Interview Robert Alberdingk Thijm

Magazine voor musici en acteurs

Dramatisch voorstel Teeven tot afschaffing thuiskopiestelsel Video On Demand De billijke vergoeding voor filmwerken in het auteurscontractenrecht Internationale Orkesten Conferentie in Amsterdam

Interview Robert Alberdingk Thijm

In dit nummer (mei 2011)

Mei 2011 • NORMA Nieuws • Magazine voor musici en acteurs

inhoud “Film is nu wat muziek al lang is”

5

Dramatisch voorstel Teeven tot afschaffing thuiskopiestelsel

12

Internationale Orkesten Conferentie in Amsterdam

14

Video On Demand

18

De billijke vergoeding voor filmwerken in het auteurscontractenrecht

20

Nominaties Gouden Notekraker 2011 Aanvullende vergoedingen op nieuwe exploitaties

22

colofon NORMA - naburige rechten musici en acteurs Louise Wentstraat 186 1018 MS  Amsterdam Postbus 2995 1000 CZ  Amsterdam T 020 - 627 27 98 E [email protected] www.stichtingnorma.nl Redactie Wisso Wissing (hoofdredacteur) Marjon Schipper (eindredacteur) Maaike Boomstra, Marco Caspers, Joey Cramer, Marjan Feiken, Anita Verheggen Vormgeving Robert Swart Druk Boeijinga, Apeldoorn

26 Omslag: Robert Alberdingk Thijm beeld: Minke Faber

2

Voorwoord

W

e staan aan de vooravond van interessante politieke ontwikkelingen. Staatssecretaris Teeven heeft namens het kabinet een speerpuntenbrief voorgelegd aan de Tweede Kamer met plannen voor de toekomst van het auteursrecht. Eén van zijn voornemens is de afschaffing van het thuiskopiestelsel. Het pijnlijke is, dat het als ruilhandel wordt ingezet voor een downloadverbod. Dit laatste heeft op veel publicitaire weerstand gestuit. Teeven redeneert dat wanneer downloaden wordt verboden, er geen aanleiding meer is om de thuiskopievergoeding te behouden. De huidige thuiskopieregeling is niet bedoeld om de schade door downloaden uit illegale bron te vergoeden. Sterker nog, bij het ontstaan in 1991 was er nog geen sprake van downloaden en was de vergoeding juist bedoeld om de legale kopieën in de privésfeer mogelijk te maken, zoals het opnemen van een film op dvd. Door de bevriezing van het thuiskopiestelsel ontbreekt een heffing op dragers waarop mensen kopiëren, zoals iPod’s en settopboxen met harde schijf. Daardoor dalen de inkomsten voor rechthebbenden al schrikbarend. Als het aan Teeven ligt, verdwijnen deze inkomsten dus in zijn geheel. De politici zullen deze voorstellen van het kabinet hopelijk niet volgen en een andere keuze maken. Naast het thuiskopiedossier is het ministerie van Justitie tevens druk bezig met het auteurscontractenrecht. Dit wordt ook door Teeven als speerpunt beschouwd. Afgelopen periode stond bij Justitie een belangrijk artikel centraal, dat gaat over filmwerken. Van billijke rechtenvergoeding is hierbij in de praktijk momenteel weinig sprake en daarvoor zal een oplossing moeten komen. Alle partijen zijn gehoord. Ook NORMA dus, via Portal Audiovisuele Makers (PAM). Nu is het moment om de huidige onvrede over vergoedingen eindelijk wettelijk goed te regelen. Verder was de Tweede Kamer van mening dat het aantal

collectieve beheersorganisaties (cbo’s) dient te worden teruggebracht. De sector heeft goed kunnen uitleggen waarom alle groepen rechthebbenden recht hebben op een eigen organisatie. Dat neemt echter niet weg dat er door NORMA, waar mogelijk, vormen van onderlinge samenwerking kunnen worden onderzocht, die zowel de rechthebbenden als de gebruikers tot voordeel strekken. NORMA heeft zich in het overleg tussen de cbo’s, binnen de brancheorganisatie VOI©E en ook daarbuiten, al langere tijd voorstander getoond van doelmatige bundeling van krachten. Dit heeft onder meer geleid tot een voorstel van een gezamenlijk internetloket, ten behoeve van gebruikers en publiek. Vervolgens heeft NORMA samen met de cbo’s van scenaristen en regisseurs de Portal Audiovisuele Makers (PAM) opgericht. Dit initiatief is positief ontvangen door de politiek. Zolang de cbo’s op de ingeslagen weg voortgaan, zal de roep om hun aantal te verminderen, verstommen. Om redenen van beheer, beleid en verantwoording zijn al die verschillende cbo’s weliswaar nodig, maar daar waar gebruikers last ervaren, kan dat door gepast gezamenlijk optreden worden verholpen. Aangezien audiovisuele rechten het grootste deel van onze incasso uitmaken en er juist op het gebied van de audiovisuele rechten synergievoordelen te behalen zijn, onderzoekt NORMA in het bijzonder de mogelijkheden tot samenwerking met verdeelorganisaties van deze rechten. Met een aantal zusterorganisaties zijn inmiddels concrete initiatieven gestart om dit nader te onderzoeken. Het uiteindelijke doel hiervan zou kunnen zijn de oprichting van één backoffice voor de cbo’s in de audiovisuele sector. U ziet, de wereld van de collectieve beheersorganisaties is volop in beweging en ontwikkeling. NORMA staat daarbij zeker niet aan de zijlijn. Amsterdam, april 2011 Wisso Wissing, Directeur NORMA

3

“Film is nu wat muziek al lang is” Door internet en iPhone hebben films en scenario’s een tweede leven gekregen. Iedereen kan tegenwoordig overal en altijd film kijken. De succesvolle scenarist Robert Alberdingk Thijm wil dat de honorering van de makers gelijke tred houdt met de stormachtige ontwikkelingen op het wereldwijde web en mobiele netwerken.   Tekst: Anita Verheggen  Beeld: Minke Faber

Robert Alberdingk Thijm is een van de meest gerespecteerde scenarioschrijvers in Nederland. Hij maakte furore met zijn scenario’s voor o.a. Dunya & Desie, Waltz, In de Vlaamsche Pot en De Daltons. Zijn meest recente successcenario is dat van A’DAM – E.V.A. Een achtdelige mozaïekvertelling over de liefdesgeschiedenis van Adam en Eva die zich voor het grootste deel afspeelt in het Amsterdamse straatgewoel. De serie valt op door het ingenieuze script en bewijst dat een goede film of tv-serie niet zonder een goede scenarioschrijver kan. Toch bestaat dat vak nog maar kort in Nederland. Alberdingk Thijm: “In de loop van de jaren ’90 is er pas de eerste scenario-opleiding gekomen op de Filmacademie. We lopen hopeloos achter. Het schrijven van het scena-

rio was iets wat de regisseur er vroeger gewoon bij deed. We hadden veel schrijvers uit het cabaret die ook radiohoorspelen schreven en later voor televisie, zoals Annie M.G. Schmidt en Eli Asser. Maar drama schrijven is altijd gezien als iets voor regisseurs. Het hoorde bij de gedachte dat de regisseur de auteur was van de film en daarmee ook het script geschreven moest hebben. In de jaren ’70 werden grote series gemaakt door Willy van Hemert, die zijn scripts ook zelf schreef. Maar op een gegeven moment is dat onhoudbaar want er zijn maar weinig mensen die de twee vakken echt goed kunnen uitoefenen. Scenarioschrijven is op zich al zo’n rijk vak. Het is vergelijkbaar met wanneer je tegelijk dirigent en componist moet zijn. De verdieping van het vak scenarioschrijven komt nu pas echt op gang. De laatste tien

tot vijftien jaar heeft het wel een vlucht genomen.” Ooit ambieerde je een maatschappelijke carrière als jurist. Maar juristen zijn toch slechte schrijvers? Ja, als ze in het jargon blijven steken wel (lacht). Maar juristen zijn heel goed in het wegen van motieven en belangen en om daar strategieën op los te laten. Ik was altijd al aan het schrijven. Ook tijdens mijn studie was ik bezig met toneelstukken en musicals en daar ben ik mee doorgegaan. Tijdens mijn laatste studiejaar kon ik meeschrijven aan In de Vlaamsche Pot. Edwin de Vries, die de rol van Karel speelde, heeft mij toen onder zijn hoede genomen. Hij las wat ik geschreven had, gaf me advies en legde me uit hoe het werkte met personages en scènes.

5

Er zijn veel mensen bij de Publieke Omroep die drama en cultuur belangrijk vinden, maar zolang de kijker niet laat merken wat ie mooi vindt, delf je het onderspit. Daar was ik ontzettend blij mee want zo heb ik de eerste stappen geleerd. Wat is het verschil tussen het schrijven van een script en het schrijven van een roman? Een roman gaat erg over taal; het staat of valt bij de taal waarin het verhaal vervat is. In een scenario schrijf je filmische tijd. Een boek kan je lezen wanneer je wil terwijl je een film echt ondergaat. Die moet je ervaren. Daarin lijkt een scenario veel meer op muziek dan op een boek. Je moet het echt meemaken en erbij betrokken zijn. Je ervaart een film lineair. Het is de bedoeling dat je je verplaatst in de karakters en je wilt het in één keer uitkijken. Maar op sommige punten lijkt het ook wel op een boek. Je werkt met personages en er is sprake van een ontwikkeling, een plot en dialogen. Toch is de manier waarop je er als scenarioschrijver aan werkt net iets anders dan een boek schrijven. Ik kan me voorstellen dat een regisseur je vaak belt tijdens de opnamen omdat er nog wat aan het script moet worden veranderd. Eigenlijk niet. Elke scène die je ziet heeft ook zo in het script gestaan. Maar als je gaat opnemen is het niet mogelijk alles exact te filmen zoals het is opgeschreven. A’DAM – E.V.A. is in het echte Amsterdamse verkeer opgenomen en dan kun je niet alles wat gebeurt precies in het script voorzien. Bij de

6

montage is het vooral heel veel werk geweest om het precies zo te monteren dat het ritme er goed in terugkomt. Daar zat ik vaak bij. Hoe lang heb je aan A’DAM – E.V.A. gewerkt? Van het eerste idee tot de uitzending is het een project van vijf jaar geweest. Gedurende die hele periode werk je er hard aan op ver-

schillende vlakken. Voor de financiering schrijf je stukken. Tijdens de research. En als het uitkomt moeten er mooie tekstjes in de tv-gids en op de website staan. Die schrijf ik ook allemaal.

niet na te denken over allerlei kijkbelangen. Jeugdseries zijn vaak wat creatiever, je kan er net wat meer in kwijt. Bij A’DAM – E.V.A. heb ik diezelfde vrijheid gekregen om een serie voor volwassenen te schrijven.

Jij hebt vooral veel scripts voor jeugdseries geschreven. Waarom? Dat heb ik altijd heel leuk gevonden omdat ik er veel vrijheid bij heb gevoeld. Je hoeft

Met welk resultaat? De kijkcijfers schieten de pan uit en we krijgen heel veel leuke reacties van het publiek. Waarschijnlijk kan ik een vervolg maken

7

Uitzending Gemist is groter dan ooit, maar na al die jaren heeft de omroep nog steeds niets geregeld om daar een vergoeding voor te betalen. maar dat is de verantwoordelijkheid van de kijkers. De kijkers krijgen uiteindelijk toch waar ze naar zappen. Er zijn veel mensen bij de Publieke Omroep die drama en cultuur belangrijk vinden en daar hun nek voor uitsteken maar zolang de kijker niet laat merken wat ie mooi vindt, delf je het onderspit. Hebben de bezuinigingen op de Publieke Omroep al gevolgen voor jouw werk? Dat valt nog mee omdat de subsidiebeschikkingen voor tv van het Mediafonds gebaseerd zijn op kwaliteit en artistieke waarde. Dat geeft een onafhankelijkheid van de kijkcijferdruk of de omroeppolitieke waan van de dag. Maar over een beslissing om wel of geen vervolg te maken op A’DAM – E.V.A. wordt nu wel langer nagedacht. Waar ben je nu mee bezig? Momenteel werk ik aan een vierdelige serie voor de VPRO-jeugd. Die komt met kerst uit en heet Het Gordijnpaleis van Ollie Hartmoed. Daarmee gaan we de traditie van de kerstserie nieuw leven in blazen.

Betaling gemist Door de opkomst van internet zijn nieuwe exploitatievormen als paddenstoelen uit de grond geschoten terwijl voor de makers niet of nauwelijks vergoedingen zijn geregeld. Als secretaris van de stichting Literaire

8

Rechten Auteurs (LIRA) probeert Alberdingk Thijm een eerlijk collectief vergoedingssysteem voor de makers te realiseren. “LIRA maakt zich hard voor de auteursrechten van de makers. De films en series die wij maken worden steeds meer gebruikt. Er is niet alleen meer een bioscoopvertoning of een tv-uitzending, niet meer alleen de dvd. Je kunt nu ook via applicaties films bekijken

op je iPhone, in vliegtuigen, in de bus... Film is eigenlijk geworden wat muziek al heel lang is. Iets wat je op allerlei plekken en momenten kunt zien en wat er een heel leven bij heeft gekregen. Zonder een collectieve organisatie en incasso kun je dat allemaal niet auteursrechtelijk regelen voor de makers.”

Welk onderwerp houdt jullie momenteel het meest bezig? Vroeger had je videorecorders die auteursrechtelijk beschermd werk opnamen. Om het mogelijk te maken dat heel Nederland snel een videorecorder in huis kon halen zonder dat er sprake van was dat je iets crimineels deed, is de Thuiskopieregeling in het leven geroepen. Maar na verloop van tijd werd de videorecorder een dvd-recorder en nu is het een harde schijf. Vanwege de bevriezing van het thuiskopiestelsel wordt nu geen vergoeding betaald voor het kopiëren (zoals opnemen) van filmwerken op nieuwere dragers, zoals harddiskrecorders, settopboxen en mobiele telefoons. Ook voor streaming online is auteursrechtelijk nog niets geregeld. Dat gebeurt dus allemaal zonder toestemming van de makers of er wordt achteraf een soort toestemming afgedwongen. Uitzending Gemist is groter dan ooit, maar na al die jaren heeft de omroep nog steeds niets geregeld om daar een vergoeding voor te betalen. Daar zijn we nu hard mee bezig. Omroepen hebben toch een ongebreidelde macht? Het lijkt me moeilijk om daar iets af te dwingen. Ik zie elke organisatie graag als een club van mensen die iets willen. We willen allebei dat veel mensen onze programma’s zien. En de omroepen kunnen geld krijgen voor Uitzending Gemist want ze verkopen dat aan de kabelmaatschappijen. En er komen STER-spotjes voor, dus dat zijn gewoon inkomsten. Door af en toe een rechtszaak te voeren en heel veel gesprekken met ministeries, de politiek en de omroepen, maken we duidelijk dat er iets voor geregeld moet worden.

Maar de politieke tendens is tegenwoordig dat het auteursrecht maar helemaal moet worden afgeschaft. Dat is een kortzichtige gedachte. Op het moment dat je makers van hun auteursrecht afsnijdt, snij je ze ook af van hun oeuvre en creativiteit. Dan gaan mensen andere dingen doen. Je verpest de bron waar het allemaal vandaan moet komen. Maar de makers hebben met elkaar een enorme kracht want als zij niets maken is er ook niets om te exploiteren. Ook de producenten noemen zichzelf vaak ‘maker’. Ze zeggen dat ze alle rechten nodig hebben om in producties te kunnen investeren. Wat vind jij daarvan?

Dat is onzin, ze hoeven niet alle rechten in bezit te hebben. De muziekrechten hebben ze bijvoorbeeld al niet. Kunnen er daarom geen films geëxploiteerd worden? In bijna alle landen om ons heen zijn ook bepaalde exploitatierechten collectief geregeld. Kijk naar Frankrijk, er is daar een hele bloeiende filmindustrie. Kijk naar de Scandinavische landen. Die hebben een heel goed en uitgebreid collectief licentiesysteem en er worden daar fantastische films en televisieseries geproduceerd en internationaal gecoproduceerd. Vind jij het Portal Audiovisuele Makers (PAM) een goed instrument om zo’n collectief licentiesysteem te bewerkstelligen?

9

Ja, daar koersen we wel op af. We vormen met alle audiovisuele makers één loket. Met ons kan je alles afrekenen en wij zorgen dat er licenties voor komen. Mensen worden eerlijk betaald voor het gebruik en gebruikers worden in staat gesteld om het onbeperkt te verspreiden. Bovendien kun je het ook regelen voor al het culturele erfgoed dat je al hebt, voor alle programma’s die al in de archieven zijn. Het is een heel efficiënte en eerlijke oplossing. En ook goed voor alle exploitanten, want die weten waar ze aan toe zijn. Kijk, waar het sommige producenten uiteindelijk om gaat heeft niks te maken met wel of geen maker zijn of dat ze niet zouden kunnen financieren of exploiteren. Uiteindelijk willen ze een bibliotheek opbouwen van al die auteursrechten. Dan heeft hun bedrijf zoveel waarde dat je dat voor een paar miljoen kan verkopen. Net zoals Endemol. Dat is de werkelijke droom van producenten en productiehuizen en de reden waarom ze zo tegen collectief beheer zijn. Het heeft te maken met boekwaarde. PAM is momenteel aan het onderhandelen met de omroepen. Wat is de actuele stand van zaken? De omroepen hebben zich met producenten en distributeurs in de keten RoDAP verenigd en zijn er onderling nog totaal niet uit wat ze willen en hoe ze het willen. Dat wisselt per maand, geloof ik. PAM heeft nu gezegd dat de Publieke Omroep los van dat RoDAP met PAM moet gaan onderhandelen. Het hele proces loopt nu een enorme vertraging op en dat scheelt ons ontzettend veel geld. Maar ook door al het illegale aanbod verdwijnen er geldstromen. Er moet natuurlijk een heffing komen op de internetabonne-

10

menten. Je betaalt alleen al voor je breedband/internetabonnement tussen de vijftien en twintig euro per maand. Daarvan gaat niets naar de makers. Ik denk dat het publiek het heel normaal zou vinden als daar een euro van naar de makers gaat. Mensen betalen gauw twee kwartjes om een ringtone te downloaden of zestig eurocent om te kunnen stemmen op de Voice of Holland. Ze vinden het dus helemaal niet erg om voor iets te betalen. Maar het moet wel goed geregeld worden. Met LIRA willen we realiseren dat de wetgeving wordt aangepast en dat er betaald wordt aan wie er betaald moet worden.

Sociaal-culturele gelden LIRA heeft een uitgebreid servicepakket voor de aangeslotenen dat gefinancierd wordt uit de collectieve gelden. Wat is het belang van die collectieve voorzieningen? We leggen ieder jaar aan onze aangeslotenen voor wat we willen gaan doen. We vinden het heel belangrijk dat een deel van de collectieve gelden naar het hele veld terugstroomt. Van die gelden willen we collectieve voorzieningen bouwen die individueel niet op te brengen zijn. De Stichting Rechtshulp Auteurs zorgt er bijvoorbeeld voor dat schrijvers die een geschil hebben in hun beroepspraktijk ondersteund kunnen worden bij de bekostiging van een advocaat. Als je met de uitgever, de producent of omroep een geschil hebt, kun je dat ook echt uitvechten omdat je net zo’n goeie of misschien wel betere advocaat hebt dan de omroep. Dat kun je helemaal niet in je eentje. Niemand heeft zomaar een halve ton liggen voor een advocaat maar wij kunnen ervoor zorgen dat het wel gebeurt. Iedereen profiteert daarvan. Als

voor één schrijver een geval van onrecht met succes wordt bevochten, heeft dat een ongelofelijke uitstraling op heel veel schrijvers. We hebben ook een contractenbureau voor toneel-, film- en tv-schrijvers. Juist omdat het auteurscontractenrecht nog niet is ingevoerd, is dat een belangrijke service. Iedereen profiteert ervan als je goede onderhandelaars en advocaten kunt inzetten bij het sluiten van een schrijfcontract, omdat de rechtspositie van de schrijvers dan in het algemeen goed blijft. We ondersteunen ook de beroepsvereniging (de Vereniging van Schrijvers en Vertalers) en daarnaast veel culturele dingen, zoals de Woutertje Pieterse Prijs voor jeugdliteratuur en De Gouden Strop. Dat doen we om bepaalde genres die wat extra aandacht kunnen gebruiken te helpen. Hebben de vakbonden geen moeite met jullie contractenbureau? Het is toch een vorm van concurrentie. Onze vakbond, de Vereniging van Scenarioschrijvers, is een van de oprichters van het contractenbureau. Onze leden zijn daar heel blij mee want het is een service die je als beroepsvereniging helemaal niet op die manier kunt geven. Je kunt niet in individuele gevallen gaan onderhandelen voor je leden. Het contractenbureau helpt de beroepsvereniging met het opstellen van modelcontracten voor iedereen. En de beroepsvereniging helpt het contractenbureau met lobbyen en feedback geven, geeft (vakinhoudelijk) advies en stippelt beleid uit. Maar ze kan niet de onderhandelingen doen voor aangeslotenen. Het is heel simpel. Wij steunen initiatieven die individueel niet op te brengen zijn en waarvan het hele veld kan profiteren.

Uitnodiging Vergadering van Aangeslotenen 2011 Hierbij nodigen wij u uit voor de jaarlijkse Vergadering van Aangeslotenen van NORMA. Op deze bijeenkomst zal een presentatie worden gegeven over de activiteiten van NORMA. Naast het verdelen van de naburige rechtengelden, werkt NORMA aan een betere positie voor acteurs en musici. In de presentatie zal ook worden aangegeven wat de plannen voor de komende jaren zijn.

Datum: maandag 27 juni 2011 Tijd: vanaf 17.00 uur Locatie: Het Ketelhuis, Westerpark, Amsterdam

Agenda 17.30 uur Welkomstwoord door de voorzitter 17.40 uur Presentatie door de directeur 18.30 uur Einde vergadering

Na de vergadering is er gelegenheid om onder het genot van een hapje en een drankje na te praten. U kunt zich aanmelden door een e-mail te sturen naar [email protected] met als onderwerp ”VvA”. Vergeet niet uw NORMA-nummer erbij te vermelden. Wij zien u graag de zevenentwintigste!

Kwaliteitskeurmerk cbo’s NORMA is lid van brancheorganisatie VOI©E, die alle zeventien collectieve beheersorganisaties (cbo’s) voor auteurs- of naburige rechten met elkaar verenigt. Onlangs is het kwaliteitskeurmerk geïntroduceerd, waarbij regels zijn opgesteld om te waarborgen dat het collectief beheer op een goede wijze wordt uitgeoefend. Het cbo-keurmerk wordt jaarlijks na onafhankelijke toetsing door het Keur-

audits uitvoeren, het keurmerk beheren en de actuele gegevens van de keurmerkhouders publiceren. De eerste audits zullen in het najaar van 2011 worden verricht. Het is de bedoeling dat NORMA voor het einde van dit jaar het cbo-keurmerk verkrijgt. merkinstituut afgegeven indien de rechtenorganisatie aan strikte voorwaarden voldoet. Het instituut zal hiertoe jaarlijks

Zie voor meer informatie de internetsite: http://www.voice-info.nl

11

Dramatisch voorstel Teeven tot afschaffing thuiskopiestelsel Staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie heeft op 11 april namens het kabinet een speerpuntenbrief verstuurd aan de Tweede Kamer met voorstellen ten aanzien van het auteursrechtbeleid. Eén van de speerpunten is het invoeren van een downloadverbod in combinatie met de afschaffing van het thuiskopiestelsel. NORMA vindt deze maatregelen dramatisch voor de positie van musici en acteurs. Tekst: Maaike Boomstra

Fred Teeven maakte in 2008 (als VVDKamerlid) deel uit van een parlementaire werkgroep, die onder leiding stond van toenmalig SP-Kamerlid Arda Gerkens. Van deze werkgroep is op 17 juni 2009 een adviesrapport verschenen met aanbevelingen voor de toekomst van het auteursrecht. Die waren allerminst gunstig, aangezien daarin het voorstel verwerkt was om het thuiskopiestelsel op termijn af te schaffen en in plaats daarvan een downloadverbod in te stellen. In zijn nieuwe rol als Staatssecretaris blijkt het standpunt van Teeven onveranderd. Hij zegt als doel te hebben de positie van rechthebbenden te versterken, maar men kan zich afvragen in hoeverre de belangen van musici en acteurs met deze maatregelen zijn gediend. Wat houden de initiatieven precies in? 1) Om beter te kunnen optreden tegen websites die illegaal aanbod van auteursrechtelijke beschermde werken faciliteren, stelt Teeven voor om een downloadverbod in te voeren. Om consumenten niet te ‘criminaliseren’ wordt niet gekozen voor handha-

12

ving onder strafrecht, maar onder burgerlijk recht. In de regel wil Teeven niet handhaven bij consumenten die op ‘beperkte schaal’ bestanden up- en downloaden. Consumenten die zich schuldig maken aan grootschalige auteursrechtinbreuken kunnen alleen worden aangesproken wanneer het niet mogelijk is gebleken om de websitebeheerder of de hosting provider effectief aan te spreken. 2) Wanneer downloaden niet meer onder de thuiskopie-uitzondering valt, is volgens Teeven het thuiskopiestelsel niet meer noodzakelijk. Er zou dan namelijk nog een beperkt aantal vormen van thuiskopiëren overblijven dat minimale schade zou opleveren voor rechthebbenden. Teeven stelt daarom afschaffing voor. Van de rechthebbenden wordt vervolgens verwacht dat zij de vergoeding voor het kopiëren verwerken in de prijs van het product en gebruikmaken van technische beschermingsmaatregelen.

Afschaffing thuiskopiestelsel De motivatie van Teeven om het thuiskopiestelsel af te schaffen, snijdt geen hout. Het grootste deel van alle thuiskopieën is niet afkomstig van internet. Bij lege dvd’s en cd’s bestaat ongeveer 20% van alle kopieën uit niet-betaalde downloads. Het overige is afkomstig van bijvoorbeeld tv-uitzendingen en gekochte of geleende cd’s en dvd’s en de huidige thuiskopievergoeding ziet vooral op deze vormen. Het argument van Teeven dat naast het downloaden maar een ‘beperkt aantal vormen’ van thuiskopiëren zou overblijven, is dus niet juist. Ook rust er geen vergoeding op nieuwe dragers (daar waar downloads op belanden) zoals harde schijven, mobiele telefoons, hd-recorders en mp3-spelers. In 24 Europese landen is een thuiskopiestelsel van kracht en in veruit de meeste gevallen bestaat dit naast een downloadverbod. Dat is niet voor niets. Vergoeding thuiskopiëren verdisconteren in prijs contraproductief Het alternatief om de thuiskopievergoeding te verdisconteren in de prijs van bijvoorbeeld muziek en film is irreëel. Afgezien van het feit dat de individuele artiesten daar zelf niets van terugzien, zou een prijsverhoging leiden tot concurrentienadeel ten opzichte van het buitenland, waar een dergelijke systematiek niet wordt toegepast en een thuiskopiestelsel van kracht is. Bovendien werkt deze maatregel contraproductief voor het doel van Tee-

ven om legaal aanbod te stimuleren. Immers, consumenten zullen door prijsverhoging geneigd zijn nog sneller op illegaal aanbod over te stappen. Gebruikmaking van technische beschermingsmaatregelen niet realistisch Het voorstel om rechthebbenden aanvullend technische beschermingsmaatregelen toe te laten passen om tegen kopiëren te beveiligen, is onwerkbaar. In de praktijk zijn initiatieven tot het invoeren van DRM (Digital Right Management) in het verleden gestrand vanwege hoge kosten, ineffectiviteit en de consumentonvriendelijkheid. Om deze redenen zien internationaal ook steeds meer producenten af van dergelijke systemen. Het is dan ook irreëel om te verwachten dat deze maatregelen enig effect zullen hebben. Downloadverbod niet nodig Ook is een downloadverbod niet noodzakelijk om dat te bereiken wat Teeven beoogt, namelijk het aanpakken van inbreukfaciliterende websites. Een minder ingrijpend alternatief dat net zo effectief kan zijn, is aanpak bij de bron: namelijk versterking van wetgeving om tussenaanbieders van illegaal auteursrechtelijk beschermd materiaal effectiever aan te pakken. Dit kan mede worden gerealiseerd via de door Teeven zelf voorgestelde maatregelen, namelijk het bij wet vastleggen van de huidige rechtspraak en het verruimen van de bestaande mogelijkheden van handhaving. Zoals al gezegd, wil Teeven het downloadverbod niet handhaven bij consumenten die op beperkte schaal bestanden up- en downloaden. In samenloop met de afschaffing van het thuiskopiestelsel zou dit betekenen dat rechthebbenden dubbel worden geraakt. Enerzijds komt er geen vergoeding voor dit ‘beperkte gebruik’ van meer dan zes miljoen

Nederlandse downloaders, maar ook de thuiskopievergoeding levert dan geen compensatie meer op.

apparaten (waaronder ook pc’s en notebooks) wordt verdeeld, kan deze betrekkelijk laag zijn.

Alternatieven nieuw thuiskopiestelsel

Slotsom

Er zijn ook andere alternatieven voorhanden voor de afschaffing van het thuiskopiestelsel, zoals het gezamenlijke plan van de Consumentenbond, Ntb en FNV Kiem. De gedachten achter hun voorstel zijn dat consumenten ongestoord willen kunnen genieten van culturele producten, zonder te worden geconfronteerd met kopieerbeveiligingen en schendingen van hun privacy, en dat uitvoerende kunstenaars recht hebben op een billijke vergoeding. De eerste stap van hun plan is een nieuw thuiskopiestelsel. Het idee van de opstellers is om niet langer dragers (zoals cassette- en videobanden, cd’s en dvd’s) als uitgangspunt te nemen, maar in plaats daarvan een vergoeding in te voeren op apparatuur die muziek en films kan opnemen en afspelen (zoals harddiskrecorders, settopboxen, mp3- en mp4-spelers en mobiele telefoons met geïntegreerde mp3-speler). Dat zou betekenen dat de huidige heffingen op lege dragers verdwijnen. Op deze wijze betaalt de consument niet langer per kopie, voor elke lege drager, maar betaalt hij eenmalig een vergoeding bij de aanschaf van een opnameen/of afspeelapparaat. Consumenten kopen daarmee het recht met dit apparaat ook daadwerkelijk te kopiëren. Tegelijkertijd ontvangen rechthebbenden hiervoor een redelijke compensatie en wordt daarnaast van invoering van een downloadverbod of een verbod op het thuiskopiëren afgezien.

Ondanks dat Teeven met zijn initiatiefvoorstellen probeert de positie van rechthebbenden te verbeteren, zullen zijn voorstellen een averechts effect hebben op de individuele inkomsten van musici en acteurs. Voor het verbieden van illegaal downloaden is bovendien weinig draagvlak en het voorstel hiertoe heeft inmiddels veel slechte publiciteit opgeleverd. NORMA vindt dat de oplossing eerder moet worden gevonden in de versterking van wetgeving ten aanzien van het huidige verbod op uploaden. Internationale wetgeving biedt hiertoe ruimte. Verder wordt het thuiskopiestelsel ten onrechte gekoppeld aan de downloadproblematiek. Aangezien de thuiskopieregeling niet is bedoeld om de schade door downloaden uit illegale bron te compenseren en deze regeling met name ziet op vergoeding van alle andere vormen van thuiskopiëren (zoals het opnemen van een film op tv of het maken van een kopie van een gekocht muziekalbum), blijft het behoud van het thuiskopiestelsel van belang. Vanwege internationale verplichtingen ontkomt de wetgever er niet aan om voor deze vormen van thuiskopiëren een vergoeding te blijven waarborgen. Het voorstel om de thuiskopievergoeding in de prijs te verdisconteren is een onhaalbaar plan en komt bovendien niet ten goede aan de individuele musici en acteurs. Het is nu aan de Tweede Kamer om een wijze beslissing te nemen. Laten we hopen dat zij kiest voor maatregelen die tegemoetkomen aan de belangen van zowel de rechthebbenden als die van consumenten. NORMA blijft in dit kader strijden voor het voortbestaan van het thuiskopiestelsel.

Stichting de Thuiskopie heeft een plan voor een nieuw thuiskopiestelsel ontwikkeld. Het uitgangspunt daarbij is het vorig jaar in België geïntroduceerde systeem van gespreide heffingen. Omdat de heffing over meerdere

13

Internationale Orkesten Conferentie in Amsterdam

Drie dagen discussiëren Afgelopen maart vond de tweede Internationale Orkesten Conferentie plaats in Amsterdam, georganiseerd door de Internationale Federatie van Musici (FIM). Ruim tweehonderd orkestmusici uit veertig verschillende landen waren aanwezig. Tekst: Marjan Feiken

ÈIVan 6 t/m 9 maart jl. was Amsterdam het decor voor de tweede editie van de Internationale Orkesten Conferentie, drie jaar eerder vond in Berlijn de eerste editie plaats. Aan deze bijeenkomst is anderhalf jaar van voorbereidingen voorafgegaan. Het begon met een verzoek van de FIM aan NORMAdirecteur Wisso Wissing. Hij vond op zijn beurt SENA bereid om gezamenlijk als hoofdsponsor van de conferentie op te treden. Toen het eenmaal zover was, bezochten ruim tweehonderd muzikanten, dirigenten, orkestmanagers en leden van muziekvakbonden ons land. Zij waren afkomstig uit veertig verschillende landen, van China tot de Verenigde Staten. Vanuit Nederland waren afgevaardigden van de vakbonden KNTV, FNV KIEM en Ntb aanwezig. Het leverde een unieke gelegenheid op voor discussie en uitwisseling van informatie. Verspreid over drie dagen werden de drie hoofdthema’s – orkestfinanciering, gezondheid en welzijn, en arbeidsomstandigheden – aan de hand van negen panels besproken. Deze conferentie is een goed voorbeeld van sociaalculturele bestedingen die direct ten gunste

14

komen van de betrokken rechthebbenden. Op maandagochtend 7 maart jl. openden Agnes Jongerius (voorzitter Vakcentrale FNV) en John Smith (president FIM) het officiële gedeelte van de conferentie en verwelkomden zij orkestmusici en sprekers. Vervolgens was het woord aan de drie keynotesprekers.

Keynotesprekers De drie keynotesprekers Michael Schønwandt (dirigent Radio Kamer Filharmonie), Ivan Tasovac (algemeen directeur Filharmonisch Orkest Belgrado) en Jan Willem Loot (artistiek directeur Nationaal Orkest Frankrijk) beten het spits af. Schønwandt betoogde dat orkesten een meer proactieve rol moeten spelen in de maatschappij. Zij zouden flexibeler moeten zijn in hun programmering en in het benaderen van publiek. Klassieke muziek zou moeten worden gepromoot als een ‘emotionele fitnessruimte’ voor iedereen. Tasovac vertelde hoe zijn orkest politieke uitdagingen heeft moeten aangaan in Servië. Het orkest heeft zichzelf op een origine-

le manier op de kaart gezet door het gebruik van ironische advertenties in tijdschriften en reclames op televisie. Het Filharmonisch Orkest Belgrado heeft hierdoor grote staatssubsidies weten te bewerkstelligen, waarmee het nieuwe instrumenten kon kopen. Loot begon zijn carrière als directeur bij het Overijssels Philharmonisch Orkest en kwam, via het Amsterdams Philharmonisch Orkest, terecht bij het Nederlands Philharmonisch Orkest, waaraan hij sinds de oprichting in 1985 leiding gaf. Vanaf 1998 was Loot tien jaar directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest. Hij gaf in zijn speech een uiteenzetting over de spreiding van orkesten in Nederland.

Panels De drie hoofdthema’s van de conferentie (orkestfinanciering, gezondheid en welzijn, en arbeidsomstandigheden) waren alle onderverdeeld in drie panels, die varieerden van vier tot vijf sprekers. Deze panels stonden onder deskundige leiding van een moderator. Na de presentaties van de afzonderlijke sprekers was er ruimte voor discussie. Allereerst tussen de sprekers onderling, daarna ook met de aanwezigen in de zaal.

Orkestfinanciering Het eerste hoofdthema leverde onder andere een discussie op over publiek versus privaat geld. Paul Stewart (voorzitter Dallas Symphony Orchestra, Amerika) vertelde over het zesjarenplan van het orkest voor het vergaren van vijftig miljoen dollar. Dirigent Jaap van Zweden speelt in de hiertoe opgezette marketingcampagne een grote rol. Volgens Amerikaans model dienen orkesten door giften van particulieren het hoofd boven water te houden. In Amerika is het schenken aan goede doelen een bekend

‘HHet et concert concertvan vanhet hetRadio RadioKamer Kamer Filharmonie Filharmonie in M inuziekgebouw Muziekgebouw aan ‘ taan IJ.’‘tFoto IJ. Foto: : D. van Dinand der Wvan al der Wal

en populair fenomeen. In Europa heerst wat dat betreft een andere cultuur. De essentie is echter dat de systemen niet te vergelijken zijn. In de VS bestaat over het algemeen één orkest per staat. Het is in zo’n geval best mogelijk om gelden uit de markt te verwerven ter financiering van dat orkest. Dit is echter onmogelijk als er tientallen orkesten zijn, zoals in de meeste Europese landen. Tijdens de conferentie werd ook duidelijk dat het schenkingen- en sponsorsysteem in de VS als gevolg van de crisis onder grote druk staat en dat veel grote bedrijven hun sponsorcontracten met orkesten hebben opgezegd.

Gezondheid en welzijn Marc Stotijn (expert in blessurepreventie en het welzijn van musici) legde in zijn presentatie uit welke preventiemodellen niet werken, welke wel en waarom. Dit deed hij met het oog op het terugdringen van beroepsrisico’s. Zowel het voorhanden zijn van informatie als het geven van voorlichting speelt daarbij een grote rol. Zo kun je onder andere blessures bij musici voorkomen door het houden van micropauzes en het drinken van water tussen het spelen door. Martin Fendel (bedrijfsarts in Duitsland) sloot bij het verhaal van Stotijn aan, door de noodzakelijkheid van internationale samen-

werking aan te stippen. Het uitwisselen van gegevens bevordert de erkenning van beroepsziektes van musici. Ralf Pegelhoff (consultant in training en coaching in Duitsland) vertelde over de hiërarchie in orkesten en dat musici hierdoor moeite hebben om met kritiek en feedback om te gaan. Er valt volgens hem winst te behalen indien hier tijdens hun opleiding aandacht aan wordt besteed. Bo Olssen (voorzitter van de Zweedse vakbond FSM) vindt het daarnaast nodig dat musici meer bij strategische beslissingen van het management betrokken worden. De onderlinge verhoudingen zijn namelijk slecht, musici krij-

15

Het concert van het Codarts Brass Ensemble in Muziekgebouw aan ‘t IJ. Foto: Dinand van der Wal

Het avondprogramma kende een aantal ‘social events’. De conferentie begon zondagavond met een welkomstcocktail, muzikaal omlijst door een dj met saxofonist. De eerste handen konden hier worden geschud. De maandagavond kende een bijzonder programma: in het Muziekgebouw aan ’t IJ gaf het Radio Kamer Filharmonie een speciaal concert voor de congresgangers en genodigden van hoofdsponsors NORMA en SENA en subsponsor Staalbankiers. Ruim

16

vierhonderd gasten stroomden het Muziekgebouw binnen en konden na een glas prosecco van een prachtig concert genieten. Hierover kon tijdens een afsluitende borrel nog even worden nagepraat. Op dinsdagavond lagen er drie rondvaartboten klaar voor een mooie tocht over de grachten, met hun lichtjes tegen de achtergrond van de invallende duisternis. Daarna vond een slotdiner plaats in het Mövenpick Hotel.

Ella Broekstra over arbeidsomstandigheden. Foto: Jan Willem de Blok

gen te horen wat en wanneer ze iets moeten spelen, maar niet waarom.

Arbeidsomstandigheden Het laatste thema van de conferentie was arbeidsomstandigheden. Carla Lehmeier-Tatum (voorzitter van de Amerikaanse vakbond AFM-ROPA) vertelde dat de orkestleden van het AFM-ROPA 10 tot 68% van hun salaris moeten inleveren om als orkest te kunnen overleven. Dominique Citroen (Citroen Adviesbureau Podiumkunsten, Nederland) stelde de ensembles als voorbeeld voor de orkesten. De ensembles staan meer in verbinding met hun publiek, door bijvoorbeeld de meetand-greets die zij organiseren. Het publiek blijkt hier behoefte aan te hebben. Nicolas Papageorgiou (manager van Musicians Guild, Cyprus) deelde met de aanwezigen het gegeven dat de orkestleden van het

President John Smith en secretaris Benoît Machuel van de FIM.

Cyprus Symphony Orchestra op zondagen zes uur moeten repeteren, alleen omdat de dirigent dat wil. Het orkest heeft de pech dat de dirigent geen familiare of sociale verplichtingen heeft en bovendien het orkest als hobby. De laatste moderator van de conferentie, Ray Hair (voorzitter AFM, Amerika), vertelde dat in Amerika een oneerlijke competitie gaande is, doordat een aantal orkesten zich niet aan de cao houdt en onder de prijs speelt. Ella Broekstra (HR-manager Broadcasting Music Center, Nederland) beaamde

Foto: Jan Willem de Blok

dat ook in Nederland een dreiging uitgaat van goedkopere rondreizende orkesten uit het buitenland. Vaak werken deze orkesten onder erbarmelijke omstandigheden. Het is daarom belangrijk dat de managers van de orkesten, de vakbonden, de consumenten én de overheid samenwerken om deze oneerlijke praktijken te bestrijden. Op deze laatste dag van de conferentie zette de president van de FIM de Nederlandse afgevaardigde Dick Visser (84) van de KNTV in het zonnetje. Visser nam na drieëntwintig jaar afscheid van de FIM.

De conferentie werd georganiseerd door de Internationale Federatie van Musici (FIM). NORMA en SENA traden als hoofdsponsor op en ondersteunden de FIM bij de organisatie. Andere sponsors waren onder meer Staalbankiers en een aantal buitenlandse zusterorganisaties van NORMA en SENA.

17

Video On Demand Sinds de aanvang van het digitale tijdperk vervangt het online streamen nagenoeg het fysiek huren van films. Aan het begin van het millennium heeft de opkomst van de dvd de videotheken ertoe gedwongen om hun assortiment aan videoverbanden te vervangen door dvd’s. Het concept bleef hetzelfde: de film staat op een drager en deze mag je voor een bepaalde termijn thuis afspelen. Nu is de beurt aan VOD (Video on Demand) om een belangrijke verandering teweeg te brengen. Tekst: Marco Caspers Illustratie: Robert Swart

VOD maakt het mogelijk om zelf te bepalen welke film je waar en wanneer bekijkt. Nadat je een film hebt uitgekozen, wordt deze gestreamd op het medium dat je hebt geselecteerd. De mogelijkheden voor VOD blijven toenemen: naast de VOD-service die kabelmaatschappijen aanbieden, komen er steeds meer online-aanbieders van VOD en zijn de eerste stappen al gezet om films via een app(licatie) te streamen. De omzet in Nederland van VOD-diensten steeg van dertig miljoen euro in 2009 naar vijftig miljoen euro in 2010 en onlangs heeft Pricewater-

18

houseCoopers een stijging van VOD-omzet van 30% berekend voor 2011, ten opzichte van 2010. NORMA zit uiteraard niet stil en treedt op bij deze nieuwe vorm van exploitatie van films.

Ximon Op 7 april jl. is het digitale platform Ximon gelanceerd (voorheen bekend onder de werknaam Filmotech). Ximon is een zelfstandige afsplitsing van het project Beelden voor de Toekomst en is een initiatief van de NVS (Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten), het EYE Film Instituut Nederland en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Ximon stelt het complete Nederlandse filmaanbod online ter beschik-

king door het tegen betaling als stream aan te bieden. Ook filmmateriaal dat niet meer in de winkel of videotheek is te verkrijgen, alsmede historisch materiaal van zelfs vóór 1940, moet onderdeel gaan worden van het aanbod. NORMA heeft samen met de rechtenorganisaties voor scenaristen (LIRA), regisseurs (VEVAM), producenten (SEKAM) en muziekauteurs (BUMA) een overeenkomst gesloten met Ximon, waarin is opgenomen dat 10% off-top vergoeding rechtstreeks aan de rechthebbenden zal worden uitgekeerd.

Andere aanbieders Op het internet zijn naast Ximon nog meer aanbieders van VOD actief, met wie NORMA op eenzelfde wijze contracten zou kunnen sluiten. Sites als Cinemalink.tv, Direct-

Stichting Video on Demand Movie.nl, MeJane.com, Leezy.nl, Veamer (dat onderdeel is van SBS Broadcasting) en Videoland On Demand – ook videotheken moeten eraan geloven – zijn al enige tijd actief in het aanbieden van films online en bieden ook een deel van het Nederlandse filmrepertoire. Ook hier zoekt NORMA mogelijkheden om op te komen voor de belangen van rechthebbenden en zal zij zich in samenwerking met de andere cbo’s inspannen om met deze aanbieders in gesprek te treden.

Nieuwe media Door de komst van de nieuwe generatie televisies, de tablets – in het bijzonder de iPad – en de enorme opkomst van smart­ phones, ligt er een reeks van mogelijkheden om VOD niet alleen op de pc aan te bieden, maar ook op andere media die verbinding kunnen maken met het internet. Zo lanceer-

de Sony in april 2010 in een aantal Europese landen haar VOD-dienst Qriocity, die medio 2011 ook in Nederland zal worden geïntroduceerd. Deze dienst is beschikbaar op de BRAVIA-televisies en Blu-ray-spelers van Sony en op de PlayStation 3. Maar ook op de iPad en de iPhone wordt al geëxperimenteerd met het aanbieden van films. Warner Home Entertainment lanceerde bijvoorbeeld afgelopen februari de App Editions, waarmee consumenten speciale edities van films op hun iPad kunnen bekijken. Aanvankelijk werden alleen de films Inception en The Dark Knight aangeboden. Deze werden in de Benelux alleen in de eerste week na de lancering al 13.500 keer gedownload. In dezelfde maand kwam ook Dutch Filmworks op de markt met haar app, onder de naam Moviemarket. Hierop worden thans negen films aangeboden. Het doel is om dit aanbod voor het einde van het jaar uit te breiden naar honderd.

Inmiddels hebben de filmmaatschappijen Warner, Disney, Sony Pictures, Universal, Dutch Filmworks en A-Film met UPC, Ziggo, KPN en Samsung de handen ineengeslagen. Stichting Video on Demand is het resultaat van deze samenwerking en met deze stichting willen de partijen het gebruik van on-demanddiensten gaan stimuleren. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat het gebruik van de VOD-diensten in Nederland achterblijft ten opzichte van het Europees gemiddelde. Er is dus nog genoeg te doen voor NORMA, want het recht op een billijke vergoeding komt niet vanzelf. Daar zal met de exploitanten van VOD over moeten worden onderhandeld. De mogelijkheden voor VOD blijven immers toenemen en films kunnen op steeds meer media beschikbaar worden gesteld, met als enige voorwaarden: een internetverbinding en een – uiteraard betalende – consument.

19

De billijke vergoeding voor filmwerken in het auteurscontractenrecht Voor makers en uitvoerende kunstenaars is de komst van het auteurscontractenrecht een welkome ontwikkeling. Door de onvrede over huidige contractbepalingen in combinatie met de ‘billijke vergoedingen’ is wettelijke versterking ook hard nodig. In de afgelopen periode stond een belangrijk artikel voor de audiovisuele sector centraal: artikel 45d Auteurswet. Deze bepaling, die de billijke vergoeding zou moeten waarborgen voor alle exploitatievormen van filmwerken, is in de praktijk verworden tot een dode letter. Onlangs vond hierover een rondetafelconferentie plaats op het ministerie van Justitie, om de knelpunten en mogelijke oplossingen te bespreken. Tekst: Maaike Boomstra Illustratie: Robert Swart

20

Zoals in het voorlaatste nummer van NORMA Nieuws is uiteengezet, is er een wetsvoorstel voor een auteurscontractenrecht in voorbereiding om de contractuele positie van makers en uitvoerende kunstenaars wettelijk te versterken. Onderwerp van deze wet is ook de huidige bepaling in de Auteurswet (45d) ten aanzien van filmwerken, die voorziet in een vermoeden van overdracht van rechten aan de producent in het geval dat niets op schrift wordt vastgelegd, zulks in ruil voor een billijke vergoeding per exploitatievorm. Aangezien contracten over filmwerken doorgaans schriftelijk worden geregeld, komt van deze ‘billijke’ vergoeding in de praktijk weinig terecht. Het voorstel van het ministerie van Justitie was in eerste instantie om deze bepaling, met minimale aanpassingen, te behouden. Het zorgde binnen de branche voor veel opschudding. Dit was voor het ministerie van Justitie aanleiding zich door de Commissie Auteursrecht te laten adviseren over de werking van artikel 45d en het al dan niet aanpassen van het artikel op bepaalde punten. De Commissie heeft aanbevolen het “vermoeden van overdracht” te behouden. Zij wees daarbij het voorstel van de producenten om deze overdracht verplicht te maken van de hand. Daarnaast gaf zij aan het eenmalig afkopen van de billijke vergoeding in het honorarium onwenselijk te vinden. Deze vergoeding dient te worden onderverdeeld in enerzijds de vergoeding voor het werk (honorarium) en anderzijds de vergoeding per exploitatie van het werk (rechtenvergoeding). De Commissie laat voor de audiovisuele makers de optie open om zich te organiseren in een collectieve beheersorganisatie, zoals NORMA, en die te belasten met de onderhandelingen over de inning

en verdeling van de billijke vergoeding. Op 21 februari jl. vond over dit onderwerp een rondetafelconferentie plaats op het ministerie van Justitie, waarbij alle relevante spelers uit het veld waren uitgenodigd. NORMA was ook vertegenwoordigd en wel door Portal Audiovisuele Makers (PAM), het samenwerkingsverband met de vertegenwoordigers van scenaristen en regisseurs. De werking, kritiekpunten en alternatieve oplossingen voor artikel 45d stonden in deze bespreking centraal. PAM heeft hierin haar model bepleit, namelijk het wettelijk verankeren van het in Scandinavië beproefde systeem van uitgebreid collectief beheer voor alle exploitatievormen. In dit systeem geven de audiovisuele makers hun auteursrechten in beheer bij hun cbo’s, die vervolgens licenties kunnen verstrekken en onderhandelen met exploitanten over rechtenvergoedingen. Voorts zouden de beroepsorganisaties in staat moeten zijn om te onderhandelen over minimumtarieven voor opdrachthonoraria in modelcontracten. Hoewel producenten en omroepen ook via een licentie in staat zijn om het werk te verspreiden (mits de huidige partijen in de ‘keten’ hun contracten hierop aanpassen), bleven zij bij hun standpunt dat zij alle rechten nodig hebben om te kunnen exploiteren. De wetgevingsjuristen van Justitie hebben aangegeven met alle argumenten aan de slag te gaan en gaven partijen de opdracht om na te denken over criteria voor de wijze waarop de ‘billijke vergoeding’ moet worden vastgesteld. PAM heeft deze informatie inmiddels geleverd. Het is mogelijk dat Justitie over dit onderwerp een nieuwe bijeenkomst organiseert. De verwachting is dat het wetsvoorstel halverwege dit jaar aan de Tweede Kamer wordt voorgelegd.

21

Nominaties Gouden Notekraker 2011 Eind augustus is het weer tijd voor de uitreiking van de Gouden Notekrakers, het jaarlijkse evenement waarop acteurs en muzikanten elkaar eren voor de meest opvallende artistieke prestaties c.q. smaakmakers van het afgelopen seizoen. Tekst: Marjan Feiken, met medewerking van Cees Gog

De genomineerden van de Gouden Notekraker 2011 zijn: In de categorie Televisie: Anna Drijver, Monic Hendrickx, Joop Keesmaat In de categorie Muziek: Laura Jansen, Eric Vloeimans, Yes-R

Televisie Anna Drijver Introductie: Anna Drijver maakt furore als actrice, zowel in het theater als in film en op televisie. Op televisie heeft ze sinds 2004 bekendheid opgebouwd met opvallende rollen in series als Bitches, Keyzer & De Boer Advocaten en De Co-assistent. Sinds haar afstuderen aan de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie is ze ook te zien geweest in theaterproducties als 90 Minuten en Niet zo bedoeld. Verder is zij bekend van de films Bride Flight, Komt een vrouw bij de dokter en Loft. Motivatie: Anna Drijver is genomineerd voor haar rol van Kirsten in Bellicher: de Macht van Meneer Miller (VPRO) en die van Betty de Waal in Levenslied (NCRV). Met schijnbaar groot gemak en met veel flair

22

geeft zij een natuurlijke diepgang aan haar rollen en toont zij raad te weten met alle facetten van haar vak.

Monic Hendrickx Introductie: Na haar afstuderen aan de theateropleiding in Eindhoven vindt ze, na twee seizoenen muziektheater voor kinderen en verschillenden producties van Toneelgroep Amsterdam, in 1998 haar ware liefde: het witte doek. Met haar eerste grote filmrol in De Poolse Bruid wint ze direct een Gouden Kalf. Met uiteenlopende films zoals Nynke en Zus & Zo en televisieproducties als Stellenbosch bewijst Hendrickx haar veelzijdigheid en lef. Met Unfinished Sky maakt ze haar internationale debuut, dat gelijk goed is voor een Australian Film Award. Monic Hendrickx is voorts een taalvirtuoos, die in haar (internationale) rollen overtuigend Pools, Afghaans,

Fries of Zuid-Afrikaans spreekt. Motivatie: Monic Hendrickx is genomineerd voor haar rol van Carmen in Penoza (KRO). Net als bij alle andere personages die Monic van zuurstof voorziet, wordt haar spel in deze rol gekenmerkt door waarachtigheid, waarbij ze nooit in pathetiek vervalt.

Joop Keesmaat Introductie: Joop Keesmaat volgde zijn opleiding aan de Arnhemse Toneelschool en was onder meer verbonden aan Het Zuidelijk Toneel en het RO Theater. Hij nam in 2006 met de hoofdrol in het stuk Hersenschimmen, naar het boek van Bernlef, tijdelijk afscheid van het toneel. Hij ontving voor die rol de Louis d’Or. Keesmaat was de laatste jaren op de radio te horen in de hoorspelseries Het Bureau en Bommel. In het najaar van 2010 was hij te zien als Joop den Uyl in de televisiese-

Televisie

Anna Drijver (beeld: Leoni Ravestein)

rie Den Uyl en de Affaire Lockheed. Zijn comeback in de theaters vierde Joop Keesmaat dit seizoen bij De Appel in de productie De Bacchanten. Motivatie: Joop Keesmaat is genomineerd voor zijn rol als premier Den Uyl in de televisieserie Den Uyl en de Affaire Lockheed (VARA). Keesmaat brengt zijn vakmanschap naar het hart van de fictieve Joop den Uyl. Hij doet dit zo gedetailleerd dat de acteur en de premier elkaar raken en zelfs versterken!

Muziek Laura Jansen Introductie: Laura Jansen is een singer-songwriter. Ze is de dochter van een Amerikaanse moeder en een Nederlandse vader en studeerde aan het Rotterdams Conservatorium. Sinds tien jaar

Monic Hendickx

is zij woonachtig in de VS. Door haar optredens in het invloedrijke Hotel Café in Hollywood, Los Angeles, en bij De Wereld Draait Door is haar carrière aan twee zijden van de Atlantische Oceaan in een stroomversnelling geraakt. Na succesvolle tournees kreeg haar debuutalbum Bells, een mix van alternatieve

Joop Keesmaat

popliedjes en gevoelige pianosongs, in januari van dit jaar in Nederland de platina status. Inmiddels is het ook in de Verenigde Staten uitgebracht. Motivatie: Laura Jansen is genomineerd voor de geheel eigen wijze waarop ze haar zelfgeschreven

De commissie De Gouden Notekrakercommissie bestaat uit voorzitter Erwin Angad-Gaur (muzikant, secretaris van de Ntb, bestuurslid van NORMA en SENA), Frederik de Groot (acteur, producent, voorzitter van het NORMA-bestuur) en Koert Ligtermoet (voorzitter van het sectiebestuur van SENA Performers). Zij zijn verantwoordelijk voor de nominaties. De commissie wordt ondersteund door de adviseurs Cees Gog (directeur IMS, International Music Services), Wijnand Honig (eindredacteur Muziek NPS) en Wisso Wissing (directeur NORMA). Nu is de beurt aan u om te bepalen wie de winnaars van de Gouden Notekraker 2011 worden. Als aangeslotene van NORMA en/of SENA kunt u uw collegiale waardering laten blijken via de website www.goudennotekraker.nl. U kunt daar per categorie uw stem uitbrengen.

23

Muziek

Eric Vloeimans

Yes-R

Laura Jansen (beeld: Heidi Ross)

muziek en performances onweerstaanbaar gestalte geeft.

Eric Vloeimans Introductie: Trompettist Eric Vloeimans is een topattractie in de Europese jazzscene. In de internationale jazzmagazines wordt hij vergeleken met grote trompettisten als Wynton Marsalis en Chet Baker. De verschillende klankkleuren en zwoele, emotievolle toon die hij uit zijn trompet weet te halen, maken Vloeimans uniek. Hij is een uitgesproken lyricus, die het avontuur niet schuwt en moeiteloos schakelt tussen subtiele kamerjazz, vrije impro, wereldmuziek, fusion, funk en dance. Naast spannende optredens, vele albums en muziekprojecten maakt hij ook scores voor film (o.a. Komt een Vrouw bij de dokter) en televisie. Motivatie: Eric Vloeimans is genomineerd voor (de

24

combinatie van) zijn lopende, hoogwaardige liveprojecten Gatecrash en Kytecrash, naast zijn vier concerten in het Concertgebouw.

Yes-R Introductie: Yes-R is een MC uit Amsterdam-Oost, die bekendstaat om zijn swingende flow. Niet alleen als rapper maar ook als acteur is hij zeer geliefd bij de Nederlandse en Surinaamse jeugd. Op zijn veertiende deed Yes-R voor het eerst mee aan een talentenjacht en sindsdien is hij niet meer van het podium te slaan. Na de publieksprijs van de Grote Prijs van Nederland (2004) scoorde Yes-R, soms met neef Ali B of rapper Akon, vele hits. De laatste jaren toerde Yes-R succesvol met verschillende shows door Nederland en werkte hij mee aan diverse tv-(muziek)programma’s en videoclips. In het voorjaar zal Yes-R met een radiosingle

uitkomen in het Verenigd Koninkrijk. Motivatie: Yes-R is genomineerd voor zijn baanbrekende liveshows van internationale allure, alsmede voor zijn muzikale medewerking aan het televisieprogramma Ali B op volle toeren.

Feestelijke avond Tijdens de uitreiking op maandagavond 22 augustus in Paradiso zullen alle muziekgenomineerden een optreden verzorgen. De NTR maakt van de avond een televisieregistratie. Deze zal op donderdag 25 augustus op Nederland 2 te zien zijn. U kunt zich via de website www.goudennotekraker.nl aanmelden om de uitreiking bij te wonen.

JazzNL

iTunes via NORMA

Stichting JazzNL heeft aan de basis gestaan van de Jazzdag, die na vier succesvolle edities in Amersfoort naar Rotterdam verhuist. Op de vrijgekomen plek in Amersfoort zal op vrijdag 13 mei aanstaande de eerste editie plaatsvinden van JazzNL Gateway to Dutch Jazz.

iTunes is de nummer-1-downloadwinkel van Nederland. Eigenbeheerartiesten kunnen er sinds mei 2007 via NORMA hun muziek aanbieden.

Stichting JazzNL heeft met de JazzNL.com-conferentie en -showcases tot doel om buitenlandse jazznetwerken te verbinden aan de Nederlandse jazzsector. In totaal komen delegaties uit meer dan tien verschillende landen naar Amersfoort. Als je op zoek wilt naar nieuwe markten voor je eigen muziek dan kun je kennismaken met jazzprofessionals uit de Verenigde Staten, Canada, Spanje, België, Rusland, Italië, Noorwegen, Taiwan, Thailand, Turkije, India en Australië. Alle delegaties geven een presentatie over het jazznetwerk in hun land en zijn beschikbaar voor speeddates. Velen van hen hebben reeds ervaring en zijn actief met Nederlandse jazz in hun land. In de avond vindt een internationaal showcasesprogramma plaats met jazzmuziek uit Italië, Rusland, Noorwegen, Canada, Spanje en een uitgebreide groep musici uit India en Thailand. Behalve in de Observant zullen de showcases ook plaatsvinden in Theater De Lieve Vrouw. Parallel aan de dag en het weekeinde vindt het Amersfoort International Jazz Festival plaats, met meer dan zestig concerten. Voor meer informatie en het volledige programma zie www.amersfoortjazz.nl.

De iTunes-catalogus (wereldwijd) bevatte in maart 2011 dertien miljoen tracks. Maar iTunes gaat alleen in zee met grote maatschappijen. Het gevolg is dat eigenbeheerartiesten hun muziek alleen via platenmaatschappijen of tussenhandelaren op iTunes kunnen plaatsen. Helaas nemen deze partijen behoorlijke percentages van de opbrengst. Daarom maakt NORMA het voor haar aangeslotenen mogelijk om hun muziek via haar organisatie op iTunes aan te bieden.

Jouw muziek op iTunes via NORMA Omdat NORMA geen winstoogmerk heeft, kan zij een laag tarief hanteren. En er zijn nog andere voordelen voor de artiest. Zo is er geen limiet aan de hoeveelheid muziek die kan worden aangeboden, tellen alle verkopen mee voor de Single Top 100 en heb je als artiest grote invloed op de verkoopprijs. Bovendien is er geen artistieke of commerciële selectie: iTunes is beschikbaar voor alle muziekgenres en het is niet–exclusief, wat betekent dat je als artiest de volledige vrijheid hebt om ook via andere kanalen te verkopen. In maart 2011 zijn via de NORMA iTunes Store 9225 singles en albums gedownload. Bent u geïnteresseerd? Voor de procedure van aanmelden en meer informatie zie onze website: www.stichtingnorma.nl. Een selectie van de artiesten en bands die al via NORMA op iTunes staan: Wibi Soerjadi, Karin Bloemen, DD Company, Ricky Koole, Esther Hart, Nynke Laverman, Het Goede Doel, Fra Fra Sound, Hind, Daniel Sahuleka, Angela Groothuizen, Babette Labeij, Dirk Scheele, Radjinder, The Gathering, Jan Rot, Mr. A Balladeer, Marlayne, Harry Govers, Gil Semedo, The Convocation, New Trombone Collective, Des’ray, Cor Bakker, Kids Marketeers, Frank Koene, Rick Treffers, Ivo Niehe, 2nd Place Drivers, CaDra, Arthur Umbgrove & Birgit Schuurman, Jordy van Loon, Snitker en Van Warmerdam, en de muziek van Alles is Liefde, Komt een Vrouw bij de dokter, De Gelukkige Huisvrouw en Flikken Maastricht.

25

Aanvullende vergoedingen op nieuwe exploitaties Het project ‘dvd oud werk’ is in volle gang. De afgelopen periode heeft NORMA samen met de NAA, die betrokken acteurs vertegenwoordigt, opnieuw collectief vergoedingen afgesproken met distributeurs die oude films of televisieseries op dvd hebben uitgebracht. Het meest in het oog springende voorbeeld hiervan is de dvd 60 jaar televisie in Nederland. Deze dvd is uitgegeven door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en bevat bijzondere televisiefragmenten uit de afgelopen zes decennia Nederlandse televisie. De dvd is als bijlage toegevoegd aan het gelijknamige boek van Bert van der Veer. Bijzonder aan dit project is dat er geen onderscheid gemaakt is tussen oude en moderne fragmenten. NORMA heeft namelijk voor alle uitvoerende kunstenaars die een rol vertolken op deze dvd een vergoeding veiliggesteld. Tekst: Joey Cramer Voorts heeft NORMA onlangs met Digimode Entertainment overeenkomsten gesloten ten aanzien van een oeuvrebox van Jos Brink, alsmede de dvd-uitgaven van Jeanne d’Arc, Een Mens van Goede Wil, Rouw past Electra en Kant aan m’n Broek! Met andere

26

distributeurs heeft NORMA vergoedingen afgesproken ten aanzien van de werken Canon van de Kindertelevisie, In naam der koningin, en de Annie M.G. Schmidt-titels Beppie, Pleisterkade 17 en Pension Hommeles. Bovendien is NORMA in overleg met twee

andere distributeurs over nieuwe dvd-uitgaven. Wij verwachten op korte termijn de vergoedingsafspraken met deze grote spelers af te ronden. Daarnaast zal NORMA binnenkort haar gesprekken met EYE Film Instituut Nederland (het voormalig Filmmuseum) hervatten over een collectieve rechtenvergoeding ten aanzien van de serie ‘Filmklassiekers’, die EYE in de loop der jaren heeft uitgebracht. Over deze omvangrijke catalogus is tot op heden nog geen vergoedingsafspraak voor de uitvoerende kunstenaars gemaakt. NORMA verwacht dit op korte termijn alsnog te doen, in samenwerking met de zusterorganisaties. Uniek is dat naast de vergoeding voor dvd’s, NORMA recent ook vergoedingen met omroepen heeft uitonderhandeld voor de radiouitzending van hoorspelen, zulks ten behoeve van stemacteurs. Waar mogelijk treedt NORMA collectief op voor het verkrijgen van vergoedingen bij dvd-uitgave van oud werk, dan wel ander gebruik. Onze organisatie zet daarmee haar in 2008 gestarte offensief door. Wij zullen u hiervan op de hoogte houden.

O  mimespeler O  muzikant

O  anders:

O  zanger O  variété-/circusartiest

O  cabaretier

O  poppenspeler O  acteur

Ik ben uitvoerend kunstenaar, te weten:

Bank-/girorekening

E-mail

Telefoon

Geboorteplaats

Geboortedatum

Postcode en plaats

O  (ballet)danser

ja,

Straat en huisnummer

Naam



Aan de juridische procedure Flodder is afgelopen februari een einde gekomen. Eind 2008 hebben de acteurs Nelly Wiegel, Stefan de Walle, Lou Landré en de erven van Coen van Vrijberghe de Coningh met steun van NORMA een proces aangespannen tegen de curator van First Floor Features (de failliete producent van Flodder) en tegen RTL, dat de uitzendrechten van de series 4 en 5 van Flodder van de curator had gekocht. Aanleiding voor de procedure was het uitblijven van een herhalingsvergoeding, waarop de cast van Flodder, op grond van hun contract met het filmbedrijf, recht had. NORMA achterhaalde dat de zenders van RTL de betreffende Flodder-televisieseries ruim driehonderd keer hebben herhaald. Pas in de loop van 2008 is RTL daarmee gestopt. De getraceerde afleveringstitels en data van uitzending zijn van groot belang geweest in de juridische procedure, omdat daarop de hoogte van de schadevergoeding is berekend. Met de curator is als eerste een schikking bereikt over de uitzendingen in het verleden, dit voor een bedrag van € 200.000. Met RTL zijn na de zitting bij de Rechtbank Amsterdam op 1 februari jl. afspraken gemaakt over de uitzendingen uit het verleden, alsook voor de toekomst. Over de inhoud van deze schikking zijn geen mededelingen gedaan. Al met al is de procedure voor de betrokken acteurs bijzonder succesvol verlopen.

Antwoordkaart

Uitkomst juridische procedure Flodder

ik meld mij aan bij NORMA om een

exploitatieovereenkomst af te sluiten en daarmee eventueel voor een vergoeding in aanmerking te komen. Aan het sluiten van deze over­eenkomst zijn geen kosten verbonden.

27

NORMA Antwoordnummer 9026 1000 VT  Amsterdam

Postzegel niet nodig

NORMA verdeelt geld onder de daarop recht

naburige rechten musici en acteurs

hebbende uitvoerend kunstenaars op basis van de Wet op de Naburige Rechten van 1993. Het betreft geld geïncasseerd op basis van Thuiskopierecht, Leen- en Verhuurrecht en Kabelrecht. Daarnaast stelt NORMA zich ten doel de belangen van de uitvoerende kunstenaars bij de collectieve exploitatie van hun rechten te vertegenwoordigen.

Als uw collega nog niet is aangesloten

✃

Het kan zijn dat u wel aangesloten bent bij NORMA, maar uw collega nog niet. Als dat het geval is, geef hem/haar dan deze bon voor kostenloze aanmelding bij NORMA.