INVITATIONAL COURSE
Succesvol besturen van ziekenhuizen Een samenwerkingsproject van Sioo en Boer & Croon
Inhoud Voorwoord
.
.
.
.
.
.
Een inspirerende leeromgeving Programmering Thema’s
.
. .
. .
. .
. .
.
© Boer & Croon | Sioo 2010 Alle rechten voorbehouden www.boercroon.nl | www.sioo.nl
2
. .
. .
. .
. .
. .
. .
5 6
. 10 .
. 15
3
4
Succesvol besturen van ziekenhuizen De ziekenhuiswereld is een aantrekkelijk en dynamisch werkgebied. Dat geldt zowel voor excellente medische professionals als voor hen die hun sporen buiten deze sector hebben verdiend, vakinhoudelijk en bestuurlijk. Succesvol besturen vraagt van bestuurders een diepgewor-
Heeft u de ambitie om in de ziekenhuissector te starten op
teld begrip van deze specifieke organisaties en hun dynami-
bestuurlijk niveau? Dan biedt het programma ‘Succesvol be-
sche omgeving. Sensitief kunnen omgaan met de verschil-
sturen van ziekenhuizen’ van Sioo – Boer & Croon u de ruimte
lende ambities en waardesystemen binnen ziekenhuizen is
om uw succes in deze sector zelf te optimaliseren. In een in-
essentieel. Een doorleefd begrip voor de verschillende werk-
spirerende omgeving maakt u kennis met zeer ervaren profes-
systemen, professionele subculturen en logica’s in het zieken-
sionals, managers en bestuurders met dezelfde ambitie. U on-
huis is nodig om een waardevolle rol te kunnen vervullen in
derzoekt en doorgrondt samen ontwikkelingen in en rond de
de complexe interacties. Die complexiteit speelt zowel in de
sector en de bestuurlijke vraagstukken. U ontdekt wat goed
interne processen als op het grensvlak van ziekenhuisorgani-
werkt en toegevoegde waarde levert. U heeft de gelegenheid
satie, externe processen en (maatschappelijke) ontwikkelin-
uw gedragsrepertoire — nodig voor effectief besturen — op
gen. Daarin relationeel sterk opereren en communiceren is
scherp te zetten. Het leertraject is de opmaat naar een com-
van vitaal belang.
munity waar u als (toekomstig) bestuurder ook op lange termijn inspiratie en feedback vindt.
Goede bestuurders werken met betrokkenheid maar ook met distantie. Zij hebben scherp wat er op de organisatie afkomt. Politieke, economische, demografische en sociale ontwikkelingen creëren een heel ander speelveld. Zij schatten goed in waar een organisatie zit in haar ontwikkeling. Verandering en vernieuwing zijn voor hen dan ook een ‘state of mind’. Ze weten wat ze willen en zijn handelingsbekwaam. Zij acteren met tact in het bestuurlijke speelveld. Zij zijn bekwaam in het politieke spel en weten resultaat te bereiken zonder dat anderen gezichtsverlies lijden. Ze weten als geen ander wanneer ze zelf de lead moeten nemen en wanneer het beter is om anderen in het spel te brengen. Passie, professionaliteit en nuchterheid naast reflexiviteit vormen het fundament van de succesvolle bestuurder.
5
Een inspirerende leeromgeving Voor wie
Karakteristiek van het leertraject
Deelname aan dit leertraject is voor u relevant als u:
De leeromgeving van het traject ‘Succesvol besturen van
•• zich als medisch specialist met managementervaring warm
ziekenhuizen’ helpt u om het pad dat u ambieert ook daad-
loopt om uw loopbaan in een bestuurlijke functie voort te
werkelijk in te slaan, uw toekomstige rol en repertoire te ver-
zetten en/of
kennen. Het geeft ruimte aan een hoogwaardige dialoog over
•• nu een managementrol bekleedt binnen de ziekenhuissec-
ziekenhuisorganisaties en vernieuwingsmogelijkheden. Het is
tor en de stap wil maken naar de bestuurderspositie, en/of
een werkplaats om effectief besturingsgedrag te onderzoe-
•• een ervaren manager bent van buiten de ziekenhuissector
ken en te verwerven. De groep ontwikkelt spelregels, die zorg
die op bestuurlijk niveau in een ziekenhuis wil acteren.
dragen voor veiligheid en daarmee voor experimenteerruimte en actief leren.
Daarnaast heeft u een academische achtergrond en een aantal jaren ervaring als manager/ bestuurder alsmede de ambitie
Opbrengsten
om op een sleutelpositie een bijdrage te leveren aan de be-
Door deelname aan dit leertraject verwerft u:
sturing, organisatie en inrichting van medische zorg. Zicht op en begrip van complexiteit. U werkt aan een goed be-
Samenstelling van de groep
grip van het eigene van de ziekenhuiswereld, de zorgketen
U werkt dit leertraject in een groep deelnemers met verschil-
als speelveld en de bestuurlijke mogelijkheden daarin. Dit als
lende achtergronden (‘nieuw in bestuurlijk werk’ of ‘nieuw in
basis voor het vormgeven van uw rol en het kiezen van uw
de sector’). Dit verschil biedt een bijzondere meerwaarde. Het
interventies.
pad van medici en managers, gepokt en gemazeld in de sector zelf, vereist dat zij boven de dagelijkse praktijk van de sec- Scherp zicht op uw eigen profiel als bestuurder/toezichthouder. tor uitgroeien. Het pad van een ervaren manager van buiten
U maakt kennis met ervaren bestuurders en beslissers, hun
naar de ziekenhuissector vereist ingroei.
succesvolle en minder succesvolle momenten alsook wervingen selectiespecialisten.
Ingroei en uitgroei spelen elke dag bij effectieve besturing in deze de sector. De aard van organisaties zoals ziekenhuizen
Een gevarieerd handelingsrepertoire om leiding te kunnen ge-
maakt dat u als effectief bestuurder voortdurend betrokken
ven en verandering te realiseren. U werkt aan:
moet zijn en tegelijk ook op afstand moet waarnemen om
•• uw vermogen om met tact te opereren in complexe be-
van daaruit op te kunnen optreden. Dat maakt deze groeps-
stuurlijke (politieke) verhoudingen,
samenstelling dan ook zo geschikt als basis voor een hoog- •• onderhandelingsbekwaamheid waarbij u recht doet aan waardige en inspirerende leeromgeving. Zo kunnen toekom-
diverse logica’s,
stige bestuurders optimaal gebruik maken van elkaars kennis,
•• uw interventiekracht,
inzicht en ervaring.
•• uw vermogen om multi-party onderhandelingsprocessen te faciliteren, •• uw vermogen om stagnerende processen te analyseren en vlot te trekken.
Een netwerk dat voor u als bestuurder, ook op lange termijn, grote waarde heeft door inspiratie en feedback.
6
7
Algem
Kennis internaliseren en vaardigheid verwerven Het programma biedt waar nodig inspirerende inzichten en doorleefde kennis van buiten die het u mogelijk maken om een diep inzicht in de complexiteit te
Leren van anderen
verwerven
Participatieleren U bekijkt en bespreekt samen krachtige rolvoorbeelden en cases van binnen en buiten de sector op hun navolgbaarheid. Waar zinvol loopt u mee met ervaren bestuurders en/of met een collega
Communityvorming U vormt een community waarin u verder op eigen kracht blijft leren van elkaar
Spec
8
meen
Onderzoekend leren Ook reconstrueert u episodes van verandertrajecten
Explorerend leren U onderzoekt met andere deelnemers wat in de diverse situaties in ziekenhuisorganisaties wijs is om te doen en wat niet
Zelf doen
Experimenterend leren We maken ruimte zodat u veilig kunt experimenteren met nieuw handelingsrepertoire en de resultaten van uw nieuwe aanpak kunt bespreken
cifiek
9
Programmering
Fase 1
Selectie & diagnose.
10
Fase
Vijf workshops van twee dagen met overnachting en meerdaagse reis
2
Fase 3
Community workshop
11
Fase 1
Fase 3
In de diagnosefase onderzoekt de programmaleiding met u
In de derde fase vormt u communities. U kunt in kleine groe-
de ontwikkelingen die u door wil maken. Waar komt u van-
pen verder vorm geven aan uw leren. De eerste bijeenkomst
daan, welke verbinding heeft u met ziekenhuisorganisaties,
van deze groepen wordt desgewenst begeleid door een ex-
wat moet u doen om naadloos in het bestuurlijk werk te
terne coach om het hoogwaardig professioneel leren goed te
passen? Wat is uw favoriete stijl van werken, van probleem-
verankeren. U ontwikkelt een professioneel netwerk, waarop u
oplossing, van beïnvloeding etc. U spreekt over uw ambities,
kunt terugvallen of u door kunt laten inspireren in uw verdere
onderzoekt die op hun realisme en stelt de vraag wat u zou
loopbaan.
kunnen doen om die ambities waar te maken. Zo krijgt u uw profiel helder.
Op basis van de profielen van alle kandidaten ontwikkelen deelnemers en programmaleiding gezamenlijk het werkprogramma. Daarbij verkennen ze de diverse arena’s waar een bestuurder in moet acteren, maken ze een schets van de inhoud van het werkprogramma en keuzes over de manier van leren.
Fase 2 Het werkprogramma bestaat uit vijf bijeenkomsten van twee dagen. De meerdaagse bijeenkomsten kennen een grote variëteit qua leervormen. U werkt aan inhoudelijke thema’s die verderop in deze brochure vermeld staan (zie pagina 15). Vaak werkt u samen met bestuurders met een goed track record in ziekenhuisorganisaties en onderzoekt u wat de bestuurlijke rol is op een kruispunt van logica’s. Wat kan daar de toegevoegde waarde van de bestuurder zijn, wat zijn de zekere recepten om in de puree te raken?
U verkent successen, bijvoorbeeld door live reconstructies. U onderzoekt ethische kwesties en dilemma’s. Daar horen ook profileringsvragen bij: wat wilt u zelf, wat past bij u in uw rol als bestuurder, wanneer neemt u zelf de lead en wanneer is het beter om iemand anders in te schakelen en zelf voor een opdrachtgeverrol te kiezen. Tijdens een reis van circa een week, halverwege het traject, werkt u met de andere deelnemers intensief aan uw eigen ambitie en groei als bestuurder. ‘Wijsheid en daadkracht’ en ‘Ondernemerschap en vernieuwing’ zijn daarbij leidende thema’s.
12
13
14
Thema’s Onderstaand overzicht geeft een indicatie van onderwerpen en aandachtspunten bij de programmering van het werkprogramma.
Organisatie en besturing
Veranderen
•• complexiteit: ziekenhuizen als verzamelplaatsen van ver-
veranderkundig denken, waaronder:
schillende werksystemen, conventiesystemen en logica’s:
•• het aanpakken van vijf voor twaalf situaties,
·· omgevingsfactoren, ontwikkelstadium en te maken
•• staff driven versus leiderschapsgedreven veranderaanpak-
keuzes, ·· het eigene van de ziekenhuissector gelet op relaties en verhoudingen,
ken die gebruik maken van “Leitbilder”, •• aanpakken maken die binnen specifieke cases hun waarde hebben.
·· handelingsframes van organisatieleden in verschillende werksituaties (houding, humeur, ontwikkelrichting) ·· medisch werk en de gevolgen voor relatiepatronen in ziekenhuizen, ·· de ‘andere‘ werksoorten in ziekenhuizen,
Interveniëren •• het uitvoeren van een veranderstrategie, •• interventiestijl: ·· power assisted steering, een benadering van leider-
•• bestuurbaarheid door organisatieontwerp,
schap die expliciet de politieke en machtsdimensie aan
•• bestuur & toezicht,
de orde stelt,
•• bestuurlijke cultuur: ziekenhuizen hebben vaak een specifieke bestuurlijke cultuur, dit leent zich voor aparte aandacht, in het bijzonder voor machtsspelen, •• vertrouwensprocessen en antecedenten van vertrouwen van werknemers in hun leidinggevenden en de implicaties
·· op vertrouwensontwikkeling gericht leiderschap, ·· appreciative leadership, een benadering die leert om in plaats van alleen probleemgericht en probleemoplossend te werken, juist dat wat goed gaat groter te maken als bron van inspiratie,
daarvan voor houding en humeur, essentiële voorwaarden
·· beïnvloedingstactieken,
voor goed zorgwerk.
·· bevorderen van samenwerken, ·· onderhandelen en conflicthantering,
Het tactische deel van besturen en leiderschap
·· resultaat bereiken met meerdere partijen.
•• politieke analyse, krachtenveld, stakeholdersanalyse,
•• uitstraling en authenticiteit,
•• nagaan wat er speelt in een specifieke organisatie door
•• vergroten van vermogen om verbonden en tegelijk ge-
middel van ontwikkelingsgerichte audits,
distantieerd te zijn.
•• patronenanalyse, met elkaar (leren) nagaan hoe onbedoelde effecten in organisaties worden gegenereerd, constructie van aangrijpingspunten voor ontregeling en het bepalen van interventiediepte.
15
16
Tijdsinvestering Het hele programma bestaat uit 34 dagdelen gezamenlijke bijeenkomsten plus een reis van vijf à zes dagen. Daarnaast vergt het programma circa 20 dagdelen aan zelfstudie. De doorlooptijd van het programma bedraagt negen maanden.
Begeleiding De groep wordt gefaciliteerd door een kernstaf met kennis van zaken van opleiden en leren én bestuurlijke ervaring in zorgorganisaties. Zij kan daar in analytische zin afstand van nemen, kent de specifieke patronen en is in staat om boven de diverse logica’s te staan. Daarnaast zijn inhoudelijk deskundigen en practitioners bij het programma betrokken die, samen met de deelnemers, vraagstukken ontwarren en inzichtelijk maken, inspireren en als experts inzichten verschaffen.
Groepsomvang Minimaal 12 en maximaal 16 deelnemers
Aanmelding en selectie Deelnemers voeren, op invitatie, een gesprek met een selectiecommissie, bestaande uit de kernstaf. Zij dragen op basis daarvan kandidaten voor aan de toelatingscommissie.
Kosten € 16.500 per deelnemer exclusief reis- en verblijfkosten
De partners Sioo en Boer & Croon bundelen hun unieke expertise en ervaring bij het organiseren van deze leeromgeving voor ambitieuze professionals, managers en bestuurders met als doel de effectiviteit van bestuurders en leiders bij veranderprocessen in de ziekenhuissector te verhogen. Docenten en begeleiders zijn zelf actief binnen en/of betrokken bij de sector en hebben daarbinnen en daarbuiten een uitstekende reputatie.
17
Kernstaf van het programma is Drs. L.L. Schoots, ervaren bestuurder van diverse ziekenhuizen; associé Boer & Croon Dr. G.A.C. Smid, programmamanager Sioo
Aan de tweede editie van de SBZ leergang leverden onder meer een bijdrage: Drs. A.C. van Alphen, ziekenhuisbestuurder Dr. G.F. Bernaert, zelfstandig adviseur en o.m. voormalig directeur van de RaboAcademie Prof. dr. J.J. Boonstra, hoogleraar UvA en rector Sioo Prof. dr. H. de Bruyn, hoogleraar bestuurskunde TUD J.A. Bijkerk MHA, MBA, ziekenhuisdirecteur Duitsland Drs. J. Choy, gezinstherapeut en zelfstandig organisatieadviseur Mr. N.M. Edelenbos, partner Boer & Croon Drs. H. Feenstra, lid RvB Martini Ziekenhuis Groningen T. Hamelink MCM, manager facilitaire dienst Isala Klinieken L. Jansen, ervaren bestuursvoorzitter RvB lid zorgconcern Orbis T. Keulen, organisatieadviseur Veldhoen & Company Drs. P. Kloosterboer, organisatieadviseur Cordes Drs. M. Königs, zelfstandig organisatieadviseur, Holland Branding Group Drs. P.B. Lalleman, socioloog/verpleegkundige, docent Hogeschool Utrecht, promovendus leiderschap ziekenhuizen Ir. J. Landman, organisatiekundige, Vreelandgroep bestuurssecretaris Mr. L. de Lange, Zernike groep Drs. P. Littooy lid RvB Zorggroep Noorderbreedte Drs. J. van Roon, partner Boer & Croon Prof. dr. M. Samsom, lid RvB St. Radboud UMC Mr. F. Spijker, advocaat Boekel & de Nerée W.M.L.C.M. Schellekens, Hoofdinspecteur Care IGZ Drs. R. Steenbergen, ervaren ziekenhuis directeur, lid RvT R. Thieme Groen, arts, lid RvB Isala Klinieken J. Verreussel MBA, directeur Maasziekenhuis Boxmeer Dr. Y. Witman, arts en zelfstandig gevestigd organisatieadviseur
18
19
New tonla
an 209 • 35
84 BH Utr
echt • sio
[email protected]
l • 030 – 2
91 30 0 0
wen ernieu v , n e er er an d vo o r re n , v t aan e a is a n a m p o rg ama’s o vo o r e n o rg rogram ntrum p e c n ndere ir a a r n it e e s v g r e n in n ied va opleid teruniv we e e o p en et g eb slaan een in h n ’s e is p a d o o m ie Sio am ij b ring isatie progr nalise ve n . W o rg a n idings fessio n ingge o a le r v p id p o k le e tij n en g en e zakelijk e p r ak pleidin jke en ie en d li r o r n o . e e o t s h o t a r lang de p er s o n ze m 50 jaa n d e er In u f . im e e u r g d l, jk k un ccesvo appeli nisatie w e su tensch n e ij z w n in ar us s e . En d a brug t e ss en c o r p r an d e e n ve r
Boer & Croon
Boer & Croon staat voor hoogwaardige dienstverlening op het gebied van con-
Postbus 75784
sulting, corporate finance en management. De unieke combinatie van deze ac-
1070 AT Amsterdam
tiviteiten stelt ons in staat strategische vraagstukken van onze klanten te door-
Amstelveenseweg 760
gronden en daadwerkelijk op te lossen. Van inspiratie tot realisatie.
1081 JK Amsterdam Boer & Croon combineert als geen ander toonaangevende denk-, durf- en tel. 020 – 301 4000
daadkracht. Een ijzersterke mix waarmee we snel een vernieuwende weg kun-
www.boercroon.nl
nen inslaan naar duurzaam betere prestaties. De groep telt ongeveer 450 erva-
[email protected]
ren consultants, managers en stafmedewerkers.
