Jaarbericht 2011
Passie voor duin en water
Profiel en ambitie
Drinkwater en natuurbeheer Dunea is een naamloze vennootschap en staat garant voor een excellente en efficiënte productie en levering van goed en betrouwbaar drinkwater, 24 uur per dag en met zo min mogelijk storingen. De duinen tussen Monster en Katwijk zijn cruciaal in het zuiverings- en productieproces. Daarom zorgen we voor een goed natuurbeheer in de duingebieden Solleveld, Meijendel en Berkheide. Het rioolbeheer bevindt zich in een pilotfase.
Bestuurlijke organisatie De achttien gemeenten in het voorzieningsgebied zijn de aandeelhouders (zie kaartje). Zij komen bijeen in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De Raad van Commissarissen houdt toezicht op de
duinwater. Na ongeveer twee maanden
directie.
wordt het duinwater opgepompt om er vervol-
In de Raad hebben deskundigen zitting op het gebied
gens drinkwater van te maken.
van ecologie, personeelszaken, financiën, water(keten) beheer en bestuurlijke aspecten. De Raad kiest uit
Ambitie
zijn midden een president-commissaris die de
Dunea wil in 2015 een vitale organisatie zijn die
vergaderingen voorzit.
toekomstbestendige producten en diensten levert en daarbij duidelijk zichtbaar is als maatschappelijke
Voor wie doen we het?
onderneming. De nieuwe strategie Koers 2015 focust
Dunea levert drinkwater aan 1,2 miljoen mensen en
op drie pijlers:
ontvangt jaarlijks ruim een miljoen bezoekers in de
1 toekomstbestendige producten en diensten;
duinen tussen Katwijk en Monster. De drinkwaterafzet
2 maatschappelijk ondernemen;
bedraagt gemiddeld 73 miljard liter per jaar.
3 vitale organisatie.
Hoe doen we het?
De blik naar buiten
Om drinkwater te kunnen maken wordt rivierwater
Dunea richt meer en meer de blik naar buiten om te
vanuit de Afgedamde Maas bij Brakel naar het pomp-
anticiperen op wat daar gebeurt. De passie en het vak-
station Bergambacht getransporteerd. Op dit pomp-
manschap van medewerkers moeten zichtbaar zijn.
station wordt het rivierwater voorgezuiverd en vervol-
Kennis is voor Dunea van groot belang om ook in de
gens getransporteerd naar de duinen tussen Monster
toekomst hoogwaardige producten en diensten te
en Katwijk. Dit water zakt langzaam in de zandbodem
kunnen leveren. Dunea profileert zich actief vanuit
waar het zich vermengt met neerslagwater. Zo ontstaat
inhoud en zal als expert in duin en water een duidelijke
rol pakken. Men onthoudt de bedrijfs-
van producten en diensten. Dunea zet kennis en kunde
naam goed zo blijkt uit onderzoek,
in voor duinen, waterklanten, recreanten en ook voor
maar waar Dunea voor staat, daar is
de waterketen. De deskundigheid wordt bovendien
een wereld te winnen. Bij klanten,
gedeeld met bedrijven in binnen- en buitenland.
bij relaties en in het (beroeps)-
Zo wordt bijgedragen aan een betrouwbare drinkwater-
onderwijs.
voorziening hier en in andere delen van de wereld.
Kennis en kunde
Met anderen
Als bedrijf met een maat-
Dunea wil lekker en betrouwbaar duinwater leveren
schappelijke functie blijft Dunea waken over kwaliteit, kosten en
in harmonie met de natuur en streeft naar excellente producten en diensten. Hierbij past voortdurend inspelen op een veranderende buitenwereld en het zoeken van samenwerking.
duurzaamheid
Voorzieningsgebied
Profiel en ambitie
Drinkwater en natuurbeheer Dunea is een naamloze vennootschap en staat garant voor een excellente en efficiënte productie en levering van goed en betrouwbaar drinkwater, 24 uur per dag en met zo min mogelijk storingen. De duinen tussen Monster en Katwijk zijn cruciaal in het zuiverings- en productieproces. Daarom zorgen we voor een goed natuurbeheer in
a
Piet Jonker, algemeen directeur: Meijendel en Berkheide. Het riool“2011 was een jaar van beheer bevindt zich in een pilotfase. erkenning en nieuwe kansen. Op een breed front Bestuurlijke organisatie zijn verbeterprojecten De achttien gemeenten in het voorzieningsgebied gestart op de drie speerzijn de aandeelhouders (zie kaartje). Zij komen bijeen puntgebieden: nieuwe in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. producten en diensten, De Raad van Commissarissen houdt toezicht op deorganisatie duinwater. vitale en Na ongeveer twee maanden directie. wordt het duinwater opgepompt om er vervolmaatschappelijk verantondernemen.” In de Raad hebben deskundigen zitting op woord gens drinkwater van te maken. het gebied de duingebieden Solleveld,
van ecologie, personeelszaken, financiën, water(keten) beheer en bestuurlijke aspecten. De Raad kiest uit
Ambitie
zijn midden een president-commissaris die de
Dunea wil in 2015 een vitale organisatie zijn die
vergaderingen voorzit.
toekomstbestendige producten en diensten levert en daarbij duidelijk zichtbaar is als maatschappelijke
Voor wie doen we het?
onderneming. De nieuwe strategie Koers 2015 focust
Dunea levert drinkwater aan 1,2 miljoen mensen en
op drie pijlers:
ontvangt jaarlijks ruim een miljoen bezoekers in de
1 toekomstbestendige producten en diensten;
duinen tussen Katwijk en Monster. De drinkwaterafzet
2 maatschappelijk ondernemen;
bedraagt gemiddeld 73 miljard liter per jaar.
3 vitale organisatie.
Hoe doen we het?
De blik naar buiten
Om drinkwater te kunnen maken wordt rivierwater
Dunea richt meer en meer de blik naar buiten om te
vanuit de Afgedamde Maas bij Brakel naar het pomp-
anticiperen op wat daar gebeurt. De passie en het vak-
station Bergambacht getransporteerd. Op dit pomp-
manschap van medewerkers moeten zichtbaar zijn.
station wordt het rivierwater voorgezuiverd en vervol-
Kennis is voor Dunea van groot belang om ook in de
gens getransporteerd naar de duinen tussen Monster
toekomst hoogwaardige producten en diensten te
en Katwijk. Dit water zakt langzaam in de zandbodem
kunnen leveren. Dunea profileert zich actief vanuit
waar het zich vermengt met neerslagwater. Zo ontstaat
inhoud en zal als expert in duin en water een duidelijke
Zie binnenzijde voor het profiel en ambitie
Inhoud
Voorwoord
2
Kengetallen
5
Bericht van de Raad van Commissarissen aan de aandeelhouders Corporate governance
8
Verslag van de directie
10
6
Gang van zaken 10 Financiële ontwikkelingen 15 Personeel en organisatie 16 Beveiliging en crisismanagement 17 Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Jaarrekening 2011
23
Overige gegevens
45
19
Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat
45
Bestemming van het resultaat over het boekjaar 2010 45 Voorstel voor bestemming van het resultaat over het boekjaar 2011 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Tienjaarsoverzicht
50
50
Algemene Vergadering van Aandeelhouders Directie
46
48
Bestuur en organisatie Organisatieschema
45
51
51
Ondernemingsraad Verbruikersraad
52
Duinadviesraad
53
51
Belangenraad Meijendel 53 Personalia
55
Dunea is de handelsnaam van NV Duinwaterbedrijf Zuid-Holland, KvK-nummer 27122974.
Voorwoord
In 2011 werd de nieuwe Drinkwaterwet met bijbehorende besluiten en regelingen van kracht. De discussie hierover ging vijftien jaar geleden van start met de vraag of marktwerking een goede zaak zou zijn voor de drinkwatersector. Politiek en samenleving kwamen tot een breed gedragen antwoord op deze vraag: niet doen.
Expertise delen In 2011 werd het Bestuursakkoord Water gesloten tussen het rijk, IPO, VNG, Unie van Waterschappen en Vewin. Daarin zijn afspraken gemaakt voor een grotere doelmatigheid in de hele waterketen, van drinkwater tot afvalwaterzuivering. Drinkwaterbedrijven nemen daarvan een deel voor hun rekening. De uitdaging is echter het grootst bij de inzameling en zuivering van afvalwater. Voorzien is dat drinkwaterbedrijven hun expertise beschikbaar stellen aan
Het in Nederland gegroeide model van grote, regionale
gemeenten en waterschappen. Dit biedt kansen om onze
drinkwaterbedrijven met een verantwoordelijkheid voor de
aandeelhouders, de gemeenten in het voorzieningsgebied,
hele keten van bron tot tap en in eigendom van gemeenten
ook op dit gebied van dienst te zijn. In Noordwijkerhout
en provincies, voldoet uitstekend. De feiten laten dat zien.
hebben de gemeente, het waterschap en Dunea al met
De kwaliteit en de leveringszekerheid van het Nederlandse
succes de handen ineengeslagen voor het rioolbeheer.
drinkwater zijn van wereldklasse en worden nog steeds beter. De doelmatigheid van de Nederlandse drinkwater-
Hetzelfde geldt voor het natuur- en recreatiebeheer. In 2011
voorziening is sinds de start van de benchmarking in 1997
heeft het kabinet een duidelijke koerswijziging in gang gezet.
aanzienlijk toegenomen. De nieuwe wet drukt uit dat men
De zorg voor de ecologische hoofdstructuur en de uitvoering
deze opgaande lijn wil vasthouden.
van Natura 2000 worden overgeheveld naar de provincies.
Opgaande lijn
dan ook scherpe keuzes moeten worden gemaakt.
Het beschikbare budget wordt echter fors kleiner. Er zullen Die opgaande lijn was in 2011 ook bij Dunea te bespeuren. In Scheveningen werden twee nieuwe pompstations in gebruik genomen. Een belangrijk risico voor de leveringszekerheid is hierdoor weggenomen. We hebben een nieuw systeem voor de verbruikersadministratie geïmplementeerd. Het grote project om al onze installaties geschikt te maken voor volautomatisch bedrijf is binnen het budget met succes afgerond. Er zijn meer kilometers oude leidingen preventief vervangen om het hoofd te bieden aan de toenemende veroudering van het leidingnet. En dat allemaal voor een tarief dat gelijk is aan het tarief dat de klant ook in 1997 betaalde. 2011 was het eerste jaar van Koers 2015, onze strategie voor de middellange termijn. Op een breed front zijn verbeterprojecten gestart op de drie pijlers: toekomstbestendige producten en diensten, maatschappelijk ondernemen en vitale organisatie. De resultaten daarvan zullen in de komende jaren zichtbaar worden.
2
b Dunea heeft
de blik in 2011 merkbaar naar buiten gericht
Dunea beheert al sinds 1874 duingebieden met een hoge natuurwaarde, waar jaarlijks meer dan één miljoen bezoekers recreëren. Ook deze deskundigheid stellen wij graag ter beschikking aan onze aandeelhouders en de provincie Zuid-Holland. De samenwerking met de gemeente Den Haag bij het beheersplan voor het Westduinpark is daarvan een voorbeeld. 2011 was een jaar van erkenning en nieuwe kansen. Wij danken onze aandeelhouders voor het door hen in ons gestelde vertrouwen en rekenen op een goede samenwerking in de toekomst. Piet Jonker, algemeen directeur
Jaarbericht 2011
3
Expertise delen… met de veiligheidsregio’s
Op 1 oktober 2010 trad de Wet veiligheidsregio’s in werking.
Dunea heeft te maken met vijf veiligheidsregio’s, te weten
Deze wet bepaalt dat reguliere hulpverleningsdiensten, zoals
Haaglanden, Hollands Midden, Rotterdam-Rijnmond,
de brandweer, gemeenten, geneeskundige hulpverlenings-
Zuid-Holland Zuid en Gelderland-Zuid. Tamara: “Met twee
organisatie in de regio (GHOR) en politie in beleidsvorming
regio’s is inmiddels een convenant op het hoogste niveau
meer gezamenlijk moeten optrekken. Ook de samenwerking
afgesloten en is als onderdeel daarvan een actielijst opgesteld
met publieke en private organisaties (crisispartners) wordt in
met operationele werkafspraken. Om de ernst van de situatie
de wet geregeld. Omdat Dunea als waterbedrijf deel uitmaakt
te bepalen wordt gebruikgemaakt van een Gecoördineerde
van een vitale sector, is het een van die crisispartners.
Regionale Incidentbestrijdings Procedure (GRIP). Deze
Maar wat betekent dat eigenlijk? Volgens Tamara Makaai,
procedure regelt opschaling op operationeel niveau. GRIP 1 is
beveiligings- en crisismanager bij Dunea, gaat het er vooral
bijvoorbeeld een beperkt, lokaal incident. Het hoogste niveau,
om elkaar te kennen, informatie uit te wisselen, goede
GRIP 4, is een (potentiële) ramp die de gemeentegrenzen
werkafspraken op operationeel niveau te maken en op gezette
overschrijdt, zoals in januari 2011 de brand bij Moerdijk.
tijden te oefenen. “Als zich een ramp of crisis voordoet, is het
Hier werd het belang van een goede coördinatie tussen
van groot belang dat alle hulpdiensten en betrokken
alle crisispartners weer eens nadrukkelijk onderstreept.”
organisaties elkaar snel weten te vinden en dat ieders rol en verantwoordelijkheid helder zijn. Wie neemt de leiding, hoe verloopt de communicatie, wie neemt welke maatregelen, welke hulp kan worden gecoördineerd, et cetera. Ook is Dunea als bijzondere gebruiker aangesloten op het crisiscommunicatienetwerk C2000.”
4
Kengetallen gegevens, indien niet anders vermeld, zijn per 31 december
2011
2010
130.455
131.353
Financieel Netto-omzet (x € 1.000) Nettowinst (x € 1.000)
1.858
185
Current ratio
0,205
0,310
31,0
30,8
6,6
6,7
Verhouding eigen vermogen tot het balanstotaal (solvabiliteitspercentage) Verhouding nettoschuldpositie tot de operationele cashflow
34.638
35.168
– 78.537
– 58.341
Rentabiliteit eigen vermogen (%)
1,2
0,1
Rentabiliteit totaal vermogen (%)
2,6
2,4
41.556
51.466
Cashflow (x € 1.000) Nettowerkkapitaal
Investeringen (x € 1.000)
Klanten Aantal inwoners (x 1.000) Aantal administratieve aansluitingen
1.250
1.239
609.577
605.048
1,09
1,09
58,08
57,50
519
508
3,6
4,0
64.964
64.812
74.156
72.917
76,4
75,5
Ingenomen Maaswater Brakel (x mln m )
75,3
69,2
Afgeleverd voorgezuiverd Maaswater Bergambacht (x mln m 3)
74,8
62,4
Drinkwaterprijs per 1.000 liter (€) Vastrecht per huishouden (€)
Medewerkers Aantal medewerkers (fte) Ziekteverzuim (%) Gemiddelde loonkosten per medewerker (fte) (€)
Waterproductie en -distributie Totale afzet (x 1.000 m 3) Reinwaterproductielocaties (x mln m 3) 3
79,1
78,8
Lengte hoofdleidingnet (in km)
4.321
4.310
Aantal geplaatste watermeters
526.027
524.887
2.207
2.207
30.983
32.041
Winning in duingebieden (x mln m ) 3
Duinen Duinterreinen in eigen beheer (ha) Aantal bezoekers Bezoekerscentrum Meijendel
Op pagina 48 staat een tienjaarsoverzicht.
Jaarbericht 2011
5
Bericht van de Raad van Commissarissen aan de aandeelhouders
Conform artikel 16 van de statuten van de vennootschap bieden wij u hierbij het door de directie opgestelde jaarbericht van Dunea aan, met daarin opgenomen de jaarrekening over het boekjaar 2011.
Afronding projecten In 2011 is een aantal grote langdurige projecten succesvol afgerond. Dat zijn de bouw van twee reinwaterpompstations in Scheveningen, de Volautomatische Procesvoering (VAP) van productie-installaties en het samen met andere waterleidingbedrijven ontwikkelde nieuwe klantensysteem
De jaarrekening is gecontroleerd door Deloitte Accountants
Futuro/CCB. De twee reinwaterpompstations zijn in juni
en van een goedkeurende verklaring voorzien. De verklaring
2011 op feestelijke wijze door wethouder Sander Dekker van
is te vinden op pagina 46.
Den Haag officieel in gebruik genomen. Wij realiseren ons dat deze projecten veel inspanning van
Resultaat 2011
de medewerkers hebben gevergd omdat deze naast hun
Het nettoresultaat is in 2011 op € 1,9 miljoen uitgekomen.
reguliere werkzaamheden tot stand zijn gekomen.
De Raad van Commissarissen is tevreden met dit resultaat. Het resultaat overtrof de begroting 2011. De begroting
Vaststelling jaarrekening 2011
2011 was sluitend, terwijl het jaar uiteindelijk is afgesloten
Wij stellen u voor de jaarrekening en het daarin opgenomen
met een nettoresultaat van € 1,9 miljoen. In lijn met onze
voorstel tot winstbestemming in de op 21 juni 2012 te
statuten is geen dividend uitgekeerd aan de aandeelhouders.
houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders vast te stellen. Tevens stellen wij u voor in deze vergadering voor
Benchmark 2010
het jaar 2011 decharge te verlenen aan de leden van de
Aan het landelijke benchmark 2010 hebben opnieuw alle
directie voor het gevoerde beleid en aan de leden van de
tien waterleidingbedrijven deelgenomen. Over 2010 is een
Raad van Commissarissen voor het uitgeoefende toezicht.
smalle benchmark gehouden, waarin alleen op het onderdeel financiën en efficiency de prestaties zijn gemeten en
Samenstelling Raad van Commissarissen
vergeleken. De uitkomst daarvan laat zien dat Dunea zich
In 2011 bestond de Raad van Commissarissen uit de
ten opzichte van de andere waterleidingbedrijven goed
volgende leden:
heeft gehandhaafd. Zowel de totale kosten als de operatio-
• • • • •
nele kosten per administratieve aansluiting zijn, ondanks kostenstijgingen, in 2010 ten opzichte van 2009 niet gewijzigd. Ook in het internationale benchmark 2010, waaraan
mr. C.N. de Boer; P. Kapel; mr. P.J.W.G. Kok (plaatsvervangend voorzitter); W.J. Stolte (voorzitter); ir. G. Verwolf.
45 drinkwaterbedrijven uit 19 landen meededen, komt Dunea op het gebied van waterkwaliteit, klanttevredenheid
In overeenstemming met het rooster van aftreden was de
en financiën en efficiency goed uit de bus.
heer W.J. Stolte per 1 juli 2011 aftredend, maar is per
De Raad ziet dan ook vol vertrouwen de verplichte prestatie-
dezelfde datum herbenoemd als voorzitter van de Raad.
meting tegemoet, zoals deze in de nieuwe Drinkwaterwet is opgenomen. Het wachten is nog op de methodiek van de
Vergaderingen
prestatiemeting.
De Raad van Commissarissen is in 2011 vijfmaal bijeengeweest met de directie. Daarnaast heeft de Raad eenmaal buiten aanwezigheid van de directie vergaderd om de samenstelling en het functioneren van de Raad en het
6
functioneren en de bezoldiging van de directie te bespreken.
Daarnaast zijn onder meer besluiten genomen over een
Naar het oordeel van de Raad van Commissarissen is vol-
nieuwe locatie van het hoofdkantoor en de internationale
daan aan de onafhankelijkheid in de zin van best practice-
activiteiten van Dunea.
bepaling III.2.1 van de corporate-governancecode. De Raad was in deze vergaderingen vrijwel steeds voltallig
Regelmatig is gesproken over de waterketen. In 2011 is
aanwezig. Tevens worden de overlegvergaderingen tussen
tussen de Vewin, de VNG en de Unie van Waterschappen
directie en de ondernemingsraad waarin de algemene zaken
een Bestuursakkoord Water gesloten om tot doelmatigheids-
van de onderneming worden besproken door minimaal één
verbetering in de waterketen te komen. Een besparing van
commissaris bijgewoond. Daarnaast woont een commissaris
€ 450 miljoen lijkt mogelijk, mits het tussen de drinkwater-
de vergaderingen van de Duinadviesraad en vanaf 2012
bedrijven, gemeenten en waterschappen tot een bundeling
periodiek een vergadering van de Verbruikersraad bij.
van kennis en capaciteit en een verdere professionalisering van het beheer komt. Het aandeel van de drinkwaterbedrijven in de besparing van € 450 miljoen wordt op € 70 miljoen becijferd. De Raad is altijd voorstander van samenwerking in de
b Kennis op het gebied
waterketen geweest en ziet hierin een belangrijke rol voor Dunea weggelegd. Dunea heeft dat samen met het
van natuurbeheer
Hoogheemraadschap Rijnland ook bewezen. Al jaren wordt
stellen wij graag
denheid van deze gemeente uitgevoerd.
ter beschikking aan
In 2011 zijn belangrijke en ingrijpende beslissingen genomen
onze aandeelhouders en de provincie Zuid-Holland
De Raad van Commissarissen hecht grote waarde aan deze
het rioolbeheer in de gemeente Noordwijkerhout tot tevre-
die voor de organisatie van Dunea grote gevolgen hebben. De plannen voor de verbouwing en inrichting van het nieuwe hoofdkantoor in Zoetermeer worden in 2012 verder ontwikkeld, zodat de nieuwe locatie in 2013 in gebruik kan worden genomen. Daarnaast wordt de organisatie van Dunea opnieuw ingericht om nog beter te kunnen inspelen op de strategische doelstellingen zoals vastgelegd in Koers 2015. De Raad van Commissarissen onderschrijft de hiervoor omschreven ingezette lijn en werkt samen met de directie aan het realiseren hiervan.
contacten vanwege de openhartige uitwisseling van standpunten.
Wij spreken onze dank en waardering uit aan de medewer-
In het verslagjaar zijn essentiële reguliere besluiten genomen
kers voor de geleverde inspanning en het behaalde resultaat
over de goedkeuring van de jaarrekening 2010, de begroting
over 2011.
2012, de meerjarenbegroting 2012 – 2016, het investeringsplan 2012, het meerjareninvesteringsplan 2012 – 2016, het
Voorburg, 24 mei 2012
financieringsplan 2012 en de tarievenregeling 2012.
Raad van Commissarissen Wilbert Stolte, voorzitter Jaarbericht 2011
7
Corporate governance
De corporate governance wordt behalve door wetgeving en jurisprudentie ook bepaald door de Nederlandse corporate-governancecode. Hoewel de code uitsluitend geldt voor beursgenoteerde Nederlandse vennootschappen heeft Dunea, vanwege de aard van de organisatie en zijn maatschappelijke functie, besloten de corporate-governancecode te hanteren.
IV.3.1-4
informatieverschaffing over koersgevoelige informatie;
IV.3.11
overzicht van potentiële inzetbare maatregelen tegen overnames;
IV.4.1-3
verantwoordelijkheid institutionele beleggers.
Dunea heeft er bewust voor gekozen de navolgende ‘best practice’-bepalingen en principes niet te volgen: II.1.1
Algemeen
bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar;
Directie en de Raad van Commissarissen onderschrijven het
II.2.8
uitgangspunt dat aan de code ten grondslag ligt: een ven-
hoogte van een ontslagvergoeding voor een bestuurder;
nootschap is een langetermijnsamenwerkingsverband tussen
II.2.12-15
opstellen van een remuneratierapport;
bij de vennootschap betrokken groepen en personen, die
III.5
het instellen van een remuneratie-
direct of indirect het bereiken van de doelstellingen van de
commissie, auditcommissie en selectie-
vennootschap beïnvloeden of erdoor worden beïnvloed:
en benoemingscommissie.
werknemers, aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers, toeleveranciers, afnemers, maar ook de overheid en maat-
De reden hiervoor is dat directie en Raad van Commissarissen
schappelijke groeperingen. De directie en de Raad van
het niet gewenst vinden zich op voorhand vast te leggen
Commissarissen zijn integraal verantwoordelijk voor de
over de benoemingsperiode c.q. de ontslagvergoeding van
afweging van deze belangen gericht op continuïteit van de
bestuurders. Directie en Raad van Commissarissen willen
onderneming. Aangezien Dunea het karakter draagt van een
zich daarbij laten leiden door de omstandigheden. Verder
overheidsgedomineerde, niet-beursgenoteerde structuur-
acht de Raad het niet opportuun zich thans vast te leggen
vennootschap, is een aantal bepalingen niet van toepassing.
op zittingsperiodes. Daarnaast worden de genoemde commissies niet ingesteld nu de taken die aan dergelijke
Deze zijn:
commissies worden toebedeeld, worden uitgeoefend door
II.2.1-11, III.7.1-2 aandelenbezit van bestuurders in
de voltallige Raad.
de vennootschap; III.8.1-4
one-tier bestuursstructuur;
Dunea vermeldt jaarlijks de hoofdlijnen van zijn corporate-
IV.1.1
bevoegdheden Algemene Vergadering
governancestructuur in het jaarbericht en legt elke sub-
in niet-structuurvennootschappen;
stantiële verandering in die structuur ter bespreking voor
stemrecht op financieringspreferente
aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.
IV.1.2
aandelen; IV.1.4/5 IV.1.7 IV.2.1-8
uitkering dividend als apart agendapunt
Risicobeheersing
Algemene Vergadering;
Dunea definieert risico als ’de mogelijkheid dat de realisatie
bepalen registratiedatum voor de uit-
van strategische, tactische of operationele doelstellingen
oefening van stem- en vergaderrechten;
negatief beïnvloed wordt door (gevolgen van) onzekere
certificering van aandelen;
gebeurtenissen’. De directie is van mening dat de algemene en specifieke systemen ter beheersing en controle van
8
Dunea sponsort CPC-Loop
b
doo de lge edeelopers Ve gadevang de va Haagse a deelCPC-Loop oude s vast Al jaren kunnen rekenen opHet lekker drinkwater van Langs dewerkgesteld. uitgangspunt is dat de Dunea. raam-cao van de route zijn diverse drinkwaterplaatsen ingerichtvan omDunea geversvereniging Waterbedrijven, de bedrijfs-cao hunen vochtgehalte op tijdzo aan vullen.van In 2011, de bedrijfsregelingen veeltemogelijk toepassing zijn. 2012 2013van is Dunea ook op een andere Deen hoogte het salaris is gebaseerd op eenmanier waarderingsbetrokken bijvan ditHay populaire hardloopevenement: onderzoek Management Consultants van 1998 en we sponsoren namelijk de tienkilometerloop. wordt sindsdien in overeenstemming met de cao aangepast. Er namen op 13 2011 zo’n Het salaris vanmaart de bestuurders blijft10.000 binnen lopers de maximumdeelnorm aan van deze Met deze sponsoring draagt deafstand. Wet normering bezoldiging topfunctionarissen Dunea bij aan de organisatie van deze sportieve publieke en semipublieke sector. dag. Tegelijkertijd is het voor Dunea een gelegenheidDeom de relatie tussen zuiver drinkwater vergoeding voor de commissarissen is door en de Algemene gezondheid te van benadrukken. Op tijd drinken tijdens Vergadering Aandeelhouders in 2007 vastgesteld. inspanning is immers noodzakelijk; je blijft er toepassen De aanpassing heeft zich in 2011 beperkt tot het vitaal En dat is precies waar Duneavergoeding. voor vandoor. een inflatiecorrectie op de bestaande staat: een vitale organisatie en ons zuiver drinkwater stimuleert een gezond leven. Daarnaast draagt deze sponsoring in belangrijke mate bij aan onze zichtbaarheid en aan de binding met klanten en stakeholders.
Jaarbericht 2011
9
Corporate governance
De corporate governance wordt behalve doorr wetgeving en jurisprudentie ook bepaald doo orr de Nederlandse corporate-governancecode. Hoewel de code uitsluitend geldt voor beurs-genoteerde Nederlandse vennootschappen heeft Dunea, vanwege de aard van de organisatie en zijn maatschappelijke functie, besloten de corporate-governancecode te hanteren.
Voortaan kraanwater in de Kamer!
Algemeen Directie en de Raad van Commissarissen onderschrijven hett uitgangspunt dat aan de code ten grondslag ligt: een vennootschap is een langetermijnsamenwerkingsverband tusseen bij de vennootschap betrokken groepen en personen, die direct of indirect het bereiken van de doelstellingen van de vennootschap beïnvloeden of erdoor worden beïnvloed: werknemers, aandeelhouders en andere kapitaalverschafferrs, toeleveranciers, afnemers, maar ook de overheid en maatschappelijke groeperingen. De directie en de Raad van Commissarissen zijn integraal verantwoordelijk voor de afweging van deze belangen gericht op continuïteit van de onderneming. Aangezien Dunea het karakter draagt van een n overheidsgedomineerde, niet-beursgenoteerde structuurvennootschap, is een aantal bepalingen niet van toepassingg. Deze zijn: II.2.1-11, III.7.1-2 aandelenbezit van bestuurders in de vennootschap; III.8.1-4
one-tier bestuursstructuur;
IV.1.1
bevoegdheden Algemene Vergadering in niet-structuurvennootschappen;
IV.1.2
stemrecht op financieringspreferente aandelen;
IV.1.4/5
uitkering dividend als apart agendapunt Algemene Vergadering;
IV.1.7
bepalen registratiedatum voor de uitoefening van stem- en vergaderrechten;
IV.2.1-8
8
certificering van aandelen;
Voor aanvang van de stemmingen op 28 juni 2011 deelden Vewin en Dunea water uit aan alle bezoekers van de Tweede Kamer. “Het Nederlandse drinkwater behoort tot de beste ter wereld, is duurzaam geproduceerd en altijd beschikbaar. Drink kraanwater in de Kamer”, vroeg het vertrekkende Kamerlid Gerda Verburg. Ze diende er zelfs een motie voor in “Want”, zo zegt ze, “interessante watertjes in flesjes commissies worden toebedeeld, worden uitgeoefend dooruit diverseRaad. landen zijn niet alleen overbodig, maar ook de voltallige 650 keer milieu-onvriendelijker en 350 keer duurdan het o zo de deugdelijke van Dunea.” Duneader vermeldt jaarlijks hoofdlijnenproduct van zijn corporateOm de motie in kracht bij te zetten had Dunea governancestructuur het jaarbericht en legt elke sub- tijdelijkverandering een openbare bij voor de ingang stantiële in dietapkraan structuur neergezet ter bespreking de Tweede Kamer.van “Wij zijn dan ook erg blij aan devan Algemene Vergadering Aandeelhouders. met de motie”, aldus Piet Jonker, algemeen directeur van Risi Ri sico cobe behe heer ersi sing ngDunea. Samen met mevrouw Verburg hij de eerste liter kraanwater bij Duneaheeft definieert risico als ’de mogelijkheid datgetapt de realisatie het tijdelijke tappunt. En de missie is geslaagd: van strategische, tactische of operationele doelstellingen de beïnvloed watermotie van mevrouw werd aannegatief wordt door (gevolgenVerburg van) onzekere genomen.De Dus voortaan de de kamerleden gebeurtenissen’. directie is van drinken mening dat algemene gewoonsystemen lekker vers kraanwater! en specifieke ter beheersing en controle van
risico’s adequaat en effectief zijn in die zin dat deze een redelijke mate van zekerheid geven dat de financiële verslaglegging geen onjuistheden van materieel belang bevat. In het kader van de reguliere planning en control wordt gerapporteerd over de risico’s en beheersmaatregelen. Eenmaal per jaar worden de strategie en risico’s die aan het bedrijf zijn verbonden met de Algemene Vergadering van Aandeelhouders besproken. De risicobeheersings- en controlesystemen hebben in het verslagjaar naar behoren gewerkt. Er zijn ten aanzien van deze systemen en de werking daarvan geen tekortkomingen geconstateerd door het treffen van afdoende maatregelen waarvan de eventuele materiële gevolgen budgettair zijn voorzien.
Bezoldiging bestuurder en toezichthouders Voor wat betreft de hoogte en samenstelling van de bezoldiging van bestuurders en toezichthouders wordt verwezen naar de jaarrekening.
b Op het terrein van de procesbesturing zijn in 2011 belangrijke
vorderingen gemaakt
Het beleid voor de bezoldiging van de bestuurder is in 2005 door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgesteld. Het uitgangspunt is dat de raam-cao van de werkgeversvereniging Waterbedrijven, de bedrijfs-cao van Dunea en de bedrijfsregelingen zo veel mogelijk van toepassing zijn. De hoogte van het salaris is gebaseerd op een waarderingsonderzoek van Hay Management Consultants van 1998 en wordt sindsdien in overeenstemming met de cao aangepast. Het salaris van de bestuurders blijft binnen de maximumnorm van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector. De vergoeding voor de commissarissen is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2007 vastgesteld. De aanpassing heeft zich in 2011 beperkt tot het toepassen van een inflatiecorrectie op de bestaande vergoeding.
Jaarbericht 2011
9
Verslag van de directie
Dunea ging het jaar 2011 in met een duidelijk doel voor ogen: voortvarend aan de slag met de uitvoering van de nieuwe strategie, beter bekend als Koers 2015. Op tal van terreinen is actie ondernomen. Om de nieuwe strategie zo goed mogelijk te kunnen uitvoeren, is de topstructuur aangepast.
Uit de leveringszekerheidsanalyse was gebleken dat maatregelen nodig waren. De bevindingen zijn samengevat in het masterplan Katwijk en na besluitvorming opgenomen in het meerjareninvesteringsplan en in het vervangingsplan. Het blijkt dat de komende jaren geen grote veranderingen noodzakelijk zijn; zo gaan we bijvoorbeeld het huidige automatiseringssysteem nog een aantal jaren gebruiken. Ook de eerdergenoemde werkzaamheden in het duingebied
Gang van zaken
Meijendel zijn gericht op behoud van de kwaliteit en veilig-
De ontzorgde klant
heid van onze drinkwatervoorziening, nu en in de toekomst.
De vervanging van het klanteninformatie- en facturatie-
Op het terrein van de procesbesturing zijn ook belangrijke
systeem was een van de belangrijke projecten in 2011,
vorderingen gemaakt. Tegelijk met de ingebruikname van de
vergelijkbaar met een openhartoperatie; een vitaal onder-
twee nieuwe pompstations is de volautomatische proces-
deel wordt vervangen terwijl de normale processen gewoon
voering weer een stap verder doorgevoerd. Het gehele
doorgaan. Voor en na de ‘livegang’ zijn honderdvijftig
productieproces wordt nu aangestuurd vanuit de centrale
medewerkers intensief getraind. Er is een enorme inspanning
wacht te Scheveningen. Hierdoor konden de regiovoerders
geleverd om onze klanten van dienst te zijn. Met de ontwik-
vanaf juli dit jaar hun verantwoordelijkheid gaan dragen
keling van een Dunea-breed klachtenmanagementsysteem
voor de nieuwe procesvoering.
proberen we de klant verder te ontzorgen. Dit systeem is in 2011 ontwikkeld en in gebruik genomen. Ook worden sinds
De gezonde klant
begin 2011 werkzaamheden (storingen en onderhoud) op de
De kwaliteit van het drinkwater van Dunea is ook het afge-
Dunea-website gemeld.
lopen jaar weer van uitstekende kwaliteit geweest. Dat willen we in de toekomst graag zo houden. Daarom is het
De geruste klant
nodig dat we de bedreigingen van de waterkwaliteit kennen,
Dunea werkt onverminderd aan een hoge leveringsbetrouw-
maar ook weten hoe we zo veel mogelijk met de inzet van
baarheid, nu en in de toekomst. In 2011 zijn op dat gebied
natuurlijke processen drinkwater kunnen maken. We willen
grote stappen gezet. Op de productielocatie Scheveningen
een robuuste zuivering met waar nodig een dubbele barrière.
zijn twee compleet nieuwe pompstations inclusief nood-
Daarom hebben we in 2011 in samenwerking met diverse
stroomvoorziening officieel in bedrijf genomen. Dit was
partners, waaronder KWR, TU Delft en HWL, onderzoek
noodzakelijk omdat enerzijds de bestaande pompen aan
gedaan naar eventuele uitbreiding van onze zuivering met
vervanging toe waren en anderzijds de nieuwe Drinkwaterwet
een barrière tegen organische microverontreinigingen
normen voor leveringszekerheid stelt, die het noodzakelijk
(zoals sporen van geneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen).
maakten de geïnstalleerde pompcapaciteit over twee
Van de tot nu toe aangetroffen stoffen in het drinkwater
gebouwen te verdelen die onafhankelijk van elkaar kunnen
zijn de concentraties overigens zo laag, dat op dit moment
opereren.
geen effecten op de gezondheid te verwachten zijn, maar het is onzeker of dat zo zal blijven. Onderzoek moet ervoor
Daarnaast is geïnventariseerd wat er moet gebeuren om de
zorgen dat we weten welke maatregelen noodzakelijk zijn
technische infrastructuur op de productielocatie Katwijk
als de kwaliteit van de bron onverhoopt verslechtert.
toekomstbestendig te houden. Aanleiding was de noodzaak
In dit onderzoek (Uitbreiding Zuivering 2.0) is de meest
om de procesautomatisering de komende jaren te vervangen.
kansrijke zuiveringstrein voor verwijdering van deze veront-
10
Expertise delen… met de gemeente Den Haag
Het Westduinpark is het duingebied van 236 hectare tussen Kijkduin en Scheveningen. Het is ook een Natura 2000-gebied, een Europees netwerk van natuurgebieden waarvoor wettelijk
projectplan is voorgelegd aan alle stakeholders, zoals het
is bepaald dat de belangrijke flora en fauna in deze gebieden
beheerplatform, de politiek, belangenbehartigers en
moeten worden beschermd. De kwaliteit van het park bleek
omwonenden. Op basis van dit projectplan is een Europese
onvoldoende en daarom heeft de gemeente Den Haag als
subsidie verkregen van € 1,6 miljoen en financiert de
eigenaar van het park Dunea gevraagd haar kennis en
gemeente Den Haag de resterende € 0,8 miljoen. In septem-
expertise in te zetten voor een grootschalige verbeterings-
ber 2011 is gestart met het weghalen van duinvreemde
slag. Hans Lucas, adviseur duinstrategie van Dunea, is nauw
plantensoorten in deelgebied De Natte Pan, het herstellen
betrokken bij dit project. “We zijn begonnen met het houden
van een vochtige duinvallei en het vervangen van verharde
van workshops. Daarin kwamen onderwerpen aan de orde als:
paden door onverharde. In mei 2012 hopen we de eerste
wat maakt de duinen zo uniek, hoe werkt het ecosysteem,
Schotse Hooglanders in het gebied te introduceren.
welke flora en fauna horen er wel en niet thuis, et cetera.
Daarna worden andere delen van het park aangepakt.
Daarna heb ik de actuele en potentiële natuurwaarde van het
De samenwerking met de gemeente Den Haag verloopt
gebied in kaart gebracht en een advies uitgebracht over de
uitstekend en krijgt zeker een vervolg.”
beste manier om het gebied te beheren. Dunea is sterk voorstander van procesbeheer: een eenmalige ingreep waarbij de voorwaarden worden gecreëerd en daarna zand, wind en water hun werk laten doen. Het daaruit voortvloeiende
Jaarbericht 2011
11
Onze medewerkers gedragen zich steeds meer merk-
b
conform. Hiervoor zijn de zogenaamde Dunea-
reinigingen verder getest. In 2012 wordt onderzocht hoe deze
kwaliteit en -kwantiteit ter plaatse inventariseren en aan-
uitbreiding daadwerkelijk kan worden ingepast in ons huidige
pakken. Tevens is een projectgroep gestart die alternatieven
zuiveringssysteem. Om er zeker van te zijn dat deze maatre-
gaat onderzoeken voor het gemaal Brakel. De uitslag van dit
gel in vergelijking met mogelijk andere maatregelen om de
gemaal ligt vlak voor ons innamepunt. Verder is uitgebreid
waterkwaliteit te verhogen het beste rendement oplevert, is
overleg geweest met de projectorganisatie Munnikenland.
op verzoek van Dunea in het kader van het bedrijfstakonder-
In het kader van Ruimte voor de Rivier wordt Munnikenland
zoek van de drinkwatersector een speerpuntonderzoek
ontpolderd en als incidenteel overstromingsgebied geschikt
gestart met als titel: ‘Gezondheidsrendement van investeren
gemaakt. Er moest voor worden gezorgd dat onze belangen
in drinkwaterkwaliteit’.
voldoende werden gewaarborgd.
Klanttevredenheid
Dunea werkt in zijn voorzieningsgebied al jaren samen in de
Om na te gaan of onze klanten de (toekomstige) inspannin-
ondergrond met collega-infrabeheerders. Werkzaamheden
gen ook waarderen, zijn in 2011 permanente klanttevreden-
in de ondergrond voor nieuwbouw worden vooraf afgestemd
heidsonderzoeken opgezet. Hierdoor kunnen we per proces
zodat de maatschappelijke overlast minimaal is, de kosten
(bijvoorbeeld aanvragen water, facturatie, watermeter-
lager uitvallen en gemeenten één aanspreekpunt hebben.
verwisseling et cetera) zien wat de klanten vinden van onze
Deze samenwerking heeft een structureel karakter gekregen
dienstverlening. Het blijkt dat onze dienstverlening hoog
door de oprichting van Structin, de combi-organisatie van
wordt gewaardeerd. Uiteraard blijven op onderdelen ver-
tien infrastructuurbeheerders. Dunea heeft de afgelopen
beteringen mogelijk.
drie jaar een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming
In 2011 is de
klanttevredenheid
permanent onderzocht
ambassadeurstrainingen ontwikkeld. Elke medewerker die contacten heeft met waterklanten of recreanten in de duinen, heeft hieraan deelgenomen.
Extern samenwerken loont De Afgedamde Maas is de bron voor de drinkwatervoorziening van Dunea. In en rondom dit rivierbekken zijn veel partijen actief, zoals de gemeente Zaltbommel, Rijkswaterstaat, de provincie Gelderland, het Waterschap Rivierenland en de Stichting Maasdijkbelang. In 2011 is veel energie gestoken in het professionaliseren van het stakeholdermanagement rondom de Afgedamde Maas. De contacten met de genoemde organisaties hebben reeds hun vruchten afgeworpen. Een voorbeeld daarvan is de start van het gebiedsdossier Brakel als uitvloeisel van de Kaderrichtlijn Water. In dit dossier gaan we knelpunten op het gebied van water-
hiervan.
12
Oplevering transportleiding tussen Rijswijk en Nieuwerkerk
Zu uid-Holland, Hoogheemraadschap Delfland en Dunea. Heeet regelt de afspraken over de verantwoordelijkheid voor H de aanleg, het beheer, de financiering en de monitoring van de afwatering tussen duinen en strand. De aanleg hiervan is no odig om nadelige effecten van de Zandmotor op de grondwaaterwinning in Monster en het daar gevoerde natuurwa beeheer tegen te gaan.
Duin en water versterken elkaar In 2010 is in het duingebied Meijendel het Programma Investeringen Meijendel (PIM) van start gegaan. In een peeriode van zes jaar vernieuwen we veel van de putten, leidingen en andere zaken die nodig zijn voor de waterwinning. We voeren de werkzaamheden zo uit dat ook de naatuur er profijt van heeft. Het duingebied Meijendel is als Natura 2000-gebied aangewezen en Dunea werkt aan heerstel en instandhouding van waardevolle habitats, zoals vo ochtige duinvalleien en duingraslanden. Belangrijk daarvoor is dat er dynamiek in het duin is, zoals verstuiving van zand. Hierdoor kan het duingebied zichzelf blijven verjongen en blijft belangrijke natuur behouden. Om dit proces te ondersteunen, hebben we in 2011 in het gebied Helmduinen 13 hectare duin afgeplagd. Het vrijkomende plagmateriaal is hergebruikt in het duingebied bij de renovatie van de
In de afgelopen zestien jaar is flink gebouwd in de regio: vinexwijken als Ypenburg, Emerald, Pijnacker-Zuid en Meerpolder verrezen achter elkaar uit de grond. Nieuwe klanten die een wateraansluiting nodig hadden en méér klanten die op elk moment van de dag over voldoende drinkwater moeten beschikken. Daarvoor was meer transportcapaciteit nodig en die is in 2011 opgeleverd! Eind jaren negentig begon de aanleg vanaf knooppunt Ypenburg. Daarna vervolgde het traject via Delfgauw en Pijnacker naar Berkel en Rodenrijs. Het laatste deel van de leiding tot aan Bleiswijk, is dit jaar in gebruik genomen. Het was een complex project met veel impact. Veel mensen hebben de grond open zien gaan en weer dicht. De transportleiding is maar liefst 28 kilometer lang.
waaterwinning. In de hoofdader, een van de belangrijke wa on nderdelen van het systeem voor waterwinning, hebben we heet maaiveld opgehoogd, zodat het gewonnen duinwater go oed wordt beschermd door een dikke laag zand. In de Heelmduinen is een prachtig verjongd duinlandschap ontstaan. De dichte struikvegetaties hebben plaatsgemaakt vo oor een open landschap, waar het zand vrij kan stuiven en pioniervegetaties zich kunnen gaan ontwikkelen. Op de no oordhellingen profiteren de duingraslanden van nieuwe aaanvoer van zand. In de herstelde duinvallei en laagtes zullen ziccch massaal rugstreeppadden en salamanders vestigen. Heeet natuurherstelproject is ondersteund door de provincie H Zu uid-Holland.
Jaarbericht 2011
13
Dunea ontvangt 994 kinderen in Brakel
b
reinigingen verder getest. In 2012 wordt onderzocht hoe dezze uitbreiding daadwerkelijk kan worden ingepast in ons huidigge zuiveringssysteem. Om er zeker van te zijn dat deze maatreegel in vergelijking met mogelijk andere maatregelen om de waterkwaliteit te verhogen het beste rendement oplevert, is op verzoek van Dunea in het kader van het bedrijfstakonderzoek van de drinkwatersector een speerpuntonderzoek gestart met als titel: ‘Gezondheidsrendement van investeren in drinkwaterkwaliteit’.
Klanttevredenheid Om na te gaan of onze klanten de (toekomstige) inspannin ngen ook waarderen, zijn in 2011 permanente klanttevredenheidsonderzoeken opgezet. Hierdoor kunnen we per process (bijvoorbeeld aanvragen water, facturatie, watermeterverwisseling et cetera) zien wat de klanten vinden van onzee dienstverlening. Het blijkt dat onze dienstverlening hoog wordt gewaardeerd. Uiteraard blijven op onderdelen verbeteringen mogelijk.
12
Op schoolreis in de natuur. Leren, beleven en actief bezig zijn in de mooie natuur van Nederland. Dat kan sinds april 2011 ook bij Dunea in Brakel. Het terrein van ons pompstation, vlak bij Slot Loevestein, is het nieuwe ‘basiskamp’ voor de schoolreisjes van de Natuurschool uit Groningen. Dunea wil kinderen de kans geven om te leren in en over de natuur én ze te laten ontdekken waar hun drinkwater vandaan komt. Daarom zijn we een partnerschap aangegaan met de Natuurschool uit Groningen. Deze stichting biedt schoolreisjes aan basisscholen aan (groep 5 t/m 8) op zeven mooie natuurlocaties in Nederland. De Dunealocatie in Brakel is een succesvolle nieuwe Natuurschoollocatie geworden. De schoolreis heet Dag Rivier! Vanuit het basiskamp bij Dunea in Brakel ondernemen kinderen activiteiten zoals waadpakwandelen, een rivergame spelen en rivierwater filteren. Ook nemen zij een kijkje hoe onze microzeven schelpjes en ander materiaal uit het Maaswater filteren.
Dunea voert samen met het Hoogheemraadschap Rijnland
Zuid-Holland, Hoogheemraadschap Delfland en Dunea.
het rioolbeheer van de gemeente Noordwijkerhout uit.
Het regelt de afspraken over de verantwoordelijkheid voor
Na tien jaar is de gemeente Noordwijkerhout nog steeds erg
de aanleg, het beheer, de financiering en de monitoring van
tevreden. Onder druk van de algemene bezuinigingen tonen
de afwatering tussen duinen en strand. De aanleg hiervan is
steeds meer gemeenten interesse om met Rijnland en
nodig om nadelige effecten van de Zandmotor op de grond-
Dunea samen te werken op het gebied van rioolbeheer.
waterwinning in Monster en het daar gevoerde natuur-
We hopen dat de gesprekken in 2012 leiden tot nieuwe
beheer tegen te gaan.
samenwerkingsverbanden.
Duin en water versterken elkaar Ook in de bouwkolom werkt Dunea blijvend samen met
In 2010 is in het duingebied Meijendel het Programma
bijvoorbeeld Uneto-VNI. Dunea krijgt steeds vaker te maken
Investeringen Meijendel (PIM) van start gegaan. In een
met nieuwe ontwikkelingen in de bouwsector die een bijdrage
periode van zes jaar vernieuwen we veel van de putten,
moeten leveren aan duurzaamheid. Sommige concepten
leidingen en andere zaken die nodig zijn voor de water-
hebben echter ook negatieve effecten op het drinkwater,
winning. We voeren de werkzaamheden zo uit dat ook de
zoals opwarming van koud drinkwater in huizen. Dat is een
natuur er profijt van heeft. Het duingebied Meijendel is als
ongewenste en niet-duurzame ontwikkeling. Daarom heeft
Natura 2000-gebied aangewezen en Dunea werkt aan
Dunea voor de derde keer samen met partners in de bouw-
herstel en instandhouding van waardevolle habitats, zoals
kolom, te weten de gemeente Den Haag, stichting PIANOO,
vochtige duinvalleien en duingraslanden. Belangrijk daarvoor
Hogeschool Rotterdam, stadsgewest Haaglanden, Uneto-
is dat er dynamiek in het duin is, zoals verstuiving van zand.
VNI en Bouwend Nederland, het congres ‘Van Cancun tot
Hierdoor kan het duingebied zichzelf blijven verjongen en
Meterkast’ georganiseerd. Doelstelling was kennis te delen,
blijft belangrijke natuur behouden. Om dit proces te onder-
waardoor de kans op ontwerp- en bouwfouten wordt ver-
steunen, hebben we in 2011 in het gebied Helmduinen
minderd. Gastsprekers waren wethouder Baldewsingh van
13 hectare duin afgeplagd. Het vrijkomende plagmateriaal
de gemeente Den Haag en staatssecretaris Atsma van het
is hergebruikt in het duingebied bij de renovatie van de
ministerie van Infrastructuur en Milieu.
waterwinning. In de hoofdader, een van de belangrijke onderdelen van het systeem voor waterwinning, hebben we
Dunea neemt inmiddels ook deel in het Platform Duurzaam
het maaiveld opgehoogd, zodat het gewonnen duinwater
Den Haag. Dit is een samenwerkingsverband van bedrijven,
goed wordt beschermd door een dikke laag zand. In de
overheidsorganisaties en woningbouwcorporaties die duur-
Helmduinen is een prachtig verjongd duinlandschap ont-
zaamheid willen bevorderen en anderen willen inspireren
staan. De dichte struikvegetaties hebben plaatsgemaakt
hun voorbeeld te volgen. Door kennis en krachten te bunde-
voor een open landschap, waar het zand vrij kan stuiven en
len, elkaar te informeren en elkaar uit te dagen willen de
pioniervegetaties zich kunnen gaan ontwikkelen. Op de
leden van het Platform duurzame ontwikkelingen in de regio
noordhellingen profiteren de duingraslanden van nieuwe
versnellen.
aanvoer van zand. In de herstelde duinvallei en laagtes zullen zich massaal rugstreeppadden en salamanders vestigen.
Een andere vorm van samenwerking die in 2011 speelde
Het natuurherstelproject is ondersteund door de provincie
was de uitwerking van het convenant rondom de zoge-
Zuid-Holland.
naamde Zandmotor, een innovatieve vorm van kustbescherming. Dit convenant werd in 2010 afgesloten tussen de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, de provincie
Jaarbericht 2011
13
20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0
Nettoresultaat (x € 1.000.000)
2,0 0,0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Investeringen in leidingnetten meer inzichtelijk
natuur en milieu door te geven aan toekomstige generaties.
Het belang van asset management, ofwel het beheer van
Het wordt een bezoekerscentrum waarin beleven voorop-
bezittingen, wordt steeds groter. Wordt gekozen voor
staat, op een plek met een bijzondere natuur en cultuur-
onderhoud of vervanging? Dunea ziet door de terugval in
geschiedenis. De bouwwerkzaamheden in Meijendel worden
nieuwbouw geplande investeringen in nieuwe leidingen en
mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het
aansluitingen flink teruglopen. Daarom is ervoor gekozen
Stadsgewest Haaglanden.
een deel van de geplande investeringen voor nieuwbouw om te buigen naar vervangingsinvesteringen. Hierdoor zijn
Cultuurhistorie op de kaart
de huidige excellente prestaties van het leidingnet (lekkage,
Het duingebied tussen Katwijk en Den Haag is rijk aan cul-
storingen, continuïteit) ook in de toekomst geborgd. Hoe
tuurhistorische waarden. De mens heeft eeuwenlang invloed
hoog de noodzakelijke toekomstige investeringen precies
gehad op de vorming van het landschap. Het duinlandschap
zijn, is nog moeilijk vast te stellen. Leidingen presteren ver-
heeft uiteenlopende functies gekend: van grafelijk jacht-
schillend, afhankelijk van condities zoals verkeersbelasting,
gebied, kleinschalige agrarische functie tot waterwingebied.
bodemtype en materiaalgebruik. Daarom is geavanceerde
Dunea heeft in een samenwerkingsverband met de gemeen-
beslissingsondersteunende software getest. Op basis van
ten Den Haag, Katwijk, Wassenaar en Staatsbosbeheer de
enorme hoeveelheden data over ons leidingnet helpt deze
functies van het gebied in kaart gebracht. Dit heeft geresul-
software ons om op de lange en de korte termijn de beste
teerd in het rapport ‘Cultuursporen in de duinen’.
investering te doen, zodanig dat kosten, prestaties en risico’s
Dit rapport geeft een goed overzicht van de aanwezige cul-
in balans zijn. In 2012 wordt deze software voor een beperkt
tuurhistorische waarden. Het rapport is bovendien een goed
deel van het leidingnet toegepast en in de jaren erna verder
voorbeeld van het toepassen van het nieuwe rijksbeleid voor
uitgerold.
monumentenzorg. Er zijn afspraken gemaakt om bij ruimtelijke ontwikkelingen niet alleen rekening te houden met
Bouw bezoekerscentrum van start
cultuurhistorie, maar ook met de mogelijkheden voor het
Na lange voorbereidingen werden in 2011 de benodigde
vergroten van de kwaliteit van het duinlandschap.
vergunningen verleend voor de bouw van een nieuw
De samenwerking leverde daarnaast kostenbeheersing én de
bezoekerscentrum in de vallei Meijendel. De historische
verhoging van de kwaliteit van het duinlandschap op, met
paardenstal gaat hier na een grondige verbouwing onderdak
als eerste product de fietsroute ‘Fietsen door het duin langs
aan bieden. Voor de ruiters die het gebied bezoeken, bouwen
sporen uit het verleden’. Zo kan een breed publiek kennis-
we een nieuwe paardenstal die voldoet aan de moderne
maken met de rijke historie van het duingebied. We presen-
eisen. Het huidige, krap behuisde bezoekerscentrum krijgt de
teerden het rapport op 31 augustus 2011 op het
functie van activiteitencentrum, waar bijvoorbeeld vrijwilli-
Watertorenplein, met zicht op een van de monumenten
gersgroepen en excursiegangers gebruik van gaan maken.
waar we trots op zijn: de watertoren uit 1874.
Met deze verbouwing creëert Dunea meer ruimte en mogelijkheden voor educatie over duin en water, voor zowel vol-
Bestuursakkoord Water
wassenen als (school)kinderen uit de regio. Als het enige
In 2011 is het Bestuursakkoord Water afgesloten door de
bezoekerscentrum in een van de weinige, grote natuurgebie-
staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu en IPO, VNG,
den in onze regio vinden wij het belangrijk het belang van
Unie van Waterschappen en Vewin. Daarin zijn taakstellende bedragen opgenomen voor verhoging van de doelmatigheid
14
1,80 1,76 1,72 1,68 1,64 1,60 1,56 1,52 1,48 1,44
Integraal watertarief
1,40
(x € 1) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
van verschillende onderdelen, van hoogwaterkering tot de
Opbrengsten
waterketen, tot 2020. Ook voor de drinkwatersector is een
De totale opbrengst bedroeg in 2011 € 139,6 miljoen, ofwel
omvangrijke bezuiniging opgenomen. De ministeries van
€ 1,8 miljoen lager dan in 2010. De wateropbrengsten zijn
I&M en Financiën hebben een eenheid opgezet die de voort-
gestegen met € 1,3 miljoen. De waterverkoop in eigen voor-
gang zal bewaken. Ook Dunea zal periodiek verantwoording
zieningsgebied is ten opzichte van 2010 met € 0,7 miljoen
moeten afleggen over het behalen van deze taakstellingen.
gestegen door hogere verkopen. Het vastrecht is met € 1,5 miljoen toegenomen door de verhoging van de tarie-
Financiële ontwikkelingen
ven. De bijdrage voor precario is afgenomen met € 0,7 mil-
Resultaten
joen. De door de gemeenten berekende precario op leidin-
Dunea streeft in beginsel naar evenwicht tussen de
gen wordt per gemeente omgerekend naar een bedrag per
opbrengsten en de kosten. Bij een totale omzet in 2011 van
verbruiksadres en vervolgens als een opslag op het vast-
€ 139,6 miljoen is de nettowinst uitgekomen op € 1,9 mil-
recht, inclusief een toeslag voor administratiekosten en btw,
joen ten opzichte van € 0,2 miljoen in 2010. De verhouding
in rekening gebracht.
tussen opbrengsten en kosten was 98,7% (2010: 99,9%),
De post geactiveerde productie voor het eigen bedrijf is door
dus een nettorendement van 1,3% in 2011 (2010: 0,1%).
de afgenomen investeringen met € 0,9 miljoen gedaald.
De nettowinst 2011 is op € 1,9 miljoen uitgekomen,
Mede als gevolg van de lagere investeringen is ook de post
ondanks enkele incidentele kosten:
opbrengsten van werken voor derden met € 0,6 miljoen
•
gedaald.
de vervanging van het klantbeheersysteem van € 4,7 miljoen;
• • • •
de afwaardering van productiemiddelen en een
Kosten
bedrijfspand in Scheveningen van € 1,0 miljoen;
De bedrijfslasten zijn in totaal € 3,1 miljoen lager dan in
de dotatie voor amoveringskosten van bedrijfspanden
2010. De grond- en hulpstoffen zijn afgenomen met
die in Katwijk en Scheveningen buiten gebruik worden
€ 0,4 miljoen, voornamelijk als gevolg van lagere grond-
gesteld van € 0,7 miljoen;
waterbelasting, ondanks het tijdelijk uit bedrijf nemen van
de dotatie voor de herstructurering van de organisatie,
een aantal infiltratieplassen om het slib in deze plassen te
waaronder kosten voor het aanpassen van geautomati-
saneren. Ook in 2010 is een aantal infiltratieplassen tijdelijk
seerde systemen, van € 0,8 miljoen;
buiten bedrijf geweest, maar het effect daarvan op de
hogere grondwaterbelasting van € 0,5 miljoen door het
grondwaterbelasting was groter.
tijdelijk uit bedrijf nemen van enkele infiltratieplassen.
De energiekosten zijn toegenomen met € 0,3 miljoen door
Daartegenover stonden incidentele meevallers op verschil-
oplopende energietarieven. De afschrijvingen zijn afgenomen
lende posten doordat minder is uitgegeven of meer is ont-
omdat in 2010 een eenmalige inhaalafschrijving is verwerkt
vangen.
van de Andelse Maasleiding. De post lonen en salarissen en
Door te verwachten vervangingsinvesteringen in het distri-
de post sociale lasten zijn als gevolg van de toename van
butienet en investeringen in de zuiveringsinstallaties komt
het aantal personeelsleden gestegen met € 0,8 miljoen.
het resultaat de komende jaren onder druk te staan. Dat kan
Door minder projecten zijn de overige bedrijfskosten
in de toekomst consequenties hebben voor het drinkwater-
€ 1,5 miljoen lager uitgekomen.
tarief.
Jaarbericht 2011
15
Gemiddelde % Dunea
7,0
Tienjaarsrente Staat
6,5 6,0 5,5 5,0 4,5
Gemiddelde rentepercentage
4,0 3,5
langlopende leningen versus tienjaarsrente Staat (in %)
3,0 2,5 2,0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Ontwikkeling drinkwatertarief
Personeel en organisatie
Het integraal drinkwatertarief exclusief precarioheffing en
Koers 2015, woorden en daden
belastingen voor een gemiddeld huishouden is de afgelopen
Dit eerste jaar van Koers 2015 was spannend: slaan de ideeën
jaren in relatieve en absolute zin aanzienlijk gedaald.
aan en zijn we in staat de doelen te realiseren? We kunnen
In 2011 bedroeg het integraal drinkwatertarief € 1,62.
met een zeker genoegen terugkijken op de resultaten van het eerste jaar. Het meest in het oog springende resultaat
Financieel resultaat
is wellicht de organisatieverandering die in 2011 is ingezet.
Het financiële resultaat komt € 0,4 miljoen gunstiger uit
Voornaamste aanleiding was het Bestuursakkoord Water dat
dan in 2010. De langlopende- en kortlopende-schulden-
in 2011 werd ondertekend, en waarin ook voor de drink-
positie is met € 1,6 miljoen toegenomen. Het gemiddelde
watersector doelmatigheidseisen zijn opgenomen. Daarnaast
rentepercentage over de langlopende leningen is uitgeko-
was ook het vertrek van een van de managementteamleden
men op 3,82% in 2011 (2010: 4,08%).
wegens pensionering aanleiding om met alle leidinggevenden intensief te werken aan de beste organisatiestructuur
Investeringen
om de doelen te bereiken die in Koers 2015 gesteld zijn en
In 2011 is voor nieuwe investeringen in materiële vaste
de doelmatigheid in de komende jaren te verhogen. Daarbij
activa € 41,6 miljoen uitgegeven, € 9,9 miljoen minder dan
is een aantal belangrijke criteria bepaald. De eerste is focus
in 2010. Ultimo verslagjaar is in totaal € 71 miljoen aan
op de toekomst, waarbij het gaat om verbeteren en bouwen
projecten gereedgekomen en geactiveerd. Daarnaast is
vanuit een langetermijnvisie. Daarnaast is ‘operational excel-
een bedrag van € 1,0 miljoen als waardevermindering op
lence’ van belang: concentreren en bundelen van activiteiten
productiemiddelen en een bedrijfspand doorgevoerd.
waardoor kostenverlaging kan worden bereikt. Ook is goed
Begin 2011 was € 49,7 miljoen van de materiële vaste activa
gekeken naar de werkprocessen. Als deze binnen operatione-
verantwoord onder de post werken in uitvoering. Ultimo
le eenheden kunnen worden uitgevoerd, verlopen zij dikwijls
2011 is dit teruggelopen naar € 20,2 miljoen door het
het efficiëntst. Bij veranderingen moeten eventuele raak-
in bedrijf nemen van twee nieuwe pompstations in
vlakken met andere processen echter wel in de gaten wor-
Scheveningen en een aantal projecten voor de Vol
den gehouden. En ten slotte, maar niet onbelangrijk, moet
Automatische Procesvoering.
de nieuwe structuur toegevoegde waarde hebben voor externe en interne klanten, vitaal zijn en waar mogelijk
Het financiële beleid is erop gericht de hoogte van de inves-
bureaucratie vermijden. P&O heeft een aantal modellen uit-
teringen min of meer te binden aan het niveau van de
gewerkt op basis van de gestelde criteria. Dat resulteerde
afschrijvingen, exclusief incidentele waardeverminderingen.
uiteindelijk in een besluit van de directie waarbij wordt uit-
Door investeringen in de productie-installaties en de ver-
gegaan van twee sectoren, Water en Klant & Natuur, onder-
wachte vervanging van het gedeeltelijk al tientallen jaren
steund door drie stafdiensten. Dat zijn de nieuwe stafdienst
oude leidingnet overtreffen de investeringen echter de
Informatievoorziening & Facility Management, de enigszins
afschrijvingen in de komende jaren.
gewijzigde stafdienst Financiën en de stafdienst Personeel & Organisatie. Er is een organisatiestructuur neergezet die ons in staat moet stellen de komende jaren de vereiste doelmatigheid te gaan realiseren. Het nieuwe organogram is opgenomen op pagina 50.
16
Omdat de duinen ons al eeuwen beschermen 60,0 60, 0 tegen de zee, bevatten ze veel sporen van de men54,0 54, 0 selijke geschiedenis. De duingebieden herbergen 48,0 48, 0 42,0 42, 0 talloze zichtbare en verborgen schatten uit ons 36,0 36, 0 rijke verleden – vaak door mensenhanden aange30,0 30, 0 bracht, soms het resultaat van natuurlijke proces24,0 24, 0 18,0 18, 0 sen. Onder de meeste duinbezoekers zijn de histo12,0 12, 0 rische 6,0 6, 0 elementen uit de Tweede Wereldoorlog 0,0 0, 0 bekend. Denk aan de restanten van de Atlantikwall en de 200 Waalsdorpervlakte. Maar de duinen herber2002 002 00 0 2 200 2003 3 200 2004 4 200 2005 5 200 2006 6 200 2007 7 200 2008 8 200 2009 9 201 2010 0 gen ook veel minder bekende cultuurhistorische schatten. Wist u bijvoorbeeld dat er in Meijendel restanten van de Hofpleinlijn (spoorverbinding tussen Rotterdam Hofplein en Scheveningen uit 1907) te vinden zijn? En dat er vroeger in het duingebied aardappels werden geteeld? Al deze cultuurhistorische elementen zijn – letterlijk – in kaart gebracht in het rapport ‘Cultuursporen in de duinen’ en een cultuurhistorische waardekaart van de duingebieden Meijendel en Berkheide.
Investeringsuitgaven Reguliere afschrijvingen
Investeringsuitgaven v en reguliere afschrijvingskosten (x € 1.000.000) 2011
Medewerkers Tevredenheids Onderzoek 2011 M Heet in 2011 gehouden Medewerkers Tevredenheids He Onderzoek (Meteo) leverde in grote lijnen bevredigende reesultaten op. Ondanks de mogelijke onrust vanwege de reeorganisatie nam rond de 80% van alle medewerkers deel aaan het onderzoek en scoorde de algemene tevredenheid eeen 7,5. Dit resultaat was significant hoger dan de 7,1 uit heet vorige onderzoek dat werd gehouden in 2007.
Beveiliging e en crisismanagement Pa Pa artners in crisisbeheersing Eeen belangrijk onderdeel van de Wet veiligheidsregio’s is dat de veiligheidsregio’s verplicht zijn samenwerkingsafspraken te maken met de crisispartners. Ook de drinkwatersector beehoort tot deze crisispartners. De samenwerkingsafspraken zijjjn gebaseerd op het landelijke convenant. In dit convenant reegelen deze organisaties hun partnerschap in crisisbeheersin n ng. Er worden afspraken gemaakt over melding en alarmerin ng, gezamenlijk oefenen, inzet en opvolging van C2000,
Cultuursporen in het duin
deeelname aan crisisoverleg, communicatie met de burger, beewaking van drinkwaterlocaties en de organisatie van no ooddrinkwater. Die goede samenwerking en duidelijke affspraken zijn van belang omdat de drinkwaterbedrijven tot de vitale sectoren in de maatschappij behoren. Du unea valt met zijn voorzieningsgebied in drie veiligheidsreegio’s; met twee van deze regio’s heeft al ondertekening vaan het convenant plaatsgevonden. Naast deze drie regio’s do oorkruist onze leiding vanaf het innamepunt in Brakel nog eeens twee regio’s, waardoor we te maken hebben met maar lieefst vijf veiligheidsregio’s. In het kader van de wederzijdse keennismaking worden door de partijen kennismakingsbijjeenkomsten georganiseerd. In oktober 2011 heeft Dunea eeen netwerkbijeenkomst georganiseerd met als thema ‘W Wat leren we van Moerdijk?’. Moerdijk stelde de betrokken paartijen voor een complexe situatie. Gelukkig bleven daarbij de gevolgen voor de drinkwatervoorziening beperkt. Maar waat als de drinkwaterbronnen ernstig vervuild waren wa geeraakt? Om die reden is het belangrijk dat de partijen elkaar kennen en er afspraken worden gemaakt. Jaarbericht 2011
17
Gemiddelde % Dunea
Op 1 juni 2011 werd de in 1878 gebouwde Katwijkse watertoren feestelijk heropend door 6,5 burgemeester Wienen van de gemeente Katwijk. 6,0 5,5 Met zeer veel zorg heeft Dunea het rijksmonument 5,0 de afgelopen twee jaar gerestaureerd. Watertorens 4,5 moeten eventuele drukverschillen in het drink4,0 3,5 waternet opvangen. Als de stroom uitvalt en de 3,0 pompen stil komen te staan, dan houdt de grote 2,5 2,0 hoeveelheid water in de watertoren druk op het leidingnet totdat de noodstroomvoorziening2011 op 1 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 201 gang is gebracht. Door het hoogteverschil tussen het water boven in de watertoren en het water in de eel waterleidingen, wordt Pers Pe rson onee l en org rgan anis isat atie ie er op natuurlijke wijze gecreëerd, dankzij de zwaartekracht Koer Ko erssdruk 2015 20 15, , wo woor orde den nnamelijk en dad aden en en het ‘communicerende Dit eerste jaarsysteem van Koers van 2015de was spannend: slaan de vaten’. ideeën zijn dietereden altijdWe hoge bouwaan enWatertorens zijn we in staat de om doelen realiseren? kunnen constructies. met een zeker genoegen terugkijken op de resultaten van 7,0
Tienjaarsrente Staat
Gemiddelde rentepercentag ge ge langlopende leninge en versus tienjaarsrente Staat (in %)
Ontwikkeling drinkwatertarief Het integraal drinkwatertarief exclusief precarioheffing en belastingen voor een gemiddeld huishouden is de afgelopen n jaren in relatieve en absolute zin aanzienlijk gedaald. In 2011 bedroeg het integraal drinkwatertarief € 1,62.
het eerste jaar. Het meest in het oog springende resultaat
Financieel resultaat
is wellicht de organisatieverandering die in 2011 is ingezet.
Het financiële resultaat komt € 0,4 miljoen gunstiger uit
Voornaamste aanleiding was het Bestuursakkoord Waterr dat
dan in 2010. De langlopende- en kortlopende-schulden-
in 2011 werd ondertekend, en waarin ook voor de drink-
positie is met € 1,6 miljoen toegenomen. Het gemiddelde
watersector doelmatigheidseisen zijn opgenomen. Daarnaast
rentepercentage over de langlopende leningen is uitgeko-
was ook het vertrek van een van de managementteamleden
men op 3,82% in 2011 (2010: 4,08%).
wegens pensionering aanleiding om met alle leidinggevenden intensief te werken aan de beste organisatiestructuur
Investeringen
om de doelen te bereiken die in Koers 2015 gesteld zijn en
In 2011 is voor nieuwe investeringen in materiële vaste
de doelmatigheid in de komende jaren te verhogen. Daarbij
n activa € 41,6 miljoen uitgegeven, € 9,9 miljoen minder dan
is een aantal belangrijke criteria bepaald. De eerste is focus
in 2010. Ultimo verslagjaar is in totaal € 71 miljoen aan
op de toekomst, waarbij het gaat om verbeteren en bouwen
projecten gereedgekomen en geactiveerd. Daarnaast is
vanuit een langetermijnvisie. Daarnaast is ‘operational excel-
een bedrag van € 1,0 miljoen als waardevermindering op
lence’ van belang: concentreren en bundelen van activiteiten
productiemiddelen en een bedrijfspand doorgevoerd.
waardoor kostenverlaging kan worden bereikt. Ook is goed
Begin 2011 was € 49,7 miljoen van de materiële vaste activva
gekeken naar de werkprocessen. Als deze binnen operatione-
verantwoord onder de post werken in uitvoering. Ultimo
le eenheden kunnen worden uitgevoerd, verlopen zij dikwijls
2011 is dit teruggelopen naar € 20,2 miljoen door het
het efficiëntst. Bij veranderingen moeten eventuele raak-
in bedrijf nemen van twee nieuwe pompstations in
vlakken met andere processen echter wel in de gaten wor-
Scheveningen en een aantal projecten voor de Vol
den gehouden. En ten slotte, maar niet onbelangrijk, moet
Automatische Procesvoering.
de nieuwe structuur toegevoegde waarde hebben voor
Renovatie watertoren Katwijk
externe en interne klanten, vitaal zijn en waar mogelijk Het financiële beleid is erop gericht de hoogte van de invess-
bureaucratie vermijden. P&O heeft een aantal modellen uit-
teringen min of meer te binden aan het niveau van de
gewerkt op basis van de gestelde criteria. Dat resulteerde
afschrijvingen, exclusief incidentele waardeverminderingen..
uiteindelijk in een besluit van de directie waarbij wordt uit-
Door investeringen in de productie-installaties en de ver-
gegaan van twee sectoren, Water en Klant & Natuur, onder-
wachte vervanging van het gedeeltelijk al tientallen jaren
steund door drie stafdiensten. Dat zijn de nieuwe stafdienst
oude leidingnet overtreffen de investeringen echter de
Informatievoorziening & Facility Management, de enigszins
afschrijvingen in de komende jaren.
gewijzigde stafdienst Financiën en de stafdienst Personeel & Organisatie. Er is een organisatiestructuur neergezet die ons in staat moet stellen de komende jaren de vereiste doelmatigheid te gaan realiseren. Het nieuwe organogram is opgenomen op pagina 50.
16
Investeringsuitgaven
60,0
Reguliere afschrijvingen
54,0 48,0 42,0 36,0 30,0 24,0 18,0
Investeringsuitgaven en
12,0 6,0
reguliere afschrijvingskosten
0,0
(x € 1.000.000) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Snel adviestraject
Medewerkers Tevredenheids Onderzoek 2011
Met een zeer betrokken ondernemingsraad werd een inten-
Het in 2011 gehouden Medewerkers Tevredenheids
sief en snel adviestraject doorlopen, zodat kon worden
Onderzoek (Meteo) leverde in grote lijnen bevredigende
gestart met het ontwerpen van de nieuw te vormen afdelin-
resultaten op. Ondanks de mogelijke onrust vanwege de
gen. Er werden sessies georganiseerd met sectorhoofden,
reorganisatie nam rond de 80% van alle medewerkers deel
afdelingshoofden en de ondernemingsraad, met ondersteu-
aan het onderzoek en scoorde de algemene tevredenheid
ning door P&O. Een van de uitkomsten was dat alle betrok-
een 7,5. Dit resultaat was significant hoger dan de 7,1 uit
kenen behoefte hadden aan een helder, zorgvuldig maar
het vorige onderzoek dat werd gehouden in 2007.
vooral ook snel traject. Nog voor het einde van 2011 waren de nieuwe afdelingsstructuren duidelijk en de nieuwe afde-
Beveiliging en crisismanagement
lingshoofden benoemd. Wat maakt dit traject bijzonder?
Partners in crisisbeheersing
In de eerste plaats kunnen we vaststellen dat de uitgangs-
Een belangrijk onderdeel van de Wet veiligheidsregio’s is dat
punten en het gedachtegoed van Koers 2015 niet alleen
de veiligheidsregio’s verplicht zijn samenwerkingsafspraken
leidend zijn geweest bij het bepalen van de structuur, maar
te maken met de crisispartners. Ook de drinkwatersector
ook bij het proces zelf. De kompaswaarden vooruitgang,
behoort tot deze crisispartners. De samenwerkingsafspraken
begrepen voordeel en verbinding werden steeds als uit-
zijn gebaseerd op het landelijke convenant. In dit convenant
gangspunt genomen. Ook bijzonder is dat het hele proces
regelen deze organisaties hun partnerschap in crisisbeheer-
zich voltrekt met gebruikmaking van de eigen kennis en
sing. Er worden afspraken gemaakt over melding en alarme-
kunde. Natuurlijk brengt deze reorganisatie ook veranderin-
ring, gezamenlijk oefenen, inzet en opvolging van C2000,
gen voor leidinggevenden en medewerkers met zich mee,
deelname aan crisisoverleg, communicatie met de burger,
die niet iedereen zal toejuichen. De uitdaging voor 2012 is
bewaking van drinkwaterlocaties en de organisatie van
dan ook gericht blijven op de kansen die zich voordoen.
nooddrinkwater. Die goede samenwerking en duidelijke
Om zo veel mogelijk de onzekerheid voor betrokken te redu-
afspraken zijn van belang omdat de drinkwaterbedrijven tot
ceren, is met de ondernemingsraad een sociale paragraaf
de vitale sectoren in de maatschappij behoren.
afgesproken die de gevolgen op het gebied van salaris en
Dunea valt met zijn voorzieningsgebied in drie veiligheids-
werk afdekt.
regio’s; met twee van deze regio’s heeft al ondertekening van het convenant plaatsgevonden. Naast deze drie regio’s
Strategische personeelsplanning
doorkruist onze leiding vanaf het innamepunt in Brakel nog
In 2011 is gestart met de dataverzameling voor een strate-
eens twee regio’s, waardoor we te maken hebben met maar
gische personeelsplanning. Op medewerkersniveau is een
liefst vijf veiligheidsregio’s. In het kader van de wederzijdse
reeks data verzameld die na analyse inzicht moet verschaf-
kennismaking worden door de partijen kennismakings-
fen in de ontwikkeling van ons medewerkersbestand.
bijeenkomsten georganiseerd. In oktober 2011 heeft Dunea
Daarbij gaat het voornamelijk om tijdig programma’s te
een netwerkbijeenkomst georganiseerd met als thema
kunnen ontwikkelen en te starten die ertoe leiden dat we
‘Wat leren we van Moerdijk?’. Moerdijk stelde de betrokken
goede en inzetbare medewerkers in dienst hebben, houden
partijen voor een complexe situatie. Gelukkig bleven daarbij
en krijgen. Ook kunnen de uitkomsten helpen bij het opvan-
de gevolgen voor de drinkwatervoorziening beperkt. Maar
gen van personele gevolgen die voortkomen uit de reorgani-
wat als de drinkwaterbronnen ernstig vervuild waren
satie.
geraakt? Om die reden is het belangrijk dat de partijen elkaar kennen en er afspraken worden gemaakt. Jaarbericht 2011
17
Expertise delen… met installateurs
In de bouw worden nieuwe technieken gebruikt om bijvoorbeeld de CO2-uitstoot te reduceren. Zo worden huishoudens steeds vaker voorzien van warm tapwater. Daarbij wordt drinkwater collectief opgewarmd, meestal met restwarmte van energiebedrijven. Dit in tegenstelling tot de normale warmwatervoorziening waarbij het water wordt geleverd en daarna bij de afnemer wordt opgewarmd (geiser, boiler).
Dunea is een warm voorstander van duurzame innovaties, mits dit verantwoord gebeurt. Want deze technieken leveren soms ook risico’s op.
Om daar aandacht voor te vragen werd op 28 september 2011
Volgens Geert Geitenbeek, verantwoordelijk voor de
alweer voor de derde keer een werkconferentie gehouden
inspecties die Dunea in opdracht van het ministerie van
voor de bouw- en installatiesector onder de titel ‘Van Cancun
Infrastructuur en Milieu uitvoert op drinkwaterinstallaties,
tot meterkast’, zie www.vancancuntotmeterkast.nl.
is het van groot belang dat drinkwater onder 25°C blijft,
Om installateurs van de laatste wetgeving op de hoogte
omdat organismen die van nature in drinkwater zitten, zich
te houden, heeft Dunea samen met collega-waterleiding-
dan minder snel ontwikkelen. “Bij de levering van warm
bedrijven een nationale website ontwikkeld: www.infodwi.nl.
tapwater via een apart net blijft de drinkwaterkwaliteit een
Met brancheorganisatie UNETO-VNI heeft Geert Geitenbeek
belangrijk aandachtspunt. Dunea wil graag dat de drinkwater-
in november 2011 een expertmeeting georganiseerd in
kwaliteit die zij aflevert bij de watermeter, aan de kraan nog
Scheveningen waaraan zo’n honderd installateurs deelnamen.
net zo goed is.
Geitenbeek: “Tijdens dit overleg is de vertaling van de
Het is dan ook noodzakelijk om in goed geïsoleerde gebouwen
wetgeving met behulp van werkbladen toegelicht en werden
of drukke leidingtracés ‘koude zones’ voor drinkwaterleidingen
vijf verbeterpunten die samen met UNETO-VNI zijn ontwik-
in te richten. Zo blijft drinkwater fris!
keld, nog een keer extra onder de aandacht gebracht.”
18
Veiligheid op orde Het feit dat de drinkwatersector is aangemerkt als vitale sector betekent ook dat Dunea wettelijk verplicht is de beveiliging op orde te hebben. De technische kant daarvan pakt Dunea aan met hekken, sloten, toegangspasjes en binnenkort een nieuw toegangsbeveiligingssysteem. Maar ook de medewerkers zelf hebben een grote verantwoordelijkheid. Daarom hebben alle leidinggevenden in september een workshop beveiligingsbewustzijn gevolgd. Daarna hebben ze met hun medewerkers voor het eigen team een analyse gemaakt van de risico’s.
b Het belang van
asset management,
ofwel het beheer van bezittingen, wordt steeds groter
Maatschappelijk verantwoord ondernemen Kwaliteitsborging Afspraken over de uitvoering van onze processen en de afgesproken resultaten leggen wij vast in ons bedrijfsvoeringssysteem. Het vastleggen van deze proces- en resultaatafspraken zorgt er mede voor dat wij de juiste producten produceren. Producten die voldoen aan de kwaliteit die
Nieuw milieubeleidsplan
met de klant is afgesproken en die daarmee een bijdrage
In het verslagjaar is het nieuwe milieubeleidsplan van
leveren aan het ontzorgen van de klant. Kwaliteit staat
Dunea gereedgekomen. Het milieubeleidsplan beschrijft de
voorop bij al het handelen bij Dunea. Niet alleen de kwali-
doelstellingen en activiteiten van Dunea voor de periode
teit van het product maar ook van de arbeidsomstandig-
2011-2015. Naast een uitgebreide omgevingsanalyse waarin
heden en van ons milieubewust handelen. Daarom wordt
de context van het milieubeleid van Dunea wordt geschetst,
in ons geïntegreerde bedrijfsvoeringssysteem aan al deze
bevat dit document een toelichting op de directe milieu-
aspecten aandacht besteed.
aspecten van Dunea binnen de thema’s:
Interne toetsing Jaarlijks wordt door de directie een auditplan vastgesteld.
• • •
Door middel van audits wordt de werking van een doorsnede
Al sinds 1998 heeft Dunea een milieubeleid. Wat dit heeft
van de processen beoordeeld. Tevens wordt daarbij met
opgeleverd wordt kort aan de hand van de eerdergenoemde
de medewerkers nagegaan of er nog verbeteringen in het
thema’s in dit nieuwe plan weergegeven.
milieubelasting; gebruik (hulp)bronnen; gebruik van de natuurlijke omgeving.
proces of het resultaat zijn te realiseren. Onze doelen voor de komende beleidsperiode zijn allemaal
Externe toetsing bedrijfsvoeringssysteem
gericht op het verder verduurzamen van onze activiteiten.
Dunea is gecertificeerd voor de (inter)nationaal erkende
Door in te zetten op energiebesparing, duurzame energie-
normen ISO 9001 (kwaliteit), ISO 14001 (milieu) en voor
bronnen en compensatieprojecten werken we aan een
de Barometer Duurzaam Terreinbeheer, niveau goud van de
dalende CO2-uitstoot. Daarnaast zijn duurzame inzet van
stichting Milieukeur. Een onafhankelijke certificeringsinstantie
hulpbronnen en onze natuurlijke omgeving belangrijke
beoordeelt jaarlijks, door middel van een controlebezoek van
thema’s. Wij werken met overheidsprogramma’s als
enkele dagen, de kwaliteit en de uitvoering van onze proces-
Duurzaam Inkopen, Duurzaam Bouwen en het Cradle-to-
sen en procesresultaten.
Jaarbericht 2011
19
zeer gecharmeerd van het initiatief van Dunea en heeft
b Dunea kiest ervoor actief te werken
aan een dalende
daarom besloten ook langs het openbare fietspad tussen de Van Alkemadelaan en de watertoren Scheveningen de verlichting te vervangen door led-verlichting. Hierdoor is een groot gebied ontstaan waar het natuurlijke contrast tussen donker en licht is teruggegeven aan de natuur.
Internationale projecten
CO2-uitstoot met
Dunea heeft subsidie ontvangen van het ministerie van
activiteiten waarbij
marktverkenning voor een klantenadministratiesysteem
Dunea herkenbaar is.
Cradle-principe. Het Dunea-milieubeleidsplan 2011-2015 is
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie voor een bij de Roemeense waterbedrijven. Deze internetapplicatie, reading & billing genaamd, is ontwikkeld door Dunea in samenwerking met Pincode Telenet B.V. In Roemenië wordt zo’n 50% van het waterverbruik niet in rekening gebracht. Het invoeren van reading & billing kan ervoor zorgen dat een groter percentage van het waterverbruik aan klanten kan worden berekend. Het onderzoek wordt medio 2013 afgerond.
voor de klanten en andere belanghebbenden te vinden op: www.dunea.nl.
Een tweede project in Roemenië is een door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie gesubsidi-
Een mooi voorbeeld van onze bijdrage aan de vermindering
eerd waterkwaliteitsonderzoek bij het waterbedrijf van Iasi.
van de CO2-uitstoot is het feit dat op 19 december Piet
Nabij twee ruwwaterinnamestations wordt nu continu het
Jonker en wethouder Sander Dekker van Den Haag de stek-
rivierwater op ongewenste stoffen onderzocht. De installa-
ker hebben getrokken uit de traditionele verlichting op het
ties zijn geplaatst en getest en er is gestart met het opleiden
pompstation Scheveningen, waarna de watertoren, de
van onze Roemeense collega’s. Dunea doet via dit project
productielocatie en de Pompstationsweg werden gehuld
ervaring op met nieuwe sensoren en leert beter omgaan
in groene led-verlichting.
met alarmen. De nieuwe sensoren die in Iasi worden
Dunea heeft het initiatief genomen om over te stappen op
gebruikt, kunnen in de toekomst ook voor Dunea interessant
duurzame, energiezuinige en diervriendelijke straatverlich-
zijn. Zo draagt Dunea bij aan een veilige drinkwater-
ting op zijn productielocaties. Deze led-verlichting verbruikt
voorziening in Roemenië én we ontwikkelen kennis over
minder energie, heeft een langere levensduur en is ook min-
monitoring van rivierwaterkwaliteit.
der storend voor de dieren die in het duingebied Meijendel leven. Led-verlichting is bovendien 35% energiezuiniger en
In Indonesië heeft zich een eerste klant voor reading
vergt nauwelijks onderhoud. De komende twintig jaar hoe-
& billing gemeld. Begin 2012 zijn de eerste trainingen
ven er geen lampen te worden vervangen, terwijl dat bij tra-
geweest. Een Indonesische leverancier zal de begeleiding
ditionele verlichting om de drie tot vier jaar moet gebeuren.
van de toepassing op zich nemen.
Het onderhoud beperkt zich tot reinigen. De gemeente was
20
Duneanen delen hun kennis en kunde en trainen collega’s in het buitenland. Minder bekend is dat Dunea ook actief is in Roemenië. Dunea werkt in Roemenië al jaren samen met waterbedrijf Apavital. Apavital verzorgt de drinkwatervoorziening, riolering en afvalwaterzuivering in de stad Iasi en omgeving. De rivieren Prut en Moldova dienen als bron voor drinkwater. Over de waterkwaliteit van beide rivieren is weinig bekend. Apavital loopt daarmee het risico dat de drinkwatervoorziening van 400.000 mensen vervuilt. Samen met partners als het Waterlaboratorium ontwikkelt Dunea voor Apavital een meetsysteem met sensoren die vervuiling in de rivieren in een vroeg stadium kunnen opsporen. Het project in Iasi levert meer op dan alleen een veilige drinkwatervoorziening voor de stad (400.000 inwoners). Ook andere Roemeense drinkwaterbedrijven kunnen hun voordeel doen met het nieuwe meetsysteem.
Export van kennis en technologie naar Roemenië
Jaarbericht 2011
21
b
Cradle-principe. Het Dunea-milieubeleidsplan 2011-2015 iss voor de klanten en andere belanghebbenden te vinden op: www.dunea.nl. Een mooi voorbeeld van onze bijdrage aan de verminderingg van de CO2-uitstoot is het feit dat op 19 december Piet Jonker en wethouder Sander Dekker van Den Haag de stek-ker hebben getrokken uit de traditionele verlichting op het pompstation Scheveningen, waarna de watertoren, de productielocatie en de Pompstationsweg werden gehuld
in groene led-verlichting. Dunea heeft het initiatief genomen om over te stappen op duurzame, energiezuinige en diervriendelijke straatverlichting op zijn productielocaties. Deze led-verlichting verbruikkt minder energie, heeft een langere levensduur en is ook minder storend voor de dieren die in het duingebied Meijendel leven. Led-verlichting is bovendien 35% energiezuiniger en vergt nauwelijks onderhoud. De komende twintig jaar hoeven er geen lampen te worden vervangen, terwijl dat bij traaditionele verlichting om de drie tot vier jaar moet gebeuren n. Het onderhoud beperkt zich tot reinigen. De gemeente wass
20
De duinen zijn noodzakelijk voor de productie van ons duinwater. Dat Dunea onderhoud moet plegen aan de infrastructuur voor waterwinning in de duinen is misschien een vervelende verstoring van de rust, maar wel een zeer noodzakelijke. De kwaliteit en veiligheid van de drinkwaterwinning moeten ook in de toekomst zijn gewaarborgd. Daarom investeren we in onze waterwinmiddelen, zodat we de komende dertig jaar vooruit kunnen. Begin 2011 zijn diverse infiltratieplassen in het zuidelijk deel van Meijendel schoongemaakt en is er een serie winputten gerenoveerd.
Werkzaamheden in de duinen
Ook bij waterbedrijven in Indonesië wordt een groot deel van het waterverbruik niet in rekening gebracht. Veel bedrijven zijn niet meer in staat aan hun (financiële) verplichtingen te voldoen. Reading & billing is hiervoor een oplossing. Het gebruik van de applicatie wordt per mutatie afgerekend. Het bedrijf hoeft zelf niet te investeren. Dunea heeft in 2011 veel aandacht besteed aan de mogelijkheid deel te nemen aan de drinkwater- en sanitatieontwikkeling in Afrika ten zuiden van de Sahara. Aanleiding hiervoor is de oproep van de secretaris-generaal Ban Ki-Moon van de Verenigde Naties om meer aandacht te besteden aan deze problematiek. De millenniumdoelstellingen zullen bij de huidige snelheid pas in 2076 worden behaald. Na een oproep van EU-Water Facilities hebben het Hoogheemraadschap van Rijnland, AbvakaboFNV, het Waterlaboratorium en Dunea de kansen voor een partnership met het waterbedrijf van Mwanza, Tanzania, onderzocht. Mwanza is een grote stad met 700.000 inwoners, gelegen aan de zuidoever van het Victoriameer. Recentelijk hebben Europese landen vijftig miljoen euro geïnvesteerd in een verbeterde infrastructuur voor water en sanitatie. Het bedrijf heeft echter dringend technische assistentie nodig. Omdat de klantenadministratie slechts 50% van de geproduceerde hoeveelheid water in rekening brengt, is het voortbestaan van het bedrijf in gevaar. Ook het waterlaboratorium, belangrijk voor het bewaken van de oppervlaktewaterkwaliteit, heeft assistentie nodig. De pompen worden niet juist bediend waardoor veel energie wordt verspild. Een lokaal filminstituut is ingeschakeld om de gewenste gedragsverandering in het bedrijf, maar ook bij de bewoners van Mwanza te bevorderen. Op 26 mei 2011 hebben de partners gezamenlijk een projectvoorstel bij de EU ingediend. Op 13 december 2011 is het contract getekend. De eerste missie heeft in januari 2012 plaatsgevonden. De partners zullen tot eind 2016 circa zeven mensjaren aan het project besteden. Het project kent tien deelprojecten. Het belangrijkste – en verplichte – resultaat moet zijn dat het percentage niet-betaald water met 50% wordt gereduceerd.
Jaarbericht 2011
21
Expertise delen… in Tanzania
Dunea is eind 2011 een vijfjarige samenwerkingsovereenkomst aangegaan met het waterleidingbedrijf van de stad Mwanza en het waterschap Lake Victoria Basin Water Office in Tanzania. Mwanza ligt in het uiterste noorden van Tanzania. Het is de op een na grootste stad en er wonen zo’n 750.000 mensen. Dunea gaat daar kennis en kunde delen met het waterleidingbedrijf en het waterschap. Leo Nijland, programmamanager buitenland van Dunea, is erg enthousiast over het project. “Het waterleidingbedrijf is in 2000
daarvoor zijn lekverliezen als gevolg van oude leidingen,
opgericht. De leidingen dateren echter van veel langer geleden.
illegale aansluitingen, het niet of niet correct registreren van
Tussen 2005 en 2010 is door de EU zo’n € 50 miljoen geïnves-
klanten en de onnauwkeurigheid van de watermeters.
teerd in productiefaciliteiten en het drinkwater- en rioleringssys-
Met hulp van Dunea wordt een watermeterwerkplaats ingericht,
teem. Waar het echter nog aan ontbreekt, is kennis en kunde om
waar 30.000 gebruikte Dunea-watermeters worden schoon-
het bedrijf financieel-economisch rendabel te maken. Dat heeft
gemaakt en opnieuw geijkt. De plaatsing van deze meters
enerzijds te maken met gebrek aan leiderschap, maar ook met
moet leiden tot 10% minder lekkage. Momenteel zijn we bezig
een tekort aan gekwalificeerde medewerkers. Dunea-medewer-
investeerders te vinden om het leidingnet te kunnen vernieuwen,
kers geven ter plekke kortdurende praktijktrainingen aan onder
waardoor lekverliezen nog verder kunnen worden terug-
anderen administrateurs, monteurs en pijpfitters. Een deelproject
gebracht.”
voor het hydraulisch modelleren van het transportleidingnet en
Partners in het project zijn het Hoogheemraadschap van
het opstellen van de waterbalans is in januari 2012 gestart.
Rijnland, het Waterlaboratorium en AbvaKabo-FNV.
Dit jaar wordt ook een medewerkertevredenheidsonderzoek
Inmiddels zijn goede collegiale relaties opgebouwd en zijn
gehouden om de startsituatie te bepalen: waar liggen kansen en
alle betrokkenen zeer enthousiast. Nijland: “Voorop staat
waar knelpunten in het personeelsbeleid? Eind 2016 wordt het
dat het project resultaatgericht is. Over vijf jaar moet het
project beëindigd en wordt dit onderzoek herhaald.”
niet in rekening gebrachte verbruik met 50% zijn verminderd.
Slechts 50% van het geproduceerde water wordt op dit moment
We staan nog maar aan het begin, maar ik verwacht dat dit
in rekening gebracht. Nijland: “De voornaamste oorzaken
resultaat zeker kan worden gehaald.”
22
Jaarrekening 2011
Balans per 31 december 2011
24
Winst- en verliesrekening over 2011 Kasstroomoverzicht over 2011 Toelichting Algemeen
26
27
28
28
Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening 28 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva 29 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat 31 Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht
32
Toelichting op de balans per 31 december 2011
33
Toelichting op de winst- en verliesrekening over 2011
40
Jaarbericht 2011
23
Balans per 31 december 2011 na bestemming van het resultaat, bedragen x € 1.000
31 december 2011
31 december 2010
Activa Vaste activa Materiële vaste activa 1 Gebouwen en terreinen
34.149
30.787
Machines en installaties
437.901
402.497
2.345
2.808
20.241
49.738
1.706
1.796
Andere vaste bedrijfsmiddelen Werken in uitvoering Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar
496.342
487.626
Financiële vaste activa 2 Deelnemingen
1.265
1.244
Overige vorderingen
1.582
1.279 2.847
2.523
Vlottende activa Voorraden 3 Voorraden materialen
757
986 757
986
Vorderingen 4 Waterdebiteuren
12.651
15.552
Onderhanden werken
2.530
4.420
Debiteuren wegens uitgevoerde werkzaamheden
1.938
1.448
286
814
Overige vorderingen
97
93
Overlopende activa
1.968
Belastingen
Liquide middelen 5
Totaal
24
2.862 19.470
25.189
10
20
519.426
516.344
31 december 2011
31 december 2010
Passiva Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal 6 Agioreserve 7 Algemene reserve 8
20.000
20.000
3.097
3.097
138.024
Voorzieningen 9
136.166 161.121
159.263
9.872
10.207
Langlopende schulden 10 Onderhandse leningen
249.659
262.340 249.659
262.340
Kortlopende schulden 11 Onderhandse leningen
17.681
21.238
Schulden aan kredietinstellingen
37.712
18.372
Schulden aan leveranciers
9.217
9.325
Belastingen en premies sociale verzekeringen
3.056
3.111
434
423
12.916
15.056
168
171
Schulden ter zake van pensioenen Vooruitontvangen waterverbruik Overige schulden Overlopende passiva
Totaal
17.590
16.838 98.774
84.534
519.426
516.344
Jaarbericht 2011
25
Winst- en verliesrekening over 2011 bedragen x € 1.000
2011
2010
Bedrijfsopbrengsten 12 Wateropbrengsten
128.276
126.971
Opbrengsten van werken voor derden
1.307
1.901
Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf
9.162
10.025
Overige bedrijfsopbrengsten
872
Som der bedrijfsopbrengsten
2.481 139.617
141.378
Bedrijfslasten 13 Kosten van grond- en hulpstoffen
5.175
5.622
Waterinkoop
1.154
1.040
Energiekosten
3.693
3.347
Kosten uitbesteed werk
6.677
6.954
Precario gemeenten
8.169
7.987
31.786
34.608
994
375
27.589
26.976
6.101
5.948
Afschrijving vaste activa Overige waardeveranderingen vaste activa Lonen en salarissen Sociale lasten Overige bedrijfskosten
34.689
Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat
36.221 126.027
129.078
13.590
12.300
Financiële baten en lasten 14 Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke lasten Resultaten uit deelnemingen
Financieel resultaat
Nettowinst
26
1.256
1.815
– 13.009
– 13.940
21
10 – 11.732
– 12.115
1.858
185
Kasstroomoverzicht over 2011 bedragen x € 1.000
Stand liquide middelen 1 januari
2011
2010
20
11
Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat
13.590
12.300
Afschrijvingen materiële vaste activa
31.786
34.608
994
375
Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Afschrijvingen dubieuze debiteuren Mutatie van voorzieningen
769
481
– 335
– 1.891
Brutokasstroom uit operationele activiteiten Mutatie voorraden Mutatie kortlopende vorderingen Mutatie operationele schulden
46.804
45.873
229
– 38
4.950
812
– 1.294
4.753
Mutatie werkkapitaal Betaalde interest
Nettokasstroom uit operationele activiteiten
3.885
5.527
– 12.002
– 11.906
38.687
39.494
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Overige mutaties materiële activa Investeringen financiële vaste activa Aflossingen financiële vaste activa
– 41.556
– 51.466
60
29
– 364
– 244
61
Totale netto-investeringen
58 – 41.799
– 51.623
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nieuwe langlopende leningen
5.000
75.000
Betaalde aflossingen
– 21.238
– 54.456
Mutatie kort krediet
19.340
– 8.406
Totale financiering Mutatie liquide middelen
Stand liquide middelen 31 december
3.102
12.138
– 10
9
10
20
Jaarbericht 2011
27
Toelichting
Algemeen Dunea N.V. is statutair gevestigd te Leidschendam-Voorburg. Per 1 augustus 2011 is de statutaire naam gewijzigd van N.V. Duinwaterbedrijf Zuid-Holland in Dunea N.V.
Activiteiten De activiteiten van Dunea bestaan voornamelijk uit:
•
het voorzien in de behoefte aan drink- en industriewater binnen het distributiegebied, evenals drinkwater en gros en industriewater buiten het distributiegebied;
•
het verantwoord beheren van de natuur in de aan Dunea toevertrouwde duingebieden: Solleveld, Meijendel en Berkheide.
Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening Algemeen De jaarrekening is opgesteld volgens de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW.
Vergelijking met voorgaand jaar De grondslagen die Dunea hanteert voor de balanswaardering en de resultaatbepaling zijn in 2011 niet gewijzigd. De belangrijke posten die het resultaat over 2011 hebben beïnvloed zijn:
• •
voor de vervanging van het klantensysteem VISII door SAP een bedrag van € 4,7 miljoen; een bijzondere waardevermindering van € 1,0 miljoen voor productiemiddelen en een bedrijfspand in Scheveningen;
•
een dotatie van € 0,7 miljoen voor amoveringskosten van bedrijfspanden in Scheveningen en Katwijk die buiten gebruik zijn of worden gesteld;
•
hogere grondwaterbelasting van € 0,5 miljoen door het tijdelijk uit bedrijf nemen van een aantal infiltratieplassen;
•
een dotatie van € 0,8 miljoen voor de herstructurering van de organisatie, waaronder het aanpassen van systemen wegens de reorganisatie.
Presentatiewijziging De post vorderingen waterverbruik is gesplitst in de post waterdebiteuren en het vooruitontvangen waterverbruik waaronder voorschotten zijn opgenomen. Hierdoor nemen de kortlopende schulden in 2011 toe met € 12,9 miljoen (voor 2010 is dit € 15,1 miljoen).
Waardering De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.
28
Benaming In de winst- en verliesrekening zijn benamingen toegepast die in de bedrijfstak gebruikelijk zijn.
Weergave bedragen De in de toelichting vermelde bedragen zijn, tenzij anders vermeld, in duizenden euro’s.
Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. De vennootschap dekt haar renterisico voornamelijk af door renteswaps, zie toelichting op pagina 39. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Voor de verwerking van de financiële derivaten maakt de vennootschap gebruik van de mogelijkheid om kostprijshedge-accounting toe te passen. Hierbij wordt het effectieve deel van de financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel tegen reële waarde. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winst- en verliesrekening verwerkt.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Materiële vaste activa Tot de materiële vaste activa behoren bedrijfsmiddelen die gedurende meer jaren (duurzaam) dienstbaar zijn aan de bedrijfsuitoefening van Dunea, tastbaar zijn en in de toekomstige jaren dienen bij te dragen aan financiële toegevoegde waarde. De materiële vaste activa worden gewaardeerd op de vervaardigingsprijs dan wel op aanschaffingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De vervaardigingsprijs omvat de investeringsuitgaven inclusief bouwrente. De bouwrente heeft betrekking op investeringsprojecten groter dan € 0,5 miljoen die een bouwtijd hebben van langer dan één jaar. De bouwrente wordt berekend over het gemiddeld geïnvesteerde bedrag tot het moment van ingebruikname. Van de vervaardigingsprijs worden uitgaven afgetrokken die niet op de balans geactiveerd kunnen worden. Dit zijn voornamelijk uitgaven die tijdens de bouw van een investeringsproject worden gedaan om de normale bedrijfsuitoefening te kunnen continueren. Dunea brengt deze uitgaven onmiddellijk ten laste van de winsten verliesrekening. Aanschaffingen met een aanschaffingsprijs van € 25.000 of lager worden niet geactiveerd maar direct ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht, met uitzondering van vervoersmiddelen en nieuwe distributieleidingen, vervanging en capaciteitsuitbreiding van distributieleidingen. Uitgaven voor de regeneratie van natuurterreinen worden niet geactiveerd. De jaarlijkse afschrijvingen op de materiële vaste activa bedragen een vast percentage van de vervaardigingsof aanschaffingsprijs. Dit percentage is gebaseerd op de geschatte economische levensduur van de activa. Op investeringen wordt afgeschreven vanaf het moment dat deze in gebruik zijn genomen.
Jaarbericht 2011
29
Materiële vaste activa, die geheel of gedeeltelijk in het belang van derden zijn gerealiseerd en door die derden zijn betaald maar eigendom zijn van Dunea, worden opgenomen voor de aanschaffingsprijs verminderd met de bijdrage van derden, zoals de bijdrage voor een nieuwe aansluiting die door derden wordt betaald. Dunea brengt deze in mindering op de aanlegkosten van de nieuwe aansluiting. Alle materiële vaste activa zijn zowel economisch als juridisch eigendom van Dunea. Uitgelichte activa zijn activa die in gebruik zijn, maar waarvan de boekwaarde nihil is. Uitlichting van activa vond tot 1998 plaats in het jaar volgend op het jaar waarin de boekwaarde nihil is geworden. Vanaf 1998 blijft deze methodiek van kracht voor de distributieleidingen, maar voor de overige activa geldt dat uitlichting plaatsvindt op het moment dat het actief verkocht of verwijderd is.
Financiële vaste activa Deelnemingen waarin door Dunea invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde, maar niet lager dan nihil. Deze waarde berekent Dunea op basis van de grondslagen van Dunea. De andere deelnemingen waardeert Dunea tegen de verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde, aangezien Dunea geen invloed van betekenis heeft op het zakelijke en financiële beleid van deze deelnemingen. De langlopende vorderingen op en leningen aan deelnemingen en de overige vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde, verminderd met noodzakelijk geachte voorzieningen.
Voorraden De voorraden materialen zijn vrijwel geheel bestemd voor de aanleg, het onderhoud en de vernieuwing van materiële vaste activa. Deze worden gewaardeerd tegen de aanschaffingsprijs, lagere netto-opbrengstwaarde of recente inkoopprijzen en worden bepaald door individuele beoordeling van de voorraad. Indien noodzakelijk houdt Dunea rekening met het risico van incourantheid.
Vorderingen Bij de waardering van de vorderingen houdt Dunea rekening met het risico van oninbaarheid.
Onderhanden werken De onderhanden werken waardeert Dunea tegen de vervaardigingsprijs verminderd met de gedeclareerde voorschotbedragen. Daarnaast brengt Dunea op de onderhanden werken verliezen in mindering, die op de balansdatum worden voorzien. De vervaardigingsprijs bestaat uit materiaalkosten, kosten van uitbesteed werk en toegerekende eigen uren inclusief een opslag voor indirecte kosten.
Liquide middelen De liquide middelen staan, voor zover niet anders vermeld, ter vrije beschikking van de vennootschap.
Voorzieningen De voorzieningen dienen voor gelijkmatige verdeling van daarvoor in aanmerking komende lasten of zijn bestemd voor dekking van op balansdatum bestaande verplichtingen en risico’s die samenhangen met de bedrijfsvoering. De voorzieningen voor personeelsbeloningen zijn tegen contante waarde opgenomen.
30
Schulden Onder de langlopende schulden neemt Dunea de schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar op. Onder de kortlopende schulden worden de schulden opgenomen die binnen een termijn van één jaar of eerder vervallen. Hieronder vallen onder meer de aflossingen op langlopende leningen die binnen één jaar vervallen.
Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat berekent Dunea als het verschil tussen de som van de bedrijfsopbrengsten en alle bedrijfslasten die in het verslagjaar aan de opbrengsten worden toegerekend. De positieve resultaten verantwoordt Dunea in het jaar waarin deze zijn gerealiseerd; de negatieve resultaten al wanneer deze te voorzien zijn. De wateropbrengsten, die onderdeel vormen van de bedrijfsopbrengsten, omvatten onder andere:
• • •
het gefactureerde vastrecht inclusief de toeslag voor precarioheffing; het waterverbruik tot aan de laatste opnamedatum van de watermeter; de raming van het nog te factureren vastrecht inclusief de toeslag voor precarioheffing en het verbruik over de periode vanaf de laatste opnamedatum van de meters tot en met het einde van het verslagjaar. De afwijkingen hierop worden in het volgende verslagjaar verantwoord.
In de bedrijfsopbrengsten is verder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf opgenomen. Dit betreft vooral de toegerekende directe personeels- en bijkomende kosten van nieuwbouwwerken die Dunea in eigen beheer uitvoert. De onder de bedrijfslasten begrepen kosten van grond- en hulpstoffen, evenals de kosten van uitbesteed werk, zijn kosten die direct verband houden met:
• • •
het produceren en distribueren van het water; het in stand houden van de materiële vaste activa ten behoeve van het waterproces; het onderhouden van de natuurgebieden.
De post waterinkoop omvat de inkoop van drinkwater bij andere drinkwaterbedrijven. De afschrijvingen op materiële vaste activa zijn gebaseerd op de historische aanschaffingsprijs. De vergoeding voor het recht tot gebruik van gemeentegrond voor het leidingnet verantwoordt Dunea onder de post precario gemeenten. In de lonen en salarissen is opgenomen de dotatie aan de voorziening voor wachtgelden die voor rekening van Dunea komt.
Pensioenlasten De pensioenregeling wordt gefinancierd door afdrachten aan het pensioenfonds ABP. De pensioenverplichtingen worden gewaardeerd volgens de ‘verplichting aan de pensioenuitvoerder-benadering’. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winst- en verliesrekening verantwoord. Aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst wordt beoordeeld of en zo ja welke verplichtingen naast de betaling van de jaarlijks aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie op balansdatum bestaan. Deze additionele verplichtingen, waaronder eventuele verplichtingen uit herstelplannen van de pensioenuitvoerder, leiden tot lasten voor Dunea en worden in de balans opgenomen in een voorziening. Jaarbericht 2011
31
Ultimo 2011 (en 2010) waren er geen pensioenvorderingen en -verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie.
Financieel resultaat De financiële baten en lasten omvatten:
• • • • •
de interest die aan derden betaald is of nog betaald moet worden; de interest die van derden ontvangen is of nog ontvangen moet worden; de resultaten van de waardering van de deelnemingen; de resultaten van de gerealiseerde financiële instrumenten; de aan de materiële vaste activa toegerekende bouwrente.
Belastingen Dunea is vrijgesteld van vennootschapsbelasting.
Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Ontvangen interest, betaalde interest en geactiveerde rente zijn opgenomen als kasstroom uit operationele activiteiten.
32
Toelichting op de balans per 31 december 2011 bedragen x € 1.000, tenzij anders vermeld
Vaste activa 1 Materiële vaste activa De samenstelling van de materiële vaste activa en het overzicht van de mutaties in 2011 zijn als volgt:
Aanschafwaarde
Totaal
Gebouwen en terreinen
Machines, installaties (incl. leidingen)
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Werken in uitvoering
Niet aan bedrijfsuitoefening dienstbaar
965.133
60.774
843.564
7.673
49.738
3.384
– 477.507
– 29.987
– 441.067
– 4.865
0
– 1.588
487.626
30.787
402.497
2.808
49.738
1.796
Cumulatieve afschrijvingen, waardeverminderingen e.d. Boekwaarde per 31 december 2010 Investeringen
41.556
0
0
0
41.556
0
0
5.633
64.974
379
– 70.986
0
– 31.786
– 1.819
– 29.036
– 841
0
– 90
– 994
– 452
– 534
–1
–7
0
– 60
0
0
0
– 60
0
1.001.211
64.948
905.360
7.278
20.241
3.384
– 504.869
– 30.799
– 467.459
– 4.933
0
– 1.678
496.342
34.149
437.901
2.345
20.241
1.706
Activeringen Afschrijvingen Waardeverminderingen/-vermeerderingen Overige mutaties Aanschafwaarde Gecumuleerde afschrijvingen, waardeverminderingen e.d. Boekwaarde per 31 december 2011
In de post activeringen is circa € 2,44 miljoen bouwrente begrepen. In de post investeringen is voor een totaalbedrag van € 1,20 miljoen aan bouwrente opgenomen. De samenstelling van de boekwaarde van werken in uitvoering per 31 december 2011 is (in €): Gebouwen en terreinen
2,4 miljoen
Machines en installaties
17,8 miljoen
Andere vaste bedrijfsmiddelen
0,0 miljoen 20,2 miljoen
Onderverdeeld naar investeringsprojecten (in €): Ombouwen ontharding Scheveningen
9,3 miljoen
Programma Investeringen Meijendel
4,6 miljoen
Implementatie PA Security
1,7 miljoen
Herinrichting Meijendel: Theetuin/Bezoekerscentrum
1,5 miljoen
Leidingnet
1,5 miljoen
Overige
1,6 miljoen 20,2 miljoen
Onder de waardeverminderingen/-vermeerderingen zijn afwaarderingen opgenomen van productiemiddelen en een bedrijfspand in Scheveningen.
Jaarbericht 2011
33
Het verschil tussen de opbrengstwaarde van de activa die uit bedrijf zijn genomen of buiten gebruik zijn gesteld en de boekwaarde van deze activa is negatief. Dit negatieve verschil is in de winst- en verliesrekening opgenomen als waardevermindering onder de post ‘Overige waardeveranderingen vaste activa’. Is in dit verband sprake van een positief verschil dan verantwoordt Dunea de meeropbrengst in de winst- en verliesrekening onder de post ‘Overige bedrijfsopbrengsten’. De toegepaste afschrijvingspercentages bedragen:
• •
2%-4% voor gebouwen en leidingnetten; 20% voor vervoermiddelen.
Op terreinen wordt niet afgeschreven. De aangegane verplichtingen voor de werken in uitvoering waren per 31 december 2011 € 10,8 miljoen.
2 Financiële vaste activa De samenstelling van de financiële vaste activa en het overzicht van de mutaties in 2011 zijn als volgt: Vordering op Deelnemingen verbonden partijen
Boekwaarde per 31 december 2010
Overige vorderingen
Totaal
1.244
244
1.035
2.523
0
364
0
364
21
0
0
21
0
0
– 61
– 61
1.265
608
974
2.847
Mutaties: Leningen u/g Resultaat deelneming Hypothecaire aflossingen Boekwaarde per 31 december 2011
Deelnemingen
Percentage deelneming
Statutaire zetel
Het Waterlaboratorium NV
30,00
Haarlem
Water Fonds Holland BV
26,95
Nieuwegein
Futuro BV
20,00
Leidschendam-Voorburg
Reststoffenunie Waterleidingbedrijven BV
6,65
Nieuwegein
KWR
7,90
Nieuwegein
Overige vorderingen De samenstelling van de overige vorderingen is als volgt: 2011
2010
Lening WFH BV
608
244
Geldleningen u/g aan personeel onder hypothecair verband
974
1.035
1.582
1.279
Totaal overige vorderingen
34
Een overzicht van de leningen onder hypothecair verband ultimo 2011 met een looptijd van één jaar en langer, gegroepeerd naar de resterende looptijd:
Bedrag leningen
< 10 jaar
10 – 20 jaar
Totaal
79
895
974
Het gemiddelde rentepercentage voor leningen u/g onder hypothecair verband bedraagt 3,76% (2010: 4,32%). De hypothecaire leningen hebben een rentevaste periode van vijf jaar. De rente wordt om de vijf jaar herzien als de marktrente lager is dan de verschuldigde rente. Dunea is van mening dat de marktwaarde c.q. de reële waarde van de overige vorderingen ultimo 2011 niet significant afwijkt van de waardering op de balans. Het af te lossen deel in 2012 bedraagt circa € 60.600 (2011: circa € 58.700) en is opgenomen onder de overige kortlopende vorderingen.
Vlottende activa 3 Voorraden De voorraden materialen bestaan hoofdzakelijk uit materialen voor installatie en onderhoud van de materiële vaste activa.
4 Vorderingen De vorderingen bestaan uit: 2011
2010
12.651
15.552
Onderhanden werken
2.530
4.420
Debiteuren uitgevoerde werkzaamheden
1.938
1.448
286
814
97
93
Waterdebiteuren
Belastingen Overige vorderingen Overige activa Totaal vorderingen
1.968
2.862
19.470
25.189
In de waardering van de waterdebiteuren is rekening gehouden met een afwaardering ter grootte van de vorderingen ouder dan twee jaar. Dat komt overeen met het op basis van ervaringscijfers geschatte risico van oninbaarheid op de totale post waterdebiteuren. Van de waterdebiteuren schreef Dunea 0,62% (2010: 0,39%) van de wateropbrengsten exclusief andere drinkwaterbedrijven als oninbaar af. De onderhanden werken zijn werkzaamheden voor derden die per balansdatum nog niet gereed zijn. Dunea waardeert de onderhanden werken tegen de vervaardigingsprijs verminderd met de gedeclareerde voorschotten.
Jaarbericht 2011
35
5 Liquide middelen Deze post is als volgt samengesteld: 2011
2010
Kas
10
20
Totaal liquide middelen
10
20
Eigen vermogen 6 Gestort en opgevraagd kapitaal Het geplaatste en gestorte deel (80%) van het maatschappelijk kapitaal is in handen van achttien gemeenten. Deze gemeenten vormen het voorzieningsgebied van Dunea. Voor de verdeling van de aandelen naar gemeenten wordt verwezen naar pagina 51 van het jaarbericht. De nominale waarde van een aandeel bedraagt € 5. Geplaatst en gestort kapitaal Stand 1 januari 2011
20.000
Mutaties 2011 Stand 31 december 2011
0 20.000
7 Agioreserve Stand 1 januari 2011
3.097
Mutaties 2011 Stand 31 december 2011
0 3.097
8 Algemene reserve Het verloop van de post algemene reserve is als volgt: Stand 1 januari 2011 Bij: winstbestemming 2011 Stand 31 december 2011
136.166 1.858 138.024
In artikel 17 van de statuten van de vennootschap is bepaald dat aan de aandeelhouders geen uitkeringen ten laste van de winst of de reserves mogen geschieden.
36
9 Voorzieningen Dit betreft voorzieningen voor: Stand per 31-12-2010
Onttrekking
A Slibafvoer infiltratieplassen Meijendel
4.123
1.466
0
0
2.657
B Amoveringskosten
1.742
81
0
915
2.576
Vrijval
Dotatie
Stand per 31-12-2011
C Groot onderhoud productie-installaties
3.006
260
0
0
2.746
D Personeelsbeloningen
1.175
234
0
192
1.133
161
223
0
822
760
10.207
2.264
0
1.929
9.872
E Herstructurering Totaal voorzieningen
De voorzieningen hebben een overwegend langlopend karakter. Verwacht wordt in 2012 € 3,1 miljoen uit te geven.
Toelichting A
De voorziening is getroffen voor het verwijderen van het slib dat zich de afgelopen decennia op de bodem van de infiltratieplassen in Meijendel heeft gevormd, evenals het opnieuw inrichten van de plasoevers. In de komende jaren zal Dunea het slib afvoeren en de oevers aanpassen.
B
De voorziening is gevormd voor het saneren van asfaltpaden en -wegen in het duin- en waterwingebied Meijendel ter bescherming van de drinkwaterwinning in dat gebied en voor de sloopkosten van gebouwen en productiemiddelen die niet meer in gebruik zijn. Vanwege de verhuizing in 2012 naar één kantoorlocatie is in 2011 een aanvullende dotatie gedaan.
C
De jaarlijkse uitgaven voor groot onderhoud aan de installaties van de sector Productie fluctueren sterk. Om de jaarlijkse exploitatie niet met fluctuerende uitgaven te belasten is een egalisatievoorziening gevormd. Jaarlijks voedt Dunea deze voorziening met een gelijk bedrag dat Dunea ten laste van de winsten verliesrekening brengt. De werkelijke uitgaven brengt Dunea ten laste van deze voorziening.
D In 2005 is een voorziening gevormd voor de toekomstige verplichtingen aan de medewerkers van het bedrijf voor personeelsbeloningen op grond van jubilea tot 1 januari 2016. Bij deze voorziening is een disconteringsvoet van 4% gehanteerd. De voorziening is aangepast aan de laatste wijzigingen in de cao. De dotatie in 2011 is een gevolg van deze cao-wijziging. E
De voorziening is getroffen voor de herstructurering van de organisatie en heeft enerzijds betrekking op werknemers met wie Dunea een individuele regeling trof, dan wel kan treffen, vooruitlopend op de FUR en anderzijds op het aanpassen van systemen als gevolg van de reorganisatie.
10 Langlopende schulden Onderhandse geldleningen Voor het beperken van de renterisico’s c.q. rentelasten maakt Dunea gebruik van financiële instrumenten zoals interest rate swaps. Dunea wil met het rentebeleid de financieringslasten en de financieringsrisico’s zo beperkt mogelijk houden.
•
Het rente-instrument interest rate swaps gebruikt Dunea om de financieringen om te zetten van vastrentend naar variabel rentend of omgekeerd.
•
Bij het aangaan van swaps wordt gebruikgemaakt van gerenommeerde partijen.
In 2011 trok Dunea op de kapitaalmarkt leningen aan voor een bedrag van € 5 miljoen.
Jaarbericht 2011
37
Totaaloverzicht langlopende leningen Een overzicht van de leningen ultimo 2011 met een looptijd van één jaar en langer, gegroepeerd naar de resterende looptijd en het huidige percentage:
Resterende looptijd
< 4%
< 5%
< 6%
< 7%
< 8%
Totaal
1 t/m 5 jaar
68.751
5.000
0
227
681
74.659
6 t/m 10 jaar
75.000
0
0
0
0
75.000
40.000
60.000
0
0
0
100.000
183.751
65.000
0
227
681
249.659
Onderhandse leningen
Schulden aan participanten
Totaal
Stand per 31 december 2010
262.340
0
262.340
Overgebracht naar kortlopende schulden
– 17.681
0
– 17.681
Nieuwe langlopende leningen
5.000
0
5.000
Stand per 31 december 2011
249.659
0
249.659
> 10 jaar Totaal
Langlopende schulden
Enkele leningen, voor in totaal € 40,5 miljoen, zijn vormgegeven door een langlopende variabel rentende lening te koppelen met een interest rate swap van variabel naar vastrentend, zodat deze lening materieel gelijk is aan een langlopende vastrentende lening. Dunea beschouwt dergelijke koppelingen als één geheel. De langlopende leningen inclusief het aflossingsdeel voor 2011, kasgeldleningen en krediet in rekening-courant bedragen € 307,2 miljoen. Dit bedrag is, mede vanwege de interest rate swaps, volledig vastrentend.
11 Kortlopende schulden De kortlopende schulden bestaan uit: 2011
2010
Onderhandse leningen
17.681
21.238
Schulden aan kredietinstellingen
37.712
18.372
Schulden aan leveranciers
9.217
9.325
Belastingen en premies sociale verzekeringen
3.056
3.111
434
423
12.916
15.056
168
171
Overlopende passiva
17.590
16.838
Totaal kortlopende schulden
98.774
84.534
Schulden ter zake van pensioenen Vooruitontvangen waterverbruik Overige schulden
Voor rekening-courantkredieten zijn bij de banken overeenkomsten gesloten voor een bedrag van € 91,2 miljoen.
38
De overlopende passiva betreffen vooral nog te betalen rente van geldleningen en kosten van geleverde goederen en diensten, alsmede een redelijk bedrag voor de mogelijke verhoging van de erfpachten vanaf 2007 of de aankoop van gronden van Staatsbosbeheer. Over de mate van deze verhoging is discussie met Staatsbosbeheer.
Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen De niet uit de balans blijkende verplichtingen van € 42,0 miljoen betreffen de huren van de kantoorgebouwen in Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer, de erfpachtovereenkomsten, de lopende onderhoudscontracten en licentieovereenkomsten. De huur- en erfpachtovereenkomsten hebben verschillende looptijden. Ultimo 2011 bedragen de verplichtingen € 32,3 miljoen, waarvan € 2,8 miljoen betrekking heeft op 2012. Voor de huur van de kantoorgebouwen zijn bankgaranties afgegeven voor in totaal € 0,29 miljoen. Daarnaast is er ultimo 2011 een bedrag van € 9,7 miljoen aan lopende verplichtingen in verband met onderhoudscontracten, waarvan € 2,5 miljoen betrekking heeft op 2012. Ten aanzien van de investeringswerken in uitvoering zijn lopende verplichtingen aangegaan van in totaal € 10,8 miljoen ultimo 2011. De lopende interest swaps zijn: Bank
Nominale waarde
Einddatum
Te betalen rente
Reële waarde
Hedge effectief?
Beperkt Rabobank
70.000
Juli 2017
4,1%
– 10.079
ineffectief
Fortis
30.000
Aug. 2015
3,3%
– 2.300
Ja
ING
14.000
Jan. 2015
3,335%
– 1.127
Ja
De swaps zijn voor het overgrote deel op een effectieve wijze gehedged voor de resterende looptijd van deze swaps met lopende en toekomstige leningen en kredieten. Het beperkte ineffectieve deel van de swaps is in de rentelasten vooruitgenomen. De swap met een ineffectief deel per balansdatum wordt in 2012 ingelopen. De swaps hebben betrekking op de omzetting van variabele rente naar vaste rente. Bij de swaps is er geen sprake van margin calls. De genoemde reële waarde is een momentopname. Rente-instrumenten zijn afhankelijk van de renteontwikkeling en kunnen zich zowel in positieve als negatieve zin ontwikkelen. De gerealiseerde positieve renteverschillen tussen de vaste en variabele delen van de rente-instrumenten zijn in deze verslagperiode verantwoord onder het financieel resultaat.
Jaarbericht 2011
39
Toelichting op de winst- en verliesrekening over 2011 bedragen x € 1.000, tenzij anders vermeld
12 Bedrijfsopbrengsten Wateropbrengsten
2011
2010
Waterverkoop eigen voorzieningsgebied
77.243
76.584
Vastrecht
36.636
35.092
Andere waterbedrijven (verkoop en gros)
4.199
4.410
Bijdrage voor precario
7.979
8.633
Overige wateropbrengsten
2.219
2.252
128.276
126.971
2011
2010
Totaal wateropbrengsten Verkoop eigen voorzieningsgebied (x 1.000 m3)
Afzet
74.156
72.917
Niet in rekening gebracht verbruik
– 3.260
– 2.990
Totaal verkoop eigen voorzieningsgebied
70.896
69.927
Verkoop en gros
2011
2010
Verkoop en gros
4.199
4.410
Verkocht aan (x 1.000 m3)
2011
2010
Evides
601
601
Oasen
3.378
3.789
Totaal verkoop en gros
3.979
4.390
Overige bedrijfsopbrengsten Onder de overige bedrijfsopbrengsten zijn onder andere begrepen:
• • •
de huur- en pachtopbrengsten; de opbrengsten van de voor derden gereviseerde watermeters; de subsidie-opbrengsten.
Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf Onder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf zijn begrepen:
• • •
de kosten van voorbereiding en toezicht; de kosten van de eigen werkzaamheden bij de uitvoering van investeringsprojecten; de overige bijkomende kosten.
Dit tot een totaalbedrag van € 9,2 miljoen (2010: € 10,0 miljoen).
40
13 Bedrijfslasten Kosten van grond- en hulpstoffen
2011
2010
Chemicaliën en filtermateriaal
1.658
1.484
Grondwaterbelasting
3.120
3.763
397
375
5.175
5.622
Afvoer slib en overig afval Totaal grond- en hulpstoffen
In de grondwaterbelasting van 2010 is circa € 1,1 miljoen meer gerealiseerd door droogleggen van enkele infiltratieplassen, werkzaamheden ten behoeve van volautomatische procesvoering en een reparatie aan een transportleiding. Ook in 2011 is de grondwaterbelasting aan de hoge kant door minder infiltratie als gevolg van het Project Investeringen Meijendel en de hoge neerslag in de zomermaanden.
Waterinkoop
2011
2010
Inkoop en gros
1.154
1.040
Ingekocht van (x 1.000 m3)
2011
2010
Evides (met name gietwater)
600
602
Waternet
1.201
1.201
Totaal inkoop en gros
1.801
1.803
Energiekosten
2011
2010
Elektriciteitskosten
3.441
3.124
Kosten voor gasverbruik
38
26
Overige energiekosten
214
197
3.693
3.347
Totaal energiekosten
In de elektriciteitskosten van 2010 is een teruggave van € 0,3 miljoen opgenomen van energiebelasting over 2009.
Kosten uitbesteed werk
2011
2010
Kosten uitbesteed werk en materiaalverbruik in kader van het waterproces
5.667
6.246
Kosten uitbesteed werk en materiaalverbruik in kader van het natuurproces
1.010
708
Totaal kosten uitbesteed werk en materialen
6.677
6.954
De kosten betreffen door derden verrichte werkzaamheden en geleverde materialen voor zover deze in directe relatie staan tot de hoofdprocessen van Dunea. De hoofdprocessen zijn:
• •
het waterproces, zijnde winning, transport, infiltratie, zuivering, distributie en verkoop van water; het natuurbeheerproces.
Jaarbericht 2011
41
Precario gemeenten Gemeenten
2011
2010
Den Haag
4.210
4.198
Leiden
1.501
1.472
155
152
Leidschendam-Voorburg
9
9
Rijswijk
219
219
Katwijk (inclusief Rijnsburg en Valkenburg)
552
526
Teylingen (Sassenheim, Voorhout en Warmond)
380
357
Noordwijkerhout
233
223
Oegstgeest
202
199
Wassenaar
455
418
87
54
111
111
Rijnwoude (kern Benthuizen)
Zuidplas (Zevenhuizen-Moerkapelle-Nieuwerkerk a/d IJssel) Voorschoten Rotterdam (Nesselande) Totaal precariorechten
55
49
8.169
7.987
De post precario gemeenten betreft vergoedingen die de gemeenten in het voorzieningsgebied Dunea in rekening brengen zodat Dunea het recht heeft om de gemeentegrond voor het leidingnet te gebruiken. In de gemeente Zuidplas is voor 2011 naast de kern Zevenhuizen-Moerkapelle eveneens precariobelasting voor de kern Nieuwerkerk a/d IJssel opgenomen.
Afschrijving vaste activa
2011
2010
Gebouwen en terreinen
1.819
1.752
29.036
32.001
841
764
Machines, installaties inclusief leidingen Overige vaste bedrijfsmiddelen Werken in uitvoering Niet aan productieproces dienstbaar Totaal afschrijvingskosten Overige waardeveranderingen vaste activa
0
0
90
91
31.786
34.608
994
375
Naast de reguliere afschrijvingskosten is op een aantal objecten een waardevermindering of waardevermeerdering toegepast of is het object verkocht. Verwezen wordt naar de toelichting op de balans bij de materiële vaste activa (pagina 33).
Lonen, salarissen en sociale lasten
2011
2010
27.589
26.976
Pensioenlasten
3.354
3.258
Overige sociale lasten
2.747
2.690
33.690
32.924
22,1
22,0
Lonen en salarissen
Totaal lonen, salarissen en sociale lasten
42
Sociale lasten in procenten van lonen en salarissen
2011
2010
Directie
11
10
Stafdienst Financiën
72
65
Stafdienst Personeel & Organisatie
12
11
Sector Natuur & Ondersteuning
93
90
Gemiddeld aantal personeelsleden in fte’s
Sector Productie
118
119
Sector Verkoop
213
213
Totaal gemiddeld aantal personeelsleden in fte’s
519
508
64.913
64.812
Lonen, salarissen en sociale lasten in euro’s per fte
De bezoldiging van de bestuurder bestaat uit vaste en variabele vergoedingen. De pensioenkosten van de bestuurder zijn door het pensioenfonds (ABP) van Dunea in rekening gebrachte werkgeverskosten. De bijdrage van de bestuurder is hierop in mindering gebracht.
Drs. P. Jonker
2011
2010
Bezoldiging
Pensioenkosten
Totaal
Totaal
183
26
209
195
De beloning van de voorzitter van de Raad van Commissarissen bedraagt € 12.684. De overige commissarissen ontvangen elk een beloning van € 10.572. De beloning van de commissarissen bedroeg in 2011 in totaal € 55.212 (2010: € 54.300).
Overige bedrijfskosten
2011
2010
Overige personeelskosten
3.895
6.192
782
746
Erfpachten en zakelijke rechten
1.592
1.607
Huisvestingskosten
2.718
2.778
817
971
Communicatiekosten en portikosten
7.086
5.428
Contributies, donaties en abonnementen
1.355
1.302
Mobiliteitskosten
Belastingen, verzekeringen en bankkosten
Kantoor- en laboratoriumkosten
3.417
3.398
11.947
12.588
Afschrijving dubieuze debiteuren
769
481
Diverse bedrijfskosten
311
730
34.689
36.221
Inhuur deskundigen en automatiseringskosten
Totaal overige bedrijfskosten
Jaarbericht 2011
43
De inhuur deskundigen en automatiseringskosten kunnen als volgt worden verdeeld (in €): SAP / Futuro
5,5 miljoen
Datawarehouse / koppelingen
1,0 miljoen
Huisvesting en nieuwe werken
0,6 miljoen
Dunea-werkgeheugen
0,4 miljoen
Buitenlandprojecten
0,3 miljoen
Diverse inhuur deskundigheid Totaal inhuur deskundigen
4,1 miljoen 11,9 miljoen
Onder inhuur deskundigen en automatiseringskosten zijn onder meer opgenomen, conform artikel 2:382A BW, de ten laste van Dunea gebrachte accountantshonoraria: 2011
2010
Onderzoek van de jaarrekening
45.000
42.500
Andere controleopdrachten
10.950
32.940
–
–
55.950
75.440
(x € 1)
Tot Deloitte netwerk behorende onderdelen Totaal accountantshonoraria
14 Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten De rentebaten en soortgelijke opbrengsten zijn € 1.256.000 (2010: € 1.815.000), waaronder de toegerekende bouwrente aan investeringsprojecten van € 1.198.000 (2010: € 1.766.000).
Rentelasten en soortgelijke lasten Rente overige langlopende leningen o/g Overige rentelasten waaronder kortlopende leningen
2011
2010
12.389
13.274
620
666
13.009
13.940
Resultaat deelnemingen
– 21
– 10
Totaal soortgelijke lasten
– 21
– 10
12.988
13.930
Totaal rentelasten
Totaal rentelasten en soortgelijke lasten
Het gemiddelde rentepercentage van de leningportefeuille bedraagt 3,82% (2010: 4,08%). De gehanteerde rentevoet voor de geactiveerde bouwrente aan investeringsprojecten bedraagt 3,80% (2010: 4,26%). Voorburg, 24 mei 2012
Raad van Commissarissen
Directie
mr. C.N. de Boer
drs. P. Jonker
P. Kapel
W.J. Stolte (voorzitter) ir. G. Verwolf mr. P.J.W.G. Kok
44
Overige gegevens
Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat In artikel 17 van de statuten staat het volgende opgenomen betreffende de resultaatbestemming: 1. Voor zover het eigen vermogen van de vennootschap kleiner is dan het bedrag van het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden, wordt de winst bestemd ter delging van tekorten en ter vorming van door de wet voorgeschreven reserves. 2. Voor zover het eigen vermogen van de vennootschap groter is dan het bedrag van het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden, wordt de winst aan de algemene reserve toegevoegd, tenzij de Raad van Commissarissen op voorstel van de directie besluit deze winst geheel of gedeeltelijk anderszins te reserveren. 3. Aan aandeelhouders kunnen geen uitkeringen ten laste van de winst of de reserves van de vennootschap geschieden.
Bestemming van het resultaat over het boekjaar 2010 De jaarrekening is vastgesteld in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, gehouden op 29 juni 2011. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft de bestemming van het resultaat vastgesteld conform het daartoe gedane voorstel.
Voorstel voor bestemming van het resultaat over het boekjaar 2011 De directie stelt met goedkeuring van de Raad van Commissarissen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor het resultaat over 2011 van € 1.858.400 conform artikel 17 van de statuten van Dunea N.V. toe te voegen aan de algemene reserve. Het voorstel is in de balans verwerkt.
Jaarbericht 2011
45
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Dunea N.V.
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2011 van Dunea N.V. te Leidschendam-Voorburg gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2011 en de winst- en verliesrekening over 2011 met de toelichting, waarin opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het verslag van de directie, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijking van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
46
Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Dunea N.V. per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen In gevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van de directie, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van de directie, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Middelburg, 24 mei 2012 Deloitte Accountants B.V. W.A. de Leeuw MGA RA
Jaarbericht 2011
47
Tienjaarsoverzicht gegevens, indien niet anders vermeld, zijn per 31 december bedagen x € 1.000, tenzij anders vermeld
1 De oppervlakte is bepaald op basis van de Provinciale Almanak. 2 Het aantal inwoners is gebaseerd op CBS-aantallen; het aantal woningen op Primos 2011.
2011
2010
130.455 1.858 0,205 1,045 31,0 34.638 0,099 1,200 – 78.537 1,2 2,6 3,82
131.353 185 0,310 0,882 30,8 35.168 0,101 1,463 – 58.341 0,1 2,4 4,08
80,0 75,3 74,8 47,6 23,9 7,6 45,8 23,0 7,6
86,4 69,2 62,4 46,6 24,7 7,5 44,0 23,9 7,6
60 1.250 567 74.156 3.260 70.896 4.321 286 116 609.577 379.319 526.027
60 1.239 561 72.917 2.990 69.927 4.310 286 116 605.048 387.908 524.887
547 519 3,6 64.964
514 508 4,0 64.812
2.207 166 84 30.983 1,09 58,08
2.207 181 84 32.041 1,09 57,50
Financieel Netto-omzet Nettowinst Current ratio Interest coverage ratio Solvabiliteitspercentage Cashflow Cashflowratio Interne financieringsratio Nettowerkkapitaal Rentabiliteit eigen vermogen (%) Rentabiliteit totaal vermogen (%) Gemiddeld rentepercentage (langlopende leningen)
Productie (x 1 miljoen m ) 3
Verpompt water bij de Wilhelminasluis ter bescherming Maaswater Ingenomen Maaswater Brakel Afgeleverd voorgezuiverd Maaswater Bergambacht Winning Meijendel Winning Berkheide Winning Solleveld Reinwaterpompstation Scheveningen Reinwaterpompstation Katwijk Reinwaterpompstation Monster
Distributie Oppervlakte voorzieningsgebied (x 1.000 ha) 1 Aantal inwoners (x 1.000) 2 Aantal woningen (x 1.000) 2 Afzet (x 1.000 m³) Niet in rekening gebracht verbruik (x 1.000 m³) Verkoop in eigen voorzieningsgebied (x 1.000 m³) Lengte hoofdleidingnet (in km) Lengte transportleidingnet (in km) Verkoop in eigen voorzieningsgebied per administratieve aansluiting (in m³) Aantal administratieve aansluitingen Aantal technische aansluitingen Aantal geplaatste watermeters
Personeel Aantal medewerkers Gemiddeld aantal medewerkers (fte’s) Ziekteverzuim (in %) Gemiddelde loonkosten per medewerker (fte) (€)
Overige kengetallen Duinterreinen in beheer (ha) Duinterreinen in gedeeltelijk beheer (ha) Overige terreinen in beheer (ha) Aantal bezoekers Bezoekerscentrum Meijendel Drinkwaterprijs per 1.000 liter (€) Vastrecht per huishouden (€)
48
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
128.337 3.888 0,118 1,204 32,7 37.280 0,118 1,104 – 93.745 2,4 3,2 4,19
122.158 3.574 0,163 1,244 32,3 32.778 0,105 0,951 – 70.039 2,3 3,0 4,25
121.839 5.100 0,136 1,337 31,8 32.849 0,104 0,725 – 80.973 3,4 3,6 4,28
131.323 18.333 0,159 2,312 30,2 46.941 0,132 0,745 – 87.884 12,5 6,4 4,19
130.301 5.595 0,280 1,352 26,5 40.806 0,118 0,928 – 48.710 4,4 3,6 4,15
126.675 8.690 0,169 1,531 25,5 34.001 0,096 0,993 – 125.761 7,0 4,6 4,33
127.915 13.253 0,328 1,763 24,0 44.410 0,123 0,755 – 50.192 11,5 5,9 4,57
125.530 17.931 0,217 1,910 21,4 44.435 0,121 0,681 – 83.279 17,5 7,3 4,66
87,1 76,4 75,5 46,4 25,0 7,4 43,7 24,3 7,4
88,8 76,7 75,5 46,7 24,2 7,2 43,9 23,6 7,2
110,1 74,4 71,8 50,0 23,9 5,9 47,9 23,4 4,7
98,6 74,0 72,7 53,0 24,9 2,8 51,3 24,2 0
85,5 73,2 72,1 47,9 24,8 1,2 50,4 24,0 0
74,0 73,7 73,7 52,1 24,7 1,6 50,4 24,0 0
71,0 79,1 79,0 53,6 25,3 2,4 51,9 24,7 0
64,6 76,6 75,3 53,0 25,2 2,5 50,5 24,6 0
60 1.228 557 72.846 3.712 69.134 4.294 285 115 602.405 386.843 521.333
60 1.214 550 71.945 2.228 69.717 4.261 291 117 593.370 382.990 515.435
60 1.202 544 72.825 3.403 69.422 4.196 290 118 587.477 378.084 508.160
60 1.195 535 73.607 3.476 70.131 4.166 290 120 583.500 372.128 503.949
60 1.192 531 72.087 1.302 70.785 4.119 288 122 581.591 366.949 498.355
60 1.185 524 74.065 3.154 70.911 4.105 281 123 576.755 362.443 493.134
60 1.178 518 75.680 4.122 71.558 4.087 275 125 571.504 361.795 488.177
60 1.166 511 72.808 3.349 69.459 4.047 271 122 567.500 357.196 480.985
528 491 4,0 62.150
511 483 4,1 60.800
500 474 4,6 56.800
488 461 4,3 56.300
482 493 4,5 59.300
537 506 3,8 58.700
541 511 4,2 54.200
586 551 4,7 51.800
2.207 181 84 35.335 1,09 57,50
2.208 181 84 33.558 1,09 53,28
2.208 181 84 33.187 1,10 52,80
2.208 181 84 33.905 1,24 47,52
2.208 181 84 35.148 1,29 45,20
2.208 181 84 33.975 1,29 45,20
2.208 181 84 32.010 1,29 45,20
2.208 126 84 29.173 1,32 41,20
Jaarbericht 2011
49
Bestuur en organisatie
Directie Dunea
Buitenland
Water
Klant & Natuur
Financiën & Management Advies
Personeel & Organisatie
Informatievoorziening & Facility Management
Strategie
Strategie
Control
P&O Services
Informatiemanagement
Projecten
Klant
Financiële Administratie
Service
Assetmanagement
Communicatie
Juridische Zaken
Projecten (IFM)
Leidingen
Natuur
Inkoop
Installaties
50
Algemene Vergadering van Aandeelhouders In overeenstemming met het bepaalde in artikel 6, lid 1 van de statuten van Dunea N.V. hielden gedurende het verslagjaar de volgende gemeenten de daarbij vermelde aantallen aandelen: Aantal aandelen
Den Haag
1.573.86
Hillegom
67.396
Katwijk
202.938
Lansingerland
159.156
Leiden
390.145
Leidschendam-Voorburg
241.834
Lisse
72.975
Noordwijk
82.024
Noordwijkerhout
50.788
Oegstgeest
73.131
Pijnacker-Nootdorp
142.027
Rijnwoude (Benthuizen)
11.347
Rijswijk
156.214
Teylingen
116.255
Voorschoten
75.664
Wassenaar
85.039
Zoetermeer
391.934
Zuidplas Totaal uitgegeven
107.268 4.000.000
De aandelen hebben elk een nominale waarde van € 5,– en geven op grond van het bepaalde in artikel 14, lid 8 van de statuten van de vennootschap recht op het uitbrengen van één stem per aandeel. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders kwam tijdens het verslagjaar bijeen op 24 juni en 24 november.
Directie De directie werd in 2011 gevoerd door de heer drs. P. Jonker.
Ondernemingsraad Vitale organisatie Het jaar 2011 heeft in het teken gestaan van de nieuwe huisvesting, Koers 2015, de vitale organisatie, de wijziging van de topstructuur, Meteo, ondernemingsraadverkiezingen en het inrichten van nieuwe afdelingsstructuren voor de sectoren Water, Klant & Natuur en de nieuwe stafdienst Informatievoorziening & Facility Management.
Advies- en instemmingsbevoegdheden In 2011 heeft de ondernemingsraad weer een flink aantal advies- en instemmingvoorstellen afgerond. Zo zijn voorstellen voor de bedrijfsregelingen vastgesteld en is positief gereageerd op het voorstel om het nieuwe, gezamenlijke hoofdkantoor te vestigen in Zoetermeer. Met de directie is voor het reorganisatieproces een sociale paragraaf overeengekomen (salarisen werkgarantie).
Jaarbericht 2011
51
Ook heeft de ondernemingsraad positief advies gegeven over een aantal reorganisaties, waaronder de wijziging van de Dunea-topstructuur en de inrichting van de afdelingen binnen de sectoren Water, Klant & natuur en de stafdienst Informatievoorziening & Facility Management. Daarnaast zijn andere onderwerpen besproken, zoals Dunea International, de RAB 2010-resultaten, het sociaal jaarverslag 2010, track & trace, de huisvesting van monteurs en het Dunea College. Zowel het Meteo als de ondernemingsraadverkiezingen kenden een hoog deelnamepercentage. Complimenten zijn hierbij op zijn plaats.
Projectgroepen Binnen Dunea zijn tal van projectgroepen actief. De ondernemingsraad is onder meer actief betrokken bij de projectgroepen Huisvesting en Vitale Organisatie. Daarnaast is de ondernemingsraad gedurende het hele proces van reorganisaties als toehoorder bij alle besprekingen aanwezig geweest. Samen met het management is gekozen voor een zorgvuldige en doelmatige (snelle) aanpak van de reorganisaties.
Verbruikersraad De Verbruikersraad heeft in 2011 vijfmaal vergaderd. Daarnaast is een werkbezoek gebracht aan het pompstation Bergambacht.
Presentaties In 2011 zijn presentatie over de volgende onderwerpen gehouden:
•
nieuwe mogelijkheden vanuit het project KOS (Koppeling Object Sectie – relatie tussen een afsluitbaar deel van het leidingnet (sectie) en het pand waarin water wordt verbruikt (object));
• • • • • • •
klachtenbeleid en klachtenrapportage; medicijnen en gewasbeschermingsmiddelen in drinkwater; toelichting nieuw verbruikersadministratiesysteem; imago-onderzoek; Dunea Internationaal; online metering; toelichting milieubeleidsplan.
Het jaarbericht 2010 is besproken, evenals de begroting en de tarievenregeling 2012. De Verbruikersraad is verheugd dat de kubiekemeterprijs voor water en het vastrecht in 2012 gelijk blijven. Er is één themabijeenkomst gehouden, over warm tapwater. Een klacht over vastrecht van een vereniging van eigenaren uit Hillegom is bij de Verbruikersraad terechtgekomen. De Verbruikersraad vindt de huidige regeling redelijk en heeft dit ook geantwoord aan de vereniging van eigenaren.
In dialoog In de vergadering van 27 mei 2011 heeft de Verbruikersraad een gesprek gehad met een van de leden van de Raad van Commissarissen.
52
De secretaris en de heer Munneke hebben op 26 mei 2011 een groep medewerkers van het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH) ontvangen. Met hen zijn de ervaringen gedeeld die Dunea heeft met de Verbruikersraad. Men was voornamelijk geïnteresseerd in hoe wij weten wat er bij onze klanten leeft.
Duinadviesraad In 2011 heeft de Duinadviesraad (DAR) drie keer vergaderd. De Raad heeft adviezen aan Dunea uitgebracht over vier onderwerpen.
Helmduinen Met het oog op de uitvoering van het natuurherstelproject Helmduinen is aan de DAR gevraagd met ecologische blik te kijken naar de voorgestelde maatregelen om verstuiving te bevorderen. Op welke manier kunnen we met afplaggen de beste uitgangspositie creëren voor ontwikkeling van waardevolle pioniervegetatie en duingraslanden?
Cultuurhistorie Dunea heeft de DAR een terugkoppeling gegeven van de voortgang op het thema cultuurhistorie. Eerder heeft de DAR geadviseerd een actieve rol te nemen op dit thema en in gesprek te gaan met gemeenten over cultuurhistorie. Dit is een productieve benadering gebleken: veel van de eerdere geschilpunten zijn opgelost en er is een gezamenlijke visie opgesteld met omliggende gemeenten.
Stakeholders In 2011 hebben we rond een aantal onderwerpen de stakeholders en hun belangen beter in kaart gebracht. Dunea en de DAR hebben een levendige gedachtewisseling gehad over wat de sleutel is tot het creëren van verbinding met stakeholders. We spraken onder andere over een proactieve opstelling richting overheden, educatie met kinderen als doelgroep en het uitdragen van de boodschap dat bij Dunea natuur in goede handen is.
Veranderende omgeving De DAR heeft ook als klankbord gediend voor de ideeën over hoe Dunea zich in een veranderende omgeving kan positioneren. De overheid heeft landelijk zware bezuinigingen op natuur ingezet. Wat betekent dit voor Dunea? Biedt het terugtrekken van de landelijke overheid ook kansen voor Dunea om zich juist te profileren als partij waar natuur in goede handen is? En hoe betrekken we de klant bij het opbouwen van een sterk merk voor duin & water?
Belangenraad Meijendel De Belangenraad heeft in 2011 vier keer vergaderd. Een groot aantal onderwerpen is de revue gepasseerd. Zo hebben we onder andere van gedachten gewisseld over de herinrichting van Blanckenhoeve, maar ook over de buitenruimte van het bezoekerscentrum en de nieuwe huisstijl voor bebording. De Belangenraad is ook geïnformeerd over cultuurhistorie, stakeholdermanagement en samenwerking met andere partijen. Ook heeft de Belangenraad als klankbord gediend over ontwikkelingen als de ambassadeurstrainingen, waarin eigen medewerkers aangeven waar zij behoefte aan hebben om de Dunea-klanten nog beter van dienst te kunnen zijn.
Jaarbericht 2011
53
Publieksbijeenkomst Meijendel Op woensdag 26 januari 2011 organiseerde Dunea in Pannenkoekenboerderij Meijendel een publieksbijeenkomst voor iedereen die wilde meepraten over duingebied Meijendel. Ruim vijftig belangstellenden bezochten de bijeenkomst waarin de beheernota ‘Tussen strand en stad’ en de invulling van het nieuwe bezoekerscentrum in Meijendel centraal stonden. Ook werd informatie verstrekt over de werkzaamheden die gaan plaatsvinden in het kader van de renovatie van de waterwinning.
54
Personalia Directie drs. Piet Jonker (1950) Nationaliteit: Functie:
Nederlandse
algemeen directeur
Relevante nevenfuncties:
voorzitter Werkgeversvereniging
Waterbedrijven (WWB), commissaris KWR Holding Datum in dienst:
1 juni 1994
Raad van Commissarissen De heer mr. C.N. de Boer (1948)
Relevante nevenfuncties:
Nationaliteit: Nederlandse
CFRO APG (1 februari 2012 tot 1 september 2012),
Functie:
deskundige natuurbeheer
interim-lid Raad van Bestuur/
diverse commissariaten
Eerste benoeming: 2008 Lopende termijn: Beroep:
tot en met juni 2012
voormalig directeur Regio Zuid-Holland-
Zeeland van de Vereniging Natuurmonumenten Relevante nevenfuncties:
lid Algemeen Bestuur
Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht,
De heer W.J. Stolte (1950) Nationaliteit: Functie:
Nederlandse
voorzitter
Eerste benoeming: Lopende termijn:
2002
tot en met juni 2015
rijksvertegenwoordiger van de Openbare
Lid Raad van Toezicht FREE Nature (Foundation for
Beroep:
restoring European ecosystems), bestuurslid Stichting
Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba
Gegevensautoriteit Natuur en bestuurslid
Relevante nevenfuncties:
geen
Vogelbescherming Nederland De heer ir. G. Verwolf (1948) De heer P. Kapel (1943) Nationaliteit: Functie:
Nederlandse
vertrouwenscommissaris
Eerste benoeming: Lopende termijn: Beroep:
1994
tot en met juni 2013
tot 2002 staflid Raad van Bestuur KPN,
heden directeur La Fontaine BV Relevante nevenfuncties:
bestuurslid VNO-NCW West,
kring Den Haag
Nationaliteit: Nederlandse Functie: deskundige Eerste benoeming: Lopende termijn: Beroep:
water(keten)beheer
2003
tot en met juni 2013
dijkgraaf Waterschap Veluwe
Relevante nevenfuncties:
voorzitter Expertise Netwerk
Waterveiligheid (ENW) (adviesorgaan ministerie van Verkeer en Waterstaat) en vicevoorzitter Unie van Waterschappen
De heer mr. P.J.W.G. Kok (1954) Nationaliteit: Functie:
Nederlandse
vicevoorzitter, deskundige financieel-
economische zaken Eerste benoeming: Lopende termijn: Beroep:
2010
tot en met juni 2014
voormalig lid Raad van Bestuur/CFO Delta
Lloyd Groep
Vervolg op pagina 56
Jaarbericht 2011
55
Vervolg van pagina 55
Ondernemingsraad
Marcel Rutte (1958) Functie:
Ed van den Berg (1953) Functie:
technisch inspecteur afdeling TID Zoetermeer
Datum in dienst: OR-functie:
adviseur informatievoorziening
Datum in dienst:
1 januari 1975
OR-functie:
1 mei 1981
voorzitter
Vertegenwoordiger namens:
lid
Eerste benoeming:
AbvaKabo FNV
november 2011
Vertegenwoordiger namens: Abvakabo/FNV Eerste benoeming:
mei 2005
John Stoltz van Wetten (1954) Functie:
Douwe Damsma (1959) Functie:
Inkoper
Datum in dienst: OR-functie:
OR-functie:
25 september 1978
lid
Eerste benoeming:
november 2011
manager Waterketenbedrijf en procesmanager
Datum in dienst:
14 september 1987
15 oktober 2009
lid
Vertegenwoordiger namens: Eerste benoeming:
Ruud Valkhof (1959) hoofdmonteur afdeling LB Zoetermeer
Gishlaine van Esch (1964)
Datum in dienst:
Functie: Controller
OR-functie:
Datum in dienst: 1
Vertegenwoordiger namens:
OR-functie:
april 2007
lid
Eerste benoeming:
2 november 1992 FNV
mei 2002
Asha Kheda (1964) projectcoördinator afdeling P&L Zoetermeer
OR-functie:
OR-functie: secretaris
Eerste benoeming:
Eerste benoeming:
Datum in dienst:
17 januari 1994
Vertegenwoordiger namens:
lid
Vertegenwoordiger namens: AbvaKabo
Functie:
hoofd Coördinatie Onderhoud
Datum in dienst:
procestechnicus afdeling S&B Katwijk
OR-functie:
1 april 1989
lid
Vertegenwoordiger namens: Eerste benoeming:
De Vrije Lijst
november 2008
Jeroen Wesselink (1956) Functie:
Datum in dienst:
november 2008 – november 2011: lid
De Vrije Lijst
november 2011
Pim Hogenstijn (1964) Functie:
1 mei 1981
Eerste benoeming:
Vertegenwoordiger namens:
De Vrije Lijst
november 2011
De Vrije Lijst
januari 2003
Functie:
56
adviseur informatievoorziening
OR-functie:
vicevoorzitter
Eerste benoeming:
november 2011
en automatisering
Vitale Organisatie
Vertegenwoordiger namens:
CNV
Ronald Tellekamp Booland (1968) Functie:
OR-functie:
lid
Vertegenwoordiger namens:
De Vrije Lijst
Co van Dongen (1956)
Datum in dienst:
15 januari 1992
Eerste benoeming:
Vertegenwoordiger namens:
Functie:
financieel-administratief medewerker
Datum in dienst:
CNV
november 2008
De Vrije Lijst
1999 t/m 2005 en vanaf
november 2008
Verbruikersraad
Henk Weijers (1966) Functie:
Sipke Baarsma, voorzitter (1956) Functie:
communicatieadviseur
Eerste benoeming:
Haagregio
Vertegenwoordiger namens: Rijnregio
Willem van Woggelum (1951) Functie:
Floor van den Bergh (1979) Functie: technisch
ontwerper
Eerste benoeming: 2011 Vertegenwoordiger namens:
installateur/ondernemer
Eerste benoeming:
2002
Vertegenwoordiger namens:
UNETO VNI
en MKB-Nederland Haagregio
Duinadviesraad
Ineke Hertgers (1960) medewerker sociaal beheer
Eerste benoeming:
2008
Vertegenwoordiger namens:
De lopende termijn voor alle leden is drie jaar, woningbouwvereniging
Deniz Ögretir (1972) Functie:
2011
2007
Vertegenwoordiger namens:
Functie:
projectmanager
Eerste benoeming:
De heer drs. J.W. Beijersbergen (1946)
mediator
Beroep:
Eerste benoeming: 2008 Vertegenwoordiger namens:
met uitzondering van de heer De Boer.
ecoloog
Hoofdfunctie:
Haagregio
adviseur Ecologisch Adviesbureau
Duin en Delta Eerste benoeming:
1995
Bas van Staalduinen (1971) Functie:
delivery manager
Eerste benoeming:
2009
Vertegenwoordiger namens:
De heer mr. C.N. de Boer (1948) Functie: commissaris
Rijnregio
Eerste benoeming: Lopende termijn:
Maarten Sollman (1936) Functie:
Dunea
2008
gedurende de looptijd van
de benoeming als commissaris Dunea
gepensioneerd adviseur
van VEWIN en Kiwa N.V. Eerste benoeming:
2006
De heer dr. J. Bokdam (1946) Beroep:
ecoloog
Vertegenwoordiger namens: Vlietregio
Hoofdfunctie:
universitair docent Wageningen
Janke Vermeulen-Wondaal (1948)
Eerste benoeming:
Universiteit Functie:
2003
oud-medewerkster Duinwaterbedrijf
Zuid-Holland, afdeling Personeel & Organisatie Eerste benoeming:
2006
De heer drs. E.J. Bruls (1960) Functie:
Vertegenwoordiger namens: Vlietregio
senior projectleider Kenniscentrum Recreatie
Eerste benoeming:
2004
Wout Vogelesang (1957) Functie:
zelfstandig ondernemer
Eerste benoeming: 2007 Vertegenwoordiger namens:
Haagregio Vervolg op pagina 58
Jaarbericht 2011
57
Vervolg van pagina 57 De heer dr. F. van der Meulen (1948) Beroep:
bioloog, landschapsecoloog
Functie:
senior adviseur/specialist integraal kustbeheer
Deltares Relevante nevenfunctie: assistent
hoogleraar UNESCO-IHE
1988
voorzitter Duin Advies Raad
Eerste benoeming:
De heer A. Remeeus (1953) Namens Stichting Duinbehoud
Mevrouw ir. L.E Stolker-Nanninga (1947) Functie:
De heer A. Staal (1952) Namens de Vrienden van Wassenaar
Institute for Water Education, Delft Eerste benoeming:
Belangenraad Meijendel
Mevrouw A. de Ruiter (1954) Namens de Algemene Vereniging voor Natuurbescherming
2008 Mevrouw N. Kösters (1954)
De heer prof. dr. K.V. Sykora (1949) Beroep:
bioloog, vegetatie-ecoloog
Functie:
hoogleraar Universiteit Wageningen
Eerste benoeming:
1997
Namens de Vogelwerkgroep Meijendel
De heer R. Schreurs (1936) Namens de Vereniging tot Behoud van het huidige Pannenkoekenrestaurant Meijendel
De heer dr. L. van der Valk (1952) Functie:
senior adviseur-geoloog Deltares
Eerste benoeming:
2003
Mevrouw M. van Assen (1959) Recreant
De heer ir. P.W. Veel (1949)
Mevrouw K. Verschoor (1975)
Beroep:
civiel ingenieur
Functie:
regiomanager Provinciaal Waterleidingbedrijf
Recreant
Noord-Holland
Mevrouw B. den Dulk (1953)
Eerste benoeming: 1989
Recreant
De heer drs. F.W. van der Vegte (1947)
De heer T. de Rooy (1956)
Functie:
bioloog Universiteit Amsterdam
Recreant
Eerste benoeming: 2004
De heer J. Konst (1947) De heer prof. dr. J.M. Verstraten (1943) Functie: emeritus-hoogleraar
IBED/Fysische Geografie Eerste benoeming:
58
2004
bodemleer fysica UvA
Recreant
Jaarbericht 2011
59
60
Stationsplein 4, Voorburg Postadres: Postbus 34, 2270 AA Voorburg Telefoon: (070) 357 75 00 Bezoekerscentrum Dunea Meijendelseweg 40, 2243 GN Wassenaar Telefoon: (070) 511 72 76
Uitgave © 2012 Dunea N.V., Voorburg Tekst Dunea N.V. Concept, eindredactie en realisatie C&F Report Amsterdam B.V. Fotografie Dunea Beeldbank C&F Report Amsterdam B.V. (Marc Dorleijn) Zuid-Hollands Landschap Wim van der Ven Foto Natura Hollandse Hoogte Getty Images Nationale Beeldbank
Postbus 34 2270 AA Voorburg (070) 357 75 00 www.dunea.nl
