IVN VERENINGING VOOR NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE AFDELING AMERSFOORT EN OMGEVING
Jaarverslag 2004
Algemeen Dit is het jaarverslag over 2004 van het IVN, Vereniging voor natuur– en milieueducatie, afdeling Amersfoort en omgeving. Ook in 2004 zijn we als IVN-ers weer zeer actief bezig geweest. Het IVN weekend in Winterswijk, georganiseerd door Dick en Nicole Lemke, was een succes. Met ongeveer 15 personen is gebivakkeerd in tentjes bij de boerderij van Dick en Nicole. Oergezellig!! In de volgende paragrafen is door het bestuur, de werkgroepen en de samenwerkingsverbanden verslag gedaan over de activiteiten in het jaar 2004.
Bestuur Samenstelling Guus Sakkers voorzitter, Ton Bogers penningmeester en Frans Balk secretaris. De algemene leden zijn Jannneke van Luijk en Jan Oudemans laatstgenoemde met als bijzondere taak de WG communicatie. Het bestuur heeft dit jaar met één algemeen bestuurslid minder gedraaid. Dit is duidelijk te merken geweest in de activiteiten die er uitgevoerd konden worden. Er wordt dan ook naarstig naar bestuursuitbreiding gezocht. Externe functies Guus is lid van de Raad van Toezicht NMU en Ton is onze afgevaardigde in de Districtsraad. Activiteiten De hoofdactiviteit van het bestuur is voornamelijk geweest het vormgeven van de WG-en communicatie en cursuscoördinatie. Er is ook duidelijk een start gemaakt met het project Natuurnetwerk. In dat verband is aan de wethouders van Amersfoort en Leusden posters aangeboden van het Ministerie LVN met daarop informatie over de Ecologische HoofdStructuur. Het bestuur heeft gewerkt aan de eigen doelstellingen in het Meerjaren BeleidsPlan (MBP). Er is contact gezocht met gemeenten en andere overheidsinstellingen. Ook zijn er intussen goede afspraken gemaakt over samenwerking met het Milieucentrum Leusden. Het bestuur heeft maandelijks bestuursvergaderingen gehouden en heeft tweemaal een coördinatorenoverleg georganiseerd. Voorts is er tweemaal een ALV georganiseerd. Aan de werkgroepen heeft het bestuur budgetten beschikbaar gesteld, zodat deze hun voorgenomen activiteiten ook financieel gezien naar behoren konden uitvoeren.
Werkgroep cursuscoördinatie Na de afronding van de gidsencursus in juni 2003, leidde de werkgroep een tijd een sluimerend bestaan. Er werd op de website een vacature geplaatst voor een coördinator, en in het voorjaar 2004 meldde Ruud Corduwener zich daarvoor aan. Na een eerste gesprek met Janneke van Luijk en Ton Bogers kwam het één en ander in versnelling. Er werd een bijeenkomst gehouden met een heel aantal actieve IVN-ers die bij de cursussen en de vorige werkgroep betrokken waren. Uit deze bijeenkomst kwamen Janneke van Luijk en Marleen Voorhorst naar voren om in de werkgroep plaats te nemen. Jeroen van Tongeren en Geertje Huijbers (van de vorige werkgroep) droegen eind juni een vracht aan materiaal over aan de nieuwe werkgroep: alles piekfijn geordend en veel, digitaal, materiaal dat zo gebruikt kan worden. Rond de zomer sloten ook Henri Lindenhof en Maaike de Winter zich aan, waarmee de werkgroep, met vijf leden, mooi op sterkte was.
Er werd vanaf het late voorjaar hard aan gewerkt om toch nog een najaarscursus van de grond te krijgen, en die planning werd zowaar gehaald. Met medewerking van verschillende enthousiaste docenten werden er drie parallelle najaarscursussen gehouden: 1 in Amersfoort en 2 in Leusden, met per groep steeds ca. 15 cursisten die, gezien de evaluaties, zeer tevreden waren over de cursus. De werkgroep was in het najaar juist gestart met de voorbereidingen voor de voorjaarscursus 2005, toen Marleen en Maaike beiden, door omstandigheden af moesten zien van hun lidmaatschap van de werkgroep. Maar de voorbereidingen door de docenten lopen volop, dus de voorjaarscursus gaat er komen ! Wel is de werkgroep op dit moment (januari 2005) naarstig op zoek naar nieuwe leden, want voor drie personen is er gewoonweg te veel werk.
Werkgroep jeugd Algemeen. Omdat het activiteitenjaar voor de werkgroep loopt van augustus tot juni bestaat het jaar 2004 voor ons uit twee seizoendelen. In 2004 hebben we afscheid genomen van Monique Heijink na vele jaren “trouwe dienst”, waarbij haar inbreng vaak bepalend was voor ons functioneren, heeft Monique gekozen voor andere hobby’s. We hebben afscheid genomen tijdens ons jaarlijkse uitje aan het eind van het seizoen 2003/2004. Verder zijn er geen mutaties geweest. De werkgroep bestaat nu uit de volgende leden: Jongeren (7-9):Ine van Maarseveen, Maaike de Winter en Martijn van Duijn. Ouderen (10-12): Yolanda Bogaard, Piety Vernooij, Janneke Seijsiger (hulpmoeder) en Peter Koblens. 12-plus: Frank Mosterd en Ruud van Nus. Jongeren en ouderen Het programma van de jongeren en ouderen loopt synchroon. Hierdoor is eventuele uitwisseling tussen de begeleiders eenvoudig. Door de goede bezetting van de werkgroep is het echter dit jaar niet nodig geweest. We hebben weer een divers programma doorlopen. Toppers waren de braakballen, de sporenspeurtocht in Den Treek, het waterpracticum, de sterren en planeten ochtend en natuurlijk het eindfeest. Traditioneel wordt het seizoen in juni afgesloten met een eindfeest. Dit jaar is dit bij biologische boer Kok in Hoogland. Dit bezoek bestond uit een rondleiding door de diverse stallen. De geiten zijn met behulp van de kinderen naar een nieuwe graasweide gebracht. De koeien hebben hooi gekregen. De hooiberg mocht beklommen worden en iedereen mocht proberen om een koe te melken. Als laatste hebben we heerlijk pannenkoeken gegeten die door de diverse werkgroepleden waren gebakken en kregen de kinderen een boerenzakdoek met knoop ter herinnering van de start van het nieuwe seizoen. De groepen zijn vol (beide groepen hebben 15 kinderen) en er is op dit moment nog steeds een wachtlijst. Alle kinderen komen over het algemeen trouw en de lol straalt er van af. 12-plus. Dit is nog steeds een kwetsbaar deel. Ruud en Frank hebben er nog steeds zin in, maar het aantal kinderen dat met hun mee gaat is nog steeds niet toegenomen. De groep is klein en de sfeer is zeer ontspannen en kenmerkend voor een kleine groep gelijkgezinden. Het programma loopt noodgedwongen niet gelijk met dat van de overige twee werkgroepen. Er is op de Schothorst slechts ruimte voor twee groepen tegelijkertijd. De frequentie wel is gelijk aan die van de andere groepen. Conclusie Na de verjonging van de werkgroep jeugd stond 2004 in het teken van onderlinge binding en is er op dit moment sprake van een stabiele groep met actieve leden en een ontspannen sfeer.
Werkgroep knotten/landschapsonderhoud Verslag van een niet afgezaagd jaar Elk winterseizoen wordt op ca. 12 zaterdagochtenden in het landschap gewerkt. Het seizoen 20032004 was dat in het Zuidwindse bos bij de Lange Steeg in Leusden en in het Bos aan het Pothsland t.o. de Arnhemseweg 99 bij landgoed de Boom. Van beide bossen is de bosrand over een diepte van ca 10m uitgedund, totaal 4.000m². En aangezien landgoed de Boom voor inspanningen betaalt, leverde dat navenant een leuke bijdrage in de verenigingskas. Om 8.30 uur wordt verzameld op de hoek Arnhemseweg / Everhard Meijsterweg en naar de werklocatie gefietst. Uit Leusden fietst een groep direct en uit Amersfoort Noord komt men met de auto. Afgelopen jaar waren er elke ochtend gemiddeld 12 vrijwilligers. De totale groep bestond uit 20 personen, waarvan 8 vrouwen, in de leeftijd van 30 tot 70 soms met ondersteuning van kinderen. Er wordt met handgereedschap gewerkt, zagen en scharen. Genieten van het landschap, de stilte, het gezelschap, om half-elf de koffie met koek, het kraken van een vallende boom, de inspanning, ieder zijn/haar plezier. En bijna altijd mooi weer. Twee leden van de groep hebben hun diploma motorkettingzagen gehaald. Gefeliciteerd. Dat wordt een enkele keer tussendoor gebruikt om de stronken netjes af te werken en om wat haardhout te verzamelen. Na een groot aantal jaren voor de coördinatie van het werken te hebben gezorgd, hebben Louis Rouppe van der Voort en Gerard Gaveel dit seizoen het stokje overgedragen aan Annemiek Cornelisse en Gert Lodewijk. Beide heren bedankt voor hun inspanningen. Ook in het seizoen 2004-05 werken we nog in het Bos aan het Pothsland. Veel elzen, een enkele berk en soms bramen verwijderen we. De vuilboom, de sleedoorn, de eik en nog wat ander inlands schoon laten we staan.
Werkgroep natuurfotografie In het afgelopen jaar heeft de werkgroep de uitvoering van de maandelijkse foto-excursies redelijk succesvol voortgezet. De excursies worden steeds bezocht door circa 10-12 personen , waarvan het overgrote deel tot een vaste kern gerekend kan worden. Incidenteel haken nieuwe mensen aan, maar de ervaring is dat we deze mensen ook vaak weer verliezen. Vaak zijn dit mensen die een aankondiging in de groene agenda hebben gezien. De juni excursie naar het Naardermeer vormde dit jaar wel het hoogtepunt en leverde prachtige landschapfoto’s en platen van voedende aalscholvers. Buiten werkgroep verband vinden deelnemers rond de groep elkaar individueel om ook in kleiner verband op pad te gaan en elkaars werk te bespreken. De werkgroep stimuleert dit soort contacten. Qua techniek zien we het afgelopen jaar een toename van digitaal werkende fotografen. Voor de IVN Website geeft dit een verhoogd aanbod aan foto materiaal. De plannen om een CD met een selectie van foto’s uit te brengen komen wat moeizaam van de grond, maar beginnen nu toch vastere vormen aan te nemen.
Werkgroep natuurpaden Voor het legenden-boekje is een erratum gemaakt, nadat hierin onvolkomenheden waren geconstateerd. Dit erratum is toegevoegd aan de nog niet verkochte boekjes. Samen met de gemeente Amersfoort, Waterschap Vallei & Eem en Landschapsbeheer Utrecht is de werkgroep van start gegaan met een nieuwe opzet van de wandelroute langs de Heiligenbergerbeek. Door het bestuur is subsidie aangevraagd bij de provincie Utrecht voor die nieuwe wandelroute langs de Heiligenbergerbeek. IVN zorgt voor de verdeling van de subsidiebijdrage aan Waterschap, Landschapsbeheer Utrecht, gemeente Amersfoort en IVN zelf. Er komen gesprekken met particuliere grondbezitters over het gebruik van het schouwpad langs de beek. De gekozen doelstelling in het meerjaren beleidsplan om ' minimaal één nieuwe of geactualiseerde wandelroute per jaar te realiseren' blijkt niet reëel te zijn. Er liggen afhankelijkheden bij externe
organisaties, gemeente, Waterschap en particulieren. Dat zorgt ervoor dat onderhandelingen niet vlot verlopen. De werkgroep zal de doelstelling aanpassen voor 2005.
Werkgroep communicatie Redactie Uitloper Ook het afgelopen jaar verscheen ons verenigingsblad weer vier maal, voorafgaand aan elk seizoen, in een oplage van circa 370 stuks. Alle leden, donateurs en relaties kregen de Uitloper toegezonden. Kopij werd in wisselende hoeveelheid spontaan en op verzoek aangeleverd, meestal op tijd. Januari 2004 gaf Bart van de Coterlet te kennen uiterlijk einde 2004 na zeven jaar te stoppen met de opmaak van Uitloper. In de herfst meldde Eveline Kooijman zich om de opmaak van Bart over te gaan nemen. Het kersverse redactielid Lia Goud is het afgelopen jaar verhuisd naar een andere regio en stopte daarom met haar werk voor de Uitloper. De vacature voor coördinator van de werkgroep werd niet vervuld. De inhoud was wisselend qua onderwerp, afhankelijk van wat de diverse werkgroepen en individuele leden aanleverden.
Website Het afgelopen jaar wisten steeds meer mensen de website, www.ivnamersfoort.nl, te vinden: in 2004 werd de site ruim 18.000 bezocht (in 2003 ruim 8.000 keer). Het aantal bezoekers per maand steeg van ruim 1000 in januari 2004 naar bijna 2000 bezoekers in december 2004. De meest geraadpleegde rubriek is de agenda met ‘groene’ activiteiten in deze regio. Het streven om de Agenda en de rubriek Actueel minimaal eens in de twee weken te verversen werd ruimschoots gehaald. De rubriek ‘Natuurinformatie’, met name de fotogalerie, is het afgelopen jaar flink gegroeid. De werkgroep beschikt inmiddels over ruim 550 natuurfoto’s, hiervan staan er circa 350 gepubliceerd op de website. Op een paar uitzonderingen na, zijn alle foto’s van IVN’ers. De foto’s zijn opgenomen in een database, voor een deel voorzien van informatie over het onderwerp van de foto. In de rubriek ‘Natuurinformatie’ is ook een onderdeel met beschrijving van natuurgebieden opgenomen. De verdere vulling hiervan is het afgelopen jaar niet van de grond gekomen. Het onderdeel speciaal voor leden wordt weinig bezocht. Nieuw in deze rubriek is de opname van de jaaragenda met een overzicht van alle IVN-activiteiten.
Infostand De informatiekast op het bedrijventerrein De Hoef is dit jaar 4 keer gevuld rond verschillende thema’s: Januari: Bomen in de winter. April: Voorjaar, met o.a. vlinders en rupsen en hun waard- en voedselplanten. Juli: Kruiden in de geneeskunde. Aan deze kast heeft Deen van Wageningen haar steentje bijgedragen, wat resulteerde in een soort echte medicijnkast met potjes, pleisters en medicijnboeken. Oktober: Ieder draagt zijn eigen vrucht, over zaadverspreiding bij planten en overleving van de soort bij dieren. De reacties waren over het algemeen zeer positief. Het bleek dat niet alleen werknemers, maar ook willekeurige voorbijgangers er graag even bleven kijken. De informatiestand was dit jaar aanwezig op de Groene Markt, Schothorst. De meeste werkgroepen waren op de een of andere manier vertegenwoordigd. Kinderen konden een puzzeltje maken en/of meedoen aan de workshop “sloot”. Er was veel belangstelling. Ook werd dit jaar een begin gemaakt met een structurele aanwezigheid tijdens de maandelijkse publiekswandelingen. De eerste keer was in september en in het kader van de Groene Maand werd de stand extra feestelijk ingericht. In oktober en november verscheen de infostand als “achterbakinformatie”, een soort mini-stand met informatie die zoveel mogelijk aansloot bij de betreffende wandeling.
Werkgroep Ruimtelijke Ordening en Milieu In 2004 is de werkgroep ROM 9x bijeengeweest. Daarin hebben we vooral de ontwikkelingen gevolgd rond de inrichting van de Schammerpolder bij Leusden, rond het nieuwe Ziekenhuis (Meander) en de herinrichting van de locaties van beide oude ziekenhuizen, en rond de woningbouw in De Laak in Vathorst. De website van de SGLA - de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort - was daarbij een belangrijke bron van informatie. Die website bevat een uitgebreide inspraakkalender, waarin nauwkeurig wordt bijgehouden wanneer de gemeente openbare bijeenkomsten houdt over beleidsplannen en beleidsvoornemens, en wat bijvoorbeeld sluitingsdata van inspraaktermijnen zijn. Ook hebben we geprobeerd door het lezen van uiteenlopende Nieuwsbrieven en natuurlijk door het lezen van de lokale kranten de actualiteiten goed in de gaten te houden. Zo zullen we de planvorming rond de ontsluiting van de West-Tangent en het gebied Bloeidaal (onderdeel van de Schammerpolder) goed blijven volgen. Op de jaarlijkse Natuur- & Milieumarkt (6 juni j.l.) hebben we ons als ROM-werkgroep van het IVN aan het grote publiek gepresenteerd. Deen van Wageningen had daarvoor een groot bord gemaakt met daarop de kaart Amersfoort, waar je door middel van een Electro-achtig spel je kennis over de uiteenlopende plannen in en rond Amersfoort kon testen. Dat ROM-bord heeft ook daarna meermalen zijn waarde bewezen, bijvoorbeeld bij de Nieuwsjaarsreceptie op 9 januari j.l. waar ROM zich heeft gepresenteerd aan de aanwezige IVN-ers. Maar ook bij iedere ROM-bijeenkomst komt de kaart van Amersfoort op tafel. Eigenlijk kan er niet zinvol ge-ROM-d worden zonder de kaart binnen handbereik te hebben. Het blijft een zoektocht te zijn om grip te krijgen op de juiste aanpak en actie. Wat is ons doel, wat is onze meerwaarde? Die vragen komen regelmatig op tafel. Het Meerjarenbeleidsplan bevat de visie en doelstellingen op hoofdlijnen, maar wat betekent dat in de praktijk? We zullen inspraakrondes en planvoornemens goed in de gaten moeten houden op het criterium dat natuur en milieu een volwaardige plek in de plannen krijgen. Zo niet, dan moeten we aan de bel trekken, òf als ROM alleen, òf - en liever - samen met anderen. Onze meerwaarde moet liggen in het onder de aandacht brengen van feitelijke informatie over aanwezige flora en fauna. Wat dreigt er bijvoorbeeld verloren te gaan als de bestaande plannen zullen worden gerealiseerd? Of positief benaderd: welke kansen kunnen worden geboden of benut voor ontwikkeling van nieuwe natuur in de huidige plannen? Kortom: kennis over aanwezige flora en fauna in specifieke gebieden (inventarisaties) zal een belangrijke basis zijn voor onze bemoeienis. Na de zomer heeft ROM versterking gekregen in de persoon van Ron Meijer, die de overstap maakte van de werkgroep Wandelen naar de werkgroep ROM. Daarmee bestaat ROM uit vier leden. We zijn op zoek naar contacten met anderen om krachten en energie te bundelen en gezamenlijk in actie te komen. We denken aan contacten met andere IVN-werkgroepen (wandelen, fotografie), maar ook aan contacten met belangengroeperingen zoals de Stichting Behoud Nimmerdor en de Stichting Vrienden van het Heiligenbergerbeekdal. Samen staan we sterk. Inmiddels zijn de eerste contacten gelegd met GroenLinks afdeling Amersfoort en met de provincie Utrecht. Ook hopen we in het nieuwe jaar aan de slag te kunnen in het kader van het Natuurnetwerk, dat gericht is op het creëren van locale verbindingszones (‘steppingstones’) tussen natuurgebieden in het kader van de Ecologische Hoofdstructuur. Kortom: we popelen om in 2005 ons motto ‘aan de slag’ daadwerkelijk in praktijk te gaan brengen.
Werkgroep wandelen De publiekswandelingen werden over het algemeen goed bezocht. Vooral de paddestoelwandeling trok extra veel bezoekers. Drie nieuwe gebieden werden dit jaar in ons programma opgenomen, te weten: 1 De Pleisterplaats De Schammer in Leusden. 2 Het moeras Hooglandsedijk in Amersfoort. 3 De Grebbelinie.in Renswoude. Tengevolge van de ziekte van Joop Scheffer verzorgde onze werkgroep Communicatie de publiciteit van de wandelgroep. De wandelgroep gaat niet in op het begeleiden van betaalde wandelingen. Aan het begin of einde van iedere wandeling was er de informatiestand van het IVN Amersfoort eo aanwezig. Eén van de gidsen werkte iedere voorgelopen wandeling uit en gaf deze informatie door aan de anderen. Twee van onze gidsen verzorgden een voor- en najaarscursus in Leusden en Amersfoort. De publiekswandelingen in de Schoolsteegbosjes, georganiseerd door het Centrum voor Natuur en Milieu te Leusden, werden begeleid door een aantal van onze gidsen. Tijdens de laatste vergadering nam Gerard van der Burgt afscheid van onze wandelgroep. We zullen zijn deskundigheid met betrekking tot de natuur in al zijn breedte missen. De gezamenlijke wandeling met de gidsen werd verplaatst naar november (was voorheen in december). Henk en Frits hadden dit jaar weer een prachtige wandeling uitgezet.
Overige projecten Het project Natuurnetwerk is in 2004 van start gegaan. Er is in wezen niet een echte projectgroep, maar uitsluitend een coördinator, te weten Guus Sakkers. Hij heeft overlegd met de diverse werkgroepen welke mogelijkheden er zijn om de activiteiten te richten op de ecologische verbindingszones. Dit is gelukt bij de werkgroep ROM en Natuurpaden. Bij ROM betekent dit: aandacht voor recreatiegebied de Schammer bij Leusden, ontwikkelingen volgen rond de ziekenhuisterreinen in Amersfoort en overschrijding van de rode contour over de Laak, de min of meer afgesproken grens in Vathorst. Bij de werkgroep Natuurpaden is dit: de verbeterde wandelroute langs de Heiligenbergerbeek. Voorts is ook een cursus gehouden over Natuurrijk tuinieren, waarvan het de bedoeling is dat dit nog een vervolg krijgt.
Samenwerkingsverbanden Werkgroep Natuurlezingen Amersfoort In het lezingenprogramma voor het seizoen ‘03/‘04 heeft de werkgroep waar mogelijk aansluiting gezocht bij de tentoonstellingen op het CNME. Zo hadden de eerste drie lezingen relatie met de tentoonstelling Poepgoed. Poep leidde tot de diersporen van Annemarie van Diepenbeek, de boommarters van Ben van den Horn en de spechten van Martjan Lammertink. Stuk voor stuk boeiende lezingen van bevlogen onderzoekers. Geluk bij een ongeluk was dat Gerrit Visscher en Elise Schokker bereid waren om Ben van den Horn te vervangen, die onverwacht naar het buitenland moest. De lezing ‘Natuurbeheer met oude en nieuwe grazers’ door Harm Piek sloot aan op de tentoonstelling ‘Vee door de eeuwen heen’. De aansluitende lezingen worden steeds vermeld op de poster van de desbetreffende tentoonstelling vanwege het versterkend wederzijdse effect. Zo lift de werkgroep mee in de publiciteit van het CNME! Met het tweeluik over Natuurrijke tuinen is gemikt op de doelgroep nieuwe bewoners van Amersfoort (Nieuwland, Vathorst) en anderen die hun tuin wilden (her)inrichten. Zij konden inspiratie opdoen uit de lezing van Marleen van Tilburg en de daaraan gekoppelde excursie naar De Bikkershof (Utrecht). Het directe effect is natuurlijk niet te meten. Wel heeft het enthousiasme van Marleen geleid tot een korte IVN-cursus over natuurrijk tuinieren. Twee andere lezingen gingen over kevers door Jan Vossen en het werk van een WNF-medewerker door Mirjam van Gool. In totaal zijn er zeven lezingen georganiseerd en een excursie. De lezingen werden redelijk goed bezocht, de een wat beter dan de ander. Planning, naamsbekendheid van de spreker, aantrekkingskracht van het onderwerp zijn factoren die daar invloed op hebben. Publiciteit ongetwijfeld ook, maar niet alle kanalen konden steeds worden nagegaan. De lezingen werden standaard vermeld in de Groene Agenda, de Uitloper en de website van IVN. De huis-aan-huis-bladen hebben de persberichten dit seizoen voor het merendeel geplaatst en/of de lezingen in de agenda gezet. Daarnaast is gebruik gemaakt van alternatieve kanalen: - via Vogelnet, een elektronische nieuwsbrief van de gemeente gericht op vogelaars, - via de website van Vathorst met het oog op nieuwe bewoners met nog aan te leggen tuinen; - affiches op het CNME - per email aan IVN-ers en andere natuurliefhebbers waarvan het adres bekend is bij WNA. De Werkgroep Natuurlezingen Amersfoort is een samenwerkingsverband van de Amersfoortse afdelingen van de KNNV, de VWU, het WNF en het IVN. Het CNME ‘Landgoed Schothorst’ biedt al jarenlang gratis onderdak, zodat de lezingen ook gratis kunnen worden aangeboden.
Paddenplatform De groepen Hoogland-west en Schothorsterlaan lopen zelfstandig en goed. Overigens was het afgelopen jaar een slecht paddenjaar.
Urtica Geen informatie ontvangen.
