Inventarisatie zelfmanagementinterventies

Inventarisatie zelfmanagementinterventies Inzetbaar bij de multidisciplinaire aanpak van zelfmanagement in de zorg voor chronisch zieken

Doortje Boshuizen Telefoon: (030) 789 2553 E-mail: [email protected] Jeanny Engels Telefoon: (030) 789 2534 E-mail: [email protected] Postbus 8228, 3503 RE Utrecht Website: www.vilans.nl Utrecht, 30 augustus 2011

Inhoudsopgave

Inleiding

3

1. Overzicht van zelfmanagementinterventies

4

1.1 Generieke interventies voor meerdere aandoeningen

4

1.2 Specifieke interventies voor diabetes

14

1.3 Specifieke interventies voor astma/COPD

20

1.4 Specifieke interventies voor CVRM

26

Referenties

Project ‘Multidisciplinaire aanpak zelfmanagement Chronisch Aandoeningen’. Overzicht van zelfmanagement interventies.

30

- Vilans -

2

Inleiding Voor u ligt een overzicht van interventies voor zelfmanagement. Voor dit document is gebruik gemaakt van de inventarisatie van zelfmanagementinterventies die Vilans in samenwerking met De Ondernemende Huisarts heeft gemaakt in december 2010. In 2011 is dit document met interventies voor zelfmanagement aangevuld door het Centrum Huisartsen Schiedam (CHS) en Careyn ten behoeve van het project ‘Zelfmanagement door middel van eHealth’. Daarnaast zijn enkele aanvullende interventies opgenomen in de categorieën generiek (25), diabetes (14), astma/COPD (10) en vasculair risicomanagement (VRM) (5). Dit document kan als inspiratiebron dienen om invulling te geven aan de ruimte voor de zelfmanagementinterventies in de zorg voor mensen met chronische aandoeningen.

Leeswijzer In deze publicatie vindt u alle interventies die (mogelijk) geschikt zijn voor de eerstelijnszorg. Interventies zoals patiëntenportalen zijn niet opgenomen in dit document. De interventies zijn onderverdeeld in de categorieën: Generiek: geschikt voor meerdere aandoeningen Diabetes Astma COPD CVRM Per interventie is aangegeven: Welk type interventie het betreft. Daarbij onderscheiden we de volgende categorieën: - Educatie & leefstijl - Zelftest patiënt Deze vragenlijst maakt geen deel uit van de behandeling. Het is een test die een patiënt zonder begeleiding van een zorgverlener uitvoert. - Vragenlijst behandeling Deze vragenlijst wordt door de patiënt of zorgverlener ingevuld en is onderdeel van de behandeling - Zelf meten Patiënten meten zelf hun waarden. Of de interventie zich leent voor een individuele of groepsgerichte aanpak. Of het een e-health interventie betreft (gebruik ICT) of een interventie waarbij geen gebruik wordt gemaakt van ICT. Waar de interventie wordt toegepast. Of de effecten van de interventie zijn aangetoond. Wat de voorwaarden zijn om gebruik te kunnen maken van de interventie. In de interventiematrix vindt u alle interventies en hun kenmerken overzichtelijk onder elkaar.


- Vilans -

3

1. Overzicht van zelfmanagementinterventies 1.1 Generieke interventies voor meerdere aandoeningen Naam interventie Website

Beweegkuur www.beweegkuur.nl

Kenmerken

Educatie en leefstijl Geen ICT Individu & groep

Omschrijving van de interventie

De BeweegKuur is een gecombineerde leefstijlinterventie voor mensen met obesitas en mensen met overgewicht in combinatie met een (andere) risicofactor, bijvoorbeeld diabetes type 2. Mensen die in aanmerking komen voor de BeweegKuur, krijgen van hun huisarts een BeweegKuur recept voorgeschreven. Een BeweegKuur duurt maximaal een jaar. Deelnemers worden vanuit de eerstelijn begeleid naar een gezondere actievere leefstijl. Het doel is dat mensen zelfstandig gaan bewegen in de wijk. Behalve de huisarts, de leefstijladviseur, de diëtist en indien nodig de fysio-/oefentherapeut spelen daarom ook sporten beweegaanbieders in de wijk een belangrijke rol. Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) biedt cursussen voor leefstijladviseurs (POH-ers), diëtisten en fysiotherapeuten.

Waar toegepast?

Begin 2011 wordt de BeweegKuur door heel Nederland uitgevoerd.

Effecten aangetoond?

In 2010 zijn twee wetenschappelijke onderzoeken (uitgezet via ZonMw) naar de BeweegKuur gestart. Het gaat om de twee onderstaande onderzoeken. ● Een (kosten)effectiviteitonderzoek naar het Begeleid Beweegprogramma (pakket 3). Dit onderzoek zal uitgevoerd worden door de vakgroep Human Movement Science van de Universiteit Maastricht, in samenwerking met VU Amsterdam. Dit onderzoek wordt uitgevoerd om de meerwaarde van het Begeleid Beweegprogramma ten opzichte van het Opstartprogramma (pakket 2) te onderzoeken. Het gaat om een Randomized Control Trial (RCT). ● Een monitoringsstudie naar het Zelfstandig Beweegprogramma en het Opstartprogramma (pakket 1 en pakket 2). Dit onderzoek wordt uitgvoerd door de vakgroep Health Promotion and Health Education van de Universiteit van Maastricht, in samenwerking met het NIVEL en RIVM. Alle zorgprofessionals die meewerken aan de BeweegKuur worden jaarlijks benaderd om deel te nemen aan een landelijke procesevaluatie. Het doel hiervan is inzicht te krijgen in knelpunten en verbeterpunten voor de BeweegKuur in de praktijk. Voor meer info zie: http://www.beweegkuur.nl/projectopzet/onderzoek.html

Voorwaarden voor gebruik

Samenwerking verschillende ketenpartners om dit makkelijk ten uitvoer te brengen


- Vilans -

4

Naam interventie Website

Health buddy http://www.healthbuddy.nl/index.php?url=/het_health_buddy_systeem/&host=www.sa nanet.nl&iep=4b94e5f9a736c11c77e7890ca12ae5bd

Kenmerken

Educatie & Leefstijl, Vragenlijst behandeling, zelf meten ICT Individu


Via de ‘Health Buddy’ (Data- en communicatieplatform) worden op afstand cliënten gemonitord en begeleid. Het betreft hier een kleurenbeeldscherm met vier knoppen dat op de bestaande telefoonlijn wordt aangesloten. Via dit systeem ontvangt de persoon informatie en vragen van een centrale computer. Alle informatie die de patiënt zelf genereert, wordt online doorgestuurd naar de praktijkondersteuners en diabetesverpleegkundigen. Hiermee staat de patiënt letterlijk onder voortdurende controle. Meerdere applicaties kunnen gekoppeld worden aan het systeem zoals een bloeddrukmeter en weegschaal. De meetinstrumenten kunnen draadloos de gegevens versturen. Elk antwoord is voorzien van een risicofactor waardoor direct gereageerd kan worden op gegevens met een hoog risico. De cliënt staat letterlijk voortdurend onder controle. Hij monitort zijn symptomen, kennis en gedrag via het ‘Health Buddy‘ systeem. Hij ontvangt motiverende feedback, informatie en voorlichting, complimenten en herinneringen m.b.t. zijn gedrag, symptomen en kennis. Dit bevordert de therapietrouw en zelfmanagement.

Waar toegepast?

Flevoland: Zorggroep Almere en Flevo ziekenhuis Utrecht: Zorgconcern Aveant en Mesos Ziekenhuis Den Haag: Zorggroep Meavita Zuid-Limburg: Telemedicine Center Limburg


Ja. Goede resultaten van de health buddy zijn aangetoond tijdens een proefproject van vier ziekenhuizen in de regio Utrecht voor cliënten met een ernstig vorm van de longziekte COPD. Bij klanten die telebegeleiding ontvingen nam de duur van ziekenhuisopnames met ruim 4 dagen af van gemiddeld 13 dagen naar gemiddeld 9 dagen. Daarnaast gaven klanten aan zich veiliger te voelen. Ook hebben zij beter leren omgaan met hun chronische aandoening. Het dagelijkse gebruik van de Health Buddy toont aan dat klanten enorm belang hechten aan deze vorm van zorgverlening. Projecten in Almere voor mensen met diabetes mellitus type 2 en in Zuid-Limburg voor mensen met hartfalen bevestigen de voordelen, die ook in internationale studies worden aangegeven. http://www.aveant.nl/aveant?waxtrapp=rulfBsHsPfWfBaGTNlC


Beschikken over het health buddy systeem, analoge telefoonverbinding.


Gezondheidsmeter www.gezondheidsmeter.nl

Extra:

Met onderliggende website voor specifieke aandoeningen. Aandoening: • Diabetes; (mijndiabetesonline.nl) • Hypertensie; (mijnbloeddrukonline.nl, mijncvrprofiel.nl) • Astma; (mijnastmaonline.nl) • COPD; (mijncopdonline.nl) • Chronische pijn; (mijnpijnonline.nl) • Osteoporose; (mijnosteoporoseonline.nl) • Hoofdpijn; (mijnhoofdpijnonline.nl) • Migraine; (mijnmigraineonline.nl) • Depressie; (nog geen website voor ontwikkeld). • Stemmingsmeter (Bipolaire stoornissen) • Ziekte van Parkinson; (mijnparkinsononline.nl) • Prostaatkanker (mijnprostaatonline.nl)

Kenmerken

Educatie en leefstijl, zelf meten, ICT, Individu


Online begeleiding van mensen met als basis het Behandelings Interactie Systeem (BIS). De website gezondheidsmeter.nl is het platform dat als basis dient om een specifieke website te ontwikkelen. Uitgangspunt van gezondheidsmeter is continue,


- Vilans -

5

gestructureerde communicatie en communicatie over en weer tussen zorgverlener(s) en patiënt. Daarvoor zijn meerdere instrumenten beschikbaar zoals: • digitaal dagboek • Patiënt Reported Outcome • eLearning • eConsult • e-mail and Alerts • SMS diensten Waar toegepast?

Huisartsenpraktijk Molenweg in (plaats onbekend) , Centrum voor Urologie/Jeroen Bosch Ziekenhuis: Online begeleiden van mensen met prostaatkanker, Medisch Centrum Leeuwarden: Online begeleiden van mensen met MS, White Dolphin Services: ZBC informatiesysteem (infuusklinieken), Connect: Online begeleiding van mensen met astma en COPD in samenwerkingmet AstraZeneca


Onbekend


Beschikken over computer Digivaardig zijn (tenzij er begeleiding is) Beheersing van de Nederlandse taal


Chronic Disease Self-Management Program (CDSMP) http://patienteducation.stanford.edu/programs

Kenmerken

Educatie en leefstijl, geen ICT, groep


Zelfmanagementprogramma (geleid door ervaringsdeskundigen/lotgenoten) voor chronisch zieken om zelfmanagementvaardigheden te leren. Het idee is dat patiënten van elkaar kunnen leren omdat zij tegen dezelfde soort problemen aanlopen. Patiënten leren: • een actieve en positieve manier om met medische aspecten van hun aandoening om te gaan (medisch management) • het behouden, creëren en veranderen van betekenisvol gedrag of levensrollen (rolvervulling) • om te gaan met de emotionele consequenties van het hebben van een chronische aandoening (emotioneel management)

Waar toegepast?

Onbekend


Generieke methode ontwikkeld door Stanford Patient Education Research CenterProgramma is vertaald en aan Nederlandse setting aangepast en vervolgens geëvalueerd bij gemengde groep van chronisch zieke patiënten door H. Elzen, Rijksuniversiteit Groningen en bij specifiek patiënten met hartfalen, door E. Smeulders, Universiteit Maastricht. In een gerandomiseerde studie (Smeulders et al., 2009) is effectiviteit van het programma bij hartfalenpatiënten onderzocht. Op de korte termijn heeft het programma een gunstige werking op cognitieve symptoommanagement, zelfzorggedrag en op cardiaal-specifieke kwaliteit van leven. Op de langere termijn blijven deze effecten echter niet bestaan. Bron: factsheet CDSMP in de interventiebox van www.zelfmanagement.com Navraag van DOH bij Nardi Steverink van het UMCG levert de volgende informatie op: het UMCG heeft zich in de effecten van CDSMP verdiept, in het kader van hun grotere GRIP- en GLANS zelfmanagement programma voor ouderen (zelfmanagement en welbevinden). Ze wilden nagaan of het Amerikaanse CDSMP voor de Nederlandse situatie zou werken. UMCG vond geen effecten. Ze hebben nog even afgewacht of de groep in Maastricht (die er ook een promotieonderzoek aan heeft gewijd) wel effecten vond, maar ook zij vonden heel weinig effecten. Daarom heeft het UMCG besloten alleen met de door hen zelf ontwikkelde interventies verder te gaan (de zogenaamde GRIP- en GLANS-cursussen, gericht op eigen regie en welbevinden).




- Vilans -

6


Partners in Health Scale (PIH) http://som.flinders.edu.au/FUSA/CCTU/self_management.htm

Kenmerken

Vragenlijst behandeling, geen ICT, individu


Een vragenlijst bestaande uit 12 vragen geeft inzicht in de zelfmanagementdomeinen van een patiënt. Het maakt onderdeel uit van het Flinders Model (Flinders University, Australië) voor zelfmanagement. De vragenlijst geeft inzicht in hoeverre de patiënt kennis heeft van de aandoening en de behandeling, in staat is om: 1. medicijnen te nemen, gezamenlijk beslissing te nemen, 2. zelf afspraken te maken en na te komen, een passende leefstijl aan te nemen (niet roken, gezond eten, etc.) 3. begrijpt hoe je moet monitoren en in staat is om te monitoren, 4. om kan gaan met: symptomen, lichamelijke impact, sociale impact, emotionele impact. Op basis hiervan kan men bepalen op welk gebied van zelfmanagement ingezet moet worden. Bovendien kan door herhaling van de vragenlijst na een bepaalde periode de eventuele vooruitgang gemeten worden. Onbekend, maar in ieder geval in Australië. Het is geschikt voor alle zorgverlenende organisaties waarin patiënt contact heeft met professional. Meer informatie over licenties en gebruik: http://som.flinders.edu.au/FUSA/CCTU/pdf/License%20Information%20Flinders%20Progr am%20Update%20Feb%202010%20v3.pdf


Onbekend

Voorwaarden

Kopen van licentie


30 minuten bewegen www.30minutenbewegen.nl

Kenmerken

Educatie & leefstijl, zelftest ICT individu

Omschrijving van interventie

Website met informatie en zelftest voor mensen die willen bewegen. Ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB).


Onbekend

Voorwaarden gebruik



Streep je slank www.streepjeslank.nl

Kenmerken

ICT Individueel Online dagboek


Voor mensen die gewicht willen verliezen, willen letten op gezonde beweging en willen bewegen. Voor het gebruik van de website moet worden betaald. Prestaties worden weergegeven in een tabel. Dagelijks zijn er nieuwe oefeningen en een ‘menu van de dag’ en daarbij is er toegang tot de receptendatabase.

Waar toegepast?

Onbekend


-


Beschikken over een computer Digivaardig zijn Beheersing van de Nederlandse taal


- Vilans -

7


Dieet inzicht www.dieetinzicht.nl

Kenmerken

Educatie & leefstijl ICT Individu


Dieetinzicht helpt mensen bij het beoordelen en samenstellen van voeding. Hierbij wordt rekening gehouden met de persoonlijke gezondheidssituatie. De website biedt een voedingsdagboek waarin bezoekers bijhouden wat ze gegeten hebben. Deze hoeveelheden kunnen door gezonde mensen worden vergeleken met de Algemene Dagelijkse Hoeveelheid. Mensen met een aandoening kunnen hun hoeveelheden vergelijken met het advies van een diëtist.

Waar toegepast?

-


Onbekend




Beweegmaatje www.beweegmaatje.nl

Kenmerken


Omschrijving interventie

van

de

Website (sport community) die mensen helpt om een beweegmaatje te vinden.

Waar toegepast?

-


Onbekend




Valtaf.nl www.valtaf.nl

Kenmerken

Leefstijl ICT Individueel


Gratis dienst voor mensen die gewicht willen verliezen. Bevat functionaliteiten zoals een eet- en sportdagboek, grafiek met het verloop van het gewicht een calorietabel en receptendatabase. Een profielpagina is gratis en is eventueel uit te breiden zodat men de voedingsdeskundige kan raadplegen (Special Care abonnement van Sofit Wellness BV). Bezoekers kunnen chatten met elkaar (buddy’s) en aanmelden voor diverse groepen op het forum.

Waar toegepast?

Onbekend


-


Beschikken over computer Digivaardig zijn Beheersing van de Nederlandse taal


- Vilans -

8


Hartje Noord www.hartjenoord.nl

Kenmerken

Educatie en leefstijl, zelf meten, ICT, individu


De website Hartjenoord is een leefstijlwijzer en een hulpmiddel om mensen te begeleiden bij hun doelen voor een gezondere levensstijl. Het bevat een sociale kaart van Amsterdam Noord en tal van mogelijkheden voor zelfmanagement interventies en het bijhouden van Individueel zorgplan’. Ook geschikt voor allochtonen.

Waar toegepast?

In het project werken huisartsen van de zorggroep ROHA en specialisten van het BovenIJ Ziekenhuis samen.


Onbekend. Hartjenoord is gemaakt in opdracht van het ZonMw project 'Transmurale keten Cardiovasculair Risicomanagement in Amsterdam-Noord'.


Beschikken over computer Digivaardig zijn (tenzij er begeleiding is)


Rookstopprogramma http://rookstopprogramma.nl/

Kenmerken

Educatie en leefstijl ICT Individu


eerst motivatie test daaruit komt medicatie voorkeur naar voren plus vorm van ondersteuning (face-2-face, telefonisch) apotheek thuisbezorging medicatie naar aanleiding test (GSK)

Waar toegepast

Onbekend


Nee


Contractvorm


Stoppen kun je leren www.stoppenkunjeleren.nl

Kenmerken

Educatie en leefstijl, ICT, individu


van

de

Deze Hulpmiddelenwijzer is ontwikkeld om rokers van 18 jaar en ouder informatie te geven rond hulp bij stoppen. STIVORO heeft in de Hulpmiddelenwijzer alleen hulpmiddelen opgenomen die bewezen werkzaam zijn.

Waar toegepast?

-


Onbekend




DeStopSite www.destopsite.nl

Kenmerken

ICT Individu


De StopSite is een site voor mensen die: - zelfstandig willen stoppen met roken van sigaretten of shag;


- Vilans -

9

- pas gestopt zijn met roken en dit willen volhouden. Ontwikkeld door Stivoro en registratie verplicht. Er is sprake van fases: 1. Aanmelden 2. Voorbereiden, stopdatum vaststellen en Volhouden Voor de laatste fase zijn tools ontwikkeld: stopmeter, forum, chat en weblog. Waar toegepast?

-


Het programma is gebaseerd op de huidige wetenschappelijke inzichten. De werking van de StopSite is onderzocht en aangetoond.


Beschikken over computer Digivaardig zijn (tenzij er begeleiding is) Beheersing van de Nederlandse taal Wanneer de patiënt zich vanaf juli 2011 aanmeldt op de StopSite, dan betaalt deze eenmalig €19,-. Men betaalt vanaf de tweede keer dat de patiënt inlogt op de site. Er is dus demogelijkheid om U kunt dus eerst te bekijken wat deze zelfhulpsite inhoudt.

Naam interventie Website (voorbeeld)

Individueel zorgplan (Gerealiseerd voor CVRM, in ontwikkeling voor diabetes en COPD) http://www.vitalevaten.nl/PlatformVitaleVaten/Uploads/mID_6108_cID_5099_Indivi dueel%20zorgplan.pdf

Kenmerken

Educatie & leefstijl Geen ICT individu


Samen met de hulpverlener maakt de patiënt een individueel zorgplan. Hierin legt hij, in overleg met de hulpverlener, vast welke doelen en streefwaarden hij wil behalen (inclusief tijdspad). Bij de kwartaalcontroles wordt het zorgplan steeds geëvalueerd. Met het individuele zorgplan komt de verantwoordelijkheid meer bij de patiënt te liggen.

Waar toegepast?

-


Onbekend


Beheersing van de Nederlandse taal


Koala (Diabetes, Chronisch Hartfalen, COPD én ouderen) www.koalaweb.nl

Kenmerken

Zelf meten, ICT, individu


Koala biedt zorg op afstand via de tv in de huiskamer. Met een eenvoudig te bedienen camera kan de patiënt 24 uur per dag contact opnemen met het Medisch Service Centrum. Naast de camera kunnen diverse diagnostische apparaten beschikbaar worden gesteld, zoals bloeddruk-, gewicht-, SpO2-meters en ECG- apparatuur. Deze worden vanuit het Medisch Service Centrum uitgelezen en beoordeeld. Zodra de meetwaarden buiten een bepaald bandbreedte komen gaat een automatische waarschuwing uit. Dit alles in nauwe samenwerking met de medici van de patiënt. Dit betekent doorgaande bewaking, ook wanneer een patiënt niet in het ziekenhuis verblijft.

Waar toegepast?

Groningen, Twente, Achterhoek, Den Haag


Evaluatierapport RUG digitaal beschikbaar. http://www.koalaweb.nl/downloads/Koala_internet.pdf


Internetverbinding KPN In beperkte mate digivaardig zijn Beheersing van de Nederlandse taal


- Vilans -

10


Motiva http://www.healthcare.philips.com/in/products/telehealth/products/motiva.wpd

Kenmerken

Educatie & leefstijl Zelf meten ICT Individu


van

de

Het remote patiënt management platform Motiva ondersteunt de bevordering van zelfmanagement van patiënten. Het biedt de mogelijkheid voor telemonitoring en begeleiding in een netwerkstructuur (integratie 0e, 1e en 2e lijn). Het Motiva systeem maakt gebruik van het internet en technieken om een beveiligde verbinding tussen patiënt en het zorgteam van de patiënt tot stand te brengen ten behoeve van zorg op afstand. Patiënten kunnen met de Motiva afstandsbediening op hun televisie toegang krijgen op het Motiva persoonlijke gezondheidskanaal. Het geeft de patiënt de mogelijkheid op het televisiescherm berichten te lezen, vragenlijsten over de gezondheid te beantwoorden en video’s te bekijken. Ook kan er thuismeetapparatuur worden aangesloten die draadloos in verbinding staat met het Motiva systeem. De waarden kunnen zowel door de patiënt als door leden van het zorgteam bekeken worden. Inhoud van monitoring en begeleiding: • Voortgang en controle van lichamelijke conditie. • Bewaking (bij afwijkende waarden geeft het systeem een waarschuwingssignaal • Informatie en instructiematerialen aanleveren Dagelijkse begeleiding en ondersteuning

Waar toegepast?

Binnen en buiten Nederland (precieze locaties onbekend)


Ja, voor meer informatie zie: http://ec.europa.eu/information_society/events/phs_2007/docs/slides/phs2007vanleussen-s1b.pdf


In beperkte mate digivaardig zijn Beheersing van de Nederlandse taal


Loket gezond leven www.loketgezondleven.nl/i-database

Kenmerken

Educatie en leefstijl (voor de verwijzer)


van

de

In de I-database van Loket gezond leven staan alle actuele leefstijlinterventies in Nederland. Het is mogelijk om te zoeken op diverse criteria zoals doelgroep, setting, gezondheidsthema en beoordeling. De interventies zijn uitgebreid beschreven met vermelding van contactgegevens van de aanbieder.

Waar toegepast?

-


Onbekend

Voorwaarden gebruik

Digivaardig zijn

voor


Hulpmix.nl www.hulpmix.nl

Kenmerken

ICT Individu


van

de

Online forum, waarop uiteenlopende onderwerpen (anoniem) kunnen worden besproken met hulpverleners. Via chat of e-mail worden er antwoord, tips en korte filmpjes aangereikt. Ontwikkeld in samenwerking met Bureau Jeugdzorg, Hababam.nl, GGZ en marokko.nl.


- Vilans -

11

Waar toegepast?

-


Ja, effectiviteit aangetoond

Voorwaarden gebruik

Digivaardig zijn

voor


Alcohol onder controle www.alcoholondercontrole.nl

Kenmerken

ICT Individueel Zelftest


van

de

Alcoholondercontrole.nl is voor mensen die een vraag hebben over hun alcoholgebruik en voor mensen die willen minderen of stoppen. Registratie is verplicht en het programma is niet gratis. Ontwikkeld door De Brijder verslavingsgroep en Parnassia Bravo Groep. Online Meerder toepassingen: cannabisondercontrole.nl drugondercontrole.nl gokkenondercontrole.nl rokenondercontrole.nl

Waar toegepast?

-


Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de effectiviteit door middel van een voor- en nameting.


Digivaardig zijn Beheersing van de Nederlands taal


Alcohol de Baas www.alchoholdebaas.nl

Kenmerken

ICT Individu


van

de

Ontwikkeld door Tactuz Verslavingszorg. Alcoholdebaas.nl is een informatieve website met een online behandeling gericht op mensen die problemen hebben met overmatig alcoholgebruik. De internetbehandeling is een gestructureerd behandelprogramma waarin cliënt en hulpverlener een persoonlijk contact aangaan via het internet. De duur van de behandeling is ongeveer 12 tot 16 weken. De grote voordelen ten opzichte van een face-to-face behandeling zijn de anonimiteit en het feit dat de hulp in eigen tijd en omgeving wordt ontvangen. Het doel van alcohol internetbehandeling is motiveren tot verandering van drinkgedrag en voor behandeling. Het uiteindelijke doel is het stoppen of minderen met alcoholgebruik. Bij de internetbehandeling wordt gebruik gemaakt van psycho-educatie en cognitieve herstructurering. De methode die ten grondslag ligt aan internetbehandeling is gebaseerd op uitgangspunten uit het bio-psycho-sociale model en de cognitieve gedragstherapie. De methode waarmee gewerkt wordt is niet nieuw maar wordt al jaren gehanteerd in de reguliere verslavingszorg.

Waar toegepast?

-


● ● ● ● ●

Eervolle vermelding voor de rich internet applicatie verkiezing 'VIP applicatie van het jaar 2004' Winnaar Preffi prijs van het NIGZ voor meest veelbelovende gezondheidsbevordering- en preventieproject voor 2005 – 2006 Winnaar Actieprogramma Maatschappelijke sectoren en ICT, waarmee de overheid succesvolle ICT-toepassingen in onder meer de zorg ondersteunt bij opschaling (2007) Genomineerd door het Innovatieplatform van het ministerie van VWS, tot een van de meest baanbrekende zorginitiatieven voor de Nederlandse zorgsector (2008). Tweede prijs Best Practice 2008 voor succesvolle initiatieven op het gebied van gezondheidszorg, die relevant, aantoonbaar effectief en overdraagbaar zijn.


- Vilans -

12




Minder drinken

Kenmerken

ICT Individueel Educatie & leefstijl


www.minderdrinken.nl

Minderdrinken.nl is een laagdrempelige innovatieve zelfhulpsite voor probleemdrinkers die zelfstandig hun alcoholgebruik willen minderen, ontwikkeld door het Trimbos Instituut. De site bestaat uit een openbaar informatief deel evenals een beveiligd deel met een interactieve zelfhulpmodule en een forum. Voor het beveiligde deel kan een ieder zich kosteloos en zonder naam- en adresgegevens aanmelden.

Waar toegepast?

-


Ja, de effectiviteit van de zelfhulpmodule is onderzocht via een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek. Voor het onderzoek werden 261 probleemdrinkers geworven en ad random aan twee condities toebedeeld. De experimentele conditie kreeg toegang tot de online zelfhulpmodule; de vergelijkingsconditie kreeg toegang tot algemene informatie over alcoholgebruik en de gevolgen. Om zicht te krijgen op de effecten vonden drie (online) metingen plaats: één bij aanvang van de interventie, vervolgens een half jaar later en tot slot nog een ½ jaar later. Het onderzoek wijst uit dat minderdrinken.nl effectief is: deelnemers aan de interventiegroep drinken significant minder glazen alcohol per week en houden zich vaker aan de richtlijn voor verantwoord drinken. Dit is significant vanuit een klinisch oogpunt: drinken binnen de richtlijn impliceert immers minder risico op de aan probleemdrinken geassocieerde morbiditeit en mortaliteit (Caetano & Cunradi 2002, Cuijpers et al 2004). De interventie levert bovendien niet alleen gezondheidswinst, maar ook kostenbesparingen op (Riper et al., in prep).




Regelhulp

Kenmerken

ICT Individu


Ontwikkeld ter ondersteuning van mantelzorgers of voor mensen op zoek naar mantelzorg. Online wegwijzer richting zorg, hulp en financiële regelingen

Waar toegepast?

-


-



www.regelhulp.nl


- Vilans -

13

1.2 Specifieke interventies voor diabetes Naam interventie Website

Diep www.diep.info

Kenmerken



DIEP is een interactief internetprogramma (website) met informatie over diabetes, die zelfmanagement door de patiënt wil bevorderen en het contact tussen zorgverlener en patiënt wil ondersteunen. Het betreft een website op maat (toegepast op situatie van de patiënt en de actieve betrokkenheid van de patiënt) als ondersteunend element ingebed in contact met de zorgverlener. Het programma zal het meest effect opleveren wanneer het als structureel onderdeel van educatie door de zorgverlener ingezet wordt, samen met het gebruik van de hulpmiddelen in het programma zoals het werkboek.

Waar toegepast?

Het is een vrij toegankelijk programma via www.diep.info.


Ja, procesevaluatie. DIEP is ontwikkeld door het Maastricht Universitair Medisch Centrum.




Diabetergestemd www.diabetergestemd.nl

Kenmerken



Internetcursus van acht weken, waarbij iedere week een les doorlopen wordt door de patiënt thuis. Daarnaast wordt wekelijks huiswerk gemaakt en een stemmingsdagboek bijgehouden. Tevens wordt van de patiënt gevraagd de geleerde vaardigheden in het dagelijks leven actief toe te passen. De deelnemer krijgt een coach (medewerker medische psychologie van de VU) als begeleider bij het maken van het huiswerk. Op een forum kunnen deelnemers ervaringen uitwisselen.

Waar toegepast?

Het is een vrij toegankelijk programma via www.diabetergestemd.nl


Diabetergestemd.nl is gebaseerd op het programma ‘Kleur je leven’ van het Trimbos Instituut, hetgeen gebaseerd is op de cursus ‘In de put, uit de put’ van prof. dr. Pim Cuijpers, de Nederlandse versie van de ‘Coping with Depression’ cursus van prof. dr. P.M. Lewinsohn. ‘Kleur je Leven’ is ontwikkeld door dr. J. Kramer en dr. H. Riper (Trimbos Instituut). ‘Kleur je leven 50+’ is onderzocht op effectiviteit door dr. Viola Spek (Katholieke Universiteit Brabant, Tilburg). ‘Kleur je Leven’ is onderzocht op effectiviteit door drs. Lisanne Warmerdam (VUMC, Amsterdam) en effectief bevonden. Kleur je leven blijkt kosteneffectiever dan reguliere zorg. (Beoordeling van onderzoek naar effectiviteit van ‘Kleur je leven’ 3 februari 2011)




Beyond good intentions, voor Nederland: Geen woorden maar daden http://her.oxfordjournals.org/cgi/reprint/cyl160v1

Kenmerken

Educatie & leefstijl Geen ICT Groep


- Vilans -

14


Beyond Good Intentions (Geen Woorden Maar Daden) is een zelfmanagementprogramma ontwikkeld als onderdeel van een studie naar de effecten van proactieve zelfmanagement interventies. Het zelfmanagementprogramma is gebaseerd op proactieve coping waarbij verschillende domeinen van zelfzorg (dieet, beweging, medicatie) aan bod komen. Patiënten leren hun persoonlijke doelen te formuleren, te plannen en uit te voeren met behulp van een proactief vijfstappenplan: ● doel formuleren ● doel verkennen ● situatie inschatten ● actie(plan) ● evaluatie De kern in het zelfmanagementprogramma is dat het niet om de motivatie van de deelnemer gaat, maar juist om het kunnen vertalen van de voornemens in concrete en realiseerbare doelen en plannen die het volhouden van zelfzorg mogelijk maakt. Gedurende 12 weken 4 x 2 uur groepsessie (6-8 deelnemers) en 2 x 1uur individueel.

Waar toegepast?

De cursus wordt gegeven door getrainde verpleegkundigen in huisartsenpraktijken. Locaties onbekend.


Ja, Proefschrift Thoolen e.a. (2007): http://her.oxfordjournals.org/cgi/reprint/cyl160v1 Cursisten blijken daadwerkelijk proactiever te worden. Zij zijn beter in staat hun doelen te realiseren en hebben meer vertrouwen in hun zelfzorgend vermogen. Ook blijken cursisten meer te bewegen en een gezonder dieet te volgen en hielden zij deze verbeteringen ook langdurig vol te houden, tot 9 maanden na de cursus. De cursus leidde tot een daling in zowel het gewicht als systolisch bloeddruk, maar had geen effect op bloedsuikerwaarden en cholesterol (Thoolen e.a., 2007).


Beheersing van de Nederlandse taal Kunnen functioneren in een groep.


Cursus ‘Leven met diabetes’ www.dvn.nl/vereniging/producten/cursus-leven-met-diabetes

Kenmerken

Educatie en leefstijl Geen ICT Groep


In deze cursus gaan diabetespatiënten en/of hun mantelzorgers actief aan het werk met (hun) diabetes en dat van uw medecursisten. De ervaringen van anderen, gecombineerd met de inhoudelijke informatie, maken het een praktische cursus. De cursus bestaat uit twee modules: een basismodule en een vervolgmodule. In de basismodule verkrijgen deelnemers de basiskennis die nodig is voor het leven met diabetes. De invloed van voeding, beweging en medicatie komen aan bod. In de vervolgmodule gaan de deelnemers deze kennis echt toepassen en leren ze dagcurven te maken en te interpreteren. Op basis van de interpretaties leren ze om hun leefwijze, voeding of gedrag aan te passen.

Waar toegepast?

De cursus is beschikbaar voor iedereen. Voor meer informatie: http://www.dvn.nl/vereniging/producten/cursus-leven-met-diabetes


Onbekend


Beheersing van de Nederlandse taal Kunnen functioneren in een groep.


PRISMA (PRoactieve Interdisciplinaire SelfMAnagement educatie) http://www.vumc.nl/afdelingen/patientenfolders-brochures/zoekenalfabet/P/prisma.pdf

Kenmerken

Educatie & leefstijl, Geen ICT Groep


- Vilans -

15


PRISMA is een interdisciplinair groepsprogramma voor patiënten met type 2 diabetes als start van de diabetesbehandeling. Patiënten leren hun kennis vergroten en inzicht te verwerven in wat diabetes voor hen betekent. Onderdeel van het programma is dat patiënten zelf punten aandragen met betrekking tot hun begrip van diabetes om bewustwording te stimuleren. Er wordt praktisch geoefend met voedingsmiddelen om het maken van goede keuzes te bevorderen. Patiënten maken hun eigen gezondheidsprofiel met betrekking tot bloeddruk, cholesterol, bloedglucose, rookgedrag, middelomtrek en depressie. Zo krijgen ze inzicht in hoe ze ervoor staan. Op basis van dit profiel stellen patiënten zelf een actieplan op met concrete doelen en acties.

Waar toegepast?

VuMC (diabetescentrum). Geschikt voor gebruik in zowel de eerste als tweede lijn.


Ja. PRISMA is gebaseerd op de effectief gebleken DESMOND-methode uit Engeland (Davies et al., 2008). Het is in Nederland ontwikkeld en uitgevoerd door het VUMC (Diabetescentrum). Informatie over effectiviteit van de DESMOND methode (Diabetes Education and Self-Management for Ongoing and Newly Diagnosed; Davies et al., 2008): http://www.bmj.com/content/336/7642/491.full?grp=1


Beheersing van de Nederlandse taal. Kunnen functioneren in een groep.


Diabetes Management Self-Efficacy Scale (DMSES) http://www.meetinstrumentenzorg.nl/Portals/0/bestanden/352_3_N.pdf

Kenmerken

Vragenlijst behandeling Geen ICT Individu


Voor type 2-patienten die geen insuline gebruiken. Het instrument meet self-efficacy van diabetes type 2 patiënten bij zelfzorg activiteiten. Het betreft zelfzorg activiteiten die nodig zijn om met diabetes om te gaan: voeding, medicatie, beweging, voetcontrole, bloedsuikercontrole en ve helpen hypo/hyper. Bij self-efficacy (eigeneffectiviteit of waargenomen competentie) gaat het om de inschatting van iemands eigen bekwaamheden oftewel het vertrouwen dat iemand heeft in zijn eigen mogelijkheden of competenties om met bepaalde situaties om te gaan. De DMSES meet twee dimensies van self-efficacy: zekerheid en moeilijkheidsgraad. Het betreft een zelfrapportage instrument. Het gaat om de self-efficacy op het moment van afname.

Waar toegepast?

Onbekend. DMES is gratis opvraagbaar bij Expertisecentrum Meetinstrumenten voor Revalidatie (www.ecmr.nl)


Ja. Voor meer informatie zie: De factsheet DMSES in de interventiebox via: www.zelfmagement.com of http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1440-172X.2005.00518.x/abstract




Mijn Zorgpagina (voorheen: mijndvn) www.mijndvn.nl

Kenmerken

ICT Individu


Persoonlijke pagina voor mensen met diabetes bedoelt om eigen regie in handen te krijgen. Er is allerlei informatie te vinden en de patiënt kan een account aanmaken. Gekoppeld aan mijnzorgpagina.nl zijn er veel doorklik mogelijkheden, zoals een diabetesforum, Twitter, DIEP en ‘mijn zorgverlener’. Na inloggen is het mogelijk om een compleet persoonlijke pagina in te richten.

Waar toegepast?

Onbekend


- Vilans -

16


Nee, beoogt wel koploper op het gebied van eHealth te willen zijn.


ICT Digivaardig zijn Beheersing van de Nederlandse taal


Club Diabest http://www.lilly.nl/Nitro/ClubDiabest/clubdiabest_home.jsp?page=3445

Kenmerken



Club Diabest is een 13-weeks durend groepsprogramma voor patiënten met type 2 diabetes. Praktijkondersteuners en/of praktijkverpleegkundigen zijn de Coach van dit programma en begeleiden patiënten met type 2 diabetes in de praktijk. Zij volgen hiervoor een 2-daagse opleiding. Met Club Diabest krijgen patiënten met type 2 diabetes extra service. Patiënten die dit programma met succes volgen, zijn extra gemotiveerd zijn hun diabetes te controleren.

Waar toegepast?

Onbekend. Zorgverleners kunnen zich aanmelding voor een opleiding via: http://www.lilly.nl/Nitro/ClubDiabest/clubdiabest_home.jsp?page=3525


Onbekend




Conversation maps www.conversationmaps.nl

Kenmerken



Conversation Maps is een uit Amerika afkomstige educatiemethode. Door middel van een bordspel, behandelt een groep diabetespatiënten stellingen, vragen en feiten over diabetes. Een diabetesverpleegkundige fungeert als groepsleider. Bij deze methode heeft de verpleegkundige een passievere rol dan gebruikelijk. Gebruikers van de methode zijn enthousiast. Patiënten leren van elkaars verhalen en misvattingen komen aan het licht.

Waar toegepast?

ELZHA (voorheen zorggroep Haaglanden)


Onbekend. Effectstudie loopt. Zie: http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00895986 Andere effectstudie: http://clinicaltrialsfeeds.org/clinical-trials/show/NCT00895986


Diabetespas https://medicinfo.cz.nl/diabetes_pas?fvPartnerCode=cz

Kenmerken



Met de CZ diabetespas kan de patiënt: belangrijke gegevens, zoals bloedglucose, bloeddruk, gewicht en cholesterol bijhouden; de gegevens van zijn bloedglucosemeter direct kopiëren (Accu-Check Compact Plus en Accu-Check Aviva);uitgebreide achtergrondinformatie vinden over diabetes; informatie delen met zijn behandelaar.

Waar toegepast?

Onbekend. Vrij toegankelijk via: https://medicinfo.cz.nl/diabetes_pas?fvPartnerCode=cz


- Vilans -

17


Onbekend




Leef gezond coach www.leefgezondcoach.nl

Kenmerken



De Leefgezondcoach van 'Kijk op Diabetes' is een adviesmodule die informatie en advies geeft over een aantal leefstijlfactoren dat een rol speelt bij het ontstaan én voorkomen van diabetes type 2. Het is bovendien gericht op het aanmeten van een gezonde leefstijl. De website geeft algemene voedings- en beweegadviezen; ● Door het invullen van logboeken m.b.t. calorie-inname en beweeggedrag, krijgt de gebruiker inzicht in zijn persoonlijke vet score en beweeggedrag; ● De website geeft vervolgens advies en de gebruiker heeft de mogelijkheid om actieplannen op te stellen. Er is een forum waarop ervaringen gedeeld kunnen worden.

Waar toegepast?

Onbekend. Vrij toegankelijk via: www.leefgezondcoach.nl


Onbekend




KICK http://www.coenenfysiotherapie.nl --> samenwerking --> KICK

Kenmerken

Educatie & leefstijl Geen ICT Individu


In het KICK-project werken verschillende Brabantse gemeenten, huisartsen en fysiotherapeuten samen om mensen met diabetes meer in beweging te krijgen. Huisartsen en fysiotherapeuten gaan hun patiënten meer doorverwijzen naar het lokale sporten beweegaanbod. Zij willen hen stimuleren en begeleiden naar een actieve leefstijl en zoeken daarvoor contacten met beweegaanbieders. Om een goede kwaliteit te kunnen bieden, genieten beweegaanbieders die de scholing ‘Bewegen met diabetes’ gevolgd hebben de voorkeur in het traject van doorverwijzen. Daarnaast ontvangen deze beweegaanbieders het KICK-keurmerk in de database. Het is de bedoeling dat deze data base uiteindelijk heel Brabant bestrijkt en alle clubs waar mensen met een chronische aandoening kunnen sporten onder deskundige begeleiding bevat. Op dit moment is mijn druk bezig het bestand te vullen. Mogelijk wordt www.beweegzoeker.nl in de toekomst in deze database geïntegreerd.

Waar toegepast?

Het KICK-project is een initiatief van Pozob (huisartsen en praktijkondersteuners), Fyzob, Fysiovisie (fysiotherapeuten) en Sportservice Noord-Brabant en een onderdeel van het Diafyzob onderzoek dat begeleid wordt door de Universiteit van Tilburg met financiering van CZ-zorgverzekeringen.


De pilot voor mensen met diabetes type ll start in 7 gemeenten in Zuidoost Brabant. Voor deze pilot is een subsidie bij de provincie Noord-Brabant aangevraagd. Eind 2010 wordt het project geëvalueerd. Bij gebleken effectiviteit zal de methode voor andere chronische aandoeningen en in meerdere regio’s worden uitgezet. Voor meer informatie Ira Coenen, [email protected]. Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien.


- Vilans -

18


Sugarstats www.sugarstats.com

Kenmerken

Educatie & leefstijl Zelf meten ICT Individu en community


Visualisatie van ingenomen voeding en bloedwaarden. het is een website die het mogelijk maakt om grafieken en diagrammen van gegevens die van belang zijn voor een diabeet. Ook kunnen patiënten onderling tips en trucs uitwisselen. Tot nu toe verschijnt deze website alleen in het Engels. Er wordt op de site zelf wel gespeculeerd dat deze binnenkort in meerder talen zal verschijnen.

Waar toegepast?

Toegankelijke website, maar gebruik vindt vooral plaats in Amerika. Prijzen worden weergegeven in dollars.


Onbekend

Voorwaarden gebruik

Vrij, tenzij men gebruik wil maken van 3 extra opties (geen reclame, fysieke inspanning grafieken/registratie en voeding/koolhydraten grafieken/registratie)


GRIP®Sugarkids www.sugarkids.nl

Kenmerken

Educatie & leefstijl ICT Individueel Initiatief van Diabetes vereniging Nederland (DVN). Deze website is opgezet om kinderen voorlichting te geven over diabetes en is daarom geschikt voor kinderen die net de gediagnosticeerd zijn. Het is mogelijk om lid te worden (tot 16 jaar) van een club. Deze organiseert uitjes, heeft een eigen clubpas en er verschijnt 2 maal per jaar een magazine.

Waar toegepast?

-


Onbekend

Voorwaarden gebruik

Vrij, via www.sugarkids.nl


- Vilans -

19

1.3 Specifieke interventies voor astma/COPD Naam interventie Website

Word Wijzer van Elkaar' (WWvE) / Samen Wijzer Worden http://www.astmafonds.nl/content.jsp?objectid=5648&highlights=zelfmanagement http://www.loketgezondleven.nl/i-database/interventies/i/5159

Kenmerken

Educatie en leefstijl Geen ICT Groep


Voor volwassenen met Astma en COPD heeft het Astma Fonds de training 'Word Wijzer van Elkaar' (WWvE) ontwikkeld, een groepscursus met een duidelijke visie op zelfmanagement, coping en een beproefde werkwijze. De informatiebijeenkomst heeft tot doel het vergroten van de kennis over het ziektebeeld en de behandeling COPD. Daarnaast stimuleert de bijeenkomst de deelnemers tot het zelf actief verder zoeken naar informatie over COPD. Tot slot krijgen de deelnemers informatie over het aanbod aan cursussen en activiteiten voor mensen met COPD. In het verleden heeft een klein aantal afdelingen van het Astma Fonds WWvE georganiseerd. Vanaf 2006 heeft het Astma Fonds geïnvesteerd in de overdracht van de training naar plaatselijke en regionale thuiszorgorganisaties onder de titel ‘Samen Wijzer Worden’. In de groepsgesprekken van ‘Samen Wijzer Worden’ behandelen longpatiënten elke maand een ander thema, altijd gericht op omgaan met de aandoening. Variaties in thema’s kunnen ontstaan naar gelang de groep of de achterliggende organisatie.

Waar toegepast?

In de regio's Meppel en Helmond zijn twee succesvolle implementatie experimenten met Word Wijzer van Elkaar afgerond, met respectievelijk Icare thuiszorg en Diaconessenhuis Meppel (onder de naam: Informatiebijeenkomst 'COPD, en dan...') en met thuiszorg de Zorgboog en het Elkerliek Ziekenhuis (tegenwoordig Quartz) in Helmond.


Zorgboog heeft in 2005 en 2006, tweemaal een groepscursus georganiseerd. Zij hebben deze groepscursussen vanuit de Zorgboog als pilot uitgevoerd, nadat de leiding een training vanuit het Astmafonds hadden gevolgd. Per groep waren er 12 deelnemers, alle ernstige COPD cliënten. Zij werden vanuit de longpolikliniek geworven. De ervaring is dat werving door een hulpverlener het beste werkt, maar op een gegeven moment zijn de kandidaten op. Werving vanuit de media verloopt moeizaam. De evaluatie gegevens van de cursisten waren over het algemeen positief. De cursusbegeleiding zag dat de mensen assertiever werden. De organisatie er rondom heen was wat moeizaam. Dit had te maken met regelmatig afzeggingen vanwege ziekte, vervoersproblemen en kosten van deelname. Het heeft de voorkeur om de groepen in het voorjaar te starten. In het najaar zijn mensen regelmatig ziek. Na deze 2 groepen hebben is nog regelmatig geworven voor een nieuwe cursus. Helaas waren er steeds te weinig aanmeldingen om te starten. Daarom is de cursus in de Zorgboog gestopt. Bron: Maria van Heugten, Verpleegkundig Expert, Zorgboog.




Voorlichting over astma www.astmafonds.nl (binnenkort: longfonds)

Kenmerken

Educatie & leefstijl zelftest Geen ICT Individueel


Het programma staat uit: - voorlichting over astma: herkennen en vermijden van prikkels, de positieve invloed van bewegen op astma, mogelijke invloeden van emoties en acceptatie op het vermogen om jezelf te managen en kennis over medicijnen en medicijngebruik ● instructie van vaardigheden: inhalatie instructie en instructie piekstroommeter ● een op maat geschreven zelfbehandelplan. Consult 1: de patiënt leert piekstroom en symptomen te meten en te registreren en krijgt informatie over de samenhang tussen prikkels en luchtwegvernauwing.


- Vilans -

20

Consult 2 (na 2 weken): de zorgverlener controleert het monitoren van piekstroom en klachten. De patiënt leert de samenhang tussen verandering in het beloop van astma en de instructies in het Zelfbehandelplan herkennen en krijgt voorlichting op maat over de verschillende medicamenteuze mogelijkheden. Consult 3 (na 2 weken): de patiënt leert op welke manieren het beloop van astma beïnvloed wordt: door het vermijden van prikkels en door zelfstandige aanpassing van de medicamenteuze behandeling. De zorgverlener geeft voorlichting over de rol van prikkels en het belang deze te vermijden. De nadruk ligt op de eigen keuzes die de patiënt zal moeten maken. Vervolgconsulten (na 2 maanden, daarna telkens na max. 6 maanden): een ‘astmadagboek’ met registratie van piekstroom, klachten, behandelingen die patiënt zelf heeft ingesteld en gevolgen voor het dagelijks functioneren, geeft waardevolle informatie over de manier waarop patiënten zelfstandig met hun astma omgaan. Waar toegepast?

Huisartspraktijk Nijmegen, Arnhem


In twee jaar geen verschil in beloop van longfunctie en gebruik van luchtwegverwijders zelfmanagementgroep en groep astmapatiënten met gebruikelijke zorg. Wel significante besparing in aantal inhalatiecorticosteroïden van 217 inhalaties per patiënt ten gunste van de zelfmanagementgroep (p<0.05). Gemiddeld 81 weken met succesvolle behandeling per patiënt in zelfmanagementgroep en 75 in controlegroep met reguliere astmazorg (p<0.05). Verschil in aantal dagen ziekteverzuim: gemiddeld 1,2 dagen per patiënt bij zelfmanagement tegen 3,9 dagen in groep met reguliere zorg (p<0.05). In de zelfmanagementgroep was toename van kwaliteit van leven groter (p=0.055). De extra inspanning om patiënten zelfmanagement te leren was binnen twee jaar terugverdiend. Het gebruik van AstmaChecklist blijkt de tevredenheid van patiënten over astmazorg van huisarts sterk te vergroten. Patiënten hebben het gevoel dat de huisarts beter haalbare adviezen geeft en meer rekening houdt met de individuele situatie.




Alles over Astma http://www.astmafonds.nl/allesoverastma/content.jsp?objectid=2493 Met als specifiek onderdeel: Zelftest Astmafonds http://www.astmafonds.nl/content.jsp?wid=5256&objectid=5288

Kenmerken

Educatie & leefstijl, zelftest ICT Individueel


Mensen met astma of COPD kunnen via een zelftest op internet ontdekken hoe ze het beste met hun luchtwegklachten om te gaan. De test heeft vijf onderdelen: 1. kennis testen (Wat weet ik van astma of COPD?) 2. omgaan met de ziekte (Hoe ga ik om met astma of COPD?) 5. vaardigheden leren (doe ik het goed?) 6. testen of men voldoende beweegt (Hoe beweeg ik?) 7. vragen stellen of contact zoeken met lotgenoten (ik heb een vraag)

Waar toegepast?

Vrij beschikbaar via http://www.zelftest.astmafonds.nl


Onbekend




Kenmerken

Smashing http://www.umcutrecht.nl/subsite/ehealthbestpractices/Projecten/Overzichtprojecten/Smashing.htm http://www.umcutrecht.nl/NR/rdonlyres/582033F9-E735-4292-98C7349DD9DD919F/7243/Smashing1.pdf Zelf meten ICT Individu


- Vilans -

21


Zelfmanagement bij astma met ondersteuning door ziekenhuizen, ICT, astmaverpleegkundigen en huisartsen’. Vertaald in het Engels en daarna afgekort, kom je op ‘Smashing’. Het Smashing project is ontwikkeld in het LUMC en heeft een drieledig doel: meer kwaliteit van leven en een verbeterde astmacontrole, een betere relatie tussen patiënt en zorgverlener, meer kennis over astma. In 2009 ontving het de Spider Award. Patiënten met astma hebben veel klachten in het dagelijks leven en veel van hen gaat alleen naar de dokter als er problemen zijn. Te laat dus. Het LUMC gebruikt internet en SMS om astmapatiënten die meedoen aan het Smashing project voor te lichten en te begeleiden. Dagelijks worden de longfunctiewaarden van driehonderd in de gaten gehouden. Bij afwijkende waarden krijgen patiënten automatisch een advies voor aanpassing van het medicijngebruik. De telemonitoring wordt gecombineerd met groepssessies en begeleiding door astmaverpleegkundigen.

Waar toegepast?

LUMC, Haga ziekenhuis, Diaconessenhuis Leiden, Rijnland ziekenhuishuisartsen in regio Leiden. Eerstelijnszorg Engeland


In eerstelijnszorg Engeland: significant verbeterde astmacontrole, behalve op ACQ6.


Digivaardig zijn (tenzij er begeleiding is) Beheersing van de Nederlandse taal


Luchtpunt www.luchtpunt.nl

Kenmerken

Educatie & leefstijl, Zelftest ICT Individu


Luchtpunt is een website voor COPD-patiënten. De site biedt informatie, de mogelijkheid om een COPD-test te doen en een bewegingsplan op te stellen.

Waar toegepast?

Het is een vrij toegankelijke website http://www.luchtpunt.nl/default.aspx


Onbekend




Word Wijzer van Elkaar' (WWvE) / Samen Wijzer Worden http://www.astmafonds.nl/content.jsp?objectid=5648&highlights=zelfmanagement http://www.loketgezondleven.nl/i-database/interventies/i/5159

Kenmerken

Educatie en leefstijl, geen ICT, groep


Voor volwassenen met Astma en COPD heeft het Astma Fonds de training 'Word Wijzer van Elkaar' (WWvE) ontwikkeld, een groepscursus met een duidelijke visie op zelfmanagement, coping en een beproefde werkwijze. De informatiebijeenkomst heeft tot doel het vergroten van de kennis over het ziektebeeld en de behandeling COPD. Daarnaast stimuleert de bijeenkomst de deelnemers tot het zelf actief verder zoeken naar informatie over COPD. Tot slot krijgen de deelnemers informatie over het aanbod aan cursussen en activiteiten voor mensen met COPD. In het verleden heeft een klein aantal afdelingen van het Astma Fonds WWvE georganiseerd. Vanaf 2006 heeft het Astma Fonds geïnvesteerd in de overdracht van de training naar plaatselijke en regionale thuiszorgorganisaties onder de titel ‘Samen Wijzer Worden’. In de groepsgesprekken van ‘Samen Wijzer Worden’ behandelen longpatiënten elke maand een ander thema, altijd gericht op omgaan met de aandoening. Variaties in thema’s kunnen ontstaan naar gelang de groep of de achterliggende organisatie.

Waar toegepast?

In de regio's Meppel en Helmond zijn twee succesvolle implementatie experimenten met Word Wijzer van Elkaar afgerond, met respectievelijk Icare thuiszorg en Diaconessenhuis Meppel (onder de naam: Informatiebijeenkomst 'COPD, en dan...') en met thuiszorg de


- Vilans -

22

Zorgboog en het Elkerliek Ziekenhuis (tegenwoordig Quartz) in Helmond. Effecten aangetoond?

Onbekend




TeleCOPD https://www.telecopd.nl/client.faces

Kenmerken



Het Telemonitoringprogramma COPD, kortweg TeleCOPD, is een transmuraal zorgprogramma om (recidiverende) COPD-patiënten beter te kunnen begeleiden in het omgaan met de aandoening in het dagelijks leven. Binnen het programma werken zorgverleners uit de 1e lijn en 2e lijn samen en betrekken waar mogelijk de patiënt bij het behandelen begeleidingsproces. Het programma bestaat uit drie onderdelen, te weten: telemonitoring module, module voor ketensamenwerking en communicatie en een zelfmanagementmodule. Door het thuis regelmatig invullen van de vragenlijst en het zelfstandig uitvoeren van een longfunctiemeting, wordt de deelnemer actief betrokken bij het eigen zorgproces. De meetgegevens zijn via autorisatie inzichtelijk voor de monitorende zorgprofessional in de vorm van heldere risico profielen. Via een beveiligd online patiëntendossier kan de deelnemer ook zelf de doorgestuurde antwoorden terugzien (risicoprofielen en de trends) waardoor zij/hij een goed beeld krijgt van de ontwikkeling in de eigen gezondheidssituatie. Verder wordt de deelnemer (en zijn/haar directe omgeving) ondersteund in het vergroten van de kennis over COPD (wat is COPD en hoe kan ik er zo goed mogelijk mee omgaan in het dagelijks leven?). De thuiszorg vormt daarbij de oren en de ogen in de thuissituatie en ondersteunt de patiënt in het dagelijkse leven.

Waar toegepast?

TeleCOPD is een samenwerkingsverband tussen het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen (CWZ) en Zorggroep Zuid Gelderland (ZZG).


Het project TeleCOPD wordt zowel kwalitatief als kwantitatief onderzocht om vast te stellen in welke mate de vooraf vastgestelde doelstellingen worden behaald: ● Realisatie van efficiënte, protocollair geborgde samenwerking en communicatie tussen 1e en 2e lijn; ● Voortekenen van een exacerbatie worden eerder ontdekt waardoor deze vaker voorkomen kan worden; ● Gespecialiseerde verpleegkundigen fungeren als eerste aanspreekpunt en kunnen eerder ingrijpen (wijziging behandelplan, medicatie, etc.) waardoor consulten bij de longarts alleen nog plaatsvinden als dit écht noodzakelijk is. ● Patiënten en hun directe omgeving voelen zich meer betrokken bij het eigenzorgproces; ● Zelfmanagement en behandel-compliance worden daadwerkelijk gestimuleerd. Gespecialiseerde verpleegkundigen in de wijk zijn de oren en ogen van de zorgprofessionals in de huisartsenpraktijk en het ziekenhuis. Deze resultaten hebben ertoe geleid dat verschillende zorgpartijen TeleCOPD hebben opgenomen als structureel onderdeel van de zorgverlening aan mensen met COPD. Bron: factsheet TeleCOPD in de interventiebox van www.zelfmanagement.com




Kroonluchter http://www.zorgdraad.nl/hulpverlener/informatie-hulpverlener.html

Kenmerken

Educatie & leefstijl, Exacerbatie management en bewegen ICT Individueel + groep (bewegen)


- Vilans -

23


Op basis van een op de wijkpopulatie toegesneden protocol worden alle respiratoire patiënten opgeroepen voor een longfunctietest, die door longverpleegkundigen wordt uitgevoerd binnen de muren van het gezondheidscentrum. In samenspraak met de gedifferentieerde huisarts wordt er vervolgens per patiënt een zorgplan opgestart, dat wordt samengesteld uit verschillende disciplines. Dit zorgplan kan bestaan uit: ● Fysiotherapie: een door Fysiotherapiepraktijk Erkelens ontwikkeld trainingsprogramma dat afgestemd wordt op de sterktes en zwaktes van de individuele patiënt. ● Diëtist: een interventie door de diëtist van praktijk Change die depletie, ondergewicht dan wel overgewicht aanpakt. ● Longverpleegkundige: een interventie door de longverpleegkundige van Thuiszorg m.b.t. zelfmanagement, gericht op stoppen met roken, exacerbatie- herkenning en achtergrondkennis van de eigen aandoening. ● Praktijkondersteuner: een interventie van de praktijkondersteuner m.b.t. zelfmanagement, gericht op stoppen met roken, exacerbatie-herkenning en achtergrondkennis van de eigen aandoening. ● Apotheek: medicatie therapietrouw en inhalatietechniek die specifiek door medewerkers van Apotheek Pendrecht wordt bewaakt. ● Psychiatrisch verpleegkundige: bij symptomen van depressie of angst wordt de in het centrum gedetacheerde sociaal-psychiatrisch verpleegkundige ingeschakeld. ● E.e.a. wordt ICT-matig ondersteund door het programma Zorgdraad

Waar toegepast?

Gezondheidscentrum Zuiderkroon (circa 7200 patiënten, 130 nationaliteiten) Rotterdam


Van het beweegonderdeel bij patiënten met een duidelijke beperking (MRC score > 2) effecten op kwaliteit van leven en dyspneu (internationale publicatie).Integrated disease management improves one-year quality of life in primary care COPD patients: a controlled clinical trial. Chavannes NH, Grijsen M, van den Akker M, Schepers H, Nijdam M, Tiep B, Muris J. Prim Care Respir J. 2009 Sep;18(3):171-6.


In licentie af te nemen. C. Blom , stichting Zorgdraad (zie website)


Living well with COPD http://livingwellwithcopd.com/local/files/posters/english/BISP5_054E_PatientBrochu re_HiRes.pdf

Kenmerken

Educatie & leefstijl, Exacerbatie management Geen ICT Individueel


Het programma ‘living well with COPD’’ is in 1998 in Canada ontwikkeld. Het is een educatief programma waarin mensen leren over hun ziekte en een nieuwe en gezonde leefstijl leren te hanteren. Een serie werkboeken is een onderdeel van dat programma, gebaseerd op real-life ervaringen. Medische deskundigen en patiënten met COPD. Het programma is in het Nederlands vertaald.

Waar toegepast?

In regio Arnhem is een gemoduleerde versie ingezet bij een Zorggroep huisartsen Ketenzorg regio Arnhem.


In Canada bewezen effectief bij meer ernstig COD (FEV1 43 % voorspeld) op frequentie en kosten exacerbaties (opnames). De Radboud universiteit heeft promotieonderzoek gedaan naar de effecten en kosten. Het is nog niet effectief gebleken. Ook is er een evaluatie studie gedaan met een ZonMw subsidie. Ervaringen tot nu toe: ● Effect van zelfmanagement wordt vergroot door inbedding in bestaande zorgstructuur waarin POH casemanager is en huisarts regie bewaakt ● Effect programma afhankelijk van juiste manier van aanbieden ● Zorg afstemmen op patiënt ● Goede training en begeleiding praktijkondersteuner en huisarts noodzakelijk ● HBO niveau POH noodzakelijk ● Programma kost veel extra tijd, aanlooptijd is relatief lang (andere manier van werken)


- Vilans -

24



Beheersing van de Nederlandse taal. Informatie: Jacob van Dijke en Bart Thoonen, Zorggroep huisartsen Ketenzorg regio Arnhem.

Activity monitor bij COPD met lichte ziektelast http://www.directlife.philips.com/nl/hoe_het_werkt/beweging_meten

Kenmerken

Educatie & leefstijl Individueel ICT


Bij COPD met lichte ziektelast is de POH de centrale zorgverlener. Een deel van de patiënten beweegt onvoldoende. Patiënten wordt een beweegprogramma aangeboden via fysiotherapie of beweeginitiatieven lokaal. De interventie bij fysiotherapie is echter beperkt in de tijd. Behoud van beweging is een knelpunt. Daarom wordt nagegaan in hoeverre de activity monitor kan bijdragen aan het behoud van beweging, waarbij de POH als coach fungeert. De Activity Monitor is een apparaatje dat de bewegingen van het lichaam registreert. Elke keer als een persoon naar boven, naar beneden, naar achteren en naar voren beweegt, wordt dat vastgelegd. Door de versnelling van deze bewegingen te meten, berekent het apparaatje hoeveel energie iemand heeft verbruikt om ze te maken. Voor meer informatie over het apparaatje zie: http://www.directlife.philips.com/nl/hoe_het_werkt/beweging_meten Bij de fysiotherapiepraktijk wordt de activity monitor aangeboden en wordt geleerd er mee te werken. Na de interventie wordt bij de contacten met de POH het activiteitenpatroon gemeten en wordt het beweegpatroon in kaart gebracht. POH en patiënt bespreken dit en de POH biedt handvatten met als doel behoud van een optimaal bewegingspatroon.

Waar toegepast?

De Ondernemende Huisarts, regio Eindhoven wil in een beperkt aantal praktijken een pilot uitvoeren. Zij is hierover in gesprek met Philips.


N.v.t.


-


- Vilans -

25

1.4 Specifieke interventies voor CVRM Naam interventie Website

Beweegzoeker www.beweegzoeker.nl

Kenmerken

Educatie & leefstijl ICT Individueel


Beweegzoeker is een zoekmachine van De Hart&Vaatgroep voor (CVRM-)patiënten om een sport- of beweegactiviteit te vinden bij hen in de buurt. Patiënten krijgen vervolgens een overzicht van beweegactiviteiten die onder deskundige begeleiding plaatsvinden. Patiënten weten op deze manier zeker dat er rekening gehouden wordt met uw aandoening en dat het beweegaanbod is afgestemd op hun mogelijkheden.

Waar toegepast?

Vrij beschikbaar via www.beweegzoeker.nl


Onbekend.




Individueel zorgplan Vitale Vaten http://www.vitalevaten.nl/PlatformVitaleVaten/Uploads/mID_6108_cID_5099_Individu eel%20zorgplan.pdf

Kenmerken

Educatie & leefstijl Geen ICT Individu


Samen met de hulpverlener maakt de patiënt een individueel zorgplan. Hierin legt hij, in overleg met de hulpverlener, vast welke doelen en streefwaarden hij wil behalen (inclusief tijdspad). Bij de kwartaalcontroles wordt het zorgplan steeds geëvalueerd. Met het individuele zorgplan komt de verantwoordelijkheid meer bij de patiënt te liggen.

Waar toegepast?

-


Onbekend




Virtuele Trombosedienst www.virtueletrombosedienst.nl https://www.denationaletrombosedienst.nl/ntdfront/

Kenmerken

Zelf meten ICT individu


De patiënt houdt een eigen dossier bij en kan: ● een digitaal logboek bijhouden; ● zelf zijn INR waarde meten met een zelfmeetapparaat (de patiënt moet eerst ● een opleidingstraject doorlopen via internet); ● zelf de dosering berekenen op basis van zelf-meetuitslagen; ● deze gegevens delen met de medisch specialist. Deze springt in indien nodig.

Waar toegepast?

-


Onbekend


Beschikken over computer Digivaardig zijn (tenzij er begeleiding is)


- Vilans -

26



Zelfzorgportaal Trombosedienst www.tdre.nl

Kenmerken

Zelf meten ICT Individu


Na een cursus via internet of bij de trombosedienst kan de patiënt zelf de IN- waarde1 meten, daarna leert de patiënt zelf doseren. De arts trombosedienst blijft de therapie ondersteunen. 1 INR-waarde = International Normalized Ratio

Waar toegepast?

Trombosedienst Regio Eindhoven


Onbekend




IMPALA http://www.zonmw.nl/nl/organisatie/publicaties/mediator/archief/mediator-32010/samen-gezondheidsrisico-aanpakken/ http://www.kiesbeter.nl/medische-informatie/keuzehulp/hart-en-vaatziekten/hulpbij-het-kiezen/

Kenmerken

Educatie & leefstijl ICT (niet noodzakelijk) Individueel


IMPALA (Improving Patient Adherence to Lifestyle Advice) is een training voor praktijkondersteuners waarin motiverende gesprekstechnieken gecombineerd zijn met een risico-communicatiekaart voor praktijkondersteuner en een keuzehulp voor patiënten. Deze is ook digitaal beschikbaar. Praktijkondersteuners leren in de training hoe ze het risico's op hart- en vaatziekten bij een patiënt kunnen inschatten en hoe ze dat risico op een begrijpelijke manier aan de patiënt kunnen uitleggen. De IMPALAtraining geeft handvatten om de patiënt te begeleiden naar gezonder gedrag. Daarbij is een persoonlijke benadering belangrijk: ze kijken naar wat haalbaar is voor een patiënt. Bij het veranderen van gedrag komt meer kijken dan 'weten' dat iets niet gezond is. Het gaat om inzicht in de zorg, inzicht in de eigen leefstijl, inzicht in de mogelijkheden voor leefstijlverbetering en het vergroten van zelfvertrouwen. IMPALA wil via de praktijkondersteuner de patiënt kennis geven en begeleiden bij het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten.

Waar toegepast?

Huisartspraktijken in Zuid- en Midden-Nederland


Ja. Geen verschillen tussen interventie- en controlegroep voor leefstijluitkomsten. Wel een significante verbetering van leefstijl binnen de groepen. De risicoperceptie bij patiënten, correctheid van ongerustheid en tevredenheid met communicatie nam toe. Dit zijn belangrijke voorwaarden voor gezamenlijke besluitvorming. Er waren geen significante verschillen gevonden voor leefstijl tussen de interventie- en controlegroep na 1 jaar, hoewel er significante verbeteringen waren binnen deze groepen. Ook was er geen effect van de interventie op het absolute 10-jaars risicoop overlijden aan hart- en vaatziekten hoewel het risico significant was verbeterd in zowel de interventie- als controlegroep. In beide groepen waren de praktijkondersteuners erg gemotiveerd en effectief in het aanzetten van patienten tot leefstijlverbeteringen.




- Vilans -

27

Referenties Voor het maken van dit overzicht is gebruik gemaakt van onderstaande documenten en websites. Documenten: ● Boshuizen D & Engels J, Inventarisatie van zelfmanagementinterventies. Vilans in samenwerking met De Ondernemende Huisarts. December 2010 ● Groen B de, Thie J & Boshuizen D. Wegwijs in zelfmanagement en technologie. Vilans. Mei 2011 ● Zelf kiezen voor gezondheid; naar gepersonaliseerde preventie. Prevent 2009 Websites: ● www.zelfmanagement.com ● www.e-hulp.nl ● www.ggd.net


- Vilans -

28

Inventarisatie zelfmanagementinterventies

Recommend Documents