Jaarverslag Duurzame. samenwerking. 10,2 mln m 3 productie groen gas 3,4 mln ton afval verwerkt GWh elektriciteitsproductie

www.attero.nl

Jaarverslag 2012

Duurzame

samenwerking

Attero Jaarverslag 2012

10,2 mln m3 productie groen gas 3,4 mln ton afval verwerkt 1.165 GWh elektriciteitsproductie

Colofon Contact en informatie Uitgave Attero www.attero.nl

Attero staat open voor vragen, opmerkingen en suggesties met betrekking tot de inhoud van dit verslag. Hiervoor, alsmede voor verzoeken om additionele informatie, kunt u contact opnemen met:

Redactie & Coördinatie Team Jaarverslag Attero: Erik Knopert, Riny Kok, Arno Luisman, Jeffrey Middel, Frans Smulders en Edwin Versluis

Riny Kok Manager Communicatie Postbus 4114 6080 AC HAELEN T (088) 550 22 76 E [email protected]

Tekstbijdragen Ron van Berkel (Bex*communicatie) Thema-interviews Pieter van den Brand Concept & Vormgeving Phasis Communication Works Fotografie Paulien de Gaaij Arjan Oldenkamp

Referentiedocumenten

GRI-indicator

3.4

GRI-indicator

Voor toelichting: zie pagina 94

3.2

• Attero Jaarverslag en jaarrekening 2011, 19 maart 2012 • The Greenhouse Gas Protocol – A Corporate Accounting and Reporting Standard (Revised Edition). WBCSD en WRI, maart 2004 • NEN-ISO 14064-1 – Greenhouse gases part 1 Specification with guidance at the organization level for quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals. ISO, 2006 • GRI G3 richtlijnen voor duurzaamheidverslaggeving, versie 3.0, oktober 2006 (www.globalreporting.org)

Duurzame samenwerking Vooruitkomen. Dat vergt een optimale samenwerking en respect voor elkaar. Duurzame samenwerking betekent: elkaar energie geven. De krachten bundelen. Om samen vooruit te komen. De afgelopen jaren hebben wij samen met onze partners getoond waar zo’n samenwerking toe kan leiden. Hoe een bundeling van krachten leidt tot bijzondere prestaties - ook en vooral waar het gaat om duurzaamheid. De interviews in dit Jaarverslag 2012 geven u voorbeelden ter inspiratie. Klanten, relaties, afnemers van onze diensten en producten, kennisinstituten én medewerkers vertellen hoe zij duurzame samenwerking hebben vormgegeven. En wat dat heeft betekend voor een duurzame verwerking van afvalstromen. Met één duidelijk doel voor ogen: afval nuttig toepassen als nieuwe grondstof.

Voorwoord

Attero wil op een duurzame en innovatieve wijze omgaan met afval. Wij willen een wezenlijke bijdrage leveren aan het maximaal produceren van nuttige grondstoffen en duurzame energie uit afvalstromen. Wij streven naar een duurzame samenwerking met onze belangrijkste stakeholders, waarbij wij elkaars en onze gezamenlijke kracht kunnen benutten. Attero bestaat als zelfstandig bedrijf inmiddels ruim drie jaar. De belangrijkste ontwikkeling in het verslagjaar was ongetwijfeld het traject om te komen tot het model van Publiek Dienstverlener Attero, waarbij de gemeentelijke klanten van Attero tevens de enige aandeelhouders van ons bedrijf zouden zijn. Het is een model met veel voordelen voor klant, aandeelhouder en onderneming, dat in vergelijkbare vorm ook elders in de afvalsector bestaat. Dit voor Attero strategisch belangrijke traject is helaas in november na uitgebreid beraad tussen de vertegenwoordigers

GRI-indicator

1.1 1.2

van de aandeelhouders en de onderneming gestopt. Hoewel onze gemeentelijke klantgroepen veel belangstelling hebben getoond voor de geboden propositie, bleek uiteindelijk een onvoldoende aantal bereid te zijn om daadwerkelijk in het voorgestelde model te participeren. Dat is teleurstellend voor Attero en voor de klanten die wél de stap naar het nieuwe model hadden willen zetten. Tevens stelt dit de onderneming voor nieuwe uitdagingen waar het gaat om continuïteit en diversificatie van contracten voor levering en verwerking van afval, operationele efficiency en verbreding van het activiteiten- en dienstenportfolio.

Afval = toekomst Op het gebied van innovatie hebben wij in 2012 een aantal belangrijke stappen gezet. Wij zijn trots op de ingebruikname van onze nieuwe installatie voor kunstgrasrecyling. Dit illustreert het innovatieve vermogen van de onderneming en geeft inspiratie en energie voor doorontwikkeling op het gebied van recycling. In dat kader past tevens het samenwerkings verband dat met Frankenhuis is opgericht. Daarmee zijn wij nu ook actief in textielrecycling. Wij hebben de vastbesloten ambitie om in de nabije toekomst nog meer innovatieve en duurzame investeringen te doen. De financiële resultaten zijn in 2012 ten opzichte van 2011 gedaald. De omzet bedraagt EUR 325 miljoen (2011: EUR 350 miljoen) en het bedrijfsresultaat is uitgekomen op EUR 34 miljoen (2011: EUR 55 miljoen). De aanvoer van afval en de afzet van de daaruit teruggewonnen grondstoffen lagen op een goed niveau. Prijzen van afvalstromen stonden onder druk,

evenals de prijzen voor geproduceerde energie. De bedrijfs kosten bedroegen EUR 243 miljoen en waren hoger dan in 2011 (EUR 228 miljoen). De hogere kosten zijn vooral een gevolg van de bijzondere waardevermindering van bepaalde activa die in 2012 is doorgevoerd. De netto winst is uitgekomen op EUR 8,1 miljoen (2011: EUR 25,4 miljoen). Voor de toekomstige ontwikkeling van Attero is het overleg met onze aandeelhouders over de strategische ontwikkelingen van cruciale betekenis. Ook de inzet van onze medewerkers en de onderlinge saamhorigheid is met het oog op onze toekomst essentieel. De Directie heeft hierin het volste vertrouwen. Arnhem, 18 maart 2013 Pierre Vincent Algemeen directeur

Inhoudsopgave

Jaarverslag 2012 Attero Holding NV

Voorwoord

4

Attero in een oogopslag

8

• •

Bedrijfsprofiel Kerncijfers

9 10

Bericht van de Raad van Commissarissen

16

Directieverslag

20

• • • •

•

Strategische ontwikkelingen Duurzame ontwikkelingen Marktontwikkelingen Operationele ontwikkelingen - Recycling - Composteren en vergisten - Energieproductie door verbranding - Storten Personele ontwikkelingen

21 28 32 35 35 36 37 39 44

•

Financiële ontwikkelingen

47

Algemene informatie • • •

Corporate governance Risicobeheersing en compliance Bestuurdersverklaring

50 51 58 61

Verkorte jaarrekening

63

Gecombineerde accountantsrapportage van de onafhankelijke accountant

73

Bestuur en medezeggenschap

76

• • • • • •

Raad van Commissarissen Directie Managementteam Ondernemingsraad Attero Ondernemingsraad VAR

77 77 79 79 79

Bijlagen

80

• • •

Duurzaamheiddoelstellingen Verslaggevingprincipes Stakeholderdialoog

81 86 89

• • • • • • •

GRI prestatie-indicatoren Managementbenadering Beleidsverklaring Gedragscode leveranciers Ketenverantwoordelijkheid Certificeringen Overzicht locaties

94 100 101 102 103 104 105

7

Attero in een oogopslag


9

Bedrijfsprofiel Attero richt zich op maximale terugwinning, hergebruik en nuttige toepassing van grondstoffen uit afval. Door innovatief te blijven denken en doen, willen wij steeds méér uit reststromen halen.

Onze ruim achthonderd medewerkers verwerken op een vijftiental locaties jaarlijks zo’n 3,4 miljoen ton afval. Dat is afkomstig van bijna 40 procent van alle Nederlandse huishoudens, ofwel ruim 6 miljoen mensen, en van bedrijven. Wij zijn actief in het sorteren en recyclen van afvalstromen, in grondreiniging en in bodemsanering. Herbruikbare materialen die wij uit het afval terugwinnen, vormen nieuwe grondstoffen voor de industrie. Wij zijn er trots op dat wij een van de grootste producenten van groen gas in Nederland zijn; een duurzame vervanger van aardgas en een uitstekende brandstof voor motorvoertuigen. Wij maken het mogelijk om op afval te koken, te stoken en te rijden. Met afval als bron van energie produceert Attero (duurzame) elektriciteit voor 350.000 huishoudens. We voorzien tevens in de warmtebehoefte van industrie in de buurt van onze locaties. Daarnaast produceren wij gecertificeerde funderingsmaterialen voor de wegenbouw.

GRI-indicator

2.2 2.7 2.8

Ons bedrijf levert, als marktleider in de verwerking van gft, compost als cradle-tocradle bodemverbeteraar voor landen tuinbouw, en biobrandstoffen voor energiecentrales. Dit alles kunnen wij doen dankzij onze klanten, die ons de duurzame verwerking van het afval van hun burgers en van hun bedrijven toevertrouwen. Attero wil maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wij kiezen bij de realisatie van onze doelstellingen uitdrukkelijk voor een open dialoog met de samenleving en voor samenwerking met partners die hetzelfde beogen. We maken werk van veiligheid, zowel voor onze eigen medewerkers als voor derden. Wij spannen ons in om een aantrekkelijke werkgever te zijn. En uiteraard een betrouwbaar en klantgericht bedrijf, met een interessant pakket milieudiensten voor onze relaties.

10


Kerncijfers

¤ 325 mln

35,3%

¤ 34,1 mln

netto-omzet

solvabiliteit

EBIT

Economisch bedragen in duizenden euro’s

2012

2011

2010

324.932 34.145

350.005 54.893

312.748 53.818

8.092 4.092

25.445 22.700

25.690 20.120

Balans en kasstromen Geïnvesteerd vermogen Eigen vermogen

502.958 273.492

542.933 274.152

516.840 257.399

Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom voor financieringsactiviteiten (vrije kasstroom) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Kasstroom totaal

106.502 –69.120 37.382 –47.060 –9.678

125.520 –71.816 53.704 –105.836 –52.132

107.638 –52.010 55.628 –114.914 –59.286

35,3 6,5

33,5 10,4

30,7 10,3

Winst- en verliesrekening Netto-omzet EBIT Resultaat na belastingen waarvan ten behoeve van aandeelhouders Attero Holding NV

Ratio’s (in procenten) Solvabiliteit ROIC

GRI-indicator

2.8 EC1

Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen Bedrijfsresultaat Brutomarge plus overige bedrijfsopbrengsten minus bedrijfslasten. EBIT Bedrijfsresultaat plus resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen. Geïnvesteerd vermogen Som van de vaste activa, het netto werkkapitaal en activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop.

Netto werkkapitaal Totaal vlottende activa en vaste activa aangehouden voor verkoop minus liquide middelen en rentedragende vorderingen minus kortlopende niet-rentedragende verplichtingen (inclusief kortlopend deel voorzieningen). Return on invested capital (ROIC) EBIT gedeeld door gemiddeld geïnvesteerd vermogen.

Solvabiliteit Totaal eigen vermogen gedeeld door het balanstotaal x 100%. FTE’s Fulltime equivalents, aantal medewerkers omgerekend naar een volledige werkweek. LTIF Lost Time Injury Frequency, het aantal ongevallen met verzuim per 1.000.000 gewerkte uren van eigen personeel, inhuur en derden, berekend over een bepaalde periode.


11

10,2 mln m3

3,4 mln ton

1.165 GWh

productie groen gas

afval verwerkt

elektriciteitsproductie

Sociaal

2012

2011

2010

835 787 2,8 3,9

821 774 5,8 4,4

654 617 7,1 4,0

Verwerking brandbaar afval (kton) Verwerking gft (kton) Verwerking mineraal (kton) Verwerking puin (kton) Verwerking verontreinigde grond/bodemsanering (kton) Verwerking bedrijfsafval (kton) Verwerking hout (kton) Verwerking hoogcalorisch materiaal (kton) Verwerking textiel (kton)

1.868 685 228 163 255 145 17 22 1 3.385

1.896 696 163 183 272 141 14 20 -3.385

1.813 436 133 ------2.382

Elektriciteitsproductie (GWh)

1.165

1.240

1.191

10,2

10,8

10,4

806,4 1,1 –722,3 85,2

854,6 1,8 –762,0 94,4

889,6 12,5 –705,2 196,9

Personeelsleden ultimo jaar1 FTE’s ultimo jaar1 LTIF-score (inclusief derden) Ziekteverzuim (in procenten) 1 Betreft

eigen personeel

Milieu

GRI-indicator

EN1 EN16 EN17 LA7

Productie groen gas (m3 * 1 miljoen) Carbon footprint Scope 1 emissies (kton CO2e) Scope 2 emissies (kton CO2e) Scope 3 emissies (kton CO2e)

Scope 1 emissies Directe emissies van broeikasgassen ten gevolge van activiteiten waar de organisatie controle over heeft. Hieronder vallen procesemissies en emissies door brandstofverbruik op de locaties en in het wagenpark.

Scope 3 emissies Emissies van broeikasgassen buiten de eigendomsen operationele invloedssfeer van de organisatie. Binnen deze scope vallen ook de emissiereducties door de afzet van uit afval teruggewonnen energie en grondstoffen.

Scope 2 emissies Indirecte emissies van broeikasgassen ten gevolge van extern geproduceerde elektriciteit of warmte die door de organisatie is ingekocht.

CO2e Meeteenheid gebruikt om het opwarmend vermogen van broeikasgassen weer te geven. CO2 is hierbij het referentiegas, waartegen andere broeikasgassen gemeten worden.

kton Kiloton. Dit is 1 miljoen kilogram. GWh Gigawattuur, 1 miljard wattuur, eenheid voor elektriciteit.

De cirkel is rond Samen met zijn partners beijvert Attero zich in het sluiten van de kringloop van zoveel mogelijk reststromen. De bodemas die in de afvalenergiecentrale in Moerdijk uit afval uit Tilburg wordt geproduceerd, krijgt in diezelfde gemeente een plek als wegfundering. Het gft-afval van Nuenense gezinnen keert terug als compost voor tuin, park en sportveld.

Wilbert Wouters

Robert Corijn

Gemeente Tilburg

Attero

Voor het vernieuwen en verbreden van twee belangrijke ontsluitingswegen van Tilburg, bedoeld om de bereikbaarheid van de Brabantse stad te verbeteren, besloot de gemeente bodemas toe te passen. “Aanvankelijk stond de toepassing van bodemas niet hoog op het lijstje. Het gaat immers om de hoofdwegenstructuur van de stad. Daar werk je het liefst met bewezen technieken”, zegt Wilbert Wouters, afdelingshoofd binnen de gemeente. “Voor beide werken moest echter een aantal grondlichamen worden aangelegd. Daarbij gaat het om zoveel grond, dat het toch interessant werd naar bodemas te kijken. Gesprekken met onze eigen milieuafdeling, met Attero en met Rijkswaterstaat – dat daar veel ervaring mee heeft – hebben ons ervan overtuigd dat de technologie voor het toepassen van bodemas zich inmiddels voldoende heeft bewezen. Vandaar dat we het met een gerust hart durfden te gebruiken. We gaan de gevolgen ervan trouwens dertig jaar lang monitoren.” Volgens François Moelands verschilt de toepassing van bodemas niet zoveel van ander funderingsmateriaal. “Wel moet je aan specifieke verwerkingsvoorschriften voldoen, zoals het aanbrengen van zandlagen onder de folie waaronder zich de bodemas bevindt”, vertelt de regiodirecteur bij Janssen de Jong Infra, hoofdaannemer van het wegenbouwproject. “Bouwtechnisch is het prima materiaal. Voor ons vormt de verwerking geen probleem. Als het werk zich ervoor leent en de volumes zijn ernaar, dan zullen we bodemas zeker vaker gaan gebruiken.”

Robert Corijn, bij Attero verantwoordelijk voor de verkoop van recyclingstromen, beschrijft de voordelen van het gebruik van bodemas. “Het spaart primaire bouwstoffen uit en levert CO2-besparing op.” Gemeenten krijgen een vergoeding voor het gebruik van dit steenachtige restproduct. In het geval van Tilburg, benadrukt Corijn, is sprake van een mooi voorbeeld van het sluiten van de kringloop. “Het huishoudelijk afval van Tilburg verwerken we in Moerdijk. De bodemas die we daar produceren keert nu terug in de wegfundering van de stad.” Wouters bevestigt dat het gebruik van de Attero-bodemas een prima bijdrage levert aan de duurzaamheiddoelstelling van de gemeente. “Naast het financiële voordeel zijn we daar met name zeer content mee. We produceren als stad veel huisvuil. Als we het residu daarvan nuttig kunnen hergebruiken, zijn we daar als gemeente heel blij mee.” Corijn legt uit dat Attero de lat nog hoger wil leggen en nieuwe mogelijkheden onderzoekt voor de 400 duizend ton bodemas die het bedrijf jaarlijks produceert; denk aan het toepassen van bodemas in beton. “We willen bodemas verder opwaarderen als secundaire grondstof. We winnen ook steeds meer metalen terug uit bodemas, die een tweede leven krijgen in tal van producten. Met name het terugwinnen van koper staat met het oog op de grondstoffenschaarste hoog op de agenda.”

Joris Muskens

Chrétien Thijssen

Moire Mahabier

Gemeente Nuenen

Attero

Gemeente Nuenen

Compost In het Brabantse Nuenen kunnen bewoners het gft-afval dat ze gescheiden hebben aangeboden, weer gratis ophalen bij de milieustraat in de vorm van compost. Het hele jaar door. “Het past in onze filosofie om aan onze inwoners terug te geven waarvoor ze betaald hebben en waar ze moeite voor hebben gedaan”, zegt planvoorbereider Moire Mahabier van de gemeente. “Als burgers bijvoorbeeld met een aanhangwagen groenafval komen brengen, kunnen ze op de terugweg compost meenemen voor hun tuin. Een eenvoudige manier om de kringloop te sluiten en de burger te voorzien van een duurzame bodemverbeteraar.” De gemeente stelt compost ook beschikbaar voor de aanleg en onderhoud van onder meer parken, plantvakken en sportvelden. Jaarlijks laat ze bij de ingang van de volkstuinen compost afleveren. “We zien het als onze taak de grond van de gemeente duurzaam te beheren. We zijn een van de groenste gemeenten van Nederland”, vertelt Joris Muskens van de afdeling Openbare Werken in Nuenen. “Tuinders die compost gebruiken, krijgen nog betere opbrengsten uit hun moestuin en ze besparen op kunstmest en onderhoud. Even een mailtje naar [email protected] en het is geregeld”, beschrijft hij de samenwerking met Attero.

In de nota Duurzaamheid spreekt Nuenen haar wens uit om in 2030 energieneutraal en afvalloos te zijn. Het composteren van gft-afval past uitstekend bij deze dubbele ambitie.

“Mooi voorbeeld van het sluiten van de kringloop.” “Het is daarom van belang de gescheiden inzameling van gft-afval zoveel mogelijk te stimuleren. Door van het gft-afval compost te laten maken en die weer te gebruiken in de gemeente, sluiten gemeenten de cirkel”, vertelt accountmanager Chrétien Thijssen van Attero. “Met Nuenen werken we al jarenlang samen. We reiken ideeën aan om het gebruik van compost binnen de gemeente te vergroten. Men is enthousiast over de kwaliteit van onze compost.” Thijssen verwacht dat meer gemeenten het voorbeeld van Nuenen zullen volgen. “Op maar liefst zeven plaatsen in het land maakt Attero compost. We kunnen onze klanten overal bedienen.”

Bekijk het interview ook op www.attero.nl/jaarverslag

Bericht van de Raad van Commissarissen


17

Aan de aandeelhouders Hierbij biedt de Raad van Commissarissen van Attero het Jaarverslag 2012 van Attero Holding NV aan. Het Jaarverslag bevat een verkorte weergave van de jaarrekening 2012.

De Auditcommissie heeft op 13 maart 2013 de jaarrekening uitvoerig besproken met de financieel directeur in het bijzijn van de externe accountant. De Raad van Commissarissen heeft vervolgens op 13 maart 2013 het Jaarverslag met de Directie besproken en kennis genomen van de bevindingen van de Auditcommissie. De Raad van Commissarissen stemt in met de jaarrekening en kan zich verenigen met het voorstel voor winstbestemming van de Directie. Wij stellen u voor de jaarrekening en de daarin opgenomen winstbestemming in de op 26 april 2013 te houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders ongewijzigd vast te stellen. Ernst & Young Accountants LLP heeft assurance werkzaamheden uitgevoerd op onderdelen van het Jaarverslag, zoals beschreven in de opdrachtparagraaf van de gecombineerde accountantsrapportage van de onafhankelijke accountant op pagina 73. Voorts heeft Ernst & Young Accountants LLP de jaarrekening 2012 gecontroleerd. De volledige jaarrekening 2012 wordt gepubliceerd op de website van Attero: www.attero.nl/jaarverslag.

Belangrijke thema’s 2012 Het jaar 2012 stond in het teken van de dialoog met gemeenten en aandeelhouders

over het model van Publiek Dienstverlener Attero. De Raad van Commissarissen betreurt het dat op 1 november de Aandeelhouderscommissie, de Raad van Commissarissen en de Directie samen moesten constateren dat - ondanks de grote inzet van het bedrijf en actieve ondersteuning door de Aandeelhouderscommissie - er bij onvoldoende gemeenten draagvlak was voor dit model. Het stopzetten van het traject om te komen tot Publiek Dienstverlener Attero, de veranderende positionering van het bedrijf in de afvalverwerkingsmarkt en de recente marktontwikkelingen, maken het noodzakelijk om de waarde van de activa opnieuw te beoordelen. Na een uitvoerige analyse heeft er op de bestaande materiële activa van de activiteiten composteren/ vergisten en storten een extra afschrijving plaatsgevonden van in totaal EUR 19 miljoen. Nederlandse gemeenten hebben grote ambities voor vergaande verduurzaming van het afvalbeleid. Het model van Publiek Dienstverlener zou het voor de gemeenten die het afval door Attero laten verwerken, mogelijk gemaakt hebben om op korte termijn samen met het bedrijf een aanvang te maken met de realisatie van deze ambities. Het is voor Attero evident dat om werkelijk stappen te zetten op de ladder van duurzaamheid, ontwikkelingen moeten plaatsvinden op industriële schaal.

18


Naar onze overtuiging wordt dit bemoeilijkt door de huidige trend van besluitvorming door gemeenten over de gunning van contracten voor afvalverwerking, die in de praktijk stoelt op overwegend economische motieven en versnippering in regionale initiatieven. Naast het intensieve traject naar een toekomst als Publiek Dienstverlener is er een onverminderde focus gehouden op efficiency van bestaande activiteiten en realisering van innovatieve groeiopties. Ook veiligheid bleef voor de Raad een belangrijk thema. In 2012 is Attero er in geslaagd om zijn ambitieuze doelstellingen op het gebied van veiligheid voor zijn medewerkers en op zijn locaties werkzame medewerkers van relaties, te realiseren. Dit is ook de verdienste van het personeel, dat blijk geeft van een hoog veiligheidsbewustzijn. Aandachtspunt is dat in de afgelopen jaren met name externe werknemers betrokken waren bij verzuimongevallen op Attero-locaties. Voor de afvalenergiecentrale Moerdijk was 2012 een moeilijk jaar. Een revisie vergde meer tijd en meer kosten dan gepland. Ook was de installatie minder bedrijfszeker dan gebudgetteerd. Inmiddels zijn maat regelen getroffen om de beschikbaarheid van de installatie te vergroten en de productie en de kosten van onderhoud weer op het gewenste peil te brengen. De voorzieningen voor de nazorg van stortplaatsen waren ook in 2012 een punt van aandacht. In het bijzonder betreft dit het deel van de nazorggelden die worden beheerd door de nazorgfondsen van de provincies waar stortplaatsen van Attero aanwezig zijn. Attero draagt hierbij het risico voor mogelijk lage rendementen van deze fondsen, zonder de zeggenschap over het beheer ervan. GRI-indicator

4.6

Strategie Na de vaststelling dat er onvoldoende draagvlak is voor het model Publiek Dienstverlener Attero, is het proces gestart van heroriëntering op de strategie en de positionering. De ontwikkeling van de markten waarin Attero zich beweegt én het betreden van nieuwe markten bieden de mogelijkheid om in de komende jaren naar een evenwichtig contractenportfolio toe te werken. De afgelopen jaren hebben de Aandeel houderscommissie en de Raad van Commissarissen en Directie wederzijds een grote mate van transparantie betracht. De onderneming heeft dit als zeer vruchtbaar en constructief ervaren. Bij de Raad van Commissarissen leeft de overtuiging dat via een dialoog op een basis van vertrouwen de aandeelhouders en de onderneming in gezamenlijkheid - ieder vanuit de eigen positie en verantwoordelijkheid tot deze heroriëntatie kunnen komen.

Samenstelling De Raad van Commissarissen bestaat uit vijf personen. De Raad is zorgvuldig samengesteld in overeenstemming met de profielschets zoals die in de Bijzondere Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 28 januari 2010 is vastgesteld. In 2012 is de heer J.P.B. Huberts door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor een periode van vier jaren herbenoemd als voorzitter van de Raad van Commissarissen.

Invulling van het toezicht In 2010 is besloten om op vrijwillige basis de Nederlandse corporate governance code toe te passen. De wijze waarop dat is gebeurd, wordt beschreven op pagina 51 van dit Jaarverslag.

In 2012 is de Raad van Commissarissen vijfmaal regulier bijeen gekomen. De vergaderingen van de Raad van Commissarissen werden steeds in aanwezigheid van de Directie gehouden. De heer F.T.M. Smulders, manager Juridische Zaken en Secretaris van de Vennootschap, fungeerde als secretaris van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen participeerde in de persoon van de heer Hendrikx samen met de Directie en de Aandeelhouders commissie in regionale taskforces die werden ingesteld ter ondersteuning van het model Publiek Dienstverlener Attero. Na beëindiging van dat traject is een additionele vergadering volledig besteed aan het proces van heroriëntatie op de strategie en de positionering, ter voorbereiding van het overleg met de Aandeelhouderscommissie. In februari 2012 heeft de Raad een zelfevaluatie uitgevoerd. De Raad hanteert daarbij de regel dat jaarlijks een zelfevaluatie plaatsvindt, welke om het jaar extern begeleid wordt. De Raad heeft twee commissies ingesteld: de Auditcommissie en de Remuneratieen selectiecommissie. Iedere commissaris heeft zitting in een commissie. In het kader van het besluitvormingsproces Publiek Dienstverlener Attero werd tijdelijk een Strategiecommissie ingesteld. Auditcommissie De Auditcommissie houdt toezicht op de interne risicobeheersing- en controle systemen, financiering, financiële informatieverstrekking en informatie technologie. De commissie adviseert de Raad van Commissarissen hierover. De Auditcommissie is in 2012 vijfmaal bijeen geweest. Bij al deze vergaderingen was de financieel directeur aanwezig. Bij twee vergaderingen was de externe accountant aanwezig. De Auditcommissie heeft uitvoerig overleg met de Directie gehad over de operationele en financiële


ontwikkelingen van de onderneming aan de hand van kwartaalrapportages. Tevens is intensief gesproken over het ondernemings plan en budget 2013. Een vast onderwerp van het overleg met de Directie was de ontwikkeling en implementatie van een nieuw enterprise resource planning systeem. Dit project is in 2011 gestart en eind 2012 succesvol afgerond. De halfjaarlijkse risicorapportages, de managementrapportages en fiscale posities werden besproken. Bijzondere aandacht kregen de voorzieningen voor stortplaatsen. Dit betrof zowel de voorzieningen bij de onderneming als het deel van de nazorggelden die worden beheerd door de nazorgfondsen van de provincies. In dit kader zijn ook de voortgang in de herziening van de nazorgplannen, de te hanteren rekenrente en de effecten daarvan op het niveau van de voorzieningen, behandeld. In aanwezigheid van de externe accountant is gesproken over de jaarrekening 2011, het auditplan 2012, de managementletter 2012 en de manier waarop de aanbevelingen uit de managementletter 2011 zijn opgevolgd. Tevens is gesproken over de aangepaste controleaanpak 2012 en de waardering van materiële vaste activa. De Auditcommissie bestaat uit: • de heer J. van den Belt (voorzitter) • mevrouw W.H. Huijbregts-Schiedon (tot 21 juni 2012) • mevrouw A.M.L.M. Nelissen-Hanssen Mevrouw W.H. Huijbregts-Schiedon heeft deel uitgemaakt van de Strategiecommissie. In deze periode maakte zij geen deel uit van de Auditcommissie. Remuneratie- en selectiecommissie De Remuneratie- en selectiecommissie stelt de selectiecriteria en benoemingsprocedures vast voor de leden van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur. Zij beoordeelt periodiek het functioneren van de Raad van Bestuur, en doet voorstellen

voor de bezoldiging van de Raad van Bestuur. De Remuneratie- en selectiecommissie heeft in 2012 tweemaal vergaderd. De jaarlijkse beoordeling van het functioneren van de bestuurder heeft plaatsgevonden en de Remuneratie- en selectiecommissie heeft een voorstel voor de Raad van Commissarissen geformuleerd voor het variabele deel van de beloning van de bestuurder, op basis van de vastgestelde doelstellingen. Daarnaast heeft de Remuneratie- en selectiecommissie zich laten informeren over wetsontwikkelingen en hierover advies uitgebracht aan de Raad van Commissarissen. De Remuneratie- en selectiecommissie bestaat uit: • de heer J.A.M. Hendrikx (voorzitter) • de heer J.P.B. Huberts Strategiecommissie De Strategiecommissie werd medio 2012 ingesteld om besluitvorming van de Raad van Commissarissen over strategie en strategische aangelegenheden voor te bereiden, met name inzake het traject naar Publiek Dienstverlener Attero. De Strategiecommissie is na stopzetting van dit traject op 13 december 2012 in de vergadering van de Raad van Commissarissen opgeheven. De Strategiecommissie bestond uit: • de heer J.P.B. Huberts (voorzitter) • mevrouw W.H. Huijbregts-Schiedon Overleg met Aandeelhouderscommissie In 2012 is er zes keer overleg geweest van de Aandeelhouderscommissie met een afvaardiging van de Raad van Commissarissen en de Directie. In 2012 is het model van Publiek Dienstverlener vast onderwerp van overleg geweest. In enkele vergaderingen was dit het hoofdthema. De voorzitter van de Raad van Commissarissen en de Directie hebben daarnaast op verschillende momenten

19

overlegd met de voorzitter van de Aandeelhouderscommissie. Overleg met Ondernemingsraad Een delegatie van de Raad in wisselende samenstelling heeft in 2012 deelgenomen aan twee overlegvergaderingen van de Ondernemingsraad van Attero.

Vooruitblik 2013 In 2013 zal het proces van heroriëntering op de strategie en de positionering bijzondere aandacht vragen van de Raad van Commissarissen. Daarbij zal de Raad vanuit zijn verantwoordelijkheid voor de continuïteit van de onderneming en de belangen van de stakeholders de dialoog met de aandeelhouders voortzetten. Ook in dat kader zullen stortvoorzieningen en de herziening van nazorgplannen aan de orde blijven komen. Het in 2011 gestarte traject om tot verdere efficiëntie te komen wordt ook in 2013 vervolgd en zal komend jaar leiden tot verdere integratie van de organisatie.

Waardering De Raad van Commissarissen spreekt zijn bijzondere waardering uit voor de prestaties van de organisatie en voor de grote inzet die alle medewerkers in 2012 opnieuw hebben getoond. 18 maart 2013 J.P.B. Huberts, voorzitter J.A.M. Hendrikx J. van den Belt W.H. Huijbregts-Schiedon A.M.L.M. Nelissen-Hanssen

Directieverslag


21

Strategische ontwikkelingen Attero streeft ernaar de potentie in afval maximaal te benutten door hernieuwbare grondstoffen terug te winnen en door duurzame energie te produceren. Uitgangspunt daarbij is een optimale balans tussen ecologie en economie. Wij willen maatschappelijke en financiële waarde creëren voor al onze stakeholders.

Attero heeft een aantal strategische hoofddoelen geformuleerd: • borgen van de continuïteit van onze dienstverlening door het aangaan van langetermijnrelaties met klanten; • intensiveren en verbreden van de relatie met onze klanten, met een speciale focus op gemeenten; • operational excellence in de bedrijfsvoering; • ontwikkelen van innovatieve en duurzame proposities voor recycling en duurzame energie.

Publiek Dienstverlener Attero

GRI-indicator

1.2 EC2

In de huidige structuur is circa 75% van de aandelen van Attero in handen van provincies en berust circa 25% bij gemeenten. Om nadere uitwerking te geven aan de strategische doelen van continuïteit en van intensivering en verbreding van de relaties met vooral de gemeentelijke klanten, is een nieuw aandeelhoudersmodel ontwikkeld: Publiek Dienstverlener Attero.

Uitgangspunt van dit model is dat alleen gemeenten die tevens klant zijn bij Attero, aandeelhouders zijn. Een belangrijk voordeel is de mogelijkheid om tussen gemeentelijke klant-aandeelhouder en onderneming maatwerkafspraken te maken over aard, invulling, duur en voorwaarden van de dienstverlening, zonder dat deze hoeft te worden aanbesteed. Een dergelijk model is niet nieuw voor de Nederlandse afvalsector en wordt door meer partijen gehanteerd. Het model van Publiek Dienstverlener Attero zou moeten worden geïmplementeerd door overdracht van de aandelen van de provinciale aandeelhouders aan gemeentelijke klanten die aandeelhouder wensen te worden of te blijven. Gemeentelijke aandeelhouders die geen klant bij Attero zijn, zouden uittreden als aandeelhouder. In 2012 is samen met de totale groep van aandeelhouders, vertegenwoordigd in de Aandeelhouderscommissie, en de

22


gemeentelijke klanten van Attero een zeer intensief traject doorlopen om de mogelijkheid en wenselijkheid van het nieuwe aandeelhoudersmodel te onderzoeken. Voor de uiteindelijke besluitvorming over het daadwerkelijk implementeren van dit model waren vooraf criteria gedefinieerd, waaronder een minimale participatiegraad van gemeentelijke klanten. Hoewel veel gemeentelijke klanten zeer geïnteresseerd bleken, was het aantal gemeenten dat uiteindelijk concreet aangaf te willen participeren onvoldoende. Op 1 november 2012 is in gezamenlijkheid besloten geen verdere uitvoering te geven aan de implementatie van het model. Consequentie hiervan is dat Attero zich voorbereidt op een vernieuwde positionering in de afvalmarkt. Naast aandacht voor onze publieke klanten, zullen wij nadrukkelijker aandacht besteden aan alternatieve markten klantsegmenten. Met het oog op de strategische doelstelling van continuïteit in de dienstverlening, zal Attero zich richten

op zowel de aanbesteding van gemeentelijke contracten voor afvalverwerking als op aanvullende volumes uit de bedrijfsafval markt en de internationale markt. Ten aanzien van het aandeelhouderschap is met de Aandeelhouderscommissie van Attero afgesproken dat commissie en onderneming zich de komende periode zullen beraden op alternatieven. Vervreemding van aandelen door de huidige aandeelhouders behoort daarbij tot de mogelijkheden.

Operational excellence In 2011 is Attero gestart met een programma om de primaire bedrijfsprocessen in de afvalverwerking verder te verbeteren en te optimaliseren. Het betreft een programma dat meerdere jaren beslaat. Een belangrijk deel van de aandacht gaat hierbij uit naar onze afvalenergiecentrales in Wijster en Moerdijk. De nadruk ligt op

uitwisseling van best practices. Hierdoor worden nieuwe mogelijkheden gerealiseerd om de beschikbaarheid van de centrales te verhogen, de doorzet te verbeteren, kosten te reduceren en daarmee operationele marges te vergroten. Voor de afvalenergiecentrale Wijster heeft het programma in 2012 zeer goede resultaten opgeleverd. De beschik baarheid en doorzet waren op een hoog niveau, evenals de energieproductie. De onderhoudskosten voor gepland onderhoud en onvoorziene stops lagen op het geplande niveau. Helaas waren de resultaten van de geplande verbeteringen in de afvalenergiecentrale Moerdijk in 2012 nog niet zichtbaar. De productie in 2012 werd gekenmerkt door veel ongeplande onderhoudsstops en daardoor een lagere doorzet van afval, een lager dan geplande energieproductie en hoger dan geplande onderhoudskosten en –investeringen. In 2013 blijven wij met verhoogde aandacht en extra inspanning eraan werken om ook de operationele


performance van de afvalenergiecentrale Moerdijk op het gewenste niveau te brengen. Ook voor onze activiteiten op het gebied van vergisten, composteren en storten hebben wij een verbeterprogramma doorlopen. De beoogde optimalisatie is hier volledig gerealiseerd. Het operational excellence-programma wordt in 2013 verbreed naar overige activiteiten bij staven en ondersteunende diensten. Maatregelen die hier getroffen worden, hebben naar verwachting personele consequenties.

Nieuwe innovatieve groei-initiatieven

GRI-indicator

2.9 EC2

Attero heeft de ambitie om een impuls te geven aan fundamenteel nieuwe technologieën en toepassingen in afvalverwerking. Wij hebben daarvoor in 2012 extra financiële middelen beschikbaar gesteld. Met dit budget willen wij de

innovatieve en ondernemende cultuur bij ons bedrijf verder stimuleren. Attero wil zich nadrukkelijk doorontwikkelen op het niveau van duurzame energie, recycling en preventie. In 2012 hebben wij weer een aantal belangrijke stappen gezet in de verbreding van onze activiteiten voor recycling van afvalstromen en grondstofhergebruik. Op de locatie Wilp hebben wij geïnvesteerd in een nieuwe productielijn voor de recycling van kunstgras. De ontwikkeling van deze innovatieve recyclingstraat, waardoor alle componenten hergebruikt kunnen worden, draagt bij aan de verdere uitbouw van deze activiteit. Een belangrijke stap in 2012 was eveneens de oprichting van VAR | Frankenhuis. Deze richt zich op de recycling van textiel. De provincie Noord-Brabant verstrekte een vergunning aan onze afvalenergiecentrale in Moerdijk voor de recycling van kunststoffen uit huishoudelijk afval. In 2013 gaan wij

onze nascheidingsinstallatie in Wijster zodanig aanpassen, dat deze een grotere hoeveelheid kunststoffen kan verwerken en dat de kwaliteit van de gescheiden kunststoffen verder toeneemt. Uitgangspunt is een zo hoogwaardig mogelijk hergebruik, zonder dat dit ten koste gaat van de hoeveelheid. Wij onderzoeken de haalbaarheid van een plan om een recyclingfabriek voor babyluiers en incontinentiemateriaal te realiseren. Proeven moeten aantonen of deze materialen te verwerken zijn tot producten die geschikt zijn voor de verpakkingsindustrie. Op basis daarvan nemen wij een besluit over de realisatie van deze recyclingfabriek.

23

De nieuwe chemie Samen met wetenschappers en technologiebedrijven maakt Attero de overstap naar de biobased economy. De rijke expertise die door al deze partijen wordt ingebracht, schept grote innovatiekansen. Organisch afval werpt zich op als basisgrondstof voor onder meer chemicaliën en bioplastics.

Gft wordt nu nog verwerkt tot een hoogwaardige kwaliteit compost. Nieuwe toepassingen dienen zich echter aan. Ook de rol van Attero verandert daarmee. Het bedrijf ziet een nieuwe rol voor zich weggelegd als grondstoffenproducent in nog aan te boren marktsegmenten. Attero heeft een R&Dbudget vrijgemaakt om de mogelijkheden van innovatieve processen en producten te onderzoeken. De biobased economy is de leidraad voor een nieuwe waardecreatie voor afvalstromen. Zo doet Attero samen met Paques en de TU Delft onderzoek naar de haalbaarheid van het grootschalig produceren van bioplastics uit organische reststromen. Een geschikte proeflocatie is de vergister van Attero in Venlo. Gft-afval wordt daar in twee fasen vergist. Juist dat in eigen huis ontwikkelde proces maakt productie van bioplastic mogelijk. “In de composteringstunnels wordt water aan het gft toegevoegd”, legt senior-procestechnoloog Marcel

Ligter van Attero uit. “Daar lossen organische stoffen – vluchtige vetzuren – in op, waaruit biogas geproduceerd wordt in de methaanreactor. De TU Delft heeft bacteriën gevonden die deze vluchtige vetzuren om kunnen zetten in bioplastic. Deze bacteriën ‘hamsteren’ de stof vervolgens in hun cel. En daar kunnen wij het plastic weer uithalen.” Het bioplastic dat de micro-organismen produceren, is een polymeer (in chemietaal: PHA of polyhydroxyalkanoaat). “Je kunt de bacteriën die dit type bioplastic produceren, trainen door ze in een speciaal ontworpen reactor te stoppen. Deze reactor kunnen we bij de gft-installatie in Venlo plaatsen”, vertelt René Rozendal, proces-specialist bij Paques. Dit technologiebedrijf is gespecialiseerd in het bouwen van reactoren waarin bacteriën afvalwater en gassen zuiveren. “Als je bacteriën onderwerpt aan een zich herhalende cyclus

Niels Schenk

Marcel Ligter

René Rozendal

KNN

Attero

Paques


waarin ze eerst veel van de vetzuren te eten krijgen en erna worden uitgehongerd, worden ze na verloop van tijd steeds beter in het opslaan van vetzuren. Door deze natuurlijke selectie blijven de bacteriën over die dat het beste doen. De bacteriën bestaan dan voor negentig procent uit bioplastic. We moeten nog onderzoeken hoe we het bioplastic het beste uit de bacteriën krijgen en voor welke toepassing het plastic het meest geschikt is. Dat is ook een logistieke puzzel. Doe je dat bijvoorbeeld op de locatie waar de reactor zich bevindt of dicht bij een potentiële afnemer? Van belang is uiteraard de juiste afnemer te vinden voor de bioplastics die we samen gaan produceren. Die zoektocht voeren we samen met Attero uit. Ik ben ervan overtuigd dat hier een markt voor is. Biogas is een mooi product, maar als je waardevollere producten zoals bioplastic kunt maken, is dat natuurlijk nog interessanter.” “Dat we dit onderzoeken is voor Attero niet meer dan een

logische stap”, zegt senior-procestechnoloog en projectleider Adrie Veeken van Attero. “Bioplastic is een hoogwaardig product waar steeds meer vraag naar is. En gft-afval is een onuitputtelijke grondstofbron. Het bioplastic is geschikt om allerlei producten mee te maken. In dit geval producten die je na gebruik weer in de gft-bak kunt doen om gecomposteerd te worden. Recycling pur sang!” Een volgende stap is het opschalen van de technologie om bioplastics te produceren van laboratoriumschaal naar een eerste proefinstallatie die de drie partners eind 2013 of begin 2014 willen gaan opzetten in Venlo. Paques gaat de reactor voor deze proeffabriek ontwerpen. “Over zes jaar hebben we dan mogelijk een echte fabriek voor bioplastics bij Attero”, voorziet Veeken. “Een mooi voorbeeld van een vruchtbare samenwerking tussen wetenschap en bedrijfsleven.”

BioBTX: van biomassa naar bio-chemicaliën Benzeen, tolueen en xyleen, kortweg BTX, zijn zeer gewilde basischemicaliën voor tal van kunststoffen die in allerlei producten belanden. Van petflessen en meubels tot de wieken van de windturbine. Via thermische omzetting is BTX ook uit biomassa te winnen. We spreken dan van BioBTX. Attero vroeg het Groningse onderzoeksbureau KNN de haalbaarheid van BTX-productie uit biomassa te verkennen.

Adrie Veeken Attero

“Wij kunnen de moleculen uit organisch natte fractie, gras en slib op een milde manier kraken, zodat je de basisbouwstenen voor de petrochemie overhoudt”, zegt technisch directeur Niels Schenk van KNN-dochter BioBTX. “We zoeken naar de beste productieomstandigheden voor BioBTX en de beste katalysatoren. Dat doen we samen met Syncom en de Rijksuniversiteit Groningen. Het project verloopt naar wens. Wij weten wat erin moet en eruit gaat. En Attero heeft de nodige expertise over de grondstoffen. Bovendien is Attero prettig benaderbaar.” Uit het verkennende onderzoek blijkt dat

BioBTX-productie zonder subsidie rendabel kan worden. “Sterker nog, het is een veelbelovende route waar de aandacht voor toeneemt”, zegt een glunderende Schenk. “BioBTX is kwalitatief gelijkwaardig aan fossiele BTX. Je kunt het lokaal en kleinschalig produceren en eenvoudig opslaan. En afzet kan via bestaande infrastructuren en markten. De keuze voor BioBTX kan Attero op voorsprong zetten. Want zo haal je meer waardevolle producten uit afval. Misschien dat we over een jaar of drie een eerste productiesite neer kunnen zetten. Dat zou leuk zijn.”

28


Duurzame ontwikkelingen Een van de vier kernwaarden die richtinggevend zijn voor Attero’s handelen is de kernwaarde ‘duurzaam’. Dit beperkt zich niet tot zorg en aandacht voor het milieu. Duurzame ontwikkeling steunt op drie pijlers: mens, milieu en meerwaarde. Attero streeft bij al zijn activiteiten naar een goede balans tussen deze drie pijlers.

Doelstellingen Om invulling te geven aan het begrip duurzaamheid, is in 2010 het Attero Duurzaamheidsforum opgericht. Onder voorzitterschap van de Algemeen directeur worden belangrijke speerpunten

GRI-indicator

Carbon footprint (in kton CO2e)

EN16 EN17

2012

2011

2010

Scope 1 emissies

806,4

854,6

889,6

Scope 2 emissies

1,1

1,8

12,5

Scope 3 emissies

-722,3

-762,0

-705,2

85,2

94,4

196,9

Totaal

binnen onze bedrijfsstrategie vertaald naar concrete duurzaamheiddoelstellingen, met als doel Attero naar een hoger niveau te tillen. Het Duurzaamheidsforum bewaakt de voortgang van deze doelstellingen en stelt ze bij indien nodig. Daarnaast is het forum verantwoordelijk voor de duurzaamheidrapportage in het Jaarverslag en beoordeelt het ingediende ideeën voor duurzame ontwikkeling op haalbaarheid. Attero’s duurzaamheiddoelstellingen zijn verdeeld over zes aandachtsgebieden. In de bijlage Duurzaamheiddoelstellingen op pagina 81 wordt beschreven welke voortgang er in 2012 is geboekt.

Verantwoord ketenbeheer GRI-indicator

EN3 EN4

GRI-indicator

1.2

Energieverbruik Energiesoort

Eenheid

2012

2011

2010

Elektriciteit

MWh

208.510

215.016

188.658

Gas

1.000 m3

8.168

8.525

9.742

Brandstof (diesel)

1.000 liter

2.352

2.611

1.948

Propaan

liter

601

1.330

--

Als afvalverwerkingsbedrijf neemt Attero zijn verantwoordelijkheid in de keten. In 2012 hebben wij specifieke werkinstructies vastgesteld met daarin richtlijnen voor import, export en verwerking van afval, en voor de afzet van grond- en reststoffen. Hierin staat helder beschreven welke voorzorgsmaatregelen worden genomen om zeker te stellen dat de acquisitie en verwerking van afval op een verantwoorde wijze plaatsvindt.


GRI-indicator

Waterverbruik (x 1.000 m3)

EN8

2012

2011

2010

Leidingwater

86

95

59

Grondwater

212

248

186

0

7

8

Oppervlaktewater

5.132

4.375

4.874

Totaal

5.430

4.725

5.127

2012

2011

2010

Oppervlaktewater

5.125

3.714

4.129

Riool

1.101

1.008

756

Totaal

6.225

4.722

4.885

Industriewater

GRI-indicator

Waterafvoer (x 1.000 m3)

EN21

Naast beleid rond verantwoord afvalbeheer voert Attero een duurzaam inkoopbeleid. Hierin zijn aspecten als de prijs, kwaliteit, duurzaamheid, levertijd en krediet waardigheid opgenomen, maar ook de aanwezigheid van een kwaliteit-, milieuen arbozorgsysteem bij de leverancier. Bij grote contracten geldt bovendien dat wij van onze leverancier eisen dat deze zijn (onder)aannemers en leveranciers ook beoordeelt op die aspecten en de resultaten daarvan desgewenst aan Attero verstrekt.

GRI-indicator

EC2 HR2

29

In aanvulling op deze inkoopmethodiek heeft Attero in 2011 een Gedragscode voor leveranciers opgesteld, met daarin een aantal sociale, milieuen ethische uitgangspunten. De Gedragscode maakt sinds de vaststelling onlosmakelijk deel uit van de overeenkomsten tussen de leverancier en Attero. Eind 2011 hebben wij onze leveranciers aangeschreven met het verzoek de code te ondertekenen en daarmee de uitgangspunten van

maatschappelijk verantwoord ondernemen te onderschrijven. Inmiddels heeft 79% van de aangeschreven leveranciers de code ondertekend. Alle nieuwe leveranciers hebben de code eveneens ondertekend.

Reductie carbon footprint De emissies in scope 1 zijn in 2012 duidelijk gedaald ten opzichte van 2011. Een belangrijke oorzaak hiervan is de lagere doorzet van brandbaar afval. Verder zijn de emissies van methaan uit stortplaatsen verder afgenomen, hoewel in mindere mate dan voorgaande jaren. Dit heeft te maken met ontgravingen in Tilburg en Landgraaf waarvoor Attero toestemming heeft gekregen. De directe emissies door aardgas- en dieselverbruik daalden ook, door een sterkere focus op efficiënt brandstofgebruik. In Wijster is een besparing bereikt van 1,4 miljoen m3 aardgas door de gefaseerde ombouw

van de DeNox-installatie. In de komende jaren zal hiermee een verdere besparing worden bereikt. In scope 2 is eveneens een daling te zien. Hier is de vergroening van het eigen elektriciteitsverbruik relevant, waarvoor wij gecertificeerde Garanties van Oorsprong toepassen. Verder is het zakelijk autogebruik teruggedrongen. Voor een klein deel is dat teniet gedaan door een toename van gemaakte vliegreizen. Scope 3 laat daarentegen een afname van de berekende CO2-reductie zien. Belangrijke redenen zijn de afname van geproduceerde elektriciteit, een lagere compostproductie en een lagere productie van ferro en non-ferro metalen. Het effect wordt ten dele gedempt door een toename van de hoogwaardige afzet van compost in de potgrondsector, alsmede door een besparing op ingekochte bedrijfsmiddelen. In vergelijking met 2011 is de carbon

30


footprint autonoom per saldo met 14,5% verslechterd. Door een toerekening van gerecycled hout in 2012 is het uiteindelijke resultaat 11,5% beter. Op het gebied van procesbeheer zijn in 2012 eveneens stappen gezet. VAR heeft het certificaat behaald op niveau 3 in het kader van de CO2-Prestatieladder. De CO2-Prestatieladder is een nuttig instrument om concrete kwantificeerbare doelstellingen op te stellen en gecontroleerd na te leven. Tevens worden in de gehele keten andere deelnemers gestimuleerd mee te doen in het streven naar duurzaamheid. Op basis van de positieve ervaringen met de CO2-Prestatieladder hebben wij in 2012 een begin gemaakt met de implementatie bij geheel Attero.

GRI-indicator

EN23

Tevens hebben wij in 2012 onze gftaanleverende gemeenten geïnformeerd over de CO2-bijdrage door gft-verwerking. Door de inzet van gft-vergisting en hoogwaardige afzet van compost is hiermee een forse CO2-reductie te behalen. In 2013 zullen wij dit proces herhalen en zetten wij in op een zelfde communicatie voor andere

producten en diensten die Attero levert. Communicatie over de CO2-impact van afvalverwerking wordt relevanter. Klanten en afnemers hebben steeds vaker CO2-gerelateerde vragen, onder meer in het kader van CO2- en MVOPrestatieladder, maar ook om burgers te informeren bijvoorbeeld als het gaat om afval dat vrijkomt bij festivals.

Melding milieu-incidenten In 2012 meldde Attero 27 emissieoverschrijdingen naar lucht, bodem of water aan het bevoegd gezag (2011: 20). In geen van de gevallen leidde dat tot een significant milieu-incident.

Maatschappelijke betrokkenheid Buiten de concrete doelstellingen op het gebied van maatschappelijke verant woordelijkheid (zie bijlage Duurzaamheid doelstellingen op pagina 81), geeft Attero invulling aan zijn maatschappelijke

rol als sponsor/donateur van diverse regionale activiteiten en vele kleinschalige plaatselijke initiatieven in de omgeving van zijn productielocaties. Daarnaast ondersteunt ons bedrijf via donaties de actieve deelname van zijn medewerkers aan het verenigingsleven. In 2012 hebben enkele wij enkele tientallen evenementen en activiteiten in de regio’s van onze vestigingen, mede mogelijk gemaakt. Attero ondersteunt ook de stichting HandsforWaste. Deze helpt lokale overheden in ontwikkelingslanden bij een meer verantwoorde inzameling en verwerking van stedelijk afval. Wij steunen de stichting vooral door de inzet van medewerkers en door kennis te delen. In het kader van de Landelijke Compostactie heeft ons bedrijf in maart en april 2012 aan zo’n veertig gemeenten in totaal bijna 6.000 m3 gft-compost ter beschikking gesteld. De actie wordt jaarlijks georganiseerd door de Vereniging Afval bedrijven (VA) en de Branche Vereniging Organische Reststoffen (BVOR) in samenwerking met gemeenten en hun leden.


Transparantiebenchmark De Transparantiebenchmark is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken. Het ministerie voert deze benchmark jaarlijks uit onder de top-500 bedrijven van Nederland. In de benchmark wordt op basis van vijftig criteria de transparantie van ondernemingen op het gebied van duurzaamheid onderzocht. Basis voor de scores zijn de publiekelijk beschikbare jaarverslagen.

GRI-indicator

2.10

In 2011 nam Attero voor het eerst deel aan deze benchmark. Met 157 van de 200 te verdienen punten behaalde ons bedrijf een 34e plaats. In 2012 zijn verbeterpunten opgepakt, met als resultaat een totaalscore van 194 punten. Hiermee bereikte Attero een vierde plaats in de Transparantie benchmark, na DSM, AkzoNobel en Philips en vóór KPN, Havenbedrijf Rotterdam en Heineken. Binnen de categorie ‘dienstverlening’ eindigde Attero zelfs op de eerste plaats. Het panel van deskundigen toonde waardering voor het gegeven dat het Jaarverslag van ons bedrijf een geïntegreerde rapportage is, waarin naar

zijn oordeel goed gekeken is naar de behoeften van stakeholders inclusief aandeelhouders. Complimenten waren er ook voor de vormgeving, het heldere taalgebruik en de informatie over de verhouding van de bedrijfsstrategie tot de maatschappelijke aspecten van ondernemen.

31

32


Marktontwikkelingen Overheden en bedrijven namen ook in 2012 maatregelen om de hoeveelheid brandbaar restafval te beperken en meer te recyclen. Het volume huishoudelijk restafval daalde door intensivering van de inzameling van gft, glas, papier en kunststoffen en andere droge componenten. Ten opzichte van 2011 nam het volume aan brandbaar restafval van gemeentelijke klanten bij Attero af met ruim 4%. Veel gemeenten in ons werkgebied kennen een vorm van ‘beprijsd’ inzamelen (diftar), waardoor het volume relatief meer daalde dan in andere delen van Nederland. Bedrijven boden eveneens steeds meer grondstoffen ter recycling aan, waardoor het aanbod aan brandbaar restafval verder afnam.

Huishoudelijk afval

GRI-indicator

1.2 2.2 2.7

De Koninklijke Vereniging voor Afval- en Reinigingsmanagement (NVRD) adviseerde de overheid over hoe Nederland veel meer huishoudelijk afval kan recyclen. Het vorige kabinet vertaalde dat advies in het streven om in 2015 één tot anderhalf miljoen ton meer huishoudelijk afval te recyclen en dus minder te verbranden. In percentages betekent dit dat de hoeveelheid gerecycled huishoudelijk afval moet stijgen van 50% naar 60 à 65% over drie jaar. De verwachting is dat het nieuwe kabinet dit streven gaat omzetten in krachtig beleid. Het wil gemeenten daarmee nadrukkelijk laten inzetten op recycling. In het regeer akkoord wordt dat als volgt omschreven: ‘Het kabinet streeft naar een circulaire economie en wil de (Europese) markt voor duurzame grondstoffen en hergebruik van schaarse materialen stimuleren’.

Voor Attero houdt dit in dat van de hoeveelheid huishoudelijk afval die wij nu door verbranding omzetten in energie, binnen drie jaar ongeveer een derde moet worden gerecycled. Een aantal ‘voorloper’gemeenten laat zien dat deze ambitie realiseerbaar is. Burgers scheiden het huishoudelijk afval steeds beter. De hoeveelheid gft-afval stijgt voor het eerst sinds lange tijd weer en de hoeveelheid huishoudelijk restafval in de grijze containers daalt. Gemeenten proberen het afvalscheiding gedrag van hun inwoners op diverse manieren te beïnvloeden. Dat varieert van het twee keer per week ophalen van specifieke afvalstromen en het zonder ‘extra kosten’ verwerken van gft-afval, tot het zogenoemd omgekeerd inzamelen: alleen de recyclebare stromen worden opgehaald en inwoners moeten de restfractie huishoudelijk afval zelf naar een vast punt in de wijk brengen.

Bij Attero werd afgelopen jaar 1.868 kton restafval verwerkt (2011: 1.896 kton). In 2012 produceerden wij 1.128 GWh elektriciteit uit verbranding van restafval (2011: 1.203 GWh).

Groente-, fruiten tuinafval In het marktsegment groente-, fruiten tuinafval is vooral de opkomst van vergisting illustratief voor het streven van steeds meer gemeenten en samenwer‑ kingsverbanden naar een meer duurzame verwerking. Attero speelt hierop in met de bouw van vergistinginstallaties in Wijster en Tilburg. De tarieven voor de verwerking blijven onveranderd laag, waardoor de vergisting alleen economisch rendabel is met SDE-subsidie (Stimulering Duurzame Energieproductie). De hoeveelheid gft-afval die in Nederland vrijkomt, schommelt al jaren rond de 1,3 Mton per jaar. Een zekere toename is


mogelijk door campagnes om méér gft te scheiden. Bij Attero werd in 2012 685 kton gft- en organisch afval verwerkt (2011: 696 kton). In 2012 produceerden wij 287 ton compost uit gft- en organisch afval (2011: 295 kton). Compost vormt een onderdeel van een sluitende grondstoffenkringloop. Alle gecertificeerde compost die wij produceren, wordt afgezet als Keurcompost. Gebruikers zijn er daardoor zeker van dat onze compost kwalitatief hoogwaardig is en voldoet aan alle eisen. Dankzij kwaliteitsverbeteringen verwachten wij een jaarlijkse groei in de afzet naar de potgronden opzaksector te zien. Dat draagt bij aan een verdere CO2-besparing. Attero wint in Wijster de organische natte fractie (ONF) uit het restafval, om die vervolgens te vergisten voor de productie van groen gas. De vergister is medio 2012 in gebruik genomen. Daarnaast maken wij biobrandstoffen uit groenafval (Tunka®) en gft-afval (Torch®). Hiervan produceerden wij 47 kton, die wij

GRI-indicator

vooral in Nederland, Duitsland en België afzetten aan bio-energiecentrales.

Kunststof verpakkingsafval De scheiding van kunststof verpakkingen vindt in het grootste deel van Nederland plaats door bronscheiding. Attero ziet nascheiding als een alternatief vóór en een aanvulling óp bronscheiding. In het verslagjaar overlegden wij intensief met verpakkingsproducenten, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) over dit onderwerp. Producenten van verpakkingsmaterialen en retailers sloten in 2012 een raamovereenkomst met het ministerie van I&M. Hierin is voor gemeenten de keuzevrijheid opgenomen om kunststoffen aan de bron te scheiden en/of na te scheiden. De raamovereenkomst maakt het voor klanten van Attero mogelijk om te kiezen voor nascheiding. In de eerste helft van 2013 voeren wij in Wijster een pilot uit om met nascheiding in aanvulling op bronscheiding meer hergebruik van kunststof te realiseren. Deze pilot - onder

33

begeleiding van Wageningen University en Nedvang - is van groot belang voor de inzet van nascheiding als (aanvullende) methode voor het terugwinnen van plastic verpak kingen. Als de pilot slaagt, zal Attero voor gemeentelijke klanten die dat willen, kunststof nascheiden in aanvulling op bronscheiding. De in Wijster gewonnen kunststoffractie levert dan een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse recyclingdoelstellingen. In 2012 certificeerde auditor Dekra ons bedrijf conform de Certificeringsrichtlijn Verpakkingsafval (CRV). Bedrijven die aantoonbaar voldoen aan de CRV hebben hun administratieve proces zodanig ingericht, dat hun rapportages een betrouw baar beeld geven van ingezameld en voor hergebruik aangeboden verpakkingsafval. Met twee afvalinzamelaars - Saver in WestBrabant en Circulus in de regio Apeldoorn/ Deventer/Epe - doen wij sinds medio 2012 een proef met de gecombineerde inzameling van kunststof, drankkartons en metaalblikjes (PMD). Deze proef loopt tot begin 2013.

Verwerking afvalstromen (in kton)

EN1

2012

2011

2010

1.868

1.896

1.813

Verwerking gft- en organisch afval

685

696

436

Verwerking mineraal afval

228

163

133

Verwerking puin

163

183

--

Verwerking verontreinigde grond/bodemsanering

255

272

--

Verwerking bedrijfsafval

145

141

--

Verwerking hout

17

14

--

Verwerking hoogcalorisch materiaal

22

20

--

3.385

2.382

Verwerking brandbaar afval

Verwerking textielafval Totaal

1 3.385

34


Ferro en non-ferro metalen Attero heeft in 2012 40 kton ferro metalen en 10 kton non-ferro metalen terug gewonnen (2011: 45 kton en 11 kton). Wij zetten alle metalen af voor hergebruik. De opbrengst is geheel afhankelijk van de wereldmarkt voor dit type producten. Medio 2012 daalden de prijzen, maar aan het eind van het verslagjaar trad een prijs herstel op. Voor Attero zijn de opbrengsten van de metalen de derde belangrijkste bron van inkomsten na de verwerking van afval en de levering van energie.

Bodemas In 2012 produceerden de afvalenergie centrales in Wijster en Moerdijk 416 kton bodemas (2011: 450 kton). Bodemas blijft over na verbranding van brandbaar restafval. Het materiaal wordt na opwerking toegepast in de grond-, weg- en waterbouwsector als ophoog- en funderingsmateriaal ter vervanging van zand. In het verslagjaar verliep de afzet van bodemas als gepland. Attero was medeondertekenaar van de Green Deal met het ministerie van I&M, waarin werd afgesproken dat in 2015 50% van de bodemas kan worden ingezet als ‘vrij toepasbare bouwstof’ en de terugwinning van non-ferro metalen is geoptimaliseerd. Wij hebben met diverse partners vier ontwikkelprojecten opgezet om deze doelstelling te bereiken.

Secundaire brandstoffen In de nascheidinginstallaties in Groningen en Wijster scheidt Attero secundaire brandstoffen af. Deze stromen bestaan in hoofdzaak uit een mengsel van (nog) nietherbruikbaar papier en plastic (PK en RDF), dat met een hoger energierendement in cementovens en warmtekrachtinstallaties kan worden toegepast. Het betrof in 2012 71 kton van de locatie Groningen (2011:

79 kton) en 102 kton van de locatie Wijster (2011: 85 kton). Naast de afzet aan de cementindustrie in Duitsland, leverden wij RDF/PK aan een warmtekrachtinstallatie in Duitsland. In Spijk produceren wij jaarlijks ongeveer 22 kton secundaire brandstoffen. Gedurende het verslagjaar is hier geïnvesteerd in Near InfraRed-technologie om uit deze afvalstroom kunststoffen terug te winnen voor materiaalhergebruik.

Brandbare restfractie De belangrijkste ontwikkeling bij de verwerking van brandbaar huishoudelijk afval en bedrijfsafval is de zeer sterk toegenomen import. Brandbaar restafval uit landen als het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Italië wordt in toenemende mate verwerkt in Nederland in plaats van dat het wordt gestort in het land van herkomst. Alle Nederlandse afvalenergiecentrales namen een deel van de verwerking voor hun rekening. Attero verwerkte in 2012 circa 32 kton. De hoogwaardige, energie-efficiënte en schone verwerkingscapaciteit van de Nederlandse afvalenergiecentrales maakt deel uit van een open Europese afvalmarkt. Landen zonder eigen afvalinfrastructuur maken gebruik van de Nederlandse voorzieningen. Dat past volkomen in de uitgangspunten van de Europese Unie. Het milieu is in dit verband de grote winnaar. Zo is verwerking in Nederlandse afvalenergiecentrales die voldoen aan de strengst denkbare milieueisen en die allemaal een hoog energierendement kennen, ondanks de lange transportlijnen vele malen beter dan storten in de landen waar het afval vrijkomt. Uit een rapport van onderzoeks- en adviesorganisatie CE-Delft blijkt dat afval tot meer dan 2.000 kilometer kan worden getransporteerd voordat een ‘milieuomslagpunt’ wordt bereikt.

Voor het op de juiste wijze vervoeren en verwerken van afval binnen de EU is specifieke regelgeving ontworpen: de Europese Verordening voor het Overbrengen van Afval (EVOA). Vanzelfsprekend vindt de import bij Attero plaats met inachtneming van alle van toepassing zijnde regels. In 2013 verwachten wij meer dan 200 kton restafval te importeren.

Residu-afzet Bij verbranding en vergisting van afval komen residuen vrij. De belangrijkste residuen zijn bodemas, vliegas en rookgasreinigingresidu uit de afvalenergiecentrales en digestaat uit de ONF-vergistinginstallaties in Groningen en Wijster. In 2012 produceerde Attero 22 kton vliegas (2011: 22 kton) en 14 kton rookgasreiniging residu (2011: 11 kton). Deze stromen zetten wij in Duitsland af als nuttige toepassing in voormalige kalimijnen. Het digestaat dat bij onze vergisting installaties in Groningen en Wijster vrijkomt, verwerken wij in de eigen afvalenergie centrales in Moerdijk en Wijster. In 2012 ontwikkelden wij alternatieven voor de afzet naar Duitsland. Belangrijkste inno vatie is de omzetting in Nederland naar een gestabiliseerd en geïmmobiliseerd materiaal. In 2013 zal een groeiend aandeel van onze reststoffen in eigen land worden verwerkt.


35

Operationele ontwikkelingen Attero verzorgt als partner van overheden en bedrijven een duurzame oplossing voor hun afvalstromen. Op onze locaties verwerken wij het afval van bijna 40 procent van alle Nederlandse huishoudens (ruim 6 miljoen mensen) en bedrijfsafval. Het gaat in totaal jaarlijks om zo’n 3,4 miljoen ton. Wij richten ons op de terugwinning van herbruikbare grondstoffen en op de omzetting van reststromen in duurzame energie en nuttige producten zoals energie, compost, secundaire brandstoffen en bouwstoffen. Daarbij zoeken wij voortdurend naar innovatieve oplossingen.

Recycling Op zijn locaties Wilp en Spijk richt Attero zich primair op het omzetten van afval in grondstoffen, andere bruikbare producten en brandstoffen. Verder maken wij puinachtige materialen geschikt voor toepassingen in weg- en betonbouw, en reinigen wij vervuilde grondstromen tot een secundaire grondstof. Wij zetten de nieuwste technologieën en inzichten in om te komen tot optimaal hergebruik.

GRI-indicator

1.2 2.9 EC8

Ingebruikname installatie voor kunstgrasrecycling Medio november namen wij in Wilp de nieuwe installatie voor het recyclen van kunstgras officieel in gebruik. Dankzij deze optimalisatie van het verwerkingsproces is het voortaan mogelijk alle soorten kunstgras voor 95% te recyclen. Wij verkleinen daartoe het kunstgras eerst en zeven het vervolgens om het instrooimateriaal (ook wel ‘infill’ genoemd) te verwijderen. Daarna bewerken wij beide deelstromen. De kunstgrassprieten worden verder

schoongemaakt en een speciale machine vervezelt de kunststof vervolgens tot een herbruikbare grondstof voor de kunststofindustrie. Met zeven en luchtscheiders wordt ten slotte de infill gescheiden in zand en rubber. Ook deze grondstoffen zijn na behandeling weer geschikt voor hergebruik. Met deze installatie boekt Attero als marktleider in de verwerking van kunstgras opnieuw grote vooruitgang in het terug winnen van grondstoffen. Tevens levert de recycling van kunstgras een forse CO2-besparing op. De nieuwe recycling installatie is de enige in haar soort in Europa. Wij voldoen hiermee aan de hoogste kwaliteitseisen die de verwerkende industrie aan de teruggewonnen grondstoffen stelt. Textielrecycling Met het in 2012 opgerichte samenwerkings verband VAR | Frankenhuis verbreedt Attero zijn recyclingactiviteiten en voegen wij textielrecycling toe aan het terugwinnen van grondstoffen uit afvalstoffen en de

inzet daarvan bij het maken van nieuwe producten. VAR | Frankenhuis levert zuivere grondstoffen aan diverse internationale eindgebruikers in onder andere de textielen automobielsector. Attero wil innovatieve activiteiten ontplooien bij de recycling van textiel, kunstgras, tapijten en vergelijkbare textiele stromen. Eén van de doelstellingen van het Landelijk Afvalbeheerplan 2 (LAP2) van het ministerie van Infrastructuur en Milieu is om ruim 12,5 kilo gebruikt textiel per inwoner in te zamelen, te sorteren en te herverwerken. Dat is een forse groei ten opzichte van de huidige 5 kilo per inwoner. Ruim tweederde van het gebruikte textiel verdwijnt nu in afvalverwerkingsinstallaties, terwijl het door betere inzameling en sortering veelal herbruikbaar is als grondstof voor nieuwe producten. Wij willen ons daarom samen met gemeenten sterk maken voor de inzameling van niet-herdraagbaar textiel. Gemeenten kunnen hierdoor ook behoorlijke kostenbesparingen realiseren.

36


GRI-indicator

Producten en reststoffen (in kton)

EN22

Product/reststof

2012

2011

2010

Compost

287

295

223

PK en RDF

173

165

173

Biobrandstof (o.a. Tunka®, Torch®)

47

49

29

Kunststof

11

6

7

Bodemas

416

450

405

Vliegas

22

22

21

Rookgasreinigingsresidu

14

11

10

Ferrometalen

40

45

32

Non-ferrometalen

10

11

4

Secundaire brandstoffen

22

22

--

Recyclinghout

28

31

--

Zandproducten

64

125

--

Granulaatproducten

191

209

--

Recyclevezel textiel

1

Kunststofrecycling In Spijk hebben wij een nieuwe sorteerlijn gebouwd voor kunststofopwerking. Naast de opwerking van hoogcalorische afvalstoffen tot secundaire brandstoffen werken wij hier laagwaardig kunststof afval op tot schone deelstromen die in aanmerking komen voor materiaal hergebruik. Dankzij onder andere twee optische scheiders is het mogelijk uit de reststromen verschillende stromen bruikbare kunststof te sorteren. Deze stromen worden afgezet naar kunststofverwerkende bedrijven.

Composteren en vergisten Met zes locaties is Attero in Nederland marktleider in de verwerking van gft-afval, de omzetting daarvan in compost en biobrandstoffen en de afzet van die producten. In Maastricht, Venlo en Deurne

staan tunnelcomposteerinstallaties; in Wijster en Moerdijk composteren wij in gesloten composteerinstallaties in hallen. Op de locatie Wilp combineren wij een buitencompostering met een vergister voor gft-afval uit het midden van het land. Met de vergister op onze locatie in Venlo, waar wij gft-afval verwerken van huishoudens in Zuid-Nederland, produceren wij groene stroom uit het gft. Op onze locatie in Groningen vergisten wij de organische fractie uit huishoudelijk afval dat de gemeentelijke samenwerkingsverbanden in de stad en diverse regio’s aan ons leveren. Vergisters Attero behoort tot de grootste partijen in Nederland voor de productie en levering van groen gas. Jaarlijks produceren wij meer dan 10 miljoen m3 van deze duurzame (transport)brandstof.

In Wijster namen wij in juni van het verslagjaar een nieuwe ONF-vergister in gebruik voor de productie van groen gas uit de organische natte fractie van huishoudelijk afval. Enkele maanden daarna werd de gasopwerkinginstallatie operationeel. Met de nieuwe installatie produceerden wij in Wijster 1 miljoen m3 groen gas. In de vergisters in Wijster en in Groningen realiseerden wij een productieverhoging met 1,7 miljoen m3 groen gas per jaar. In Tilburg bereiden wij de bouw voor van twee vergisters en een tunnelcompostering. Wij verwachten deze in het laatste kwartaal van 2013 in gebruik te kunnen nemen. De twee vergisters zijn respectievelijk bedoeld voor gft en voor overdatummateriaal uit de voedingen genotmiddelenindustrie (VGI). In Wijster zijn wij gestart met de bouw van een nieuwe gft-vergister. De opstart is gepland voor voorjaar 2013.


Om het unieke concept van vergisten en composteren in tunnels te optimaliseren, voerden wij op de locatie in Venlo enkele pilots uit. Deze proeven zijn succesvol verlopen. Wij bouwen onze installatie nu om; de oplevering staat gepland voor voorjaar 2013. Acquisitie organisch afval Attero versterkte in 2011 en 2012 de landelijke acquisitie van organisch afval (anders dan gft) bij tuinders en agrariërs. Daarbij valt te denken aan afval van mislukte oogsten en afgekeurde producten. Deze en andere restmaterialen zijn bij uitstek geschikt voor compostering en vergisting. Naar verwachting zal de acquisitie van organisch afval de komende jaren verder groeien. Biomassa Eind 2011 tekenden de zogenoemde BOVUS-gemeenten (Bernheze, Oss, Veghel, Uden en Sint-Oedenrode) en Attero een nieuw contract voor de duurzame verwerking van gft en groenafval. Het gft-afval uit de gemeenten en het overige organisch afval, zoals gras en bladafval, verwerken wij in samenwerking

GRI-indicator

EN28

met regionale partners. Voor omzetting van snoeihout in duurzame energie gaan wij in Odiliapeel een nieuwe biomassa-energie centrale bouwen. Het is de bedoeling dat de installatie medio 2015 in bedrijf is. De opgewekte stoom zal worden toegepast in het productieproces van een lokale aardappelverwerker. Hiermee geven wij concreet vorm aan de ambitie van de BOVUS-gemeenten om duurzame energie op te wekken in een biomassa-energie centrale in de eigen regio.

Energieproductie door verbranding Attero heeft op twee locaties installaties voor de verwerking van brandbaar afval. In Moerdijk hebben wij een afvalenergiecentrale; in Wijster staat een afvalscheidinginstallatie met een afvalenergiecentrale. Beide centrales leveren warmte en (duurzame) elektriciteit. In 2012 verwerkten onze installaties gezamenlijk 1.738 kton brandbaar afval (2011: 1.761 kton). De afvalenergiecentrale Moerdijk leverde met 915 kton het grootste

Energieproductie Energiesoort

Herkomst

2012

2011

2010

Elektriciteit (GWh)

Verbranding

1.128

1.203

1.159

Vergisting

14

14

7

Stortgas

23

23

25

Zonne-energie

0,004

0,005

0,004

Totaal

1.165

1.240

1.191

Vergisting

4.299

2.574

473

Stortgas

5.939

8.242

9.893

10.238

10.816

10.366

868

898

833

Groen gas (x 1.000 m3)

Totaal Biogas

Stortgas

37

aandeel voor Attero. Wijster verwerkte 823 kton afval. In totaal produceerden wij hieruit in 2012 1.128 GWh elektriciteit (2011: 1.203 GWh). Daarvan kan 53% als duurzaam worden aangemerkt. Performance management Voor de twee installaties voor de verwerking van brandbaar afval verliep 2012 heel verschillend. Onze afvalenergiecentrale in Wijster draaide uitstekend, terwijl de installatie in Moerdijk te maken kreeg met tegenvallende productieresultaten. De locatie in Moerdijk beëindigde het jaar zonder één enkel ongeval met verzuim, bij de afvalenergiecentrale in Wijster waren er drie verzuimongevallen. Met de milieuresultaten van de installatie in Wijster voldeden wij volledig aan de vergunning eisen. In Moerdijk hadden wij daar duidelijk meer moeite mee. Attero kreeg hier uiteindelijk drie aanzeggingen tot last onder dwangsom. Verder is een eerder aangezegde dwangsom in 2012 geïnd. Wij treffen maatregelen ter verbetering. Sinds 2011 werken wij nadrukkelijk aan performance management. Wij willen efficiënt produceren met een hoog

38

GRI-indicator


Jaargemiddelde emissies afvalenergiecentrales (in mg/m30)

EN20

2012

Component

1] Totaal

Moerdijk

stof

Moerdijk

Wijster

Moerdijk

Wijster

Norm

0,9

1,0

0,7

0,9

0,7

5

23

8

18

8

22

10

50

1] SO x

9

7

21

7

13

14

40

1] HCl

4,4

0,4

0,1

0,3

0,2

0,3

10

0,11

3,12

5

NH3

1,7

1,0

0,01

2,42

1] C H x y

0,9

0,8

0,8

0,9

0,6

0,9

10

1] NO x

80

53

80

44

72

39

200

<0,05

<0,05

<0,06

<0,05

<0,05

<0,05

1

<0,003

<0,003

<0,003

<0,003

<0,003

<0,003

0,05

2] 3] Dioxines/furanen

<0,05

<0,02

0,03

<0,01

0,04

<0,01

0,1

2] Cadmium

<0,02

<0,02

<0,01

<0,02

<0,01

<0,02

0,05

<0,1

<0,1

<0,05

<0,1

<0,05

<0,1

0,5

2] HF 2] Kwik

2] Zware

+ Thallium

metalen

1] Jaargemiddelde 2] Jaargemiddelde 3] in

EN26

Wijster

2010

0,7

1] CO

GRI-indicator

2011

van het daggemiddelde van de continu gemeten schoorsteenemissies van de periodiek gemeten schoorsteenemissies

ng TEQ/m30

energierendement, tegen zo laag mogelijke kosten en met zo min mogelijk fouten. In Wijster werpt deze gestructureerde aanpak al vruchten af. Op deze locatie elimineren wij de efficiencyverliezen in het productieproces steeds verder. In Moerdijk zijn wij nog niet zover. Wij focussen daar vooralsnog op het neerzetten van een goede structuur voor performance management. Dat moet in 2013 leiden tot verbeteringen in installaties en werkwijzen.

Zo zijn twee rookgasinstallaties omgebouwd tot een systeem voor selectieve non-katalytische reductie (SNCR) en volgt de derde installatie in het eerste kwartaal van 2013. Dit zorgt voor een jaarlijkse besparing op het aardgasverbruik met ongeveer 6 miljoen m3 en een reductie van 11 kton CO2 per jaar. Door aanpassing van de grootste ventilator die rookgassen door de schoorsteen stuwt, verbruiken wij bovendien 10 à 15% minder energie.

Verhogen energierendement De energie-efficiency van de afvalenergie centrale in Wijster is dusdanig hoog, dat deze in 2011 is erkend als R1-installatie (installatie voor nuttige toepassing). Omdat Attero met de installatie in Wijster binnen vier jaar wil behoren tot de subtop, voerden wij in 2012 een aantal rendements verbeteringen door.

Ook door een direct gebruik van warmte verhogen wij het rendement van onze afvalenergiecentrale, omdat hierdoor in vergelijking met elektriciteitsopwekking minder energieverlies optreedt. Diervoederproducent Noblesse Proteins neemt bijvoorbeeld steeds meer stoom af van Attero. Met de hiervoor aangelegde warmteleiding kunnen wij in de toekomst

andere bedrijven eveneens voorzien van warmte. Het vervangen van de gasgestookte ketels voor de verwerking van afvalwater door een warmtewisselaar die wordt gevoed met stoom van de afvalenergiecentrale, leidt eveneens tot een hoger energierendement. Revisie Qua energie-efficiency scoort onze afvalenergiecentrale in Moerdijk het hoogst van alle installaties met R1-erkenning in Nederland. Om de beschikbaarheid van de centrale op het gewenste niveau te krijgen, investeerden wij in het verslagjaar aanzienlijk in revisie. Wij voerden onder meer verbeteringen door aan onze afvalwaterbehandelinginstallatie. In het licht van optimaal performance management zetten wij de investeringen in revisie uiteraard voort. Een voorbeeld is


het verhelpen van procestechnologische verstoringen. In 2013 installeren wij daartoe twee afvalverkleiners die verstoppingen voorkomen.

Storten Attero heeft vier operationele stortplaatsen in respectievelijk Landgraaf, Tilburg, Wijster en Wilp. Op deze locaties kunnen wij de komende decennia milieuverantwoord specifieke afvalstromen storten die volgens de wet daarvoor in aanmerking komen. Het gaat dan om stoffen die niet zijn te benutten voor hergebruik, composteren of verbranden. Op onze stortlocaties is in 2012 228 kton afval ter verwerking aangeboden (2011: 163 kton). Naast de vier operationele stortplaatsen beheren wij een groot aantal gesloten stortplaatsen. Hier richten onze werkzaamheden zich op vergunning verplichtingen zoals controle en rapportage, het organiseren van afdekprojecten en het opstellen en actualiseren van diverse (nazorg)plannen.

GRI-indicator

EN12

Met het stortgas dat wij aan onze stortplaatsen onttrekken, produceerden wij in 2012 22,9 GWh elektriciteit (2011: 22,1 GWh) en 7,0 miljoen m3 groen gas (2011: 8,2 miljoen m3). De hoeveelheid stortgas neemt jaarlijks af, omdat wij geen organisch afval meer storten. Met Bodemzorg Limburg - eigenaar/ beheerder van een aantal gesloten stortplaatsen - maakten wij in het voorjaar van 2012 nieuwe afspraken van over de onttrekking en benutting van stortgas uit drie gesloten stortplaatsen: MaastrichtBelvédère, Ubach over Worms en Zuringspeel. Op onze stortplaatsen in Tilburg en Haps werken wij intensief samen met de lokale waterschappen om het stortgas en het biogas van de rioolwaterzuiverings installaties om te zetten in aardgas en in elektriciteit. In 2013 zullen de gezamenlijke intenties verder uitgewerkt worden.

Bufferen brandbaar afval Het bufferen van brandbaar afval op stortplaatsen nivelleert de seizoens invloeden en de effecten van onderhoudswerkzaamheden in de afvalenergiecentrales. Voor de locatie Tilburg is de buffervergunning uitgebreid tot 250 kton per jaar. De capaciteit is in 2012 vergroot met een tweede buffer voor 125 kton per jaar. Voor de vier operationele stortplaatsen samen komt de jaarlijkse buffercapaciteit uit op 405 kton. Eind 2012 was 187 kton brandbaar afval in buffers voorradig (2011: 210 kton). Afvalverwerking Chemie-Pack Attero verwerkte in 2012 het te storten afval dat ruim een jaar daarvoor vrijkwam als gevolg van de brand bij Chemie-Pack in Moerdijk. Na het doorlopen van het vergunningstraject en een gedegen operationele voorbereiding stortten wij 5.000 ton in het bestaande compartiment voor gevaarlijk afval van onze stortplaats in Tilburg. Dit compartiment is voorzien van een drievoudige vloeistofdichte onderafdichting. Bovendien werd iedere gestorte vracht direct afgedekt met een 25 centimeter dikke laag grond. Nadat de hele partij was gestort, is het depot aan de bovenzijde afgesloten met bentoniet houdend vormzand. Daarmee zijn emissierisico’s voorkomen. Groeve Schinnen Met de eigenaar van de Groeve Schinnen bereikten wij overeenstemming over het gebruik van de groeve voor het storten van specifieke afvalstromen en de toekomstige afwerking. Met de gemeente Schinnen en de provincie Limburg kwamen wij tot een akkoord over een goede inpassing in het landschap. Attero zal enkele hectaren in de omgeving van de stortplaats om niet overdragen aan de gemeente, zodat ze kunnen worden ingericht als natuurgebied.

39

Waterzuivering Wijster Op onze waterzuivering in Wijster ontvangen wij afvalwater van diervoederproducent Noblesse Proteins. Na de zomer ontstonden problemen met de waterkwaliteit, waarna wij de afvalwaterbehandeling tijdelijk stillegden. In overleg met Noblesse Proteins en het waterschap zijn vervolgens afspraken gemaakt over verbetering van de water kwaliteit. Als gevolg daarvan kon de afvalwaterbehandeling in het najaar weer worden opgestart. Duurzaam stortbeheer In het verslagjaar werkten wij met de overige stortbedrijven binnen de Vereniging Afvalbedrijven (VA) en het ministerie van Infrastructuur en Milieu aan een project voor duurzaam stortbeheer. Hiermee wordt ernaar gestreefd een stortplaats in één generatie zodanig te reinigen, dat er geen afdekking hoeft plaats te vinden en dat we de nazorg zoveel mogelijk kunnen beperken. Het idee is om dit te bereiken door het infiltreren van water (spoelen) en beluchten van het afvalpakket totdat er sprake is van een aanvaardbaar niveau van restemissie.

Groen gas: klimaatneutraal rijden op afval Schoon, klimaatneutraal, voordelig en stil. Rijden op groen gas wint terrein in ons land. Als een van ’s lands grootste producenten werkt Attero hier samen met partner CNG Net aan mee. De Zuid-Limburgse reinigingsdienst Rd4 ging als een van de eerste klanten over op de duurzame transportbrandstof.

Wil Sijstermans

Zeki Özdemir

Micha Sanders

Reinigingsdienst RD4

Attero

Attero

Sinds oktober 2012 rijdt een deel van het wagenpark van reinigingsdienst Rd4 in Zuid-Limburg op groen gas van Attero. Uit het huishoudelijk restafval van Parkstad Limburg en aangrenzende gemeenten wint het bedrijf jaarlijks zo’n tienduizend ton keukenafval en ander organisch materiaal terug. Na vergisting en verwerking levert deze hoeveelheid voldoende groen gas op voor zo’n tien miljoen autokilometers. Eenmaal tot aardgaskwaliteit opgewerkt en ingevoed op het net komt het groene gas via een aansluiting van CNG Net in Heerlen bij Rd4 terecht. “Als milieubedrijf willen we zo duurzaam mogelijk opereren”, vertelt directeur Wil Sijstermans, “en zijn we ook begonnen met het vergroenen van ons wagenpark, dat jaarlijks zo’n 900 duizend liter brandstof verbruikt. Da’s een flinke slok. We kiezen niet alleen voor voertuigen die aan de hoogste emissienormen voldoen. Zo’n tien wagens rijden nu op groen gas. Door groen gas van Attero te gebruiken is de cirkel rond. Het gas is immers verkregen uit het afval dat we zelf bij de burger hebben opgehaald. Voor ons een zeer krachtig argument. Onze medewerkers zijn enthousiast. Wie wil er nou niet werken in een bedrijf dat werk maakt van een groen imago?” De reacties van bestuurders en ambtenaren van de

Rd4-gemeenten én van burgers die de voertuigen op straat tegenkomen zijn volgens Sijstermans eveneens positief. Accountmanager Limburg Zeki Özdemir van Attero verwacht dat het groene rijden van Rd4 zeker navolging zal krijgen. “De milieu-argumenten alleen al zijn overtuigend genoeg. Er wordt geen beslag meer gelegd op fossiele brandstoffen. De investering in een gaswagenpark is op korte termijn terugverdiend. Belangrijk voor onze gemeentelijke klanten is dat Attero groen gas kan winnen uit het aangeleverde afval en ook kan zorgen voor de teruglevering hiervan in de vorm van duurzame transportbrandstof. Dat is een extra winstpunt om de kringloop te sluiten. We benutten alle potentie uit afval en faciliteren hiermee onze klanten op het gebied van duurzaamheid. Dat moet gemeenten aanspreken.” Attero is met jaarlijks ruim 10 miljoen kuub groen gas een van ’s lands grootste groengasproducenten. Het bedrijf werkt samen met CNG Net dat een laadinfrastructuur van meer dan vijftig aardgastankstations beheert (CNG staat voor ‘compressed natural gas’). Senior-energiemanager Micha Sanders van Attero, tevens voorzitter van de Vereniging van Groen Gas Producenten (VGGP), spreekt van een ‘lokale duurzame cirkel’.

Certificaat garandeert ‘groene’ afkomst Groen gas is niet van fossiele oorsprong. Het draagt niet bij aan de opwarming van de aarde en is dus klimaatneutraal. Bovendien is het erg schoon. Een vorig jaar verschenen studie van onderzoeksbureau Ecorys toont aan dat het gebruik van groen gas voor mobiliteitsdoelen de meeste milieuwinst realiseert. Het leidt tot de grootste CO2-emissiereductie en heeft concrete effecten op de luchtkwaliteit, zoals sterk verminderde fijnstof- en NOx-concentraties. Erik Kemink CNG Net

“Dit is een heel tastbare manier van hoogwaardige afvalverwerking. Voor verwerking legt de benodigde biomassa geen kilometer extra af. En het levert duurzame compost op. Dus zolang gemeenten afval blijven aanleveren, kunnen wij van het organisch materiaal biogas en groen gas maken. Mooi om aan je inwoners te laten zien.” Volgens directeur Erik Kemink van CNG Net is rijden op groen gas ook nog eens voordeliger dan rijden op diesel. “Dat komt doordat de winning van olie steeds duurder wordt en de accijnzen op groen gas laag zijn.” Kemink verwacht binnen enkele jaren minimaal twee tot drie miljoen kilogram groen gas te kunnen verkopen. Gemeenten zijn voor Attero en CNG Net een belangrijke doelgroep. “We onderzoeken wat we kunnen betekenen voor afvalinzameldiensten en voor bus- en taxivervoer. Ook voeren we wagenparkscans uit om te zien wat de mogelijkheden zijn.” Tankstations bouwen is snel lonend, aldus Kemink. “Vier vuilniswagens die groen gas afnemen, volstaan al. En een CNG-tankstation kunnen we vrijwel overal plaatsen.” Rd4-directeur Sijstermans ziet de samenwerking met Attero als een mooi voorbeeld van een echte win-win-situatie. “Ik denk

Om zijn milieuvriendelijke oorsprong te bewijzen is groen gas gecertificeerd. Certificaten geven aan hoeveel groen gas het afval heeft opgeleverd. Voor iedere tankbeurt wordt een corresponderend certificaat toegewezen. Met groen gas kom je goed vooruit: 1 kilogram gft brengt de groengasrijder 1 kilometer verder. Attero en CNG Net verkennen ook de vloeibare variant van groen gas: bio-LNG. Hiermee komt de klimaatneutrale brandstof ook in beeld voor andere vervoersmiddelen en transport via vrachtauto’s en schepen.

dat we samen voldoende mogelijkheden hebben dit soort initiatieven verder uit te bouwen. Waarom zouden we een dergelijke keten niet lokaal in Zuid-Limburg opzetten voor gft, inclusief een eigen vergistinginstallatie? Het aanbod van gft is groot genoeg. Wat is er mooier dan dat je je burgers kunt vertellen dat ze uit hun eigen gft-bak gaan tanken!”


44


Personele ontwikkelingen In het verslagjaar bereikten wij met de vakorganisaties overeenstemming over de harmonisatie van arbeidsvoorwaarden voor VAR-medewerkers. Dit betekent dat de arbeidsvoorwaarden van Attero met ingang van 2013 voor alle medewerkers gelden.

Mijn Attero Onze medewerkers voelen zich boven gemiddeld betrokken bij Attero en ze denken in lijn met het bedrijf over de toekomst. Dat blijkt uit het in voorjaar 2012 gehouden medewerkeronderzoek ‘Mijn Attero’. Opvallend is dat de resultaten nauwelijks afwijken van het onderzoek uit 2010, hoewel onze organisatie in de tussenliggende periode is ‘gekanteld’ van een regio-indeling naar een product indeling. Dat de structuurwijziging weinig invloed heeft op het vertrouwen van

GRI-indicator

LA1 LA2 LA13

medewerkers lijkt met name te danken aan een combinatie van sterke betrokkenheid en heldere communicatie. Wij scoorden ruim boven de landelijke benchmark wat betreft communicatie, betrouwbaar heid, leiderschap en werkoverleg. Onze organisatiekanteling lijkt wel de oorzaak voor lagere scores op het gebied van beleving van werkdruk, flexibiliteit en de balans tussen werk en privé. ‘Mijn Attero’ is vanzelfsprekend een momentopname. Van de andere kant geeft het onderzoek een duidelijk beeld van

gewenste verbeteringen. In 2012 scoorden twee bedrijfsonderdelen minder goed: de locatie Moerdijk en de afdeling Human Resources. Bij beide onderdelen zijn actieplannen voor verbetering in gang gezet.

Persoonlijke ontwikkeling Attero wil zijn management continu verder professionaliseren. Dat doen wij met behulp van een opeenvolgende reeks leergangen. Speciaal voor operationeel leidinggevenden is er de Leergang Operationeel Management

Medewerkers in cijfers Eenheid

2012

2011

2010

aantal

835

821

654

FTE

787

774

617

Medewerkers in dienst getreden

aantal

52

46

31

Medewerkers uit dienst getreden

aantal

38

31

34

Medewerkers totaal

Verdeling fulltime/parttime

%

84/16

84/16

85/15

Verdeling man/vrouw

%

83/17

83/17

84/16

Gemiddelde leeftijd

jr

47

46

47

Gemiddelde aantal dienstjaren

jr

14

13

14

Verdeling eigen/inhuur

%

84/16

84/16

--

Contracten onbepaalde/bepaalde tijd

%

93/7

95/5

--


Attero (LOMA). In 2012 rondden dertien leidinggevenden LOMA succesvol af. Op dit moment volgt een volgende groep van dertien operationeel leidinggevenden de leergang. Nieuw in 2012 was de Leergang Integraal Management Attero (LIMA). Dit periodieke leertraject staat open voor leidinggevenden met een universitaire of hbo-opleiding. In het najaar startte een eerste groep van tien managers. Zij sluiten de leergang in juni 2013 af. In het verslagjaar was er voor het eerst ook een leergang voor hoger management in het kader van ons management development programma. Die is gericht op een stijl

GRI-indicator

45

Samenwerking met onderwijs

van leidinggeven die past bij het door Attero gewenste leiderschapsprofiel. Hieraan nemen zeven managers deel. De leergang duurt tot medio 2013. Sinds najaar 2011 kent ons bedrijf tevens een tweejarig Jong Talent Programma voor een select aantal management- en technisch talenten op hbo- en universitair niveau. Er zijn nu tien deelnemers. De jonge talenten beëindigen het programma najaar 2013 met een Meesterproef. Daarna evalueren wij het Jong Talent Programma, zodat wij een gedegen besluit kunnen nemen over het vervolg.

De krapte op de arbeidsmarkt is gedeeltelijk verdwenen. Desondanks is het nog steeds moeilijk voor technische functies de juist opgeleide mensen te vinden. Daarom werken wij in het hele land actief samen met onderwijsinstellingen op mbo-, hbo- en universitair niveau. Wij bieden onder meer stageplaatsen aan en werken mee aan opleidingsprogramma’s. Sinds het schooljaar 2012-2013 sponsoren wij twee opleidingsplaatsen van de nieuwe mbo-opleiding Allround Operationeel Technicus - gestart op initiatief van de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) - aan het Drenthe College in Emmen.

Onderverdeling medewerkers naar type werk

LA1 Component

2012

2011

FTE

%

FTE

%

534

68

524

68

Commercie

56

7

52

7

Projecten

38

5

33

4

Inkoop, F&C en ICT

79

10

78

10

Overig

80

10

87

11

Totaal

787

100

774

100

Operatie

46

GRI-indicator

LA7


Veiligheid en gezondheid Indicator

Eenheid

2012

2011

2010

%

3,9

4,4

4,0

Gemiddeld aantal ziekmeldingen per werknemer

0,8

0,9

--

7

12

13

2,8

5,8

7,1

Ziekteverzuim Verzuimfrequentie Ongevallen met verzuim LTIF-score

Aantal Aantal ongevallen met verzuim per 1.000.000 gewerkte uren

Het Nieuwe Werken In het kader van het project ‘Het Nieuwe Werken’ pasten wij in 2012 diverse faciliteiten voor onze medewerkers aan de mogelijkheden voor plaatsen tijdonafhankelijk werken aan. Daarnaast organiseerden wij een workshop voor leidinggevenden om hun medewerkers aan te sturen op resultaat in plaats van op aanwezigheid.

Veiligheid

GRI-indicator

LA8

Atterobreed werkten wij in 2012 aan een herinrichting van onze organisatie voor bedrijfshulpverlening (BHV). Doel hiervan is ervoor te zorgen dat wij de bedrijfshulp verlening op alle locaties op dezelfde manier aanpakken.

Om het veiligheidsbewustzijn in ons bedrijf vast te houden, belonen wij vanaf nu elk jaar de beste activiteiten of projecten van medewerkers op het vlak van Quality, Health, Safety and Environment (QHSE) met een prijs. De allereerste prijs is in december 2012 uitgereikt aan medewerkers van het bedrijfsonderdeel Bio-energie & Mineraal op onze locatie Tilburg. Zij ontwikkelden een mobiele afzeilbuisinstallatie om eenvoudig en veilig afdekzeilen aan te brengen of te verwijderen. In de Vereniging Afvalbedrijven (VA) werkt Attero samen met de aangesloten bedrijven aan een heldere en gedegen benchmark om de veiligheid in de branche naar een hoger plan te tillen. De benchmark moet in 2013 klaar zijn voor gebruik. De focus ligt hierbij op aspecten als het hanteren van eenduidige definities voor veiligheid en

een uniforme manier van het bijhouden van gegevens, zodat bedrijven met elkaar te vergelijken zijn en van elkaar kunnen leren. Onze LTIF-score (het aantal ongevallen met verzuim per 1.000.000 gewerkte uren) kwam over 2012 uit op 2,8; dat is beter dan onze doelstelling van 3,5 en een verdere verbetering ten opzichte van voorgaande jaren. De gezamenlijke inspanning van management en mede werkers blijkt vruchten af te werpen: de neergaande lijn in het aantal verzuim ongevallen die sinds enkele jaren zichtbaar is, heeft zich voortgezet.


47

Financiële ontwikkelingen Het verslagjaar van Attero 2012 stond in het teken van de verankering van de strategie die in 2010 is ontwikkeld en vastgesteld. Belangrijke onderdelen hierbij waren de ontwikkeling van innovatieve groeimogelijkheden op het gebied van recycling en duurzame energie, en het waarborgen van de continuïteit van de verbrandingsactiviteiten door operational excellence en voortzetting van bestaande afvalleveringscontracten. In aanvulling daarop is veel aandacht besteed aan de actualisering van de nazorgplannen voor de stortplaatsen in de provincies Brabant, Limburg, Drenthe en Gelderland.

Het resultaat na belastingen is uitgekomen op EUR 8,1 miljoen, een afname van EUR 17,3 miljoen ten opzichte van 2011.

Omzet en brutomarge De netto-omzet bedroeg in 2012 EUR 324,9 miljoen (2011: EUR 350,0 miljoen). De omzet van brandbaar restafval daalde met EUR 12 miljoen; enerzijds vanwege een lagere aanvoer (1%), anderzijds vanwege gemiddeld lagere verwerkingstarieven door acquisitie van afval uit Ierland om het wegvallen van bestaande afvalleverings contracten te compenseren. De omzet van organische stromen is ondanks een gelijkblijvende aanvoer gedaald met EUR 1 miljoen vanwege een verdere daling van de markttarieven. Ondanks een hogere aanvoer daalde de omzet minerale stromen met EUR 5 miljoen. Dat wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door lagere tarieven. De energieopbrengst daalde ten opzichte van 2011 met EUR 4 miljoen, vooral

vanwege een lagere productie als gevolg van tegenvallende productieresultaten bij de afvalenergiecentrale in Moerdijk. De omzet van ferro’s en non-ferro’s wordt in belangrijke mate beïnvloed door de prijzen op de wereldmarkt. Als gevolg van de huidige crisis op de wereldmarkt was er druk op de prijzen. Daardoor kwam de bijbehorende omzet EUR 4 miljoen lager uit dan in 2011. De kosten van inkoop bedroegen EUR 58,2 miljoen. Deze zijn in vergelijking tot 2011 gedaald met EUR 17,3 miljoen (2011: EUR 75,5 miljoen). Een belangrijke oorzaak was de actualisatie van de nazorgplannen die per saldo tot EUR 6 miljoen lagere inkoopkosten ten opzichte van 2011 heeft geleid. De daling heeft verder te maken met de gunstigere afzet- en verwerkingstarieven van reststromen en met het feit dat in 2011 nog tonnen gebufferd werden. In 2012 namen de voorraden van gebufferde tonnen afval af. De ingezette trend van dalende inkoopkosten vanaf 2010 blijft zich daarmee doorzetten. Attero heeft zich ten doel gesteld om de reststromen zo

duurzaam mogelijk af te zetten tegen steeds betere tarieven. De overige bedrijfsopbrengsten bedroegen EUR 10,3 miljoen (2011: EUR 8,3 miljoen). De stijging in overige opbrengsten in 2012 is vooral veroorzaakt door hogere subsidieopbrengsten in verband met het opwekken van duurzame energie. De brutomarge, inclusief overige bedrijfsopbrengsten, is in 2012 uitgekomen op EUR 277 miljoen en is met EUR 5,8 miljoen afgenomen (2011: EUR 282,8 miljoen).

Bedrijfskosten De totale bedrijfskosten bedroegen in totaal EUR 242,8 miljoen (2011: EUR 227,8 miljoen). In 2012 zijn diverse ontwikkelingen voor het management van Attero aanleiding geweest om een analyse uit te voeren op de terugverdiencapaciteit van de boekwaarde van vaste activa van het bedrijf.

48


De belangrijkste ontwikkelingen die hiertoe aanleiding gaven waren: • het stopzetten van het traject om te komen tot Publiek Dienstverlener Attero en de hierdoor veranderende positionering van Attero in de afvalverwerkingmarkt; • recente marktontwikkelingen met betrekking tot klantgroepen van Attero die - vooruitlopend op het verlopen van contracten in 2016 - besloten nieuwe contracten in de markt te zetten, die niet aan Attero zijn gegund en die tegen substantieel lagere tarieven zijn afgesloten; en • verslechterde marktvooruitzichten voor traditionele verwerkingswijzen (storten en composteren) als gevolg van wijzigingen in weten regelgeving, actief overheidsbeleid gericht op vermindering van het vrijkomen van afvalstromen en het terugdringen van traditionele verwerkingsmethoden zoals storten en composteren (Ladder van Lansink). Op basis van deze analyse zijn in 2012 extra afschrijvingen verantwoord van in totaal ruim EUR 19 miljoen op bestaande materiële vaste activa bij het bedrijfsonderdeel Bio-energie & Mineraal. De reguliere afschrijvingskosten namen in 2012 met ruim EUR 1 miljoen toe ten opzichte van 2011. Door wijziging van de onderhoudsfrequentie en de omvang van de onderhoudsstops bij de afvalenergie centrale Moerdijk en de hiermee samen hangende gewijzigde verwerking van onderhoudskosten stegen de afschrijvings lasten ten opzichte van 2011. Daarnaast was sprake van een hogere last als gevolg van verkorting van de gebruiksduur van een installatie. De personeelskosten zijn met EUR 6,6 miljoen gestegen naar EUR 72,3 miljoen (2011: EUR 65,7 miljoen). Deze toename werd, naast een cao-aanpassing met terugwerkende kracht tot 2011, veroorzaakt door een jaarlijkse loonstijging en toename van kosten voor inzet van

externe ondersteuning bij een aantal specifieke projecten. Het aantal personeels leden is in vergelijking met 2011 licht gestegen (2012: 787 FTE en 2011: 774 FTE); dit heeft onder meer te maken met de oprichting van VAR|Frankenhuis. De kosten van uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten bedroegen in 2012 EUR 64,7 miljoen (2011: EUR 70,4 miljoen). Deze afname met EUR 5,7 miljoen is voor een belangrijk deel veroorzaakt door de eerder genoemde wijziging van de onderhoudsfrequentie en omvang van de onderhoudsstops bij de afvalenergie centrale Moerdijk en de hiermee samen hangende gewijzigde verwerking van onderhoudskosten. In 2012 was daarnaast sprake van een lager niveau van bufferen van afval met lagere kosten als gevolg. Ten slotte waren de advieskosten lager dan in 2011. Tegenover deze daling stonden hogere onvoorziene onderhouds- en schoonmaakkosten voor de afvalenergie centrale Moerdijk. De overige bedrijfskosten bedroegen EUR 1,8 miljoen negatief, een daling van EUR 6,6 miljoen ten opzichte van 2011. Deze afname wordt vooral veroorzaakt door lagere kosten van verzekeringen en een gunstige afwikkeling van een aantal juridische kwesties waarvoor voorzieningen waren gevormd.

Resultaat voor rente en belasting (EBIT) Het resultaat voor rente en belasting (EBIT) bedroeg EUR 34,1 miljoen (2011: EUR 54,9 miljoen). De belangrijkste ontwikkelingen hebben samenvattend vooral betrekking op een lagere bruto marge als gevolg van een daling van de omzet en lagere inkoopkosten en hogere operationele kosten vanwege bijzondere waardeverminderingen die gecompenseerd werden door vrijval van een aantal voorzieningen.

Financiële baten en lasten Het saldo van de financiële baten en lasten bedroeg EUR 14,2 miljoen negatief (2011: EUR 20,4 miljoen negatief), een afname van EUR 6,2 miljoen. Deze afname is veroorzaakt door hogere beleggingsrendementen bij de nazorgvoorzieningen voor stortplaatsen en lagere rentelasten van leningen vanwege aflossingen. In 2011 was sprake van een eenmalige financiële bate als gevolg van de acquisitie van VAR (EUR 1,0 miljoen).

Belasting De effectieve belastingdruk over 2012 bedroeg 59,4% (2011: 26,3%). In 2012 was de belastingdruk vooral hoger dan het nominale belastingtarief van 25,0% vanwege het niet waarderen van tijdelijke verschillen en compensabele verliezen waarvoor op voorzienbare termijn onvoldoende compensatiemogelijkheden beschikbaar worden geacht. In beide jaren was daarnaast sprake van niet aftrekbare rentelasten in verband met een achtergestelde lening.

Resultaat na belasting Het resultaat na belasting bedroeg EUR 8,1 miljoen (2011: EUR 25,4 miljoen). Het resultaat toe te rekenen aan de aandeel houders van Attero Holding NV bedroeg EUR 4,1 miljoen (2011: EUR 22,7 miljoen).

Kasstroom In 2012 bedroeg de totale vrije kasstroom 37,4 miljoen (2011: EUR 53,7 miljoen). De investeringen in 2012 in financiële, materiële en immateriële vaste activa bedroegen EUR 71,7 miljoen en zijn EUR 3,4 miljoen lager dan in 2011 (EUR 75,1 miljoen). Rekening houdend met de


investeringen in 2011 vanwege de acquisitie van VAR ad EUR 33,8 miljoen, zijn de investeringen EUR 30,4 miljoen hoger dan in 2011. Dit heeft zowel betrekking op vervangingsinvesteringen, waaronder groot onderhoud aan de afvalenergiecentrales in Wijster en Moerdijk, als op investeringen in innovatieve groei-initiatieven.

Financiering Attero had eind 2012 in totaal EUR 146 miljoen aan externe financieringen uitstaan die vooral betrekking hebben op de afvalenergiecentrale in Moerdijk. De financieringsfaciliteit van de vierde verbrandingslijn in Moerdijk die in 2011 is afgesloten, werd eind december 2012 met EUR 10 miljoen verlaagd naar EUR 30 miljoen. Onder deze financieringsfaciliteit kan flexibel worden geleend. Per eind 2012 werd er EUR 27 miljoen geleend (eind 2011: EUR 24 miljoen). In 2012 werd EUR 33 miljoen op bestaande externe financieringen afgelost. Naast reguliere aflossing van EUR 25 miljoen, heeft vervroegde en volledige aflossing van een groenfinanciering bij VAR plaatsgevonden (EUR 8 miljoen). Eind 2012 had Attero de beschikking over EUR 145 miljoen aan liquide middelen (2011: EUR 154 miljoen). De liquide middelen werden belegd in deposito’s en geldmarktfondsen of aangehouden als banksaldi op spaarrekeningen. Er werden geen aandelen aangehouden. Voor de beleggingen is een beleggingsbeleid opgesteld. Hierin staan onder meer richtlijnen geformuleerd voor de beheersing van risico’s en het optimaliseren van het rendement binnen de daarvoor gestelde kaders. Daarnaast worden strikte eisen gesteld aan de instellingen die de gelden beheren.

Financiële doelstellingen Attero streeft naar een duurzame waardeontwikkeling voor al zijn stakeholders. Het financiële beleid is gericht op een stabiele en voorspelbare resultaatontwikkeling en de ontwikkeling van een gezonde en sterke balans. Ten aanzien van de financieringsstructuur hanteert Attero een doelstelling van een minimale solvabiliteit van 35%. De solvabiliteit ultimo 2012 steeg voor dividenduitkering naar 35,3% (ultimo 2011: 33,5%) en komt daardoor uit boven de doelstelling. Een andere financiële doelstelling is de ‘return on invested capital’ (ROIC), ofwel het behaalde rendement op het geïnvesteerde vermogen, waarbij een streefwaarde van 10% wordt gehanteerd. In 2012 komt de ROIC met 6,5% lager uit dan de doelstelling (2011: 10,4%), vooral vanwege de extra afschrijvingen op materiële vaste activa. Een belangrijk onderdeel van de strategie van Attero is de ontwikkeling van nieuwe activiteiten gericht op innovatieve groei. Voor groei-investeringen worden rendementscriteria gehanteerd waarbij de cost of capital van Attero (8%) moet worden gerealiseerd. Nieuwe investeringen hebben mogelijk een dempend effect op de ontwikkeling van de ROIC en de solvabiliteit. Voorgesteld wordt om over 2012 een bedrag ad EUR 7,5 miljoen uit te keren aan de aandeelhouders van Attero.

Vooruitzichten 2013 De financiële ontwikkeling van Attero wordt in belangrijke mate bepaald door volumes en verwerkingstarieven van het aangeboden afval, energieopbrengsten, kosten voor de afzet van reststromen en operationele kosten waaronder afschrijvingen. Attero verwekt brandbaar, organisch en

49

mineraal afval in uitstekende en moderne productiefaciliteiten. Ten behoeve van deze faciliteiten zijn meerjarige contracten voor afvalverwerking met gemeentelijke overheden en bedrijven gesloten. Een deel van deze contracten loopt af in 2014, andere contracten in latere jaren. Door ontwikkelingen in wetgeving en een actief overheidsbeleid gericht op het verminderen van het vrijkomen van afvalstromen, zien we een autonome afname van afvalaanbod op bestaande contracten. Dit heeft naar verwachting een drukkend effect op omzet en bedrijfsresultaat. Ten aanzien van elektriciteitsproductie en -tarieven is de verwachting dat in 2013 productie en omzet op een hoger niveau zullen liggen dan in 2012 is gerealiseerd. Voor de onderhoudsinvesteringen in de afvalenergiecentrales is de verwachting dat in 2013 de investeringen op een lager niveau komen dan 2012 als gevolg van het operational excellence programma Koploper. Daarnaast zal er in 2013 focus blijven op nieuwe groei-investeringen. Het jaar 2013 zal naast het proces van heroriëntering op de positionering van Attero in het teken staan van versterking van het portfolio van afval, onder meer door aanbestedingen van huishoudelijk afval, bedrijfsafvalcontracten en import van buitenlands afval. Daarnaast zal veel aandacht worden besteed aan het reeds ingezette traject om tot verdere efficiëntie te komen in de bedrijfsvoering. Dat moet leiden tot verdere integratie van de organisatie en kostenreductie. Dit zal naar verwachting ook personele consequenties hebben.

Algemene informatie


51

Corporate governance Attero Holding NV is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht, waarop het wettelijk structuurregime van toepassing is. De aandelen in Attero worden gehouden door Nederlandse provincies en gemeenten. Met het oog op zijn maatschappelijke rol en positie heeft Attero besloten vrijwillig de Nederlandse corporate governance code zoveel mogelijk te volgen. Deze code is verplicht van toepassing voor beursgenoteerde Nederlandse vennootschappen. De Nederlandse corporate governance code kent het principe van toepassen of uitleggen (comply or explain). De wijze waarop Attero hieraan uitvoering geeft, is gepubliceerd op de website www.attero.nl.

Algemene Vergadering van Aandeelhouders

GRI-indicator

2.6 4.4

Het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Attero is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA). Deze komt ten minste één keer per jaar bijeen. De AvA keurt de jaarrekening goed, met inbegrip van het voorstel tot winstverdeling, en verleent al dan niet decharge voor het gevoerde beleid en voor het toezicht daarop. Voorts is op grond van de wet een aantal besluiten van de Directie onderworpen aan de goedkeuring van de AvA. Bovendien wordt jaarlijks de strategie van de onderneming met de AvA besproken

en vragen belangrijke veranderingen daarin om haar goedkeuring. Besluiten worden genomen met volstrekte meerderheid van stemmen, tenzij bij wet of in de statuten een gekwalificeerde meerderheid wordt voorgeschreven. Op 26 april 2012 vond in Arnhem de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Attero Holding NV plaats. In deze vergadering is de stand van zaken bij de realisatie van de strategie van Attero besproken. Verder werd de jaarrekening 2011 goedgekeurd en heeft de benoeming van enkele leden van de Aandeelhouderscommissie plaatsgevonden.

52


Aandeelhouderscommissie Attero kent een statutaire Aandeelhouders commissie. Deze commissie is een vertegenwoordiging van de aandeelhouders ten behoeve van overleg tussen de aandeel houders, de Raad van Commissarissen en het bestuur van Attero Holding. De commissie heeft de bevoegdheid vast te stellen of bepaalde besluiten van de Directie binnen de door de AvA goedgekeurde strategie passen. Indien de Aandeelhouderscommissie vaststelt dat dit het geval is, hoeven deze niet te worden voorgelegd aan de AvA. Dit laatste geldt slechts voor besluiten die niet dwingendrechtelijk aan de goedkeuring van de AvA zijn onderworpen. Er is een convenant opgesteld door de Aandeelhouderscommissie, de Raad van Commissarissen en de Directie, waarin afspraken zijn vastgelegd over de onderlinge samenwerking. In het convenant is tevens het versterkte recht van aanbeveling voor een derde deel van de Raad van Commis sarissen opgenomen. De Aandeelhouders commissie van Attero bestaat uit zeven leden: vier vertegenwoordigers van de provinciale aandeelhouders en drie vertegenwoordigers namens de Brabantse, Limburgse en Noordelijke gemeentelijke aandeelhouders. De Aandeelhouderscommissie bestond in 2012 uit de volgende leden: • namens de provincie Noord-Brabant: de heer L.W.L. Pauli (gedeputeerde provincie Noord-Brabant). De heer Pauli is voorzitter van de Aandeelhouderscommissie; • namens de provincie Overijssel: mevrouw I.A. Bakker (gedeputeerde provincie Overijssel). Mevrouw Bakker volgde in 2012 de heer G.J. Kok op en

werd benoemd als waarnemend lid en vice-voorzitter van de Aandeelhouderscommissie; • namens de provincie Limburg: de heer E.J. Koppe (gedeputeerde provincie Limburg). De heer Koppe volgde in 2012 de heer M.L. Verheijen op en werd benoemd als waarnemend lid van de Aandeelhouderscommissie; • namens de provincies Groningen, Drenthe en Flevoland: de heer W.J. Moorlag (gedeputeerde provincie Groningen); • namens de Brabantse gemeenten: de heer J.W.F. Hoskam (wethouder gemeente Den Bosch); • namens de VEGAL (Limburgse gemeenten): de heer W.H.E. Terpstra (wethouder gemeente Kerkrade). De heer Terpstra volgde in 2012 de heer H.M. van den Mortel op en werd benoemd als waarnemend lid van de Aandeelhouderscommissie; • namens de VEGANN (Noordelijke gemeenten): mevrouw J.A. Visscher (wethouder gemeente Groningen). Secretaris van de Aandeelhouders commissie is mevrouw M.D.G. Jochemsen. De Aandeelhouderscommissie biedt de mogelijkheid voor aandeelhouders om via de vertegenwoordiging aanbevelingen te doen aan Directie en Raad van Commissarissen. Bestuur en commissarissen hebben met de Aandeelhouderscommissie in de loop van 2012 diverse keren gesproken over de realisatie van de strategie. Samen met de Directie en de Raad van Commissarissen heeft de Aandeelhouderscommissie geparticipeerd in regionale task forces

die verkenningen hebben uitgevoerd naar de haalbaarheid van het model Publiek Dienstverlener Attero. In de dialoog die werd gevoerd met gemeentelijke klanten en aandeelhouders van Attero, is de Aandeelhouderscommissie actief betrokken geweest bij het streven van Attero om met gemeenten tot een participerende samenwerking te komen.

Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft een profielschets waarin de omvang en de samenstelling van de Raad staan beschreven. De profielschets bepaalt dat elke commissaris in staat moet zijn om de hoofdlijnen van het ondernemingsbeleid te beoordelen en tevens dient te beschikken over specifieke deskundigheid, zodanig dat de leden met hun gezamenlijke expertise de bedrijfsactiviteiten van Attero volledig bestrijken. De profielschets is door de Raad opgesteld en besproken met de Ondernemingsraad van Attero, de Aandeelhouderscommissie en de AvA. De profielschets is door de Raad van Commissarissen op 12 februari 2010 vastgesteld. De Raad van Commissarissen van Attero telt maximaal vijf leden. Commissarissen worden benoemd door de AvA op basis van een voordracht door de Raad. De Aandeelhouderscommissie heeft een versterkt recht van aanbeveling voor een derde van het aantal leden van de Raad van Commissarissen. De commissarissen zijn allen onafhankelijk in de zin van de Nederlandse corporate governance code. De Raad van Commissarissen benoemt uit zijn leden een voorzitter. Het reglement van


de Raad van Commissarissen bepaalt dat de Raad toezicht houdt op het beleid van de Directie en op de algemene gang van zaken binnen Attero. De Raad van Commissarissen kent twee vaste commissies; een Auditcommissie en een gecombineerde Remuneratie- en selectiecommissie. Voor beide commissies is een reglement vastgesteld dat taken en bevoegdheden nader regelt. Daarnaast heeft de Raad van Commissarissen in 2012 tijdelijk een Strategiecommissie ingesteld. Jaarlijks evalueert de Raad van Commissarissen zijn functioneren en dat van de individuele commissarissen. De samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn commissies is opgenomen op pagina 77 van dit Jaarverslag. Het reglement van de Raad van Commissarissen en zijn commissies, de profielschets van de Raad van Commissarissen en diens rooster van aftreden, en het reglement van de Aandeelhouderscommissie Attero Holding NV zijn gepubliceerd op de website www.attero.nl.

GRI-indicator

4.5 4.7 4.10

Bestuur Attero kent met ingang van 1 oktober 2009 een éénhoofdige Directie, die is benoemd door de Raad van Commissarissen. De Remuneratie- en selectiecommissie van de Raad van Commissarissen stelt in overleg met de Directie de werkverdeling vast. De benoeming van het huidige lid van de Directie heeft plaatsgevonden in overeen stemming met de corporate governance code ii.1.1. voor een periode van maximaal vier jaar. In 2013 zal besloten worden over de herbenoeming van de Directie.

Honorering en beloningsbeleid Directie In 2010 zijn de strategie en positionering van Attero vastgesteld. Het beloningsbeleid voor de Directie is opgesteld door de Raad van Commissarissen, op advies van de Remuneratie- en selectiecommissie. Het beloningsbeleid is op 20 april 2011 door de AvA vastgesteld, op voorstel van de Raad van Commissarissen, na voorafgaande bespreking met de Aandeelhouderscommissie.

53

Raad van Commissarissen Het beloningsbeleid voor de Raad van Commissarissen is op 20 april 2011 door de AvA vastgesteld, na voorafgaande bespreking met de Aandeelhouderscommissie. Variabele beloning Jaarlijks wordt de balanced score card voor het variabele deel van de beloning van de Directie door de Raad van Commissarissen na advies van de Remuneratie- en selectiecommissie vastgesteld. De Directie stelt de balanced score card voor het management en het overige personeel vast. De daarbij voor 2012 gehanteerde wegingsfactoren zijn onveranderd ten opzichte van 2011: 50% financieel, 20% operationeel, 20% strategie en organisatie en 10% veiligheid en personeel. De balanced score card telt voor 80% mee in de berekening van de variabele beloning. De overige 20% wordt bepaald door de realisatie van persoonlijke doelstellingen.

Kunstgrasrecycling creëert eigen innovatieve keten Vorig jaar november nam VAR, onderdeel van Attero, een nieuwe verwerkingslijn voor het recyclen van kunstgras in gebruik. Van afgedankt kunstgras maakt de installatie grondstoffen voor nieuwe producten. Met de komst van deze innovatie is een eigen keten ontstaan met bedrijven die allemaal dezelfde ambitie koesteren: terugwinnen van grondstoffen en hoogwaardige recycling.

Kunstgras groeit aan populariteit, niet alleen bij sportclubs. Ook het veldje op het schoolplein, de groenstrook in de wijk en op het bedrijventerrein, de golfbaan en zelfs de tuin en het dakterras worden steeds vaker bekleed met robuust groene kunstzoden. Kunstgras biedt veel voordelen. Het ziet er altijd fris groen uit, is slijtvast door alle seizoenen heen en, ook niet onbelangrijk, is hufterproof. De aanvankelijk grote aversie in de voetbalwereld is verdwenen, niet in de laatste plaats door de voortschrijdende technologie. Kunstgras oogt en voelt als natuurgras. De voetbalprestaties lijden er zeker niet onder. De sprietjes van kunststofgras staan krachtig rechtop, waardoor spelers gemakkelijk de voet onder de bal krijgen en bal- en spelsnelheid hoog liggen.

van kunstgrasproducenten en weefbedrijven tot leveranciers van sporttechnische foamlagen en duurzame sealmethoden. Bos schat dat er in Nederland jaarlijks circa honderd voetbalvelden en vijftig hockeyvelden van kunstgras worden aangelegd dan wel vervangen. Een ruwe inventarisatie leert dat er in ons land zo’n 2000 hectare aan kunstgrasveld ligt. Maar dan komt de belangrijke vraag: wat doen we met de afgesleten kunstgrasmat? Ook kunstgras komt een keer aan het eind van zijn levensduur, vooral als het zo’n tien tot vijftien jaar intensief is gebruikt. De hoeveelheid afgedankt kunstgras is gegroeid naar jaarlijks ongeveer 20 duizend ton. In 2012 heeft de overheid een stortverbod ingevoerd en moet verwijderd kunstgras voortaan gerecycled worden.

Kunstgras is aantrekkelijk vanwege de hoge mate van bedrijfszekerheid, weet businessmanager Sport Gosewin Bos van Oranjewoud Realisatie. “Een kunstgrasmat kan een langdurige belasting verdragen.” Oranjewoud Realisatie is in ons land marktleider in het uitvoeren van kunstgrasprojecten. Het ingenieursbureau werkt samen met een netwerk van innovatieve partijen,

Sinds 2001 is VAR actief met het verwerken van kunstgrasmatten. “Daar was destijds geen oplossing voor, omdat het om een relatief nieuw product ging”, vertelt bedrijfsleider Sorteren Raymond Giesen. “Wij vroegen ons echter meteen af: zit daar geen interessant herbruikbaar materiaal in?” De zandfractie kon VAR direct terugwinnen in een van haar bestaande recycling-


Gosewin Bos

Raymond Giesen

Oranjewoud Realisatie

Attero

installaties. Ook de kunststofvezel biedt volop toepassingsmogelijkheden. “Van belang is een hoogwaardige kwaliteit recyclaat te leveren. Met onze recyclinginstallatie garanderen we het meest optimale scheidingsresultaat, boven de 95 procent. Dat lukte niet met bestaande technieken.” De state of the art verwerkingslijn op het terrein van VAR in Wilp geldt als de modernste installatie op het gebied van kunstgrasrecycling in Europa. Met de nieuwe verwerkingslijn krijgt de hoogwaardige recycling van kunstgras op grote schaal een impuls. VAR praat met een aantal kunststofverwerkers over nieuwe toepassingen. Een van de geïnteresseerde potentiële afnemers is GrainPlastics, een producent van kunststof leidingen, waaronder drainage- en rioleringsbuizen. In het productieproces past het bedrijf uit Leeuwarden standaard gerecycled materiaal toe. “Allereerst”, legt commercieel directeur John de Keijzer uit, “omdat we zelf duurzaamheid belangrijk vinden. Ook veel gemeentelijke opdrachtgevers eisen het vandaag de dag.” De door VAR teruggewonnen kunststofvezels zijn getest en

voldoen aan de gewenste kwaliteit voor het gebruik als omhullingsmateriaal van drainagebuizen. Op termijn komen de gerecyclede stromen ook weer in beeld om nieuwe kunstgrasvelden van te maken. Zo wordt het zand gebruikt bij de productie van RecycleSportTop®, kortweg RST, dat een officieel keurmerk draagt voor hergebruik in de sporttechnische fundering van een kunstgrasveld. Giesen: “De door ons teruggewonnen kunststofvezels voldoen aan de hoge kwaliteitseisen van kunststofproducenten.” Ook Bos van Oranjewoud is enthousiast. “Niet alleen leveren we ons oude kunstgras aan bij VAR voor verwerking. In de toekomst gaan we materialen terugkopen om daar nieuwe kunstgras velden mee te bouwen. Het belangrijkste nieuws voor eigenaren van sportparkaccommodaties, vaak gemeenten, is dat de keten dan gesloten is. Als wij een kunstgrasveld aanbieden, kunnen we onze klanten een hoogwaardige oplossing in het vooruitzicht stellen voor als hun kunstgras uiteindelijk versleten is. Dat is pas verantwoord ondernemen.”

Kunstgras voor 95 procent gerecycled De kunststof in de kunstgrasmat is in zijn geheel recyclebaar. Wat ook geldt voor het zand en rubbergranulaat die bij de aanleg van het kunstgrasveld als instrooimateriaal worden toegepast. De afgedankte grasmatten worden in hun geheel in de recyclinginstallatie van VAR verwerkt. In een eerste stap wordt het kunstgras verkleind en gezeefd om het instrooimateriaal te verwijderen. Daarna ondergaan beide deelstromen een eigen bewerking. De kunstgrassprieten worden verder schoongemaakt, waarop een speciale machine de kunststof vervezelt tot een herbruikbare grondstof voor de kunststofverwerkende industrie. Met zeven en luchtscheiders worden zand en rubber gescheiden. Ook deze stromen zijn na behandeling klaar voor hergebruik.

58


Risicobeheersing en compliance Risicobeheersing is een integraal onderdeel van het besturingsmodel van Attero. Wij hanteren een systeem voor risicobeheersing dat is gebaseerd op het Enterprise Risk Management model van COSO. Attero’s strategie en doelstellingen zijn het uitgangspunt voor de risicobeheersing. Het systeem is gericht op het signaleren en beheersen van risico’s om Directie en management te ondersteunen bij het uitvoeren van de strategie en het realiseren van de bedrijfsdoelstellingen. Daarnaast ondersteunt het systeem van risicomanagement het naleven van weten regelgeving en het borgen van de betrouwbaarheid van de financiële rapportages.

Attero onderscheidt drie verdedigingslinies in het risicobeheersingmodel. De eerste linie betreft de primaire verantwoordelijkheid voor het beheersen van individuele risico’s en is belegd bij het lijnmanagement en het projectmanagement op alle niveaus in de organisatie. De tweede linie wordt gevormd door de afdeling Risk & Internal Control. Risk & Internal Control ondersteunt en monitort de uitvoering van risicobeheersing en rapporteert daarover aan de Directie. De externe accountant vormt de derde verdedigingslinie. Adviezen van de externe accountant met betrekking tot interne beheersmaatregelen worden binnen de organisatie belegd. GRI-indicator

4.6 4.11

Compliance is een verbijzonderd onderdeel van de door Attero gekozen benadering van risicobeheersing voor niet-financiële risico’s en toepasselijke weten regelgeving. Vanwege de complexiteit en het belang van compliance binnen Attero is dit onderdeel afzonderlijk belegd bij de compliance officer. Deze monitort en registreert compliance risico’s en -issues en rapporteert daarover zelfstandig aan de Directie.

Risicotolerantie Attero’s risicotolerantie is afhankelijk van onder andere zijn strategische

doelstellingen en financiële positie. Zowel het vermogen om risico’s op te vangen als de bereidheid om risico’s te lopen worden regelmatig vastgesteld en vergeleken met de actuele risico’s die Attero op dat moment loopt. Attero is bereid met name financiële risico’s zelf te dragen. Op de gebieden veiligheid en compliance is de risicotolerantie zeer laag. Financiële risico’s die blijven bestaan na genomen beheersingsmaatregelen en die Attero niet wil dragen, zijn overgedragen aan verzekeraars.


Risico’s op strategisch niveau Attero inventariseert en analyseert risico’s op strategisch niveau, onder andere door twee keer per jaar risico-inventarisaties uit te voeren, en legt deze vast in het risicoregister. De belangrijkste risico’s worden aan de orde gesteld in de Risicorapportage. Twee keer per jaar stelt de Directie de Risicorapportage vast. Deze wordt besproken met de Auditcommissie en gepresenteerd aan de Raad van Commissarissen.

Risico’s van energiehandel Vanwege het bijzondere karakter van de energiehandelsactiviteiten heeft Attero beleid ontwikkeld en zijn specifieke procedures en instrumenten ingericht met als doel de risico’s van energiehandel te beperken. Zowel over de uitvoering van het beleid als over de effecten van de genomen maatregelen wordt periodiek aan de Directie gerapporteerd.

Frauderisico’s

GRI-indicator

1.2 SO2 SO4

Attero hecht groot belang aan de kernwaarde betrouwbaarheid en hanteert daarom onder andere een Frauderegeling en een Regeling Vermeende Misstanden (Klokkenluiderregeling). Voor beide regelingen zijn meldpunten ingericht. Na actualisatie van de regelingen in 2010 is het personeel op de hoogte gebracht van de afspraken. In 2012 is één fraudemelding ontvangen. Deze melding is intern onderzocht. De uitkomsten van het onderzoek zijn gerapporteerd aan de Directie en gedeeld

met de Raad van Commissarissen. In 2012 zijn geen meldingen van vermeende misstanden ontvangen.

Overzicht van belangrijkste risico’s De belangrijkste risico’s die per ultimo 2012 aan de orde zijn gesteld in de Risicorapportage, zijn hierna beknopt weergegeven. Druk op verwerkingstarieven door afnemend afvalaanbod en toenemende verwerkingscapaciteit Het afvalaanbod van bedrijven en huishoudens neemt af als gevolg van de maatschappelijke trend om minder afval te genereren en meer afval te scheiden. Tevens is er overcapaciteit in de afvalverbrandingsmarkt. Door deze twee aspecten is er druk op de verwerkingstarieven. Het risico dat de verbrandingscapaciteit van Attero niet volledig zal worden benut is op de korte termijn beperkt omdat Attero voldoende brandbaar restafval beschikbaar heeft. Onzekerheden in de ontwikkeling van nieuwe activiteiten Attero heeft een strategie gekozen waarbinnen nieuwe activiteiten ontwikkeld worden met de focus op de relatie met klanten, innovatie en duurzaamheid. Naast de onzekerheid of groei-initiatieven gerealiseerd kunnen worden, bestaat de onzekerheid over het moment wanneer nieuwe initiatieven tot rendement gaan leiden. Binnen de organisatie wordt nadrukkelijk de focus gelegd op de uitvoering van de nieuwe strategie en wordt de voortgang daarvan voortdurend gemonitord en waar nodig bijgestuurd.

59

Eindigheid van contracten van de afvalenergiecentrale Moerdijk Attero levert met zijn afvalenergiecentrale in Moerdijk stoom aan de naastgelegen warmtekrachtcentrale. Het stoomleverings contract loopt in 2017 af. Attero bespreekt contractvernieuwing voor levering aan de warmtekrachtcentrale en ontwikkelt tevens alternatieven voor de afzet of het gebruik van stoom. Beschikbaarheid afvalenergiecentrales De beschikbaarheid van de afvalenergie centrales van Attero is van cruciaal belang voor de operationele en financiële resultaten. Een langer dan geplande niet-beschikbaarheid van de centrales heeft een negatieve invloed op de verwerkingscapaciteit van de centrales en op de productie van (duurzame) energie. De beschikbaarheid van de centrales wordt geoptimaliseerd door middel van een zorgvuldige onderhoudsstrategie en professioneel operational management. Wijziging rekenrente nazorgvoorzieningen Attero bouwt doelvermogens op voor de eeuwigdurende nazorgverplichtingen van stortplaatsen. Deze doelvermogens worden op een vastgesteld moment overgedragen aan provincies. De hoogte van de doelvermogens is onder andere gebaseerd op de rekenrente die de provincies hanteren voor de periode na het overdrachtsmoment. Indien provincies de rekenrente aanpassen, heeft dat effect op de doelvermogens die Attero moet opbouwen. Beleggingsrendementen nazorgfondsen provincies Een substantieel deel van de nazorgvoorzie ningen voor stortplaatsen wordt beheerd door de provincies waar stortplaatsen aanwezig zijn. Het beleggingsbeleid van de nazorggelden wordt bepaald door de zoge

60


noemde nazorgfondsen van de provincies. De primaire verantwoordelijkheid voor het bereiken van de doelvermogens voor de nazorgvoorzieningen ligt bij de provinciale fondsen zelf. Attero zal worden aangesproken op eventuele tekorten bij de nazorgfondsen. Attero overlegt intensief met de betrokken provincies over het beleggingsbeleid en de waardeontwikkeling van de door de nazorgfondsen belegde vermogens. Onvoldoende kostenbesparing De kostprijs van onze dienstverlening moet dalen om aantrekkelijke tarieven te kunnen bieden en tevens financieel gezond te blijven. Om kostprijsdaling te realiseren heeft Attero een kostenbesparingsprogramma gestart. Indien de doelstellingen van dit programma niet worden gehaald, heeft dit direct gevolgen voor het verwachte resultaat van Attero.

GRI-indicator

SO8 PR9

Afzet restproducten De verwerking van afval in de afvalenergie centrales resulteert in een aantal restproducten die worden afgezet. Het betreft hier producten zoals ferro’s en non-ferro’s, bodem- en vliegassen, rookgasreinigingresidu en papier/ kunststoffractie. De prijzen voor afzet van ferro’s en non-ferro’s worden beïnvloed

door marktbewegingen. De mogelijkheden om bodem- en vliegassen en rookgas reinigingresiduen af te zetten zijn beperkt.

Procedures

Incidenten met ernstig persoonlijk letsel of imagogevolgen Bij de werkzaamheden op onze locaties bestaat een hoog inherent risico op ongevallen met mogelijk ernstig letsel tot gevolg. Dergelijke ongevallen kunnen grote impact hebben op de slachtoffers en hun omgeving. Daarnaast kunnen dergelijke incidenten, of incidenten op het gebied van onze kernwaarden zoals milieu-incidenten, een negatief gevolg voor ons imago hebben. Daarom besteedt Attero veel aandacht aan het voorkomen van incidenten, bijvoorbeeld door een actief Quality, Health, Safety and Environment beleid.

In 2010 is het Openbaar Ministerie een onderzoek gestart naar aanleiding van vragen over een transport in 2008 (door een ander bedrijf) van materiaal afkomstig van de afvalscheidingsinstallatie in Wijster naar Polen. In 2012 heeft de rechtbank in Groningen in deze zaak vonnis gewezen. De rechter oordeelde dat er geen sprake is geweest van opzettelijk illegaal of frauduleus handelen. Ook de verdenking van schending van de zorgplicht leidde niet tot een veroordeling. Attero werd wel veroordeeld voor betrokkenheid bij een zogeheten niet toegelaten transport. Er werd een boete opgelegd van € 100.000, waarvan € 50.000 voorwaardelijk. Het OM noch Attero zijn in hoger beroep gegaan.

Risico’s van weten regelgeving Het werkveld van Attero wordt in sterke mate bepaald en beïnvloed door weten regelgeving op het gebied van afvalverwerking. Deze is sterk aan verandering onderhevig en de ontwikkeling is niet altijd goed voorspel baar. Veranderingen kunnen een risico vormen voor de bedrijfsvoering van Attero, maar ook nieuwe kansen bieden. Attero zal er zich voortdurend van vergewissen dat de onderneming optimaal is voorbereid op eventuele wijzigingen.

In 2010 is de tariefsystematiek voor de verwerking van gft van de Brabantse gemeenten geactualiseerd. De firma Shanks heeft hierin aanleiding gezien om de rechtsgeldigheid van onze gftverwerkingscontracten met de Brabantse gemeenten aan te vechten. Tot op heden zijn de vorderingen in kort geding, in kort geding in hoger beroep en in een bodemprocedure afgewezen. Shanks heeft hoger beroep ingesteld tegen het vonnis in de bodemprocedure.


61

Bestuurdersverklaring Nieuwe en aangescherpte doelstellingen, veranderingen in weten regelgeving en wijzigingen in de organisatiestructuur en bedrijfsprocessen zijn telkens aanleiding om de toereikendheid van het systeem van risicobeheersing van Attero opnieuw te bezien. Daarom zal ook in 2013 de toereikendheid van het systeem van risicobeheersing voortdurend en zorgvuldig worden bewaakt. Als dat noodzakelijk is, worden optimalisaties in het systeem doorgevoerd om uiteindelijk de kans op het realiseren van de zelfgekozen en opgelegde doelstellingen te vergroten. Toch kan er geen absolute zekerheid worden gegeven over het realiseren van de beoogde doelstellingen. Onvoorziene gebeurtenissen,

bewuste of onbewuste menselijke fouten of vergissingen kunnen aanzienlijke gevolgen hebben. Deze beperking is echter noodzakelijkerwijs verbonden aan alle risicobeheersing- en controlesystemen. Hiermee rekening houdend, kan de Directie met een redelijke mate van zekerheid verklaren dat: • de financiële rapportages geen onjuistheden van materieel belang bevatten en dat de controlemaatregelen hieromtrent naar behoren hebben gewerkt; • risico’s die de realisatie van strategische en operationele doelstellingen kunnen belemmeren, zijn geïdentificeerd en er

maatregelen zijn getroffen om te voorkomen dat deze risico’s zich zouden voordoen, dan wel dat de negatieve consequenties daarvan tot een acceptabel niveau worden gereduceerd; • ontwikkelingen op het gebied van relevante externe weten regelgeving nauwlettend worden gevolgd en indien noodzakelijk de consequenties daarvan zijn vertaald naar nieuwe of gewijzigde beheersingsmaatregelen.

62



Verkorte jaarrekening 2012 Attero Holding NV

63

64


Inhoudsopgave

Verkorte jaarrekening 2012 • • • • • • •

Inleiding Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerde balans (voor voorstel winstbestemming) Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen Toelichting Winstbestemming

65 66 67 68 69 70 72


Inleiding Attero Holding NV, statutair gevestigd te Arnhem, Nederland, is de houdster maatschappij van een aantal groeps maatschappijen in Nederland, tezamen ‘de Groep’, die zich bezighoudt met het verrichten van milieudiensten, waaronder het grootschalig verwerken van huis houdelijk afval en bedrijfsafval, organisch afval en mineraal afval, het opwekken en verkopen van energie uit deze afvalstromen en het verkopen van reststromen van afval. Attero Holding NV is een naamloze vennootschap. Van de aandelen van Attero wordt circa 74% gehouden door zes Nederlandse provincies en circa 26% door ongeveer 120 gemeenten. Deze verkorte jaarrekening 2012 is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening van de Groep per 31 december 2012 die op 18 maart 2013 is opgesteld door de Directie van de vennootschap. Voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeels vorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de vennootschap dient de verkorte jaarrekening te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening 2012, waaraan deze is ontleend. De gecon solideerde jaarrekening is gecontroleerd door Ernst&Young Accountants LLP en ter ondertekening aangeboden aan de Raad van Commissarissen op 18 maart 2013. De door de Directie en de Raad van Commissarissen ondertekende geconsolideerde jaarrekening zal ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 26 april 2013.

De geconsolideerde jaarrekening van de Groep is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (IFRS). De functionele valuta van Attero Holding NV is de euro. Alle bedragen zijn, tenzij anders vermeld, opgenomen in duizenden euro’s. Bij het opstellen van de jaarrekening worden bepaalde schattingen en veronderstellingen gedaan die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. Verschillen tussen de werkelijke uitkomsten, de gedane schattingen en veronderstellingen zijn van invloed op de bedragen die in toekomstige periodes worden gerapporteerd. Door het management gehanteerde veronderstellingen, aannames en schattingen zijn met name van invloed op de waardering van materiële vaste activa (levensduren en restwaarden), de noodzaak tot bijzondere waardeverminderingen op materiële activa, de waardering van latente belastingvorderingen, debiteuren (noodzaak tot eventuele waardeverminderingen) en overige voorzieningen, waaronder de voorziening voor eindafwerking en nazorg van stortplaatsen alsmede de voorziening voor sanering van een oude energiecentrale.

65

66


Geconsolideerde winst- en verliesrekening bedragen in duizenden euro’s

2012

Netto-omzet uit hoofde van leveringen van goederen en diensten Kosten van inkoop Brutomarge Overige bedrijfsopbrengsten Totaal brutomarge inclusief overige bedrijfsopbrengsten Personeelskosten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Kosten uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten Overige bedrijfskosten

324.932

350.005

58.234

75.528

266.698

274.477

10.258

8.291

276.956

282.768

72.338 107.584 64.713 –1.824

Totaal bedrijfskosten Bedrijfsresultaat Financiële baten Financiële lasten

2011

65.737 86.937 70.417 4.784 242.811

227.875

34.145

54.893

1.364 15.600

3.087 23.457

Financiële baten en lasten

–14.236

–20.370

Resultaat voor belastingen

19.909

34.523

Belastingen

11.817

9.078

Resultaat na belastingen

8.092

25.445

Waarvan: Resultaat toe te rekenen aan derden Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV

4.000 4.092

2.745 22.700


67

Geconsolideerde balans (voor voorstel winstbestemming) bedragen in duizenden euro’s

Activa

31 december 2012

31 december 2011

Materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen Immateriële vaste activa Latente belastingen Overige financiële activa

512.032 9.953 26.845 -17.984

552.601 10.494 17.319 3.606 27.903

Vaste activa Voorraden Vorderingen Winstbelasting Liquide middelen

566.814 10.001 45.963 5.828 144.787

Vlottende activa

8.807 38.489 5.408 154.465 206.579

207.169

933

--

774.326

819.092

Vaste activa aangehouden voor verkoop Totaal activa

611.923

Passiva

31 december 2012

31 december 2011

Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV Aandeel van derden

257.166 16.326

261.228 12.924

Totaal eigen vermogen Rentedragende verplichtingen Voorzieningen Latente belastingen

273.492 92.568 220.944 7.416

Langlopende verplichtingen Rentedragende verplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten Winstbelasting Voorzieningen

274.152 125.851 246.083 1.766

320.928 53.325 97.797 -28.784

373.700 49.546 89.708 6.367 25.619

Kortlopende verplichtingen

179.906

171.240

Totaal passiva

774.326

819.092

68


Geconsolideerd kasstroomoverzicht bedragen in duizenden euro’s

2012

Kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten Investeringen in materiële en immateriële vaste activa Opbrengst verkoop materiële en immateriële vaste activa Investering in groepsmaatschappijen Opbrengst deelnemingen en beleggingen Ontvangen rente Overige

106.502 –71.717 1.376 -7 1.313 –99

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom voor financieringsactiviteiten (‘vrije kasstroom’) Aflossing rentedragende verplichtingen Opname rentedragende verplichtingen Betaald dividend Uitbreiding aandeel van derden Betaalde rente Kasstroom uit financieringsactiviteiten

2011

125.520 –41.338 1.318 –33.791 207 1.892 –104

–69.120

–71.816

37.382

53.704

–32.945 3.500 –8.822 20 –8.813

–85.746 -–7.647 -–12.443 –47.060

–105.836

–9.678

–52.132

Geldmiddelen per 1 januari

154.465

206.597

Geldmiddelen per 31 december in de balans

144.787

154.465

Netto afname van geldmiddelen


69

Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen bedragen in duizenden euro’s

Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV

Aandeel van derden

Totaal eigen vermogen

261.228

12.924

274.152

4.092

4.000

8.092

Niet-gerealiseerde mutaties

50

--

50

Oprichting VAR|Frankenhuis BV

--

20

20

–8.204

–618

–8.822

257.166

16.326

Stand per 1 januari 2012 Resultaat na belastingen 2012

Uitkering dividend 1 Stand per 31 december 2012 1) Het

uitgekeerd dividend in 2012 (over 2011) aan aandeelhouders van Attero bedraagt afgerond EUR 5,48 per 100 aandelen (in 2011 over 2010: EUR 5,01 per 100 aandelen).

273.492

70


Toelichting Beloning Directie en Raad van Commissarissen Beloning leden van de Directie Teneinde inzicht te geven in de ontwikkeling van de beloning van de leden van de Directie worden twee tabellen getoond. De eerste tabel geeft de beloning aan zoals die op grond van de prestaties over het jaar is vastgesteld. Dit heeft dus betrekking op het jaarlijkse variabele inkomen korte termijn, dat wordt getoond in het jaar waarop het betrekking heeft. De tweede tabel geeft de beloning aan zoals die per jaar wordt uitbetaald; voor het variabele inkomen korte termijn is dat het jaar, volgend op het jaar waarop het betrekking heeft. bedragen in euro’s

Jaar van prestatie 2011 2012

P.M. Vincent Vast inkomen Variabel inkomen1 Pensioenkosten en overige sociale kosten2

230.124 56.333 71.596

220.625 64.665 44.742

230.124 64.665 48.546

220.625 88.382 44.742

Totaal Directie

358.053

330.032

343.335

353.749

1) Betreft

voor het jaar van prestatie 2012 een schatting op basis van de meest recente informatie over de realisatie van de prestatieindicatoren die bepalend zijn voor de variabele beloning. In de vergelijkende cijfers over 2011 is de werkelijke betaalde variabele beloning verwerkt. 2) Betreft werkgeverskosten pensioenregeling zoals in rekening gebracht door het pensioenfonds; de bijdrage van de bestuurder is hierop in mindering gebracht. Pensioenkosten zijn inclusief de bijdrage levensloopregeling. In 2012 is hieronder tevens de crisisheffing van 16% opgenomen met betrekking tot het inkomen > EUR 150.000, die betaald dient te worden in 2013.

In 2012 zijn geen bedragen ten laste van het resultaat gebracht uit hoofde van beloningen van vroegere leden van de Directie (2011: nihil). Ook zijn er in 2012 geen betalingen gedaan aan leden van de Directie betreffende ontslagvergoedingen.

GRI-indicator

4.5

Jaar van uitbetaling 2012 2011


71

Beloning leden van de Raad van Commissarissen Lidmaatschap + vaste onkostenvergoeding

Commissies

2012

Totaal beloning 2011

de heer J.P.B. Huberts1,4 voorzitter de heer J.A.M. Hendrikx1 de heer J. van den Belt2 mevrouw W.H. Huijbregts - Schiedon3,4 mevrouw A.M.L.M. Nelissen - Hanssen²

23.641 15.786 15.786 15.786 15.786

5.100 5.100 5.100 5.100 5.100

28.741 20.886 20.886 20.886 20.886

28.741 20.886 20.886 20.886 20.886

Totaal leden Raad van Commissarissen

86.785

25.500

112.285

112.285

bedragen in euro’s

17.425

Totaal beloning

5.000

22.425

1) Lid

remuneratieen selectiecommissie 2) Lid auditcommissie 3) Lid auditcommissie tot 21 juni 2012 4) Lid tijdelijke strategiecommissie, van 21 juni 2012 tot en met 13 december 2012

De beloning voor het lidmaatschap van de Remuneratie- en selectiecommissie en voor de Auditcommissie is gelijk. Gebeurtenissen na balansdatum In januari 2013 is een kostenefficiency programma aangekondigd dat ook personele consequenties zal hebben. De effecten van dit programma zullen tot uitdrukking komen in de jaren 2013 en 2014.

72


Winstbestemming Statutaire bestemming van het resultaat Overeenkomstig de statuten staat de winst ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Voorstel bestemming resultaat boekjaar 2012 De jaarrekening 2012 is op 18 maart 2013 opgemaakt door de Directie en zal ter vaststelling worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 26 april 2013. De winst- en verliesrekening sluit met een resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV van EUR 4,1 miljoen. De directie stelt voor om een dividend uit te keren van EUR 7,5 miljoen. Het voorstel voor winstbestemming voor het jaar 2012 is nog niet in de balans verwerkt.


Gecombineerde accountants rapportage van de onafhankelijke accountant Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Attero Holding NV Opdracht Het bestuur van Attero Holding NV (hierna: Attero) heeft ons een assurance-opdracht verstrekt ten aanzien van het Attero Jaarverslag 2012, de onderdelen ‘Attero in een oogopslag’, ‘Directieverslag’, ‘Verkorte jaarrekening’ en de bijlagen (hierna: het ‘verslag’). In dit verslag is de verkorte jaarrekening 2012 opgenomen en geeft het bestuur een toelichting op het gevoerde beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties in 2012. De aan ons verstrekte opdracht bestaat uit: • het verstrekken van een redelijke mate van zekerheid dat - de verkorte jaarrekening op een juiste wijze is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening 2012 van Attero Holding NV; - het overzicht van kerncijfers (exclusief gegevens van carbon footprint) en het overzicht van certificaten juist worden weergegeven in overeenstemming met de cijfers zoals opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening 2012 van Attero Holding NV, dan wel in overeenstemming met de berekeningswijze financiële ratio’s zoals toegelicht op pagina 10 van het overzicht kerncijfers; • het verstrekken van een beperkte mate van zekerheid bij de overige niet-financiële informatie in het verslag.

GRI-indicator

3.13

Inherente beperkingen De verkorte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Het kennisnemen van de verkorte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde geconsolideerde jaarrekening van Attero Holding NV. Bijgesloten verkorte jaarrekening, bestaande uit de geconsolideerde balans per 31 december 2012, de geconsolideerde winst- en verliesrekening, het geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2012 met bijbehorende toelichtingen, zijn ontleend aan de gecontroleerde geconsolideerde jaarrekening van Attero Holding NV. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 18 maart 2013. In deze controleverklaring hebben wij, zonder afbreuk te doen aan ons oordeel, een toelichtende paragraaf opgenomen ter benadrukking van een onzekerheid in de geconsolideerde jaarrekening vanwege het risico op bijzondere waardeveranderingen van materiële vaste activa. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 18 maart 2013. In het verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze toekomstgerichte informatie is dat realisatie onzeker is. Om die reden wordt door ons ten aanzien van de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid verstrekt. Over de vergelijkende cijfers van niet-financiële data van 2010 wordt eveneens geen zekerheid verstrekt.

73

74


Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde geconsolideerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven op pagina 65 van de verkorte jaarrekening. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor het opstellen van het verslag in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3) van Global Reporting Initiative, de Handreiking voor maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingbeleid van Attero, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door het bestuur gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het jaarverslag en het verslaggevingbeleid zijn uiteengezet in de bijlage ‘Verslaggevingprincipes’ van het verslag. Verantwoordelijkheid van de accountant Wij hebben de werkzaamheden met betrekking tot het verslag uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 810 ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’ en Standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij ons onderzoek zodanig plannen en uitvoeren dat een deugdelijke grondslag voor onze conclusie wordt verkregen. Ons onderzoek omvatte in het bijzonder de volgende werkzaamheden: • het vaststellen dat de verkorte jaarrekening is samengevat in overeenstemming met de beschrijving op pagina 65; • het toetsen van de informatie in het verslag aan de criteria volgens de Sustainability Reporting Guidelines (G3) van Global Reporting Initiative welke zijn opgenomen in het verslaggevingbeleid van Attero; • het verkrijgen van inzicht in de opzet, het bestaan en voor zover relevant de werking van de gebruikte systemen en gehanteerde methoden voor het verzamelen en verwerken van gegevens die dienen als basis voor de gerapporteerde informatie; • het beoordelen van de aannemelijkheid van de informatie in het verslag door een combinatie van cijferanalyses en het inwinnen van inlichtingen; • het interviewen van verantwoordelijke functionarissen; • het onderzoeken van relevante bedrijfsdocumenten en het raadplegen van externe bronnen (waaronder externe certificaten); • het evalueren van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor de verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die bij het opmaken van het verslag zijn toegepast; • een evaluatie van het algehele beeld van het verslag. Onze opdracht betreffende de niet-financiële informatie in het verslag is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. De werkzaamheden zijn hierbij gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van de informatie. Deze werkzaamheden zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assurance-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.


Oordeel Op grond van onze werkzaamheden komen wij tot: • het oordeel dat de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten is opgesteld in overeenstemming met de beschrijving op pagina 65; • het oordeel dat het overzicht van kerncijfers (exclusief gegevens van carbon footprint) en het overzicht van certificaten in alle van materieel belang zijnde aspecten juist worden weergegeven in overeenstemming met de cijfers zoals opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening 2012 van Attero Holding NV, dan wel in overeenstemming met de berekeningswijze financiële ratio’s zoals toegelicht op pagina 10 van het overzicht kerncijfers; • de conclusie dat ons niets gebleken is op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de overige niet-financiële informatie opgenomen in het verslag 2012 niet in alle van materieel belang zijnde opzichten een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties gedurende 2012, in overeenstemming met de richtlijnen van de Global Reporting Initiative, de Handreiking voor maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het beschreven verslaggevingbeleid van Attero zoals opgenomen in de bijlage ‘Verslaggevingprincipes’. Zwolle, 18 maart 2013 Ernst & Young Accountants LLP Voor het verslag exclusief de verkorte jaarrekening w.g. H. Hollander RA

Voor de verkorte jaarrekening w.g. A.E. Wijnsma RA externe accountant

75

Bestuur en medezeggenschap

J.P.B. Huberts J.A.M. Hendrikx

J. van den Belt A.M.L.M. Nelissen-Hanssen

W.H. Huijbregts-Schiedon


77

Raad van Commissarissen J.P.B. Huberts, voorzitter en lid van de Remuneratieen selectiecommissie; voorzitter van de tijdelijke Strategiecommissie (van 21 juni tot 13 december 2012) • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1946 • Benoemd : 2009 • voormalig directievoorzitter NS Reizigers • voorzitter Bosal Council van Bosal BV, lid RvC Nedcar BV, voorzitter RvB Stichting WK Wielrennen 2012, diverse maatschappelijke functies J.A.M. Hendrikx, vice-voorzitter en voorzitter van de Remuneratie- en selectiecommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1941 • Benoemd : 2009 • voormalig Commissaris der Koningin in de provincie Overijssel • voorzitter bestuur Vewin, Inframan, voorzitter RvC Scania Nederland BV, Bramer Beheer en Exploitatie BV, KIWA NV, diverse maatschappelijke functies J. van den Belt, voorzitter van de Auditcommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1946 • Benoemd : 2009 • voormalig CFO van Océ NV • lid bestuur vereniging Natuurmonumenten, lid RvC Accell Groep NV, lid Bosal Council van Bosal BV, lid RvC Groeneveld Groep BV, diverse maatschappelijke functies

GRI-indicator

4.2 LA13

W.H. Huijbregts-Schiedon, lid van de Auditcommissie (tot 21 juni 2012); lid van de tijdelijke Strategiecommissie (van 21 juni tot 13 december 2012) • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1948 • Benoemd : 2010 • voormalig waarnemend burgemeester Roosendaal, voormalig gedeputeerde Provincie Noord-Brabant, voormalig burgemeester Oosterhout • lid Eerste Kamer, voorzitter RvC Intergas NV, voorzitter Raad van Toezicht Vrijetijdshuis Brabant, lid Raad van Toezicht Tender Jeugdzorg, diverse maatschappelijke functies A.M.L.M. Nelissen-Hanssen, lid van de Auditcommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1948 • Benoemd : 2009 • voormalig partner bureau nelissenvandendungen • vice-voorzitter Raad van Toezicht Máxima Medisch Centrum, lid Raad van Toezicht stichting Dichterbij, lid Raad van Toezicht stichting Signum Onderwijs, diverse maatschappelijke functies

Directie P.M. Vincent, Algemeen directeur • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1960 • Benoemd : 2009 • Nevenfuncties : lid curatorium Opleiding tot Registercontroller Universiteit Maastricht • Vorige functies : Executive Vice President Group Finance and Administration Océ NV

Emile Mastenbroek

Marcel Daemen Lout Hazen

Arno Luisman Pierre Vincent Willem Geerling

Frans Föllings Paul Pos

Hannet de Vries-in ’t Veld

Algemeen directeur Finance & Control

Strategie

Commercie

Human Resources Juridische Zaken

Communicatie

Markt & Technologie

Energie & Service

Bio-energie & Mineraal

VAR


Managementteam Pierre Vincent, Algemeen directeur Marcel Daemen, directeur Energie & Service Frans Föllings, directeur Markt & Technologie Willem Geerling, directeur Human Resources Lout Hazen, directeur Commercie Arno Luisman, directeur Finance & Control Emile Mastenbroek, directeur Bio-energie & Mineraal Paul Pos, directeur Strategie Hannet de Vries-in ’t Veld, directeur VAR Frans Smulders, secretaris van de Vennootschap

Ondernemingsraad Attero Frans Backhuijs, voorzitter Henk Bakker, vice-voorzitter Martin Schenkenberg van Mierop, vice-voorzitter

Peter Bakkers Arjan van Hooft Ruud Luijten André van Osch Berry van der Ploeg Mariëlla Ruijters Michel Speltie Bert Waijer Huub Westerhuis Hans Woelders Roely Schaap-Reinds, ambtelijk secretaris

GRI-indicator

2.3 4.1 4.4 LA13

Ondernemingsraad VAR Michel Buitenhuis, voorzitter Arjan Vijge, secretaris Hans Bruntink, vice-voorzitter, vice-secretaris

Coen Boxtart Rozée Buil Gursel Irmak Erik Sluiter

79

Bijlagen


Duurzaamheiddoelstellingen In deze bijlage wordt beschreven welke voortgang er is geboekt ten aanzien van Attero’s duurzaamheiddoelstellingen. De doelstellingen zijn verdeeld over zes aandachtsgebieden.

81

82


“Wij tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.” Doelstelling

Status 2012

Attero zal een actieve rol spelen in kennisdeling op het gebied van afvalbeleid.

In 2012 heeft Attero een actieve rol gespeeld bij het uitdragen van kennis op het gebied van afvalbeleid. De voornaamste doelgroepen bestonden daarbij uit gemeenten en gemeentelijke samenwerkingsverbanden, rijksoverheid en producentenorganisaties. Vergeleken met 2011 was de bijdrage van Attero minder intensief. Ons streven om een actieve rol te blijven vervullen is echter onverminderd.

In 2015 is de carbon footprint van Attero per saldo klimaatneutraal.

In 2012 hebben we voor inmiddels de derde keer een carbon footprint vastgesteld. Na de forse daling in 2011, is in 2012 een kleine afname te zien mede door een verdere detaillering van het footprint model. De autonome ontwikkeling laat per saldo een verslechtering zien. De directe emissies in scope 1 en 2 zijn duidelijk gedaald, door een lagere doorzet van restafval en vergroening van ons eigen energieverbruik. In scope 3 was echter sprake van een stijging doordat we minder elektriciteit en secundaire grondstoffen konden produceren.

In 2015 heeft Attero aansluiting bij vier of meer Green Deals.

Het afsluiten van Green Deals is een overheidsinitiatief. Hiermee helpt de rijksoverheid burgers, bedrijven, organisaties of andere overheden duurzame initiatieven te realiseren die moeilijk van de grond komen. Attero is aangesloten bij de Green Deal maximalisatie Veenvervanging, Bodemas, Groengas, Biobased economy en de Green Deal 50 projecten in Noord Nederland. Daarmee is voldaan aan deze doestelling. Attero zal ook in de toekomst een actieve bijdrage blijven leveren aan het initiëren en ondersteunen van eventuele nieuwe Green Deals.

Attero zorgt blijvend voor ondersteuning van plaatselijke overheden in diverse landen waar behoefte is aan een proces naar een meer duurzame inzameling en verwerking van stedelijk afval.

In 2012 hebben we met wisselend succes geopereerd in Macedonië, Irak, Rusland, Burundi, Soedan en Ethiopië. In Macedonië en (Noord-)Irak is het gelukt om, samen met andere partijen, te werken aan duurzamer afvalbeheer. In Macedonië door de verwerking van organisch afval te stimuleren, in Irak door een afvalstoffenbeheerplan te ondersteunen. In Rusland is een demonstratieproject gerealiseerd om een stortplaats af te dekken en de emissie van methaan te beperken. Ook in Burundi is actief bijgedragen aan een infrastructuur voor een duurzame stortplaats. In Soedan en Ethiopië daarentegen is minder succes geboekt. Onder meer door terugtrekking van enkele partners is hier geen voortgang gemaakt.

“Wij bieden onze medewerkers ontwikkelingsmogelijkheden.” Doelstelling

Status eind 2012

Attero zal jaarlijks circa 3% van de In 2012 is 2,3% van de totale loonsom besteed aan opleidingen. Voor 2013 stelt Attero de loonsom reserveren voor opleidingen. doelstelling naar beneden bij; circa 2% van de loonsom zal worden gereserveerd voor opleidingen. GRI-indicator

1.2 4.12 EC2 EC8

Attero wil het huidige hoge niveau van medewerkerbetrokkenheid minimaal handhaven.

In 2012 is voor de tweede maal het medewerkeronderzoek ‘Mijn Attero’ uitgevoerd; deze keer inclusief de VAR-medewerkers. In vergelijking met het vorige onderzoek in 2010 zijn de betrokkenheid en toekomstverwachtingen op hetzelfde hoge niveau gebleven. De waardering is hoger dan het Nederlandse gemiddelde uit de gehanteerde benchmark.


“Wij geven onze medewerkers op alle niveaus de bevoegdheden en middelen om hun werkzaamheden veilig, gezond, milieuverantwoord en optimaal uit te voeren.” Doelstelling

Status eind 2012

Attero wil in 2012 met de doelstelling LTIF<3,5 het aantal ongevallen met verzuim met minimaal 40% verminderen ten opzichte van 2011.

Door borging van preventieve acties in het QHSE-actieplan 2012 en het arbojaarplan 2012, is er scherpe aandacht gebleven voor veilig werken. Mede hierdoor is in 2012 een LTIF van 2,8 gerealiseerd. Er waren zeven verzuimongevallen bij 2,54 miljoen gewerkte uren. Voor 2013 wordt deze doelstelling opnieuw gesteld.

Attero wil als preventieve maatregel in 2012 minimaal 75% van de gemelde onveilige handelingen en situaties op een effectieve manier hebben opgelost.

Ten opzichte van 2011 zijn de meldingen en oplossingen op twee onderdelen aangescherpt: • definitie van melding onveilige handeling/situatie: alleen meldingen die niet direct kunnen worden opgelost, mogen worden geteld; • definitie van effectieve oplossing: de risicoscore van de oplossing dient lager te zijn dan de risicoscore van de oorspronkelijke melding. In 2012 is 79% van de aangemelde onveilige handelingen en situaties opgelost.

“Wij ontwikkelen duurzame energieconcepten.”

GRI-indicator

4.11 EC2

Doelstelling

Status 2012

De bijdrage van nieuwe energieprojecten aan de productie van groen gas zal jaarlijks 2 miljoen m3 bedragen.

In Wijster is medio 2012 een nieuwe ONF-vergister opgestart. Gedurende het jaar is gefaseerd de vollast voeding met ONF op gang gebracht. In Groningen is gedurende het jaar de vollast belasting van de gasstraat opgevoerd. Daarmee is in totaal een nieuwe jaarproductie van 1,7 miljoen m3 groen gas gerealiseerd. De komende jaren blijven we investeren in productiecapaciteit voor groen gas, onder meer in Wijster en Tilburg.

In 2017 wekt Attero 5% van zijn elektriciteitsverbruik zelf op met wind- en zonne-energie.

In 2012 is onderzoek gedaan naar de technische en economische haalbaarheid van het plaatsen van zonnecellen op een stortplaats. Ook is in samenwerking met een aantal partners onderzoek gedaan naar het plaatsen van windmolens op de locatie Tilburg. In 2013 worden beide onderzoeken verder uitgewerkt. Naar verwachting wordt eind 2013 een investeringsvoorstel voorgelegd aan het managementteam.

In 2014 bereikt de afvalenergie centrale in Wijster een R1-waarde van minimaal 0,67.

De R1-waarde is een maat voor de energie-efficiëntie van een afvalenergiecentrale. Gebaseerd op de gegevens van 2011 bereikte onze afvalenergiecentrale in Wijster toen al een score van 0,66. In 2012 is de efficiëntie verder toegenomen door de start van externe warmteleveringen en de ombouw van de DeNOX-installatie. We hebben dan ook de ambitie om de energie-efficiëntie versneld te verhogen naar een R1-waarde van 0,70 in 2014.

83

84


“Wij zorgen voor optimaal hergebruik.”

GRI-indicator

EC2

Doelstelling

Status 2012

In 2012 zal Attero met zijn nascheidingsinstallaties 30 kton kunststof voor hergebruik uit afval scheiden.

We hebben in 2012 ruim 11 kton kunststoffen teruggewonnen voor hergebruik. Met name de productie in Wijster is achtergebleven bij de verwachtingen. De langer dan verwachte onderhandelingen met producentenorganisaties over de vergoedingen voor scheiden en sorteren van kunststof verpakkingen leidden ertoe dat de productie op een lager niveau is gebleven.

In 2015 zal 30% van Attero’s compost worden toegepast als veenvervanging.

De producten van Attero worden steeds meer in segmenten van veenvervanging toegepast. Mede door het marktportfolio van VAR is de realisatie van de doelstelling in 2012 gegroeid naar 20% (2011: 12%).

In 2015 zal minimaal 50% van de bodemas van Attero worden ingezet als vervanging van primaire grondstoffen zoals grind, beton- en metselzand.

Om aan te sluiten bij de in 2012 afgesloten Green Deal Bodemas wordt de formulering van de doelstelling aangepast. Die luidt nu als volgt: Attero zal de kwaliteit van zijn AVI-bodemas zodanig verbeteren dat op uiterlijk 1 januari 2017 minimaal 50% van de bodemas nuttig wordt toegepast buiten de huidige IBC-toepassingen en stelt zich voorts ten doel om in 2020 geen AVI-bodemas meer toe te passen als IBC-bouwstof.

Attero wil in 2015 het percentage grondstoffen uit afval met 20% verhogen ten opzichte van 2011.

In 2012 is het percentage herbruikbare grondstoffen uit afval ten opzichte van 2011 gedaald met zo’n 4% naar ruim 30%. De daling van geproduceerde herbruikbare grondstoffen heeft met name te maken met een verhoogde storthoeveelheid, mede door het wegvallen van de stortbelasting in 2012. Dit effect is vermoedelijk van tijdelijke aard. Daarnaast zien we een vermindering van het aanbod te verwerken puin en verontreinigde grond, wat ook terugkomt in de afname van de afzet van de herbruikbare stromen, met name zand en granulaatproducten.

Nieuw Attero stelt zich ten doel om uit organische afvalstromen maximale waarde te creëren volgens Attero’s Biobased Waarde Piramide. De omzetgroei van de gezamenlijke productengroepen uit deze waardepiramide zal jaarlijks minimaal 1 miljoen euro bedragen.

Jaarlijks geeft Attero via een kwalitatieve beschrijving inzicht in de ontwikkeling van deze waardepiramide.


85

“Wij zorgen voor het voorkomen van milieuvervuiling.” Doelstelling

Status 2012

Attero streeft naar het verduur zamen van zijn stortplaatsen: een zodanige verwerking van stortafval dat de effecten binnen één generatie worden teruggebracht tot een voor het milieu aanvaardbaar niveau.

In 2012 startte op onze stortplaats in Bergen op Zoom de pilot van het project ‘Introductie Duurzaam Stortbeheer’ (IDS) van het Ministerie I&M en IPO. Doel van het project is te onderzoeken in hoeverre de emissies uit stortplaatsen kunnen worden gereduceerd. De pilot in Bergen op Zoom richt zich op emissiereductie door brongerichte maatregelen. De uitdaging is het aantonen van de reductie in emissiepotentieel op korte termijn (vijf tot vijftien jaar), in vergelijking met die van het normale emissieproces (tientallen tot honderden jaren).

Nieuw Attero wil in 2013 het aantal geurklachten van omwonenden beperken tot maximaal 45 geurklachten over het gehele jaar.

GRI-indicator

SO1

86


Verslaggevingprincipes Verslagperiode De verstrekte informatie in dit Jaarverslag heeft betrekking op de periode 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012, het boekjaar van Attero.

Reikwijdte Dit rapport beschrijft de activiteiten van Attero Holding NV, statutair gevestigd te Arnhem. Attero Holding NV is de houdstermaatschappij van een aantal groepsmaatschappijen in Nederland die zich richt op de productie van teruggewonnen grondstoffen en duurzame energie uit afval. Voor een overzicht van onze locaties wordt verwezen naar pagina 105 van dit verslag. Per 2 november 2012 is VAR | Frankenhuis BV opgericht. Attero BV bezit 60% van de aandelen; Frankenhuis BV 40%. In de

jaarrekening 2012 van Attero zijn de cijfers van VAR | Frankenhuis vanaf de oprichting in 2012 in de consolidatie meegenomen. Voor de gerapporteerde milieuen sociale prestatie-indicatoren geldt dat de belangrijkste milieuen sociale cijfers van VAR | Frankenhuis eveneens zijn meegenomen. In 2013 wordt VAR | Franken huis verder geïntegreerd in het jaarverslag van Attero. De status van de duurzaamheid doelstellingen is beschreven exclusief de bijdrage van VAR | Frankenhuis.

Materialiteit In dit verslag wordt gecommuniceerd over Attero’s economische, sociale en milieu prestaties. De vier kernwaarden van Attero - duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht - zijn richtinggevend geweest bij het bepalen van de inhoud van dit verslag.

Daarnaast heeft het Attero Management Team in 2012 een materialiteitsanalyse uitgevoerd, op basis van een lijst met tachtig economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen. Deze lijst is opgesteld door het Attero Duurzaamheidsforum, waarbij een combinatie van interne en externe factoren is gebruikt. Elk onderwerp uit de lijst is door het Attero Management Team gescoord langs twee assen: het belang van het onderwerp voor Attero als bedrijf en het belang van het onderwerp voor Attero’s stakeholders. Onderwerpen die als zeer materieel voor zowel Attero als zijn stakeholders worden gezien, zijn weergegeven in onderstaande tabel. In 2013 wil Attero de uitkomsten van de materialiteitsanalyse bespreken met zijn stakeholders, om te toetsen in hoeverre de belangen van de diverse stakeholder groepen goed zijn ingeschat.

Materialiteitsanalyse: belangrijkste onderwerpen GRI-indicator

2.1 2.4 3.1 3.3 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 4.17

Strategisch/economisch • Toekomstverwachtingen (onder meer Publiek Dienstverlener Attero) • Innovatieve projecten • Import afval • Financiële doelstellingen

Milieugerelateerd • Terugwinnen grondstoffen (grondstoffenschaarste, bio-based economy) • Vergisten organisch afval (productie groen gas) • Carbon footprint (klimaatverandering) • Milieudoelstellingen • Milieu-incidenten

Sociaal • Veiligheid (LTIF-score) • Medewerkertevredenheid • Klachtenafhandeling


Nauwkeurigheid en betrouwbaarheid Voor de grondslagen voor de financiële verslaggeving wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Deze jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (IFRS). De data voor de gerapporteerde milieuen sociale prestatie-indicatoren zijn systematisch verzameld en verwerkt op groepsniveau. De weergegeven cijfers zijn gebaseerd op gemeten waarden, met uitzondering van de cijfers voor gas- en elektriciteitsverbruik. Deze cijfers zijn voor maximaal 5% gebaseerd op inschattingen en voorschotten. Voor de LTIF-score geldt dat Attero overtuigd is van de betrouwbaarheid van de onderliggende cijfers, inclusief het aantal meldingen van ongevallen met verzuim door derden. Attero besteedt veel aandacht aan het vergroten van het kennisniveau en bewustzijn op het gebied van veiligheid bij derden, inclusief de meldingsplicht. Absolute garantie ten aanzien van de volledigheid van de meldingen door derden is echter niet te geven.

GRI-indicator

3.9 3.11 4.12

In 2012 heeft Attero onderzocht of het cijfer voor het gemiddelde aantal werkbare uren van het eigen personeel nog up to date is. Al een aantal jaren wordt bij de LTIF-score gerekend met 1600 werkbare uren per FTE per jaar. De analyse heeft geleid tot een aanpassing van dit cijfer. Gekozen is voor aansluiting bij de norm van de belastingdienst, welke 1712 werkbare uren bedraagt. Dit vergroot de vergelijk

baarheid van verschillende bedrijven. Voor de berekeningsgrondslagen van de emissies van broeikasgassen wordt verwezen naar de hierna volgende paragraaf over carbon footprint rapportage. De dekkingsgraad voor de sociale data is 100%. Dit geldt nog niet voor alle milieucijfers. De komende jaren zal Attero het proces van dataverzameling en -analyse verder optimaliseren, waardoor de dekkings graad, nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de milieucijfers verder zullen toenemen.

Carbon footprint rapportage De carbon footprint is een indicator voor de emissies van broeikasgassen. In 2010 heeft Attero voor het eerst een berekening gemaakt van de bedrijfsbrede carbon footprint. Attero neemt hierbij het Greenhouse Gas (GHG) Protocol als vertrekpunt. Het GHG Protocol wordt in de GRI-richtlijnen aangemerkt als het raamwerk om directe en indirecte emissies van broeikasgassen vast te stellen. De emissies van broeikasgassen, uitgedrukt in CO2-equivalent, worden in drie categorieën ingedeeld: • Scope 1 emissies omvat alle directe emissies van broeikasgassen ten gevolge van activiteiten waar de organisatie controle over heeft. Hieronder vallen procesemissies en emissies door brandstofverbruik op de locaties en in het wagenpark. De gerapporteerde scope 1 cijfers in dit verslag omvatten Attero’s emissies door brandstofverbruik en emissies door verwerking van restafval in afvalenergiecentrales, gft-afval in compostfabrieken en niet-brandbaar afval op stortplaatsen.

87

• Scope 2 emissies omvat alle indirecte emissies van broeikasgassen ten gevolge van extern geproduceerde elektriciteit of warmte die door de organisatie is ingekocht. De gerapporteerde scope 2 cijfers in dit verslag omvatten emissies die samenhangen met de inkoop van elektriciteit en die ontstaan als gevolg van dienstreizen. • Scope 3 emissies omvat alle emissies van broeikasgassen buiten de eigendomsen operationele invloedsfeer van de organisatie. De gerapporteerde scope 3 cijfers in dit verslag omvatten emissies die samenhangen met uitbesteed afvaltransport en de inkoop van bedrijfs middelen, woon-werkverkeer en dienstreizen met openbaar vervoer. Binnen deze scope vallen ook de emissiereducties door de afzet van uit afval teruggewonnen energie en grondstoffen. In 2011 heeft een forse verbetering plaatsgevonden van de kwantificering van scope 3 emissies. Voor het jaar 2012 is dat proces verder ingevuld met name door de CO2-impact van gerecycled hout toe te voegen. Het merendeel van de scope 3 emissies is hiermee in beeld gebracht. De footprint van 2012 omvat tevens de bijdrage van VAR I Frankenhuis sinds de oprichting in het vierde kwartaal. Conform de bepalingen in het GHG protocol over financiële en operationele controle is de bijdrage voor 100% geconsolideerd met Attero. Bij het berekenen van de emissies van broeikasgassen maakt Attero gebruik van conversiefactoren van openbare en geverifieerde literatuurbronnen.

88


Alle berekeningsgrondslagen en onderliggende gegevens zijn door Attero vastgelegd in een intern carbon footprint-protocol.

Verificatie

GRI-indicator

3.13 4.12

Zowel de jaarrekening 2012, die de geconsolideerde en de vennootschappelijke jaarrekening omvat, als onderdelen van het Jaarverslag 2012, zoals beschreven in de opdrachtparagraaf van de gecombi neerde accountantsrapportage van de onafhankelijke account op pagina 73, zijn gecontroleerd door de externe accountant Ernst & Young Accountants LLP. Met de keuze voor externe toetsing van het Jaarverslag geeft Attero concrete invulling aan zijn kernwaarde ‘betrouwbaar’. Voor de reikwijdte van het verificatieproces, de gehanteerde standaarden, de aard van de uitgevoerde werkzaamheden en de belangrijkste conclusies wordt verwezen naar de gecombineerde accountants rapportage van de onafhankelijke accountant op pagina 73.

Global Reporting Initiative Het Global Reporting Initiative (GRI) is een internationale organisatie die richtlijnen voor duurzaamheidverslaggeving opstelt. In een duurzaamheidverslag communiceert een organisatie publiekelijk over haar economische, milieuen sociale prestaties. De missie van GRI is om duurzaamheid verslaggeving voor alle organisaties – ongeacht omvang, sector of locatie – net zo routinematig en vergelijkbaar te maken als financiële verslaggeving. Dit geïntegreerde Jaarverslag is opgesteld aan de hand van de GRI-richtlijnen (versie G3). Het GRI-verslaggevingsraamwerk kent drie toepassingsniveaus die aangeven in welke mate de inhoud van de G3-richtlijnen is gebruikt in de duurzaamheid verslaglegging. De niveaus worden aangeduid met A, B en C, al dan niet voorzien van een + voor externe verificatie. Hierbij is A+ het hoogst haalbare niveau. Met betrekking tot de mate waarin het GRI-verslaggevingsraamwerk is toegepast

is Attero van mening dat het Jaarverslag 2012 een toepassingsniveau B+ kent. In de overzichtstabel op pagina 94 wordt aangegeven over welke GRI-indicatoren Attero rapporteert. De voor niveau B vereiste beschrijving van de management benadering per indicator categorie is te vinden in de tabel op pagina 100. In 2012 heeft Attero voortgang geboekt op het gebied van duurzaamheidverslaggeving door de werkwijze rond het verzamelen en berekenen van duurzaamheidgegevens vast te leggen in diverse protocollen. Naast het reeds in 2011 opgestelde carbon footprint-protocol beschikt Attero nu ook over een LTIF-protocol, een protocol voor de emissies van de afvalenergiecentrales en een Verslaggevingprotocol voor de economische, milieuen sociale GRI prestatie-indicatoren. Duurzaamheidverslaggeving is een continu proces dat het mogelijk maakt om de prestaties van de organisatie diepgaand te beoordelen. Het biedt Attero ondersteuning bij verdere prestatieverbeteringen.


Stakeholderdialoog Attero heeft zijn stakeholders geïdentificeerd op basis van de verschillende rollen die het bedrijf in de maatschappij vervult. Wij hechten veel waarde aan een regelmatig contact met de verschillende stakeholdergroepen om kennis en ideeën uit te wisselen. De vorm waarin de dialoog wordt gevoerd, varieert per stakeholder.

GRI-indicator

4.14 4.15 4.16 4.17

Rol Attero

Stakeholdergroep

Contacten 2012

Toelichting/resultaat

Marktspeler

Klanten

Overleg met gemeentelijke klanten over Publiek Dienstverlener Attero.

Niet voldoende gemeenten hebben concreet aangegeven aandeelhouder van Publiek Dienstverlener Attero te worden.

Overleg Drentse gemeenten over duurzamere verwerking gft-afval (minder CO2-uitstoot) bij verlenging contracten.

Gevraagde CO2-garantie mogelijk door combinatie vergisten en nacomposteren. Contracten verlengd.

Bezoek Zuid-Limburgse Rd4-gemeenten aan Attero’s compostfabriek in Maastricht.

Vergroten kennis gemeenten over toepassingen compost in groenvoorziening.

Serie regionale minisymposia over relatie afvalverwerking, duurzaamheid en potenties gft voor mobiliteit en biobased economy.

Aandacht voor opties met gft en voor duurzame brandstoffen (waaronder groen gas van Attero) en lokale invulling beleid.

Deelname jubileumcongres Vereniging Nederlandse Gemeenten.

Aandacht voor propositie rijden op groen gas uit eigen afval.

Vertegenwoordiging diverse vakbeurzen in binnen- en buitenland.

Vergroten kennis beursbezoekers over Attero’s activiteiten.

Campagnes Brabant, Drenthe, Groningen en Limburg via advertenties en posters.

Vergroten bekendheid Attero en brede bewustwording duurzame afvalverwerking.

89

90


Rol Attero

Stakeholdergroep

Contacten 2012


Bedrijfsvoerder

Aandeelhouders

Zesmaal overleg Raad van Commissarissen en Directie Attero met Aandeelhouderscommissie.

Model Publiek Dienstverlener Attero vast onderwerp van overleg; in enkele vergaderingen hoofdthema. Gezamenlijke conclusie: bij onvoldoende gemeenten draagvlak voor dit model.

Partners/ toeleveranciers

Participatie in onderzoeksprojecten universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen.

Hogeschool Windesheim. Partnership op het gebied van kunststoftechnologie. TU Eindhoven. Postdoc voor onderzoek naar toepassingsmogelijkheden bodemassen. RU Groningen. Onderzoek ringleidingen voor restwarmte, met kennispartners Hanze Hogeschool Groningen, Kema, TNO en Technische Universiteit Twente. Onderzoeksbureau KNN, in samenwerking met Syncom en RU Groningen. BTX uit biomassa. ECN Petten. Thermische technologiescan. TU Delft. Technologiescan mechanische scheiding; ontwikkelen van Poly Hydroxy Alkanoaten, PHA; onderzoek naar monitoring performance vergisters. Marie Curie Innovatief Doctoraal Programma ENTER3. Onderdeel van Onderzoek en Innovatie programma Europese Commissie.

GRI-indicator

4.4

Wageningen UR Glastuinbouw. Ontwikkeling van duurzame groeisubstraten: veen- en kokosvervanger uit lokale en herbruikbare reststromen.


Rol Attero

Stakeholdergroep

Contacten 2012


Actieve bijdrage diverse brancheverenigingen: Vereniging Afvalbedrijven, Branche Vereniging Organische Reststoffen, Europees Composterings Netwerk, Nutriënten Platform, Biobased Economy, Vereniging van Groen Gas Producenten.

Biobased Business Accelerator. Vliegwiel en nationaal netwerk voor biobased business initiatieven in Nederland. Nutriënten Platform. Gericht op creëren van voorwaarden voor duurzamer nutriëntengebruik; verkenning naar recyclage van fosfaat uit afvalstromen. Businessinitiatieven in Nederland. Stichting KiEMT Kennis en innovatie in Energieen MilieuTechnologie. Bevordert innovaties en ‘new business’ voor energieen milieutechnologie. Vereniging van Groen Gas Producenten VGGP. Richt zich op kwaliteitsaspecten van groen gas. Energy Valley. Geeft met publieke en private partners invulling aan groeikansen noordelijke energieregio.

Werkgever

Medewerkers

Diverse workshops voor contractors, transporteurs en ontdoeners.

Bevorderen van de veiligheid op de Atterolocaties, onderlinge afstemming van procedures en werkwijzes.

Door social return geeft Attero concreet vorm en inhoud aan zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid om een positieve bijdrage te leveren aan economie, milieu en medewerkers.

Bevorderen instroom van jonge medewerkers door werkervaringsplekken boven vastgestelde formatie. Subsidiëren opleidingsplaatsen voor ROC AOT (algemene operationele techniek); daarnaast voldoende leermeesters, stageplaatsen en werkgarantie. Ondersteuning voor toetreders op de arbeidsmarkt via faciliteiten voor scholen.

GRI-indicator

4.13

Ruimte voor medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt bij activiteiten van ons bedrijf: terreinonderhoud, sorteren van afvalstromen, composteeractiviteiten.

91

92


Rol Attero

Bedrijfsburger

Stakeholdergroep

Omwonenden

Overheid

Contacten 2012


Twee series informatiebijeenkomsten door Directie voor personeel.

Informeren medewerkers over ontwikkelingen, waaronder Publiek Dienstverlener Attero.

Regelmatig overleg Directie met Ondernemingsraad (OR).

OR nauw betrokken bij ontwikkelingen, waaronder Publiek Dienstverlener Attero.

Oprichting centrale ideeënbuscommissie.

Stimuleren medewerkers in meedenken over verbeteren bedrijfsprestaties.

Kwartaaloverleg met vertegenwoordiging omwonenden VAR.

Informeren over actuele stand van zaken.

Twee bijeenkomsten voor omwonenden VAR.

Informeren omwonenden over uitbreidingsplannen.

Participatie initiatief Samen Drenthe Schoon.

Zwerfvuil in leefomgeving opgeruimd door inwoners Drenthe.

Informatiebijeenkomst over bouw biomassaenergiecentrale Odiliapeel en werkbezoek aan vergelijkbare installaties elders.

Uitleg over centrale, milieuaspecten, procedure rond vergunningen en inspraakmogelijkheden omwonenden.

Jaarlijks overleg met LTO Noord en agrarische bedrijven in omgeving Wijster over programma gewasmonitoring.

Informeren over resultaat metingen. Emissies afvalenergiecentrale hebben geen meetbare invloed op kwaliteit agrarische gewassen in omgeving.

Petitie keuzevrijheid gemeentelijke klanten voor kunststofscheiding.

Gemeenten kunnen nu zelf kiezen voor bronscheiding en/of nascheiding (onder voorwaarden). Vergoedingen op gelijk niveau.

Participatie Europa Kijkdagen.

Tonen hoe Europese subsidies worden besteed; presentatie activiteiten Attero op gebied van groen gas.

GRI-indicator

EC2 EC8 SO5


Rol Attero

Stakeholdergroep Maatschappelijke groeperingen

Contacten 2012


Excursies afvalenergiecentrales voor scholen en andere belangstellenden.

Vergroten kennis belangstellenden over duurzame afvalverwerking.

Overleg met diverse milieubewegingen en andere direct betrokken groeperingen over de ontwikkelingen op verschillende locaties van Attero.

Rekening houden met de belangen van maatschappelijke groeperingen. In diverse gevallen hebben we overeenstemming bereikt over de uit te voeren plannen.

Vragen of klachten Voor alle externe stakeholders geldt dat zij bij vragen of klachten contact kunnen opnemen met Attero. Op onze website staat aangegeven hoe een vraag of een klacht telefonisch of per mail kan worden doorgegeven. Bij klachten wordt de betreffende locatie van ons bedrijf direct ingelicht, zodat snel en adequaat kan worden gereageerd.

93

94


GRI prestatie-indicatoren Indicator

Omschrijving

Pagina/Toelichting

Strategie en analyse 1.1 1.2

Verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden

4 4, 21, 28, 32, 35, 59, 82

Organisatieprofiel 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10

Naam van de organisatie Voornaamste merken, producten en/of diensten Operationele structuur van de organisatie Locatie van het hoofdkantoor Landen waar de organisatie actief is Eigendomsstructuur en de rechtsvorm Afzetmarkten Omvang van de verslaggevende organisatie Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur of eigendom Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend

86 9, 32 78, 79 86 105 51 9, 32 9, 10 23, 35 31

Verslagparameters Verslagprofiel 3.1 3.2 3.3 3.4

Verslagperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft Datum van het meest recente verslag Verslaggevingscyclus Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan

86 cover 86 cover

Reikwijdte en afbakening van het verslag 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11

GRI-indicator

3.12

Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag Afbakening van het verslag Vermeld eventuele specifieke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening van het verslag Basis voor verslaggeving over samenwerkingsverbanden die de vergelijkbaarheid tussen verschillende verslagperioden aanzienlijk beïnvloeden De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen van eerder verstrekte informatie Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden die voor het verslag zijn toegepast

86 86 86 86 86, 87 86 86, 87

GRI-inhoudsopgave 3.12

Tabel waarin staat waar in het verslag de standaardonderdelen van de informatievoorziening te vinden zijn

94


Indicator

Omschrijving

Pagina/Toelichting

Assurance 3.13

Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken van externe assurance van het verslag

73, 88

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid Bestuursstructuur 4.1 4.2 4.3 4.4

4.5 4.6 4.7

4.8

4.9

4.10

De bestuursstructuur van de organisatie Geef aan of de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam eveneens een leidinggevende functie heeft Voor organisaties met een enkelvoudige bestuursstructuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam Een koppeling tussen vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, topmanagers en leidinggevenden en de prestaties van de organisatie Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van de strategie van de organisatie aangaande economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties Procedures van het hoogste bestuurslichaam voor het overzien van de inventarisatie en het beheer door de organisatie van economische, milieugerelateerde en sociale prestaties Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betreffende economische, milieugerelateerde en sociale prestaties

79 77 niet van toepassing 51, 79, 90

53, 70 18, 58 53

101, 102, 103

Maandelijkse management rapportages, kwartaalrapportages en jaarrapportages 53

Verplichtingen in verband met externe initiatieven 4.11 4.12 4.13

Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft Lidmaatschap van verenigingen en/of (inter)nationale belangenorganisaties

58, 83, 103 82, 87, 88, 102, 103 91

Overleg met belanghebbenden 4.14 4.15 4.16 4.17

Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken Benadering van het betrekken van belanghebbenden, waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebbenden De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd, onder meer via haar verslaggeving

89 89 89 86, 89

95

96


Indicator

Omschrijving

Pagina/Toelichting

Economische prestatie-indicatoren Economische prestaties EC1 EC2 EC3 EC4

Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverandering Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie Significante financiële steun van een overheid

10 21, 23, 29, 82, 83, 84, 92 Jaarrekening noot 20.1 Jaarrekening noot 3, 11

Marktaanwezigheid EC6 EC7

Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties Procedures voor lokale personeelswerving en aandeel van het topkader afkomstig uit de lokale gemeenschap op belangrijke bedrijfslocaties

niet gerapporteerd niet gerapporteerd

Indirecte economische effecten EC8

Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten die voornamelijk ten behoeve van het algemeen nut worden geboden

35, 82, 92

Milieu-prestatie-indicatoren Materialen EN1 EN2

Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume Percentage van de gebruikte materialen dat bestaat uit afval uit externe bronnen

11, 33 100%

Energie EN3 EN4

Direct energieverbruik door primaire energiebron Indirect energieverbruik door primaire bron

28 28

Water EN8

Totale wateronttrekking per bron

29

Biodiversiteit EN11

EN12

Locatie en oppervlakte van land dat eigendom is, gehuurd wordt, beheerd wordt in of grenst aan beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden

niet gerapporteerd

39

Luchtemissies, afvalwater en afvalstoffen EN16 EN17 EN19 EN20 EN21 EN22

Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht Emissie van ozonafbrekende stoffen naar gewicht NO, SO en andere significante luchtemissies naar type en gewicht Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode

11, 28 11, 28 niet gerapporteerd 38 29 36


Indicator

Omschrijving

Pagina/Toelichting

EN23

Totaal aantal en volume van significante lozingen

30

97

Producten en diensten EN26 EN27

Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten Percentage producten dat is verkocht en waarvan de verpakking is ingezameld, naar categorie

38 niet van toepassing

Naleving EN28

Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwet- en regelgeving.

37

Sociale prestatie-indicatoren Arbeidsomstandigheden en prestatie-indicatoren voor volwaardig werk Werkgelegenheid LA1 LA2

Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio

44, 45 44

Verhouding tussen werkgever en werknemer LA4 LA5

Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen

73,2% Attero hanteert op-zegtermijnen conform de cao Afval & Milieu, artikel 2.3b: De arbeidsovereenkomst eindigt bij opzegging door werkgever en werknemer met inachtneming van de wettelijke opzegtermijn, tenzij anders bepaald in de individuele arbeidsovereenkomst.

Gezondheid en veiligheid LA7 LA8

Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten.

11, 46 46

Opleiding en onderwijs LA10

Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie

Attero stuurt niet op uren, maar op budget. Het opleidingsbudget wordt toegelicht in dit verslag op pagina 82.

Diversiteit en kansen LA13

LA14

Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie

44, 77, 79

Het salaris bij Attero wordt bepaald op basis van functie en niet op basis van geslacht. Derhalve is er geen verschil tussen basissalarissen van mannen en vrouwen.

98


Indicator

Omschrijving

Pagina/Toelichting

Prestatie-indicatoren voor mensenrechten Investerings- en inkoopbeleid HR1

HR2

Percentage van en totaal aantal aanmerkelijke investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan de naleving van de mensenrechten is getoetst Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen

102, 103

29

Verbod op discriminatie HR4

Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen

Attero heeft een Klachtenregeling voor seksuele intimidatie, agressie, geweld en discriminatie. In 2012 zijn met betrekking tot deze regeling drie meldingen ontvangen. In alle gevallen is met de betrokkenen gesproken. Geen van de meldingen heeft geleid tot het indienen van een officiële klacht.

Vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen HR5

Activiteiten waarvan is vastgesteld dat daarbij een aanzienlijk risico zou kunnen gelden voor het recht op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen

geen

Kinderarbeid HR6

Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van kinderarbeid

geen

Gedwongen en verplichte arbeid HR7

Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van gedwongen of verplichte arbeid

geen

Maatschappelijke prestatie-indicatoren Gemeenschap SO1

Aard, reikwijdte en effectiviteit van alle programma’s en methoden die de effecten van de activiteiten op gemeenschappen bepalen en beheren, waaronder vestiging, activiteiten en vertrek

85

Corruptie SO2

Percentage van en totaal aantal bedrijfseenheden geanalyseerd op corruptiegerelateerde risico’s

SO3

Percentage van het personeel dat training in anticorruptiebeleid en -procedures van de organisatie heeft gevolgd

SO4

Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van corruptie

59 Corruptiegerelateerde risico’s zijn onderdeel van de risicoanalyse op strategisch niveau, welke bedrijfsbreed wordt uitgevoerd. Risk & Internal Control houdt periodiek op afdelingsniveau risicoworkshops en risicoinventarisatiegesprekken. 59


Indicator

Omschrijving

99

Pagina/Toelichting

Publiek beleid SO5

Standpunten betreffende publiek beleid en deelname aan de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen

92

Naleving SO8

Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten regelgeving

60

Prestatie-indicatoren voor productverantwoordelijkheid Gezondheid en veiligheid van consumenten PR1

Levensduurstadia waarin de gevolgen van producten en diensten voor gezondheid en veiligheid worden beoordeeld en het percentage van belangrijke producten dienstencategorieën die aan dergelijke procedures onderhevig zijn

De gezondheid en veiligheid van consumenten wordt door Attero gewaarborgd door diverse productcertificaten en -keurmerken

Etikettering van producten en diensten PR3

Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures en het percentage van belangrijke producten en diensten die onderhevig zijn aan dergelijke informatie-eisen

Voor alle producten van Attero geldt dat informatie-eisen op het gebied van kwaliteit en/of samenstelling worden gesteld.

Marketingcommunicatie PR6

Programma’s voor de naleving van wetten, standaarden en vrijwillige codes met betrekking tot marketingcommunicatie, waaronder reclame, promotie en sponsoring

niet gerapporteerd

Naleving PR9

Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet-naleven van weten regelgeving betreffende de levering en het gebruik van producten en diensten

60

100


Managementbenadering Attero streeft naar een continue verbetering van zijn dienstverlening en naar een evenwichtige beperking van de risico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid, milieu en kwaliteit. De basis voor het handelen zijn de kern waarden duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht. Deze zijn onder meer opgenomen in onze Beleidsverklaring. GRI-indicator categorie

Beleid Verantwoordelijkheid (pagina)

Doelen Monitoring (pagina)

Training en bewustwording

Economie (EC)

21-23 47-49 101

Algemeen directeur, directeur Finance & Control

49

Maandelijkse managementrapportages, kwartaal rapportages, jaarrekening

Medewerkers financiële afdelingen worden regelmatig getraind (extern). Bewustwording via status balanced score card (p. 53) in maandelijks personeelsblad

Milieu (EN)

28-30 101

Directeuren Operaties

28-30 81-85

Maandelijkse managementrapportages, kwartaal rapportages (milieu KPI’s), Jaarverslag (milieudata)

QHSE-beleid is onderdeel van introductie programma voor nieuwe medewerkers. Bewustwording via wekelijkse interne informatiebulletins, maandelijks personeelsblad

Arbeid (LA)

44-46 101

Directeur Human Resources

28-30 81-85

Maandelijkse managementrapportages, kwartaal rapportages (HR KPI’s), Jaarverslag (HR data)

Trainingen algemeen (p. 44-46), veiligheids trainingen (p. 46). Bewustwording via maandelijks personeelsblad, uitgebreid intranet voor personeel met arbeidsvoorwaarden

Mensenrechten (HR)

101 102

Algemeen directeur, directeur Finance & Control (inkoop), directeur Human Resources

29

Klachtenprocedure algemeen (onderdeel cao Afval & Milieu), jaarlijkse rapportage klachten regeling intimidatie op werkplek

Bewustwording via artikelen in maandelijks personeelsblad, uitgebreid intranet voor personeel met klachtenregelingen

Maatschappij (SO)

58 101

Directeuren Operaties, manager Juridische Zaken en Compliance

81-85 101

Halfjaarlijkse Rapportage Frauderegeling en Regeling Vermeende Misstanden

Voor training zie GRI-indicator SO3. Bewustwording via artikelen in maandelijks personeelsblad

Productverantwoordelijkheid (PR)

32-34

Directeur Commercie

28-30 81-85

Regelmatige product bemonstering, monitoring productkwaliteit is onderdeel van Attero Brede Certificering (p. 104)

Kernteams met leden uit productieen commerciële afdelingen voor beste product-totaaloplossing. Bewustwording via artikelen in maandelijks personeelsblad


101

Beleidsverklaring Attero richt zich op de productie van teruggewonnen grondstoffen en duurzame energie uit afval. Uitgangspunt hierbij is maximale waardecreatie voor alle stakeholders. Attero streeft naar een continue verbetering van zijn dienstverlening en naar een evenwichtige beperking van de risico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid, milieu en kwaliteit. Vier kernwaarden kenmerken onze werkwijze:

Duurzaam

Betrouwbaar

milieubewust, toekomstgericht, focus op hergebruik en duurzame energie.

betrouwbare partner, betrokken bij onze relaties, naam hooghouden naar zowel klanten als werknemer.

Wij: • tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. • bieden onze medewerkers ontwikkelingsmogelijkheden. • geven onze medewerkers op alle niveaus de bevoegdheden en middelen om hun werkzaamheden veilig, gezond, milieuverantwoord en optimaal uit te voeren. • ontwikkelen duurzame energieconcepten. • zorgen voor optimaal hergebruik. • zorgen voor het voorkomen van milieuvervuiling.

Wij: • handelen integer en respectvol en komen onze afspraken na. • voldoen op zijn minst aan weten regelgeving. • zorgen dat de doeltreffendheid van onze zorgsystemen continu wordt verbeterd. • zorgen voor een schone, veilige en gezonde werkomgeving. • stellen heldere en uniforme regels op onze locaties en zien toe op de naleving daarvan. • spreken elkaar aan op gedrag en leren van onze fouten. • stellen aan de relaties met wie wij samenwerken dezelfde eisen als die wij aan onszelf stellen. • doen er alles aan om onze goede naam hoog te houden.

Innovatief vernieuwend, deskundig en vooruitstrevend zonder de realiteit uit het oog te verliezen.

GRI-indicator

4.8

Wij: • zijn samen met onze relaties continu op zoek naar vernieuwende manieren om hun afval zo duurzaam en efficiënt mogelijk om te zetten in energie en/of nuttige producten. • zorgen met onze deskundigheid voor vernieuwende concepten. • zijn vooruitstrevend bij het beheersen van alle milieuaspecten en -effecten. • stimuleren al onze medewerkers om vernieuwende ideeën te ontwikkelen.

Klantgericht klanten hebben vertrouwen in ons als betrokken partner. Wij: • zorgen dat onze klanten altijd op ons kunnen rekenen. • luisteren naar onze klanten. • meten onze prestaties en communiceren open over de resultaten. • stellen ons op als betrokken partner.

102


Gedragscode leveranciers Duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht. Dat zijn de vier kernwaarden die Attero BV en de aan haar gelieerde vennootschappen (hierna ‘Attero’) de richting wijzen bij hun dagelijks handelen. Deze kernwaarden zijn onder meer opgenomen in de Beleidsverklaring van Attero.

De kernwaarde ‘duurzaam’ beperkt zich niet tot zorg en aandacht voor het milieu. Duurzame ontwikkeling steunt op drie pijlers: mens, milieu en meerwaarde. Attero streeft bij al zijn activiteiten naar een goede balans tussen deze drie pijlers. Eén van de punten uit de Beleidsverklaring is dat Attero aan de relaties met wie het bedrijf samenwerkt, dezelfde eisen stelt als die Attero aan zichzelf stelt. Attero wil uitsluitend zaken doen met leveranciers die maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hiervoor gelden de onderstaande uitgangspunten.

Mens • De leverancier respecteert de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties (www.udhr.org). • De leverancier respecteert de internationale arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, zoals deze zijn geformuleerd door de International

GRI-indicator

4.8 4.12 HR1

Labour Organisation (ILO) (www.ilo.org), waaronder standaarden over kinderarbeid, gedwongen arbeid, discriminatie, veiligheid en gezondheid op de werkplek en persoonlijke ontwikkeling. • De leverancier voldoet aan alle van toepassing zijnde (inter)nationale weten regelgeving over arbeid en arbeidsomstandigheden en leeft de op hem van toepassing zijnde CAO(’s) na.

Milieu • De leverancier voldoet aan alle van toepassing zijnde (inter)nationale milieuwet- en regelgeving. • De leverancier respecteert het milieu en streeft bij zijn activiteiten naar het minimaliseren van negatieve gevolgen voor het milieu. • De leverancier draagt de beginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen uit naar zijn opdrachtnemers.

Meerwaarde • De leverancier hanteert een dusdanige bedrijfsvoering dat de continuïteit van zijn bedrijf gewaarborgd blijft. • De leverancier houdt zich aan alle van toepassing zijnde (inter)nationale weten regelgeving, onder meer op het gebied van mededinging. • De leverancier handelt ethisch en is integer en transparant in zijn bedrijfsvoering.

Door ondertekening van deze gedragscode geeft de leverancier aan de beginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen te onderschrijven en aan bovengenoemde uitgangspunten te voldoen. Deze gedragscode maakt onlosmakelijk deel uit van de overeenkomsten tussen de leverancier en Attero.


103

Ketenverantwoordelijkheid Als afvalverwerkingsbedrijf neemt Attero zijn verantwoordelijkheid in de keten voor een deugdelijke acceptatie en verwerking van afval en voor de afzet van energie, grondstoffen en reststoffen uit de afvalverwerking. Wij doen dat op grond van de volgende argumenten.

Wij willen • een integere bedrijfsvoering; • handelen conform onze kernwaarden ‘betrouwbaar’ en ‘duurzaam’; • hierover verantwoording afleggen aan alle stakeholders; • de continuïteit van de bedrijfsvoering borgen; • financiële en juridische risico’s beperken; • de waarde die in afval zit optimaliseren; • compliance risico’s beheersen; • voldoen aan externe weten regelgeving; • voldoen aan interne richtlijnen en procedures; • imagoschade voorkomen. De verantwoorde acceptatie en verwerking van afvalstromen en de afzet van producten uit de verwerking worden onder andere geborgd met het Atterobrede managementsysteem (ISO 9001, ISO 14001 en OHSAS 18001). Daarnaast is er een strakke interne controle op de naleving van weten regelgeving.

Attero heeft met het oog hierop een reeks voorzorgsmaatregelen genomen en interne instructies vastgesteld*. Deze betreffen • de import en export van afval; • de acquisitie van organische reststromen voor vergisting; • de afzet van grondstoffen, compost en biomassa; • de afzet van metalen; • de afzet van kunststoffen; • de afzet van IBC-bouwstoffen (bodemas); en • de afzet van reststoffen. Zo doen wij voor import en export van afval alleen zaken met landen die zowel de richtlijnen van EVOA als IMPEL hanteren. IMPEL is het platform binnen Europa om de afvalwetgeving te kunnen handhaven. Dat zelfde principe geldt voor de verkoop van metalen en kunststoffen. Attero exporteert derhalve geen metalen of kunststoffen buiten Europa. Wij brengen bovendien altijd het risicoprofiel van ontdoeners en ontvangers in kaart.

Bij de acquisitie van organische reststromen werken wij conform de NTA8003-methode. Er worden geen gewassen vergist die nog een functie voor voeding zouden kunnen hebben. Wij voeren regelmatig analyses uit, zodat compost als keurcompost kan worden afgezet en afnemers van biomassa weten wat de samenstelling ervan is. Voor de afzet van onder andere compost, metalen, bodemas en kunststoffen beschikt Attero over diverse productcertificaten. Onze accountmanagers houden zicht op de toepassing van onze producten. Wij waarborgen de kennis van weten regelgeving van onze medewerkers en maken zo nodig gebruik van de expertise van derden. Wij werken voorts samen met universiteiten en hogescholen in onderzoeken naar verbetering van resultaten van terugwinning en (her)gebruik van grondstoffen uit afval.

GRI-indicator

4.8 4.11 4.12 HR1 * De hier genoemde maatregelen zijn voorbeelden en beschrijven de wijze waarop Attero zijn verantwoordelijkheid invult. De volledige set maatregelen en interne instructies is vastgesteld door het Attero Management Team.

104


Certificeringen Alle locaties van Attero zijn sinds 3 juli 2012 gecertificeerd voor kwaliteit (ISO 9001), milieu (ISO 14001) en arbo/veiligheid (OHSAS 18001). Attero is tevens gecertificeerd volgens NTA 8080 voor productie en afzet van groen gas. VAR Engineering is gecertificeerd voor kwaliteit (ISO 9001).

De locaties Wijster en Groningen zijn gecertificeerd voor de Certificeringsrichtlijn verpakkingsafval. De locatie Wilp is gecertificeerd voor milieu (ISO 14001), voor de CO2-Prestatieladder niveau 3 en voor Compliance Competence niveau 3. Daarnaast beschikken diverse locaties over de volgende productcertificaten:

Locatie Wijster AVI-bodemas (BRL 2307), gft-compost, verontreinigde grond en baggerspecie (BRL 7500 / 7510) Compostfabrieken locaties Maastricht, Venlo, Deurne en Moerdijk gft-compost Locatie Moerdijk - afvalenergiecentrale AVI-bodemas (BRL 2307)

Locatie Tilburg groencompost, metalen (MRF-keurmerk) Locatie Wilp gft-compost, verontreinigde grond en baggerspecie (BRL 7500/7510), recyclinggranulaat voor vaste breekinstallatie en mobiele breker (BRL 2506), beheer en kwalificatie van grond en grondstromen (BRL 9335/9335-1) Locatie Spijk duurzame brandstoffen


Overzicht locaties (situatie per eind 2012) Afvalenergiecentrales en vergistinginstallaties Locatie Moerdijk afvalenergiecentrale Locatie Wijster afvalenergiecentrale; scheiding- en vergistinginstallatie Locatie Groningen scheiding- en vergistinginstallatie Gft- en groencompostering Locatie Deurne gft-compostering Locatie Maastricht gft-compostering Locatie Moerdijk gft-compostering Locatie Venlo gft-compostering met vergistinginstallatie Locatie Wilp gft-compostering met vergistinginstallatie en groencompostering Locatie Wijster gft-compostering en groencompostering Locatie Tilburg groencompostering Locatie Born tijdelijk buiten gebruik Recycling Locatie Spijk sorteerbedrijf kunststoffen Locatie Wilp recyclingbedrijf en grondreiniging Locatie Groningen kunststofnascheiding Locatie Wijster kunststofnascheiding Locatie Landgraaf puinrecycling en grondreiniging Locatie Montfort puinrecycling en grondreiniging Locatie Tilburg puinrecycling en grondreiniging VAR|Frankenhuis textielrecycling

GRI-indicator

2.5

Overslagstations en terminals (laad- en losstations) Eindhoven (Acht) terminal Tilburg (Loven) terminal Locatie Bergen op Zoom overslag/treinterminal Locatie Kerkrade overslag/treinterminal Locatie Maastricht overslag/treinterminal Locatie Breda overslag Locatie Moerdijk overslag Locatie Montfort overslag Locatie Tilburg overslag Locatie Venlo overslag Locatie Wilp overslag

Stortplaatsen Locatie Landgraaf Locatie Tilburg Locatie Wijster Locatie Wilp Locatie Bergen op Zoom Locatie Haps Locatie Montfort Locatie Lochem Locatie Nuenen Locatie Schinnen Locatie Tegelen Locatie Uden Locatie Weert Locatie Zevenbergen

operationele stortplaats operationele stortplaats operationele stortplaats operationele stortplaats stortplaats selectief open stortplaats selectief open stortplaats selectief open gesloten stortplaats gesloten stortplaats gesloten stortplaats gesloten stortplaats gesloten stortplaats gesloten stortplaats gesloten stortplaats

Kantoren Locatie Arnhem Locatie Buggenum Locatie Mierlo Locatie Moerdijk Locatie Tilburg Locatie Wijster Locatie Wilp

kantoor kantoor kantoor kantoor kantoor kantoor kantoor

105

106


Verwerkingslocaties Groningen

Wijster

Wilp

Moerdijk

Bergen op Zoom

Breda

Tilburg Deurne Venlo

Montfort

Deponie Verwerking brandbaar afval Verwerking organisch afval Sorteren Overslag

Landgraaf Maastricht

Kerkrade

Colofon Contact en informatie Uitgave Attero www.attero.nl

Attero staat open voor vragen, opmerkingen en suggesties met betrekking tot de inhoud van dit verslag. Hiervoor, alsmede voor verzoeken om additionele informatie, kunt u contact opnemen met:

Redactie & Coördinatie Team Jaarverslag Attero: Erik Knopert, Riny Kok, Arno Luisman, Jeffrey Middel, Frans Smulders en Edwin Versluis

Riny Kok Manager Communicatie Postbus 4114 6080 AC HAELEN T (088) 550 22 76 E [email protected]

Tekstbijdragen Ron van Berkel (Bex*communicatie) Ilona Leussink Thema-interviews Pieter van den Brand Concept & Vormgeving Phasis Communication Works Fotografie Paulien de Gaaij Arjan Oldenkamp

Referentiedocumenten

GRI-indicator

3.4

GRI-indicator

Voor toelichting: zie pagina 94

3.2

• Attero Jaarverslag en jaarrekening 2011, 19 maart 2012 • The Greenhouse Gas Protocol – A Corporate Accounting and Reporting Standard (Revised Edition). WBCSD en WRI, maart 2004 • NEN-ISO 14064-1 – Greenhouse gases part 1 Specification with guidance at the organization level for quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals. ISO, 2006 • GRI G3 richtlijnen voor duurzaamheidverslaggeving, versie 3.0, oktober 2006 (www.globalreporting.org)

www.attero.nl

Jaarverslag 2012

Duurzame

samenwerking

Attero Jaarverslag 2012

10,2 mln m3 productie groen gas 3,4 mln ton afval verwerkt 1.165 GWh elektriciteitsproductie

Jaarverslag Duurzame. samenwerking. 10,2 mln m 3 productie groen gas 3,4 mln ton afval verwerkt GWh elektriciteitsproductie

Recommend Documents