JAARGANG 33 NUMMER 13 5 september Pagina 4 Afscheid van hoogleraar Ben de Pauw. Niet de ziekte, maar de zieke moet domineren

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 33 NUMMER 13 5 september 2008

Diabetespatiënt beter af met nieuwe netvlieslaserr Foto: Flip Franssen

Hoogleraar oogheelkunde Jan Keunen, die de Pascal-laser naar Nederland heeft gehaald.

Dankzij een nieuwe laser op basis van NASA-ruimtevaarttechnologie is bij de afdeling Oogheelkunde de behandeling van het zieke oog sneller en comfortabeler geworden. Let wel: het gaat hier niet om de cosmetische laserbehandeling die een bril of contactlenzen overbodig maakt, maar om de behandeling van het zieke oog met bijvoorbeeld netvliesdefecten of lekkende bloedvaatjes door diabetes of vaattumoren. Het Radboud is het eerste ziekenhuis op het Europese vasteland dat dit instrument, de Pascal-laser, in gebruik genomen heeft. J o k e G ro e n e v e l d

Een laserbehandeling van het netvlies is na de staaroperatie de meest voorkomende oogoperatie en heeft tot doel blindheid te voorkomen. Een groot deel van de patiënten met een netvliesprobleem heeft diabetes. Naar verwachting passeert in 2010 in Nederland het aantal diabetespatiënten het miljoen. Op de lange termijn is bij vrijwel iedere diabetespatiënt laserbehandeling noodzakelijk. De maatschappelijke noodzaak van een efficiënte vorm van laserbehandeling van het netvlies neemt de komende jaren dan ook sterk toe.

Pagina 4 Afscheid van hoogleraar Ben de Pauw. ‘Niet de ziekte, maar de zieke moet domineren’

Pagina 7 Prijs voor Frans Russel curriculumcoördinator Biomedische weten­ schappen

De ‘oude’ laserbehandeling bestaat uit een groot aantal puntlasjes die één voor één op het netvlies worden geplaatst. Die zorgen voor littekentjes, waarmee het zieke deel van het netvlies uitgeschakeld wordt. De patiënt krijgt tijdens de behandeling regelmatig een plaatselijke verdoving tegen de pijn. Afhankelijk van de omvang van het te behandelen gedeelte van het netvlies zijn er vaak meer dan vijfhonderd puntlasjes nodig. Een tijdrovende zaak, die voor de meeste mensen zo belastend en vermoeiend is, dat er voor één behandeling meerdere lasersessies nodig zijn. De Pascal-laser, die de afgelopen drie jaar ontwikkeld werd in de Verenigde Staten, schiet vier tot vijftig puntlasjes tegelijkertijd af, in een vooraf instelbaar patroon. De laserbehandeling verloopt dus veel sneller; meestal is één korte sessie per oog voldoende. Bovendien is een factor tien minder tijd per puntlasje nodig. Zo lijden de omliggende weefsels minder schade en is de behandeling bij de meeste patiënten vrijwel pijnloos. De verdovende injectie pal naast de oogbol, op zich al vervelend, is meestal niet meer nodig. In de afgelopen weken zijn in Nijmegen al een paar honderd patiënten met de Pascal-laser behandeld. Ze zijn zonder uitzondering enthousiast en willen een volgende keer beslist weer zo behandeld worden. De Pascal-laser is via een eenvoudig touchscreen te bedienen en corrigeert de oogarts als hij bij de laserinstellingen een fout dreigt te maken. In november organiseert de afdeling Oogheelkunde een symposium voor collegaoogartsen uit het hele land om de Pascal te demonstreren. In de tussentijd zijn oogartsen uit Zweden, Denemarken en Oostenrijk naar de Nijmeegse Pascal-laser komen kijken.  n

Pagina 8 Behandeling van huid­kanker aan hoofd en hals

Pagina 11 Octrooi- en contractrecht. Over valkuilen en mazen in de wet

ra d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

inhoud 3

agenda

Patiëntenzorg Patiëntenenquête

11

Over het algemeen scoort het UMC St Radboud gemiddeld. ‘We streven echter naar een toppositie in de patiëntenzorg. Dan moeten we ook onderscheidend beter scoren’, meent RvB-lid Melvin Samsom.

4

Interview Patiënt staat centraal

Onderzoek ‘Contracten moet je juridisch spellen’ De ‘Willy Wortels’ doen slim onderzoek, maar bij het verzilveren van die kennis, stappen zij soms in valkuilen. Over het weerbaar maken tegen commerciële partners. Kennis van octrooi- en contractrecht blijkt geen over­ bodige luxe.

PAOG-Heyendael Voor alle cursussen en meer informatie: www. paogheyendael.nl

10 september

10 en 25 september

13

en 8 en 30 oktober, 6 en 20 november: Cursus: Praktische Stralingshygiëne niveau 4A, voor radiodiagnostisch en radiotherapeutisch laboranten.

Onderwijs Simulatiepatiënten

11 september

Studenten Geneeskunde oefenen hun communicatieve vaardigheden met simulatiepatiënten. De dokters in wording krijgen allerlei typen patiënten en aandoeningen voor de kiezen.

Kort nieuws Lammersprijs Frans Russel Lammersprijs voor prof.dr. Frans Russel die als curriculumcoördinator een belangrijke rol vervulde bij de opleiding Biomedische Wetenschappen die door de visitatiecommissie werd beoordeeld als de beste van Nederland.

8

10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 7 september, voorganger Ries van de Sande; zondag 14 september, voorganger Wim Smeets; zondag 21 september, voorganger Jack de Groot.

Nascholing psychiatrie Nijmegen: ‘Depressie en angst bij ouderen’.

Niet de ziekte, maar de zieke moet domineren, meent internist prof.dr. Ben de Pauw. Voor hem blijft een mens een zeer ingewikkeld emotioneel mechanisme. ‘Uiteindelijk is de patiënt aangewezen op compassie.’

7

Oecumenische vieringen

Reportage Zorgvuldig met hoofd en hals Betere, snellere en minder belastende behandeling voor patiënten met kanker in het hoofd-halsgebied dankzij de nauwe samenwerking in de dermatooncologische keten.

En verder...

Nieuwsladder In bedrijf. Preoperatieve poli anesthesie, Rondje Heyendaal, HIT UMC-loop, Ramadan, Echografie, Patiënt op één!  Prepareercursus Onderzoek: celpompen Column buitenland, ALERT-cursus Mensen, Boodschappen PIPpagina, ZiROP Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke handicap

3

6 7 10 13 14 15 16

Cursus: Palliatieve zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, bestemd voor AVG artsen.

16 september Prinsjesdagsymposium 2008 ‘Vreemde vogels, werknemers met ADHD en autistisch spectrum stoornissen’. Bestemd voor bedrijfsartsen, verzekeringsartsen, voor professionals die betrokken zijn bij het coachen of re-integreren van werknemers/werkzoekenden, maar wellicht ook voor jeugdartsen. De 43e regionale nascholingsavond Anesthesiologie in het CWZ, Nijmegen. Onderwerp ‘Overgevoeligheidsreactie op anesthetica’.

17, 18 en 21 september Cursus praktische stralingshygiëne, bestemd voor AIOS en medisch specialisten die in hun werkzaamheden zelfstandig doorlichten met röntgenstraling, zoals anesthesiologen, cardiologen, gastro-enterologen, urologen, neurologen, longartsen, chirurgen en orthopeden.

2 en 3 oktober

kunst

Foto: Jan van Teeffelen

Op de Omloop, ter hoogte van het Studiecentrum Medi­ sche Wetenschappen, staat sinds enige tijd een vitrine vol met kleine kunstwerken. Al deze multipels maken deel uit van de [KICK!]-box – afkorting voor ‘kanker in(spireert) cultuur en kunst’. De box is eigendom van het Maria Middelaresziekenhuis, dat hem samen met het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK), beide uit

Gent (België), ontwikkelde en realiseerde. De CBK kreeg van genoemd ziekenhuis zo’n koffer in langdurig bruikleen. Dit unieke kunstproject is speciaal voor de oncologie­ patiënten van Maria Middelares ontworpen. Aan hedendaagse kunstenaars verbonden met het SMAK is gevraagd een multipel te maken waarbij vorm gegeven werd aan hun associaties met en gevoelens bij kanker. Een dertigtal kunstwerkjes in veelvoud gemaakt, werd verzameld in afzonderlijke daarvoor gemaakte koffers van plexiglas. Aan iedere patiënt wordt een dergelijke box ter beschikking gesteld: tijdens het verblijf in het ziekenhuis, maar ook, zolang de behandeling duurt, naar huis mee te nemen. De bedoeling is via een diversiteit aan kunstwerkjes de wereld van de kankerpatiënt – die zich maar al te begrijpelijk dreigt te versmallen tot zijn ziekte – open te houden, zonder dat de zieke voor zijn situatie op de vlucht slaat. Immers, alle objecten hebben iets met kanker te maken, maar zoals dat bij hedendaagse kunst het geval is, soms op moeilijk te achterhalen wijze, nu eens direct en helder, dan weer verborgen en subtiel, misschien zeer emotioneel geladen of eerder beheerst, nogal algemeen of juist heel persoonlijk en specifiek. De patiënt hoeft niet met ieder werk afzonderlijk iets te hebben; zijn voorkeur kan met zijn stemming en het verloop van zijn ziekte wisselen. Intussen kan hij met dit of dat werk, door er naar te kijken, een band ontwikkelen; door het vast te houden, een zeker houvast verwerven – om er zo steun of troost aan te ontlenen; of hem de mogelijkheid biedend met anderen over zijn ziekte te beginnen. De veelheid en verscheidenheid aan belevingen door een hedendaags kunstwerk geboden, lijkt hier de kracht van een heel goed medicijn in zich te sluiten. Daan Van Speybroeck

2

of 11 en 12 december Cursus: Praktische Stralingshygiëne voor medisch specialisten en aios deskundigheid 4 A/M, bestemd voor medisch specialisten, die uitsluitend lage dosis onderzoeken, zoals chirurgen, gastro-enterologen, urologen, longartsen en anesthesiologen.

Overig 18 september Halfjaarlijkse voorlichtingsavond over niertransplantatie en nierdonatie voor pré-dialysepatiënten, dialysepatiënten, donoren, familie, vrienden en kennissen van patiënten. Ook hulpverleners en verpleegkundigen van dialysecentra en verpleegafdelingen zijn van harte welkom. Locatie/tijd: auditorium (routenummer 296), van 18.45 - 21.30 uur.

19 september Scholing ‘WCS-model, wondbedpreparatie, moderne wondproducten en de toepassing ervan’, van 13.45-16.15 uur in leslokaal fysiotherapie, route 645. Als inleiding worden kort het WCS-model en wondbedpreparatie behandeld. Hoofdonderwerp vormen de wondproducten die in het formularium van het UMC St Radboud staan. Inschrijven: w. [email protected]. Bij minder dan vijf aanmeldingen gaat de scholing niet door.

Vanaf 24 september Basiscursus eerste hulp in het skillslab vaardigheidsonderwijs, route 600. Kosten g 347,-, inclusief boekje en examen. Informatie: www.umcn.nl/ svg, of telefonisch: mw. S. Giesbers (36)19091/mw. M. Hendriks (36)18859.

pa ra t i ë n t e nzorg d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

Patiënttevredenheid continu meten

nieuwsladder Lezing minister Klink

Voor de derde maal is gemeten hoe tevreden patiënten zijn over hun behandeling en verblijf in de acht UMC’s. Over het algemeen scoort het UMC St Radboud gemiddeld. ‘We streven echter naar een toppositie in de patiëntenzorg. Dan moeten we ook onderscheidend beter scoren’, zegt RvB-lid Melvin Samsom. ‘De “best practices” in ons UMC kunnen als voorbeeld dienen voor verbeteringen.’ Afdelingen moeten in hun bedrijfsplannen acties opnemen om de patiënttevredenheid te verbeteren.

Voor de conferentie “Betere kwaliteit en veiligheid in de zorg: wat werkt (echt)?” op 10 september in De Vereeniging hebben zich zo’n duizend deelnemers aangemeld. De conferentie wordt georganiseerd door de afdeling IQ healthcare, ter gelegenheid van de introductie van de nieuwe naam van de afdeling. Minister van Volksgezondheid Ab Klink houdt op de conferentie een lezing met de titel “Heeft kwaliteits- en veiligheidsbeleid iets aan de wetenschap?” Het geplande werkbezoek van Klink aan het UMC St Radboud heeft hij moeten cancellen.

Foto: Frank Muller

Zorg voor Morgen Prijs 2008

De polikliniek Neurologie scoort op vijf van zes gemeten aspecten “best practice” in patiënttevredenheid.

G i j s M u nn i ch s

Eind 2007 is bij de acht UMC’s de Kernvragenlijst Patiënttevredenheid Academische Ziekenhuizen afgenomen. Patiënten zijn over het algemeen tevreden over hun behandeling en verblijf in de UMC’s, aldus de resultaten. Men is meer tevreden dan in 2005 en 2003. De centra scoren over het algemeen gelijk. Patiënten in de klinieken van het Radboud zijn ‘duidelijk tevreden’ over de ontvangst, de bejegening, behandeling en verzorging door artsen en verpleegkundigen en over de mate waarin ze mee kunnen beslissen over de behandeling. Verder zijn zij meer dan ‘redelijk tevreden’ over de informatievoorziening en -overdracht, het vertrek en de nazorg. Polipatiënten van het Radboud zijn ‘duidelijk tevreden’ over vijf van de zes gemeten aspecten. ‘Vertrek en nazorg’ vormt de uitzondering. Toch is men hierover meer dan ‘redelijk tevreden’.

Best practice Het Radboud scoort gemiddeld vrijwel hetzelfde als de andere UMC’s. ‘Dat vinden we niet goed genoeg’, reageert RvB-lid Melvin Samsom. ‘We streven ernaar een toppositie in de patiëntenzorg in te nemen. Dan moeten we er ook bovenuit stijgen. Er zijn wel degelijk verschillende mooie resultaten behaald, bijvoorbeeld de “best practices” in de poliklinieken. Deze kunnen als voorbeeld dienen om de gehele patiënttevredenheid op een hoger peil te krijgen.’ Het Radboud scoort van alle UMC’s de meeste “best practices” in de poliklinieken. Toppers zijn Neurologie en Orthopedie die ieder op vijf van zes aspecten “best practice” zijn. ‘Dit is het resultaat van teamwerk’, zegt dr. Jean Gardeniers, chef de policlinique Orthopedie. ‘De organisatie van zorg moet uitstekend zijn. Dat maakt patiënten tevreden. Niet-spoed patiënten kunnen we op de poli Orthopedie binnen één à twee weken zien. Afspraken bij de röntgen en de poli plannen we altijd op één dag. De afspraak voor de operatie doen we meteen op het polispreekuur.’ Daarnaast is goed communiceren essentieel. ‘We zorgen altijd voor goede opvang van patiënten’, aldus Gardeniers. ‘Voor en na een operatie, maar ook na een slechtnieuwsgesprek staat ons zorgteam klaar.’ Gardeniers is trots op het resultaat. ‘Maar het baarde ons zorgen dat we niet “best practice” zijn in de nazorg. We hebben er meteen actie op ondernomen. Eén tot twee weken na ontslag belt de verpleegkundige de patiënt hoe het thuis gaat.’

loog Peter Merkus als voorbeeld. ‘Als een patiënt bij meer specialisten moet komen, maken we de afspraken zoveel mogelijk op dezelfde dag. Mensen van ver weg plannen we midden op de dag, zodat ze niet in de file hoeven te staan. En bij onderzoek van baby’s op taaislijmziekte zorgen we dat de uitslag dezelfde dag bij de ouders bekend is.’ Daarnaast is de werksfeer goed, vervolgt Merkus. ‘Medewerkers zijn bereid iets extra’s te doen voor elkaar en voor de patiënt. Je merkt dat de ouders en patiënt dat waarderen. Natuurlijk kost dit tijd, energie en geld, maar het is een keuze voor kwaliteit. De kunst is nu om dat vast te houden.’

Tevredenheid verbeteren Ruim negenduizend Radboudpatiënten vulden de enquête in. Van het Radboud namen er bijna vijftig (sub)specialismen aan deel. ‘We hebben de afdelingshoofden gevraagd om in hun bedrijfsplannen acties op te nemen om de patiënttevredenheid te verbeteren’, aldus Samsom. ‘Vanaf september worden deze plannen met de RvB besproken.’ UMC-brede verbeteracties zijn bijvoorbeeld gericht op de communicatie met huisartsen. Het programma Lifeline is al geïnstalleerd. Hiermee kunnen huisartsen online onder andere zien of een patiënt opgenomen is. ‘Daarnaast zijn we bezig met het installeren van Zorg­ domein, een ICT-toepassing waarmee huisartsen direct afspraken kunnen inboeken bij de specialist’, aldus Samsom. ‘Een verbetering direct gericht op de patiënten is de webportal, zoals bij de IVF-poli. Hierbij kan een patiënt online zijn medische gegevens inzien en mailen met artsen. Het plan is om dit binnen een jaar voor meer patiëntgroepen te starten.’

Monitoren

Keuze voor kwaliteit

Patiënten van de UMC’s zijn meer tevreden dan in 2005. Of de reorganisatieplannen in het Radboud van invloed zijn, daar geeft het onderzoek geen antwoord op. ‘We moeten niet twee jaar wachten tot een volgende meting’, vindt Samsom. ‘Patiënttevredenheid moet je continu monitoren. Daarvoor hebben wij het interne auditsysteem, waarbij Radboudprofessionals en vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen een afdeling beoordelen. Ook zijn er afdelingen die zelf vragenlijsten hebben ontwikkeld. Dat juich ik toe, maar het zou beter zijn om hiervoor UMC-brede meetinstrumenten te hebben.’ Patiënttevredenheid is de laatste jaren veel belangrijker geworden. Samsom: ‘De onafhankelijke enquête van de NFU biedt voor afdelingen de mogelijkheid de tevredenheidscore tegen het licht te houden en met verbeteracties te komen.’ n

Behalve de “best practices” zijn er ook interne uitblinkers. Zo scoort de poli Kinderlongziekten op alles gemiddeld hoger dan andere Radboudafdelingen. Wat wordt hier gedaan om de patiënt tevreden te houden? ‘Wij vragen ouders van chronische patiënten via regelmatige enquêtes naar verbeterpunten’, noemt kinderpulmono-

Vragen over het onderzoeksrapport of advies bij verbeteracties? Neem contact op met Ellen Schrijvers (Adviesgroep Proces Verbetering & Innovatie), E.Schrijvers@ sb.umcn.nl, tel. 17260. Het rapport van de patiënttevredenheidsenquête is in te zien op www.nfu.nl.

3

De Nederlandse zorgwereld innoveert volop. De overheid en andere instanties proberen ervoor te zorgen dat succesvolle, nieuwe zorgprojecten breed worden uitgedragen en mogelijk door andere zorginstellingen worden overgenomen. Pfizer en de Nederlandse Vereniging voor Kwaliteit en Zorg (NVKZ) organiseren daarom de Zorg voor Morgen Prijs 2008. Uit de voorgedragen initiatieven worden vijf nominaties geselecteerd. Zij mogen hun project presenteren tijdens het 3e Kwaliteitsforum op 4 december in het Nieuwegeins Business Centre. Hier wordt de Zorg voor Morgen Prijs van 20.000 euro uitgereikt aan het meest innovatieve project. De overige genomineerden ontvangen 2.000 euro. Meer info: nathalie.van.wijk@pfizer. com of 010-4064417.

Tien minuten voor de onder­ nemingsraad Als er veel verandert, is het belangrijk dat medewerkers hun stem laten horen. De Ondernemingsraad (OR) praat namens de medewerkers met de Raad van Bestuur. De OR wil graag weten wat je van hun werk vindt. Daarom staat er op het intranet een vragenlijst. Luistert de OR wel naar de medewerkers? Waar ga je heen als je een probleem hebt? Wat vind je van het bulletin? In tien minuten help je de OR om hun werk en communicatie te verbeteren. Invullen van de vragenlijst kan tot 13 september, via www.umcn.nl, ingang Medewerker. Medewerkers zonder computer met intranet kunnen een papieren exemplaar bij het PIP afhalen.

Internettafel voor Vrouw en Kind Dankzij een gift van Schering-Plough (voorheen Organon) kan er in de grote hal van gebouw Vrouw en Kind een internettafel worden geplaatst voor patiënten en bezoekers. Op 3 oktober wordt de tafel met zes pc’s geplaatst.

ME G A P a r t y 2 0 0 8 Op vrijdag 3 oktober van 21.00 tot 1.00 uur kun je uit je dak gaan in uitgaanscentrum De Linde in Groesbeek tijdens het dansfeest van het jaar: de MEGA Party 2008. In tegenstelling tot voorgaande jaren is het dit jaar een echt UMC St Radboud­ evenement. Speciale gast is Gordon, dus dat wordt lachen, gieren, brullen of... gillend naar huis?! Er zijn ook andere live optredens. DJ Francesco draait de lekkerste plaatjes uit de jaren ’70 en ’80. Entreekaarten à 15 euro (inclusief twee consumpties) zijn vanaf 8 september verkrijgbaar bij de portiers van de hoofdingang en van Neurologie. Maximaal vier kaarten per medewerker.

i n e r v i e w

Niet de ziekte, maar de zieke moet domineren

Foto’s: Jan van Teeffelen

Hoogleraar Ben de Pauw, in Nederland bekend als het kind dat gered werd door de vader van Willem van Hanegem, in het buitenland als hoogleraar supportieve zorg en specialist schimmelinfecties, in het Radboud als dokter van de euthanasie en iemand die regelmatig de knuppel in het hoenderhok gooide. Een man met passie voor zijn vak. ‘Uiteindelijk is de zieke aangewezen op compassie. Pas als een dokter de grenzen van zijn kunnen beseft, kan hij ook hulp bieden als kennis en kunde zijn uitgewerkt.’ N e l l e k e D i nn i s s e n

de patiënt opleidingsmateriaal, want wij zijn een universiteit die jonge dokters moet opleiden en pas in derde instantie moeten we onderzoek doen.’

‘Het is een tragisch misverstand dat geneeskunde een puur technisch vak is, gebaseerd op natuurwetenschappelijke principes. Een dokter kan zich niet beperken tot de rol van lichaamsmonteur. Dat die neiging is gegroeid verklaart wellicht waarom het vertrouwen in artsen de afgelopen decennia zo dramatisch is teruggelopen’, meent internist prof.dr. Ben de Pauw, die op 16 september afscheid neemt. Hij was tien jaar hoogleraar supportieve zorg bij de afdeling Hematologie waar hij zich richtte op complicaties die ontstaan door kanker of door de behandeling van kanker: van misselijkheid tot stervens­ begeleiding. Een leeropdracht die De Pauw op het lijf was geschreven. Hij zag de mens in zijn diepste wezen en dat raakte hem. Voor hem staat de patiënt hoe dan ook centraal, óók in een academisch ziekenhuis. ‘Op de eerste plaats als individu die recht heeft op de beste behandeling. Op de tweede plaats is

4

Teveel nadruk op onderzoek De Pauw die 33 jaar in het Radboud werkte, zag hoe na de zweverige zestiger en zeventiger jaren in ziekenhuizen alles kwantificeerbaar moest zijn. ‘Overal, niet alleen in het Radboud, werden hoogleraren op grond van het aantal publicaties hoofd van een klinische afdeling. Onderzoek stond bovenaan, een goede dokter zijn en onderwijs geven boetten aan belang in.’ De Pauw die zelf 250 wetenschappelijke artikelen op zijn naam heeft staan waarvan er vier in de New England Journal of Medicine, en die in 2006 met een onderzoek naar een antischimmelmiddel in de top tien stond van de meest geciteerde onderzoeken met een Nederlandse auteur mag het zeggen: ‘Het doen van wetenschappelijk onderzoek op mensen bracht mij altijd aan het twijfelen en verschafte me zelden zekerheid bij de dagelijkse beslissingen aan het ziekbed.

ra d bo d e 1 3 - 2 0 0 8 Een mens blijft een zeer ingewikkeld, emotioneel mechanisme.’ Onderzoek domineert nog steeds in het Radboud, meent de Pauw. ‘Maar ik zie ook dat men zich bewust is van de problemen in de organisatie: ziektebesef is het begin van ziekte-inzicht.’ Afschaffing van de clusters juicht hij toe, omdat het volgens hem slechts fictief sturende organisaties waren met een zeer beperkt vermogen tot het ontwikkelen van een afdelingsoverstijgende visie. ‘In het Radboud ontbrak een middenkader met een parlementaire functie. Clusters waren vooral hiërarchische zuilen waar geen plaats was voor kritiek. Als mensen hun mond moeten houden kom je niet verder.’ Een hoofd van de afdeling moet dan ook gekozen worden op samenbindend leiderschap, vindt De Pauw. ‘Onder het hoofd moeten mensen zich kunnen ontwikkelen. Want het zijn de mensen die de organisatie vormen en niet andersom. Verantwoord leiderschap krijg je van onderaf toebedeeld en dat leidt automatisch tot een wij-cultuur.’

‘Een mens blijft een zeer ingewikkeld, emotioneel mechanisme’

Arts-patiëntrelatie Het mooiste van zijn vak vond De Pauw dat hij de patiënt als geheel mocht meemaken. Hij zag veel patiënten met leukemie, waarbij de doodsdreiging hoog was. ‘Mensen geven zich met hart en ziel over en delen alles met je: angst, hoop en liefde. Dat je iets voor hen kunt betekenen vond ik prachtig.’ De Pauw hechtte aan een goede patiëntenrelatie. Veelzeggend zijn de voorbeelden uit zijn praktijk. ‘Toen ik tijdens mijn opleiding ’s nachts naar een patiënt ging kijken of ze pijnstilling nodig had, zag ik door een kiertje een arts die geen dienst had aan het bed zitten. Hij hield haar hand vast. Heel ontroerend. Ik dacht: als ik later in zo’n situatie verkeer wil ik ook zo’n dokter.’ Maar De Pauw werd zelf zo’n dokter. Toen hij twee jaar geleden van een artsassistent te horen kreeg dat hij hem ’s nacht niet had gebeld, omdat de patiënt toch doodging, was hij woedend. ‘Het is een groot voorrecht mensen in hun eindfase te mogen bijstaan. Met de dood sluit je de behandeling en als de

patiënt het toestaat ook de relatie af.’ Heel aangrijpend vond hij het moment dat een patiënt die acute leukemie had gehad ging trouwen en haar toekomstige echtgenoot toezong. ‘Het trof mij diep, toen ze daar zo stond.’ De Pauw onthult, overigens al eerder in Radbode, ook zijn afschuwelijkste moment. Een patiënt die hij jarenlang onder behandeling had gehad voor Hodgkin, kwam later terug met buikklachten. Hij dacht onmiddellijk aan darmkanker. Zijn vermoeden bleek juist. ‘Ik vond het verschrikkelijk dat zij, na een jarenlange strijd, dikkedarmkanker kreeg. Geheel in beslag genomen door deze uitslag stopte ik de papieren keurig in de status. Na drie maanden kwam de patiënt voor controle op Hodgkin terug. De dag ervoor kreeg ik de status en bij het zien van haar naam werd het me koud om het hart. De uitslag van de darmfoto. Vergeten! Ik had vergeten haar terug te roepen. Drie maanden waren al verstreken, drie verloren maanden door mijn schuld. Ik had een enorme blunder begaan. Ik was teveel bezig geweest met de ziekte, en te weinig met de zieke.’ De Pauw was er kapot van en vertelde de patiënt dat hij haar ernstig in gevaar had gebracht en dat zij hem kon aanklagen. De tumor had zich uitgebreid, maar een onmiddellijke operatie redde haar. De Pauw had bij de patiënt kennelijk krediet opgebouwd, zij klaagde hem niet aan.

Van Hanegem, euthanasie en schimmels ‘Ja, ik was het jongetje dat in 1944 tijdens het bombardement van Breskens door de vader van Willem van Hanegem ten koste van diens leven is gered’, zo zal De Pauw vrijwel direct zijn afscheidsrede beginnen. ‘Mijn bekendheid dank ik dus niet aan mijn wetenschappelijke prestaties.’ Met dit soort humor en ironie staat zijn afscheidsrede vol, waarin hij zich ook zeer kwetsbaar durft op te stellen. De Pauw roerde zich in discussies: iemand die kritiseert, analyseert, maar ook relativeert: ‘Ach, de meeste mensen kennen mij als dokter van de euthanasie, ik ben niet zo’n hoogvlieger.’ Toch is De Pauw internationaal een bekendheid. Hij richtte een samenwerkingsverband op met Amerika voor de behandeling van kanker en de studie naar schimmels in twee verschillende verenigingen. Voor zijn afscheid kwam de internationale top naar Middelburg waar zijn roots liggen. Over schimmels schreef De Pauw tal van publicaties. ‘Schimmels komen aan het einde van het leven, maar ze praten vaak voor hun beurt’, legt hij uit. ‘Zodra de dood op de loer ligt, komt de schimmel om het lichaam op te ruimen. Schimmels weten niet dat wij nog een behandeling in petto hebben en omdat zij uitzonderlijk veel lijken op een menselijke cel, zijn ze moeilijk te bestrijden.’ Zijn leeropdracht supportieve zorg, een leerstoel ingesteld door Paul Fentener van Vlissingen die tot op het laatst zijn patiënt was, is in het Radboud nooit tot ontwikkeling gekomen. Geen ruimte voor, zegt hij. Wel in het buitenland, waar hij op uitnodiging 700 voordrachten gaf in alle hoeken van de wereld. De Pauw gaat met vervroegd pensioen, maar zijn belangstelling voor de patiënt blijft onverminderd voortbestaan. Het liefst zou hij nog een baan willen als huisarts: naar mensen luisteren, ze helpen, geruststellen en hier daar een puistje weghalen. Ten slotte zegt hij: ‘Ik ben er van overtuigd dat het UMC St Radboud het zonder mij zal redden omdat de motivatie en deskundigheid op de werkvloer, en dan bedoel ik aan het bed en de laboratoriumtafel, bijzonder groot is. Dat vormt het fundament waarop de nieuwe organisatie kan worden neergezet.’ n

‘Een dokter kan zich niet beperken tot de rol van automonteur’, een typische uitspraak van prof.dr. Ben de Pauw, die overigens weg is van auto’s, oldtimers dan, en het liefst ’s ochtends om vijf uur over de dijk rijdt om van de stilte in de natuur te genieten.

5

i n b e d r i jf maar als ze dat met begrip en respect voor de Islam uitleggen, kan dat wel. Ze kunnen zeggen dat in de Koran een passage voor zieken is opgenomen, waarin staat dat het wel mag. Ze kunnen ook mijn hulp inroepen.’ Wat veel verpleegkundigen ook niet weten, is dat een moslim zich schaamt als hij gedurende de Ramadan eet. ‘Daarom is het goed de gordijnen tijdens het eten en het geven van medicatie te sluiten’, raadt Baktit aan. Saïda Baktit is ’s middags maandag tot en met donderdag voor vragen bereikbaar op pieper 1689 of via de mail Aoulad- Baktit, S.  ND Zie voor meer informatie de site van Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat.

Kennisuitwisseling

Start Radboud Centrum Echografie (RACE)

Foto: Flip Franssen

Preoperatieve poli

Patiënten zelfde dag nog screenen Op de preoperatieve polikliniek anesthesiologie was het 16 juni een spannende dag. Patiënten werden vanuit diverse afdelingen ingestuurd voor een preoperatief consult met de bedoeling hen zo mogelijk meteen te screenen. ‘We hadden al gemeten dat het zou moeten kunnen, maar je weet nooit hoe het in de praktijk werkt’, vertelt hoofdverpleegkundige Marijke Dijkstra. Uit een pilot bleek echter dat het werkte. Maar liefst 77 procent van de patiënten die zich op de preoperatieve polikliniek melden, worden nu dezelfde dag nog gescreend. Degenen die niet meteen geholpen kunnen worden, krijgen een afspraak. Vaak worden die afspraken tussen half negen en tien gepland, want dan stromen er nog nauwelijks patiënten van andere poli’s in. Het doel, een vloeiend preoperatief proces dat tegemoet komt aan de wens van de patiënt en de verwijzende poliklinieken, lijkt daarmee bereikt. Maar de afdeling liep ook tegen knelpunten aan, vertelt Dijkstra. ‘Zo blijkt dat er in plaats van één op sommige tijden twee mede­ werkers aan de balie nodig zijn. Vandaar dat er nu altijd iemand paraat staat om in te springen.’ Nog steeds is het mogelijk dat patiënten telefonisch een afspraak maken. En in principe worden oncologiepatiënten en patiënten van ver met voorrang behandeld. ‘Maar patiënten krijgen in ieder geval de keus: meteen geholpen worden, maar even moeten wachten, of een afspraak maken op een ander tijdstip’, stelt de hoofdverpleegkundige Elke dag is er op de preoperatieve poli een onderwijsspreekuur waarop patiënten eerst door een co-assistent en aansluitend door een stafarts worden gezien. Mensen die daarheen gaan krijgen bij hun afspraak een brief waarop staat dat het langer gaat duren. Omdat er nog afspraken uit de oude manier van werken staan, zit het systeem nu in een overgangsfase. Dijkstra: ‘Maar de succesvolle pilot heeft geleid tot het structureel doorvoeren van het ingezette beleid.’ MM

In het UMC St Radboud is echografie de meest gebruikte diagnostische afbeeldingtechniek. Er is een centrum gestart voor kennisuitwisseling over het gebruik, kwaliteitsborging, en aanschaf van echografische apparatuur. Ook zal er een tweemaandelijkse lunchbijeenkomst worden georganiseerd. Daarin zal een voordracht over een nieuwe toepassing of ontwikkeling door een producent van echografische apparatuur worden gegeven. Voor de eerste bijeenkomst komt prof. Jonathan Ophir uit Houston over. Prof. Ophir is de uitvinder van Elastografie, een techniek waarmee veel apparatuur nu wordt uitgerust. De titel van zijn voordracht is: “Ultrasound Elastography, from idea to clinical applications”. Deze startbijeenkomst vindt plaats op maandag 15 september van 12.30 tot 13.30 uur in de Aletta Jacobsvergaderzaal in gebouw “Vrouw en Kind”, route 802. Voor broodjes wordt gezorgd.

UMC-loop

Hardlopen op onderverdieping

Afwijken van voorschriften in Koran Dinsdag 2 september is de Ramadan begonnen. ‘Het is de vastenmaand voor moslims, waarin reiniging van lichaam en geest centraal staan. Een tijd van bezinning en solidair zijn met de armen’, legt Saïda Baktit, zorgconsulente allochtone patiënten uit. ‘Van zonsopgang tot zonsondergang eten moslims niet.’ Baktit zegt daarbij uitdrukkelijk dat patiënten in het ziekenhuis zich niet aan dit voorschrift hoeven te houden. ‘Vasten en het niet innemen van medicatie kan het genezingsproces stil­ leggen of zelfs in gevaar brengen. De gezondheid van de patiënt gaat boven de voorschriften van de Koran. Dat staat in vers 185 Surat Al-Baqarah. Vooral ouderen weten dat niet, omdat zij analfabeet zijn en zelf de Koran niet kunnen lezen. Uit mondelinge overlevering weten zij niet beter dat iedereen zich moet houden aan de Ramadan, ongeacht of je ziek bent of niet. Zieke ouderen, zwangeren en zogenden mogen afwijken van wat normaal gesproken verboden is volgens de Islam.’ Maar moeten verpleegkundigen dan tegen een Islamitische patiënt zeggen, dat hij wel mag eten? ‘Ik snap dat dit moeilijk is,

De patiënt op één Twee seniorverpleegkundigen van de polikliniek voor Kinderen en Jeugdigen maakten in april een studiereis naar de Verenigde Staten. Tussen managers en beleidsmedewerkers waren zij de enigen van de werkvloer. ‘Wij keken daardoor meer met een bottom-up-blik dan topdown.’ Tijdens hun reis bezochten seniorverpleegkundigen El Bors en Angélique van Ewijk drie ziekenhuizen. Wat hen meteen opviel was de rust en aandacht voor de patiënt. ‘Er was absoluut geen hectiek op de gangen. We hebben op verschillende tijden met verscheidene patiënten gesproken en die waren vol lof over de zorg en aandacht die ze kregen’, vertelt Bors. ‘Ook de inrichting van deze ziekenhuizen was heel anders dan wij gewend zijn in de volwassenenzorg. Huiselijker, er was veel met kleuren gewerkt en in de wachtkamer stond bijvoorbeeld een open haard of een groot aquarium met vissen, veel meer een healing environment’, vult Van Ewijk aan.

DIM- m e l d i n g e n o p e n b a a r  

Foto: Flip Franssen

Ramadan

(vanaf de St. Annastraat richting de Heyendaalseweg). Na de geplande vernieuwing van de Kapittelweg wordt deze straat breder en daarom verlegt energieleverancier Nuon de kabels en leidingen vanuit de Kapittelweg richting het UMC St Radboudterrein om ook in de toekomst beheer en onderhoud goed te laten verlopen. Houd de website www.umcn.nl/rondjeheijendaal in de gaten voor actuele informatie over de bereikbaarheid van ons terrein en de aanvang van de werkzaamheden voor Rondje Heijendaal. Want enkele weken na de start van die werkzaamheden wordt, in navolging van de Kapittelweg, ook de Heyendaalseweg vernieuwd en is ook hier tijdelijk alleen eenrichtingsverkeer mogelijk, vanuit de stad richting Scheidingsweg. Tijdens de werkzaamheden moeten medewerkers rekening houden met een eventuele andere rijroute naar het werk. ‘Of je komt met de fiets of het openbaar vervoer, dan ondervind je er sowieso geen hinder van’, geeft John van de Haterd, projectmanager Bedrijf Huisvesting, als tip. JvdL

Op woensdag 17 september is voor de negende keer de HIT UMC-Carréloop, een estafette hardloopevenement over 4 x 800 meter door de gangen op de onder­ verdieping:de gehele omloop onder de researchtoren, het ziekenhuis (inclusief de bypass) en de prekliniek. Teams van vier lopers strijden om de wisseltrofee, deze is nog steeds in het bezit van de afdeling Orthopedie. We hopen dat u ook weer van de partij bent bij dit succes­ volle en sportieve evenement. Opgeven vóór 15 september kan via onderstaand e-mailadres onder vermelding van teamnaam, de namen en e-mailadressen van de vier deelnemers waaronder minimaal twee vrouwen. De start vindt plaats vanaf het Verzendplein op de onderverdieping van het researchgebouw om precies 13.00 uur. Niet zo sportief? Supporters zijn ook van harte welkom. [email protected]

Eenrichtingsverkeer

Bereikbaarheid De werkzaamheden in het kader van de WKO (Warmte Koude Opslag) zijn gestart en zorgen ervoor dat vanaf 15 september de Kapittelweg eenrichtingsverkeer wordt

6

Opvallend was ook het belang dat men hechtte aan privacy voor de patiënt en aan openbaarheid van de ziekenhuisorganisatie. Van Ewijk: ‘Zo stond bij de balie een bordje dat hier de privacy niet kon worden gegarandeerd. Iedereen kan dan immers meeluisteren? En op internet en in de hal werden DIM-meldingen gewoon openbaar gemeld. Zonder naam natuurlijk, maar met kernwoorden waar het over ging.’ Verder kon de patiënt 24 uur per dag maaltijden bestellen. Patiënten werden sowieso op hun wenken bediend. ‘Er was bijvoorbeeld een terminale patiënt die dolgraag nog één keer Thansgiving wilde vieren zoals ze dat met haar gezin gewend was’, vertelt Bors. ‘Dan werd er gewoon op het terras voor het hele gezin kalkoen geserveerd. Uiteraard hing daar een prijskaartje aan, maar het kón allemaal.’ Om dit mogelijk te maken, waren koks op bezoek geweest in het Carlton Ritz hotel, ‘want ze willen leren van topbedrijven’, zegt Van Ewijk. Toen de twee seniorverpleegkundigen op de poli Kindergeneeskunde in meerdere sessies over hun ervaringen vertelden, hoorden ze tot hun verbazing dat op hun eigen afdeling het schoonmaakpersoneel hetzelfde had gedaan op Schiphol. Bors: ‘Het was prettig te merken dat de door ons opgedane ideeën helemaal overeen kwamen met het beleid dat onze hoogleraar Ronald de Groot en bedrijfsvoerder Betty Rikken van het kindercluster voor ogen staat. Dus eigenlijk de verandering die de Raad van Bestuur wil doorvoeren.’ In Amerika kregen alle medewerkers een cursus communicatie waardoor ze beter feedback op elkaar konden geven en ontvangen bij deze patiëntgerichte manier van zorg. Op de polikliniek Kindergeneeskunde hebben de beide seniorverpleegkundigen al veel verteld over hun ervaringen in de VS. Van Ewijk: ‘En vanaf medio september starten we hier met werkgroepen waarin alle geledingen van de poli zitten om ook hier de patiënt nóg meer op één te zetten.’ MM

k ra or t n i e u w s d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

‘Ook op de Europese ranglijst willen we straks scoren’ opleiding Biomedische Wetenschappen één van de eersten die in de bachelor-masterstructuur kon meedraaien. Daarnaast werd de opleiding – zoals veel bèta-opleidingen in die tijd - omgezet van vier naar vijf jaar. ‘Die vier jaar was erg kort’, stelt Russel. ‘Om naar vijf jaar te gaan moesten we wel laten zien dat maatschappelijke activiteiten een plaats kregen binnen ons vakgebied. Dat was voor ons niet zo moeilijk.’ Onlangs is de Nijmeegse opleiding Biomedische Wetenschappen als beste in Nederland beoordeeld. Russel: ‘Bij de visitatie hebben we ons goed gepresenteerd en onze sterke punten goed laten uitkomen. Wij besteden veel aandacht aan het bevorderen van onderzoekskwaliteiten van studenten en bieden daarnaast een brede basis. Daardoor zijn afgestudeerden breed inzetbaar en vinden ze snel een baan.’ Momenteel is Biomedische Wetenschappen bezig de stap naar internationalisering te maken, vertelt de hoogleraar. ‘Al ons masteronderwijs is dan ook in het Engels. We proberen ook goede buitenlandse studenten naar onze opleiding te trekken, zo creëren we een internationale sfeer en stralen dat naar buiten uit. Want over vier tot vijf jaar zal de visitatie vooral gaan over de plaats op de Europese ranglijst en ook dan willen we goed scoren.’ Foto: Frank Muller

In het midden prof.dr. Frans Russel

Op donderdag 18 september krijgt Frans Russel, hoogleraar farmacologie en toxicologie, de prof. dr. H.J.Lammersprijs voor Onderwijs.Vanaf 2001 is Russel als curriculumcoördinator verbonden aan de opleiding Biomedische Wetenschappen. De opleiding is door de visitatiecommissie beoordeeld als beste in Nederland. Frans Russel valt meteen met de deur in huis: ‘Dat de opleiding Biomedische Wetenschappen nationaal zo goed scoort, ligt echt niet alleen aan mij. Om dit te bereiken moet je een goed team achter je hebben staan. Erg fijn is ook dat naast mij een beleidsmedewerker staat van de afdeling Onderwijs- en Studentenzaken. Die zet vaak bepaalde zaken op papier, zodat ik tijd overhoud voor andere taken.’

En dat zijn er nogal wat, want naast het normale universitaire onderwijs en onderzoek, had en heeft Russel ook nog ‘nevenfuncties’ binnen visitatiecommissies van de opleidingen Farmacie, Life Science & Technology en het Topinstituut Pharma.

Bevorderen onderzoekskwaliteiten Toen Russel in 2001 curriculumcoördinator werd, was de

Internationaal fonds Dankzij dit alles krijgt Russel dus de prof. dr. H.J. Lammersprijs voor Onderwijs. Daar is naast een oorkonde een geldprijs van 5000 euro aan verbonden. Ook die wil de hoogleraar graag besteden aan internationalisering van de opleiding. ‘Ik wil binnen het UMC St Radboud bijdragen aan een fonds waarmee we getalenteerde buitenlandse studenten die de opleiding eigenlijk niet kunnen betalen, financieel ondersteunen. Natuurlijk is 5000 euro dan een druppel op een gloeiende plaat, maar als volgend jaar onze opleiding 25 jaar bestaat wil ik proberen gelden te werven bij wetenschappelijke instellingen en het bedrijfsleven en zo het fonds een bredere financiële basis geven.’ MM

Studenten prepareren stoffelijke overschotten

Veertien studenten Geneeskunde namen in de zomer deel aan de Elective Course Anatomy. Dit is een prepareercursus voor studenten, waarbij ze leren over anatomie en delen van stoffelijke overschotten bewerken. ‘Met deze cursus snijdt het mes aan twee kanten. De studenten leren meer van de anatomie en het prepareren. En de afdeling krijgt er nieuwe preparaten voor het onderwijs bij’, aldus Joop van der Straaten, die als oud-docent anatomie en conservator van het Museum voor Anatomie en Pathologie de cursus begeleidt. ‘Het plan is om deze cursus jaarlijks aan te bieden.’ Op 29 augustus kregen de studenten een certificaat uitgereikt door prof.dr. Dirk Ruiter in het anatomisch museum.  GM

7

Foto: Frank Muller

r e por t ag e

Heel zorgvuldig me Betere kwaliteit, snellere behandeling en minder belastend voor de patiënt. Dat is het doel van de dermato-oncologische keten in het UMC St Radboud. Een spe­ciaal samengesteld team behandelt mensen met huidkanker aan hoofd en hals. Patiënten en behandelaars zijn enthousiast. H é l è n e v an B e e k

‘Wilt u een muziekje, vindt u het niet te druk?’ KNO-arts dr. Koen Ingels, gespecialiseerd in aangezichtschirurgie, doet er alles aan om Tjieke Deuss-Wichers (68) op haar gemak te stellen. Voor zover dat kan. Deuss ligt in blauwe operatiekleding met muts op de operatietafel. Ze heeft huidkanker. Haar wang rechts van haar neus is betekend met stift. Zo is aangegeven welk stuk huid moet worden verwijderd. Met meesterachtige precisie snijdt de assistent een perfect rondje uit haar wang. De aanwezige operatieassistenten en artsen vinden het ‘net een dubbeltje’, al realiseren zij zich dat het dubbeltje sinds de invoering van de euro niet meer bestaat. Mevrouw Deuss ondergaat de ingreep gelaten. Zij is lokaal verdoofd. Binnen een half uur staat zij – een gaasje met fibrine in de wond, daarover verband – weer op de gang van de chirurgische dagbehandeling. Het is de derde keer dat Deuss wordt behandeld voor basaalcelcarcinoom, de mildste vorm van huidkanker. ‘Het komt steeds terug. Ik ben in Indië opgegroeid en ben veel te veel in de zon geweest’, zo verklaart zij haar aandoening. ‘Mijn ouders hebben ons nooit met zonnebrandcrème ingesmeerd. Mijn zus had ook huidkanker.’

Nieuwste inzichten Deuss ziet er met haar mooie lange haar en jeugdige uitstraling niet uit als iemand van 68 jaar. ‘Deze dame wil er nog graag mooi uitzien. Des te belangrijker om de ingreep zo zorgvuldig mogelijk te doen’, licht KNO-arts Ingels toe. Ingels werkt bij het behandelen van huid­ tumoren in de ‘dermato-oncologische keten’ van het Centrum voor Aangezichtschirurgie nauw samen met andere specialisten op het gebied van hoofd en hals. Dat

Vroeger werd zo’n stukje huid weggesneden, de wond weer dichtgemaakt en ‘klaar’ gebeurt volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten en leidt tot een uniforme, kwalitatief hoogstaande behandeling, aldus Ingels. Het denken over de behandeling van huidtumoren is in de loop der jaren flink veranderd. Ingels: ‘Vroeger werd

zo’n stukje huid weggesneden, de wond weer dicht­ gemaakt en ‘klaar’. Dat gebeurt nu niet meer. We halen zó veel huid weg, dat we zeker weten dat alle tumor­cellen er ook echt uit zijn.’ Na deze ingreep blijft de wond standaard nog een week open. Ook bij mevrouw Deuss. Dan pas wordt de wond dichtgemaakt en wel zó dat er later nog nauwelijks iets van is te zien. Het is Deuss telefonisch allemaal wel toegelicht, maar ze is toch wat overdonderd. ‘Weer terugkomen? De twee vorige keren was het in één keer klaar. Moet dit nu allemaal voor dat ene kleine plekje?’ Ze pakt een spiegel uit haar tas en wijst op een puntje bij haar neus. ‘Het ging wel steeds open maar volgens mij is er niets meer aan de hand.’ ‘En toch is het belangrijk dat we dit goed behandelen’, legt Ingels vriendelijk uit. ‘Een basaalcelcarcinoom kan plaatselijk veel kapot maken. Daar moeten we snel bij zijn.’ Er zijn nog steeds artsen die een basaalcelcarcinoom bevriezen of wegkrabben, licht Ingels toe. ‘Maar je ziet dat de huidkanker dan vaker terugkomt. Wij vinden dat hier onder de maat.’

Meer huidkanker

Dermatoloog dr. Rianne Gerritsen: ‘Je hoeft niet altijd chirurgisch te behandelen. Sommige oppervlakkige huidtumoren kun je ook behandelen met lichttherapie. Of met zalf. Dat doen wij dan.’

8

Er komen steeds meer mensen met huidkanker, stelt de in huidkanker gespecialiseerde dermatoloog dr. Rianne Gerritsen. ‘Huidkanker is in ons land de meest voor­ komende vorm van kanker en neemt jaarlijks met 6 of 7 procent toe. De kans dat we het zelf krijgen is één op zeven. Dat is behoorlijk.’ In Nederland komen er elk jaar dertigduizend nieuwe basaalcelcarcinomen bij en zesduizend plaveiselcel­ carcinomen. Van de meest gevaarlijke vorm van huid­ kanker, melanoom, worden jaarlijks zes- tot zevenduizend nieuwe gevallen geregistreerd. Gerritsen: ‘Als een melanoom dik is, kunnen we weinig meer doen.’

ra d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

et hoofd en hals ren. Andere disciplines kijken alleen naar die ene plek en halen daar de tumor weg. Naar dat andere plekje, bijvoorbeeld op de rug, kijkt niemand. Wij onderzoeken patiënten van top tot teen.’ Er is nog een reden om in deze keten te beginnen bij de dermatoloog, stelt Gerritsen: ‘Je hoeft niet altijd chirurgisch te behandelen. Sommige oppervlakkige huidtumoren kun je ook behandelen met lichttherapie. Of met zalf. Dat doen wij dan.’ Tijdens dat eerste bezoek aan de dermatoloog worden ook biopten afgenomen; stukjes van de huid voor onderzoek. Na een week komt de patiënt terug en dan is duidelijk wat er precies aan de hand is. Gerritsen: ‘Tijdens dat consult kunnen we stante pede iemand van aangezichtschirurgie bellen. Die persoon gaat meebeslissen over de verdere behandeling en er wordt een afspraak gemaakt. En daarmee is het voortraject klaar. Dat is echt heel fijn. De patiënt is meteen op de goede plek en dat is wat je wilt.’ Het maakt vervolgens niet meer zo veel uit wie van de vier specialismen van het Centrum voor Aangezichtschirurgie de tumor vervolgens verwijdert. Gerritsen: ‘Binnen de dermato-oncologische keten werken alle specialisten harmonieus op de operatiekamer samen. Dat is bijzonder.’

Foto’s: Jan van Teeffelen

‘Een basaalcelcarcinoom kan plaatselijk veel kapot maken. Daar willen we snel bij zijn’

Mevrouw Deuss is overdonderd door zo veel aandacht voor zo’n klein plekje en de drukte rond de operatietafel. Maar ze vindt het tegelijkertijd ‘hartstikke fijn’. ‘De tumor zit vlak naast mijn neus. Ik vind het prettig dat de operatie zo goed en mooi mogelijk gebeurt.’ Precies een week later komt ze terug. De wond ziet er prima uit. Hij is niet geïnfecteerd en kan worden dichtgemaakt. Ingels licht de werkwijze toe. ‘We sparen zoveel mogelijk weefsel, ook al betekent het dat we een grotere snee moeten maken. We schuiven de huid in zijn geheel op zodat het litteken niet gaat trekken. De littekens leggen we zo onzichtbaar mogelijk in de huidplooien. Dat is belangrijk want het gaat tenslotte om het gezicht.’ Dan gaat het mes er in. Onder het oog en langs de neus komen een jaap van een snee. De huid wordt heel voorzichtig losgemaakt en teruggeklapt. Een driehoek, zo groot als een taco chips. Héél voorzichtig schuift Ingels het lapje huid op. Daarna hechten hij en zijn collega minutieus. Er is niets meer van het dubbeltjes-gat en bijna niets meer van de twee forse snedes te zien. Het ‘gat van de dermato-oncologische keten’ is wonderlijk schoon gesloten.  n

50 jaar KNO; dove kan weer horen Het specialisme bestrijkt fysiek slechts het kleine gebied van hoofd en hals. Maar in aantallen patiënten die ze behandelen, overtreffen de KNO- ofwel Keel-Neus-Oorartsen de meeste andere collega specialisten. ‘Een kwart van de patiënten die de huisarts bezoeken, wordt doorverwezen naar de KNO-arts’, licht prof.dr. Kees Graamans, hoofd van de afdeling KNO van UMC St Radboud toe. ‘Hoesten, keelpijn, verkoudheid, oorpijn. Het komt allemaal bij ons.’ Zijn afdeling bestaat vijftig jaar en viert dit deze week met een wetenschappelijk symposium en een groot feest voor het personeel in Wijnfort Lent. In 1956 zette prof. Willem Brinkman, hoogleraar in de ‘Keel-, Neus-, en Oorheelkunde’ de afdeling KNO op. Graamans kent de historie: ‘Brinkman is vrijwel in z’n eentje begonnen. Hij was hoofd van de afdeling met één assistent. Binnen een paar maanden waren het er meer. Nu werken op onze afdeling 160 mensen. In 2007 kwamen zevenduizend nieuwe en nog eens negentienduizend ‘oude’ patiënten naar de polikliniek voor een consult. Er werden twaalfhonderd mensen opgenomen in het ziekenhuis en er waren tweeduizend dagopnames.’ Prof. Brinkman, die aanbleef tot 1981, wordt nog herinnerd met een bronzen plaquette in de gang waar de staf van KNO zetelt. Op een wat oneerbiedige plek, bij de papiercontainer. Daar hangt tevens het prachtige, origineel bord uit 1958 van de ‘Polikliniek voor Keel-, Neus-, en Oorheelkunde’. En een schilderij van Graamans’ voorganger, prof. Paul van den Broek, afgebeeld bij een tafel met oorschelpen en een slakkenhuis. Van den Broek was hoofd tot 1991. In de jaren vijftig en zestig lag het accent van de KNO-artsen in het Radboudziekenhuis op oorheelkunde. Graamans: ‘Daar waren de meeste wetenschappelijke ontwikkelingen. Op het gebied van de keel en de neus was er in die tijd eigenlijk nauwelijks iets nieuws. Pas later heeft KNO een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Met name in de hoofd/halsoncologie.’ Tot de jaren vijftig gingen mensen met kwaadaardige kanker aan keel, neus en oor bijna altijd dood, licht Graamans toe. ‘Maar door de enorme medische ontwikkelingen op het vlak van reconstructies, chemotherapie en bestralingen, veranderde dat helemaal.’ Echt spectaculair is de komst van de cochleaire implantaten. ‘Illustratief voor de vooruitgang die de laatste twintig jaar is geboekt’, meent Graamans. ‘Mensen die volledig doof zijn, kunnen op een bepaalde manier toch weer horen. Een oogarts kan een blinde nog niet laten zien. Het cochleair implantaat is het enige implantaat dat een zintuig vervangt.’

Maar ondanks alle voorlichting over de gevaren van te veel zonnestraling, krijgen ook steeds meer jonge mensen huidkanker, aldus Gerritsen: ‘Omdat ze te veel onder de zonnebank gaan, te veel zonvakanties hebben en zich nog steeds niet voldoende tegen zonlicht beschermen.’ Gerritsen is samen met Ingels en prof.dr. Stefaan Bergé initiatiefnemer van de ‘dermato-oncologische keten’. Door de intensieve samenwerking tussen KNO-artsen, dermatologen, plastisch chirurgen en mond- en kaak­ chirurgen worden patiënten met huidkanker aan hals en hoofd in het UMC St Radboud nu beter en sneller behandeld.

Lichttherapie of zalf Het allereerste consult van iemand met -een verdenking op- huidkanker is bij de dermatoloog. Gerritsen. ‘Zoals het hoort. Meestal hebben mensen meerdere huidtumo-

Prof. dr. Kees Graamans, hoofd van de afdeling KNO: ‘ Een kwart van de patiënten die de huisarts bezoeken, wordt doorverwezen naar de KNO-arts.’

9

on d e rzo e k

ontrafelen van celpompen Begin augustus kende NWO een VIDI-beurs toe aan dr. Jan Koenderink, werkzaam op de afdeling Farmacologie/Toxicologie. Deze subsidie – ter grootte van 600.000 euro – stelt hem de komende vijf jaar in staat verder te gaan met het ontrafelen van de fundamentele eigenschappen van moleculaire pompen: het Na+,K+-ATPase en de zogeheten ABC-transporters. Dit zijn belangrijke pompen in de celmembraan die onder andere betrokken zijn bij het regelen van de hartslag en bij het verwijderen van medicijnen uit het lichaam.

Mar t e n Doop e r

Op het eerste oog niet meteen een onderwerp waarbij de gemiddelde Nederlander enthousiast zal opveren, een onderzoek naar de fundamentele eigenschappen van het Na+,K+-ATPase en de ABC-transporters, geeft Koenderink volmondig toe. ‘Toch zijn het heel belangrijke onderdelen van de lichaamscel. Het Na+, K+-ATPase is een eiwit in de celmembraan dat er voor zorgt dat er zich in alle cellen relatief weinig natriumionen en veel kaliumionen bevinden. Dankzij die verschillende hoeveelheden natrium en kalium aan weerszijden van het celmembraan kunnen onder andere de geleiding van zenuwprikkels en het samentrekken van spiervezels plaatsvinden. Hierbij stroomt er natrium de cel in en kalium de cel uit. Het Na+,K+-ATPase zorgt er vervolgens weer voor dat het natrium de cel weer verlaat en het kalium er weer in komt. Uit medisch oogpunt is het Na+,K+-ATPase daardoor een interessant onderwerp. Het beïnvloeden van de activiteit van het Na+,K+-ATPase heeft namelijk invloed op het gedrag van cellen. Hiervan maakt de medische wereld al ruim tweehonderd jaar gebruik, zonder overigens de precieze details te kennen. Digoxine, een bestanddeel van digitalis ofwel vingerhoedskruid, wordt al ruim tweehonderd jaar ingezet als medicijn tegen hartfalen en hartritmestoornissen. Tegenwoordig weten we dat digoxine het Na+,K+-ATPase op de hartspiercellen remt. Overigens wordt digoxine tegenwoordig minder gebruikt omdat het moeilijk te doseren is. Daarnaast is sinds enige jaren bekend dat digoxine uit het lichaam verwijderd wordt door een zogeheten ABC-transporter. ABCtranporters zijn eiwitten die allerlei lichaamsvreemde stoffen, zoals medicijnen, zo snel mogelijk uit de cel uit en het lichaam pompen. Iets wat de effectiviteit van de therapie natuurlijk sterk kan beïnvloeden.’

Nieuwe medicijnen Kortom, wil Koenderink maar zeggen, deze moleculaire pompen mogen dan op het eerste oog geen spannend onderwerp lijken, vanuit medisch oogpunt zijn voldoende redenen om deze pompen en hun interactie met digitalis­achtige stoffen eens aan een grondige studie te onderwerpen. ‘Als we meer weten van de precieze manier waarop deze stoffen binden aan het Na+,K+-ATPase, hoe het Na+,K+-ATPase naar aanleiding van die binding processen in de cel aan- of uitzet en hoe ABC-transporters de digitalisachtige stoffen het lichaam uitwerken, kunnen er mogelijk betere en meer op maat gemaakte medicijnen worden ontworpen. Bijvoorbeeld een variant van digoxine die minder snel tot een te hoge dosering leidt.’ Dankzij de VIDI-beurs kunnen Koenderink en drie promovendi het onderzoek naar de fundamentele eigenschappen van het Na+,K+-ATPase de komende jaren op drie fronten voortzetten. ‘Allereerst gaan we verder met het ontrafelen van de precieze ruimtelijke structuur van het Na+,K+-ATPase. Dit moet inzicht geven in de delen die van belang zijn bij de binding van digitalis­ achtige stoffen aan het Na+,K+-ATPase. Die kennis kan gebruikt worden om specifieke medicijnen te ontwikkelen die het Na+,K+-ATPase activeren, of juist remmen. We gaan daarbij ook bestuderen hoe de binding van allerlei moleculen aan het Na+,K+-ATPase precies leidt tot een veranderde activiteit in de cel. Ten slotte onderzoeken we welke ABC-transporters de digitalisachtige stoffen transporteren. Ook die kennis kan mogelijk bijdragen aan het ontwerpen van moleculen met een zo groot mogelijke therapeutische werking en zo min mogelijke toxische effecten. Deze drie deelprojecten tezamen leiden mogelijk tot het ontwerpen van effectievere medicijnen. Al gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen, dat dergelijke concrete toepassingen van de kennis uit ons VIDI-onderzoek waarschijnlijk nog wel een tijd op zich zal laten wachten.’  n Foto: Flip Franssen

10

ra d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

‘Contracten moet je juridisch spellen’

prijzen en benoemingen Leo Monnens Professor emeritus Kindergeneeskunde Leo Monnens, nu werkend onder de vleugel van de afdeling Fysiologie, heeft in juli 2008 de Mas Hidayat Award ontvangen. Deze driejaarlijkse prijs wordt door de Indonesische vereniging voor Kindergeneeskunde uitgereikt aan personen die de Kindergeneeskunde in Indonesië bevorderen.

P r o f . d r. J a n W i l l e m L e e r benoemd in Gezondheidsraad Prof.dr. Jan Willem Leer, afdelingshoofd Radio­ therapie, is benoemd tot lid van de Gezondheidsraad.

Cum laude voor Maud Graff

Foto: Frank Muller

De ‘Willy Wortels’ van het UMC St Radboud doen slim onderzoek, maar bij het verzilveren van die kennis, stappen zij soms in valkuilen. ‘Wij maken hen weerbaar tegen de commerciële partners waar ze mee in zee gaan, want die kennen de mazen van de wet veel beter’, vertelt dr.mr. Martijn Bakker. Hij is meewerkend voorman van de zes juridisch adviseurs binnen het Directoraat Valorisatie. Kennis van octrooi- en contractrecht blijkt geen overbodige luxe.

J ann i e M e u s s e n

‘Een maand geleden kregen wij op de valreep nog een contract voorgelegd voor een grote subsidieaanvraag met verschillende externe partners. Het zag er op het eerste oog goed uit, maar in een bijgevoegde zogenoemde Side Letter zat een addertje onder het gras: alle voor ons gunstige bepalingen werden alsnog van tafel geveegd. Hadden we het niet gezien, dan waren wellicht vele euro’s aan het Radboud voorbij gegaan. We hebben in eerste instantie de hele samenwerking opgeblazen, de onderzoeker heeft vermoedelijk een nacht heel slecht geslapen. Maar met vlijtig heen en weer bellen en alle partijen om tafel is het alsnog goed gekomen’, vertelt juridisch adviseur Martijn Bakker enthousiast.

Heetgebakerd Volgens hem komt het maandelijks voor dat een onderzoeker heetgebakerd het gebouw van Valorisatie verlaat. ‘Ze komen nog even op de valreep langs met een contract, om het te laten tekenen terwijl niemand het bij ons heeft gezien. DHL staat bij wijze van spreken al klaar om het ondertekend naar Amerika te transporteren. En dan blijkt dat het niet goed in elkaar steekt. Ik kan me de teleurstelling voorstellen als wij er de rem op gooien. Maar het is in hun eigen belang. Gelukkig weten steeds meer medewerkers onze dienstverlening op waarde te schatten. Vaak komen ze hier binnen met: “Het zal wel een domme vraag zijn, maar…?” Een tijdje geleden kwam er nog een radioloog, die vertelde dat hij regelmatig door een Amerikaanse collega werd gebeld om zijn licht te laten schijnen over complexe zaken. “Dat kost mij veel tijd, hij leunt op mijn kennis, kan ik daar geld voor vragen?” Ik vroeg hem waar hij die informatie voor nodig had, en toen stelde ik hem voor om eens te gaan rondneuzen in een database met daarin 50 miljoen octrooien. Bleek die collega de “Nijmeegse informant” te hebben gebruikt om een stuk of drie octrooiaanvragen te onderbouwen. Zonder er een cent voor te betalen.’ Onderzoekers zijn op dit punt vaak zo groen als gras. Het is een vak apart om octrooi-, contract- en subsidieaanvragen goed af te dichten. ‘Niet alleen om er financieel voordeel mee te doen. Ook om risico’s weg te nemen en niet bij voorbaat kansen te verspelen’, vertelt Bakker. En die kansen verspeel je zó. Als er over een onderzoek gepubliceerd wordt, ligt de kennis op straat. Dan behoort het tot het publieke domein en is iedereen vrij ermee aan de haal te gaan. ‘Publiceren moet je daarom pas doen als je er octrooi op hebt aangevraagd. Onlangs bekende een onderzoeker nog met het schaamrood op zijn kaken toen we met een octrooiaanvraag bezig waren, dat hij de

vinding al had voorgelegd aan zijn collega’s op een congres. Daarmee had hij het exclusieve recht weggegeven.’ Contracten moet je volgens Bakker juridisch ‘spellen’, om te voorkomen dat je later voor verrassingen staat. ‘Ik herinner me dat een leverancier van gemanipuleerde muizen in de kleine lettertjes had gezet dat elk onderzoeksresultaat verkregen uit zijn materiaal ook zijn eigendom wordt. Op dat soort zaken moet je echt bedacht zijn. Of op een tussenzinnetje van een industrië­ le partner, dat je alleen mag publiceren als zij het in orde vinden. Farmaceutische bedrijven willen zich zo nog wel eens indekken, mochten resultaten niet in hun commerciële plaatje passen.’ Bakker benadrukt dat dit de ene kant van het verhaal is. ‘Gelukkig zien we meer het spiegelbeeld, en komen we met serieuze partners op basis van vertrouwen tot goede samenwerkingsovereenkomsten, die voor beide partijen winst opleveren.’

Het huis in Bij de afdeling Valorisatie werken inmiddels twintig medewerkers met kennis van zaken. Naast juristen, onder meer wetenschappers en subsidiespecialisten. ‘We gaan vaker naar afdelingen toe, praten met afdelingshoofden, principal investigators en onderzoekers. Dan komt er meer boven tafel dan wanneer je alleen per telefoon en mail communiceert. Het huis merkt dat wij positief meedenken. Als een contract in het slop raakt en variant a of b niet doorgaat, dan richten we ons op variant c tot en met o. Of stel iemand heeft snel onderzoeksfaciliteiten nodig. Wij kunnen dan bijvoorbeeld meedenken over een leaseconstructie in plaats van apparatuur kopen, zo kun je in sommige gevallen de Europese aanbesteding op een legale manier omzeilen. Dat werkt sneller en je kunt met de leverancier in zee gaan, waar je al jaren prettig mee samenwerkt. Maar we geven ook adviezen bij detachering van toponderzoekers naar het buitenland. Dan heb je namelijk niet alleen te maken met arbeidsrecht maar ook met het Europees Octrooiverdrag.’ Bakker merkt dat mensen makkelijker bij Valorisatie binnenlopen. Hij benadrukt dat het echt niet alleen over wetenschappelijk onderzoek hoeft te gaan. ‘Neem de toets voor het verpleegkundig rekenen die hier is opgezet. De exploitatie wordt in nauwe samenwerking met ons voorbereid. Er is contact gezocht met CITO en we richten het juridisch zo in dat het systeem optimaal te vermarkten is. Datzelfde zijn we aan het doen voor een kwartet- en ganzenbordspel dat twee pedagogisch medewerkers van het Radboud ontwikkeld hebben om basisscholieren en pubers kennis te laten maken met zorgberoepen. Door het auteursrecht goed te regelen, houd je de deur open naar commerciële exploitatie.’ n

11

Op 16 juni is Maud Graff, wetenschappelijk onderzoeker afdeling Ergotherapie, cum laude gepromoveerd. Haar proefschrift ‘Effectiveness and efficiency of community occupational therapy for older people with dementia and their caregivers’ beschrijft de ontwikkeling en evaluatie van ergotherapie thuis bij mensen met dementie. De erkenning voor haar wetenschappelijke werk kreeg zij al eerder in de vorm van drie wetenschappelijke toppublicaties en prijzen. Het onderzoek is verricht binnen het Alzheimer Centrum Nijmegen en de afdelingen Ergotherapie, Geriatrie en Kwaliteit van Zorg.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie mw. drs. M.J.E.M. Gosens, woensdag 10 september om 15.30 uur. Titel: Pathological and biological aspects of colorectal cancer treatment • Promotie mw. drs. Th.M. Lugtenberg, donderdag 11 september om 13.30 uur. Titel: Gains and losses in X-linked mental retardation • Promotie drs. M. Kramer, donderdag 11 september om 15.30 uur. Titel: Pattern recognition receptors and dendritic cell function in health and disease • Oratie prof.dr. Rolf Kötter, hoogleraar Neuro­ fysiologie en Neuroinformatica, vrijdag 12 september om 15.45 uur. Titel rede: BrainNetWorks * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www. umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

www.WLOLoopbaanadvies.nl

Werkwijzer Zorg heeft de meest uiteenlopende functies bij de beste werkgevers in de gezondheidszorg in de regio Nijmegen e.o. Wij zijn op zoek naar kandidaten met verschillende opleidingsniveaus.

- zelf bewust richting geven aan je loopbaan Loopbaanadvies, Outplacement, Coaching en Reïntegratie. Bel voor meer informatie of een kennismakingsgesprek 026–8450786.

Nijmegen Verzorgingshulpen niveau 2 Verzorgenden niveau 3 (IG) Verpleegkundigen niveau 4 Verpleegkundigen niveau 5 (HBO-V) Wijchen

Lid Noloc / Register Consultant CMI-C

Verzorgenden niveau 3 (IG)

Geïnteresseerd? Kom je dan inschrijven op een van onze vestigingen! Wijchen Spoorstraat 39 024-6421903 [email protected]

Nijmegen Van Welderenstraat 1 024-3226600 [email protected]

Kent u ons uitgebreide cursusaanbod al? Vreemde talen • Chinees - Duits - Engels - Frans - Italiaans - Latijn - Nieuwgrieks - Oudgrieks - Russisch Spaans - Portugees -Turks

Kijk voor alle banen op www.werkwijzerbv.nl

Nederlands voor anderstaligen • Dag- en avondcursussen: alle niveaus

Speciale behandeling

En meer • Nascholingscursussen voor docenten NT2 • Communicatietrainingen: mondelinge, schriftelijke en managementvaardigheden • Taalbeleid Engels - English foRU

Zeer aantrekkelijke courtagekortingen voor alle leden van de Personeelsvereniging

Staat uw training hier niet bij? Kijk op onze site en ontdek wat de mogelijkheden zijn. Start nieuwe cursusseizoen: medio september 2008. Schrijf nu in via onze site.

Don’t miss the bus! Voor medewerkers van het UMC St Radboud gelden speciale tarieven!

Oranjesingel 21 • 6511 NM Nijmegen T (024) 360 69 00 E [email protected] I www.beaufortmakelaars.nl

Ùw huis onze Hoofdzaak

assurantiën | pensioenen | hypotheken | financieel advies

Radboud Collectiviteit! Financieel voordeel voor alle (oud-)medewerkers van het UMC St Radboud Akkermans Van Elten Privé Pakket

Internets paren, rente 4,2 5%!

Voordelig, overzichtelijk en perfecte dekking. Kijk in onderstaand schema hoeveel voordeel u kunt behalen.

Verzekering

Premie zonder Radboud korting

Premie met Radboud korting

Auto Peugeot 307, 80% no-claimkorting

€ 576,00

€ 417,65

Auto (2e gezinsauto) Renault Twingo, 80% no-claimkort. Inboedel € 75.000,- verzekerde som Woonhuis € 225.000,- verzekerde som

€ 324,50 € 234,75 € 211,50

€ 243,25 € 176,05 € 187,85

Aansprakelijkheid Gezin Rechtsbijstand

€ 53,00 € 195,90

€ 37,00 € 176,20

Doorlopende reis Gezin

€ 81,85

€ 65,00

€ 1.677,50

€ 1.303,00

Totaal per jaar

Onze adviseurs in het UMC St Radboud: Jeanette Millecam en Agneta Nijsse

Direct meer weten?

Uw voordeel per jaar € 374,50!*

Bel onze speciale Radboudlijn: 0481-367077 op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur

* Deze tabel is een rekenvoorbeeld per product, inclusief 7% assurantiebelasting en 10% pakketkorting. Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van de Radboud Collectiviteit.

Het Radboud Hypotheekarrangement

Kom langs of maak een afspraak:

Een voorbeeld van de totale besparing met het Radboud Hypotheekarrangement bij een gewenst hypotheekbedrag van € 242.000,-. (koopsom € 220.000,-)

U vindt ons in het UMC St Radboud (vlakbij het PIP en FLEXPUNT): kamer 1.04, routenummer 526, 527

Tot 0,3% rentekorting (jaarlijks) 50% korting op de taxatiekosten 25% korting op makelaarscourtage bij aankoop 25% korting op makelaarscourtage bij verkoop Besparing notariskosten (schatting)

€ 726,00

en vrijdag van 9.00 tot 14.00 uur

€ 250,00 € 1.210,00 € 1.210,00 € 600,00

Uw voordeel bij aanvang* € 3.270,00

Openingstijden: maandag van 11.30 tot 17.00 uur

Bereken zelf uw voordeel: Kijk op www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud

per jaar* € 726,00

* Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van het Radboud Hypotheekarrangement.

12

wachtwoord:

voordeel

Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

on ra derwijs d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

buitenland Medisch onverklaarbaar In deze rubriek schrijven studenten over hun ervaringen in het buitenland. Joris Holkenborg liep van maart tot en met mei 2008 voor zijn studie Geneeskunde stage in Tanzania. Tijdens mijn co-schap in Sengerema kreeg ik soms te maken met vreemde taferelen. Zo werd ik op weg naar mijn lunch door een gehaaste verpleegkundige (dat had ik nog niet vaak gezien) de afdeling Mannen Interne opgeroepen om bij een ‘special case’ te kijken. Een man braakte bloed, geen zeldzaamheid op deze afdeling. Bij het binnenlopen van het gebouw werd het probleem direct duidelijk: er lag een aanzienlijke plas bloed (zeker een halve liter) in de gang. Terwijl een andere verpleegkundige naar de status van de betreffende patiënt op zoek ging, liep ik alvast mee met een aantal andere verpleegkundigen. Deze brachten me naar een jongeman, ongeveer 26 jaar, die net was binnengebracht en werd bijgestaan door een chique geklede man. Ik vroeg de patiënt wat hem mankeerde, waarop hij vertelde dat hij behalve veel bloedbraken en natuurlijk misselijkheid geen klachten had. Vervolgens nam de bijstander het verhaal over, maar hiervan begreep ik opvallend weinig, terwijl ik de afgelopen weken het Swahili toch behoorlijk had leren beheersen. Toen ik een verpleegkundige vroeg om vertaling bleek al snel waarom ik deze woorden nog niet eerder had gehoord. De chique geklede man vertelde dat de patiënt lid was van een duivel aanbiddende familie, maar dat hij zich hiervan had willen afkeren. De familie had daarop met duivelse rituelen ervoor gezorgd dat er een duivelse hand in de maag van de patiënt was terechtgekomen om hem zo te dwingen te blijven. De patiënt vluchtte echter weg van zijn familie en zocht zijn heil bij een kerk in de buurt. Daar probeerden de gelovigen gedurende een halve dag de duivel uit te drijven. Op een gegeven moment zou de patiënt de handpalm uitgebraakt hebben, waarvan zelfs een foto zou zijn genomen met een mobiele telefoon, die iedereen heeft in het straatarme Tanzania, maar die heb ik nooit gezien. Vervolgens was de patiënt voortdurend bloed blijven braken en daarom naar het ziekenhuis gebracht door de net geklede man, een pastoraal medewerker van de betreffende kerk. Ik keek de aanwezige verpleegkundigen ongelovig aan bij het aanhoren van dit bizarre, onwerkelijke verslag, maar deze lieten blijken dit verhaal de normaalste zaak van de wereld te vinden en vertaalden het als elke andere, ‘normale’ anamnese. Ik twijfelde uiteraard ernstig aan deze diabolische verklaring voor het maagbloeden bij deze patiënt en onderwierp hem aan een grondig onderzoek om een andere oorzaak te vinden. De jongeman was echter kerngezond en had een sterk lichaam zonder aanwijzingen voor leverproblemen of andere aandoeningen. Een mogelijke verklaring leek me dat hij bloed had gedronken van een dier bijvoorbeeld of iets dergelijks. Dat komt wel vaker voor, maar bij labonderzoek bleek hij toch een dalend bloedgehalte te hebben, duidend op een bloeding. De dag erna ging het gelukkig alweer wat beter en na twee dagen verliet deze man compleet ‘genezen’ weer het ziekenhuis. Het was mij een raadsel. Misschien dan toch duivelse invloeden? Tijdens mijn co-schap gebeurden wel meer van dit soort dingen, vaak samenhangend met duivelse krachten, hekserij en traditionele geneeskunst. Telkens was dit dan verrassend, schokkend, ongelo0flijk, maar hiermee omgaan was voor mij een bijzondere uitdaging en had toch ook wel een bepaalde charme.

‘Als ik blaasproblemen heb, ben ik meneer Jansen’ Een longontsteking, dementie, bedplassende kinderen. Geen enkele aandoening is de simulatiepatiënt vreemd. Ze kunnen zich perfect inleven in de rol van patiënt en studenten feedback geven over hun communicatie als toekomstige dokters. Al twintig jaar maakt het medisch onderwijs in het UMC St Radboud gebruik van simulatiepatiënten. ‘Welke rol ik ook speel, ik reageer zoals ik me echt voel.’

G i j s M u nn i ch s

Vanaf het derde jaar in de studie Geneeskunde oefenen studenten hun communicatieve vaardigheden met simulatiepatiënten. In het Klinisch Trainingscentrum voeren de dokters in wording de gesprekken. Ze krijgen daarbij allerlei typen patiënten en aandoeningen voor de kiezen. ‘Het is erg boeiend om in de huid van de patiënt te kruipen’, zegt Frank Nendels, die al zes jaar simulatiepatiënt is. ‘Ik speel diverse rollen: iemand met blaasretentie, een acute klaplong, maar ook de lastige patiënt. Iemand die zijn voeten op tafel legt of continu belt tijdens het consult.’ De rollen die worden gespeeld zijn vastgelegd in scripts. Hierin staat de aandoening beschreven en achtergrondinformatie over de patiënt. Nendels geeft zichzelf voor iedere rol een andere naam en ander beroep. ‘Als ik blaasproblemen heb, ben ik meneer Jansen. De ene keer speel ik stukadoor, de andere keer een timide man. Dat laatste verwachten studenten niet snel van mij.’ Nendels heeft lang haar en een krachtig overkomen. ‘Ik zet studenten zo bewust op het verkeerde been. Uiterlijk en de eerste indruk zijn niet allesbepalend. Dat moeten ze ook leren. Maar welke rol ik ook speel, ik reageer zoals ik me echt voel.’

Geen hints geven Simulatiepatiënt Anne Marie Bökkerink speelt zoveel mogelijk zichzelf. ‘Dan weet ik het beste welk gevoel de student bij mij oproept. En kun je deze goed vertellen hoe hij of zij overkomt.’ Na het rollenspel geven de simulatiepatiënten feedback aan de student. Ze zijn hierin getraind door een medicus en een communicatietrainer. Bökkerink: ‘De feedback gebeurt altijd op een veilige, opbouwende manier. Studenten zijn hier dankbaar voor. Soms ervaren ze de feedback als een eyeopener. Samen met de student zoeken we naar manieren om hun gedrag bij te sturen.’ Naast de ‘patiënt’ vertellen ook de arts­docent en medestudenten hoe de toekomstig arts overkomt.

Een student oefent het voeren van een consult met een simulatiepatiënt. Foto: Jan van Teeffelen Twintig jaar geleden is de medische faculteit gestart met de oefenpatiënten. Destijds voorafgaand aan de coschappen. Nu gebeurt dit vanaf het derde jaar door de hele opleiding. Het UMC St Radboud heeft een pool van zo’n zestig simulatiepatiënten. Bökkerink doet het vanaf het eerste uur. ‘Studenten ervaren de gesprekken als levensecht. Ze zijn er best zenuwachtig voor, omdat het vaak de eerste keer is dat ze een bepaald gesprek oefenen. Als een student er niet uitkomt, dan ga ik geen hints geven wat hij of zij zou moeten doen. In het echt helpt de patiënt de dokter immers ook niet.’ Het Onderwijsinstituut zoekt extra simulatiepatiënten, vooral mannen en ouderen. Informatie: Evelien van Os, [email protected], tel. 68217.  n

Minder reanimeren door ‘ALERT’ te zijn Op 29 augustus had het UMC St Radboud de Nederlandse première van de in Engeland ontwikkelde ALERT-cursus. Deze heeft als doel artsen én verpleegkundigen te leren een levensbedreigende verslechtering in de toestand van een patiënt in een zo vroeg mogelijk stadium te herkennen en te behandelen, zodat reanimeren minder vaak nodig zal zijn. De eerste ALERT-cursus in Nederland stond in het teken van ‘train de trainers’, vertelt anesthesioloog-intensivist Bernard Fikkers. Samen met chirurg-intensivist Marion van der Kolk is hij initiatiefnemer van het naar Nederland halen van de Britse cursus. ‘Het is de bedoeling dat de 22 deelnemers aan deze eerste Nederlandse editie ervan, intensivisten, anesthesiologen, chirurgen en verpleegkundigen, in de toekomst zelf de cursus gaan geven.’ Doel van de ALERT-cursus, een acroniem van Acute Life Threatening Events-Recognition and Treatment, is artsen en verpleegkundigen van ‘gewone’ afdelingen te leren een levensbedreigende verandering eerder dan nu vaak het geval is, te signaleren. ‘Als dit eerder gebeurt, kan vaak met relatief simpele middelen de conditie van de patiënt worden verbeterd. Wacht je langer, zoals nu nog regelmatig gebeurt, dan is de kans groot dat het uiteindelijk uitloopt op een reanimatie. In de cursus krijgen de deelnemers geleerd bij welke concrete veranderingen in ademhalingsfrequentie, zuurstofsaturatie, hartritme, bloeddruk en bewustzijnstoestand ze aan de bel moeten trekken. Ook een “niet pluis-gevoel” bij de verpleegkundige kan reden zijn hulp in te roepen.’ De ALERT-cursus borduurt hiermee voort op de meer bekende en al zo’n 20 jaar bestaande ATLS-cursus (Acute Trauma Life Support), stelt Fikkers. ‘Een verschil is dat

13

ALERT wordt gegeven aan artsen én verpleegkundigen, waar ATLS zich richt op chirurgen, anesthesiologen en SEH-artsen. Een ander verschil is dat ALERT, anders dan ATLS, zich niet richt op het handelen als er al sprake is van een levensbedreigende situatie, maar juist het ontstaan hiervan wil voorkomen door vroege signalen beter te herkennen. De cursus is tevens bedoelt als scholing ten behoeve van het inschakelen van het MET, het Medical Emergency Team, dat in ons ziekenhuis nu ruim een jaar functioneert op de afdeling Heelkunde, A30 en A40. Het is de bedoeling dat het MET uiteindelijk op alle afdelingen hulp zal gaan bieden bij patiënten van wie de situatie plotseling verslechtert. Dat vergt wel een ziekenhuisbrede scholing, iets waar de ALERT-cursus op inspeelt. Studies in het buitenland hebben aangetoond dat de aanwezigheid van een MET de noodzaak van het inzetten van reanimatieteams inderdaad kan verminderen. Ook is aangetoond dat met name verpleegkundigen na het volgen van een ALERT-cursus zich zekerder voelen om aan de bel te trekken. En artsen en verpleegkundigen zitten meer op één lijn, waardoor er sneller en effectiever gehandeld kan worden.’ MD Belangstellenden voor de ALERT-cursus kunnen contact opnemen met Bernard Fikkers, [email protected].

ac t u e e l

kleine boodschap Gratis niet commerciële advertenties van medewerkers, vrijwilligers en studenten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 528 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail: Voorlichting@ com.umcn.nl. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www.umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU)studentnummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.

Gevraagd: Iemand die mijn tuin in Bemmel wil onderhouden. T 06 - 47 69 06 15.

Aangeboden: Vier staanplaatsen “Gloria Estefan”, Ahoy Rotterdam, 04-09-2008 en vier zitplaatsen “Symphonica in Rosso”, Gelredome, 09-09-2008. Prijs nader overeen te komen, T 06-18 81 45 05.

Colofon

Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen en Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten mee: Hélène van Beek, Marten Dooper, Flip Franssen, Joke Groenveld, Janneke van der Linden, Marlies Mielekamp, Frank Muller, Daan Van Speybroeck en Jan van Teeffelen E-mail: radbode@com. umcn.nl, telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat, Patrick Voskuilen Vormgeving en lay-out: Puntkomma Creatieve Communicatie Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 19 september 2008

mensen

anesthesie. In 1983 werd Bernd Arnold door de toenmalige hoogleraar prof. Crul aangenomen als anesthesioloog. Arnold hield zich vooral bezig met de cardioanesthesiologie. Ook heeft hij zich vooral en vol overgave gewijd aan de zorg voor hartoperaties bij kleine kinderen. In het kader van dit zeer specialistische werk heeft hij de afgelopen jaren met vele hartchirurgen nauw samengewerkt en was hij in het Radboud het gezicht van de kindercardioanesthesiologie. Langs deze weg willen wij Bernd feliciteren met zijn 25-jarig jubileum en bedanken voor zijn collegialiteit, goede inzet en jarenlange betrokkenheid. Bernd heeft aangegeven dit jubileum in kleine kring te willen vieren. De collega’s van de afdeling Anesthesiologie

P r o f . d r. B e n d e P a u w Per 1 september neemt prof.dr. Ben de Pauw, na een dienstverband van 33 jaar, afscheid van het UMC St Radboud. Na zijn opleiding tot internist in het St. Joseph Ziekenhuis waar zijn interesse voor de hematologische oncologie werd gewekt, kreeg hij in 1975 een aanstelling bij de Afdeling Inwendige Geneeskunde. Een jaar later verplaatste hij zijn activiteiten naar de Afdeling Hematologie, waar hij een aantal jaren de functie van waarnemend hoofd vervulde. In 1996 volgde de benoeming tot hoog­ leraar Supportieve Zorg in de Oncologie en in 1997 werd hij hoofd van de Afdeling Bloedtransfusie en Transplantatie Immunologie. Prof. de Pauw is een internationaal hoog gewaardeerd wetenschapper, een uitermate goede dokter, een begenadigd spreker en een bijzonder mens. Voor zijn activiteiten is hij recent benoemd tot ridder in Orde van de Nederlandse Leeuw. Prof. de Pauw heeft op 16 mei afscheid genomen van zijn (internationale) professionele activiteiten tijdens een hem aangeboden Life Time Achievement Symposium, temidden van een internationaal gerenommeerd gezelschap en in zijn thuishaven Zeeland. De ABTI biedt hem op 19 september een afscheidsfeest aan, dat op zijn verzoek, in besloten kring zal plaatsvinden. Als afdeling danken we Ben de Pauw voor zijn visie, zijn humor, zijn onvoorspelbaarheid en zijn absolute toewijding. De afdeling is mede door hem tot een geweldige werkplek geworden, waar kwaliteit en hart voor de zaak voorop staan. Dr. Irma Joosten, hoofd a.i. Afdeling Bloedtransfusie en Transplantatie Immunologie

Nittert Postema Op 19 september nemen wij afscheid van onze collega Nittert Postema. Nittert is ruim 20 jaar ver­bonden aan de faculteit Tandheelkunde en heeft aan de start gestaan van het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde in zijn huidige vorm. Eerst als hoofd van het centrum en de laatste jaren als chef de policlinique. In de bijzondere tandheelkunde heeft hij veel betekend als tandarts en in Nederland heeft hij naam gemaakt. Als collega is hij een bijzonder mens. Vandaar dat zijn afscheid groots wordt gevierd door middel van een symposium ter ere van hem: ‘Competitie of competentie in de tandheelkunde’. Na afloop vindt er een borrel plaats voor genodigden.

Bernd Arnold

feestcommissie. In oktober is Dorthy Schout ook 25 jaar in dienst van het Radboud. Dorthy is als IC-verpleegkundige begonnen op de intensieve zorg afdeling Thoraxhart, en werkt nu al weer ruim 13 jaar op onze afdeling. Ook zij zat in veel commissies en heeft de laatste jaren patiëntenvoorlichting als het belangrijkste aandachtsveld. Beide jubilea gaan we gezamenlijk groots, maar in kleine kring vieren met een spetterend feest. We wensen beiden nog een lang, gezond en plezierig werkzaam leven bij ons toe. De collega’s van de afdeling Hartkatheterisatie

Mieke van Bergen Op 1 september 2008 is het 25 jaar geleden dat Mieke van Bergen in dienst trad. Miekes carrière kenmerkt zich door de wil om zich voortdurend te willen verbeteren en daardoor een betere patiëntenzorg te kunnen leveren. Zij past daarmee uitstekend in de Radboudgedachte en toonde daarbij een groot doorzettingsvermogen, ook wanneer haar capaciteiten door de organisatie niet direct werden herkend. Toen zij in 1992 de kans kreeg bij de anesthesiologie te gaan werken greep Mieke die

Gerrie Rutten en Dorthy Schout

Op 1 augustus is anesthesioloog Bernd Arnold 25 jaar werkzaam op onze afdeling. Bernd Arnold volgde zijn opleiding in Frankfurt en Berlijn. Voordat hij in dienst trad bij het Radboud, werkte hij als anesthesioloog in Berlijn bij de Vrije Universiteit en in Finland, waar hij zich verder bekwaamde in de kinderanesthesie en de cardio-

De afdeling hartkatheterisatie is blij en trots dat er dit najaar maar liefst twee jubilea te vieren zijn. In september is Gerrie Rutten 25 jaar in dienst van ons ziekenhuis. Zij begon als IC-verpleegkundige op de algemene intensieve zorg afdeling H35. Na een korte carrière op de verkoeverkamer en een lange vakantie in India, is zij nu al weer meer dan 15 jaar met veel inzet bij ons werkzaam en al jaren lid van één van de belangrijkere commissies, namelijk de

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Een toekomst om op te bouwen Bovensteweg 29 te Mook

Coorninglaan 20 te Druten

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

Dorpstraat 27 te Heumen

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

Heidebloemstraat 125 te Nijmegen

Vraagprijs: € 459.000 k.k.

Vraagprijs: € 539.000 k.k.

Vraagprijs: € 299.000 k.k.

In rustige en bosrijke omgeving gelegen goed onderhouden villa met mooi aangelegde tuin op het zuidwesten.

In de gewilde nieuwbouwwijk 'Buitenhof' gelegen uitstekend onderhouden vrijstaande semibungalow met inpandige garage en tuin met zwembad.

Centraal nabij dorpsplein gelegen uitstekend onderhouden royale tussenwoning met inpandige garage en zonnige tuin v.v. terras en gazon.

Driekamerappartement op de 6e verdieping gelegen op fietsafstand van de universiteit, ziekenhuizen, winkels en het centrum van Nijmegen en vlakbij het Goffertpark. Begane grond: centrale entree met brievenbussen, intercom, trappenhuis en lift . Appartement: Entree, gang, toilet, lichte woonkamer met inbouwkast, dichte keuken met nette indeling en toegang tot het zonnige balkon, twee royale slaapkamers waarvan een met wastafel. Badkamer met wastafel en douche. Souterrain: eigen berging. Vraagprijs € 159.000 k.k.

Kantoor Nijmegen T 024 322 44 11

www.bongers-lemmers.nl

Hoeting 57 Leuth - k.k.

€449.000,--

Te koop vrijstaande woning in Nijmegen oost, Postdwarsweg 26, gelegen in een mooie rustige straat (woonerf ).

Rust en ontspanning in de fraaie Ooijpolder, op slechts 10 minuten van Nijmegen.

Nieuw: energielabel! BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

Prachtig vrijstaand woonhuis, veel woonruimte (225 m2 woonoppervlakte, woonkamer 63 m2), 4 slaapkamers, moderne keuken, bijkeuken, grote extra (speel)kamer op begane grond, haardkachel etc.. Tuin met veel privacy, gelegen op het zuidwesten. Grote garage. Inhoud 670 m3, oppervlakte 511 m2.

www.aamland.nl

Groesbeekseweg 23, 6524 CL telefoon: (024) 382 21 50 www.koophuis.nl

Aankoop Verkoop Taxaties

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

Centraal gelegen nabij bossen en universiteit. Winkels bevinden zich eveneens in de directe omgeving. Vraagrijs: € 375.000,00.

tel. 0481-350679

Voor meer informatie zie www.funda.nl of www.makelaarsland.nl

14

UÊ
>˜Žœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ6iÀŽœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊiiœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ ʎiÕÀˆ˜}i˜ Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

UÊ"«iÛiÀˆ˜}i˜ UʘëiV̈ià UÊÊ ˜iÀ}ˆiÊ*ÀiÃÌ>̈iÊ
`ۈià Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

ra d bo d e 1 3 - 2 0 0 8 met beide handen aan. In eerste instantie startte zij als doktersassistente en voltooide de opleiding daartoe. In 1997 kreeg Mieke, de gelegenheid de NVZ-opleiding te volgen tot anesthesieassistent. Daarna voltooide zij ook de kaderopleiding gezondheidszorg. En samen met Elsbeth Witjes gaf zij inhoud aan de nieuwe functie Physician Assistant, inmiddels zijn zij niet meer weg te denken uit de praktijk. Maart volgend jaar zal dat naar verwachting leiden tot het Masterdiploma aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Een imposante loopbaan bereikt daarmee een nieuw hoogtepunt en gezien haar nog jeugdige leeftijd verwachten wij lang met Mieke samen te werken. Mieke van harte proficiat namens de anesthesiologie en bedankt voor je inzet. Drs. N. Bakker en prof. dr. G.J. Scheffer, namens de afdeling Anesthesiologie.

Marianne van Krevel Op 15 september is onze collega Marianne van Krevel 25 jaar als verpleegkundige in dienst bij de afdeling Heelkunde. Marianne is een “Heel-Kundige collega”, met een enorm hart voor de patiënt en betrokkenheid naar de collega’s. Wij, collega’s van verpleegafdeling Heelkunde A40, bedanken je voor je enthousiasme, kritische blik, oog voor details en collegialiteit. Wij zullen dit jubileum op feestelijke wijze met je vieren. Je collega’s van verpleegafdeling Heelkunde A40.

Karin de Haan Karin heeft na een periode van 19 jaar, waarin zij werkzaam was binnen de verpleegafdeling Heelkunde, onze afdeling verlaten. Zij begon als verpleegkundige. Zij was zeer geïnteresseerd en betrokken bij het verpleegkundige beroep en de inhoud hiervan. Ze had professionaliteit hoog in het vaandel staan. Na enkele jaren heeft Karin de groei gemaakt naar de functie van kwaliteitsmedewerker. Hierin bleek ze een echte kartrekker te zijn en heeft zij voor de afdeling erg veel betekend. Na het afsluiten van de studie gezondheidswetenschappen heeft Karin gewerkt binnen de Heelkunde als verpleegkundig expert. Karin kenmerkt zich door betrokkenheid, gedrevenheid, een positieve instelling, doorzettingsvermogen en een groot analytisch vermogen. Karin gaat het UMC St Radboud verlaten voor een nieuwe uitdaging als hoofdverpleegkundige van de afdeling Kraam//verloskunde in de Gelderse Vallei te Ede. Wij wensen haar veel succes en bedanken haar voor de mooie tijd, alsmede voor de fijne samenwerking die we met haar hebben gehad. Namens alle collega’s van verpleegafdeling Heelkunde A40.

Lex Smetsers In 2004 is Lex begonnen als hoofdverpleegkundige van afdeling Heelkunde A40. In de afgelopen 4 jaar heeft Lex samen met de afdeling veel bereikt. Vooral door zijn sterke visie, gedrevenheid en enthousiasme wist hij een ieder te moti­ veren en te stimuleren om zowel zichzelf als de afdeling verder te ontwikkelen. We hebben Lex leren kennen als een geboren leider met veel gevoel voor humor, sfeer en gezelligheid. We bedanken Lex voor zijn inspiratie en alle bereikte resultaten van de afgelopen jaren en wensen hem veel succes in zijn nieuwe functie. Namens alle collega’s van de verpleegafdeling Heelkunde A40.

Yvonne Poort Op 1 september was Yvonne Poort, hoofd beheerszaken van de afdeling Medische Microbiologie, 40 jaar in dienst. Yvonne is begonnen als analist en is met name binnen de virologische diagnostiek werkzaam geweest. Later werd ze hoofdanalist en in 2001 is zij begonnen als hoofd beheerszaken binnen onze afdeling. Naast haar taken op het gebied van personeel en financiën, zijn onder haar leiding een aantal grote projecten met succes afgerond zoals de invoering van het laboratorium informatie systeem GLIMS, de verhuizing van de afdeling in 2005 en de CCKL-accreditatie van het patiëntenzorglaboratorium in 2006. Hiermee heeft zij een wezenlijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van onze afdeling. Wij zijn haar dankbaar voor haar geweldige inzet. We hebben het jubileum op gepaste wijze gevierd met een afdelingslunch. Prof.dr. Paul Verweij, afdelingshoofd Medische Microbiologie

PIPnieuws PersoneelsInformatiePunt Ma: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Di: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Wo: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Do: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Vrij: 10.00 - 14.00 uur. T (024) 361 91 66, route en interne post 536 [email protected] : medewerker ➔ pip on line

Actueel De nieuwe CAO is te raadplegen via PIP online ➔ Arbeidsvoorwaarden ➔ CAO. Het is nog niet bekend wanneer het gedrukte exemplaar klaar is.

Salaris Als u een brief van de belastingdienst heeft ontvangen over de teruggave premie ZVW (bij meer dan 1 werkgever), dan kunt u de verrekening bij het salaris van september verwachten.

P I P t i p : R SI p r e v e n t i e w e r k p l e k Advies nodig over een goede werkhouding achter de computer? De RSI preventiewerkplek is open op 1 oktober, 5 november en 10 december 2008 van 12.00-13.00 uur bij IDEA, F.C. Donderslaan 2, route 235.

Vacatures Elke dag staan de nieuwe vacatures op internet en hangt de vacatureladder bij PIP. Gebruik onze klantencomputer om vacatures te bekijken en vraag desgewenst een uitdraai.

Vacaturetip Voor verpleegafdeling Heelkunde 08868 Voedingsassistent : werken bij het UMC ➔ vacatures

‘Bij rampen zijn er andere prioriteiten’ Bij rampen moeten ziekenhuizen een onverwacht grote toestroom van patiënten goed aankunnen. Om de continuïteit van zorg dan te waarborgen is het Ziekenhuis Rampen Opvang Plan (ZiROP) als onderdeel in het Calamiteitenplan opgenomen. Nieuw is het familieopvangplan, zodat ook verwanten van de patiënt goed opgevangen worden.

G i j s M u nn i ch s

Het Ziekenhuis Rampen Opvang Plan is er al een jaar, maar er is nog te weinig ‘awareness’ onder medewerkers. ‘Medewerkers in de crisisteams weten wat ze moeten doen bij een ramp. Maar “gewone” medewerkers kunnen er evengoed iets van merken’, zegt Jasper Köiter, beleidsmedewerker voor het ZiROP. ‘Bij rampen zijn er andere prioriteiten. Dat kan betekenen dat bijvoorbeeld een bepaalde poli moet sluiten om ruimte te maken voor opvang van slachtoffers. Bij rampen wordt ook anders gecommuniceerd. Het calamiteitenmanagement neemt de leiding, de aansturing is meer bevelgericht. Het is goed als iedereen weet wat het ZiROP betekent in de praktijk.’

Onverwachte piek Rampen kunnen grote verkeersongelukken zijn, grote branden of ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen. Of incidenten waarbij veel mensen oververhit (de Vierdaagse in 2006) of juist onderkoeld zijn geraakt. Köiter: ‘Bij een ramp of calamiteit overstijgt de zorgvraag het reguliere zorgaanbod. Als ziekenhuis moet je dan extra medewerkers en middelen inzetten om de extra zorg aan te kunnen en tegelijk de normale zorg te continueren.’ Sinds rampen zoals de brand in Volendam ziet de overheid er strenger op toe dat ziekenhuizen een onverwachte piek aan slachtoffers goed aankan. ‘Hoewel we al jaren werkten met een slachtofferopvangplan, heeft

het Radboud het ZiROP nu een jaar. Het is wettelijk verplicht dat ieder ziekenhuis een plan heeft klaarliggen als een grote ramp zich voordoet’, zegt Monique Peters, beheerder van het Calamiteitenplan UMC St Radboud. Het ZiROP is onderdeel hiervan. Het Calamiteitenplan, gestoken in een herkenbare aluminiummap, is op iedere afdeling aanwezig.

Familieopvang Het familieopvangplan is nieuw in het Calamiteitenplan. ‘Als iemands kind of familielid mogelijk slachtoffer is van een ramp, verkeert familie vaak in grote paniek. Ze snellen naar het ziekenhuis om meer te weten te komen’, aldus Jolanda Brauer, coördinator van het ZiROP. ‘Het is ontzettend belangrijk dat familie en naasten goed opgevangen worden in het UMC.’ Voor de familieopvang bij rampen worden nog medewerkers gezocht. Medisch psychologen en medewerkers van de Pastorale Dienst hebben zich al beschikbaar gesteld. ‘We zoeken medewerkers die goed de weg weten in huis, stressbestendig zijn en flexibel inzetbaar’, roept Brauer op. ‘We hebben zeker twintig extra mensen nodig, zodat familie en verwanten de opvang krijgen die in deze hectische situaties noodzakelijk is. Want ook dat is essentieel bij kwaliteit van zorg.’ Medewerkers die bij rampen vrijwillig familie willen opvangen en begeleiden, kunnen contact opnemen met Jolanda Brauer (tel. 10714) of mailen naar helpdesk@ stafcal.umcn.nl. Zie ook www.umcn.nl, ingang Mede­ werker, Afdelingen: Staf Calamiteiten, Gezocht… n

15

F LE X Bent u verpleegkundige en op zoek naar een afwisselende baan? Kijk voor meer informatie op onze site, of bel of mail ons voor meer uitleg. : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ tijdelijk werk T (024) 361 03 03, [email protected] route 534, interne post 536 ma t/m vrij 09.00-16.30 uur

Vrijwilligers Wilt u 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer zijn, eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief zijn of iets anders doen? Neem contact op met de Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Cursussen en trainingen BASS HRM e-MF/RADAR 27 oktober Jaargesprek voor medewerkers 12 november Genetisch gemodificeerde organismen 20 november Collegiale Traumaopvang 27 november Persoonlijke Communicatiestijlen 3 december Schrijf snel in via de website! Een compleet overzicht van het aanbod vindt u op intranet. : medewerker ➔ leren bij het UMC ➔ opleidingsaanbod ➔ functiegericht

PIPnieuws is van Servicebedrijf, productgroep HRM.

ac ra tueel d bo d e 1 3 - 2 0 0 8

Palliatieve zorg bij mensen met een verstandelijke beperking Mensen met een verstandelijke beperking leven tegenwoordig gemiddeld langer. Ze krijgen daardoor vaker te maken met langdurige ziektes. Ziektes die soms palliatieve zorg vereisen. Hoe kom je er achter wat de patiënt wil of niet wil; of hij begrijpt wat het gevolg is van de verschillende keuzes? Heel complex, vooral als er veel partijen bij betrokken zijn. Daarom is er op 11 september een PAOG-cursus ‘Palliatieve zorg aan mensen met een verstandelijke beperking’.

Mar t e n Doop e r

‘Een grotendeels nog onontgonnen terrein, waar overigens momenteel tal van mooie initiatieven opbloeien’, typeert dr. Maaike Hermsen, docent ethiek en filosofie van de geneeskunde in het UMC St Radboud, de palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Tot voor kort overleden deze mensen vooral aan snel verlopende aandoeningen, zoals infectieziekten. Door een verbeterde medische behandeling is de levensverwachting toegenomen. Keerzijde is dat zij vaker te maken krijgen met langdurige ziektes. Ziektes waarbij soms ook palliatieve zorg vereist is. ‘De zorgsector die zich van oudsher bezighoudt met palliatieve zorg heeft echter nog weinig ervaring met het omgaan met mensen met een verstandelijke beperking, terwijl bij de dagelijkse verzorgers en begeleiders van deze mensen de medische kennis over palliatieve zorg maar beperkt is’, vertelt Rob Krol, adviseur palliatieve zorg bij het IKO (Intergraal Kankercentrum Oost). ‘Verzorgers en begeleiders in deze sector hadden tot voor kort amper te maken met palliatieve zorg. Ook heeft de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking zich meer in de agogische richting geprofileerd, waardoor er relatief weinig mensen met een medische achtergrond werkzaam zijn.’ In de palliatieve zorg staan de wil en de keuze van de patiënt centraal. ‘Een goede communicatie tussen alle betrokkenen is van groot belang. En juist die communicatie is bij mensen met een verstandelijke beperking, vaak wilsonbekwaam, moeilijk’, schetst Krol het probleem. ‘Hoe kom je er achter wat de patiënt wil of niet wil; of hij of zij begrijpt wat het gevolg is van de verschillende keuzes die gemaakt kunnen worden? Hoe stel je vast of de patiënt behoefte heeft aan meer of minder pijnstilling?’ Hermsen: ‘Onderzoek laat zien dat die communicatie vaak wel mogelijk is, maar dat dit extra moeite en dus extra tijd kost. Je ziet nu dat soms ad hoc zeer creatieve oplossingen worden bedacht, bijvoorbeeld het gebruik van pictogrammen. Voor het meten van pijn is recent een methode ontwikkeld waarbij gescoord wordt op basis van onder meer veranderingen in de gezichtsuitdrukking. Iedereen die betrokken is bij deze zorg is zeer gemotiveerd. Zij zoeken op een creatieve

ethiek

Foto: Guus Pauka

manier naar oplossingen. Zo wordt gekeken naar de bruikbaarheid van methodieken uit de kindergeneeskunde en de verpleeghuisgeneeskunde.’ ‘Daarnaast zijn er tal van vragen over de puur medisch, wetenschappelijke kant van palliatieve zorg bij mensen met een verstandelijke beperking’, weet Krol. ‘We weten bijvoorbeeld dat anti-epileptica, die veel mensen met een verstandelijke beperking gebruiken, van invloed zijn op de werking van pijnstillende medicijnen. Maar hoe dat bij de individuele patiënt uitpakt is niet bekend. Ook hoe de diverse metabole syndromen die ten grondslag liggen aan een verstandelijke beperking, van invloed zijn op medicijnen die bij palliatieve zorg gebruikt worden, is niet precies bekend. Bovendien is het soms de vraag of een standaardbehandeling die voorhanden is wel toegepast kan worden. Bijvoorbeeld omdat er een kans bestaat op ernstige bijwerkingen en het niet duidelijk is of de symptomen daarvan snel genoeg opgemerkt worden door de patiënt of diens verzorgers. Veel meer nog dan bij mensen zonder verstandelijke beperking, moet dit voor iedere patiënt en onder iedere veranderende omstandigheid opnieuw worden afgewogen.’ Extra complex bij het nemen van beslissingen kan ook zijn dat er vaak veel verschillende personen betrokken

management, de mogelijkheden van controle en toezicht enorm toegenomen. Volgens ICT-experts worden tegenwoordig op tal van gebieden van het openbare leven beslissingen genomen die verstrekkende gevolgen hebben voor het dagelijkse leven. Tot nu toe overheersen bij deze beslissingen vaak de belangen van overheid en bedrijven. Kritische geluiden zijn soms

Niets te verbergen Een van de middelen waarmee instellingen macht uitoefenen over individuen is het verzamelen van informatie. Burgers in de Westerse democratieën raken er steeds meer gewend aan dat persoonlijke data centraal worden opgeslagen. In debatten hierover wordt beaamd dat, wie niets te verbergen heeft, niets hoeft te vrezen. Dergelijke argumenten worden zonder meer geaccepteerd. Een paar decennia geleden was dit anders. In 1971 werd in Nederland de laatste volkstelling (census) gehouden. De volgende census in 1981 ging niet door wegens protesten vanuit de bevolking. In 1991 werd de census als overheidsinstrument wettelijk afgeschaft. Inmiddels zijn, in de vorm van elektronische opslag en centraal

eerder te vernemen vanuit overheidsinstellingen zelf dan vanuit de bevolking. Een mooi voorbeeld is de Raad van State, die in zijn advies uit 2005 stelde dat de burger bij invoering van het zogenoemde burgerservicenummer anders dan als object niet aan de orde komt. Ook is volgens de Raad weinig sprake van de burger als drager van rechten. Wij lezen in verwoordingen die voor dit eerwaardige college ongewoon duidelijk zijn: ‘Daar-

16

zijn. ‘Behalve de patiënt zelf, voor zover deze in staat is zijn wensen kenbaar te maken, en de familie van de patiënt, is er doorgaans een grote groep hulpverleners bij het proces betrokken’, vertelt Hermsen. ‘Die dragen allen vanuit hun eigen deskundigheid, ervaring, normen en waarden hun opvattingen aan. Opvattingen die soms kunnen botsen. De familie ziet bijvoorbeeld een patiënt zijn laatste dagen het liefst in het ouderlijk huis doorbrengen, terwijl begeleiders uit de woongroep waar de patiënt al jaren verblijft, de vertrouwde woonomgeving van de patiënt verkiezen. Of artsen stellen een bepaalde behandeling voor terwijl begeleiders of familie dit op grote organisatorische problemen zien stuiten.’ Om tot een zo verantwoord mogelijk besluit te komen kent het Radboud de zogeheten Nijmeegse Methode voor Moreel Beraad, legt Hermsen uit. ‘Dit is een stappenplan, oorspronkelijk ontwikkeld voor de klinische praktijk en in het Radboud regelmatig toegepast op de Neonatologie en IC. Hierbij wordt de tijd genomen om opvattingen en argumenten van alle betrokkenen rustig op een rijtje te zetten en op waarde te schatten. Pas daarna wordt een beslissing genomen over hoe het verder moet. Uit onderzoek is gebleken dat door deze manier van werken de betrokkenen achteraf meer tevreden terugkijken op de genomen beslissing, dan wanneer er zo snel mogelijk een beslissing wordt geforceerd.’  n

om verbaast het de Raad dat gekozen is voor de benaming ‘burgerservicenummer’; een meer neutrale aanduiding als ‘algemeen registratienummer’ of iets dergelijks ligt naar zijn oordeel meer voor de hand. De Raad adviseert een neutrale, niet-suggestieve term te gebruiken voor dit persoonsnummer.’ De Nijmeegse hoogleraar computerbeveiliging Bart Jacobs stelt voor, een discussie aan te gaan over hoe persoonlijke informatie zoveel mogelijk onder directe controle kan komen te staan van burgers, bijvoorbeeld via decentrale opslag bij de mensen zelf. De insteek van Jacobs is zowel politiek als ook ethisch: verdeling van informatie en macht is noodzakelijk om op de langere termijn individuele autonomie te kunnen waarborgen. De discussie is van direct belang voor de relatie tussen zorgverleners en patiënten. In het elektronisch patiëntendossier zullen tal van privacygevoelige data worden opgeslagen. Volledige transparantie staat op gespannen voet met de vertrouwelijke verhoudingen in de gezondheidszorg. De bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de mogelijkheid zelf te kunnen bepalen wat ik al dan niet te verbergen heb is in de zorg niet alleen van individueel, maar ook van algemeen belang. Norbert Steinkamp