JAARVERSLAG Afdeling Oogheelkunde

JAARVERSLAG 2013

Afdeling Oogheelkunde

Universitair Medisch Centrum Groningen Rijksuniversiteit Groningen

Inhoudsopgave pagina Voorwoord

2

Patiëntenzorg en bedrijfsvoering Inleiding Productie Financiën Investeringen Kwaliteit & veiligheid ICT Hanzekliniek Regiobeleid Heidag

4 4 4 5 6 6 12 13 13 14

Onderzoek Inleiding Oratie Dissertatie Promotiecommissies Peer reviewed publicaties Overige publicaties Posters Boekbijdragen Afstudeerscripties Voordrachten Lopende onderzoeken

15 15 16 16 16 16 18 18 18 18 19 22

Curriculum G2010 Overig studenten onderwijs Postacademisch onderwijs Overige onderwijsactiviteiten Scholing huisartsen Stages

28 28 30 31 31 32 32

Onderwijs

Specialisten opleiding

33

Bestuurlijke activiteiten

34

Medewerkers Collegiaal Management Team Personeel in dienst/uit dienst

36 36 36

Bijlage: A3 Kwaliteitsplan Oogheelkunde

40

1

Voorwoord De afdeling Oogheelkunde nam het afgelopen jaar met het zorgpad cataract deel aan het ISO-certificeringtraject van het UMCG. In de audit werden onze efficiënte bedrijfsvoering en de flexibele organisatie als sterke punten benoemd. We konden aantonen dat de afdeling een efficiënt werkend bedrijf is, waar kwaliteit en patiëntveiligheid hoog in het vaandel staan. De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de oogheelkundige zorg beperkt zich niet tot het UMCG. De afdeling streeft naar kwalitatief hoogwaardige oogheelkundige zorg in de hele noordelijke regio. Om dit te verwezenlijken werd een groot beroep op onze oogartsen gedaan. De alsmaar toenemende vraag naar oogheelkundige zorg stelde hoge eisen aan de creativiteit en inzet van de medewerkers. Dit jaar werd veel tijd en energie gestoken in het verplaatsen van operatieve verrichtingen vanuit het UMCG naar de Hanzekliniek. Een ingewikkeld logistiek proces, dat nodig is voor een doelmatig gebruik van operatiekamerfaciliteiten. Prof.dr. Nomdo Jansonius sprak op 5 maart 2013, in een overvolle aula in het Academiegebouw van de RUG, zijn inaugurele rede uit ter gelegenheid van de openbare aanvaarding van het ambt van hoogleraar in de oogheelkunde, in het bijzonder op het gebied van glaucoom. De titel van zijn oratie was: “Oog voor de blinde vlek”. Op 25 februari 2013 promoveerde Koen Haak. Zijn innovatieve onderzoek werd beloond met de BCN-dissertatieprijs. Het onderzoek van dr. Jelle Vehof, AIOS Oogheelkunde, werd door het UMCG gehonoreerd met het Mandema stipendium, dat bedoeld is om het wetenschappelijk onderzoek van jonge gepromoveerde AIOS te stimuleren. Stijn Genders werd op 1 november geregistreerd tot oogarts. In mei behaalde hij het EBO-examen in Parijs. In 2013 namen we afscheid van de oogartsen drs. Anne Cees Houtman en dr. Peter Hardus. Peter Hardus heeft met tomeloze inzet gewerkt in de UMCG-oogartsenpraktijk in het Scheperziekenhuis in Emmen. Hij heeft het vertrouwen van de huisartsen in de regio Emmen gewonnen en de praktijk tot bloei kunnen brengen. Wim Berghuis verliet na 36 jaar het UMCG. Hij was 26 jaar stafmedewerker bij de afdeling Oogheelkunde, waar hij de rechterhand was van het Collegiaal Management Team. Hij was onder andere zeer betrokken bij het inkoopbeleid en bij diverse bouwactiviteiten. Ook José Eisses verliet het UMCG. José kwam in 1990, als eerste TOA van de afdeling, in dienst van de Oogheelkunde. Ze zette zich 23 jaar lang met grote zorg en toewijding in. Onder haar leiding breidde de TOA-groep zich fors uit en werd taakherschikking in de oogheelkunde een niet meer weg te denken fenomeen.

2

Tot slot een persoonlijke noot. Bij het verschijnen van dit jaarverslag is prof.dr. Nomdo Jansonius alweer drie maanden hoofd van de afdeling. Ik heb op 1 juni 2014 de leiding aan hem overgedragen. Met veel plezier kijk ik terug op de afgelopen vijftien jaar, waarin ik als afdelingshoofd en opleider mocht samenwerken met heel betrokken en gemotiveerde medewerkers.

Ik wens de afdeling veel voorspoed en geluk.

Prof.dr. J.M.M. Hooymans.

augustus 2014.

.

3

Patiëntenzorg en bedrijfsvoering Inleiding In lijn met het beleidsplan 2011 – 2015 en de portfoliokeuze kreeg het ingezette beleid verdere vorm. Het afgesproken productieniveau werd zowel voor het aantal poliklinische consulten als voor het aantal verrichtingen gerealiseerd. Doel van alle activiteiten is de kwaliteit en de patiëntveiligheid te verbeteren. Het kader is een financieel gezonde afdeling. Subspecialistische ingrepen zijn al jarenlang grotendeels geconcentreerd in de UMC`s. Subspecialistische oogheelkundige zorg impliceert 24 uur per dag 365 dagen per jaar beschikbaar zijn. Dit vraagt veel inzet van een nu al jaren (te) krappe oogartsformatie. Het betekent ook een continue beschikbaarheid van operatiekamerfaciliteiten. In tijden van schaarste geeft dit regelmatig logistieke problemen. Voor subspecialisatie bestaan fellowships. De afdeling Oogheelkunde reserveert budget voor de salariëring van fellows. Landelijk zijn wij hierop een positieve uitzondering. Om een goed beeld van de kwaliteit van verrichte chirurgie en bijbehorende resultaten en complicaties te verkrijgen is registratie noodzakelijk. Naast de landelijke cataractregistratie zijn meerdere NOG-databases in ontwikkeling. Het bespreken van de geregistreerde resultaten zal een onderdeel van de NOG-kwaliteitsvisitatie worden.

Productie Dagbehandeling 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2814

4117

5180

7317

8201

9374

9174

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

voorsegment

1414

1517

1660

1849

2098

2166

1575

achtersegment

1111

1159

1187

1246

1299

1383

1482

188

241

184

182

233

247

232

diversen

1579

2030

3158

4869

5751

6640

7151

Totalen

4292

4947

6189

8146

9381

10436

10440

verrichtingen

Operatieve verrichtingen

strabismus/traanwegen

4

Polikliniek 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

8719

9164

9459

9681

10743

10649

10100

eerste adm. consult (EAC)

15158

16709

17537

18282

19364

19985

19491

pk-vervolgconsult

33757

36919

39623

40466

44008

44409

44773

2.23

2.21

2.26

2.21

2.27

2.22

2.30

42476

46082

49082

50147

54751

55058

54873

herhalingsfactor

4.9

5.0

5.2

5.2

5.1

5.2

5.4

laserbehandelingen

670

625

843

939

1098

1068

1101

3714

3104

4162

4411

4588

5020

5072

175

144

183

142

147

132

111

perimetrie

2401

2179

2977

3157

3295

3138

3313

echografie

1383

1701

2007

2092

2379

2293

2344

low vision

234

221

266

246

189

213

197

contactlenzen med. indicatie

134

137

124

124

120

74

1

orthoptie

2889

2964

3182

3278

3503

3515

3546

OCT

5054

6321

8619

10768

11589

12274

12779

PDT

71

19

20

20

44

43

18

eerste pk-bezoek

pk-vervolgconsulten per EAC pk-consulten totaal

fotografie electrofysiologie

Kliniek 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

opnames

350

379

481

387

368

340

428

verpleegdagen

857

943

1148

1086

840

640

891

gem. verpleegduur (dagen)

2.4

2.5

2.4

2.8

2.3

1.9

2.1

Financiën Resultaat Het resultaat van het jaar 2013 komt iets minder gunstig uit dan dat van het jaar 2012. Het verschil ten opzichte van 2012 wordt bepaald door de ontwikkeling van kosten, opbrengsten, kader en productie. Kader en productie Het kader van 2013 komt, mede door de indexering van 2013, bijna €100K hoger uit dan het kader van 2012. Hierbij is al rekening gehouden met een negatieve correctie op het kader 2013 van ongeveer €160K omdat de productie iets onder het afgesproken niveau is gebleven.

5

Kosten De kosten komen in 2013 meer dan €600K hoger uit dan in 2012. Dit wordt voor bijna de helft veroorzaakt door gestegen materiaalkosten en afschrijvingslasten; denk aan de medische hulpmiddelen. Voor de rest zijn de personeelskosten met ongeveer €125K toegenomen; vooral als gevolg van gestegen werkgeverslasten (ziektekostenpremies en pensioenpremies). De verloonde fte’s zijn niet/nauwelijks gemuteerd. Tot slot is er een stijging van de interne doorbelastingen met ongeveer €180K. Dit betreft vooral de doorbelasting vanuit de faciliteit Hanzekliniek van een kleine €130K. Opbrengsten De opbrengsten zijn bijna €400K hoger uitgekomen dan in 2012. Voor de helft wordt dit veroorzaakt door het vervolg van anti-VEGF trials die hun zwaartepunt hebben in 2013 (2012 was opstart). Daarnaast is er bijna €150K meer aan opbrengsten uit de UMCG-oogartsenpraktijk in Emmen en ongeveer €50K meer opbrengsten uit het Opleidingsfonds (meer AIOS). Met de resultaten van beide jaren heeft de afdeling Oogheelkunde ultimo 2013 een budgetreserve boven de norm die de Raad van Bestuur aanhoudt (dat is 5% van het jaarlijkse kader).

Investeringen In 2013 heeft de afdeling Oogheelkunde de volgende apparatuur aangeschaft: 2 ex 1 ex 1 ex 3 ex 2 ex 2 ex 2 ex 1 ex 1 ex 1 ex

OCT HS 100 Canon vitrectomie apparatuur (EVA) Phaco apparaat Infinity Erbe Diathermie apparatuur Crystar 150 Möller Eibos 2 behandel- en onderzoekstoel Multiline met accu televisie kleur Nec Topcon WZ 200 Advan Fotocoagulator laser Laser Starsys

Kwaliteit & veiligheid Missie: Kwaliteit en klanttevredenheid hebben voor ons de hoogste prioriteit. De medewerker zien wij als belangrijkste instrument om dit doel te realiseren. Als we spreken over kwaliteit en veiligheid bedoelen we dat wij excellent werk verrichten binnen onze kerntaken, dat de thema`s kwaliteitmanagement systeem, risicomanagement, zorg calamiteiten, medicatie veiligheid, volledig en helder geïntegreerd zijn in de dagelijkse bedrijfsvoering en dat we een omgeving creëren waarin de medewerkers veilig kunnen werken. De Raad van Bestuur van het UMCG heeft besloten dat de kwaliteit en veiligheid zichtbaar op orde moeten zijn en heeft zich als doel gesteld het ziekenhuis in haar 6

geheel, eind 2014, ISO te certificeren. Alle medische afdelingen dienen voor dit doel minimaal een zorgpad te certificeren. De afdeling Oogheelkunde besloot in 2013 voor dit doel het zorgpad cataract in kaart te brengen door audits en het uitvoeren van een prospectieve risico inventarisatie (PRI), waarin door een multidisciplinair team risico’s in een proces geïdentificeerd en geprioriteerd werden. De operatieve verrichting cataract wordt uitgevoerd op het OC, het ODBC en de Hanzekliniek, is planbaar en de zorgketen is duidelijk. Veel van wat we bij dit zorgpad leren kunnen we ook gebruiken voor andere zorgpaden, was de veronderstelling. En dit blijkt een juiste aanname. Om het een en ander afdelingsbreed te ondersteunen is er in 2013 een werkgroep Kwaliteit opgericht, die bestaat uit de verpleegkundige coördinatoren (Akke Jansma, Wilma Dijkema, Ruben Wieringa), paramedische coördinator (Janneke Bus), oogarts (drs. Gina Postma) en de manager bedrijfsvoering en zorg (Joke van Enk) en verpleegkundig kwaliteitsfunctionaris (Loek Tjio). Het implementeren van verbetervoorstellen verloopt in opdracht van het collegiaal managementteam. De link naar de medische staf en visa versa is drs. Gina Postma, de links naar de andere teams van de afdeling zijn de coördinatoren. De werkgroep heeft zichzelf de opdracht gegeven te werken aan echte kwaliteitsverbetering die werkelijk onze zorg verbeteren en niet te werken aan de uitvoering van wat ons opgelegd wordt. Om inspiratie op te doen volgden we een workshop van Intenza. De thema`s waar we mee de afdeling op gingen zijn: Benut de groene golf; Wees de haas; Begin met quick wins. Buiten dat het een heel zinvolle workshop was bereikten we wat de werkgroepleden voor ogen hadden: met elkaar werken, met heel veel energie, aan een verbetering van onze afdeling. Onderdeel van een audit is een PRI (prospectieve risicoanalyse). Deze werd in mei 2013 uitgevoerd met hieronder een aantal uitkomsten: - Surpass- en time-out documenten en checklists bevatten per discipline teveel niet relevante informatie hetgeen routinematig afvinken tot gevolg heeft waardoor essentiële punten kunnen worden gemist. Hierop is het overleg met de surpass verantwoordelijken door Oogheelkunde geïntensiveerd, om te komen tot aanpassingen zodat er een voor Oogheelkunde werkbaar format ontstaat. -

Er was een drempel om DIM-meldingen te doen. Bij de analyse van de DIMmeldingen werd teveel gedacht aan ad hoc oplossingen. Er was geen afdelingsbrede leer- en verbetercyclus waardoor mogelijk ongewenste of onbedoelde gebeurtenissen zich konden herhalen. De werkgroep heeft naar aanleiding hiervan DIM in relatie tot het cataract zorgtraject breder onder de aandacht gebracht, wat resulteerde in een stijging van meldingen en een verbeterde inhoud van de meldingen. In de diverse werkoverleggen werd hier aandacht aan besteed.

-

Op 6 en 7 juni zijn de diverse disciplines geïnterviewd door de DNV ( Det Norske Veritas) over de vele aspecten/regelingen ten aanzien van het cataract zorgtraject.

7

Sterke punten vindt men de korte lijnen, efficiënte bedrijfsvoering en flexibele organisatie. Helaas leidt dat soms tot ad hoc besluiten met soms slechte documentatie.

-

Daarnaast zijn er verbeterpunten: het A3 Kwaliteitsplan Oogheelkunde werd verbeterd (zie bijlage). het postoperatieve pijnbeleid werd herzien in een nieuw protocol en werd geïmplementeerd.

Om de voorgenoemde aspecten onder de aandacht te brengen van alle medewerkers werd er in oktober 2013 een refereeravond voor de hele afdeling georganiseerd met als thema het cataract zorgtraject. De belangstelling was groot en de ervaring positief; voor herhaling vatbaar dus. 8 november is er een check van de audit commissie geweest om te zien hoe ver het met de verbetering van onze aandachtspunten stond. Conclusie: wij verbeteren langzaam maar zeker. En zoals elk verbeterpad nooit klaar is blijven wij doorgaan met inspanningen van een ieder om onze organisatie te blijven verbeteren.

Managementinformatie Klachtenfunctionaris Jaar: 2013

8

Aantallen afgehandelde klachten

9

DIM In maart 2013 is er een bijeenkomst geweest in het kader van certificering zorgpad cataract. Hier zijn de medewerkers gestimuleerd om DIM-meldingen te doen. Het resultaat is in het overzicht zichtbaar. De DIM-commissie Oogheelkunde heeft een nieuwe samenstelling gekregen: mw. W.H. Dijkema, coördinator verpleging polikliniek heeft het voorzitterschap overgenomen van mw. J. van Enk, manager zorg en bedrijfsvoering. De commissie bestaat nu uit een oogarts, coördinator verpleging, coördinator polikliniek, coördinator paramedici, coördinator medische administratie en coördinator dagbehandeling. Iedere coördinator heeft een medewerker die ook DIMmeldingen uitzoekt en zitting heeft in de commissie. Er zijn inmiddels 3 medewerkers naar de nieuwe DIM-cursus geweest; de rest zal volgen. Er zijn meerdere presentaties gehouden voor alle medewerkers over het belang van de DIM. Het DIM-overleg vindt 4 x per jaar plaats; hierbij zijn behalve de DIM-commissie . ook de coördinatoren aanwezig. Alle coördinatoren en de oogarts zitten in het kwaliteitsoverleg die 25 keer per jaar plaatsvindt. Vier keer per jaar vervalt het kwaliteitsoverleg en is er een DIM-vergadering. Vanuit de DIM-commissie kunnen verbetervoorstellen worden ingebracht die naar het Collegiaal Management Team gaan en vervolgens door de werkgroep kwaliteit verder uitgewerkt en geïmplementeerd wordt. Eén keer per twee weken heeft de voorzitter, de secretaresse en de oogarts overleg over de binnengekomen meldingen. Bij meldingen die hoge prioriteit hebben worden door de direct leidinggevende en het Collegiaal Management Team direct actie ondernomen.

Aantal meldingen per maand:

10

Aantal meldingen/maand/per functie: Jaar  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013  2013 

Maand  1  2  3  4  4  4  5  5  5  5  6  7  7  7  7  7  8  9  9  10  10  10  11  11  11  12  12  12 

Functie Melder  Verpleegkundige  Verpleegkundige  Verpleegkundige  Arts  Overig, namelijk: vul hier onder in *  Verpleegkundige  Arts  Overig, namelijk: vul hier onder in *  Verpleegk. regie  Verpleegkundige  Verpleegkundige  Overig, namelijk: vul hier onder in *  Planner  Verpleegk. regie  Verpleegkundige  Voedingsassistent  Verpleegkundige  Verpleegkundige  Zorgadministratie  Arts  Overig, namelijk: vul hier onder in *  Verpleegkundige  Arts  Overig, namelijk: vul hier onder in *  Verpleegkundige  Arts  Verpleegkundige  Verzorgende  11

Aantal  2  1  2  6  2  9  6  1  1  15  10  2  1  1  9  1  7  2  1  2  2  1  3  2  4  1  7  1 

ICT Ontwikkelingen in de ICT ICT is een voor de afdeling onmisbaar middel maar voorop staat dat ICT geen doel op zich is, echter een middel om het werk efficiënter en mogelijk hierdoor kostenbesparend met verhoging van de kwaliteit te kunnen uitvoeren. De afdeling heeft een grote variëteit aan ICT-opstellingen en deze moeten structureel goed beheerd worden. Hiervoor is samenwerking tussen medewerkers in de patiëntenzorg, onderzoekers en medewerkers in het onderwijs en ICT (van de afdeling, van de sector en van ‘’centraal’ een must. Hiervoor heeft de afdeling werkgroepen gevormd. ICT optimalisering ‘ICT kosten vermenigvuldigen zich’. Een van de taken is het overzicht van middelen beter in kaart te brengen en kosten hiervan inzichtelijk maken. Dit is mogelijk gemaakt door het aanvraagproces voor nieuwe apparatuur en aanwezige assortiment in kaart te brengen waardoor het verwachtingspatroon van het verbruik en levensduur beter afgestemd kan worden op de begroting. Digitalisering Met de wens om digitalisering verder door te voeren zijn er 3 werkgroepen bezig met verbeteringen. Dit zijn:  EPD werkgroep (J. van Enk, R. Müskens, R. Wieringa, L. Mooibroek)  Website werkgroep (J. van Enk, R. Müskens, R. Wieringa, E. van der Valk, D. Jannenga, G. Hooisma, L. Olie, L. Mooibroek)  Presentatie werkgroep (C. Asjes, K. Westra, L. Mooibroek) EPD werkgroep heeft zich bezig gehouden met de volgende items: 1. Digitaal dossier, oa met de digitale presentatie van beelden 2. Mogelijkheden overstappen naar Clinical Assistant 3. Stappen genomen om papieren dossiers overbodig te maken 4. WOM introductie pilot nieuwe werkplek Websitewerkgroep heeft zich bezig gehouden met de volgende items: 1. Generieke informatievoorziening afdeling 2. Protocollen en richtlijnen 3. Externe communicatie via intern en internet website Presentatiewerkgroep heeft zich bezig gehouden met de volgende items: 1. Opzetten van communicatie op de schermen 2. Contact met patiëntenverenigingen 3. Inspelen op invloeden van media op de samenleving

12

Hanzekliniek De Hanzekliniek genereerde tot 1 juli 2013 als geheel onvoldoende rendement. Daarom is besloten, door de Raad van Bestuur, dat de Hanzekliniek zoveel mogelijk een faciliteit wordt onder het UMCG. Op deze wijze kwamen de plannen van de afdeling Oogheelkunde, gemaakt in 2012, om meer gebruik te gaan maken van de doelmatigheid van de Hanzekliniek en de plannen van de Raad van Bestuur bij elkaar. De Hanzekliniek werd een 3e operatiefaciliteit voor het UMCG, naast de faciliteiten OC en ODBC met een beheerstructuur onder de Raad van Bestuur. Omdat sector B de grootgebruiker is, werd de faciliteit Hanzekliniek per 1 juli 2013 door de Raad van Bestuur onder verantwoordelijkheid gebracht van de directeur van sector B. Als manager werd Joke van Enk aangesteld, die de opdracht kreeg de capaciteit van de faciliteit optimaal te gaan gebruiken en samen met de medische coördinator, drs. Robert Jan Wijdh, leiding te geven aan het Hanzekliniek-team. De afdeling Oogheelkunde en de afdeling Orthopedie hebben vanaf 1 juli 2013 er voor gezorgd dat de operatiecapaciteit efficiënt gebruikt werd. Dit is gerealiseerd met een uitbreiding van fte`s in het oogheelkundig dagbehandelingsteam, met de inzet van dagbehandelingsverpleegkundigen en met een enorme inzet van de Hanzekliniek medewerkers. De UMCG-zorgadministratie in de Hanzekliniek werd geïmplementeerd door de coördinator van de Hanzekliniek en een medewerkster MZA Oogheelkunde. De 2e OK werd geschikt gemaakt voor de Oogheelkunde in de volle breedte. Alle daarvoor benodigde apparatuur en materialen werden op kostenplaats van Oogheelkunde aangeschaft onder verantwoordelijkheid van de manager Oogheelkunde/Hanzekliniek. Binnen een half jaar werd gerealiseerd dat alle operatieprogramma`s, die onder locale verdoving uitgevoerd worden, in de Hanzekliniek plaatsvinden.

Regiobeleid In het Beleidsplan 2011-2015 beschreven het Collegiaal Management en de oogartsen het doel van de samenwerking in de regio. Centraal staat het behouden van een complete en hoogwaardige oogheelkundige zorg in het noorden. De intercollegiale contacten met de oogartsen in het noorden zijn kort en werken uitstekend. Voor oogheelkunde gecertificeerde huisartsen zorgen voor adequate verwijzingen. In het Scheperziekenhuis in Emmen functioneert een UMCG-tweedelijns oogartspraktijk. De praktijk levert oogheelkundige zorg dicht bij de patiënt. De in het UMCG geopereerde patiënt kan in Emmen gecontroleerd worden. De oogarts in Emmen neemt virtueel deel aan angiografie besprekingen in het UMCG. Dit bespaart de patiënt een reis naar Groningen. In 2013 ging dr. Peter Hardus,oogarts met pensioen en aanvaardde drs. Anne Cees Houtman, oogarts, een positie elders. Beide leverden een grote bijdrage aan de praktijk in Emmen. Dankzij onder andere de inzet van de oogartsen dr. Steven Koopmans en drs. Bert van der Pol en vele anderen lukte het de praktijk in Emmen voort te zetten. Dit tot grote opluchting van het zeer gemotiveerde ondersteunende personeel. In 2013 werd bij de RGS voor de praktijk in Emmen erkenning voor de specialistenopleiding aangevraagd. De afdeling volgt het UMCG in de participatie in de OZG.

13

Heidag Op 20 november 2013 bespraken het bestuur van de afdeling en de oogheelkundige staf de begroting voor 2014 en het strategisch plan voor de komende jaren. Het was alweer de vijftiende keer dat deze zogenaamde heidag plaatsvond. De eerste maal was in 1998. In de bijeenkomst zijn het bespreken van de behaalde resultaten van het afgelopen jaar in de patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs een vast agendapunt. Uitgangspunt is dat de staf als geheel verantwoordelijk is voor de totale output. De bijeenkomst wordt ook gebruikt voor het uitwisselen van informatie. Ieder jaar komt een ander onderwerp aan de orde. Dit jaar is veel aandacht geschonken aan het regiobeleid van de afdeling en de krapte aan oogartsformatie. In het beleidsplan 2011 – 2015 is gekozen voor het behoud van kwalitatief hoogwaardige oogheelkundige zorg in Noord Nederland. Daar voelen we ons als afdeling verantwoordelijk voor. In de discussie werd duidelijk dat het tekort aan oogartsen erg veel van de zittende staf vraagt om dit streven waar te maken.

14

Onderzoek Inleiding Het wetenschappelijk onderzoek van de afdeling Oogheelkunde is ondergebracht bij BCN, het NIC en het W.J. Kolff Instituut. De afdeling heeft 4 PI’s: dr. Leonie Los, dr. Frans Cornelissen, prof.dr. Nomdo Jansonius en prof.dr. Anneke Hooymans. Op 5 maart 2013 hield prof.dr. Nomdo Jansonius zijn inaugurele rede bij de openbare aanvaarding van het ambt van hoogleraar in de oogheelkunde in het bijzonder op het gebied van glaucoom aan de Rijksuniversiteit te Groningen.

Op 25 februari 2013 promoveerde dr. Koen Haak. Voor zijn promotie-onderzoek ontving hij de BCN-dissertatieprijs 2012/2013. De prijs bestaat uit een geldbedrag van €1000.--, dat uitgereikt werd op de BCN-postermiddag op 6 februari 2014. Om voor de prijs in aanmerking te komen moet het proefschrift een hoge wetenschappelijke kwaliteit hebben, de promovendus moet zelf een fors aandeel aan het onderzoek geleverd hebben, zeer innovatief te werk zijn gegaan, het onderzoek moet impact hebben en uitstralen naar ander onderzoek.

15

Het onderzoek van dr. Jelle Vehof, AIOS Oogheelkunde, werd door het UMCG gehonoreerd met het Mandema stipendium. Het Mandema stipendium is een persoonsgebonden financiering (€60.000.--), die jonge, recent-gepromoveerde talentvolle arts-onderzoekers financiële ondersteuning biedt bij hun intentie de opleiding tot medisch specialist te combineren met het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek (opbouwen van een eigen onderzoekslijn). Prof.dr. Anneke Hooymans is lid van de METC.

Oratie Jansonius N.M. Oog voor de blinde vlek. Rijksuniversiteit Groningen, maart 2013. Dissertatie Haak K.V. Computational neuroimaging of visual fields. Promotor: mw. prof. dr. J.M.M. Hooymans. Copromotores: dr. F.W. Cornelissen, dr. R.J. Renken. Rijksuniversiteit Groningen, februari 2013. Promotiecommissies Burggraaf M.C. Contribution to evidence in low vision rehabilitation: effects of training in the use of CCTVs in visually impaired patients. Lid beoordelingscommissie: mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Vrije Universiteit Amsterdam, januari 2013. Goezinne F. Retinal detachment surgery: pre and postoperative prognostic factors.Lid beoordelingscommissie: mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Universiteit Maastricht, september 2013. Peer reviewed publicaties Qu W, Busscher HJ, Mei van der HC, Hooymans JMM. Bacterial adhesion forces to Ag-impregnated contact lens cases and transmission to contact lenses. Cornea 2013; 32: 326-331. Qu W, Hooymans JMM, Qiu J, Bont de N, Gelling OJ, Mei van der HC, Busscher HL. Nondadhesive, silica nanoparticles-based brush-coated contact lens cases compromising between ease of cleaning and microbial transmission to contact lenses. J Biomedical Material Research 2013; 4: 640647. Deemter van M, Kuijer R, Pas HH, Worp van der RJ, Hooymans JMM, Los LI. Trypsin-mediated enzymatic degradation of type II collagen in the human vitreous. Molecular Visio 2013; 19: 1591-1599.

16

Jong de T, Sheehan MT, Dubbelman M, Koopmans SA, Jansonius NM. Shape of the anterior cornea: Comparison of height data for topographers. J Cat Refr Surgery 2013; 39: 1570-1580. Kostoff RN, Los LI. Literature-related discovery techniques applied to ocular disease: a vitreous restoration example. Curr Opin Ophthalmol 2013; 24: 606610. Vehof J, Kozareva D, Hysi PG, Harris J, Nessa A, Williams FK, Bennett DLH, McMahon SB, Fahy SJ, Direk K, Spector TD, Hammond CJ. Relationship between dry eye symptoms and pain sensitivity. JAMA Opthalmology 2013; 131: 1304-1308. Jansonius NM. Tool to estimate optical metrics from summary wave-front analysis data in the human eye. Ophthalmic Physiol Optics 2013; 33: 35-41. Janssen SF, Gorgels TGMF, Ramdas WD, Klaver CCW, Duijn van CM, Jansonius NM, Bergen AAB. The vast complexity of primary open angle glaucoma: Disease genes, risks, molecular mechanisms and pathobiology. Progress Retinal and Eye Dis 2013; 37: 31-67. Wieringa WG, Wieringa JE, Dam ten-Loon van NH, Los LI. Visual outcome, treatment results, and prognostic factors in patiens with scleritis. Ophthalmology 2013; 120: 379-386. Aychoua N, Junoy Montolio FG, Jansonius NM. Influence of multifocal intraocular lenses on standard automated perimetry test results. JAMA Ophthalmol 2013; 131: 481-485. Put van de MAJ, Hooymans JMM, Los LI. The incidence of rhegmatogenous retinal detachment in The Netherlands. Ophthalmology 2013; 120: 616-622. Put van de MAJ, Nayebi F, Croonen D, Nolte IM, Japing WJ, Hooymans JMM, Los LI. Design and validation of a method to determine the position of the fovea by using the nerve-head to fovea distance of the fellow eye. PLoS One 2013; 8. Khawaja AP, Crabb D, Jansonius NM. The role of ocular perfusion pressure in glaucoma cannot be studied with multivariable regression analysis applied to surrogates. Invest Ophthalmol Vis Sci 2013; 54: 4619-4620. Marsman JB, Renken R, Haak KV, Cornelissen FW. Linking cortical visual to viewing behavior using fMRI. Front Syst Neurosci 2013; 7. Servaas, MN, Riese H, Renken R, Marsman JBC, Lambregs J, Ormel J, Aleman A. The effect of criticism on functional brain connectivity and associations with neuroticsm. PLoS One 2013; 7. Haak KV, Winawer J, Harvey BM, Renken R, Dumoulin S, Wandell BA, Cornelissen FW. Connenctive field modeling. NeuroImage 2013; 66: 376384.

17

Overige publicaties Wesselink C, Stoutenbeek R, Jansonius NM. Levensverwachting meewegen in de glaucoomzorg. NTvG 2013; 157: A6685. Hooymans JMM, Vries de MM. Oogheelkunde “Een breed vak en een klein orgaan”. Arts in Spe 2013. Posters C. Wesselink, N.M. Jansonius. Glaucoma monitoring with frequency doubling perimetry in the Groningen longitudinal glaucoma study. ARVO, Fort Lauderdale; mei 2013. M.A.J. van de Put. Postoperative recovery of visual function. ARVO, Fort Lauderdale; mei 2013. S.W. Genders: Cerebral visual impairment in adults caused by perinatal problems. EUNOS, Oxford; april 2013. J.W.R. Pott. EUNOS, Oxford; april 2013. Boekbijdragen Pol van der BAE: Traumata van het oog en adnexa. In: Leerboek Oogheelkunde. Auteurs: H. Tan, B.A.E. van der Pol, J.S. Stilma. Bohn Stafleu Van Loghum. 2013, 49-64. Pol van der BAE: Refractieafwijkingen. In: Leerboek Oogheelkunde. Auteurs: H. Tan, B.A.E. van der Pol, J.S. Stilma. Bohn Stafleu Van Loghum. 2013, 65144. Keunen JEE, Hooymans JMM: Retinale afwijkingen. In: Leerboek Oogheelkunde. Auteurs: H. Tan, B.A.E. van der Pol, J.S. Stilma. Bohn Stafleu Van Loghum. 2013, 145-164. Afstudeerscripties W. Meems: Laterale inhibitie in het gezonde oog van de ouder wordende mens. Wetenschappelijke stage Master Geneeskunde. Begeleiders: F.G. Junoy Montolio, N.M. Jansonius; Groningen; augustus 2013-januari 2014.

18

Voordrachten R.A. Bult-Wasmann, R.P.H.M. Müskens: Second opinion bij onbegrepen visusdaling; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. S.W. Genders: De patient met PXE; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. J. Vehof: Prevalentie en determinanten van droge ogen; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. C. Wesselink: Glaucoom follow-up met de FDT; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. M.A.J. van de Put: Postoperatief functioneel herstel bij rhegmatogene ablatio retinae met afliggende macula; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. N. Waardenburg-Luiting: Intravitreale Avastin bij retinale veneuze occlusies; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. N. Aychoua, N.M. Jansonius: Perimetrie bij patienten met een multifocale implantlens; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. S.A. Koopmans: Torische lenzen; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. J.M.M. Hooymans: Academische oogheelkunde; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2013. W.G. Wieringa: Screening op DRP; OVN Diabetes Dag; januari 2013. W.G. Wieringa: Oogheelkundige comorbiditeit bij diabetes; OVN Diabetes Dag; januari 2013. K. Haak: Computational neuroimaging of visual fields; Wetenschappelijke Refereeravond Oogheelkunde, Groningen; februari 2013. S.W. Genders: FDG-PET/CT om ziekte activiteit vast te stellen bij Graves’ orbitopathie; Wetenschappelijke Refereeravond Oogheelkunde, Groningen; februari 2013. W.G. Wieringa: High dose methotrexate in pediatric uveitis; Congres, Valencia; maart 2013. V.W. Renardel de Lavalette: Trauma in oogheelkunde, praktische tips en tricks; Drie Provincien Avond, Groningen; maart 2013. B.A.E. van der Pol: UMCG en de perifere oogarts: een intensievere samenwerking?; Drie Provincien Avond, Groningen; maart 2013.

19

N. Waardenburg, E.A. Huiskamp. N. Aychoua, J.M.M. Hooymans: Behandeling van macula oedeem bij Centrale Retinale Veneuze Occlusies (CRVO) met intravitreaal Avastin; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2013. M.A.J. van de Put: Postoperatief herstel na ablatio retina; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2013. W.G. Wieringa: Effectiviteit van een hogere dosering methotrexaat in niet infectieuze uveitis bij kinderen; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2013. R. Stoutenbeek: Hoornvliesontstekingen door pseudomonas bacterie; 8e Nationale Hoornvliesdag, Amsterdam; april 2013. Uveitis-groep UMC Groningen: Uveitis –infectieus of niet- het klinische dilemma; Refereeravond Oogheelkunde UMCG –Thema: Diagnostiek Infectieuze Uveitis-, Groningen; mei 2013. A.C. Houtman: Penetrerend oogletsel en binoculair zien bij kinderen; Donders Gezelschap, Utrecht; mei 2013. T. de Jong: Visual perception: the optics of the eye; PCN meeting, Groningen; mei 2013. F. Yildirim: Visual crowding in the space and features domains; PCN meeting, Groningen; mei 2013. N.M. Jansonius: Psychophysics in ophthalmology; PCN meeting, Groningen; mei 2013. F.W. Cornelissen: Visual neuroscience; PCN meeting, Groningen; mei 2013. J. Vehof: Prevalence and determinants of dry eye disease in a British female cohort; ARVO, Fort Lauderdale, USA; mei 2013. W.G. Wieringa: Oogheelkundig onderwijs voor de Physician Assistant opleiding; Groningen; mei 2013. W.G. Wieringa: Uveitis bij kinderen; Nascholing Kinderreumatologie, Doorwerth; mei 2013. W.G. Wieringa: Refractieproblemen in de huisartsenpraktijk; Nascholing huisartsen; mei 2013. B. Nordhjem: Nacht van Kunst en Wetenschap; juni 2013. L. Nibourg: Nanofibers as a possible solution for lens capsular opacification in accommodating lenses; Wetenschappelijke Refereeravond Oogheelkunde, Groningen; juni 2013.

20

J.W.R. Pott: Onbegrepen visusdaling; Neurologen Vereniging Noordoost Nederland, Zwolle; juni 2013. W.G. Wieringa: Scleritis; Uveitis Eilanddagen, Schiermonnikoog; juni 2013. J.M.M. Hooymans: Is het beloop van ouderdoms maculadegeneratie te beïnvloeden?; MD Vereniging, Nieuwegein; juni 2013. W.J. Japing: Dermato-oculaire aandoeningen; UMCG, Groningen; augustus 2013. R. Stoutenbeek: Wat is staar?; Medische Publieksacademie, Groningen; september 2013. S.A. Koopmans: Ontwikkelingen en onderzoek bij staar; Medische Publieksacademie, Groningen; september 2013. M.A.J. van de Put: Postoperatieve kwaliteit van leven na ablatio retinae; EVER, Nice; september 2013. B.A.E. van der Pol: Lichttherapie in de oogheelkunde; Symposium Lichttherapie in de Gezondheidszorg, Nu en in de Toekomst, Eindhoven; september 2013. M. van Dijk: Neuroplasticity of the lateralization of the visual system. A preview of a project that aims to study this topic in hemispherectomized patients; Wetenschappelijke Refereeravond Oogheelkunde, Groningen; november 2013. B. Fokkens: Skin autofluorescence in patients with severe rhegmatogenous retinal detachment; Wetenschappelijke Refereeravond Oogheelkunde, Groningen; november 2013. N. Vanhaelemeesch: Stevens Johnson en graft versus host: een bedreiging voor het oog; Groninger Refereeravond Oogheelkunde UMCG; december 2013. J.M.M. Hooymans: Concept richtlijn macula degeneratie; Groninger Refereeravond Oogheelkunde UMCG; december 2013.

21

Lopende onderzoeken Visual neuroscience Pooling and prediction in the visual cortex. Onderzoeksleiding: Dr. F.W. Cornelissen. Deelnemers: Mw.drs. B. Nordhjem (promotie-onderzoek), drs. N. Gravel (promotie-onderzoek), mw. dr. B. Curcic, dr. R.R. Renken. Samenwerking: Psychonomie Utrecht, Baylor College, Houston, Stanford Psychology. Financiering: NWO, Programmes for Excellence van het NIHC, programma Brain and Cognition: an integrated approach, Chilean Government. Looptijd: 2010-2017.

Neuro-imaging van corticale degeneratie en plasticiteit ten gevolge van gezichtsveld defecten. Onderzoeksleiding: Dr. F.W. Cornelissen, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Mw. drs. D. Prins (promotie-onderzoek), mw. drs. S. Hanekamp (promotie-onderzoek). Samenwerking: Neuro-Imaging Center. Financiering: OHK/subsidies. Looptijd: 2007-2016. Diagnose niet-aangeboren hersenaandoeningen (DIANAH). Onderzoeksleiding: Dr. J. Heutink, dr. F.W. Cornelissen. Deelnemers: Drs. S. de Vries (promotie-onderzoek). Samenwerking: Neuropsychologie, Visio. Financiering: InZicht. Looptijd: 2013-2017. Adaptations of the visual system after brain surgery in early life: a study in hemispherectomized patients. Onderzoeksleiding: Dr. F.W. Cornelissen, prof.dr. N.M. Jansonius, prof.dr. P. van Dijk. Deelnemers: Mw. drs. M. van Dijk (promotie-onderzoek). Samenwerking: KNO, Neurologie UMCUtrecht. Financiering: UMCG. Looptijd: 2013-2017. The cognitive neuroscience of scaffolding mechanisms in the aging brain: reduced lateralization and local functional connectivity of the visual ventral stream. Onderzoeksleiding: Dr. M. Nieuwenstein, dr. F.W. Cornelissen, prof.dr. M. Lorist. Deelnemers: Drs. S. Brederoo (promotie-onderzoek). Samenwerking: Psychologie. Financiering: RUG. Looptijd: 2013-2017.

22

Biochemie van het glasvocht Rhegmatogene ablatio retinae. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. M.A.J. van de Put (promotie-onderzoek), mw. dr. I.M. Nolte. Financiering: Stichting Nederlands Oogheelkundig Onderzoek, Prof. Mulder Stichting, Stichting Blindenhulp. Looptijd: 2005-2014. Huid autofluorescentie en post-operatieve proliferatieve vitreoretinopathie bij ablatio retinae patiënten. Onderzoeksleiding: Dr. A.J. Smit, dr. D.J. Mulder, mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Mw. drs. B. Fokkens (promotie onderzoek) Samenwerking: Interne Geneeskunde. Financiering: UMCG (MDPhD project). Looptijd: 2013-heden. Vitreoretinale grenslaag – Collageen type VII. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. B. Wullink (promotie-onderzoek), dr. R. Kuijer, dr. H.H. Pas, mw. ing. R.J. van der Worp. Samenwerking: Lab. Biomedical Engineering, Lab. Dermatologie. Financiering: Prof. Mulder Stichting, UMCG (MDPhD project). Looptijd: 2009-2015. Vitreoretinale grenslaag: adhesie eiwitten en vitreoretinale pathologie. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. S.C. Bu (promotie-onderzoek/Bernouilli-project), dr. X.I. Li, dr. R. Kuijer, mw. ing. R.J. van der Worp. Samenwerking: Tianjin Medical University Eye Center, Tianjin, China, Lab. Medical Engineering. Financiering: Stichting Blindenhulp, UMCG (Kolff Institute). Looptijd: 2009-2014. Vitreoretinale grenslaag – diabetisch macula oedeem. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, prof. dr. B.H.R. Wolffenbuttel, mw. prof. dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. W. Fickweiler (promotie onderzoek), mw. drs. G. Postma, dr. F. Verbraak. Samenwerking: Interne Geneeskunde, Boston, AMC. Financiering: Stichting Blindenhulp. Looptijd: 2012-heden.

23

Glaucoom Groningen Longitudinal Glaucoma Study. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Drs. N. Aychoua (promotie-onderzoek), drs. C. Wesselink (promotie-onderzoek), drs. F.G. Junoy Montolio (promotieonderzoek). Financiering: UMCG, CvZ, SNOO. Looptijd: 1999-heden. Glaucoom in de ERGO-studie. Onderzoeksleiding: Prof.dr. C.C.W. Klaver, prof. dr. N.M. Jansonius, prof.dr. B. Stricker, prof.dr. C. van Duijn. Deelnemers: Drs. H. Springelkamp (promotie-onderzoek ErasmusMC). Samenwerking: Erasmus Universiteit Rotterdam; dr. M. Abramhoff, IOWA. Financiering: Algemene Nederlandse Vereniging ter Voorkoming van Blindheid, Rotterdamse Vereniging Blindenbelangen, SNOO, LSBS. Looptijd: 2004-heden. Nerve Fibre Trajectories. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Drs. K. Qiu, prof.dr. U. Schiefer, dr. J. Paetzold, drs. J. Nevalainen, mw. drs. J. Schiefer. Samenwerking: Tübingen, Duitsland, Oulu, Finland. Looptijd: 2006-heden. Glaucoomscreening. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Mw. drs. M.M. de Vries (promotie-onderzoek). Financiering: Oogfonds, Glaucoomfonds. Looptijd: 2005-heden. Genetica van glaucoom. Onderzoeksleiding: Prof.dr. A.A.B. Bergen, prof.dr. N.M. Jansonius, . dr. T. Gorgels. Deelnemers: Mw. drs. S. Janssen (promotie-onderzoek NIN). Samenwerking: NIN, Amsterdam. Financiering: Algemene Nederlandse Vereniging ter Voorkoming van Blindheid, Landelijke Stichting Blinden en Slechtzienden. Looptijd: 2009-heden. Lichthinder bij glaucoom. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Drs. L. Stam, ir. T. de Jong, drs. F.G. Junoy Montolio (promotie-onderzoek). Financiering: UMCG, SNOO, UitZicht. Looptijd: 2011-heden.

24

Netherlands Glaucoma Study. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius, prof.dr. A.A.B. Bergen, prof.dr. C.C.W. Klaver, prof.dr. C. van Duijn, prof.dr. C.A.B. Webers; dr A. den Hollander. Deelnemers: Mw. drs. N. Aychoua (promotie-onderzoek), mw. K. Westra (onderzoeksassistent). Samenwerking: NIN (Amsterdam), MUMC (Maastricht), ErasmusMC (Rotterdam) en UMCN (Nijmegen). Financiering: Uitzicht, Glaucoomvereniging, Rotterdamse stichting Blindenbelangen. Looptijd: 2012-heden. Anti-VEGF trials Comparing the effectiveness and costs of bevacizumab to ranibizumab in patients with exudative age-related macular degeneration. Multicenter trial. BRAMD-study. Onderzoeksleiding: Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, mw. drs. E.A. Huiskamp, mw. drs. N. Sillevis Smitt-Kamminga, dr. R.P.H.M. Müskens. Samenwerking: 5 UMC’s. Financiering: ZonMW, zorgverzekeraars Nederland. Looptijd: 2009-2013. Comparing the effectiveness and costs of bevacizumab to ranibizumab in patients with diabetic macular edema: a randomized clinical trial. BRDME-study. Onderzoeksleiding: Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, mw. drs. N. Sillevis SmittKamminga. Samenwerking: 5 UMC’s. Financiering: ZonMW, zorgverzekeraars Nederland. Looptijd: 2013-heden. Comparing the effectiveness and costs of bevacizumab to ranibizumab in patients with retinal vein occlusions: a randomized clinical trial. BROVO-study. Onderzoeksleiding: Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, mw. drs. N. Sillevis SmittKamminga. Samenwerking: 5 UMC’s. Financiering: ZonMW, zorgverzekeraars Nederland. Looptijd: 2013-heden. Optica Invloed van multifocale IOL’s op de visuele waarneming. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Mw. drs. N. Aychoua (afstudeeronderzoek); drs. F.G. Junoy Montolio. 25

Samenwerking: Financiering: Looptijd:

Drs. E.A. Timmerman, Drachten, dr. S.A. Koopmans. UMCG. 2011-heden.

F.Y.E.O.. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius, dr. S.A. Koopmans. Deelnemers: Ir. T. de Jong (promotie-onderzoek). Financiering: NOM. Samenwerking: Dr. ir. H. Weeber, mw. dr. P. Piers, mw. drs. C. Canovas, Abbott Medical Optics Groningen BV. Looptijd: 2009-heden. Lens Preventie van nastaarontwikkeling bij een accommoderende lensimplant (1). Onderzoeksleiding: Dr. T. van Kooten, dr. S.A. Koopmans. Samenwerking: Universität Rostock, Institut für Biomedizinische Technik, Rostock. Financiering: Remedis Projekt, Rostock. Looptijd: 2004-heden. Preventie van nastaarontwikkeling bij een accommoderende lensimplant (2). Onderzoeksleiding: Dr. T. van Kooten, dr. S.A. Koopmans, ir. M. de Jong, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Mw. drs. L. Nibourg, mw. R. da Cruz Barros, mw. E. Geelens. Samenwerking: Lab. Biomedical Engineering, Nano-FM, Abbott Medical Optics Groningen BV. Financiering: Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Looptijd: 2011-2015. Uveïtis Systeemtherapie en oogheelkundige complicaties bij scleritis en juveniel idiopathische artritis. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. drs. W. Armbrust, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: W.G. Wieringa (promotie-onderzoek), mw. drs. N. ten Dam-van Loon, drs. B.A.E. van der Pol, prof.dr. N.M. Jansonius. Klinische kenmerken en kwaliteit van leven bij patiënten met uveïtis anterior, in het bijzonder bij herpetische en HLA-B27 geassocieerde uveïtis anterior. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Mw. drs. L. Hoeksema (promotie-onderzoek), prof.dr. N.M. 26

Financiering: Looptijd:

Jansonius. Prof. Mulder Stichting, SNOO, Stichting Blindenhulp. 2011-2014.

Neuro-ophthalmologie Invloed van vitamine B12 deficiëntie op expressie van LHON. Onderzoeksleiding: Dr. J.W.R. Pott. Deelnemers: Mw. drs. N. Vanhaelemeesch. Samenwerking: Alle overige academische ziekenhuizen in Nederland, Oogziekenhuis Rotterdam, Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Financiering: UMCG. Looptijd: 2011-2014. Graves De FDG-PET/SCAN bij Graves orbitopathie. Onderzoeksleiding: Dr. J.W.R. Pott, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, Mw. prof.dr. T.P. Links. . Deelnemers: Drs. S.W. Genders. Samenwerking: Endocrinologie, Nucleaire Geneeskunde. Looptijd: 2011-2013. Dry eye syndrome De immunologische samenstelling van de tranen bij patiënten met Sjögren syndroom. Onderzoeksleiding: mw. prof.dr. H. Bootsma, prof.dr. A. Vissink, prof.dr. F.G.A.M. Kroese. mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Mw. drs. N. Sillevis Smitt-Kamminga, dr. J. Vehof. Samenwerking: Reumatologie en Klinische Immunologie, Kaakchirurgie. Financiering: In aanvraag. Looptijd: 2011-heden.

27

Onderwijs

Curriculum G2010 Vele jaren coördineerde dr. Steven Koopmans het oogheelkunde onderwijs in curriculum C2000 en G2010. Ieder jaar weer wist hij het rooster rond te krijgen en maakte hij examenvragen. De studenten vonden hem altijd bereid oogheelkundige stages te regelen en in te vullen. Hij pleitte er binnen de afdeling voortdurend voor de co-assistenten door oogartsen te laten begeleiden. In de M1 fase krijgen we slechts een klein deel van de studenten als co-assistent in de afdeling, die unaniem enthousiast zijn over hun drieweekse oogheelkundig coschap. De waardering voor het co-schap Oogheelkunde is, getuige dit kaartje, groot.

Vanwege een verschuiving van taken tussen de oogartsen droeg dr. Steven Koopmans het afgelopen jaar zijn onderwijstaken over aan drs. Bert van der Pol. Tot onze spijt nam het aandeel van de oogheelkunde in het geneeskundige curriculum van de Medische Faculteit van de Groningse Universiteit verder af. Dit is een betreurenswaardige ontwikkeling en begint ondertussen ook merkbaar te worden in de praktische kennis en vaardigheden waar het de oogheelkunde betreft van de jonge generaties basisartsen en huisartsen in de regio. Het tweede blok, dat door de afdeling Oogheelkunde verzorgd werd in vorige jaren, werd geschrapt. De afdeling leverde ook dit jaar weer een mentor, een tutor en een coach voor begeleiding van tweedejaars studenten. Ook werd twee keer een persoonlijk project gevolgd door een achttal studenten rondom de cataractextractie en waren 28

verschillende keuzeco-assistenten gedurende langere periodes werkzaam op de polikliniek. Dit jaar werd extra aandacht besteed aan het vaardigheidsonderwijs, waarin de afdeling een avond verzorgde voor oogheelkundige bijscholing voor vaardigheidsinstructeurs. Docenten blok 2.1 G2010: prof.dr. N.M. Jansonius, dr. F.W. Cornelissen, dr. S.A. Koopmans, drs. B.A.E. van der Pol, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans en mw. drs. E.A. Huiskamp. Coach: drs. B.A.E. van der Pol. Tutor: dr. J. Vehof. Mentor: drs. F.G. Junoy Montolio en dr. F.W. Cornelissen. Scriptiebeoordelingen: mw. dr. L.I. Los. Bachelor thesis IBMG. Jaaropdracht geneeskunde M1. Stage wetenschap geneeskunde M3. Keuzeproject studenten: Project Persoonlijke Profilering “Rondom de cataract extractie”; februari-maart 2013. Begeleiders: prof.dr. N.M. Jansonius, drs. B.A.E. van der Pol, W.G. Wieringa. Keuze co-schap: Joost van der Leij. Begeleider: dr. S.A.Koopmans. Inge van der Horst. Begeleider: dr. S.A.Koopmans. Lotus van Arnhem. Begeleider: dr. S.A. Koopmans. Thole Floor. Begeleider: dr. S.A. Koopmans. Wetenschappelijke stage: Wilma Meems. Begeleiders: drs. F.G. Junoy Montolio, prof.dr. N.M. Jansonius. Inge van der Horst; Klinische kenmerken en beloop van oculaire sarcoidose; januari t/m juni 2013. Begeleider: mw. dr. L.I. Los. Esra Karadeniz; Systeemtherapie en visusprognose bij patienten met oculaire sarcoidose; september 2013 t/m januari 2014. Begeleider: mw. dr. L.I. Los. Lisanne Nibourg. Begeleider: dr. S.A. Koopmans. Marieke Janssens. Begeleider: prof.dr. N.M. Jansonius. Coen Doorenbos. Begeleider: dr. F.W. Cornelissen. Saif Faray. Begeleider: dr. F.W. Cornelissen. Begeleiding bachelor thesis: Lucas Stam. Begeleider: prof.dr. N.M. Jansonius. Begeleiding bachelor thesis, studie Biomedische Wetenschappen: Thijs Beldman; The influence of substrate stiffness on Müller cell to myofibroblast transdifferentiation and TGF-β induced α-SMA production; verslag juni 2013. Begeleiders: mw. dr. L.I. Los, drs. S.C. Shaochong. Marilisa L.D. van Herksen; Intraocular lenses as a device against posterior capsular opacification; verslag augustus 2013. Begeleider: mw. dr. L.I. Los.

29

Begeleiding master thesis, studie Essay BCN research: Mirjan van Dijk. Begeleider: prof.dr. N.M. Jansonius. Begeleiding master thesis, studie Essay Psychologie/GMW: Manon van Asselt. Begeleider: dr. F.W. Cornelissen. Begeleiding master thesis, studie Psychologie/GMW: Mario Grinwis. Begeleider: dr. F.W. Cornelissen. Begeleiding master thesis, studie Guide: Constanza Kurman Petrozzelli. Begeleider: dr. F.W. Cornelissen. Overig studenten onderwijs Op verzoek van de disciplinegroep Biomaterialen werd een college gegeven voor studenten Biomedische Technologie over biomaterialen in de oogheelkunde. Docenten: drs. V.W. Renardel de Lavalette en dr. S.A. Koopmans. In januari en november werd door dr. F.W. Cornelissen de cursus Project Management gegeven. Tijdens de Panacea dag op 7 maart gaven dr. F.W. Cornelissen en mw. drs. B. Nordhjem 3 workshops over visual illusions. In mei 2013 leverden drs. T. de Jong, mw. drs. F. Yildirim, prof.dr. N.M. Jansonius en dr. F.W. Cornelissen een bijdrage aan de PCN-meeting van BCN. In september 2013 verzorgde dr. F.W. Cornelissen een college en practicum (visual neuroscience) tijdens de Functional Neuroscience mastercursus van BCN. Tevens gaf prof.dr. N.M. Jansonius diverse colleges tijdens deze cursus. Op 8 oktober 2013 verzorgde dr. F.W. Cornelissen een gastcollege The Human Brain voor Cultuur & Cognitie. In oktober 2013 werd door dr. F.W. Cornelissen de BMT-cursus gegeven. In november 2013 verzorgde dr. F.W. Cornelissen de cursus Projectmatig promoveren voor BCN. In november 2013 verzorgden dr. F.W. Cornelissen en prof.dr. N.M. Jansonius een college en een demo tijdens de BCN Introductie cursus. Op 12 december 2013 verzorgde dr. F.W. Cornelissen een gastcollege over visuele crowding voor Psychologie. Ook werden colleges Visuele informatieverwerking (optica en retinafysiologie) en glaucoom gegeven voor de bachelor Geneeskunde en voor de IBG door prof.dr. N.M. Jansonius. 30

Postacademisch onderwijs Op 26 januari 2013 werd de jaarlijkse bijeenkomst van het Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap gehouden. De afdeling verzorgde 10 voordrachten. Tijdens het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap van 20 t/m 22 maart 2013 in Groningen werden de volgende cursussen verzorgd: Glaucoom: progressiedetectie bij glaucoom middels perimetrie. Docenten: prof.dr. N.M. Jansonius en dr. R.P.H.M. Müskens. Neuro-ophthalmologie 1: onbegrepen visusdaling: praktische aanpak. Docenten: mw. drs. J.A.M. van Everdingen, prof.dr. R.J.W. de Keizer, mw. dr. I.C. Notting en dr. J.W.R. Pott. Glaucoom: basiscursus gezichtsveldonderzoek. Docenten: dr. R.P.H.M. Müskens en prof.dr. N.M. Jansonius. Keynote presentaties maken op de Mac en iPad. Docenten: drs. R.H.J. Wijdh en mw. J. Hennink. Op 29 mei 2013 organiseerde de afdeling Oogheelkunde een regionale refereeravond over het onderwerp “Diagnostiek Infectieuze Uveïtis”. Het programma was als volgt: Voordrachten door drs. H. Sprenger, internist-infectioloog UMCG: Laboratoriumonderzoek bij verdenking infectieuze uveïtis; mw. dr. J. de Groot-Mijnes, klinisch microbioloog, hoofd sectie Uveïtis, afdeling Virologie UMCU: Virologisch onderzoek van intra-oculair materiaal – het VOK-biopt; Uveïtisgroep UMCG: Uveïtis – infectieus of niet – het klinische dilemma. Op 11 december 2013 werd de Groninger Refereeravond gehouden in “Het Kasteel”. Er werden drie voordrachten gehouden: mw. dr. J.N.G. Oude Elberink, allergoloog UMCG: De rol van de allergoloog bij oogheelkundige allergie klachten; mw. drs. N. Vanhaelemeesch: Stevens Johnson en graft versus host: een bedreiging voor het oog; dr. R. Stoutenbeek: Allergische keratoconjunctivitis. Voor de oogartsen in de regio organiseerde drs. V.W. Renardel de Lavalette twee angiografie avonden waar deelnemende oogartsen een eigen casus inbrengen. Overige onderwijsactiviteiten W.G. Wieringa verzorgde gastcolleges aan de Hanze Hogeschool Groningen (opleiding master Physician Assistant). Onderwijs aan de opleiding Operatie-assistent en Anesthesie medewerker werd gegeven door dr. R. Stoutenbeek, W.G. Wieringa en drs. B.A.E. van der Pol. BONtracé, oogheelkundige zorg op maat. BONtracé is een samenwerkingsverband tussen de Radboud Zorgacademie, RadboudUMC, UMCG en UMCU. Voor het UMCG zitten Joke van Enk, drs. Bert van der Pol en Ruben Wieringa in dit samenwerkingsverband. 31

In 2013 hebben 19 interne- en externe cursisten met goed gevolg de basiscursus BONtracé weten af te ronden. De na afloop gehouden evaluatie is erg positief beoordeeld. Ook in 2014 zal het UMCG de (vernieuwde) basiscursus gaan verzorgen. De opzet zal iets anders vorm gegeven worden maar ook nu verwachten we veel kennis te delen met medewerkers in de oogheelkundige zorg. De werkgroep heeft al aangegeven om zich de komende jaren ook te richten op (gerichte) verdiepingcursussen. Scholing huisartsen Ook in 2013 mocht de verdiepingscursus Oogheelkunde voor huisartsen zich in belangstelling verheugen. Vaste medewerkers van de afdeling Oogheelkunde aan de cursus zijn Wietse Wieringa, PA, en de oogartsen, drs. Bert van der Pol en dr. Remco Stoutenbeek. De in 2012 ingezette trend van een zekere verzadiging werd in 2013 duidelijk merkbaar. In Noord Nederland is momenteel een flink aantal huisartsen gecertificeerd en daarmee neemt de behoefte aan de verdiepingscursus af. De behoefte aan herhalings- en bijscholingscursussen nam tegelijkertijd toe. Stages HBO-V: 2 Stichting Hogeschool Utrecht, optometrie opleiding: 1 Stichting Hogeschool Utrecht, orthoptisten opleiding: 1 Werk Pro: doktersassistenten opleiding: 2

32

Specialisten opleiding In 2013 werd volgens de richtlijnen van de RGS een begin gemaakt met de implementatie van een kwaliteitscyclus ook wel Plan Do Check Act (PDCA) cyclus genoemd. Het landelijk opleidingsplan werd vertaald en geactualiseerd naar een regionaal/lokaal opleidingsplan. De AIOS stellen samen met de opleider hun individuele opleidingsplannen op. Alle stafleden maken deel uit van de opleidersgroep. De opleidingsvergaderingen worden genotuleerd. Als er knelpunten gesignaleerd worden, wordt een verbeterplan geformuleerd. De opleidingsgroep en de AIOS zorgen er samen voor dat de beoogde resultaten bereikt worden. De opleiderscommissie en opleidersgroep vergaderden afwisselend eenmaal in de twee maanden. Alle vergaderingen worden door één van de AIOS genotuleerd. De opleiderscommissie bestaat uit: mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, opleider; dr. J.W.R. Pott, waarnemend opleider; drs. B.A.E. van der Pol, chef de clinique en alle arts-assistenten. Opleiders voor de perifere stage zijn mw. dr. M.Bartels, oogarts in het Deventer Ziekenhuis en drs. Kh. Tjia, oogarts in de Isala kliniek in Zwolle. Voor de UMCG-oogartsenpraktijk in het Scheperziekenhuis in Emmen werd bij de RGS erkenning voor de specialisten opleiding aangevraagd. De afdeling heeft 15 AIOS. Ieder jaar stromen 3 AIOS in. De instroom is gelijkmatig over het jaar verdeeld. De uitstroom niet. Wegens part-time werken, zwangerschap en ziekte duurt voor veel AIOS de opleiding langer dan 5 jaar. Dit betekent dat opleidingsschema`s in de loop van de vijf jaar regelmatig aangepast moeten worden en de uitstroom onregelmatig is. Zo werd dit jaar alleen drs. Stijn Genders tot oogarts geregistreerd. Tevens behaalde hij het EBO-examen in Parijs. AIOS met onderzoeksambitie krijgen de mogelijkheid tijdens de opleiding wetenschappelijk onderzoek te doen. Vijf AIOS werken aan een promotie-onderzoek. Het onderzoek van AIOS, dr. Jelle Vehof werd gehonoreerd met het Mandema stipendium. Voor de landelijke AIOS-toets slaagden alle assistenten. Drs. M.A.J. van de Put was gedurende het verslagjaar bestuurslid van de LVAO en tevens AIOS-vertegenwoordiger bij opleidingsvisitaties. Prof.dr. J.M.M. Hooymans is namens het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap voor de oogheelkunde lid van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS). Fellowships De afdeling heeft de capaciteit voor 2 fellows. Het gaat hier om betaalde fellowships. Dit jaar startte een fellow vitreoretinale chirurgie.

33

Bestuurlijke activiteiten Dr. F.W. Cornelissen -Kwartiermaker onderzoeksprogramma “Perceptual & Cognitive Neurosciences” van BCN-Brain -Voorzitter Nederlandse Vereniging voor Biofysica en Biomedische Technologie -Reviewer voor Cortex, Visual Neuroscience, Frontiers in Neuroscience, IOVS, Behavioural Research Methods, NWO Veni, VIDI, UitZicht -Coordinator Europese onderzoeksaanvragen: NextGenVis II, RetiMod, Fun2Learn    Mw. J. van Enk MBA -Collegiaal Management Team Oogheelkunde UMCG -managementoverleg Oogheelkunde Scheperziekenhuis Emmen -projectleider werkgroep Zorg voor werk UMCG -manager Wervelkolom Centrum UMCG -manager Hanzekliniek -lid Netwerkzorg UMCG -lid vacaturecommissie UMCG Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans -voorzitter Collegiaal Management Team Oogheelkunde UMCG -voorzitter Stafberaad Oogheelkunde UMCG -voorzitter Conventsbestuur UMCG tot 1 februari 2012 -voorzitter Concilium Ophthalmologicum -voorzitter Prof. Mulder Stichting -lid Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) -lid adviesgroep Wetenschapswinkel Geneeskunde RUG -lid kleine commissie UitZicht Prof. dr. N.M. Jansonius -voorzitter Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (vanaf maart 2012) -lid glaucoomgroep Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid werkgroep ergoftalmologie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -bestuurslid Algemene Nederlandse Vereniging ter Voorkoming van Blindheid -voorzitter Noordelijke Perimetrie Club -reviewer voor vele internationale tijdschriften waaronder Vision Research, Archives of Ophthalmology, PloS ONE, UitZicht -lid stuurgroep UitZicht -associate editor Acta Ophthalmol. Scand.

Dr. S.A. Koopmans -onderwijscoördinator Oogheelkunde van studie Geneeskunde RUG

34

Drs. B.A.E. van der Pol -voorzitter richtlijnencommissie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid werkgroep Kwaliteit Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid werkgroep Uveïtis Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid werkgroep Tropische Oogheelkunde Nederlands Oogheelkundig Gezelschap Dr. J.W.R. Pott -lid subcommissie nascholing Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -penningmeester Prof. Mulder Stichting -lid Wetenschapscommissie Oogheelkunde UMCG -secretaris Nederlandse Neurophthalmologie werkgroep -lid bestuur Stichting tot bevordering der orthoptie -lid werkgroep richtlijn hypofyse chirurgie (namens NOG)   Drs. V.W. Renardel de Lavalette -lid Vitreoretinale Werkgroep Nederland -waarnemend lid Klachtencommissie UMCG -lid OZO sectorberaad UMCG W.G. Wieringa MPA -bijzonder lid Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid uveïtis werkgroep -lid werkgroep beroepsbelangen Nederlandse Associatie Physician Assistants -bestuurslid Klachtencommissie Optometrie Vereniging Nederland -bestuurslid vakgroep i.o. Physician Assistant UMCG Drs. R.H.J. Wijdh -secretaris Prof. Mulder Stichting -medisch coördinator Hanzekliniek Groningen -lid wetenschappelijke commissie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid visitatiecommissie refractiechirurgie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap

35

Medewerkers Collegiaal Management Team Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, afdelingshoofd/opleider Mw. J. van Enk, MBA, manager zorg en bedrijfsvoering Drs. B.A.E. van der Pol, chef de (poli) clinique Personeel deeltijdperc.: in dienst/uit dienst: Stafleden-oogartsen Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, afdelingshoofd/opleider Drs. S.W. Genders in dienst: 01-11-13 Dr. P.L.L.J. Hardus uit dienst: 01-11-13 Drs. A.C. Houtman uit dienst: 01-06-13 Mw. drs. E.A. Huiskamp 0.9 Prof. dr. N.M. Jansonius 0.8 Drs. W.J. Japing 0.9 Dr. S.A. Koopmans 17-09-13: 100% Mw. dr. L.I. Los 0.9 Dr. R.P.H.M. Müskens Drs. B.A.E. van der Pol, chef de (poli) clinique Mw. drs. G. Postma Dr. J.W.R. Pott, waarnemend opleider 0.8 Mw. drs. S. Schotgerrits-Voogd 0.4 Dr. R. Stoutenbeek 0.8 Mw. drs. E. Tirsi in dienst: 01-08-13 Drs. R.H.J. Wijdh 0.8 Staflid-universitair docent-onderzoeker Dr. F.W. Cornelissen

0.8

Stafmedewerker Collegiaal Management Team W. Berghuis Secretariaat Mw. F. Fonck-Pot Mw. E.T. Oosterveld Mw. S. de Rooy

0.8 0.9 0.5

Wetenschappelijk programmeur L.J. Mooibroek Assistent In Opleiding tot Specialist (AIOS) Mw. drs. S.R.L. Callewaert Drs. W. Fickweiler Drs. M.C. Hall Mw. drs. A. den Hartogh Mw. drs. R. de Jong Drs. F. Junoy Montolio 36

01-10-10 tot 10-07-16 01-06-10 tot 17-05-16 01-03-13 tot 01-03-18 01-10-12 tot 01-10-17 01-05-09 tot 18-07-15 01-06-12 tot 01-06-17

Mw. drs. A. Kwestro Mw. drs. S.M. Lubbers Drs. M.A.J. van de Put Mw. drs. N. Vanhaelemeesch Dr. J. Vehof Mw. drs. M.M. de Vries Mw. drs. R.A. Wasman Mw. drs. N. Waardenburg-Luiting Drs. C. Wesseling

01-02-13 tot 01-02-18 01-12-12 tot 01-12-17 01-02-09 tot 01-01-15 01-12-09 tot 01-12-14 01-02-11 tot 01-02-16 01-06-11 tot 01-06-16 01-06-08 tot 22-10-14 01-11-11 tot 01-11-16 01-02-10 tot 17-08-16

Onderzoeker Mw. drs. N. Aychoua Drs. S.C. Bu Mw. M. van Dijk Mw. drs. S. Hanekamp Drs. N. Gravel Mw. drs. L. Hoeksema Ir. T. de Jong Mw. drs. L. Nibourg Mw. drs. B.J.T. Nordhjem Mw. drs. D. Prins Drs. B. Wullink Mw. drs. F. Yildrim

in dienst: 01-10-13 in dienst: 15-12-13 in dienst: 01-09-13 uit dienst: 01-12-13

Onderzoek assistent/laborant Mw. ing. R. van der Worp Coördinator dagbehandeling Mw. A. Jansma Verpleegkundige dagbehandeling Mw. D.J. Boorsma Mw. T.M. van Dam Mw. R. H. Hoving Mw. S.S. Mast-Verheij Mw. N. Muller Mw. J. Pouw-Hovius Mw. H.P. Slagter-Snoeijer Mw. E. Spijkstra-Mekkering Mw. S. Tammenga L.S.T. Tjio

in dienst: 01-03-13 0.5 0.5 0.6

Coördinator polikliniek R.B.J. Wieringa Coördinator verpleegkundige polikliniek Mw. W.H. Dijkema

37

Verpleegkundige polikliniek Mw. M. Boon-Middelkoop A. H. Brouwer Mw. J. de Fretes Mw. G.M.M. Hooisma-van der Meulen Mw. J. Meijer-van Harten Mw. J. van Nieuwpoort Mw. A.A. Scholten-Merkus Mw. F. Stuut-Brongers B.J. Ufkes Mw. U.E. van der Valk Mw. H. van Zwieten-Egberts

0.67

Polikliniekassistent A.S. Meijer Mw. A. Wieringa

0.67

0.4 0.4 0.6 0.8 0.89 0.5 0.67

Coördinerend Technisch Oogheelkundig Assistent Mw. J. Bus Technisch Oogheelkundig Assistent Mw. A. Bekkema Mw. R. Bolhuis Mw. G.G. van Eden Mw. B. Jannenga H.R. Luurtsema Mw. M. Meinen-de Vries Mw. L. Olie Mw. M.P. Oorburg Mw. J.M. Polman Mw. E.M. Rijkens-Bos Mw. L. Uwantege Mw. M. de Vries Mw. K. Westra

0.89 0.78 0.9 0.44 0.5 0.9 in dienst: 01-06-13 0.89 in dienst: 01-09-13 0.67

Oogmeetkundige M.L. van der Linden

0.44

Optometrist E.C. den Hartog Mw. Y.P.M. Neering Mw. K.H. ten Boer-Rijpma Mw. J.A. van der Bent-van Marrum W.G. Wieringa (P.A.) Orthoptist Mw. L. Olie Mw. K.H. ten Boer-Rijpma

0.6 0.89

0.7 0.4

Coördinator Medische Administratie Mw. J. Veenstra

38

Medewerker Medische Administratie Mw. C. M. Asjes Mw. G. Bergsma-Bos Mw. M. Elzes Mw. H. Goudswaard-Groenewold Mw. G. Hamstra Mw. J. Klapwijk-Harms Mw. A.G. Kuizenga-Duinkerken Mw. M.G. Luchtenburg-Vorenkamp Mw. J. Oost Mw. T. Oostland-Roek Mw. A.J. Rozema Mw. Y. Schaap-Greven Mw. P.T. Tromp-Mikx

0.58 0.69 0.88 0.89 0.89 0.89 0.56

Stagiaire Mw. M. van der Berg, doktersassistent Mw. H.A. Evers, orthoptist Mw. M. Jager, verpleegkundige Mw. I. Kok, optometrist Mw. V. Logendran- Krishan, verpleegkundige Mw. M. Paas, doktersassistent Mw. M. Steenbergen, doktersassistent Mw. L. van der Veen, verpleegkundige Intakers PRS Mw. A. Haamberg B. Thijs

0.2 0.2

39

onbez. aanstelling onbez. aanstelling

Bijlage: A3 Kwaliteitsplan Oogheelkunde

40