Is het proces van verandering tijdens cognitieve gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom hetzelfde voor vermoeidheid en pijn?
Lotte Bloot, MSc Marianne Heins, Phd Rogier Donders, Phd Gijs Bleijenberg, Phd Hans Knoop, Phd
Het chronisch vermoeidheidssyndroom: moe, maar ook… • • • • • • • •
Aandachts- en concentratieproblemen Gevoelige lymfeklieren Niet-verkwikkende slaap Toename in symptomen na inspanning Keelpijn Spierpijn Gewrichtspijn Hoofdpijn
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Vermoeidheid gaat vaak gepaard met pijn • De meerderheid van de patiënten rapporteert pijnklachten 1,2 • Pijnklachten zijn verantwoordelijk voor tot een derde van de beperkingen in het dagelijks functioneren 3,4
• Geen medische verklaring voor de pijnklachten5 • Mogelijk een onderliggend centraal mechanisme van sensitisatie? 1 Knoop et al., 2007 2 King & Jason, 2005 3 Meeus et al., 2007 4 Meeus et al., 2012 5 Nijs et al., 2012
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
5
Cognitieve gedragstherapie leidt tot een afname in symptomen bij CVS-patiënten % verbetering
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Pijn en CGT voor CVS • Tijdens CGT voor CVS nemen ook pijnklachten significant af 6, 7 • De richting van verandering tussen vermoeidheid en pijn is onbekend 6, 7
6 Knoop et al., 2007 7 White et al., 2013
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
• CGT vermindert vermoeidheid, beperkingen en pijn in CVS-patiënten,
• maar hoe verloopt dit proces?
Expert Center for Chronic Fatigue
Model van in stand houdende factoren bij CVS
Vermoeidheid
Lage self-efficacy
Somatische attributies
Verminderde fysieke activiteit
Beperkingen Expert Center for Chronic Fatigue
Focussen op lichamelijke symptomen
Vermoedelijke mediatoren van respons bij CGT
Vermoeidheid
Lage self-efficacy
Somatische attributies
Verminderde fysieke activiteit
Beperkingen Expert Center for Chronic Fatigue
Focussen op lichamelijke symptomen
Het proces van verandering tijdens CGT 183 CVS-patiënten In stand houdende factoren: •Waargenomen activiteit (CIS) •Objectieve fysieke activiteit (actometer) •Self-efficacy (SES) •Focussen op symptomen (IMQ) Uitkomstvariabelen: •Vermoeidheid (CIS) •Fysiek functioneren (SF-36)
Voor CGT
6 weken
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
12-18 weken
Heins et al., 2013
Na CGT
Expert Centre for Chronic Fatigue
Afname van vermoeidheid binnen normale grenzen: verschillende responsgroepen
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Heins et al., 2013
Verandering in vermoeidheid tijdens CGT Verklaart 20 – 46% van de variantie ↓Focussen op symptomen ↑ Waargenomen activiteit ↑ Self-efficacy ↑ Fysiek functioneren
Periode 1 (Voor CGT – 6 weken)
Periode 2 (6 – 12-18 weken)
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Heins et al., 2013
Periode 3 (12-18 weken – Na CGT)
Doelen • Het onderzoeken van de richting van verandering tussen pijn en vermoeidheid • Testen in hoeverre de verandering in cognitieve processen gerelateerd aan de afname in vermoeidheid tijdens CGT voor CVS ook gerelateerd zijn aan de afname in pijn
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Methode 142 patiënten met CVS en pijnklachten (TSK) In stand houdende factoren: •Waargenomen activiteit (CIS) •Objectieve fysieke activiteit (actometer) •Self-efficacy (SES) •Focussen op symptomen (IMQ) Uitkomstvariabelen: •Vermoeidheid (CIS) •Pijn •Fysiek functioneren (SF-36)
Voor CGT
6 weken
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
12-18 weken
Na CGT
Resultaten De verandering in vermoeidheid en pijn verloopt gelijktijdig
Vermoeidheid
Pijn
60
8 7
50
6 5
1: fast 2: mid
30
3: slow 4: non
20
Pain
Fatigue
40 1: fast 2: mid
4
3: slow 3
4: non
2 10 1 0
0 pre
1
2
post
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
pre
1
2
post
Verandering in pijn tijdens CGT Verklaart 4 – 14% van de variantie
↓Focus op symptomen
↑ Fysiek functioneren
↑ Fysiek functioneren
Periode 1
Periode 2
Periode 3
(Voor CGT – 6 weken)
(6 – 12-18 weken)
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
(12-18 weken – Na CGT)
Verandering in vermoeidheid tijdens CGT voor CVS Verklaard 20 – 46% van de variantie ↓Focus op symptomen ↑ Waargenomen activiteit ↑ Self-efficacy ↑ Fysiek functioneren
Periode 1
(Voor CGT– 6 weken)
Periode 2
(6 – 12-18 weken)
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Heins et al., 2013
Periode 3
(12-18 weken – Na CGT)
Conclusies • Pijn en vermoeidheid nemen gelijktijdig af • Zowel pijn als vermoeidheid nemen af tijdens CGT voor CVS, maar mogelijk zijn het verschillende mechanismen
• Een verminderde focus op symptomen aan het begin van de behandeling en een verbeterd fysiek functioneren later in de behandeling zijn gerelateerd aan de afname in pijn
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Conclusies • Objectieve fysieke activiteit is niet direct gerelateerd aan een verandering in vermoeidheid en pijn 60
40
1: fast
30
2: mid 3: slow
20
4: non 10 0 pre
1
2
post
8 7
Pain
6 5
1: fast
4
2: mid
3
3: slow
2
4: non
1 0 pre
1
2
post
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
90
Actutual physical activity
Fatigue
50 80 70 60
1: fast
50
2: mid
40
3: slow
30
4: non
20 10 0 Pre
1
2
Post
Discussie • Oorzaak en gevolg? Meeste veranderingen zijn gelijktijdig. • Het model verklaart 14% van de variantie in pijnafname (er is nog genoeg werk te doen…): wat zijn de andere procesvariabelen? • De procesvariabelen voor pijn en vermoeidheid overlappen deels: zijn er symptoom specifieke proces variabelen voor de respons? • Wat is de rol van objectieve fysieke activiteit bij CGT voor CVS? • Kunnen behandelmodellen helpen om onze interventies te verbeteren en efficiënter te maken?
Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
Dank voor uw aandacht!
[email protected] Nijmeegs Kenniscentrum voor Chronische Vermoeidheid
