JAARVERSLAG 2012 Wat SURFNEt REaliSEERdE in 2012

JAARVERSLAG 2012 Wat SURFNET realiseerde in 2012

INHOUDsopgave 1 Voorwoord

3

2 Netwerkinfrastructuur 2.1 Diensten 2.2 Nieuwe verbindingen en experimenten 2.3 Bijzondere activiteiten en evenementen

7 8 9 10

3 Samenwerkingsinfrastructuur 3.1 De dienst SURFconext 3.2 Innovatie SURFconext 3.3 Uitfasering SURFmedia, SURFcontact en SURFgroepen 3.4 Edu-apps, 4K en MediaMosa

17 18 19 20 21

4 Kennisdeling, samenwerking en professionalisering 4.1 Bijeenkomsten 4.2 Beveiliging 4.3 Cloud computing 4.4 Duurzaamheid

24 25 26 27 27

5 Personeel en organisatie

28

6 Financiën 6.1 Balans 6.2 Winst- en verliesrekening

31 33 34

De verschillende SURF-organisaties presenteren hun belangrijkste, gezamenlijke resultaten van 2012 in een online jaarbeeld. Daar zijn ook de jaarverslagen van SURF, SURFsara en SURFmarket te vinden. www.surf.nl/jaarbeeld

2

SURFNET Jaarverslag 2012

1

VOORWOORD

3


Al bijna vijfentwintig jaar bewijst SURFnet dat samenwerking tussen hoger onderwijs- en onderzoeks instellingen loont, door innovatieve ICT-oplossingen te realiseren die het belang en de grenzen van een individuele instelling overstijgen. SURFnet zorgt ervoor dat onder zoekers, docenten en studenten eenvoudig en krachtig kunnen samenwerken met behulp van ICT. Dat doen we door het stimuleren, ontwikkelen en exploiteren van een vertrouwde en verbindende ICT-infrastructuur. Via die infra structuur kunnen de mogelijkheden die ICT biedt, optimaal worden benut. >

Directie SURFnet: Erik Huizer Karen de Bruijn Erwin Bleumink

Kees Neggers wordt benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau bij zijn afscheid van SURFnet

In een wereld waarin steeds meer ICT-diensten beschikbaar

de hogeronderwijsinstellingen kunnen in de toekomst uit

zijn, verschuift de bijdrage van SURFnet – meer nog dan

deze ‘cloud app store’ clouddiensten afnemen die aan de

voorheen – naar het toegankelijk maken en verbinden van

samenwerkingsinfrastructuur SURFconext gekoppeld zijn.

deze ICT-diensten. Daarom richten de activiteiten van

Met SURF hebben we afgelopen jaar opgetrokken op het

SURFnet zich op twee gebieden: de netwerkinfrastructuur

vlak van digitale leer- en werkomgevingen (DLWO). Het doel

en de samenwerkingsinfrastructuur. Onbegrensd en efficiënt

daarvan was om samen met instellingen beleid te vormen

datatransport wordt gerealiseerd door de nieuwe generatie

over het gebruik van clouddiensten bij het opzetten van een

netwerkinfrastructuur SURFnet7. Dit hybride fixed-wireless

DLWO. SURFnet bracht daarnaast technische expertise in

netwerk maakt gebruik van Next Generation Ethernet-

bij het SURF-programma Toetsing en Toetsgestuurd Leren

technologie.

(TTL).

Na een periode van intensieve voorbereiding binnen het

Vanzelfsprekend bundelt SURFnet ook internationaal

innovatieproject GigaPort3 stond 2012 in het teken van de

de krachten. Dat gebeurt met zusterorganisaties zoals

transitie van SURFnet6 naar SURFnet7. De samenwerkings

Internet2, met gebruikersgroepen, in fora als TERENA,

infrastructuur SURFconext, die in 2011 in productie ging,

e-IRG en GLIF en in projecten als GN3 en GLORIAD/Taj.

verbindt systemen, diensten, instrumenten en mensen

Zo kunnen we niet alleen binnen de grenzen van Nederland

van vele leveranciers en instellingen naadloos met elkaar.

maar ook ver daarbuiten waarde creëren voor het hoger

Het aantal leveranciers en instellingen dat hieraan gekoppeld

onderwijs en onderzoek. Via grensoverschrijdende samen-

is vertoonde in 2012 een sterke groei, evenals het aantal

werkingstrajecten slaan we bruggen tussen de gebruikers-

logins.

groepen in de verschillende landen.

Samenwerking staat bij SURFnet hoog in het vaandel.

2012 was een bijzonder jaar voor SURFnet: we namen

Alleen door intensieve samenwerking met leveranciers van

afscheid van Kees Neggers, die de pensioengerechtigde

ICT-producten en -diensten zijn we steeds opnieuw in staat

leeftijd bereikte. Tijdens een ter gelegenheid daarvan

zeer geavanceerde dienstverlening te bieden. Ook binnen

georganiseerd symposium werd hij benoemd tot Officier in

SURF doen we steeds meer samen. Zo is er de in 2011

de Orde van Oranje-Nassau. Kees heeft sinds de oprichting

opgerichte SURF-brede taskforce Cloud, die de activiteiten

van SURFnet in 1988 leiding gegeven aan onze organisatie

op het gebied van cloud computing coördineert tussen

en blijft als strategisch adviseur actief voor SURF. Per 1 juni

de SURF-organisaties en met de instellingen. Ook heeft

trad Erik Huizer in dienst als directeur technologie. Erik

SURFnet sinds september 2011 met SURFmarket een

geeft sturing aan onze innovatieprogramma’s en initieert

gezamenlijk vendormanagementteam, waardoor aanbieders

en onderhoudt strategische relaties met nationale en

van clouddiensten één aanspreekpunt hebben. In 2012

internationale partners en leveranciers. Hij werkte al

werkten we met SURFmarket aan de realisatie van een

eerder bij SURFnet, van 1989 tot 2000.

clouddistributiekanaal. Studenten en medewerkers van 4


De aangesloten instellingen waren volgens het jaarlijkse

SURFNET IS VOOR MIJ INNOVATOR Antwoorden op deze stelling uit het Gebruikersonderzoek 2012

klanttevredenheidsonderzoek opnieuw zeer tevreden over 2012

SURFnet. Bijna alle respondenten vinden SURFnet een veilige keuze en zijn van mening dat SURFnet als organisatie

helemaal mee eens

22%

mee eens

vertrouwen wekt.

57%

In juni vierden we het 25-jarig bestaan van Stichting SURF. Wat in 1987 begon als een ambitieus project voor de bouw van een onderzoeksnetwerk, groeide in een kwart eeuw uit

neutraal

19%

tot een drijvende kracht achter ICT-vernieuwingen in het hele hoger onderwijs en onderzoek. Een jaar na de start van dit project werd SURFnet BV opgericht. Daardoor is voor

niet mee eens

2%

helemaal niet mee eens

2%

ons 2013 een jubileumjaar, wat we bescheiden zullen vieren. Directie SURFnet: Erwin Bleumink, Karen de Bruijn en Erik Huizer

OVER SURFNET Samenwerken, onderzoeken en leren, maar ook het delen van kennis, data en instrumenten zijn belangrijke voorwaarden voor de kwaliteit van het Nederlandse hoger onderwijs en onderzoek. Het is de taak van SURFnet om onderzoekers, docenten en studenten met elkaar te ver binden en hun via een vertrouwde ICT-infrastructuur toegang te bieden tot allerlei innovatieve ICT-diensten. Daardoor kunnen instellingen en hun gebruikers de mogelijkheden die ICT biedt, optimaal benutten. Daarnaast stimuleert SURFnet het gebruik en de ontwikkeling van nieuwe ICT-toepassingen. Na bewezen succes vinden die via leveranciers en kennisoverdracht hun weg naar de markt. Daarmee versterkt SURFnet de Nederlandse kenniseconomie en is het een motor voor innovatie.

5


Kansen grijpen voor internationale samenwerking ‘Nationale onderzoeks- en onderwijsnetwerkorganisaties zoals SURFnet en Internet2 in de VS zorgen ervoor dat universiteiten en onderzoeksinstituten kunnen beschikken over voor hen onmisbare betrouwbare verbindingen met grote bandbreedte. Daarnaast is onze netwerkinfrastructuur van grote waarde voor de economie, want connec tiviteit stimuleert innovatie en de overdracht van nieuwe technologieën naar de maatschappij en het bedrijfsleven. Het langetermijnsucces van netwerkorganisaties als de onze hangt sterk af van de samenwerking met zuster organisaties in het buitenland. Onderwijs en onderzoek houden nu eenmaal niet op bij onze landsgrenzen. Via samenwerkingstrajecten slaan we een brug tussen onze gebruikersgroepen. In 2012 hebben Internet2 en SURFnet de voorbereidingen gestart voor een pilot waarmee we Open Exchanges met elkaar kunnen koppelen via een 100 Gbit/s-verbinding. Ook zijn we gaan samenwerken op het gebied van cloudtechnologie, zodat we die aan onze internationale partners kunnen aanbieden. Om gebruikers wereldwijd te ondersteunen, werken we aan een robuuste en naadloze koppeling van federaties voor identity management. Tot slot zijn Internet2 en SURFnet bezig met de voorbe reidingen van de eerste internationale editie van Enlighten Your Research. Via deze wedstrijd kunnen onderzoekers in alle disciplines de voordelen van de snelle netwerkinfrastructuur uitproberen in hun eigen onderzoeksproject.’

‘Samenwerkingstrajecten slaan een brug tussen onze gebruikersgroepen’ 6


Dave Lambert CEO Internet2

2

Netwerkinfrastructuur

7


Voor het realiseren van een vertrouwde en verbindende ICT-infrastructuur is een hybride fixed-wireless netwerk met onbegrensd en efficiënt data transport de basis. Na een periode van intensieve voorbereiding binnen het innovatieproject GigaPort3 stond 2012 in het teken van de transitie van SURFnet6 naar de nieuwe generatie netwerkinfrastructuur SURFnet7. >

Studenten diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht nemen deel aan een 4G-pilot, waarbij docenten hun verrichtingen live kunnen volgen

OMZET PER DOELGROEPSEGMENT

2

10,7

6,2

4,

2

HBO 23,2%

8,7

4 8,

1

Universiteiten 28,4%

198. Het aantal lichtpaden met een internationale bestemming groeide sterk, van 7 naar 21. Ook het gebruik van dynamische lichtpaden steeg flink. Eind 2012 waren er 35 poorten in

Research 16,4%

gebruik waartussen deze lichtpaden kunnen worden opgezet.

MBO 10,7%

In 2011 waren dit er 21.

UMC’s 6,2%

4

Overig HO 4,1% Bibliotheken 2,2%

,2 23

16 ,

Overig 8,7%

Naast de gegarandeerde bandbreedte en beschikbaarheid is een bijkomend voordeel van lichtpaden dat zij geheel zijn afgeschermd van het internet. Daarmee zijn zij ongevoelig voor aanvallen van buiten. De eerste dienstenaanbieder die op dit voordeel inspeelt is OneXS, die via NetherLight zijn telefoniedienst aan de SURFnet-doelgroep beschikbaar stelt. Hogeschool Windesheim maakte hiervan als eerste gebruik. NetherLight fungeert hierbij als marktplaats voor cloud diensten die instellingen via lichtpaden kunnen afnemen.

2.1 Diensten

Door aan te sluiten op NetherLight kunnen leveranciers

Het aantal aangesloten instellingen op het SURFnet-

van clouddiensten koppelen met op SURFnet aangesloten

netwerk was afgelopen jaar stabiel. Het totale aantal

instellingen waarbij grote hoeveelheden verkeer veilig en

aangesloten instellingen bleef gelijk op 165.

efficiënt kunnen worden afgehandeld.

In 2012 deed Next Generation Ethernet-technologie zijn

Door de aanleg van een Cross Border Fiber tussen Hasselt

intrede in de productieomgeving van SURFnet. In april

en Maastricht zijn de netwerken van SURFnet en het

werd gestart met het plaatsen van de apparatuur in de

Belgische onderzoeksnetwerk Belnet redundant verbonden,

hoofdlocaties; eind mei liep het eerste IP-verkeer over

wat de betrouwbaarheid van het netwerk vergroot.

SURFnet7. Dit hybride netwerk speelt in op het toenemend gebruik van lichtpaden in zeer verschillende configuraties.

Eind juni nam radiotelescoop LOFAR een dynamisch

Lichtpaden bieden onder meer hoge bandbreedtes die

lichtpad van 10 Gbit/s in gebruik tussen SURFsara en de

via het normale internet niet mogelijk zijn of niet gega

Rijksuniversiteit Groningen. Het lichtpad maakt onderdeel

randeerd kunnen worden. Daarmee hebben onderzoekers

uit van een infrastructuur die in het kader van het Europese

gebruiksvriendelijk en snel toegang tot wetenschappelijke

7e kader project NEXPReS voor de Europese radioastronomie

instrumenten en grote dataverzamelingen.

wordt gerealiseerd. Met het nieuwe dynamische lichtpad kunnen, wanneer daar behoefte aan is, grote hoeveelheden

Het gebruik van de dienst SURFlichtpaden steeg gestaag. Het aantal nationale vaste lichtpaden nam toe van 169 naar 8


data tussen de locaties worden getransporteerd.

IP-VOLUME AANGESLOTEN INSTELLINGEN

inloggegevens van hun eigen onderwijsinstelling, dus zonder

Binnenkomend verkeer (van instelling naar SURFnet-netwerk) en

administratieve rompslomp, veilig en eenvoudig toegang

uitgaand verkeer (van SURFnet-netwerk naar instelling) in terabyte (TB).

krijgen tot campusnetwerken en hotspots op steeds meer publieke plaatsen verspreid over de hele wereld. De afgelo-

70000

TB In TB Uit

60000

pen tien jaar is de eduroam-infrastructuur steeds verder ontwikkeld. Wereldwijd zijn er dagelijks meer dan 20 miljoen gebruikers. De uitrol van eduroam binnen de andere Neder

50000

landse onderwijssectoren vindt plaats in samenwerking met

40000

Kennisnet.

30000

Het aantal op SURFnet aangesloten instellingen dat van

20000

eduroam gebruikmaakt nam toe van 61 naar 72. Tilburg was

10000

in 2012 de eerste Nederlandse gemeente waar studenten en

0

medewerkers van onderwijsinstellingen in de binnenstad via 2009

2010

2011

2012

eduroam gratis gebruik kunnen maken van het draadloze netwerk dat de gemeente daar heeft aangelegd. Intussen is dat ook het geval in Eindhoven en Enschede. De waardering van instellingscontactpersonen en beslissingsbevoegden bij de instellingen was van alle SURFnet-diensten

Om flexibel en ‘on demand’ dynamische lichtpaden tussen

voor SURFinternet het hoogst (8,5), gevolgd door SURFlicht

verschillende locaties te kunnen opzetten, hetzij als gebruiker,

paden (8,1) en eduroam (8,1). Het aantal instellingen dat

hetzij direct vanuit een toepassing, ontwikkelde SURFnet

gebruik maakt van de dienst SURFinternetpinnen steeg

speciale Bandwidth on Demand-software (BoD). BoD

van 32 naar 45.

vervangt de bestaande SURFnet6-software (OpenDRAC) die ontwikkeld was voor de aansturing van lichtpaden in het

2.2 Nieuwe verbindingen en experimenten

oude netwerk. Op termijn kunnen gebruikers met BoD ook

Mobiele communicatie speelt een steeds belangrijkere rol

dynamische lichtpaden opzetten naar internationale bestem-

in het hoger onderwijs en onderzoek. In het kader van de

mingen. Via SURFconext krijgen gebruikers toegang tot de

in 2011 tussen KPN en SURFnet afgesloten overeenkomst

resources binnen BoD.

voor gezamenlijk onderzoek naar een naadloze integratie van mobiele datanetwerken, vond een pilot plaats met

9


In 2012 vierde eduroam zijn tiende verjaardag. Met deze

studenten diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht.

dienst, bedacht en geïnitieerd door SURFnet, kunnen

Via het zogenaamde 4G- of LTE-netwerk kunnen docenten

onderzoekers, docenten en studenten in 54 landen met de

via 4G-devices (smartphones of tablets) studenten live

volgen bij hun medische handelingen op dieren in de stal,

2.3 Bijzondere activiteiten en evenementen

het weiland en de universiteitskliniek, zonder daar fysiek

De voortgang van het grootschalige innovatieproject Giga

aanwezig te hoeven zijn. Ook kunnen studenten en docenten

Port3 (2009-2013) verliep grotendeels volgens plan. Het

het elektronische patiëntendossier van de dieren op afstand

fotonische netwerk werd volledig geschikt gemaakt voor

bekijken en bijhouden. Het proefproject was een van de tien

SURFnet7 en tegelijkertijd flexibeler gemaakt, en de Next

genomineerden voor een Partner van het jaar Award van

Generation Ethernet-technologie werd in grote delen van

het ICT-vakblad Computable. Deze Award is bedoeld om de

het netwerk geïmplementeerd. De ambitie om ook 100 Gbit/s

aandacht te vestigen op een aansprekend ICT-project waarin

breed beschikbaar te maken moest worden doorgeschoven

verschillende ICT-partners met succes hebben samengewerkt.

naar 2013 vanwege het later beschikbaar komen van de benodigde apparatuur.

Ook Hogeschool Utrecht en het Universitair Medisch Centrum

Mobiele communicatie speelt een steeds belangrijkere rol in het hoger onderwijs en onderzoek

Utrecht sloten zich aan bij de pilot op Utrecht Science Park.

Om instellingen te stimuleren hun campusinfrastructuur

Zij richten zich in de proef voornamelijk op het gebruik van

naar het niveau te brengen waarop gebruikers volledig

het snelle mobiele netwerk binnen het onderwijs, bij patiën-

gebruik kunnen maken van de innovaties die het

tenzorg en onderzoek. SURFnet sloot daarnaast een overeen-

GigaPort3-project ontwikkelt, organiseerde SURFnet

komst met Tele2 en de Radboud Universiteit Nijmegen voor

met SIDN (het bedrijf achter .nl) de GigaPort3 Campus

een proef met snel draadloos mobiel netwerk op de campus.

Challenge. Van de negen ingediende voorstellen vielen

Onderzoeksonderwerpen in deze proef zijn het toepassen

er vijf in de prijzen. Universiteit Twente, VU medisch centrum,

van LTE in de botanische kassen van de universiteit en – net

Rijksuniversiteit Groningen, het Leids Universitair Medisch

als op Utrecht Science Park – de beveiligingsaspecten van de integratie van LTE met Wi-Fi-netwerken op basis van eduroam-credentials. Op het gebied van vaste netwerken demonstreerde SURFnet dat 100Gbit/s-transmissie mogelijk is over een bestaande DWDM-link tussen Amsterdam en Genève van meer dan 1.500 km. De demonstratie liet zien dat SURFnet zonder noemenswaardige aanpassingen de huidige glasvezelinfrastructuur kan gebruiken voor 100Gbit/s-transmissie en dat hierop nieuwe 100G-datadiensten kunnen worden aangeboden.

SURFNET7/GIGAPORT3 Via het innovatieproject GigaPort3 brengt SURFnet de SURFnet-netwerkinfrastructuur naar een hoger plan. Voor het ontwerpen en bouwen van SURFnet7 – dat een volgende generatie netwerken mogelijk maakt en dynamische diensten ondersteunt – heeft de overheid 32 miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES). In 2010 ging GigaPort3 officieel van start. De uitrol van SURFnet7 is in 2012 gestart. Het project komt tot stand met steun van Stichting SURF en in samenwerking met leveranciers, gebruikers en onderzoekspartners.

10


In het kader van IPv6 Launch Day organiseerde SURFnet

AANTAL NATIONALE LICHTPADEN

met een aantal partners een evenement in het Science Park in Amsterdam. Ter gelegenheid daarvan reserveerde SURFnet

250 219

200

voor alle instellingen een reeks IPv6-adressen. Door deze IPv6-adresruimte beschikbaar te stellen, stimuleert SURFnet de aangesloten instellingen om IPv6 te implementeren zodat

150

152

154

de communicatie tussen instellingen en andere personen,

160

organisaties, websites en diensten op het internet gewaar100

borgd blijft. De overstap naar IPv6 is uiteindelijk noodzakelijk omdat de IPv4-internetadressen op zijn.

50

SURFnet is al enige jaren actief op het gebied van 0 2009

2010

2011

2012

DNSSEC. Daarmee kan het Domain Name System (DNS), het ‘telefoonboek’ van het internet, beter worden beveiligd. De Nederlandse overheid voegde DNSSEC in 2012 toe aan de ‘pas toe of leg uit’-lijst, een erkenning van het belang van DNSSEC voor een veilig internet. Van het whitepaper ‘Deploying DNSSEC validation’, dat SURFnet in 2011 gepubliceerde, verscheen een nieuwe uitgave. In september

Centrum en de combinatie van AMOLF, CWI en NIKHEF

activeerde Tilburg University als eerste universiteit DNSSEC

ontvingen van SURFnet en SIDN een bedrag waarmee

voor haar 200 internetdomeinen. Daarbij maakte de uni

zij lichtpaden tot de werkplek implementeren of DNSSEC

versiteit gebruik van OpenDNSSEC, een initiatief waarin

en IPv6 invoeren. Daarnaast gaan de instellingen via

SURFnet participeert.

SURFconext diensten koppelen, bijvoorbeeld voor het uitwisselen van Big Data. Parallel aan de GigaPort3 Campus Challenge organiseerde SURFnet voor de instellingen vijf workshops. SURFnet gebruikt de trends die deelnemers tijdens de workshops signaleerden om toekomstige ontwikkelingen in kaart te brengen. Daarnaast dienen deze trends als input voor een blauwdruk waarmee de instellingen hun campusinfrastructuur op een hoger plan kunnen brengen. 11


De app van SURFnet voor mobiele authenticatie, tiqr, werd in november genomineerd voor de ISOC.nl Awards 2012 in de categorie ‘Veiligheid en privacy’. Met deze ISOC.nl Awards wijst Internet Society Nederland eens in de vijf jaar de belangrijkste initiatieven aan in en rond de internetgemeenschap. Tijdens het jaarlijkse smartcardcongres Cartes in Parijs won een Franse start-up die tiqr heeft geïntegreerd in zijn authenticatieoplossing OpenOTP, een prijs. Het bedrijf won ook de Highly Commended Award op de SC Awards Europe 2012 in Londen. Deze Awards worden georganiseerd door SC Magazine, een toonaangevend internationaal tijdschrift voor beveiligingsprofessionals. De tussentijdse evaluatie van het vierjarige Europese project GN3 was positief. In dit project werken de Europese nationale onderzoeks- en onderwijsnetwerkorganisaties samen met de Trans-European Research and Education Networking Association (TERENA) en de Europese uitvoeringsorganisatie DANTE onder de naam GÉANT samen aan een nieuwe generatie Europese onderzoeksinfrastructuur. In dat kader wordt (in navolging van NetherLight in Amsterdam) een open lichtpadknooppunt in Londen aangelegd. Het project GN3 ging in 2009 van start en wordt in 2013 afgerond. GN3 wordt deels gesubsidieerd door de Europese Unie. Er zijn 15 medewerkers van SURFnet bij betrokken. De samenwerking wordt voortgezet in een nieuw project, GN3+.

12


http://www.youtube.com/watch?v=7wG9RXlUzSQ Hoe werkt tiqr en wat kun je ermee?

NetherLight als marktplaats voor clouddiensten ‘Lichtpaden zijn veilige verbindingen met een gegarandeerde bandbreedte en beschikbaarheid en ongevoelig voor aanvallen van buitenaf. Daarnaast kun je via lichtpaden clouddiensten deel laten uitmaken van je eigen, lokale infrastructuur. Met SURFnet7 en Bandwidth-on-Demand is het voor instellingen met een SURFnet-aansluiting heel eenvoudig om lichtpaden op te zetten naar cloudaan bieders op NetherLight. Dat maakt het erg aantrekkelijk om clouddiensten via een lichtpad af te nemen. Met het aansluiten van leveranciers op NetherLight zijn we afgelopen jaar begonnen. Instellingen kunnen nu telefoniediensten van OneXS uit de cloud afnemen, wat analoge lijnen of ISDN-verbindingen overbodig maakt. Ook Vancis, leverancier van off-site back-updiensten en GreenQloud, leverancier van rekenkracht en opslagcapaciteit, bieden al enige tijd hun diensten via NetherLight aan. Beheerders van instellingen die op zoek zijn naar cloud diensten die beschikbaar zijn via een snelle en betrouwbare verbinding, hebben met NetherLight een laagdrempelige oplossing. De infrastructuur is namelijk al beschikbaar en een lichtpad opzetten vergt meestal geen extra hardware, patching of kosten. Voor de leveranciers biedt aansluiten op NetherLight toegang tot de SURFnet-doelgroep. Bovendien hoeven zij geen eigen fiber aan te leggen of te huren. Als marktplaats voor clouddiensten gaat NetherLight een nieuwe fase in.’

‘Beheerders van instellingen die op zoek zijn naar clouddiensten die beschikbaar zijn via een snelle en betrouwbare verbinding, hebben met NetherLight een laagdrempelige oplossing’

Migiel de Vos Medewerker Innovatie & Ontwikkeling, afdeling Netwerkdiensten, SURFnet

Telefoneren over een lichtpad ‘In 2012 is Hogeschool Windesheim – met ruim 20.300 studenten, duizenden cursisten en 1.800 medewerkers – overgestapt van het gebruik van ISDN-telefoonlijnen naar de clouddiensten van telecomleverancier OneXS. Die nemen we nu af via een extra lichtpad van SURFnet naar NetherLight. Nu is onze hele infrastructuur redundant uitgevoerd, van serverruimtes tot data- en telefoonverbindingen. Je kunt je infrastructuur wel dubbel neerzetten, maar daar heb je weinig aan als de verbindingslijnen uitvallen. Bovendien is de hoofdvestiging van Windesheim in Zwolle in geval van calamiteiten een uitwijklocatie van de gemeente. We zijn in februari met de voorbereidingen begonnen en op 1 oktober zijn we overgestapt op telefonie via ons lichtpad. Zowel met SURFnet als met OneXS was de samenwerking heel plezierig. Natuurlijk hebben we alles uitvoerig getest, vooral de fallbackscenario’s. Het bleek allemaal goed te werken; bij uitval neemt een andere verbinding het binnen 2 seconden over. Onze studenten en medewerkers hebben van de hele operatie niets gemerkt. Tegen een iets hogere prijs is onze omgeving nu veel bedrijfszekerder. En ook nog eens schaalbaar: als de capaciteit van de telefoonverbindingen te klein wordt, kunnen we er heel eenvoudig extra lijnen bij laten schakelen.’

‘Bij uitval neemt een andere verbinding het binnen 2 seconden over’

14


Robert Slagter Projectmanager bij het ICT-bedrijf, Hogeschool Windesheim

Vroeg ervaring opdoen met 4G ‘Voorafgaand aan de uitrol van ons 4G-netwerk wilde KPN in een vroeg stadium ervaring opdoen met 4G. Hoe gebruiken mensen dit mobiele netwerk, dat tot tienmaal sneller is dan 3G, in de praktijk? Hoe kunnen we ze helpen het maximale uit deze nieuwe technologie te halen? Vandaar dat we in 2012 met SURFnet een pilot hebben gedaan bij de faculteit Diergeneeskunde op het Utrecht Science Park. Docenten konden op afstand realtime meekijken met studenten in de onderwijsboerderij en hun feedback geven en beoordelen. 4G maakt onderwijs op afstand mogelijk, ongeacht tijdstip of locatie. Of het nu gaat om het zonder haperingen afspelen van een opgenomen college op je smartphone, het bekijken van slides op je tablet of een videoverbinding met HD-kwaliteit. Onderwijsinstellingen zijn voor ons belangrijk, net als voor SURFnet, dé kennispartner in deze sector. Via zulke pilots met SURFnet willen we het onderwijs in Nederland beter maken. Zo’n pilot laat studenten en docenten de nieuwe mogelijkheden ervaren en helpt ons onze dienstverlening te verbeteren. Daarom gaan we ook na de lancering van onze 4G-dienst in februari 2013 met SURFnet verder, zowel in Utrecht als op andere campussen.’

‘Zo’n pilot laat studenten en docenten de nieuwe mogelijkheden van 4G ervaren’ 15


Joost Verboom Manager Mobiel data Zakelijke Markt, KPN

Snelle, draadloze videoverbinding in de stal ‘De faculteit Diergeneeskunde heeft op de campus een academisch dierenziekenhuis met klinieken voor gezelschapsdieren en paarden en een onderwijsboerderij met koeien, varkens, schapen en pluimvee. Masterstudenten verrichten daar zelfstandig diergeneeskundige handelingen. Door de proef van KPN en SURFnet met 4G in de Uithof kunnen docenten vanachter hun bureau via een snelle, draadloze interactieve videoverbinding meteen instructies en feedback geven aan studenten in de stal. Omdat die in drietallen samenwerken, kunnen zij elkaar met een 4G-device filmen. Studenten krijgen op deze manier frequenter en kwalitatief rijkere feedback. Dat is leerzaam en verhoogt het leerrendement. Deze technologie biedt ook meerwaarde in de beroepspraktijk. Goede internetverbindingen in de stal en de wei zijn schaars. Als het 4G-netwerk grootschalig is uitgerold, kan een dierenarts eenvoudig met een collega of specialist op afstand via een interactieve videoverbinding overleggen. Na de proef in 2012 op ons departement Paard gaan we in 2013 met enige tientallen studenten een proef doen bij het departement Landbouwhuisdieren. We verwachten veel van deze technologie in het onderwijs en gaan de meerwaarde ook wetenschappelijk onderzoeken. Omdat we er nu al vroeg mee bezig zijn, kunnen we het snel structureel in ons onderwijs gaan gebruiken. Net als SURFnet lopen we graag voorop in de wereld.’

‘Studenten krijgen frequenter en kwalitatief rijkere feedback. Dat is leerzaam en verhoogt het leerrendement’.

16


Jan Haarhuis Hoofd Onderwijs- en Studentenzaken / Bureau Internationale Contacten, faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht

3

Samenwerkingsinfrastructuur

17


SURFnet heeft de ambitie om online samenwerken nationaal en internationaal, binnen de instellingen en instellingsoverstijgend, eenvoudig en maximaal te faciliteren. Om de diensten en instrumenten van commerciële aanbieders, aangesloten instellingen en andere SURFwerkmaatschappijen met elkaar te kunnen gebruiken, ontwikkelde SURFnet de grensverleggende samenwerkingsinfrastructuur SURFconext. >

Tijdens de Summerschool ontwikkelden de deelnemers innovatieve apps voor onderwijs en onderzoek

3.1 De dienst SURFconext

AANTAL UNIEKE LOGINS OP SURFCONEXT

Via de samenwerkingsinfrastructuur SURFconext, die sinds september 2011 in productie is, kunnen instellingen diensten

9.000.000 8.000.000

8.356.624

van verschillende aanbieders met die van henzelf gebruiken

7.000.000

en zijn die diensten via federatieve login veilig toegankelijk.

6.000.000

Omdat de authenticatiedienst SURFfederatie functioneel overeenkomt met SURFconext, is in 2012 begonnen deze

5.000.000

daarin onder te brengen. Dit zorgt voor een efficiëntere en

4.000.000

eenduidige opzet. SURFnet kan hiermee bovendien beter

3.000.000

inspelen op de behoeften van instellingen (identity providers),

2.716.247

2.000.000

gebruikers en leveranciers (service providers). Voor hen zal

1.000.000 451.702

0

2009

de samenvoeging resulteren in kortere doorlooptijden en

960.414

2010

2011

betere dienstverlening.

2012

Eind 2012 waren 91 identity providers (2011: 77) en 146 service AANTAL OP SURFFEDERATIE/SURFCONEXT AANGESLOTEN IDENTITY PROVIDERS EN SERVICE PROVIDERS 2009 en 2010 alleen SURFfederatie, 2011 en 2012 SURFfederatie en SURFconext identity providers

providers (2011: 79) federatief gekoppeld aan de samen werkingsinfrastructuur. Naast diensten van Google, Microsoft, Cisco, IBM en SAP) zijn nu onder andere PedIT, TOPdesk, Sunday Afternoon, Teachers Channel, Itslearning en diensten voor document sharing via SURFconext beschikbaar. Van

service providers

de 146 diensten kunnen er (eind 2012) 32 via SURFmarket worden aangeschaft. De overige diensten zijn voornamelijk

1600 140

146

120

Het aantal unieke logins op SURFconext steeg van 2,7 naar

100 91

80 77

60 40 20

eigen diensten van op SURFnet aangesloten instellingen.

79

veel grotere aantal aangesloten service providers, maar ook doordat steeds meer samenwerkingsdiensten (zoals docu-

67

ment sharing en wiki's) via SURFconext gebruikt worden. Die

48

46

8,3 miljoen. Die grote toename wordt veroorzaakt door het

genereren veel meer logins dan bijvoorbeeld contentdiensten. 21

0 2009

2010

2011

2012

Om nieuwe relevante diensten professioneel en snel aan het portfolio te kunnen toevoegen en aan SURFconext te koppelen, hebben SURFnet en SURFmarket in 2011 een gezamenlijk

18


vendormanagement team opgericht. Dit team onderhandelt

De Universiteitsbibliotheek van Utrecht sloot een aantal van

met aanbieders over het gebruik van hun online diensten

zijn diensten aan op SURFconext, waardoor het mogelijk

door de op SURF aangesloten instellingen. Ook coördineert

wordt om gebruikers van andere instellingen met hun eigen

het team de aansluitprocedure van service providers op

instellingsaccount te laten inloggen. Met de IJslandse cloud-

SURFconext. Met het Platform Onderwijs en ICT van SURF

aanbieder GreenQloud voerde SURFnet een pilot uit waarin

wordt samengewerkt op het gebied van Toetsing en

hun hardwarediensten voor rekenkracht en opslag zodanig

Toetsgestuurd Leren en Digitale Leer- en Werkomgevingen

zijn aangepast dat zij aan SURFconext kunnen worden

(DLWO). SURF helpt instellingen bij het ontwikkelen van visie

gekoppeld.

en beleid op de DLWO. Daarbij biedt SURFnet technische expertise en zorgt het vendor management team voor licen-

De innovatieactiviteiten ten behoeve van SURFconext werden

ties met goede voorwaarden met aanbieders van DLWO’s.

in 2012 bekostigd uit SURFworks, GigaPort3 en de exploitatie.

3.2 Innovatie SURFconext Om de instellingen te helpen bij de adoptie van clouddiensten via SURFconext en het delen van hun eigen diensten met collega-instellingen, zijn in 2012 26 pilots met SURFconext uitgevoerd. Zo experimenteerden vier hogescholen met een gezamenlijk onderwijsportal op basis van SharePoint, om kleine vakken landelijk gespreid te kunnen blijven aanbieden. Bij Avans Hogeschool werd het portal iAvans geschikt gemaakt om ’communities of practice’ te faciliteren. Daardoor kunnen teams van studenten en/of medewerkers in hun eigen Avans-portaal online diensten delen, die via de SURFconext-infrastructuur toegankelijk zijn. Deze 'virtuele teams' worden aangemaakt in SURFteams, een onderdeel van SURFconext. De Vrije Universiteit deed een pilot met instellingsoverstijgend gebruik van de samenwerkings omgevingen Google Apps for Education en Sakai OAE via SURFconext. De Rijksuniversiteit Groningen voerde een pilot uit met een nieuwe gepersonaliseerde universiteits portal, waarbij authenticatie en autorisatie verloopt via SURFconext.

19


SURFWORKS Het SURFnet-innovatieprogramma SURFworks richt zich in de periode 2011-2014 op de ontwikkeling van de grensverleggende samenwerkingsinfrastructuur SURFconext. De ambitie is om aan het einde van die periode een omgeving te hebben gerealiseerd waarin studenten en medewerkers van bij SURFnet aangesloten instellingen eenvoudig en veilig samen werken, met elkaar en met hun relaties buiten de SURFnet-doelgroep, nationaal en internationaal. Instellingen voor hoger onderwijs en onderzoek en (internationale) partners zijn nauw betrokken bij SURFworks. Binnen SURFnet werken drie innovatieteams aan SURFconext: Infrastructure, Vendor Management en Adoption. Het programma SURFworks komt tot stand met steun van Stichting SURF.

Voor ICT-beheerders en gebruikers bij de instellingen is

medewerkers van de hogeronderwijsinstellingen krijgen

een eerste versie ontwikkeld van een self-serviceportal.

via dit kanaal een overzicht van alle clouddiensten die aan

Hier kunnen zij zien welke diensten aan SURFconext gekop-

SURFconext gekoppeld zijn, voorzien van uitgebreide

peld zijn en welke daarvan voor hun instelling beschikbaar

productinformatie. Een eerste bèta-versie komt in 2013

zijn. Ook kunnen hierin aanpassingen worden doorgevoerd.

beschikbaar.

Dit portal komt in 2013 voor alle aangesloten instellingen beschikbaar.

Onder de naam OpenConext is SURFconext beschikbaar gesteld als open source software (www.openconext.org).

http://youtu.be/h_z0wSf4R40 SURFconext bij virtuele organisaties NBIC en CTMM

Virtuele organisaties vormden in 2012 een nieuwe doelgroep

Daarmee kunnen internationale virtuele organisaties,

voor SURFnet. Vanwege het toenemende belang van virtuele

buitenlandse onderzoeks- en onderwijsnetwerkorganisaties

organisaties in onderwijs en onderzoek kunnen zij nu ook

en anderen zelf aan de slag om een eigen samenwerkings

via SURFconext samenwerken. SURFnet faciliteert een

omgeving te realiseren. JISC, de organisatie die innovatie in

aantal samenwerkingsverbanden, waaronder het Netherlands

onderwijs en onderzoek in het Verenigd Koninkrijk bevordert,

BioInformatics Centre (NBIC), het Nationaal Modellen- en

voerde in 2012 een succesvolle proef uit met OpenConext.

Datacentrum (NMDC, zes onderzoeksinstituten in het domein

JISC is van plan hiermee een nieuwe samenwerkings

van milieu en leefomgeving) en CLARIN (een Europees

omgeving op te zetten.

programma op het gebied van eHumanities). 3.3 Uitfasering SURFmedia, SURFcontact en SURFgroepen

http://youtu.be/ikO2n00y8SE SURFconext bij VU en UVA

In het kader van SURFconext is ook gekeken naar open

Per 31 december 2012 zijn de diensten SURFmedia,

onderwijsdata. Meerdere instellingen stellen interne (semi)

SURFcontact en SURFgroepen uitgefaseerd. Samen met

publieke en persoonlijke informatie – zoals vakbeschrijvingen,

SURFmarket en vertegenwoordigers uit de doelgroep werd

bibliotheekcatalogi, cijfers en roosters – beschikbaar voor

een vernieuwende en succesvolle aanpak opgezet. Daarbij

het maken van webapplicaties of mobiele apps. SURFnet

werden voor instellingen die alternatieven zochten voor

ontwikkelde in 2012 software om dit op een veilige en gecon-

deze diensten speciale vendordagen georganiseerd, waar

troleerde manier te doen en wil in samenwerking met SURF

tientallen aanbieders van clouddiensten hun oplossingen

de uitwisseling van applicaties tussen onderwijsinstellingen

toonden. Er kwam een breed aanbod van vervangende

bevorderen. Tijdens een seminar bespraken ruim twintig

diensten tot stand, zodat instellingen keuzevrijheid hebben

instellingen de kansen en bedreigingen hiervan op het gebied

en invulling kunnen geven aan hun multivendorbeleid. Ook is

van privacy, beveiliging en standaardisatie. Naar aanleiding

voorzien in gastgebruik waardoor gebruikers uit instellingen

daarvan is voor dit onderwerp een SURFnet-werkgroep

kunnen samenwerken met mensen buiten die doelgroep.

opgericht, die zich richt op de technische uitwerking van

20


standaarden op dit gebied. Juridische en beleidskwesties op

Ook voor de onderwerpen Open Unified Communications en

dit gebied worden opgepakt in de SIG Onderwijslogistiek van

storage werden vendordagen georganiseerd. Op het gebied

SURF.In een innovatieproject samen met SURFmarket werkte

van document sharing is namens een groep universiteiten een

SURFnet aan een nieuw clouddistributiekanaal. Studenten en

aanbesteding uitgevoerd door SURFmarket. Vervolgens heeft

SURFnet vijf docsharing-oplossingen aan SURFconext

wezen die hun 4K-film konden realiseren. Tijdens een 4K

gekoppeld, als opvolgers van SURFgroepen.

award gala konden de uiteindelijke hoofdprijswinnaars, de andere filmmakers en genodigden de creaties op het grote

3.4 Edu-apps, 4K en MediaMosa

doek zien.

Het belang van goede apps in het hoger onderwijs en de onderzoekspraktijk wordt steeds groter. Om de bouw van

Het CineGrid-event 2012 had als thema ‘De toekomst met 4K’.

edu-apps te stimuleren en de mogelijkheden van mobiele

SURFnet verzorgde daar onder meer een demonstratie met

apps, devices en draadloos internet te demonstreren,

meerdere live video streams vanuit Poznań (Polen), die ver-

organiseerden SURFnet en Waag Society in de tweede helft

volgens in Full HD, 3D en 4K Ultra High Definition in

van 2012 de wedstrijd Apps On. De wedstrijd was bedoeld

Amsterdam ter vergelijking vertoond werden.

voor studenten, onderzoekers en medewerkers van alle instellingen voor hoger onderwijs en onderzoek in Nederland,

Als gevolg van de populariteit van de open source software

voor app-ontwikkelaars, start-ups en MKB. De wedstrijd werd

MediaMosa is in samenwerking met Kennisnet een zelfstan

gewonnen door Tom Kuipers van het Informatiseringscentrum

dige stichting opgericht onder de naam MediaMosa

van de Universiteit van Amsterdam met de app Present!,

Foundation. Het borgen van de toekomst van MediaMosa,

een open source-app voor het verhogen van interactie in

het behartigen van de belangen van de gebruikers, het

de collegezaal.

bevorderen van het gebruik van de MediaMosa-software en de doorontwikkeling ervan behoren tot de kernactiviteiten

Tijdens de Summerschool ontwikkelden de deelnemers innovatieve apps voor onderwijs en onderzoek

Voorafgaand aan de bekendmaking van de wedstrijd

van de nieuwe stichting.

organiseerde SURFacademy in augustus een driedaagse Summerschool over mobiele apps voor onderwijs en onder-

MediaMosa is open source software die onderwijsinstellingen

zoek. Die was met 33 deelnemers druk bezocht. Er werd

en onderzoekscentra in staat stelt zelf een videodistributie-

onder meer een app gemaakt om studieboeken te kopen

platform te bouwen. Steeds meer Nederlandse en buitenland-

en te verkopen, om labinstrumenten te delen en een app

se organisaties, binnen en buiten het hoger onderwijs en

ter ondersteuning van gedragstherapie.

onderzoek, maken gebruik van MediaMosa. Daarmee behoort de oplossing tot de meest succesvolle innovaties die SURFnet

In maart werden de hoofdprijswinnaars bekend gemaakt

en Kennisnet gezamenlijk tot stand hebben gebracht in het

van de 4K-videowedstrijd 'Betoverend detail' uit 2011.

SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma. Ook commerciële

Die wedstrijd werd in het kader van CineGrid Amsterdam

aanbieders baseren hun producten op MediaMosa. Zo kwam

georganiseerd door SURFnet, The One Minutes en Waag

in 2012 MediaSalsa op de markt, een online videodienst die

Society. Studenten werden uitgedaagd om in de categorieën

gekoppeld is aan SURFconext en via SURFmarket wordt

wetenschap, geneeskunde en kunst een scenario te bedenken

aangeboden.

voor een video van een minuut waar het ‘detail’ de hoofdrol speelt. Binnen elke categorie werden drie winnaars aange 21


Marieke de Wit Teamleider Adoptie SURFconext, SURFnet

Grootschalig gebruik creëren voor SURFconext ‘SURFnet wil instellingsoverstijgende samenwerking bevorderen en ondersteunen, bijvoorbeeld door clouddiensten van allerlei aanbieders en instellingen te koppelen aan de samenwerkings infrastructuur SURFconext. Daardoor kunnen gebruikers met hun instellingsaccount op deze diensten inloggen en ze gebruiken in teams die instellingsoverstijgend willen samenwerken. Dat werkt pas echt goed wanneer veel diensten aan SURFconext gekoppeld zijn, waar veel instellingen gebruik van maken. Om dit te stimuleren heeft het in 2012 opgerichte innovatieteam Adoptie met 26 instellingen in pilotprojecten samengewerkt. Een groot aantal testte Google Apps for Education via SURFconext. Andere instellingen pasten hun portal aan, zodat hun gebruikers via hun portal clouddiensten kunnen gebruiken die aan SURFconext gekoppeld zijn. Weer anderen combineerden hun software voor groepenmanagement (tot welke groep hoort een gebruiker) met die van SURFconext. Instellingen die in 2013 met SURFconext aan de slag gaan, maken met de ervaringen uit deze pilots een vliegende start. Wat niet onvermeld mag blijven, zijn de projecten met zogenaamde virtuele organisaties, meerjarige instellingsoverstijgende samenwerkingsverbanden zoals het Netherlands Bioinformatics Centre (NBIC). Ook in 2013 zullen we virtuele organisaties ondersteunen. Daarnaast gaan we internationale (virtuele) organisaties helpen bij het gebruik van de open source versie van SURFconext, OpenConext genaamd.’

‘Om instellingsoverstijgende samenwerking te bevorderen heeft SURFnet met 26 instellingen in pilotprojecten samengewerkt’

22


SURFconext: een essentiële schakel ‘Bij Avans hebben we voor onze bijna 27.000 studenten en ruim 2.200 medewerkers een portal ingericht. Via iAvans krijgen zij toegang tot gepersonaliseerde informatie en kunnen ze gebruik maken van diverse diensten. Ze vinden er alles wat ze nodig hebben om hun werk te kunnen doen. In de derde fase van onze portal, waar we nu mee bezig zijn, willen we samenwerking faciliteren in zogenaamde communities of practice. Dat zijn gemeenschappen van mensen die aan hetzelfde onderwerp werken, in onderwijs of onderzoek. Hen willen we een eigen, centrale plek geven om informatie te delen. SURFconext past daar perfect bij: het is een kleine maar essentiële schakel die de toegang regelt tot onze diensten en die van commerciële aanbieders. Dat gebeurt via de ingebouwde faciliteit voor groepenbeheer, waarmee je kunt aangeven wie tot welke groep(en) behoort en welke rechten die persoon heeft. In 2012 hebben we met SURFnet een pilot gestart zodat gebruikers een eigen samenwerkingsomgeving kunnen samenstellen met voor hun team relevante diensten, zoals videoconferencing, agendabeheer en Google Docs. Voor mij was het de eerste keer dat ik met SURFnet samenwerkte. Dat is me prima bevallen: SURFnetters reageren vlot op vragen en verzoeken en SURFconext sluit precies aan op onze wensen.’

‘SURFconext sluit precies aan op onze wensen’

23


Piet Brekelmans ICT-ontwikkelaar, Avans Hogeschool

4

Kennisdeling, samenwerking en professionalisering

24


SURFnet wil samenwerking tussen de instellingen, leveranciers en zusterorganisaties stimuleren, kennisbundeling bevorderen en de instellingen helpen hun expertise te vergroten. Thema’s in 2012 waren onder meer beveiliging, cloud computing en duurzaamheid. De bekende professionaliserings- en kennis delingsactiviteiten zoals SURF academy, de SURFnet Relatie dagen en de Special Interest Groups werden in 2012 aangevuld met een Innovatieblog. >

Ruim 300 deelnemers bezochten de tweejaarlijkse SURFnet Relatiedagen in Noordwijkerhout

4.1 Bijeenkomsten

waarvan de opkomst steeds hoog is, staat de onderlinge

Het scholings- en professionaliseringprogramma SURFacademy,

samenwerking en die met SURFnet op het gebied van

dat SURFnet en SURF sinds 2009 gezamenlijk aanbieden,

ICT-innovatie voorop. Onderwerpen die in 2012 aan de orde

organiseert bijeenkomsten over actuele ICT-thema’s in het

kwamen, waren onder meer de migratie naar SURFnet7,

hoger onderwijs. Daarbij ligt de focus op intensieve over-

het clouddistributiekanaal (een ‘cloud app store’ voor aan

dracht van kennis en vaardigheden. De bijeenkomsten worden

SURFconext gekoppelde clouddiensten) en de adoptie van

voorbereid binnen de innovatieprogramma’s van SURF en

SURFconext.

SURFnet, in nauwe samenspraak met de Special Interest Groups. Er werden 39 activiteiten georganiseerd. De bezoekers

In juni startte SURFnet met een Innovatieblog (blog.surfnet.nl)

beoordeelden de activiteiten gemiddeld met een 7,4.

over onderwerpen als mobiel, SURFnet7 en SURFconext. Via deze blog brengen de innovatieteams van SURFnet en

In oktober vonden de tweejaarlijkse SURFnet Relatiedagen

professionals uit het veld de lezers op de hoogte van de

plaats in Noordwijkerhout. Ruim 300 deelnemers (evenveel

innovatieprojecten, interessante technische ontwikkelingen,

als in 2010) bezochten dit evenement met keynote speeches

bevindingen van bijeenkomsten en ervaringen bij instellingen.

van onder meer Midas Dekkers en Barend Mons van het

In de tweede helft van 2012 telde de blog 3.445 unieke

Netherlands Bioinformatics Centre. De deelnemers van

bezoekers. Er werden 77 posts geplaatst.

de Relatiedagen waren erg tevreden over het event en beoordeelden het met een 8,5.

Een andere vorm van kennisbundeling, kennisdeling en expertiseopbouw zijn Special Interest Groups (SIG).

SURFnet demonstreerde tijdens de Relatiedagen de bedie-

Specialisten en belangstellenden van hogeronderwijs

ning van een robotarm zonder waarneembare vertraging

instellingen kunnen hieraan bijdragen met eigen inzichten,

over een netwerkafstand van 1.800 kilometer. Dit gebeurde

kennis en ervaringen. Er zijn onder meer SIG’s voor

in samenwerking met de Universiteit Twente en het Poznań

Cloudimplementaties, Unified Communications, Virtuality,

Supercomputing and Networking Center. Bezoekers konden

Creative Labs, Unwired en Webstroom. Op 20 april organi-

door een robotarm te bedienen in Noordwijkerhout een spel

seerde SURF samen met de SIG's de jaarlijkse netwerkdag,

spelen dat zich fysiek in Poznań (Polen) bevond. Een robotarm

waar iedere SIG ook een eigen bijeenkomst hield.

aan de andere kant kopieerde de bewegingen exact. Via twee

Demonstratie van twee robotarmen die met elkaar communiceren over een netwerkafstand van 1.800 km, zonder waarneembare vertraging

25


verschillende videotechnieken kregen zij feedback. Omdat

Tijdens de jaarlijkse Networking Conference van de

er geen merkbaar tijdverschil mocht zitten tussen de bedie-

Trans-European Research and Education Networking

ningshandeling en de feitelijke gebeurtenis op afstand, was

Association (TERENA), die in 2012 in Reykjavik (IJsland)

hiervoor een 40 Gbit/s-verbinding gerealiseerd met Poznań.

plaatsvond, werd net als in voorgaande jaren presentaties door SURFnet verzorgd. SURFnet kondigde in IJsland aan

Net als in andere jaren organiseerde SURFnet tweemaal een

dat het de conferentie in 2013 in Maastricht zal organiseren.

bijeenkomst voor instellingscontactpersonen, SURFnets vaste

De voorbereidingen daarvan zijn in 2012 samen met

aanspreekpunten bij de instellingen. Tijdens die bijeenkomsten,

TERENA gestart.

BEVEILIGINGSINCIDENTEN BEHANDELD DOOR SURFCERT

netwerkbeveiliging. Het team onderzoekt daarnaast incidenten en biedt advies bij het oplossen ervan.

10.000

8.000

6.000

Het aantal geregistreerde incidenten daalde in 2012 met

9059

7083

16% ten opzichte van 2011. Deze daling in met name het 7566

7263

aantal virusbesmettingen komt gedeeltelijk doordat instellingen steeds beter in staat zijn om preventieve maatregelen te nemen en sneller op incidenten kunnen reageren. Wel zag

4.000

SURFcert een toename in het aantal (distributed) denial-ofservice (DDoS) aanvallen op de aangesloten instellingen.

2.000

SURFnet faciliteert de SURFnet Community van Incident 0 2009

2010

2011

2012

Response Teams (SCIRT). Deze community is bedoeld voor CSIRT’s van de op SURFnet aangesloten instellingen. In 2012 vonden drie reguliere SCIRT-bijeenkomsten plaats en werden er diverse workshops georganiseerd, onder andere over IPv6 security en AUP (acceptable use policy). Daarnaast vindt er steeds intensievere afstemming en kennisdeling plaats bij

Tijdens de conferentie besloot de General Assembly van

instellingsoverstijgende incidenten, zoals de nu.nl- en de

TERENA tot oprichting van de zogeheten Reykjavik-groep, die

Dorifel/xDocCrypt-besmetting in 2012. In beide gevallen

de organisatie van nationale onderzoeks- en onderwijsnetwerk-

bewees SCIRT zijn meerwaarde als community, door snelle

organisaties in Europa onder de loep neemt. Algemeen direc-

informatiedeling over detectie, analyse en oplossing.

teur van SURFnet Erwin Bleumink neemt deel aan deze Reykjavik-groep. In augustus vertegenwoordigde hij SURFnet

SURFcert en het platform voor informatiebeveiligers in het

toen de leiders van de 14 meest vooraanstaande onderzoeks-

onderwijs (SURFibo) organiseerden voor de vijfde keer een

en onderwijsnetwerkorganisaties uit de hele wereld bijeenkwa-

gezamenlijke beveiligingsconferentie. Tijdens die conferentie

men om een strategie te ontwikkelen voor een wereldwijde

ontving het team High Tech Crime van de KLPD de SURFcert

e-Infrastructuur voor hoger onderwijs, onderzoek en innovatie.

Security Award voor de wijze waarop het de problemen rechercheert die de georganiseerde misdaad in cyberspace

26


4.2 Beveiliging

met zich meebrengt. De SURFcert Security Award wordt

Met een hack-contest in november werd het 20-jarig bestaan

jaarlijks uitgereikt aan een persoon of een organisatie die

van SURFcert gevierd, het incident response team van

zich op inspirerende, proactieve wijze inzet voor verbetering

SURFnet. SURFcert biedt de op SURFnet aangesloten

van informatiebeveiliging, privacybescherming of bestrijding

instellingen ondersteuning bij incidenten op het vlak van

van cybercrime.

4.3 Cloud computing

4.4 Duurzaamheid

Eind 2011 besloot het Nederlandse hoger onderwijs en onder-

Net als cloud computing wordt ook het thema duurzaamheid

zoek om gezamenlijk de cloud te benutten middels een ‘cloud

SURF-breed aangepakt. Kennisdeling vindt onder andere

first’-strategie. De in SURF verenigde onderwijsinstellingen

plaats via de Special Interest Group Groene ICT en duurzaam-

werken sindsdien samen aan cloudbeleid en juridische kaders.

heid, een expertisenetwerk rondom duurzame ICT-innovatie

Ook hebben zij door gezamenlijk optreden goede gebruiks-

in het hoger onderwijs. Om innovatieve duurzame

voorwaarden kunnen bedingen bij diverse leveranciers. Er is

ICT-projecten binnen onderwijs- en onderzoeksinstellingen

een aantrekkelijk cloudaanbod voorhanden dat door een eer-

te stimuleren, organiseert SURFnet sinds 2011 jaarlijks de

ste groep instellingen in de praktijk wordt ingezet. Hiermee

Innovatieregeling Duurzaamheid & ICT. De winnaars uit 2011

onderscheidt het Nederlandse hoger onderwijs en onderzoek

presenteerden hun resultaten tijdens het symposium ‘Groene

zich en bevindt het zich wereldwijd in een kopgroep.

ICT: daar kom je verder mee’, dat SURF en Agentschap NL in januari hielden. Zo ontwikkelde de Open Universiteit een

De in 2011 opgerichte SURF-taskforce Cloud, waaraan ook

smartphone-app waarmee medewerkers het energieverbruik

SURFnet deelneemt, organiseerde in 2012 voor de tweede

op hun werkplek kunnen monitoren, wat hen tot energie

keer een bestuursberaad en een cloudberaad voor de direc-

besparing stimuleert. Tijdens het symposium werden ook

teuren ICT en de CIO’s van de hogescholen en universiteiten.

mogelijkheden gepresenteerd om verduurzaming te onder-

Voor die doelgroep verscheen ook zes keer de SURF Cloud

steunen, zoals een plan van aanpak waarmee hogeronderwijs-

Times, een digitale nieuwsbrief over cloud computing in het

instellingen energiekosten kunnen besparen met behulp van

hoger onderwijs en onderzoek. De taskforce werd in 2011

powermanagementsoftware.

opgericht omdat het belangrijk is dat universiteiten en hogescholen de kracht van cloud computing weldoordacht

Voor de Innovatieregeling 2012 konden instellingen projectvoor-

gebruiken. Door samen op te trekken in SURF-verband

stellen indienen binnen de thema’s ‘verduurzamen van ICT’ en

kunnen zij de voordelen op veel grotere schaal benutten

‘verduurzamen door middel van ICT’. Vijf instellingen ontvingen

en inkoopkracht bundelen.

een eenmalige bijdrage van SURFnet. Zij investeren zelf minimaal vijftig procent van het gewonnen bedrag in het project.

In 2012 is een ‘Juridisch Normenkader Cloud Services HO’

27


opgesteld: best practice clausules op het gebied van privacy,

Door de eigen expertise op het gebied van duurzame

vertrouwelijkheid, eigendom en beschikbaarheid van data in

ICT-innovatie uit te breiden en te delen met de aangesloten

de cloud. Aan de hand hiervan kunnen met cloudleveranciers

instellingen, helpt SURFnet hen om duurzamer te opereren.

afspraken worden gemaakt die een veilig gebruik van cloud-

In dat kader wordt het eigen SURFnet-netwerk en het

diensten waarborgen. Onder de titel ‘Aan de slag met cloud

SURFnet-kantoor jaarlijks onderworpen aan een energie

computing’ publiceerden SURFnet en Kennisnet een stappen-

verbruiksmeting. Daarmee legt SURFnet verantwoording

plan dat beschrijft hoe instellingen clouddiensten binnen het

af op duurzaamheidsgebied en kunnen indien nodig maat

onderwijs kunnen implementeren.

regelen worden getroffen.

5

Personeel en organisatie

28

In 2012 groeide het aantal medewerkers van SURFnet van 83 naar 87. Het Jong Talent programma kende een instroom van twee medewerkers. In dit programma, dat in 2007 is gestart, krijgen jonge, veelbelovende ICT’ers met een afgeronde hboof universitaire studie de kans zich professioneel en persoonlijk te ontwikkelen. Zij doen twee jaar werkervaring op binnen verschillende afdelingen van SURFnet en stromen daarna meestal door naar een vaste positie. >

SURFNET Jaarverslag 2012 Teambuilding tijdens de SUMMIT in september

Eind juni nam Kees Neggers afscheid als algemeen directeur

Binnen SURFnet vindt sturing plaats vanuit twee lijnen:

van SURFnet, wegens het bereiken van de pensioengerech-

de innovatieprogramma’s en de exploitatie. De innovatie

tigde leeftijd. Het afscheid werd gevierd tijdens een druk

programma’s worden aangestuurd via stuurgroepen en de

bezocht symposium op 20 juni en tijdens een intern af

exploitatie door afdelingshoofden. Om beter op doelen te

scheidsfeest op 28 juni. Internationaal werd dit bescheiden

kunnen sturen is besloten om vanaf 2012 de gang van zaken

herhaald tijdens de jaarlijkse TERENA Networking Conference,

bij innovatie te vereenvoudigen. Er wordt nu gewerkt met

die afgelopen jaar in IJsland plaatsvond. Diezelfde maand

één innovatieprogramma, twee stuurgroepen en zes multi

trad Erik Huizer in dienst als directeur technologie.

disciplinaire teams in plaats van meerdere programma’s,

De directie bestaat daarmee uit Erwin Bleumink (algemeen

acht stuurgroepen en enkele tientallen projecten. In 2013

directeur), Erik Huizer (directeur technologie) en Karen

wordt deze werkwijze voortgezet.

de Bruijn (directeur bedrijfsvoering).

LEEFTIJDSOPBOUW VAN MEDEWERKERS VAN SURFNET

< 25

39%

vrouw

9%

25 - 30

61%

man

17%

31 - 35

25%

36 - 40

21%

41 - 45

22%

46 - 50

6%

> 50

5

4

3

61%

% 21

17%

0%

39%

9%

22 %

6%

ONTWIKKELING ZIEKTEVERZUIM Het ziekteverzuimcijfer is inclusief zwangerschapsverlof

MAN-VROUWVERHOUDING BIJ SURFNET

2

1

25%

0 2007

29


2008

2009

2010

2011

2012

ORGANOGRAM Situatie op 31 december 2012

Het team interne automatisering is met ingang van 2012 toe-

DIRECTIE Erik Huizer directeur technologie

Erwin Bleumink algemeen directeur

Karen de Bruijn directeur bedrijfsvoering

gevoegd aan de afdeling Financiën, informatie en organisatie. Er is afgelopen jaar veel aandacht besteed aan teambuilding en organisatieontwikkeling, onder andere tijdens de SUMMIT, een tweedaagse bijeenkomst met de gehele organisatie in

NETWERKDIENSTEN Bram Peeters* / Wouter Huisman / Marijke Kaat / Alex Kip / Jac Kloots / Gerben van Malenstein / Richa Malhotra / Stavroula Moustaka / Paul Noomen / Niels den Otter / Luuk Oostenbrink / Ronald van der Pol / Hans Trompert / Migiel de Vos

MIDDLEWARE SERVICES Harold Teunissen* / Wim Biemolt / Paul Dekkers / Joost van Dijk / Xander Jansen / François Kooman / Pieter van der Meulen / Frans Panken / Remco Poortinga / Roland van Rijswijk / Rogier Spoor

ADVANCED SERVICES Floor Jas* / Henny Bekker / Niels van Dijk / Maarten Kremers / Michiel Schok / Frans Ward / Marieke de Wit / Bas Zoetekouw

COMMUNICATIE & MARKETING Lonneke Walk */ Eric van der List / Nanja Nouwen / Paulien Rinsema / Mariëlle Schipper

COMMUNITY SUPPORT Roel Rexwinkel* / Alexander Blanc / Paul van Dijk / Nicole Grégoire / Eefje van der Harst / Peter Hinrich / Femke Morsch / Ivo Reints / Kirsten Veelo

ACCOUNTADVISERING Walter van Dijk* / Maurice van den Akker / Sabita Behari / Jasper Distelbrink / Albert Hankel / Alexander van den Hil / Femke van Manen / Wladimir Mufty / Arian Ooijevaar / Sandra Passchier / Remco Rutten / Roland Staring / Andres Steijaert

FINANCIËN, INFORMATIE EN ORGANISATIE Karen de Bruijn*

september. Daar hebben alle medewerkers samen invulling

SECRETARIAAT EN PROJECTONDERSTEUNING Petra Boezerooy** / Ida Bezemer / Iris van Breukelen / An Copper / Franciska Jansen / Monja Meulstee / Manon Esmyer

voor de derde keer een medewerkerstevredenheidsonderzoek

PERSONEELSZAKEN Laura Glas-Bruijne / Anita Sudré

uitgevoerd, met positief resultaat. De arbeidsvoorwaarden zijn in nauwe samenwerking met de waarden zijn per 1 januari 2013 van kracht geworden. Tevens is de Regeling flexibel werken opgesteld, waarmee het thuis- en flexwerken bij SURFnet is geformaliseerd. Deze Regeling is

FINANCIËN Ineke Poortinga** / Pia Bos / Lida Westbroek / Willem-Jan Verkleij / Jeff Wever

INTERNE AUTOMATISERING Wim Reijm** / Brunolf Kleve / Calluna Tenge

eveneens met ingang van 1 januari 2013 ingegaan. In het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen, het verbinden met de omgeving, heeft SURFnet haar medewerkers in de gelegenheid gesteld vrijwilligerswerk te verrichten op de landelijke vrijwilligersdag (16 maart). Tevens is rond kerstmis een inzamelingsactie georganiseerd onder de medewerkers. De opbrengst daarvan ging naar de

INKOOP, JURIDISCHE EN INTERNATIONALE ZAKEN Evelijn Jeunink / Ilse Koning / Michel Wets

* afdelingshoofd ** teamhoofd


verbinden, vertrouwen, passie en baanbrekend. Er werd

ondernemingsraad gemoderniseerd. De nieuwe arbeidsvoor-

JONGE TALENTEN / Florian Draisma / Thijs van der Horst

30

gegeven aan de kernwaarden van SURFnet:

actie Serious Request, een samenwerking van 3FM en het Nederlandse Rode Kruis.

6

Financiën

Het financiële jaar 2012 werd afgesloten met een resultaat van 29.000 euro voor belastingen, het begrote resultaat was licht negatief. Zowel de inkomsten als de kosten bleven achter bij de begroting. De omzet in 2012 bedraagt 30,9 miljoen euro en bestaat voor 10,1 miljoen euro uit projectsubsidies. >

31


6.1 Balans > pagina 33 De in het verleden ontvangen subsidies vanuit

Ten opzichte van 2011 is een tariefverlaging van 4% door

ontwikkelingsprojecten voor apparatuur en langjarige

gevoerd op aansluitvergoedingen. De totale tariefinkomsten

gebruiksrechten op glasfiberverbindingen zijn op de balans

kwamen uit op 20,8 miljoen euro (begroting 21,4 miljoen euro).

gereserveerd onder kortlopende schulden. De reservering valt vrij naar gelang de afschrijvingen op deze activa gerealiseerd

De kosten voor intern personeel komen ca. 0,2 miljoen euro

worden.

lager uit dan begroot en 0,2 miljoen hoger dan 2011.

In 2012 werd in totaal voor 5,6 miljoen euro geïnvesteerd in

De kosten voor extern personeel kwamen 0,5 miljoen euro

materiële vaste activa.

lager dan begroot en 1,1 miljoen euro lager dan in 2011.

De immateriële vaste activa betreffen de gebruiksrechten op

De afschrijvingslasten zijn toegenomen met 0,8 miljoen euro

glasfiber. In 2012 werd in totaal voor 0,6 miljoen euro in deze

in vergelijking met 2011, vanwege relatief hoge investeringen

gebruiksrechten geïnvesteerd.

in projectactiva in 2011 en 2012.

De liquiditeitspositie bedraagt ultimo 2012 circa 19,8 miljoen

De operationele kosten zijn flink lager dan begroot, voor

euro tegen 22,6 miljoen euro ultimo 2011. De ruime liquidi-

namelijk doordat de operationele kosten binnen GigaPort3

teitspositie wordt veroorzaakt door de financiering van

achterbleven ten opzichte van de begroting.

GigaPort3. GigaPort3 wordt gefinancierd uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES), op voorschotbasis.

In 2012 heeft NCF weer een bijdrage verleend om een

De liquide middelen staan grotendeels ter vrije beschikking.

hoogwaardig netwerkgebruik voor de door NWO gefinancierde research instellingen veilig te stellen.

6.2 Winst- en verliesrekening > pagina 34 De totale bedrijfsopbrengsten bedragen 30,9 miljoen euro.

De begroting voor 2013 voorziet in een omzet van

De kosten binnen de innovatieprogramma’s bleven achter bij

34,8 miljoen euro en een licht negatief resultaat.

de begroting en hebben geleid tot 2,5 miljoen lagere omzet voor de ontwikkelprojecten (subsidie) ten opzichte van de begroting. Het betreft voor een belangrijk deel verschuiving van kosten naar 2013 binnen het GigaPort3 programma.

32


BALANS

31-12-2012 31-12-2011

ACTIVA Immateriële vaste activa Langdurige gebruiksrechten glasvezels 1.642.499

2.122.194

Materiële vaste activa Computerapparatuur/programmatuur Inventaris

6.499.589 139.384 6.638.973

Financiële vaste activa Deelnemingen

136.830 136.830

Belastinglatenties

962.471 1.001.618

Vlottende activa Debiteuren Belastingen en sociale verzekeringen Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

Bron: jaarrekening 2012, voorzien van een controleverklaring van de onafhankelijke accountant. Alle bedragen zijn vermeld in euro’s.

33


7.955.106 107.402 8.062.508

375.249 274.418 1.117.502 1.290.962 4.480.642 3.840.021 5.973.393 5.405.401 19.801.035

22.606.292

36.578.736 37.911.308 PASSIVA Eigen vermogen Gestort en geplaatst aandelenkapitaal 1.359.000 1.359.000 Niet-uitkeerbare reserves 2.341 2.341 Algemene reserve 12.043.310 11.727.061 Onverdeeld resultaat 5.130 316.249 13.409.781 13.404.651 Vreemd vermogen Kortlopende schulden Crediteuren 2.775.296 3.630.360 Schulden aan groepsmaatschappijen 253.086 55.714 Belastingen en sociale verzekeringen 178 199 Overige schulden en overlopende passiva 20.140.395 20.820.384 23.168.955 24.506.657 36.578.736 37.911.308

WINST-EN-VERLIESREKENING 2012 2011

OMZET Tariefinkomsten Ontwikkelprojecten Vrijval egalisatierekening projectactiva Bedrijfsopbrengsten

20.793.319 21.376.185 7.237.094 9.187.103 2.904.318 1.422.794 30.934.731 31.986.082

KOSTEN Personele kosten Algemene kosten Afschrijvingen Exploitatiekosten Directe kosten projecten

11.936.551 12.786.547 1.890.763 1.766.143 5.256.971 4.425.779 9.595.858 10.474.694 2.347.282 2.234.499

Som der bedrijfslasten

31.027.425

31.687.662

_ 92.694

298.420

Bedrijfsresultaat Rentebaten Resultaat vóór belastingen

28.982

Vennootschapsbelasting

23.852 115.599

Resultaat ná belastingen

Bron: jaarrekening 2012, voorzien van een controleverklaring van de onafhankelijke accountant. Alle bedragen zijn vermeld in euro’s.

34


121.676 133.428

5.130

431.848

316.249

COLOFON Tekst Daphne Riksen en SURFnet Ontwerp Studio Koelewijn Brüggenwirth, Den Haag Fotografie Herbert Wiggerman, Ivar Pel Omslagfoto Cees Rutten © SURFnet 2013 SURFnet Radboudkwartier 273 3511 CK Utrecht Postbus 19035 3501 DA Utrecht 030 – 2 305 305 www.surfnet.nl

JAARVERSLAG 2012 Wat SURFNEt REaliSEERdE in 2012

Recommend Documents