceren. We merken dat binnen ons doelpubliek Buro Aktief meer en meer bekendheid geniet. In 2012 lijken ook meer vrouwelijke geïnteresseerden de weg te vinden naar onze infosessies.


Vrijwilligheid, onvoorwaardelijkheid en zelfverantwoordelijkheid, staan centraal, naast het belang van het tempo van de gast. Gasten komen uit eigen beweging naar de activiteiten van Buro Aktief. Omwille van die vrijwilligheid, nemen zij zelf het proces in handen nemen en leggen ze zich vaak zelf een aantal doelen op die ze trachten waar te maken. De ‘onvoorwaardelijkheid’ die het project nastreeft, kan niet louter als ‘onvoorwaardelijk’ gedefinieerd worden. Een aantal voorwaarden zijn noodzakelijk voor deelname aan het project:  ondertekening van vrijwilligerscontract  toestemming van de uitkerende instantie  in staat zijn om te werken, aanspreekbaar zijn  respect voor zichzelf, de ander, het materiaal en de omgeving  niet aangesloten zijn bij sociale tewerkstellingstrajecten (vb. via artikel 60) Gasten nemen opdrachten met een grote mate van zorg en toewijding op. Gasten die groeien, tijdens en/of na deelname aan Buro Aktief en aangeven dat ze meer willen dan wat ons aanbod biedt, worden ondersteund om eventueel binnen arbeidszorg hun proces voort te zetten. Deze overstap naar sociale tewerkstelling blijkt in praktijk toch nog drempels te omvatten die vaak alsnog te hoog gegrepen blijken, vandaar dat Buro Aktief ook een eindstation kan en mag zijn voor gasten. In 2012 hebben 2 personen de stap gezet naar de sociale werkplaats van De Sleutel (Antwerpen), 1 naar ander vrijwilligerswerk, 1 persoon is terug in een beschutte werkplaats gaan werken. Eén vrijwilliger nam eind 2012 het besluit om terug het reguliere arbeidscircuit in te stappen om het vak van loodgieter weer op te nemen.

3 7

Wanneer we naar de leeftijd van onze gasten kijken, zien we dat de grootste groep tussen 30 en 50 jaar oud is. Daarnaast zijn er ook 50+ en jongere gasten (enkele <25jr) die zich komen inzetten. De leeftijd lijkt bij de uitvoering van de gemiddelde opdracht geen rol te spelen. 58% van de deelnemers geniet een vervangingsinkomen. Wij merken dat een groot deel van onze vrijwilligers regelmatig blijft komen. Duidelijk wordt dat vrijwilligers van Buro Aktief ons vaak eerst via een ander project binnen het Activeringsproject leerden kennen. Projecten en opdrachten Buro Aktief Er wordt gestreefd naar een zo ruim en gevarieerd mogelijk aanbod in opdrachten. Gemiddeld werden er in het jaar 2012 een 9-tal opdrachten per week aangeboden (waarvan de medewerkers van Buro Aktief er zelf 5 begeleiden), waaruit gasten kunnen kiezen. De overige opdrachten worden door de opdrachtgevers begeleid, met de filosofie van ons project in acht genomen ten aanzien van onze vrijwilligers: laagdrempeligheid, met ruimte om op eigen tempo te oefenen en te experimenteren met een aantal sociale vaardigheden en een toenemende verantwoordelijkheid. Volgens onze convenant dienen we 5 opdrachtmomenten per week te voorzien. Duidelijk wordt dat wanneer we ons aan de 5 opdrachtmomenten houden, we systematisch vaste vrijwilligers moeten weigeren voor opdrachten, omdat we een begeleidertekort kennen. Projecten worden met zorg uitgekozen. Er wordt op zoek gegaan naar opdrachten met een positief en zichtbaar resultaat, waarbij falen vermeden wordt. Opdrachten met een duidelijk en haalbaar eindresultaat, waar geen specifieke kennis en/of vaardigheden vereist zijn.

Via 2-maandelijkse vergaderingen wordt tijdens een werklunch met alle vrijwilligers (gemiddeld 16) de stand van zaken van de projecten en eventuele veranderingen besproken. Daarnaast wordt er gevraagd naar de mening van de gasten rond de aard van de opdrachten, het verloop en de aanpak. Signalen, moeilijkheden en/of ideeën die via deze weg worden opgevangen worden meegenomen naar de kerngroep en het verdere vormgeven en verbeteren van het project. Vaak worden hier ook ideeën verzameld voor mogelijke vormingen in de toekomst. Na het vergadergedeelte wordt er dikwijls ook een korte vorming aangeboden waar dit jaar o.a. thema’s zoals prikongevallen, veilig werken, communicatie en de sociale werkplaats De Sleutel aan bod kwamen. Deze momenten maken het mogelijk dat vormingen, adviesverlening en preventieboodschappen meegegeven worden aan deze kwetsbare doelgroep.


Werklunch + vorming Buro Aktief en SPAT

3 8

Sociale activering een bevraging naar beleving3 Na onderzoek van Joke Nyssen, die gedurende het schooljaar 2011-2012 stage liep binnen het Activeringsproject, naar de beleving van vrijwilligers binnen Buro Aktief, kwamen een aantal zaken naar boven die in haar scriptie uitgebreider beschreven worden. Een belangrijk aandachtspunt blijkt dat het Activeringsteam het belangrijkste aanknooppunt is in het eerste contact van gasten met de organisatie. Uit het onderzoek komt naar voor dat het belang van geld als motivatiebron niet onderschat mag worden. Er wordt aangegeven dat sommigen deze centen echt nodig hebben om te (over)leven. Toch blijkt dat later voornamelijk ook de daginvulling, het weg zijn uit de dagelijkse sleur en de erkenning een waardige tegenhanger van de financiële voordelen worden. Verder geeft een 75% van de ondervraagde gasten aan, dat zij de mogelijkheid om te kiezen tussen de verschillende jobs zeker een meerwaarde en motivatiefactor vinden. Gasten gaven tijdens de focusgroep aan dat zij het van belang vinden te worden geaccepteerd zoals zij zijn. Dat men zich niet moet schamen, dat er rekening gehouden wordt met ieder zijn situatie. Deze onvoorwaardelijkheid zorgt voor zekerheid, een aangename sfeer en acceptatie.

Ondanks de ingebouwde regelmaat in bv. de werkverdeling/infosessies die iedere vrijdag plaats vinden, zijn het de ‘zwakste’ gasten die nood hebben aan een dagelijkse inloop. Om de gasten te bereiken die van dag tot dag leven en werkelijk in te kunnen spelen op het ad hoc beslissen, is er nood aan de mogelijkheid om dagelijks langs te komen voor een opdracht. We hebben hier het zogenaamde ‘kot’systeem, voor ogen. Een plek waar de vrijwilligers dagelijks naartoe kunnen komen om te zien of er werk is voor die dag én dat als uitvalsbasis kan dienen om te vertrekken naar de diverse opdrachten. We merken dat we de meest vluchtige gasten op deze manier zeer moeilijk bereiken en/of betrokken houden. Met de laatste woorden van Joke Nyssen haar scriptie sluiten ook wij het hoofdstuk Buro Aktief af. “Arbeidsethos is één van de belangrijkste peilers in onze samenleving. Wij willen een mentale en fysieke ruimte creëren voor rust en geborgenheid, mensen positieve ervaringen laten opdoen en hen de mogelijkheid bieden tot reflectie. Je weet niet wat er dan gaat gebeuren, maar er KAN iets gebeuren.” Pia Claessens, David Huijgens, Fred Van Damme

3

Nyssen J., (2011-2012). Sociale Activering een bevraging naar beleving


Uitdagingen

3 9

De Spuitenpatrouille wil (ex-)druggebruikers en actieve buurtbewoners inschakelen als vrijwilliger voor het opruimen van zwerfspuiten. Onder het motto ‘1 zwerfspuit is er 1 teveel’ wordt getracht een bepaalde buurt, of een park of een bepaalde locatie spuitenarm te maken. Een ploeg vrijwilligers gaat naar een bepaalde plaats en ruimt zo veel mogelijk zwerfspuiten op.

SPAT: de Spuitenpatrouille in 2012 SPAT gaat wekelijks 2x op patrouille met een aantal vrijwilligers die voornamelijk in de buurt van Antwerpen Noord zwerfspuiten opruimen. Deze patrouille bestaat uit vrijwilligers, zowel doelgroepleden als buurtbewoners. Daarnaast zijn er een aantal VAP-medewerkers, die elk verantwoordelijk zijn voor een eigen buurt die zij spuitenarm trachten te houden.

Iedere vrijwilliger volgt eerst een vorming rond veiligheid en prikongevallen zodat iedereen weet hoe zo veilig mogelijk te werken tijdens de patrouilles. Daarnaast krijgen vrijwilligers, die nog geen antistoffen hebben, een hepatitis A en B vaccinatie. De vrijwilligers zijn ingeschreven in het systeem van Buro Aktief en krijgen per patrouille een kostenvergoeding van 8€. In eerste instantie werden de plekken op Antwerpen Noord aangedaan door de patrouilles, later werden er ook opdrachten zoals o.a. het spuitenarm maken van appartementen, bepaalde NMBS terreinen, speelpleintjes, enz. op vraag opgenomen door het SPAT. Ondertussen wordt er ingegaan op meldingen over heel Antwerpen verspreid. Sinds één jaar wordt er gewerkt met “Vaste AanspreekPunten” of kortweg Vappers. Deze groep bestaat uit 4 vrijwilligers, die reeds langer meedraaien met de patrouille en die bewezen hebben zelfstandig te kunnen functioneren als vertegenwoordigers van de spuitenpatrouille. Zij krijgen een territorium toegewezen, waarvoor zij zelfstandig kunnen zorgen dat het spuitenvrij (of tenminste -arm) blijft. Tevens kunnen zij te allen tijde opgeroepen worden, indien er meldingen zijn van zwerfspuiten in hun buurt.


Methodiek en situering spuitenpatrouille

4 0

Stand van zaken SPAT 2012 SPAT haalde dit jaar, exclusief binnengebrachte spuitencontainers, 5969 zwerfspuiten op tijdens de patrouilles, die 2x per week op pad gaan. Het aantal zwerfspuiten is daarbij met 1307 eenheden gestegen ten opzichte van het voorbije jaar. Afwisselend lopen er gemiddeld van 2 tot een 6-tal Spatters mee tijdens een patrouille. Het actieve vrijwilligersaantal kent daarbij een lichte stijging ten opzichte van het voorbij jaar. Samen met Buro Aktief en Spuitenruil werd er tijdens 2012 een studiereis georganiseerd naar Brussel, die als zeer positief en leerrijk ervaren werd. De spuitenpatrouille wordt in de toekomst in zijn huidige vorm gecontinueerd. Met blijvende aandacht voor specifieke plekken/buurten, vorming van vrijwilligers, constructieve samenwerking en continuering van het Vappersysteem naast de patrouilles die 2x per week zullen blijven doorgaan.

De Spuitenpatrouille is een begrip geworden. En dit heeft alles te maken met de toegankelijkheid van het project, de constructieve aanpak van vragen, de inhoudelijke werking en de houding en presentatie van de projectleider. SPAT is actief in de ganse stad, vooral via de VAPPERS. De patrouilles blijven zich meer situeren op Antwerpen Noord en Dam-Schijnpoort. Er worden meer opdrachten uitgevoerd door de projectleider zelf in samenwerking met een van de VAP-leden. Het is echter zo dat dit niet betekent dat er ’s anderendaags geen nieuwe spuiten kunnen liggen. Als plekken wat anoniem liggen en de mensen niet te veel gestoord worden, komt men er snel terug. Daarom blijft het belangrijk nog steeds in te zetten op meer structurele oplossingen, nl. spuitencontainers en gebruiksruimtes.

Ivo Thery


Perspectieven

4 1

FREE CLINIC VZW IN 2012 Algemeen Op 31 december 2012 werkten er 55 (43,14 vte) medewerkers bij vzw Free Clinic. Gemiddeld werken zij 29,79 uren per week. Free Clinic vzw werd in 2012 gesubsidieerd door - het RIZIV, - het Stedenfonds - het Strategisch Veiligheids- en Preventieplan (SVPP), - vzw Ciso, - Sociale Maribel - Vlaamse Gemeenschap - Federaal Fonds ter bestrijding van de Verslavingen Ook vanuit eigen vzw-middelen worden de personeelskosten aangevuld. Wijzigingen personeel in 2012

Bubbels & Babbels - Marleen Janssen verliet het team op 28-2-12. - Ginette Jansegers kwam over van het MSOC om haar plaats in te nemen. Buro Aktief - Fred Van Damme vervoegde het team via detachering vanuit de Stad. Plug-INN - Cristina Aznar Gonzalez (15-2-12) en Vincent Franck (19-3-12) startten als hulpverleners en Cathy Matheï als arts. De teamsamenstelling van PROject, Straathoekwerk, Spuitenruil, het Activeringsproject en de Omkadering bleef in 2012 onveranderd.


MSOC - Joke Scheers en Mohamed Barich verlieten in 2012 het team. - Robin Floro Fernandez startte als psychosociaal hulpverlener op 2-1-12 - Ellie Van Reusel startte als arts op 20-3-12. Haar vervangingsopdracht liep af op 18-12-12. - Erik Helderweert startte als psychosociaal hulpverlener op 16-4-12 - Sabina Dacic startte als onthaalmedewerker op 24-4-12. Haar vervangingsopdracht liep af op 24-12-12. - Kristof Bryssinck kwam terug in het team als verpleegkundige op 14-5-12

4 2

Omkadering Annick Broeckaert, Sander Bruyneel, Natalya Klebleeva, Michéle Klewais, Dirk Rombouts, Tino Ruyters, Ronny Servaes, Ronan Van Bosch, Ingrid Verbeeck Vzw-organen Raad van Bestuur Jan Bogaerts Nico Bogaerts, voorzitter Bart Conix Paul Eylenbosch Gie Goyvaerts Anne-Mie Van Cauwenberghe Guido Van Hal Anne-Mie Vermassen


Algemene Vergadering Voorzitter Jan De Ridder Carl Adams, Diane Bangels, Pascale Bierna, Chris Boens, Jan Bogaerts, Nico Bogaerts,Werner Bosschaerts,Lieve Brosens, Kristof Bryssinck,Bart Conix, Mia Crollet, Tom Decorte, Ives Delespaul, Lieve De Weerdt, Niek Everts, Paul Eylenbosch, Steven Gibens, Gie Goyvaerts, Heidi Holvoet, Suzanne Kempeneers, Martine Keyen, Ellie Kuipers, May Leenaerts, Cathy Matheï, Dirk Rombouts, Tino Ruyters, Ronny Servaes, Lieven Tiebos, Joris Van Acker, Anne Mie Van Cauwenberghe, Guido Van Hal, Claire Vanmal, Tonny Van Montfoort, Anne Mie Vermassen, Tessa Windelinckx

4 3

4 4


JAARVERSLAG FREE CLINIC VZW

Recommend Documents