IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg
1
Uit de missie van Brijder: “De wensen en mogelijkheden van onze patiënten, hun omgeving en onze expertise vormen de bouwstenen van de behandeling”
2
Uit de toelichting op de missie: “Herstelgerichte zorg, waarbij de individuele rehabilitatiebenadering en de inzet van ervaringsdeskundigheid de methodes zijn om hieraan invulling te geven, neemt de komende jaren een belangrijke plaats in binnen de zorgvisie van Brijder”
3
Uit de missie van Brijder: Visie van Brijder staat op 6 pijlers, waarvan 2 m.b.t. cliënten. Eén daarvan luidt: “Patiënt is regiseur” Eén van de keuzes om dit te realiseren (Brijder boekje): “We ondersteunen en behandelen chronische patiënten op basis van de individuele rehabilitatiemethode en de inzet van ervaringsdeskundigheid
4
Achtergrond: Handvest van Maastricht (2010) Herstel als leidend principe in de verslavingszorg
Overeengekomen tussen bestuurders en cliëntenraden van de verslavingszorginstellingen dat ze: “van begin tot eind de herstelaanpak als uitgangspunt hanteren, gericht op maatschappelijk herstel en kwaliteit van leven” En ze zijn het eens dat: “Ervaringskennis is de erkende derde kennisbron, naast professionele en wetenschappelijke kennis”.
5
Meer achtergrond: Ggz Nederland: visiedocument “Naar herstel en gelijkwaardig burgerschap” (2009)
“Herstel als leidend principe in de (langdurende) zorg aan mensen met ernstige psychische aandoeningen”
6
Wat is herstel?
“Herstellen betreft het ontgroeien van de catastrofale gevolgen van een psychische aandoening en de ontwikkeling van een nieuwe betekenis en een nieuwe zin in iemands leven” (W.A. Anthony, 1993) Visie: Iedereen kan herstellen C. Harding: menselijke veerkracht als natuurwet.
7
Waarom herstellen? Cliënten van de ggz/verslavingszorg kampen met afhankelijkheid gebrek aan zelfvertrouwen verlies aan controle over het eigen leven verlies van betekenisvolle identiteit grote kwetsbaarheid in sociaal en maatschappelijk opzicht
8
Aspecten van herstel: -
De cliënt onderneemt zelf actie om het leven een gunstige wending te geven Geleidelijke verschuiving van patiënt naar burger
Fasen van herstel (C. Gagne): overweldigd door de aandoening worstelen met de aandoening leven met de aandoening leven voorbij de aandoening
9
Herstel van: -
gezondheid identiteit functioneren in maatschappelijke rollen in heden en toekomst
Diensten die dat kunnen ondersteunen: gezondheid: behandeling, begeleiding identiteit: behandeling, begeleiding, onderlinge steun, rehabilitatie rolfunctioneren: rehabilitatie 10
Herstelondersteunende zorg: het inzetten van professionele ggz diensten om het herstelproces te ondersteunen
11
HEE team: herstel, empowerment, ervaringsdeskundigheid zegt wat cliënten verwachten van hulpverleners
12
Kenmerken van herstelondersteunde zorg volgens het HEE team: -
de hulpverlener heeft een attitude van hoop en optimisme de hulpverlener is present (aandachtig aanwezig) gebruikt zijn professionele referentiekader op een terughoudende en bescheiden wijze maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de cliënt herkent en stimuleert het benutten van eigen kracht van de cliënt (empowerment) zowel individueel als collectief erkent, benut en stimuleert de ervaringskennis/ervaringsdeskundigheid van de cliënt erkent, benut en stimuleert de ondersteuning door belangrijke anderen is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van de autonomie/regie 13
Volgens het HEE team zouden alle ggz diensten de genoemde kenmerken moeten hebben. Dus: -
begeleiding behandeling casemanagement crisisinterventie lichamelijke zorg sjd rehabilitatie
-
etc. 14
Wat is rehabilitatie? Psychiatrische rehabilitatie is het vergroten van het vermogen en de bekwaamheid van een persoon met een ernstige psychische beperking om met succes en naar zijn eigen tevredenheid te functioneren in zijn rol en omgeving van voorkeur met zo min mogelijk professionele steun (Anthony, Farkas, Cohen, Gagne, 2001)
15
Uitkomst en uitgangspunten Belangrijkste uitkomst individuele rehabilitatiebenadering (IRB): Rolherstel, maatschappelijk herstel Uitgangspunten IRB Het gaat om: – mensen, niet om patiënten of zieken – functioneren, niet om symptoombestrijding of probleemanalyse – zelf kiezen – tevredenheid en succes – zo min mogelijk professionele hulp 16
Wanneer rehabilitatie? Bij een wens van de cliënt tot verandering of behoud van een rol op de gebieden van wonen, werken (activiteiten), leren en sociale contacten
17
De IRB methodiek Diagnostiek
Planning
Interventies
Doelvaardigheid beoordelen
Vaardigheidsontwikkeling
Vaardigheidsles
Stellen van een doel
Hulpbronnenontwikkeling
Stappenplan toepassen van vaardigheden
Functionele diagnostiek
Hulpbronnen creëren, verkrijgen, gebruiken
Hulpbronnen diagnostiek
Hulpbronnen aanpassen
18
Beleid Brijder: Herstelondersteuning vooral door toepassen IRB gebruik maken van ervaringskennis/ ervaringsdeskundigheid Toepassen IRB in het kader van herstelpaden en bouwstenen Bouwstenen ingezet na intake en ROM-meting
19
Eerste ervaringen: -
-
IRB goed toe te passen in de verslavingszorg hulpaanbod is sterk gericht op problemen en het oplossen ervan, niet op ondersteunen van het herstelproces rehabilitatie is niet expliciet geplaatst in het kader van herstel (evenmin als andere diensten) het lijkt effectief de hulpvraag van de cliënt in het behandelplan te koppelen aan de IRB bouwsteen weinig ervaringsdeskundige collega’s weinig IRB deskundigheid 20
Overwegingen/suggesties -
Zet de herstel-visie nadrukkelijk centraal Bespreek dat bovenstaande een andere kijk op de zorg is (paradigmaverandering) Vraag ervaringsdeskundigen de herstelvisie te presenteren aan hulpverleners Meer ervaringsdeskundige medewerkers. Kijk daarbij ook naar bestaande medewerkers die cliënt-ervaring hebben Zorg voor voldoende IRB deskundigheid in teams IRB inzetten als bouwsteen kan effectief zijn. Wees flexibel bij koppelen aan ROM Leg duidelijk uit aan de cliënt wat rehabilitatie is. Anders kan hij er niet voor kiezen. Herstelondersteunend werken kan meer enthousiasme wekken bij hulpverleners dan traditioneel werken. Breng die boodschap. 21
22
