28
TvC | maart nr. 1 2013
ACHTERGROND
TOEKOMST
Is er in de toekomst van coaching nog plek voor een olifant? Er lijkt zich een tweedeling voor te doen in coachland. Enerzijds
roepen mensen vooral: “Ik wil wel doen wat werkt!” Anderzijds
Deze kent een zachter karakter en hier roepen mensen vooral: “Ik wil coachen met hart en ziel!” Wat betekent deze tegenstelling? Sluiten beide benaderingen elkaar uit? Wat gaat dit betekenen voor de toekomst van coaching? AUTEUR: ALEXANDER VAN DEN BERG
De gevaren van de rationele benadering Aan de rationele kant zien we een traditie die basis staat van het wetenschappelijke denken in het Westen. De rede of ratio heeft ons vrijgemaakt en onderscheidt ons van de dieren. Kennis en technologie zijn verworvenheden van die rationele manier van leven. Beheer-
sing van de ratio leidt tot beheersing van onze wereld. Onder invloed van deze verlichte vorm van denken worden zaken in onze samenleving maliseerd. De kwaliteit van een coach en een coachopleiding zijn zo te objectiveren en te
TvC | maart nr. 1 2013
29
in de zorg of klantgerichtheid in het zakenleven. Het gevaar hiervan is vervreemding. De mens wordt een middel en niet meer een doel in
De manier van denken lijkt anders te zijn dan bij de rationele benadering. Een mooi
zet een bejaardenverzorger een timer aan als hij een bewoner gaat wassen.
meebewegen. Het gevaar van deze manier van denken is een gebrek aan controle en verandervermogen. Daarvoor zijn twee oorzaken aan te wijzen. Ten eerste kunnen mensen een vorm van gelatenheid ontwikkelen. Dit is herkenbaar in veel
benadering is uitholling en uitputting. Dat je
moet doen. Voor je het weet zijn de zeeën leeggevist en vervuild en is ons geld niets meer waard. Er zijn grenzen aan de maakbaarheid. Niet alleen omdat we te ver kunnen in de hand hebben. De gevaren van de intuïtieve benadering Bij de meer intuïtieve benadering krijgen gevoel en niet-wetenschappelijke visies de ruimte. Het voelt gewoon goed en dat het werkt baseer je op je eigen ervaring. Alter-
vind je hier terug.
Aristoteles meets Boeddha, on an elephant 30
TvC | maart nr. 1 2013
respect als intelligent wordt beschouwd.
gelegd op het aanvaarden van het lot. Ten tweede wordt een gebrek aan controle en verandervermogen veroorzaakt door een gebrek aan kennis en kunde. Als je überhaupt geen systematische observatie doet naar de veel zaken nooit leren wat wel en wat niet methoden die niet werken. Aristoteles meets Boeddha, on an elephant De benaderingen gaan niet alleen over hoe in zelf zien: enerzijds zijn wij rationele wezens
en anderzijds zijn wij intuïtieve wezens. Beide
doorstaat. Kortom: jezelf als instrument inzetten voor de begeleiding van de ander.
niet volledig. De benaderingen groeien naar ren gaan inzien. Er ontstaat een gedeelde visie van de ge-
een affectieve basis die in de diepere hersendelen ligt ingebakken. Een van de belangrijkste functies van coaching is deze basis te bieden en te ontwikkelen bij de coachee.
waaronder een bewust en een onbewust deel. We hebben het hier niet over het onbewuste -
-
Het samenleven van een rat en haar jongen illustreert dit proces. Door de verzorging en met name affectieve en stofwisselingsproces-
gen is er meer en meer zicht op en erkenning voor dit onbewuste en komen er meer theorieën waarin de mens bestaat uit verschillende Volgens deze gedeelde visie kan je de mens het best beschrijven aan de hand van de metafoor van een berijder en een olifant die samen
rattenbaby’s vertonen paniekerig gedrag dat bij aanhoudende afwezigheid van de moeder overgaat in een toestand van wanhoop. Als
bewuste en gecontroleerde deel van onszelf
prettig vooruit te komen op het pad. Concreet betekent samenwerking tussen de berijder en de olifant dat ze een zekere rust en elkaar leren en dat ze weten wat ze aan de ander kunnen overlaten. Ieder deel heeft namelijk zijn eigen talenten. De olifant ervaart bijvoorbeeld veel eerder wanneer bepaald gedrag vaker tot verlies dan tot winst leidt en wordt onrustig als hij die kant op wordt gestuurd. De berijder vangt dit onderbuikgevoel op en is in staat om systematisch te toetsen of
Een eindje opgaan met de ander Meer en meer wordt duidelijk dat de effectiviteit van coaching zit in de relatie van de coach met de coachee en in wie de coach zelf als
eigenschappen en gedragingen alle processen weer in balans. Op deze wijze verkeren moeder en baby’s in een soort dans: ze reageren op elkaar en de baby’s ontwikkelen emotionele stabiliteit. De baby is dan veilig gehecht en is in staat gezond gedrag te vertonen en later zelf jongen groot te brengen.
hebben ook deze stabiliteit nodig. Al in de jaren veertig van de vorige eeuw toonde Spitz dacht en warmte een zeer grote kans liepen te
partners en managers bieden de aandacht en warmte die een mens doet groeien en functioneren.
ren zij toegevoegde waarde op het niveau van -
TvC | maart nr. 1 2013
31
patronen. Terwijl de berijders elkaar bezigde olifanten van de coach en de coachee een stevig fundament. Het inhoudelijke gesprek verwordt tot een decor voor veranderingen op
Comfortabel zijn in niet-weten
olifant. Vaak kunnen mensen daar moeilijk mee stoppen. De olifant krijgt de overhand en Tot nu toe werden deze problemen veelal vanuit de cognitieve gedragstherapie benaderd. Deze vorm van therapie stamt uit de rationele te beheersen kunnen we onze omgeving beheersen. Als je je gevoel of gedrag wilt
en dynamischer en er zijn geen zekerheden meer. We moeten voortdurend in staat zijn om
komt meer aandacht voor visies die zeggen lang niet kan weten. Die visies zeggen dat de intuïtieve olifant een grotere rol moet spelen.
en een negatief vermogen. In de toekomst zal dit vermogen nog belangrijker worden. Coaches dienen zich deze kunst eigen te
bieden aan groei. Samenwerken door los te laten Er wordt in coaching naast het vertrouwen van de berijder en olifant ook gewerkt aan hoe ze samenwerken. Problemen van coachees ontstaan vaak doordat ze niet in staat zijn
gatieve gedachten over zichzelf hebben. De berijder bestraft voortdurend zichzelf en de
TvC | maart nr. 1 2013
dan uitkomst bieden. Mindfulness leert de coachee gedachten los te laten om vrijheid te creëren voor het veranderen van denken en doen. De effecten van deze contemplatieve methoden raken meer en meer onderkend: positieve effecten op de structuur van de hersenen
In onze postmoderne tijd is alles complexer en dynamischer en er zijn geen zekerheden meer
door zichzelf als instrument in te zetten. Ondanks hun nietweten moeten zij een fundamenteel vertrouwen uitstralen. Het vermogen comfortabel te zijn in niet-weten brengt bij de coachee rust en stabiliteit. Hij leert meer te vertrouwen
32
De rationele benadering kan averechts uitpakken: denk maar eens niet aan een witte beer… Cognitieve gedragstherapie werkt niet altijd en
-
meer geïntegreerd in bestaande methoden: de berijder en de olifant leren samen te werken door los te laten. In Liminal Space In deze spannende tijd is er heel veel kennis terwijl we nog zo weinig weten. Alles is in op onszelf teruggeworpen. Dit tegen de achtergrond van crises en hypes. Er komt zoveel op ons af dat het ons duizelt en we verwachten dat wricht heet ‘Liminal Space’: een overgangstoestand naar een volgende fase. De contouren van de coach van de toekomst
lijken duidelijk te worden. Diversiteit zal blijven bestaan. Toch zal er meer integratie plaatsvinden. Wetenschap heeft hierin een
•
• aanwijzen als een van de pijlers van een goede je jezelf als instrument inzet om de berijder en de olifant verder op pad te helpen. is de expert voor psychologisch inzicht. Hij is verbonden aan De Academie, een genootschap van levenskunstenaars waar begeleiders leren zichzelf als instrument in te zetten om het beste uit zichzelf en anderen te halen. De Academie biedt ruimte en inspiratie voor authenticiteit en ontwikkeling van deze levenskunst. www.zin.nu Literatuur •
•
Patterns of Attachment. Hillsdale: Erlbaum. Descartes’ Error: Emotion, Reason, and the Human Brain. New York: Penguin Books.
The Happiness Hypothesis: Finding Modern Truth in Ancient Wisdom. New York: Basic Books. onships: A Psychobiologist’s View. Child Development. Vol. 58, No. 3
• pression: A meta-analytic review. Journal of Consulting and Clinical Psychology, Vol 78(2) •
practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Research: Neuroimaging. Volume 191, Issue 1 •
•
based stress reduction and health beneJournal of Psychosomatic Research, 57 Thinking, Fast and Slow.
• • Comprehensive Handbook of Psychology, Volume 5: Personality and Social Psychology •
Relational Coaching: Journeys Towards Mastering One-To-One Learning. Chichester: Wiley.
A General Theory of Love. New York: Random House. • Inquiry Into the Genesis of Psychiatric Conditions in Early Childhood. Psychoanalytic Study of the Child, 1
TvC | maart nr. 1 2013
33
