JAARVERSLAG Afdeling Oogheelkunde

JAARVERSLAG 2012

Afdeling Oogheelkunde

Universitair Medisch Centrum Groningen

Rijksuniversiteit Groningen

1

Inhoudsopgave pagina Voorwoord

4

Beleidsplan 2011-2015

5

Patiëntenzorg en bedrijfsvoering Portfoliokeuze Zorgportfolio Productie & Financiën Regiobeleid Kwaliteitsbeleid Verrichtingen Investeringen

7

Onderzoek

17 Wetenschapscommissie Dissertaties Promotiecommissies Peer reviewed publicaties Overige publicaties Abstracts Posters Afstudeerscripties Voordrachten Cursussen Lopende onderzoeken

Onderwijs

37 Curriculum G2010 Overig studenten onderwijs Postacademisch onderwijs Overige onderwijsactiviteiten Cursussen Scholing huisartsen Stagiaires

Specialisten opleiding

41

Bestuurlijke activiteiten

42

Medewerkers

45 Managementteam Personeel in dienst/uit dienst

2

3

Voorwoord

Het afgelopen jaar was vooral een jaar van hoogtepunten. Op 9 mei vond de feestelijke opening plaats van de geheel vernieuwde polikliniek. Na een verbouwing van negen maanden, waarbij tijdens de werkzaamheden de patiëntenzorg onverminderd doorgang vond, haalde de heer Garrelds, al 40 jaar patient van de afdeling, de strik van de voordeur. Hiermee was de polikliniek officieel geopend. De polikliniek biedt alle mogelijkheden tot het voeren van subspecialistisch spreekuren en is voorzien van moderne apparatuur en uitgerust met een surgicube. Op 1 april werd Dr. Nomdo Jansonius bij de faculteit Medische Wetenschappen ten behoeve van het UMCG, benoemd tot hoogleraar in de Oogheelkunde in het bijzonder op het gebied van glaucoom. Tijdens de jaarvergadering van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap in maart, ontving Dr. Dyonne Hartong de Dondersprijs 2012 voor het promotieonderzoek dat zij verrichtte bij de afdeling oogheelkunde UMCG. De tweejaarlijkse prijs wordt uitgereikt aan de auteur van het beste oogheelkundige proefschrift dat in de laatste twee jaar is verschenen. Tijdens dezelfde jaarvergadering van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap werd Dr. Nomdo Jansonius gekozen tot voorzitter van de wetenschappelijke vereniging. Michel Marcus, Adit Hernowo, Wenwen Qu en Else Havik sloten hun wetenschappelijk onderzoek af met een promotie. Eylem Tirsi, Annemiek van Vliet, Danna Croonen en Marieke Bos werden geregistreerd tot oogarts. In het beleidsplan 2011-2015 heeft de afdeling een portfoliokeuze gemaakt. De portfoliokeuze betekent dat de afdeling in de noordelijke regio verantwoordelijk is voor alle hoogcomplexe oogheelkundige zorg. Onderwijs en onderzoek zijn verweven in de basiszorg. Het afgelopen jaar is het ingezette beleid met succes voortgezet. Tot slot de zorgen, die waren er ook. De bezuinigingen met name in de personele sfeer hebben tot onrust en boosheid geleid. Het heeft veel inspanning gekost dit proces in goede banen te leiden. Dankzij de grote inzet van allen bleef de afdeling financieel gezond en werden alle productieafspraken gerealiseerd.

Prof.dr. J.M.M. Hooymans

augustus 2013

. 4

Het blijft de kunst aan de buitenwereld te laten zien, dat we de goede dingen doen en dat we de goede dingen goed doen.

Uit beleidsplan Oogheelkunde 2011 – 2015 Patiëntenzorg Doel: De oogheelkundige zorg is topklinische zorg, die reëel vergoed wordt. De afdeling is een centrum voor oogheelkundige high risk / low volume behandelingen. Basiszorg is verweven met onderzoek, onderwijs en opleiding. Wachtlijsten blijven binnen de Treeknormen. In het kader van taakherschikking wordt het aantal physician assistants uitgebreid.

Kwaliteitsbeleid

Doel: Patiëntveiligheid heeft de hoogste prioriteit De zorg is beschreven in zorgprocessen. De afdeling houdt zich aan het kwaliteitsbeleid van het NOG.

Investeringen Doel: Voor Oogheelkunde komen twee operatiekamers met een ASA3-recovery en een behandelkamer op een Dagbehandelingscentrum beschikbaar.

Regiobeleid

Doel: Doel van samenwerking in de regio is het behouden van een complete en hoogwaardige oogheelkundige zorg in het noorden. Met het Scheperziekenhuis in Emmen wordt een meerjarencontract afgesloten. Er worden afspraken gemaakt met oogartspraktijken in de regio over de inzet van capaciteit bij de behandeling van maculapathologie. Oogheelkunde volgt het UMCG in de participatie in de OZG.

5

Onderzoek

Doel: De afdeling heeft minimaal vier PI`s. De afdeling levert minimaal een promotie per jaar / per hoogleraar. De afdeling neemt deel aan het Lifelines onderzoek.

Onderwijs

Doel: De afdeling levert minimaal 1 fte onderwijsinspanning aan G2010. Er wordt prioriteit gegeven aan onderwijsactiviteiten die output leveren voor G2010.

Specialisten Opleiding

Doel: Het aantal opleidingsplaatsen wordt uitgebreid naar 15. Het aantal perifere stageplaatsen voor AIOS wordt uitgebreid naar 3. Het aantal fellowplaatsen wordt uitgebreid met 2.

6

Patiëntenzorg en bedrijfsvoering

Na de bouw van een zijvleugel in 2009 en de verbouw van de bestaande polikliniek in 2011 – 2012 is een compleet nieuwe polikliniek Oogheelkunde gerealiseerd. Er werd in 3 fases verbouwd. Tijdens de verbouwing die 9 maanden duurde ging de patiëntenzorg onverminderd door. Op 9 mei 2012 opende de heer Garrelds, die al 40 jaar de afdeling Oogheelkunde bezoekt, de nieuwe polikliniek door een strik van de voordeur te halen. Hij kan als geen ander de grote veranderingen in de polikliniek beschrijven. En dat deed hij in zijn openingswoord met verve.

oude polikliniek

nieuwe polikliniek

De polikliniek is gebouwd met bijzondere aandacht voor de logistiek rond subspecialistische spreekuren. Functieonderzoek ruimten, planbureau, verpleegpost en surgicube bevinden zich op korte afstand van elkaar aan de achterkant. Centraal ligt de ruime wachtruimte met fleurige stoelen waaromheen de onderzoekkamers liggen. 7

Portfolio keuze De portfoliokeuze is in de oogheelkunde al jaren geleden gemaakt. Zowel op landelijk als op regionaal niveau is de complexe oogheelkundige zorg geconcentreerd in de grotere centra zoals de UMC`s. Het “nieuwe Zorglandschap” is voor de oogheelkunde al langere tijd uitgekristalliseerd. Zo worden bijvoorbeeld alle kinderen met een retinoblastoom in het VUmc behandeld en voor kleine choroideamelanomen gaan de patiënten voor een rutheniumplaque behandeling naar het LUMC. Op regionaal niveau is ervoor gekozen de complexe oogheelkundige zorg te concentreren in de UMC`s. De hoogvolume, laagcomplexe zorg vindt plaats in de perifere ziekenhuizen en ZBC`s. Chirurgisch gaat het hier vooral om cataractextracties; beschouwend vooral om de zorg voor patiënten met diabetes of glaucoom. In Nederland worden 150.000 cataractextracties op jaarbasis verricht. Dit hoge volume maakt het mogelijk deze zorg zeer efficiënt, kwalitatief hoogwaardig en dicht bij de patiënt te leveren. Voor de afdeling Oogheelkunde van het UMCG betekent de portfoliokeuze dat de afdeling in de noordelijke regio verantwoordelijk is voor alle hoogcomplexe oogheelkundige zorg. Voorbeelden waarbij gebruik gemaakt wordt van een operatiekamerfaciliteit zijn: implant glaucoomchirurgie, kinderglaucoom- chirurgie, vitreoretinale chirurgie zowel bij volwassenen als kinderen, cataractextracties bij kinderen, cataractextracties bij ASA 3 (en hoger) patiënten, laserbehandelingen bij prematuren, corneatransplantaties, traumata enz. Het gaat in alle gevallen om topklinische complexe zorg en/of om complexe patiënten. Ook in de basiszorg zijn keuzes gemaakt. Onderzoek, opleiding en onderwijs spelen hierin een belangrijke rol. Taakherschikking is in de basiszorg niet meer weg te denken. Zo is de screening op diabetische retinopathie is een fotoscreening geworden. Patiënten met afwijkingen op de foto worden doorverwezen naar het retina spreekuur voor nadere diagnostiek en behandeling. Een physician assistant en optometristen werken mee met de macula- en glaucoomspreekuren. Wat betreft het operatieve deel van de oogheelkunde in het UMCG: alle patiënten worden in dagbehandeling geopereerd. Alleen op indicatie van een medebehandelaar wordt een patient opgenomen. Dit maakt dat de afdeling zijn verpleegafdeling kon opheffen. De laagcomplexe cataractoperaties (ASA 1 en 2) en cornea transplantaties worden vanuit de afdeling oogheelkunde op een operatiekamer in de Hanzekliniek geopereerd. De vraag is of de afdeling oogheelkunde gebaat is met uitplaatsing van oogheelkundige zorg uit het UMCG. Een vraag die zich voordeed in het kader van het regiobeleid van het UMCG. Uitplaatsing zal moeten gaan om medisch specialistische basiszorg. Nu is het een vreemde beweging dat de noordelijke regio eerst de oogheelkundige zorg concentreert in het UMCG – daarbij een landelijke trend volgend – en dat het UMCG daarna oogheelkundige zorg gaat uit plaatsen.

8

Theoretisch kunnen de ingrepen die op de operatiekamer in de Hanzekliniek verricht worden naar de regio uitgeplaatst worden. Het gevaar van het verplaatsen van ASA 1 en 2 cataractextracties van UMCG naar bijvoorbeeld OZG is de concurrentie. De kans is heel groot dat een cataractpatiënt zich liever in de stad Groningen laat opereren dan in Oost Groningen. Het gevolg kan zijn dat het UMCG de cataract volumenorm niet zal halen met als uiterste consequentie dat we moeten stoppen met cataractextracties, iets dat de aios- opleiding in gevaar brengt. De corneatransplantaties die in de Hanzekliniek verricht worden kunnen alleen uitgevoerd worden door UMCG-corneaspecialisten Corneatransplantaties vragen dedicated operatie-teams en specifieke logistieke processen van het donormateriaal. Geen geschikte patiëntencategorie om uit te plaatsen. Ooglidchirurgie en traanwegchirurgie kunnen uitgeplaatst worden. Zo ook kortdurende achtersegmentchirurgie. Achtersegmentchirurgen zijn subspecialisten die vrijwel uitsluitend in UMC`s werkzaam zijn. De behandeling van maculadegeneratie, maculaoedeem bij veneuze occlusie en diabetische retinopathie met intraoculaire injecties kunnen uitgeplaatst worden. Voor de behandeling is expertise nodig van een retina specialist. Eisen en randvoorwaarden voor uitplaatsing van oogheelkundige zorg zijn dedicated operatieteams, in de oogheelkunde opgeleide verpleegkundigen, oogartsspecialisten geschoold in specifieke operatietechnieken en instrumentarium voor microchirurgie inclusief microscoop. Voor de behandeling van maculapathologie zijn fluorescentie- en ICG angiografie en Optical Coherence Tomografie noodzakelijk. Een gezamenlijk EPD is nodig voor de communicatie tussen UMCG en en de regio. Samenvattend is er vanuit de afdeling oogheelkunde weinig efficiëntie te behalen bij uitplaatsing van zorgactiviteiten naar de periferie.

9

Zorgportfolio Met de zorgportfolio wordt de kostprijs per DBC vastgesteld en de zwaarte van DBC`s in relatie tot onderzoek, onderwijs en opleiding zichtbaar gemaakt. De uitkomst van het rapportjaar 2012 is geen reden de ingeslagen weg zoals geformuleerd in het beleidsplan 2011 – 2015 te herzien.

10

Productie en financiën Met de keuze van bovengenoemd portfolio is het afgesproken productieniveau in 2012 ruim gerealiseerd. Ten opzichte van 2011 en vorige jaren zijn zowel de poliklinische consulten als het aantal verrichtingen gestegen. De kosten zijn binnen de gestelde kaders gebleven.

Polikliniek 2006 2007 2008 2009 2010 2011 eerste pk-bezoek 8033 8719 9164 9459 9681 10743 eerste adm. consult (EAC)14180 15158 16709 17537 18282 19364 pk-vervolgconsult 33048 33757 36918 39623 40466 44008 aantal pk-vervolgconsulten per EAC 2.33 2.23 2.21 2.26 2.21 2.27 pk-consulten totaal 41081 42476 46082 49082 50147 54751 herhalingsfactor 5.1 4.9 5.0 5.2 5.2 5.1 laserbehandelingen 767 fotografie 3791 electrofysiologie 173 perimetrie 2309 echografie 1424 low vision 301 contactlenzen med.indicatie 163 orthoptie 2393 OCT 3461 PDT 204

2012 10649 19985 44409 2.22 55058 5.2

670 3714 175 2401 1383 234 134 2889 5054 71

625 3104 144 2179 1701 221 137 2964 6321 19

843 939 1098 4162 4411 4588 183 142 147 2977 3157 3295 2007 2092 2379 266 246 189 124 124 120 3182 3278 3503 8619 10768 11589 20 20 44

1068 5020 132 3138 2293 213 74 3515 12274 43

2007 350 857 2.4

2008 379 943 2.5

2009 481 1148 2.4

2010 387 1086 2.8

2011 368 840 2.3

2012 340 640 1.9

2007 2814

2008 4117

2009 5180

2010 7317

2011 8201

2012 9374

2008 1517 1159 241 2030 4947

2009 1660 1187 184 3158 6189

2010 1849 1246 182 4869 8146

2011 2098 1299 233 5751 9381

2012 2166 1383 247 6640 10436

Kliniek 2006 opnames 445 verpleegdagen 1187 gem. verpleegduur (dagen) 2.7

Dagbehandeling verrichtingen

2006 2407

Operatieve verrichtingen voorsegment achtersegment strabismus/traanwegen diversen

2006 2007 1364 1414 1088 1111 189 188 952 1579 3593 4292

11

Bezuinigingen De taakstelling, die de afdeling opgelegd kreeg op de formatie medische administratie (MMA) en stafmedewerker gaf veel onrust, boosheid en onzekerheid. Om te voorkomen dat het komende jaar ontslagen vallen bij de MMA besloot het management vacatures in te vullen met uitzendkrachten en studenten. In 2013 zal blijken welke gevolgen deze bezuiniging voor de MMA heeft.

Regio beleid Al jaren zijn er in de noordelijke regio goede collegiale verhoudingen tussen de oogartsen met korte verwijslijnen en laagdrempelig collegiaal overleg. In het UMCG functioneert een internet site waarmee oogartsen in de regio hun patiënten met spoed kunnen verwijzen. Op de site zijn de protocollen van de afdeling beschikbaar voor de collegae in de periferie. Vanuit het UMCG wordt bij-en nascholing georganiseerd. Met het Scheper ziekenhuis in Emmen wordt intensief samengewerkt. Oogartsen uit het UMCG voeren er de oogheelkundige praktijk. Doel deze samenwerking is het behouden van een complete en hoogwaardige oogheelkundige zorg in het noorden. Het neven effect is het voorkomen van patiëntenstromen vanuit de periferie naar het UMCG. In 2012 vonden tussen de RvB UMCG en RvB Scheper Ziekenhuis langdurig contractbesprekingen plaats. Het streven is dat er in 2013 een contract voor onbepaalde tijd getekend kan worden. Dit opent de weg een lange termijn beleid vast te stellen en uit te voeren. Een onderdeel hiervan is het aanvragen van erkenning voor de specialisten opleiding.

Kwaliteitsbeleid Patiëntveiligheid en kwaliteit hebben in de afdeling Oogheelkunde de hoogste prioriteit. De afdeling heeft een kwaliteitsgroep ingesteld waaraan oogartsen en polikliniekmedewerkers deelnemen. De kwaliteitsgroep heeft in overleg met het managementteam van de afdeling een kwaliteitsbeleid geformuleerd. Er zijn verbeteracties geformuleerd. De kwaliteitsgroep rapporteert aan het managementteam van de afdeling de voortgang van de implementatie van de verbeteracties. Enkele deelnemers van de kwaliteitsgroep volgden de Masterclass Kwaliteit & Veiligheid van Prof.Ahaus.

12

DIM rapportage In 2012 ontving de DIM commissie oogheelkunde 18 maal een melding. Zeven meldingen kwamen van artsen en elf van verpleegkundigen. De meldingen werden onderzocht en zo nodig werden verbeteracties geformuleerd en geïmplementeerd.

Klachtenafhandeling In het lopende jaar werden 9 klachten via de klachtenopvang en 6 klachten via de klachtenfunctionaris afgehandeld. De klachten werden door het managementteam met de betreffende medewerkers besproken. Waar mogelijk werden verbeterpunten vastgesteld en geïmplementeerd.

Aantallen afgehandelde klachten door medewerkers van de Klachtopvang UMCG

13

Aantallen afgehandelde klachten door de Klachtenfunctionaris UMCG

Complicatiebesprekingen

Drie maal per jaar vinden door alle aanwezige oogartsen en aios genotuleerde complicatiebesprekingen plaats. Daarnaast vinden iedere twee weken patiëntenbesprekingen plaats waar alle oogartsen en aios aan deelnemen. Ook hier komen complicaties aan de orde. Alle deelnemers zijn in de gelegenheid een casus in te brengen. De besprekingen worden gekenmerkt door een open en veilige cultuur. Ter lering koppelt een aios na enige tijd het resultaat van het voorgestelde beleidterug waarbij aan de educatieve en didactische aspecten, zoals we gewend zijn, specifiek aandacht besteed wordt.

Complicatie- en resultaatregistratie

De cataractoperatieresultaten ( oude naam: CPO-gegevens) over 2012 lieten een vergelijkbaar patroon zien met dat van de vorige jaren. Onze populatie van cataractpatiënten is echt een andere dan die in de gemiddelde landelijke praktijk. Het percentage complicerende - en visusbeperkende factoren was aanzienlijk groter dan de landelijke gemiddelden: 32 tegen 12 % en 39 tegen 23 %. Ook de gemiddelde ASA categorie was hoger: 1.7 tegen 1.0. De resultaten in eindvisus en visusverbetering kwamen aardig overeen: 94 tegen 96 % en 96 tegen 94 %. In peroperatieve complicaties scoorden we hoger dan het landelijk gemiddelde: 4 tegen 2 %, wat past bij de grotere zorgzwaarte van onze patiëntpopulatie. In typen complicaties zijn de verschillen niet indrukwekkend, we hebben alleen iets meer zonulyses en rhexischeuren gehad dit jaar, wat ook weer past bij met name de kwetsbaardere voorsegmenten vooral na vitrectomieën.

14

Surpass Surpass is in het UMCG uitgerold voor patiënten die in een klinische opname onder algehele anesthesie geopereerd worden. Daarvoor is door de Raad van Bestuur een ICT programma aangeschaft. De afdeling Oogheelkunde opereert vrijwel al haar patiënten in dagbehandeling, ook de patiënten die op het operatiecentrum, een klinische OK faciliteit, geopereerd worden. Dit maakt het registreren in surpass een vrijwel onmogelijke opgave. Herhaaldelijk aandringen bij de surpass verantwoordelijken op aanpassing van het surpass programma heeft niet tot resultaat geleid. Ziekenhuis brede publicaties over de implementatie van surpass geven dan ook een onterecht negatief beeld over patiëntveiligheid op de afdeling Oogheelkunde. Omdat de afdeling zich zeer bewust is van de waarde van stopmomenten in het zorgpad heeft de afdeling al voor de invoering van surpass stopmomenten ingebouwd in EZIS, voor zowel de onder locale verdoving in dagbehandeling te opereren patiënt als die onder algehele anesthesie. Dit is een betrouwbaar systeem gebleken. Als voorbeeld kan genoemd worden dat links-rechts verwisselingen bij de oogheelkunde zich de afgelopen tien jaar niet voorgedaan hebben. Als Surpass met enige kleine aanpassingen geschikt gemaakt wordt voor de ingrepen in dagbehandeling kan de afdeling oogheelkunde Surpass naast EZIS gebruiken. Dit is tot op heden niet mogelijk gebleken.

Verrichtingen Operatieve verrichtingen 2006 – 2012 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

voorsegment

1364

1414

1517

1660

1849

2098

2166

achtersegment

1088

1111

1159

1187

1246

1299

1383

strabismus/traanwegen

189

188

241

184

182

233

247

diversen

952

1579

2030

3158

4869

5751

6640

Totalen

3593

4292

4947

6189

8146

8146

10436

Het aantal operaties neemt per jaar toe, zo ook in 2012. Alle operaties vinden in dagbehandeling plaats tenzij er vanwege co-morbiditeit een reden is voor een klinische opname. Omdat er op het dagbehandelingcentrum geen plaats is voor het verrichten van alle oogheelkundige operaties worden patiënten ook op het operatiecentrum en op een operatiekamer in de Hanzekliniek geopereerd. Het opereren in dagbehandeling op drie locaties is niet efficiënt. Er zijn lange looproutes, het vraagt extra personeel, kledingprocedures en logistiek verschillen per locatie; op het operatiecentrum, dat is ingericht voor klinische patiënten, verwacht men geen dagbehandeling patiënt hetgeen een risico is voor de patiëntveiligheid (surpass is er een voorbeeld van). Het opereren op drie locaties en op de Hanzekliniek is duur. De afdeling streeft dan ook al jaren naar twee dagbehandelings-OK`s op één locatie. In 2012 zijn besprekingen gestart om dit in 2013 te realiseren.

15

Hanzekliniek Naast Oogheelkunde maken meerdere specialismen een of enkele dagdelen gebruik van de operatiekamer faciliteiten in de Hanzekliniek. Een variatie aan specialismen is geen ideale situatie en is zeker niet kosteneffectief. Hoge overheadkosten hadden zijn weerslag op de kostprijs van de ingrepen. Deze werden voor de afdeling oogheelkunde onacceptabel hoog. Het management van de afdeling oogheelkunde en de Hanzekliniek zijn in gesprek gegaan over een efficiëntere invulling van de OK capaciteit op de Hanzekliniek. Zij stelden vast dat het doelmatiger is de operatiekamers door een hooguit twee specialismen te laten gebruiken. Oogheelkunde maakt op dit moment het meeste gebruik van de operatiekamers in de Hanzekliniek. Het ligt dan ook voor de hand de OK capaciteit in te vullen met oogheelkundige ingrepen bij ASA 1-2 patiënten onder lokale anesthesie. Naast een daling van de kostprijs wordt tevens tegemoet gekomen aan de wens van oogheelkunde twee operatiekamers op één dagbehandelingfaciliteit ter beschikking te hebben. Als gevolg van de verplaatsing van oogheelkundige ingrepen naar de Hanzekliniek komt OK-capaciteit vrij op het operatiecentrum. Dit plan kan alleen gerealiseerd worden bij minimaal gelijkblijvende kwaliteit van zorg en vraagt investeringen in instrumentarium en scholing van personeel. De directeur van sector B en de kwartiermakers van de projectgroep perioperatieve keten UMCG hebben het voorstel integraal overgenomen. Voorwaarde van de afdeling oogheelkunde om de plannen te realiseren is het dragen van de eindverantwoordelijkheid voor het beheer en de logistiek door het collegiaal management van de afdeling oogheelkunde. Hierover zijn met de Raad van Bestuur besprekingen gestart. Het streven is in 2013 concrete afspraken te maken en de overgang naar de Hanzekliniek te realiseren. Dit zal een groot samenwerkingsproject worden tussen het OZO, ODBC en de Hanzekliniek.

Investeringen In 2012 schafte Oogheelkunde de volgende apparatuur aan: 1 ex 2 ex 1 ex 1 ex 1 ex 1 ex. 2 ex 1 ex 1 ex 1 ex 2 ex 9 ex

Leica M220 / F12 microscoop DOC operatiestoel /-tafel DORC Laserstar groen laser Icare PRO tonometer Shin Nippon handspleetlamp Surgicube Topcon EZ-200 topsterktemeter Clarity Retcam 3 Lumenis Selecta Duet YAG-SLT laser OPTOS 200 TX camera Integra A II Classic unit cpl. Topcon CC-100 visusscherm

16

Onderzoek

Op 1 april 2012 werd Dr. Nomdo Jansonius benoemd tot hoogleraar 2 in de Oogheelkunde in het bijzonder op het gebied van glaucoom, bij de faculteit Medische Wetenschappen ten behoeve van het UMCG. Dr. Dyonne Hartong ontving van de Stichting Dondersfonds de Donderprijs 2012. Oorsprong Stichting Dondersfonds: In 1889 stichtte professor Franciscus Cornelis Donders het 'Dondersfonds' met een kapitaal dat hem bij zijn afscheid als hoogleraar ter hand was gesteld. Het beheer van dat kapitaal ligt in handen van de Stichting Dondersfonds, die incidentele subsidies toekent aan studenten of (jonge) onderzoekers om hen 'de gelegenheid tot beoefening van de fysiologie of de ophthalmologie' te geven, veelal aan gerenommeerde buitenlandse scholen. Verder is het bestuur van de stichting overgegaan tot het uitreiken van een tweejaarlijkse prijs van vijfduizend euro aan de auteur het beste proefschrift dat hem is voorgelegd en dat in de laatste twee jaar is verschenen.

In het verslagjaar vonden vier promoties plaats. Michael Marcus, Adit Hernowo, Wenwen Qu en Else Havik verdedigden hun proefschrift waardig.

De afdeling Oogheelkunde heeft 4 PI`s: Dr. Leonie Los, Dr. Frans Cornelissen, Prof.dr. Nomdo Jansonius en Prof.dr. Anneke Hooymans.

Het oogheelkundig onderzoek is ondergebracht bij BCN, het NIC en het W.J. Kolff Instituut.

Tien onderzoekers behaalden het BROK-examen.

Wetenschapscommissie De wetenschapscommissie bestaande uit dr. F.W. Cornelissen, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans (voorzitter), dr. N.M. Jansonius (secretaris) en dr. J.W.R. Pott met stafondersteuning van W. Berghuis vergaderde in 2012 eenmaal. Er werden 3 wetenschappelijke refereeravonden georganiseerd met daaraan voorafgaand een vergadering van de wetenschapscommissie met de PI`s.

17

Dissertaties Marcus MW: Systemic medications and other risk factors of open-angle glaucoma. Promotor: prof. dr. J.M.M. Hooymans. Copromotor: dr. N.M. Jansonius. Rijksunivesiteit Groningen, februari 2012. Hernowo AT: Visual pathway morphometry in visual field defects. Promotor: prof. dr. J.M.M. Hooymans. Copromotores: dr. F.W. Cornelissen, dr. N.M. Jansonius. Rijksuniversiteit Groningen, maart 2012. Qu W: Analysis of bacterial transmission in contact lens wear and care. Promotor: prof. dr. J.M.M. Hooymans. Rijksuniversiteit Groningen, april 2012. Havik EM: Wayfinding and accessibility for visually impaired people – Opportunities and challenges-. Promotor: prof. dr. A.C. Kooijman. Rijksuniversiteit Groningen, oktober 2012.

Promotiecommissies Havik EM. Wayfinding and accessibility for visually impaired people – Opportunities and challenges-. Lid beoordelingscommissie: prof. dr. J.M.M. Hooymans. Universiteit Groningen, oktober 2012. Jansen J: Photo-crosslinked biodegradable polymer networks for controlled intraocular drug delivery. Lid beoordelingscommissie: prof. dr. J.M.M. Hooymans. Universiteit Twente, januari 2012.

Peer reviewed publicaties Pott JWR, Wassink-Ruiter JS, Vliet van A. Methylmalonic acid and homocystein assessment in the detection of vitamin B12 deficiency in patients with bilateral visual loss. Acta Ophthalmol Scand 2012; 90: 252-253. Biggelaar FJHM van den, Cheng YYY, Nuijts RMMA, Schouten JSAG, Wijdh RHJ, Pels E, Cleynenbreugel H van, Eggink CA, Rijneveld WJ, Durksen CD. Economic evaluation of endothelial keratoplasty techniques and penetrating keratoplasty in The Netherlands. Am J Ophthalmol 2012; 154: 272-281. Berg van den R, Johnson A, Anton AM, Schepers AL, Cornelissen FW. Comparing crowding in human and ideal observers. J Vis 2012; 12: (6).

18

Marsman JBC, Renken R, Velichkovsky BM, Hooymans JMM, Cornelissen FW. Fixation based event-related fMRI analysis: using eye fixations as events in functional magnetic resonance imaging to reveal cortical processing during the free exploration of visual images. Human Br Mapping 2012; 33: 307-318. Qu W, Hooymans JMM, Qiu J, Bont de N, Gelling OJ, Mei van der HC, Busscher HJ. Non-adhesive, silica nanoparticles-based brush-coated contact lens cases- compromising between ease of cleaning and microbial ransmission to contact lenses. J Biomed Mat Res 2012. Wesselink C, Marcus MW, Jansonius NM. Risk factors for visual field progression in the Groningen longitudinal glaucoma study: a comparison of different statistical approaches. J Glaucoma 2012; 21: 579-585. Jacobs RHAH, Renken R, Aleman A, Cornelissen FW. The amygdala, topdown effects, and selective attention to features. Neurosci and Biobehav Rev 2012; 36: 2069-2084. Marcus MW, Müskens RPHM, Ramdas WD, Wolfs RC, Jong de PTVM, Hofman A, Stricker BH, Jansonius NM. Cholesterol-lowering drugs and incident open-angle glaucoma: a population-based cohort study. PLoS One 2012; 7: (1). Marcus MW, Vries de MM, Junoy Montolio GF, Jansonius NM. Author reply. Arch Ophthalmol 2012; 119: 1942. Gasten AC, Ramdas WD, Broer L, Koolwijk LME van, Kamran Ikram M, Jong PTVM de, Aulchenko YS, Wolfs RC, Hofman A, Rivadeneira F, Uitterlinden AG, Oostra BA, Lemij HG, Klaver CCW, Jansonius NM, Vingerling JR, Duijn CM van. A genetic epidemiologic study of candidate genes involved in the optic nerve head morphology. Invest Ophthalmol Vis Sci 2012, 53: 1485-1491. Ramdas WD, Wolfs RC, Hofman A, Jong de PTVM, Vingerling JR, Jansonius NM. Author response: incident open-angle glaucoma and ocular perfusion pressure. Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 53: 150-151. Jansonius NM, Schiefer J, Nevalainen J. Paetzold J, Schiefer U. A mathematical model for describing the retinal nerve fiber bundle trajectories in the human eye: Average course, variability, and influence of refraction, optic disc size and optic disc position. Exp Eye Res 2012; 105: 70-78. Gestel van A, Webers CA, Severens JL, Beckers HJ, Jansonius NM, Hendrikse F, Schouten JS. The long-term outcomes of four alternative treatment strategies for primary open-angle glaucoma. Acta Ophthalmol 2012; 90: 20-31.

19

Yzer S, Hollander den AI, Lopez I, Pott JWR, Faber de JTHN, Cremers skensFPM, Koenekoop RK, Born van den I. Ocular and extra-ocular features of patients with Leber congenital amaurosis and mutations in CEP290. Molecular Vision 2012; 18: 412-425. Springelkamp H, Lee K, Ramdas WD, Vingerling JR, Hofman A, Klaver CC, Sonka M, Abràmoff MD, Jansonius N.M. Optimizing the information yield of 3D OCT in glaucoma. Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 53: 162-171. Marcus MW, Mϋskens RPHM, Ramdas WD, Wolfs RC Jong de PTVM, Vingerling JR, Hofman A, Stricker BH, Jansonius NM. Corticosteroids and open-angle glaucoma in the elderly: a population-based cohort study. Drugs Aging 2012; 29: 963-970. Haak KV, Cornelissen FW, Morland AB. Population receptive field dynamics in human visual cortex. PLoS One 2012; 7. Jacobs RH, Renken R, Cornelissen FW. Neural correlates of visual aesthetics-beauty as the coalescence of stimulus and internal state. PLoS One 2012. Hoeve M, Ayuso VK, Schalij-Delfos NE, Los LI, Rothova A, Boer de JH. The clinical course of juvenile idiopathic arthritis-associated uveitis in childhood and puberty. Brit J Ophthalmol 2012; 96: 852-856. Vries de MM, Stoutenbeek R, Müskens RPHM, Jansonius NM. Glaucoma screening during regular optician visits: the feasibility and specificity of screening in real life. Acta Ophthalmol Scand 2012; 90: 115-121. Junoy Montolio FG, Wesselink C, Jansonius NM. Persistence, spatial distribution and implications for progression detection of blind parts of the visual field in glaucoma: a clinical cohort study. PLoS One 2012 ; 7. Janssen SF, Gorgels TG, Bossers K, Brink ten JB, Essing AH, Nagtegaal M, Spek van der PJ, Jansonius NM, Bergen AA. Gene expression and functional annotation of the human ciliary body epithelia. PLoS One 2012; 7. Junoy Montolio FG, Wesselink C, Gordijn M, Jansonius NM. Factors that influence standard automated perimetry test results on glaucoma: test reliability, technician experience, time of day, and season. Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 53: 7010-7017. Wiegman MJ, Groot de JC, Jansonius NM, Aarnoudse JG, Groen H, Faas MM, Zeeman GG. Long-term visual functioning after eclampsia. Obstet Gynecol 2012; 119: 959-966. Thiadens AAHJ, Lan Phan ML, Zekveld-Vroon RC, Leroy BP, Born van den I, Hoyng CB, Klaver CCW. Writing Committee for the Cone Disorders Study Group Consortium; Roosing S, Pott JWR etc. Clinical course, genetic etiology, and visual outcome in cone and cone-rod dystrophy. Ophthalmology 2012; 119: 819-826.

20

Roos NM, Wiegman MJ, Jansonius NM, Zeeman GG. Visual disturbances in (pre)eclampsia. Obstet Gynecol Surv 2012; 67: 242-250. Wesselink C, Stoutenbeek R, Jansonius NM. Incorporating life expectancy in glaucoma care. Eye 2012; 25: 1575-1580. Koolwijk van LM, Ramdas WD, Ikram MK, Jansonius NM, Pasutto F, Hysi PG, Macgregor S, Janssen SF, Hewitt AW, Viswanathan AC, brink ten JB, Hosseini SM, Amin n, Despriet DD, Willemse-Assink JJ, Kramer R, Rivadeneira F, Struchalin M, Aulchenko YS, Weisschuh N, Zenkel M, Mardin CY, Gramer E, Welge-Lϋssen U, Montgomery GW, Carbonaro F, Young TL, DCCT/EDIC Research group, Bellenguez C, McGuffin P, Foster PJ, Topouzis F, Mitchell P, Wang JJ, Wong TY, Czudowska MA, Hofman A, Uitterlinden AG, Wolfs RC, Jong de PT, Oostra BA, Paterson AD, Wellcome Trust Case Control Consortium 2, Mackey DA, Bergen AA, Reiss A, Hammond CJ, Vingerling JR, Lemij HG, Klaver CC, Duijn CM. Common genetic determinants of intraocular pressure and primary open-angle glaucoma. PLoS Genet 2012. Marcus MW, Müskens RPHM, Ramdas WD, Wolfs RC Jong de PT, Vingerling JR, Hofman A, Stricker BH, Jansonius NM. Antithrombotic medication and incident open-angle glaucoma. Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 53: 3801-3805. Ramdas WD, Wolfs RC, Kiefte-deJong JC, Hofman A, Jong de PTVM, Vingerling JR, Jansonius NM. Nutrient and risk of open-angle glaucoma: The Rotterdam study. Eur J Epidemiol 2012; 27: 385-393. Valk van der E. Glaucoom. Nurse Academy 2012; 3: 43-48.

Overige publicaties Vries de MM, Stoutenbeek R, Müskens RPHM, Jansonius NM. Glaucoomscreening tijdens een regulier bezoek aan een optiekbedrijf. -Haalbaarheid en specificiteit in de dagelijkse praktijk-. NTvG 2012; 156: A4993. Hooymans JMM, Pol van der BAE, Wieringa WG. Physician assistant in de oogheelkunde. –De physician assistant in de oogheelkundige praktijk van het UMCG-. Congreskrant 206e Jaarvergadering NOG 2012; 19. Prins D, Hernowo AT, Baseler HA, Plank, Greenlee MW, Cornelissen FW. Veranderingen in de visuele banen in macula degeneratie. Congreskrant 206e Jaarvergadering NOG 2012; 9. Hoeve M, Kalinina Ayuao V, Schalij-Delfos NE, Los LI, Rothova A, Boer de JH. Bayer Healthcare new in Ophthalmology. Congreskrant 206 e Jaarvergadering NOG 2012;13. 21

Wieringa WG: Praktijkportret: Wietse Wieringa, physician assistant; Visus 2012; 3: 26-28. Jansonius NM. Veel oorzaken, een ziektebeeld. De essentie van de oogziekte glaucoom. Glaucoom Magazine 2012; 20: nr. 4. Wijdh RHJ. Eye opener. Eye Opener 2012; 148-151. Jansonius NM. Glaucoomchirurgie –Nieuwe technieken in breed perspectief-. Glaucoom Magazine 2012; 20: nr. 3.

Abstracts Vries de MM, Stoutenbeek R, Müskens RPHM, Jansonius NM. Glaucoma screening during regular optician visits – the feasibility and specificity of screening in real life. ARVO, Fort Lauderdale, Florida, USA. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 52: ARVO E-abstract #5053. Junoy Montolio FG, Wesselink C, Jansonius NM. Regions of no interest: a novel approach that reduces the test time of standard automated perimetry in advanced glaucoma. ARVO, Fort Lauderdale, Florida, USA. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 52: ARVO E-abstract #5494. Janssen SF, Gorgels TG, Brink ten JB, Essing AH, Jansonius NM, Bergen AA. Primary open angle glaucoma: gene expression profile and functional annotation of the human ciliary body epithelia. ARVO, Fort Lauderdale, Florida, USA. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 2012; 52: ARVO Eabstract #4596. Wullink B, Pas H, Worp van der C, Kuijer R, Los LI. Ocular type VII collagen: the zonular suspension system. Ned Ver van Matrix Biologie 2012. Jansonius NM, Schiefer J, Nevalainen J, Paetzold J, Schiefer U (2012) Influence of refraction on the retinal nerve fiber bundle trajectories in the human eye. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 53: ARVO E-Abstract #725 Juny Montolio FG, Wesselink C, Jansonius NM (2012) Factors that influence standard automated perimetry test results in glaucoma patients: test reliability, technician experience, diurnal factors and seasonal influences. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 53: ARVO E-Abstract #190 Jong T de, Sheehan MT, Koopmans SA, Jansonius NM (2012) Retrieving shape from raw height data - a comparison of four different corneal topographers. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 53: ARVO E-Abstract #123

22

Springelkamp H, Lee K, Ramdas WD, Vingerling JR, Klaver CC, Sonka M, Abramoff MD, Jansonius NM (2012) Optimizing the information yield of 3D OCT in glaucoma. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 53: ARVO EAbstract #684 Klaver CC, Buitendijk GH, Verhoeven VJ, Jansonius NM, Vingerling JR (2012) Retinal and choroidal thickness measured by swept-source optical coherence tomography in the population-based Rotterdam Study. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 53: ARVO E-Abstract #2123 Canovas C, Jong T de, Weeber HA, Jansonius NM, Piers PA (2012) Head stabilization impact on aberration induction with an adaptive optics visual simulator. Proceedings: Invest Ophthalmol Vis Sci 53: ARVO E-Abstract #3586 Jansonius NM, Ramdas WD, Wolfs RCW, Hofman A, Jong PTVM de, Vingerling JH (2012) Ocular perfusion pressure – a risk factor for open-angle glaucoma or a statistical artifact? EVER, Nice, France. Proceedings: Acta Ophthalmol Scand 90:S249 Aychoua N, Junoy Montolio FG, Jansonius NM (2012) Influence of multifocal intraocular lenses on standard automated perimetry test results. EVER, Nice, France. Proceedings: Acta Ophthalmol Scand 90:S249

Posters N. Vanhaelemeesch. Opticopathie bij het syndroom van Leigh. Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. S. Callewaert. Subhyaloidale en retinale bloedingen bij een achtjarig kind met pancytopenie e.c.i. Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. R.A. Bult-Wasmann. Twee zusjes met hoge hypermetropie en maculaire plooien. Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. M.A.J. van de Put, D. Croonen, W.J. Japing, I.N. Nolte, J.M.M. Hooymans, L.I. Los. Recovery of visual function in macula-off rhegmatogenous retinal detachment. ARVO, Fort Lauderdale; mei 2012. B. Wullink.Type VII collagen in the human retina; an astrocytic velcro? Kolff dagen, Schiermonnikoog; 2012.

23

Afstudeerscripties W. Wanders: De invloed van verschillen in dieptezicht op de microchirurgische vaardigheden. –De invloed van training-. Onder begeleiding van dr. S.A. Koopmans. Groningen juli 2012-januari 2013. B. Wullink: Collageen type VII in het humane oog: structurele verbindingen; Onderzoek naar de rol en oorsprong van intra-oculair collageen type VII, met name in het corpus ciliare. Eindverslag masterfase wetenschappelijke stage. Onder begeleiding van dr. L.I. Los. Groningen 2012.

Voordrachten S.R.L. Callewaert, R.H.P.M. Müskens, N.M. Jansonius: Optos; een nieuwe manier van fotograferen; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. R.H.P.M. Müskens: Een nieuw inzicht bij te hoge druk na een Baerveldt glaucoom implant; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. V.W. Renardel de Lavalette: Smaller is better; 27 G vitrectomie; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. R. Stoutenbeek: Pentacam cornea topografie; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. A.C. Houtman: De stereotracker; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. L. Hoeksema, L.I. Los: Oculaire paresen bij herpetische uveítis anterior; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. S.W. Genders, S.A. Koopmans, W.J. Japing: Oncocytoom; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. R.A. Wasmann, J.W.R. Pott:Twee zusjes met aangeboren maculaire plooien; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. J.M.M. Hooymans: BRDME/BRVO studies; Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap, Paterswolde; januari 2012. N.M. Jansonius: Glaucoom; 4e Jaarsymposium Oogheelkunde, Utrecht; januari 2012.

24

B.A.E. van der Pol: Het oog en diabetes; Diabetes Vereniging Nederland, Winschoten; februari 2012. L. Hoeksema, L.I. Los: Oculaire paresen bij herpetische uveítis anterior; Vergadering werkgroep uveítis, Utrecht; februari 2012. J.W.R. Pott: Oogbolmotoriek bij bewegingsstoornissen op het raakvlak van de neurologie; Werkgroep Bewegingsstoornissen Nederlandse Vereniging Neurologie, Zeist; februari 2012. R.H.J. Wijdh: Refractiechirurgie en corneatransplantaties; Bijscholing huisartsen uit de Noordelijke regio (ELANN), Groningen; februari 2012. L.I. Los: NOG uveïtis richtlijnen, “praktische tips en tricks voor de perifere praktijk”; “Drie Provinciën Avond, Groningen; maart 2012. S. Janssen: Gene expression and functional annotation of the ciliary body epithelia –Implications for aqueous humor production and glaucoma-; Wetenschappelijke refereeravond, Groningen; maart 2012. A. Hernowo: Visual pathway morphometry in visual field defects; Wetenschappelijke refereeravond, Groningen; maart 2012. A.C. Houtman: Myopie op kinderleeftijd; Zestiende Friese Refereeravond, Beetsterzwaag; maart 2012. G. Postma, L.I. Los: Resultaten na vitrectomie bij M. Terson; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. V.W. Renardel de Lavalette: 27 G vitrectomie ; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen ; maart 2012. W.J. Japing: Een bijzondere intraoculaire tumor met fataal uitstel van de PA; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. R.P.H.M. Müskens, M.A.J. van de Put, S.R.L. Callewaert, S.W. Genders, W.J. Japing, E.A. Huiskamp: Loa Loa; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. L. Hoeksema, L.I. Los: Pathologische mydriasis en ptosis in patiënten met uveïtis anterior; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. N.M. Jansonius, J. Schiefer, J. Nevalainen, J. Patzold, U. Schiefer: Over de invloed van de refractie op het verloop van de retinale zenuwvezelbundels; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012.

25

F.G. Junoy Montolio, C. Wesselink, N.M. Jansonius: Factoren die bij glaucoom van invloed zijn op de testresultaten van standaard automatische perimetrie: test betrouwbaarheid, TOA-ervaring, tijdstip van de dag en seizoen; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. R.P.H.M. Müskens, N.M. Jansonius: Icare, Icare-PRO en Goldmann tonometrie met elkaar vergeleken; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. S.R.L. Callewaert, R.P.H.M. Müskens, B.A.E. van der Pol, N.M. Jansonius: Subhyaloïdale en retinale bloedingen bij een 8-jarig kind met pancytopenie e.c.i.; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. N. Vanhaelemeesch, J.W.R. Pott: Opticopathie bij het syndroom van Leigh; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. E.A. Huiskamp, R.P.H.M. Müskens, N. Sillivis Smitt, G. Postma, J.M.M. Hooymans: Lange termijn follow-up van de behandeling van exsudatieve maculadegeneratie met Avastin; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. J. Vehof, R. Stoutenbeek, C. Hammond: De erfelijkheid van droge ogen; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. L.M. Nibourg, F.W. Cornelissen, S.A. Koopmans: Het belang van stereoscopisch zien voor taken onder de operatiemicroscoop; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. J.M.M. Hooymans, B.A.E. van der Pol, W.G. Wieringa:De physician assistant (PA) in de oogheelkundige praktijk van het UMCG; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. D. Prins, A.T. Hernowo, H.A. Baseler, T. Plank, M.W. Greenlee, A.B. Morland, F.W. Cornelissen: Reductie van witte en grijze stof volume in de visuele banen van patiënten met maculadegeneratie; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. F.W. Cornelissen, K.V. Haak, D.R.M. Langers, R. Renken, A.T. Hernowo, J. Borgstein, P. van Dijk: Schatting van populatie receptieve velden in de visuele cortex van een patiënt met hemisferectomie; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. T. de Jong, M.T. Sheehan, S.A. Koopmans, H.A. Weever, N.M. Jansonius: De vorm uit ruwe hoogtedata gereconstrueerd- een vergelijking van vier verschillende corneatopografen; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 1012. A.T. Hernowo, N.M. Jansonius, J.M.M. Hooymans, F.W. Cornelissen: Visual pathway structure and the severity of visual field defect in glaucoma; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012.

26

A.C. Houtman, I.C. Lloyd: Paediatric cataract surgery –an update and problem based approach-; Workshop Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. R.H.J. Wijdh: Keynote cursus; Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. W.J. Japing: ECHO-grafische meting van de „optic nerve sheath diameter‟ bij intracraniele hypertensie; NeNOS, Utrecht; april 2012. W.J. Japing: ICP weten? Dan ook de ONSD meten!; Meten is weten, Groningen; april 2012. J. Vehof: Heritability of dry eye disease; ARVO, Fort Lauderdale, USA; mei 2012. W. Fickweiler, L.I. Los, G. Postma: Optical coherence tomographic and fluorescein angiographic patterns in diabetic macular edema: prediction of visual outcome after intravitreal bevacizumab; ARVO, Fort Lauderdale,USA; mei 2012. S.R.L. Callewaert: Optos fundusfotografie; Refereeravond Oogheelkunde UMCG, Groningen; mei 2012. R.H.J. Wijdh: Crosslinking en pentacam; Refereeravond Oogheelkunde UMCG, Groningen; mei 2012. G. Postma: Surgicube en intravitreale injecties; Refereeravond Oogheelkunde UMCG, Groningen; mei 2012. B.A.E. van der Pol: Retcam; Refereeravond Oogheelkunde UMCG, Groningen; mei 2012. R.P.H.M. Mϋskens: Videoconference: contact met de regio; Refereeravond Oogheelkunde UMCG, Groningen; mei 2012. N.M. Jansonius: Het nieuwe spreekuur: kwaliteit en volume met een menselijke maat; Refereeravond Oogheelkunde UMCG, Groningen; mei 2012. S.C. Bu, R. Kuijer, V.W. Renardel de Lavalette, X.R. Li, J.M.M. Hooymans, L.I. Los:The presence of type VI collagen in idiopathic epiretinal membrane; NVMB, Lunteren; mei 2012. J.W.R. Pott: Oogbewegingsstoornissen bij neuro-degeneratieve aandoeningen; Donders Gezelschap voor Strabologie, Utrecht; juni 2012. R. Stoutenbeek. Intracorneale ringsegmenten voor keratoconus; Refereeravond voor optometristen/opticiëns via Hanzekliniek, Groningen; juni 2012

27

W.G. Wieringa: Oogheelkunde voor de Physician Assistant, Hanzehogeschool; Groningen; mei/juni 2012. Japing WJ. Wat kom ik tegen in de glasvochtruimte; Echografie cursus, Maastricht; juli 2012. A. Hernowo: Visual pathway morphometry in visual field defects; Wetenschappelijke refereeravond, Groningen; juli 2012. F. Yildirim: Does flanker identity affect perceived target position in crowding?; Wetenschappelijke refereeravond, Groningen; juli 2012. N. Aychoua: Influence of multifocal intraocular lenses on standard automated perimetry test results; Wetenschappelijke Refereeravond, Groningen; juli 2012. W.G. Wieringa: Physician assistant in de oogheelkundige praktijk van het UMCG. Diploma uitreiking Hogeschool van Utrecht, Utrecht; juli 2012 R.H.J. Wijdh: Multifocale implantlenzen; Noordelijke Optometristen, Groningen; juli 2012. J.W.R. Pott: Neuro-imaging; LVAO Lesdag Neuro-Ophthalmologie, Utrecht; augustus 2012. F.W. Cornelissen: Visuele perceptie; Neurologie en psychiatrie bij de oudere mens VI; Kamerik; september 2012. A.C. Houtman: The stereotracker: towards automated FCPL assessment of stereopsis –a preliminary experiment-; BIPOSA conference, Bournemouth; september 2012. B.A.E. van der Pol: Inleiding + cataract; Opticiënavond, Groningen; september 2012 J. Bus: Verwijzingen, wat doen we ermee?; Opticiënavond, Groningen; september 2012. L. Olie, K.H. ten Boer-Rijpma: Prisma‟s, kinderen en accommodatie; Opticiënavond, Groningen; september 2012. J. Bus: Keratoconus en crosslinking; Opticiënavond, Groningen; september 2012. W.G. Wieringa: Maculadegeneratie; Opticiënavond, Groningen; september 2012. R.H.J . Wijdh: Corneatransplantaties; Regiodag orgaan en weefseltransplantatie, Veenhuizen; november 2012.

28

R.H.J. Wijdh: Corneatransplantaties; Refereeravond Transplantatiecentrum UMCG, Groningen; november 2012. J.W.R. Pott: “Twee bijzondere patiënten met LHON”; NeNOS, Utrecht; november 2012. N. Aychoua: Influence of multifocal intraocular lenses on standard automated perimetry test results; Bijeenkomst kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. F. Yildirim: Visual crowding in the space and feature domains; Bijeenkomst kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. N.M. Jansonius: Periodicity in psychophysics: seasonal and time-of-day effects in perimetry; Bijeenkomst kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. D. Prins: Morphometric analyses of the visual pathways in macular degeneration; Bijeenkomst kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. T. de Jong: De vorm van de posterieure cornea: de invloed van de keuze van het referentiepunt bij het beschrijven met Zernike polynomen en de correlatie met de vorm van anterieure cornea; Bijeenkomst kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. B. Njordhem: Mapping eye-movements to coarse and fine image information; Bijeenkomt kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. F.W. Cornelissen: Connective field modeling: mapping cortico-cortical connections in the human visual cortex; Bijeenkomst kring oogheelkundige fysica, Groningen; november 2012. J.M.M.Hooymans: Update on retinal venous occlusions. ATOA congres . Paramaribo. november 2012. W.Japing : Ultrasonography of the orbit. ATOA congres . Paramaribo. november 2012. W.G. Wieringa: Bon Tracé bijscholing oogheelkunde; Anatomie en fysiologie; november 2012.

29

Cursusorganisatie N. M. Jansonius, R.P.H.M. Müskens: Progressie detectie bij glaucoom middels perimetrie (twee blokken). , Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. R.P.H.M. Müskens, N.M. Jansonius: Zorg voor glaucoma suspects efficiënter en beter (twee blokken). Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. J. Hennink, R.H.J, Wijdh: Het maken van een keynote presentatie op de MAC. Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012. A.C. Houtman, I.C. Lloyd: Paediatric cataract surgery, an update and problem based approach. Nederlands Oogheelkundig Gezelschap, Groningen; maart 2012.

J.M.M. Hooymans Lid Organizing committee Access to Ophthalmologic Advances (ATOA) meeting in Paramaribo, Suriname :17 - 19 november 2012.

30

Lopende onderzoeken

Visual neuroscience

Pooling and prediction in the visual cortex. Onderzoeksleiding: Dr. F.W. Cornelissen. Deelnemers: Drs. K.V. Haak, promovendus (vacature), dr. R.R. Renken. Samenwerking: Psychonomie Utrecht, Baylor College, Houston, Stanford Psychology. Financiering: NWO, Programmes for Excellence van het NIHC, programma Brain and Cognition: an integrated approach. Looptijd: 2010-2015. Neuro-imaging van corticale degeneratie en plasticiteit ten gevolge van gezichtsveld defecten. Onderzoeksleiding: Dr. F.W. Cornelissen, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. A.T. Hernowo (promotie-onderzoek), drs. D. Prins (promotie-onderzoek). Samenwerking: Neuro-Imaging Center, Universiteit van Jogjakarta. Financiering: RUG / subsidies. Looptijd: 2007-2014.

Biochemie van het glasvocht

Rhegmatogene ablatio retinae. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. M.A.J. van de Put (promotie-onderzoek), mw. dr. I.M. Nolte. Financiering: Stichting Nederlands Oogheelkundig Onderzoek, Prof. Mulder Stichting, Stichting Blindenhulp. Looptijd: 2005-2014. Huid autofluorescentie en post-operatieve proliferatieve vitreoretinopathie bij ablatio retinae patiënten. Onderzoeksleiding: Dr. A.J. Smit, Dr. D.J. Mulder, Mw. Dr. L.I. Los, mw. Prof. dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Mw Drs. B. Fokkens (promotie onderzoek) Samenwerking: Interne geneeskunde UMCG Financiering: UMCG (MD.PhD project)

31

Vitreoretinale grenslaag – Collageen type VII. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. B. Wullink (promotie-onderzoek), dr. R. Kuijer, dr. H.H. Pas, mw. ing. R.J. van der Worp. Samenwerking: Lab. Biomedical Engineering, UMCG, Lab. Dermatologie, UMCG. Financiering: Prof. Mulder Stichting, UMCG (MD.PhD project). Looptijd: 2009-2015. Vitreoretinale grenslaag: adhesie eiwitten en vitreoretinale pathologie. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans. Deelnemers: Drs. S.C. Bu (promotie-onderzoek/Bernouilli-project), dr. X.I. Li, dr. R. Kuijer, mw. ing. R.J. van der Worp. Samenwerking: Tianjin Medical University Eye Center, Tianjin, China, Lab. Medical Engineering, UMCG. Financiering: Stichting Blindenhulp, UMCG (Kolff Institute). Looptijd: 2009-2014. Vitreoretinale grenslaag – diabetisch macula oedeem Onderzoeksleiding: Prof. Dr. B.H.R. Wolffenbuttel, mw prof. dr. J.M.M. Hooymans, mw. Dr. L.I. Los. Deelnemers: Drs. W. Fickweiler (promotie onderzoek), Mw. G. Postma. Samenwerking: interne geneeskunde UMCG, Boston Financiering: Stichting Blindenhulp. Looptijd: 2012-heden

Glaucoom

Groningen Longitudinal Glaucoma Study. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Drs. N. Aychoua(promotie-onderzoek), Drs. Ch. Wesselink (promotie-onderzoek), drs. F.G. Junoy Montolio (promotieonderzoek). Financiering: UMCG, CvZ, SNOO. Looptijd: 1999-heden.

Glaucoom in de ERGO-studie. Onderzoeksleiding: Prof.dr. C.C.W. Klaver, prof. dr. N.M. Jansonius, prof.dr. B. Stricker, prof.dr. C. van Duijn. Deelnemers: Drs. H. Springelkamp (promotie-onderzoek ErasmusMC), drs. M.W. Marcus (promotie-onderzoek UMCG). Samenwerking: Erasmus Universiteit Rotterdam; dr. M. Abramhoff, IOWA. Financiering: Algemene Nederlandse Vereniging ter Voorkoming van Blindheid, Rotterdamse Vereniging Blindenbelangen, SNOO, LSBS. Looptijd: 2004-heden. 32

Nerve Fibre Trajectories. Onderzoeksleiding: Prof.dr. U. Schiefer, prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Dr. J. Paetzold, drs. J. Nevalainen, mw. drs. J. Schiefer Samenwerking: Tübingen, Duitsland, Oulu, Finland. Looptijd: 2006-heden. Glaucoomscreening. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Mw. Drs.M.M. de Vries (promotie-onderzoek). Financiering: Oogfonds, Glaucoomfonds. Looptijd: 2005-heden. Genetica van glaucoom. Onderzoeksleiding: Prof.dr. A.A.B. Bergen, prof. dr. N.M. Jansonius, . Dr. T. Gorgels. Deelnemers: Mw. drs. S. Janssen (promotie-onderzoek NIN). Samenwerking: NIN, Amsterdam. Financiering: Algemene Nederlandse Vereniging ter Voorkoming van Blindheid, Landelijke Stichting Blinden en Slechtzienden. Looptijd: 2009-heden. Lichthinder bij glaucoom Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: L. Stam, ir. T. de Jong, drs. F.G. Junoy Montolio (promotieonderzoek). Financiering: UMCG, SNOO, Uitzicht. Looptijd: 2011-heden Netherlands Glaucoma Study Onderzoeksleiding: Prof.dr NM Jansonius, prof.dr. A.A.B. Bergen, prof.dr. C.C.W. Klaver, prof.dr. C. van Duijn, prof.dr. C.A.B. Webers; dr A. den Hollander Deelnemers: Drs. N. Aychoua (promotieonderzoek), mw K. Westra (onderzoeksassistent) Samenwerking: NIN (Amsterdam), MUMC (Maastricht), ErasmusMC (Rotterdam) en UMCN (Nijmegen). Financiering: Uitzicht, Glaucoomvereniging, Rotterdamse stichting Blindenbelangen Looptijd: 2012-heden

33

Macula degeneratie Comparing the effectiveness and costs of bevacizumab to ranibizumab in patients with exudative age-related macular degeneration. Multicenter trial. BRAMD-studie. Onderzoeksleiding: Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, mw. drs. E.A. (UMCG) Huiskamp, mw. drs. N. Sillevis Smitt-Kamminga, dr. R.P.H.M. Müskens. Samenwerking: 5 UMC‟s. Financiering: ZonMW, ziektekostenverzekeraars. Looptijd: 2009-2012.

Optica Invloed van multifocale IOL’s op de visuele waarneming. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius. Deelnemers: Mw. N. Aychoua (afstudeeronderzoek Geneeskunde); Drs. F.G. Junoy Montolio. Samenwerking: Drs. E.A. Timmerman, Drachten, dr. S.A. Koopmans. Financiering: UMCG. Looptijd: 2011-heden. F.Y.E.O.. Onderzoeksleiding: Prof.dr. N.M. Jansonius, dr. S.A.Koopmans. Deelnemers: Ir. T. de Jong (promotie-onderzoek). Financiering: NOM. Samenwerking: Dr. ir. H. Weeber, mw. dr. P. Piers, mw. drs. C. Canovas, Abbott Medical Optics Groningen BV. Looptijd: 2009-heden.

Lens Preventie van nastaarontwikkeling bij een accommoderende lensimplant (1). Onderzoeksleiding: Dr. T. van Kooten, dr. S.A. Koopmans. Samenwerking: Universität Rostock, Institut für Biomedizinische Technik, Rostock. Financiering: Remedis Projekt, Rostock. Looptijd: 2004-heden. Preventie van nastaarontwikkeling bij een accommoderende lensimplant (2). Onderzoeksleiding: Dr. T. van Kooten, dr. S.A. Koopmans, ir. M. de Jong, mw prof.dr.J.M.M.Hooymans. Deelnemers: Mw drs.L. Nibourg, mw. R. da Cruz Barros, mw. E. Geelens. Samenwerking: Lab. Biomedical Engineering UMCG, Nano-FM, Abbott Medical Optics Groningen BV. Financiering: Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Looptijd: 2011-2015. 34

Uveïtis

Systeemtherapie en oogheelkundige complicaties bij scleritis en juveniel idiopathische artritis. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw drs. W. Armbrust, Prof.dr.J.M.M.Hooymans. Deelnemers: W.G. Wieringa (promotie-onderzoek), mw. drs. N. ten Dam-van Loon, drs. B.A.E. van der Pol, Prof.dr. N.M. Jansonius. Klinische kenmerken en kwaliteit van leven bij patiënten met uveïtis anterior, in het bijzonder bij herpetische en HLA-B27 geassocieerde uveïtis anterior. Onderzoeksleiding: Mw. dr. L.I. Los, mw Prof.dr.J.M.M.Hooymans. Deelnemers: Mw. drs. L. Hoeksema (promotie-onderzoek), dr. N.M. Jansonius. Financiering: Prof. Mulder Stichting. Looptijd: 2011-2014.

Videologie

Toegankelijkheid van gebouwen voor slechtziende en blinde mensen. Onderzoeksleiding:Prof.dr. A.C. Kooijman. Deelnemers: Mw. drs. E.M. Havik (promotie-onderzoek), dr. F.J.J.M. Steyvers, ing. F. Polman. Samenwerking: Facilitaire Dienst, UMCG, Afd. Experimentele en Arbeidspsychologie RUG, Guide ID, Deventer. Financiering: Stichting Blindenhulp, FMW, UMCG, ZonMW-InZicht. Looptijd: 2001-2012. Implementatie van electronische navigatie hulpmiddelen in de revalidatie van slechtzienden en blinden. Onderzoeksleiding: H. van der Velde, prof.dr. A.C. Kooijman. Deelnemers: Dr. G.J. Gelderblom, mw.drs. E.M. Havik, drs. U.R. Roentgen, J.C. Pinkster, M. van Doorn, drs. R. van Grinven, J. Falkena. Samenwerking: Koninklijke Visio, Huizen, Hogeschool Zuyd, Heerlen, Bartimeus, Zeist, Viziris, NVBS-jongeren. Financiering: ZonMW-InZicht, Koninklijke Visio, Hogeschool Zuyd, Bartimeus. Looptijd: 2011-2012.

35

Neuro-ophthalmologie

Invloed van vitamine B12 deficiëntie op expressie van LHON. Onderzoeksleiding: Dr. J.W.R. Pott. Deelnemers: Mw. drs. N. Vanhaelemeesch. Samenwerking: Alle overige academische ziekenhuizen in Nederland, Oogziekenhuis Rotterdam, Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Financiering: UMCG. Looptijd: 2011-2014.

Graves

De FDG-PET/SCAN bij Graves orbitopathie. Onderzoeksleiding: dr. J.W.R. Pott, mw prof.dr. J.M.M. Hooymans, mw prof.dr. T.P. Links. . Deelnemers: Drs. S.W. Genders. Samenwerking: Afd. Endocrinologie, UMCG, afd. Nucleaire Geneeskunde, UMCG. Looptijd: 2011-2013.

Visuele ontwikkeling, strabisme

The Stereotracker: towards rescuing binocular vision in infantile esotropia. Onderzoeker: Drs. A.C. Houtman. Financiering: Stichting ODAS. Looptijd: 2011-2012.

Dry eye syndrome

De immunologische samenstelling van de tranen bij patiënten met Sjögren syndroom. Onderzoeksleiding: mw. prof.dr. H. Bootsma, prof.dr. A. Vissink, prof.dr. F.G.A.M. Kroese. mw. prof.dr.J.M.M.Hooymans Deelnemers: Mw. drs. N. Sillevis Smitt-Kamminga (promotieonderzoek), dr. J. Vehof. Samenwerking: Afd. Reumatologie en Klinische Immunologie, UMCG, afd. Kaakchirurgie, UMCG. Financiering: In aanvraag. Looptijd: 2011-heden.

36

Onderwijs

Curriculum G2010 Tot onze spijt nam het aandeel van de oogheelkunde in het geneeskundige curriculum van de medische faculteit van de Groningse Universiteit verder af. Dit is een betreurenswaardige ontwikkeling en begint ondertussen ook merkbaar te worden in de praktische kennis en vaardigheden waar het de oogheelkunde betreft van de jonge generaties basisartsen en huisartsen in de regio. Het tweede blok, dat door de afdeling oogheelkunde verzorgd werd in vorige jaren, werd geschrapt. In de M1 fase krijgen we slechts een klein deel van de studenten als coassistent in de afdeling, die unaniem enthousiast zijn over hun drieweekse oogheelkundige coschap. Zoals ook de vorige jaren werden een mentor, een tutor en een coach afgevaardigd door de afdeling voor begeleiding van tweede jaars studenten. Ook werd weer twee keer een persoonlijk project gevolgd door een achttal studenten rondom de cataractextractie en waren verschillende keuzecoassistenten gedurende langere periodes werkzaam op de polikliniek. Dit jaar werd extra aandacht besteed aan het vaardigheidsonderwijs, waarin de afdeling een avond verzorgde voor oogheelkundige bijscholing voor vaardigheidsinstructeurs. Docenten blok 2.1 G2010: dr. N.M. Jansonius, dr. F.W. Cornelissen, dr. S.A. Koopmans, drs. B.A.E. van der Pol, mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans en mw. drs. E.A. Huiskamp. Coach: drs. B.A.E. van der Pol. Tutor: dr. J. Vehof. Mentor: drs. F.G. Junoy Montolio en dr. F.W. Cornelissen. Scriptie beoordelingen: Dr.L.I.Los Bachelor thesis IBMG (mei/juni 2012) Jaaropdracht M1 (sinds dec 2012) Stage wetenschap M3 Keuze-co-schap Patricia Stappers. Begeleider: S.A.Koopmans S.M. Lubbers Begeleider: S.A.Koopmans Wetenschappelijke stage Doety Prins. Begeleider: dr. F.W. Cornelissen. Wouter Wanders. Begeleider S.A.Koopmans Lisette Hoeksema. Begeleider: mw. dr. L.I. Los. Bart Wullink. Begeleider: mw. dr. L.I. Los. Bernadette Fokkens. Begeleider: mw. dr. L.I. Los. Begeleiding bachelor thesis Rayan Alkhawtani. Begeleider: mw. dr. L.I. Los. Lucas Stam. Begeleider: dr. N.M. Jansonius. 37

Keuzeproject studenten geneeskunde G2010 Project Persoonlijke Profilering “Rondom de cataract extractie”; februari-maart 2011. Begeleiders: dr. N.M. Jansonius, drs. B.A.E. van der Pol, W.G. Wieringa. Studie Psychologie/Neuropsychologie, masterthese onderzoek Mw. E. Vissia, mw. M. Giessen, mw. L. Rietman en mw. A. Martinez. Begeleiders: dr. F.W. Cornelissen, mw. dr. M. van Beilen, dr. R. van den Berg.

Overig studenten onderwijs BMSA: Op verzoek van de disciplinegroep Biomaterialen werd een college gegeven voor studenten Biomedische Technologie over biomaterialen in de oogheelkunde. Docenten: drs. V.W. Renardel de Lavalette en dr. S.A. Koopmans. In november 2012 verzorgde dr. F.W. Cornelissen de cursus Projectmatig promoveren voor BCN. In september 2012 verzorgde dr. F.W. Cornelissen een college en practicum (visual neuroscience) tijdens de Functional Neuroscience mastercursus van BCN. In november 2012 verzorgde dr. F.W. Cornelissen een college (visual neuroscience) en demo tijdens de BCN Introductie cursus. Op 17 februari 2012 verzorgde dr. F.W. Cornelissen een gastcollege over visuele crowding voor Psychologie. Op 17 en 17 oktober 2012 colleges “Centraal Visueel Systeem”, en College “Central Visual System” (IBMG) in blok 2.1. van geneeskunde onderwijs.

38

Postacademisch onderwijs Op 28 januari 2012 werd de jaarlijkse bijeenkomst van het Oostelijk Oogheelkundig Gezelschap gehouden. De afdeling verzorgde 10 voordrachten. Op 30 mei 2012 organiseerde de afdeling Oogheelkunde een regionale refereeravond over het onderwerp “Toekomst van de oogheelkundige zorg”. Het programma was als volgt: Voordracht van mw. prof. dr. J.M.M. Hooymans: Een nieuwe polikliniek; taak van de physician assistant; Rondgang over de polikliniek met vijf korte voordrachten op locatie: mw. drs. S.R.L. Callewaert: Optos fundusfotografie; drs. R.H.J. Wijdh: Crosslinking en pentacam; mw. drs. G. Postma: Surgicube en intravitreale injecties; drs. B.A.E. van der Pol: Retcam; dr. R.P.H.M. Müskens: Videoconference: contact met de regio; Voordracht van prof. dr. N.M. Jansonius: Het nieuwe spreekuur: kwaliteit en volume met een menselijke maat. Op 12 december 2012 werd de Groninger Refereeravond gehouden in “Het Kasteel”. Er werden drie voordrachten gehouden: drs. N. Crama: MIRAgel; als ik dat had geweten …..; mw. drs. N. Sillevis Smitt-Kamminga: Meibomian gland disease; wat een geklier!; drs. W.J. Japing: Echografie van de orbita; waar ben ik aan begonnen?. Voor de oogartsen in de regio organiseerde drs. V.W. Renardel de Lavalette twee angiografie avonden waar deelnemende oogartsen een eigen casus inbrengen.

Overige onderwijsactiviteiten In november en december 2012 werd een cursus Bijscholing Oogheelkunde door BONTRacé gegeven. De cursus is belegd bij 3 UMC`s en het OLVG. De regie en uitvoering voor Noord Nederland ligt bij het UMCG. Vijf UMCG medewerkers volgden de cursus. Oogartsen, TOA‟s, een optometrist en verpleegkundigen gaven les. W.G. Wieringa verzorgde gastcolleges aan de Hanze Hogeschool Groningen (opleiding master physician assistant), het Werkman College Groningen (4 en 5 VWO), het W.J. Kolff Instituut en gaf een tweetal lezingen voor de Optometrie Vereniging Nederland. Onderwijs aan de opleiding Operatie-assistent werd gegeven door dr. R. Stoutenbeek, W.G. Wieringa en drs. B.A.E. van der Pol.

39

Scholing huisartsen De verdiepingscursus Oogheelkunde voor huisartsen mocht zich in een blijvende belangstelling verheugen in 2012. een succes geweest. De door de afdeling Oogheelkunde en het Wenckebach Instituut gezamenlijk opgezette en gecertificeerde cursus heeft ondertussen een behoorlijk aantal oudcursisten, verspreid in heel Noord-Nederland. Hoewel we nog geen georganiseerd onderzoek deden naar mogelijke invloeden op het verwijspatroon, bestaat toenemend de indruk, dat de huisartsen, die de cursus met goed gevolg doorliepen, met duidelijk meer kennis van zaken en gerichter patiënten instuurden. In de loop van het jaar kregen we de indruk, dat er een zekere verzadiging ging optreden. De behoefte aan herhalings-/bijscholingscursussen nam tegelijkertijd toe. Hetzelfde fenomeen werd vanuit Nijmegen gerapporteerd, waar onze cursus in licentie gegeven werd gedurende de laatste jaren. Naast de collegae Kuitert en de Waard, huisartsdocenten, waren de vaste medewerkers van de afdeling Oogheelkunde: W.G. Wieringa en B.A.E. van der Pol. Collega R. Stoutenbeek trad dit jaar voor het eerst op en de bedoeling is, dat hij ook regulier zal gaan deelnemen als docent-oogarts.

Stages HBO-V: stage van 20 weken: 1. Stichting Hogeschool Utrecht, optometrie opleiding: stage van 12 weken Werk pro: 2 doktersassistenten

40

Specialisten opleiding De opleiderscommissie bestaat uit: mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, opleider; dr. J.W.R. Pott, waarnemend opleider; drs. B.A.E. van der Pol, chef de clinique en alle arts-assistenten. De opleiderscommissie vergaderde eenmaal in de twee maanden. De vergaderingen worden door een van de aios genotuleerd. Alle stafleden maken deel uit van de opleidersgroep. De afdeling heeft 15 AIOS. Ieder jaar stromen 3 aios in. De instroom is gelijkmatig over het jaar verdeeld. De uitstroom niet. Wegens part time werken, zwangerschap en ziekte duurt voor veel aios de opleiding langer dan 5 jaar. De meeste tijd zijn er dan ook meer dan 15 AIOS in opleiding. Dit betekent dat opleidingsschema`s in de loop van de vijf jaar regelmatig aangepast moeten worden en de uitstroom onregelmatig is. In 2012 werden Eylem Tirsi, Annemiek van Vliet, Danna Croonen en Marieke Bos geregistreerd tot oogarts. Voor de landelijke AIOS-toets slaagden alle assistenten. Aios met een sterke onderzoeksambitie krijgen de mogelijkheid tijdens de opleiding onderzoek te doen. Vijf aios werken aan een promotie onderzoek. In december evalueerden de aios het leerklimaat middels D-RECT (Dutch Residency Educational Climate Test). Het resultaat was zeer positief. Het item “werken in een team” is een verbeterpunt. Hierop zijn acties ondernomen.

In augustus kreeg het Deventer Ziekenhuis erkenning voor de opleiding Oogheelkunde. De opleider is Dr. M.Bartels, oogarts. Aios uit het UMCG volgen er hun perifere stage van gemiddeld 6 maanden. Ook de Isala Kliniek in Zwolle (opleider: drs. Kh. Tjia) verzorgd een perifere stage oogheelkunde voor aios uit het UMCG. Op basis van het opleidingsplan Oogheelkunde MOON is een lokaal opleidingsplan geschreven voor het UMCG, en de perifere stages in Zwolle en Deventer..

Drs. M.A.J. van de Put was gedurende het verslagjaar bestuurslid van de LVAO en tevens AIOS-vertegenwoordiger bij opleidingsvisitaties. Prof.dr.J.M.M.Hooymans is voor de oogheelkunde lid van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS).

Fellowships De afdeling heeft de capaciteit voor 2 fellows. Het gaat hier om betaalde fellowships. Dit jaar startte een fellow glaucoom.

41

Bestuurlijke activiteiten

Dr. F.W. Cornelissen -Kwartiermaker onderzoeksprogramma “Perceptual & Cognitive Neurosciences” van BCN-Brain -Voorzitter Nederlandse Vereniging voor Biofysica en Biomedische Technologie -Reviewer voor Cortex, Visual Neuroscience, Frontiers in Neuroscience, IOVS, Behavioural Research Methods, NWO Veni, VIDI, Uitzicht -Coordinator Europese onderzoeksaanvragen: NextGenVis II, RetiMod, Fun2Learn

Mw. J. van Enk MBA -managementteam Oogheelkunde UMCG -managementoverleg Oogheelkunde SZE -projectleider werkgroep Zorg voor werk UMCG -projectleider Wervelkolom Centrum i.o. UMCG -lid Netwerkzorg UMCG -lid vacaturecommissie UMCG -werkgroep bouw polikliniek, nieuwbouw en verbouw Oogheelkunde UMCG -werkgroep bouw dagbehandeling Oogheelkunde UMCG

Dr. P.L.J.J. Hardus -voorzitter landelijke visitatie commissie NOG

Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans -voorzitter Management Team afdeling Oogheelkunde -voorzitter stafberaad afdeling Oogheelkunde -voorzitter Conventsbestuur UMCG tot 1 februari 2012 -voorzitter Concilium Ophthalmologicum -voorzitter Prof. Mulder Stichting - lid Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) -voorzitter Wetenschapscommissie Oogheelkunde UMCG -lid adviesgroep Wetenschapswinkel Geneeskunde RUG

42

Prof. dr. N.M. Jansonius -voorzitter Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (vanaf maart 2012) -lid glaucoomgroep Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid werkgroep ergoftalmologie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -bestuurslid Algemene Nederlandse Vereniging ter Voorkoming van Blindheid -voorzitter Noordelijke Perimetrie Club -reviewer voor vele internationale tijdschriften waaronder Vision Research, Archives of Ophthalmology, PloS ONE, Uitzicht - lid stuurgroep Uitzicht -associate editor Acta Ophthalmol. Scand

Dr. S.A. Koopmans -onderwijscoördinator Oogheelkunde van studie Geneeskunde RUG

Drs. B.A.E. van der Pol -voorzitter richtlijnencommissie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap

Dr. J.W.R. Pott -lid subcommissie nascholing Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -penningmeester Prof. Mulder Stichting -lid Wetenschapscommissie Oogheelkunde UMCG -secretaris Nederlandse Neurophthalmologie werkgroep -lid bestuur Stichting tot bevordering der orthoptie -lid werkgroep richtlijn hypofyse chirurgie (namens NOG)

Drs. V.W. Renardel de Lavalette -penningmeester Vitreoretinale Werkgroep Nederland -waarnemend lid Klachtencommissie UMCG -lid OZO sectorberaad UMCG

43

W.G. Wieringa MPA -bijzonder lid Nederlands Oogheelkundig Gezelschap -lid uveïtis werkgroep -lid werkgroep beroepsbelangen Nederlandse Associatie Physician Assistants -bestuurslid Klachtencommissie Optometrie Vereniging Nederland -bestuurslid vakgroep i.o. Physician Assistant UMCG

Drs. R.H.J. Wijdh -secretaris Prof. Mulder Stichting -medisch directeur HanzeKliniek Groningen -lid wetenschappelijke commissie Nederlands Oogheelkundig Gezelschap

44

Medewerkers

Management Team Mw. prof.dr. J.M.M.Hooymans, afdelingshoofd/opleider Mw. J. van Enk MBA, manager zorg en bedrijfsvoering Drs. B.A.E. van der Pol, chef de (poli) clinique

Personeel deeltijdperc.: in dienst/uit dienst: Stafleden-oogartsen Mw. prof.dr. J.M.M. Hooymans, afdelingshoofd/opleider Dr. P.L.L.J. Hardus Drs. A.C. Houtman Mw. drs. E.A. Huiskamp 0.9 Prof. dr. N.M. Jansonius 0.8 Drs. W.J. Japing 0.8 Dr. S.A. Koopmans 0.9 Mw. dr. L.I. Los 0.9 Dr. R.P.H.M. Müskens Drs. B.A.E. van der Pol, chef de (poli) clinique Mw. drs. G. Postma Dr. J.W.R. Pott, waarnemend opleider 0.8 Drs. V.W. Renardel de Lavalette Mw. drs. N. Sillevis Smitt-Kamminga 0.8 Dr. R. Stoutenbeek 0.8 Drs. R.H.J. Wijdh 0.8 Mw. Drs. S, Schotgerrits-Voogd

0,4

Staflid-universitair hoofddocent-onderzoeker Dr. F.W. Cornelissen 0,8 Stafmedewerker Dagelijks Bestuur Dhr. W. Berghuis

Secretariaat Mw. F. Fonck-Pot Mw. E.T. Oosterveld Mw. S. de Rooy

0,8 0,9 0,5

Wetenschappelijk programmeur Dhr. L.J. Mooibroek

45

01-02-12 t/m 31-01-14

Assistent In Opleiding tot Specialist (AIOS) Mw. drs. M.A. Bos Mw. drs. S.R.L. Callewaert Mw. drs. D. Croonen Drs. W. Fickweiler Drs. S. W. Genders Mw. drs. A. den Hartogh Mw. drs. R. de Jong Drs. F. Junoy Montolio Mw. drs. S. Lubbers Dr. T.A. Mai Drs. M.A.J. vd. Put Mw. drs. E. Tirsi Mw. drs. A. van Vliet Mw. drs. N. Vanhaelemeesch Dr. J. Vehof Mw. drs. M. de Vries Mw. drs. R.A. Wasmann Mw. drs. N. Waardenburg-Luitink Drs. C. Wesselink Mw. Drs. A.S. van Schepen Onderzoeker Mw. drs. N. Aychoua Mw. B. Fokkens Drs. K. Haak Drs. A.T. Hernowo Mw. drs. L. Hoeksema Ir. T. de Jong Drs. F. Junoy Montolio Mw. drs. L. Nibourg Mw. drs. B. Nordhjem Mw. drs. D. Prins Dhr. L. Stam Drs. B. Wullink

01-08-07 tot 01-08-12 01-10-10 tot 30-09-15 01-08-06 tot 07-07-12 01-06-10 tot 01-06-15 01-11-08 tot 31-10-13 01-10-12 tot 01-10-17 01-05-09 tot 05-03-15 01-06-12 tot 01-06-17 01-12-12 tot 01-12-17 01-01-08 tot 01-01-13 01-08-08 tot 01-01-15 01-02-07 tot 01-02-12 01-10-06 tot 05-01-12 01-12-09 tot 01-12-14 01-11-08 tot 01-02-16 16-08-09 tot 01-06-16 01-06-08 tot 10-08-14 01-11-11 tot 01-11-16 01-02-10 tot 31-01-15 01-02-12 tot 01-11-12

01-09-12 uit dienst:01-02-12 uit dienst: 01-03-12 01-02-12 uit dienst: 01-06-12

Onderzoek assistent/laborant Mw. ing. R. van der Worp Verpleegkundige dagbehandeling Mw. F.H. Aptroot- ‟t Hart Mw. T.M. van Dam Mw. S. Heijs Mw. R. Hoving Mw. N. Maats-Hofstede Mw. S. Mast-Verheij Mw. J. Pouw-Hovius Mw. H.P. Slagter-Snoeijer Mw. E. Spijkstra-Mekkering Mw. S. Tammenga Dhr. L.S.T. Tjio

15-02-12 tot 14-06-12 0,8 0,5 0,5 0,6

46

uit dienst: 01-06-12

Coördinator Dagbehandeling Mw. A. Jansma

in dienst: 01-08-12:

Verpleegkundigen polikliniek Mw. M. Boon-Middelkoop Dhr. A. Brouwer Mw. J. de Fretes Mw. G.M.M. Hooisma-van der Meulen Mw. J. Meijer-van Harten Mw. J. van Nieuwpoort Mw. P.A. Mossel Mw. A.A. Scholten-Merkus Mw. F. Stuut-Brongers Dhr. B.J. Ufkes Mw. E. v.d. Valk Mw. H. van Zwieten-Egberts

0,4 0,4 0,6 0,8 0,89 0,5 0,67

0,67

Coordinator Verpleging polikliniek Mw. F. de Vries-Ezenga Mw. W.H. Dijkema

uit dienst: 01-09-12 in dienst: 15-11-12

Polikliniek coördinator Dhr. R.B.J. Wieringa Polikliniekassistent Dhr. A.S. Meijer Mw. A. Wieringa

0.56

Coördinerend Technisch Oogheelkundig Assistent Mw. J. F. Eisses Technisch Oogheelkundig Assistent Mw. A. Bekkema Mw. R. Bolhuis Mw. B. van Eden Mw. B. Jannenga Dhr. H.R. Luurtsema Mw. M. Meinen-de Vries Mw. L. Olie Mw. M.P. Oorburg Mw. J.M. Polman Mw. L. Uwantege Mw. K. Westra

0.89 0.78 0.9 0.44 0.5 0.9 0.89 0.67

Oogmeetkundige Dhr. M.L. van der Linden

0.44

47

Optometrist Mw. J. Bus Dhr. E.C. den Hartog Mw. Y.P.M.Neering Mw. K.H. Tenboer-Rijpma Mw. J.A. van der Bent-van Marrum Dhr. W.G. Wieringa (P.A.) Orthoptiste Mw. L. Olie Mw. K.H. Tenboer-Rijpma

0.8

0.6 0.89

0.7 0.4

Medewerker Medische Administratie Mw. C. M. Asjes Mw. G. Bergsma-Bos Mw. M. Elzes Mw. G. Goudswaard-Groenewold Mw. G. Hamstra Mw. J. Klapwijk-Harms Mw. A.G. Kuizenga-Duinkerken Mw. I. Okker Mw. J. Oost Mw. T. Oostland-Roek Mw. A.J. Rozema Mw. Y. Schaap-Greven Mw. P. Tromp-Mikx Mw. M.G. Voorenkamp

0.58 0.68 0.88 0.67

uit dienst :01-12-12

0.88 0.89 0.89 0.56

Coördinator Medische Administratie Mw. J. Veenstra, hoofd MMA Intakers PRS Mw. A. Haamberg Dhr. B. Thijs

0.2 0.2

48

onbez. aanstelling onbez. aanstelling