prof.dr. F. Sonneveldt mr. J.C.L Zuiderwijk met medewerking van prof.mr. M.H. ten Wolde mw.mr. M. de L Monteiro
Internationale aspecten van schenkings- en successierecht
Tweede geheel herziene druk
KLUWER 7SF Deventer - 2005
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord bij de tweede druk / V Lijst van gebruikte afkortingen / XIX Deel A Internationale aspecten van de Nederlandse Successiewet 1956 Hoofdstuk 1
Inleiding / 3
Hoofdstuk 2
Crondslagen voor de onbeperkte belastingplicht / 5
2.1
Woonplaatsbeginsel / 5
2.1.1 2.1.2 2.1.3
Algemeen / 5 Woonplaats van natuurlijke personen in de SW / 5 Jurisprudentie met betrekking tot de woonplaats van natuurlijke personen in de SW / 6 Inleiding/6 HR 1 november 1961, BNB 1962/87 / 7 HR 13 maart 1974, BNB 1975/28 / 7 HR 3 juni 1981, BNB 1981/200 / 9 HR 22 juli 1983, V-N 4 februari 1984, punt 31, p. 272 / 9 Hof Amsterdam 27 mei 2004, NTFR 2004/1053, V-N 2004/48.4/10 Hof 's-Gravenhage 2 november 2004, NTFR 2005/100, V-N 2005/8.1.9/10 Woonplaats in civielrechtelijke zin / 1 1 Binnen hetRijk/12 Woonplaats van diplomaten en bemanningsleden / 1 2 Woonplaats van rechtspersonen in de SW / 1 2 Jurisprudentie met betrekking tot vestigingsplaats van rechtspersonen / 1 3 Zetelverplaatsing / 1 4 Uitbreiding woonplaatsbeginsel: de een-jaarregeling / 1 5 Algemeen/15 Strekking van de een-jaarregeling / 1 6 Kritiek op de een-jaarregeling / 1 6
2.1.3.1 2.1.3.2 2.1.3.3 2.1.3.4 2.1.3.5 2.1.3.6 2.1.3.7 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.1.7 2.1.8 2.1.9 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3
VII
Inhoudsopgave
2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.5.1 2.3.5.2 2.3.5.3 2.3.5.4
Nationaliteitsbeginsel: de tien-jarenregeling / 1 7 Algemeen/17 Strekking van de tien-jarenregeling / 1 7 Parlementaire geschiedenis / 1 7 Emigratie, naturalisatie en remigratie / 1 8 Toetsing van de tien-jarenregeling aan verdragsbepalingen / 1 9 Inleiding/19 IVBPR/19 EVRM / 20 EG-verdrag / 21
Hoofdstuk 3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.2.1 3.4.2.2 3.5 3.5.1 3.5.2 3.6 3.6.1 3.6.2 3.6.3 3.6.4 3.7
Algemeen / 23 Bezittingen / 24 Algemeen / 24 Situatie voorafgaande aan 2002 / 25 Situatie vanaf 2002 / 26 Schulden / 28 Algemeen / 28 Situatie voorafgaande aan 2002 / 29 Situatie vanaf 2002 / 29 Fictiebepalingen / 30 Algemeen / 30 Fictiebepalingen specifiek gericht op het recht van overgang / 34 Artikel 14 S W / 3 4 Artikel 15 S W / 3 6 Invloed van het Europese recht / 40 Algemeen / 40 Barbier-arrest / 42 90%-regeling / 44 Algemeen / 44 Realiteitsgehalte van de regeling / 47 Cijfermatige uitwerking / 48 Internationale repercussies / 49 Werkgroep modernisering successiewetgeving / 49
Hoofdstuk 4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3
VIII
Crondslagen voor de beperkte belastingplicht / 23
Internationale dubbele belasting / 51
Algemeen / 51 Oorzaken van internationale dubbele belasting / 52 Hantering van verschillende grondslagen / 52 Verschiliende interpretatie van dezelfde grondslagen / 52 Verschillende kwalificatie van vermogensbestanddelen / 52
Inhoudsopgave
4.3
Regelingen ter voorkoming van internationale dubbele belasting / 53
Hoofdstuk 5 5.1
Het OECD-Successiemodelverdrag 1982 / 55
OECD-modelverdragen / 55
5.2 Structuur van het verdrag / 56 5.3 Reikwijdte van de overeenkomst / 57 5.4 Begripsbepalingen / 58 5.5 Regeis voor de belastingheffing / 58 5.6 Methoden ter vermijding van dubbele belasting / 60 5.7 Bijzondere bepalingen / 63 5.8 Slotbepalingen / 66 Hoofdstuk 6 Nederlandse successieverdragen / 67 6.1
Inleiding / 67
6.2
Onderverdeling van de Nederlandse successieverdragen / 67
Hoofdstuk 7 7.1
Nederlands successieverdrag met Zwitserland / 69
Inleiding / 69
7.2 Reikwijdte van het verdrag / 70 7.3 Regeis voor de belastingheffing / 71 7.4 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting / 74 7.5 Bijzondere bepalingen / 76 7.6 Slotbepalingen / 78 Hoofdstuk 8 Nederlands successieverdrag met Zweden / 79 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6
Inleiding / 79 Reikwijdte van het verdrag / 80 Regeis voor de belastingheffing / 81 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting / 84 Bijzondere bepalingen / 85 Slotbepalingen / 87
Hoofdstuk 9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6
Nederlands successieverdrag met Finland / 89
Inleiding / 89 Reikwijdte van het verdrag / 90 Regeis voor de belastingheffing / 92 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting / 92 Bijzondere bepalingen / 92 Slotbepalingen / 93
IX
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 10 Nederlands successieverdrag met de Verenigde Staten van Amerika / 95 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7
Inleiding/95 Reikwijdte van het verdrag / 97 Begripsbepalingen / 98 Regeis voor de belastingheffing /100 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting /105 Bijzondere bepalingen /107 Slotbepalingen/108
Hoofdstuk 11 Nederlands successieverdrag met Israel /109 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7
Inleiding /109 Reikwijdte van het verdrag /HO Begripsbepalingen /111 Regeis voor de belastingheffing /112 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting /115 Bijzondere bepalingen /117 Slotbepalingen /118
Hoofdstuk 12 Nederlands schenkings- en successieverdrag met Groot-Brittannie en Noord-Ierland /119 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7
Inleiding/119 Reikwijdte van het verdrag /120 Begripsbepalingen /121 Regeis voor de belastingheffing /123 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting /128 Bijzondere bepalingen /128 Slotbepalingen/129
Hoofdstuk 13 Nederlands schenkings- en successieverdrag met Oostenrijk /131 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 13.7
Inleiding/131 Reikwijdte van het verdrag /133 Begripsbepalingen /134 Regeis voor de belastingheffing /136 Methoden tot het vermijden van dubbele belasting /138 Bijzondere bepalingen /139 Slotbepalingen /140
lnhoudsopgave
Hoofdstuk 14 Belastingregeling voor het Koninkrijk /141 14.1 14.2 14.3 14.4 14.5 14.6 14.7
Algemeen /141 Non-discriminatie /143 Begripsbepalingen /144 Vermijding van dubbele belasting /145 Anti-misbruikbepalingen /151 Wederzijdse bijstand /151 Slotbepalingen /152
Hoofdstuk 15 Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 /155 15.1 15.2 15.3 15.3.1 15.3.2 15.3.3 15.3.4 15.3.5 15.4
Algemeen/155 Zakelijke werkingssfeer, samenloop /157 Vermijding van dubbele belasting /157 Vermindering bij in Nederland wonende erflater (art. 47 BvdB 2001)/157 Vermindering bijfictiefin Nederland wonende erflater (art. 48 BvdB 2001)/161 Buitenlandse gelijksoortige belasting als boedelschuld (art. 49 BvdB 2001)/164 Vermindering per verkrijger (art. 50 BvdB 2001)/165 Overeenkomstige toepassing voor het schenkingsrecht (art. 51 BvdB 2001)/165 SIotbepaling/165
Hoofdstuk 16 Enkele internationaal privaatrechtelijke beschouwingen /167 16.1 16.2 16.2.1 16.2.2 16.2.3 16.2.3.1 16.2.3.2 16.2.4 16.2.4.1 16.2.4.2 16.2.4.3 16.2.4.4 16.2.4.5 16.2.4.6
Inleiding/167 Het toepasselijke recht op het huwelijksvermogensregime volgens Nederlands IPR /167 Algemeen/167 Het Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 /168 De commune verwijzingsregels; Chelouche/Van Leer en Tan/Bavinck/169 Algemeen/169 De afzonderlijke treden van de verwijzingsladder /170 Het Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 /172 Algemeen/172 Het toepassingsgebied van het verdrag /172 De verdragsregeling algemeen /173 Rechtskeuze /173 Keuze voor het nationale recht van een der echtgenoten /174 Keuze voor het recht van een gewone verblijfplaats van een der echtgenoten /174
XI
lnhoudsopgave
16.2.4.7 16.2.4.8
Keuze voor de toekomstige gewone verblijfplaats /175 (Partiele) keuze voor het recht van de ligging van onroerende zaken/175 16.2.4.9 De aan de rechtskeuze gestelde vereisten /175 16.2.4.10 De formele geldigheid van de rechtskeuze /176 16.2.4.11 De objectieve verwijzingsregel /176 16.2.4.12 Veranderlijkheid van het toepasselijke recht /179 16.2.5 Het huwelijk voor personen van gelijk geslacht /180 16.3 Het toepasselijke recht op het geregistreerd partnerschapsvermogensregime /181 16.3.1 Algemeen/181 16.3.2. Het partnerschapsvermogensregime /181 16.4 Het toepasselijke erfrecht /184 16.4.1 Algemeen/184 16.4.2 Het toepasselijke recht op nalatenschappen opengevallen voor 1 Oktober 1996/185 16.4.2.1 De conflictregel inzake de vererving /185 16.4.2.2 De conflictregels inzake de formele geldigheid van uiterste wilsbeschikkingen /187 16.4.3 Het toepasselijke recht op nalatenschappen opengevallen op of na 1 Oktober 1996; het Haags Erfrechtverdrag 1989 en de Wet conflictenrecht erfopvolging /188 16.4.3.1 Het Haags Erfrechtverdrag 1989 /188 16.4.3.2 Toepasselijk recht bij gebreke van een rechtskeuze /188 16.4.3.3 Rechtskeuze /190 16.4.4 Het toepasselijke erfrecht en het huwelijk voor personen van gelijk geslacht /190 16.4.5 Het toepasselijke erfrecht en het geregistreerd partnerschap /190 16.5 Het toepasselijke recht op internationale schenkingsovereenkomsten volgens Nederlands IPR /192 16.5.1 Het Europees Overeenkomstenverdrag 1980 /192 16.5.2 Schenking tussen echtgenoten /193 16.6 Het toepasselijke recht op trusts volgens Nederlands IPR /193 16.6.1 Algemeen/193 16.6.2 Het Haags Trustverdrag 1985 /193 Deel B Landenoverzicht /197
Hoofdstuk 17 Belgie /199 17.1 17.1.1 17.1.2 17.1.3 17.1.4 XII
Civielrechtelijke uitgangspunten /199 Algemeen/199 Huwelijksvermogensrecht /199 Erfrecht/200 Internationaal privaatrecht / 200
lnhoudsopgave
17.2 17.3 17.4 17.5 17.6 17.7 17.8 17.8.1 17.8.2 17.9 17.9.1 17.9.2 17.10 17.10.1 17.10.2 17.11 17.11.1 17.11.2 17.12 17.12.1 17.12.2 17.13 17.13.1 17.13.2 17.14 17.15 17.15.1 17.15.2 17.15.3 17.15.4 17.15.5 17.16 17.17
Inleiding successierecht / 201 Grondslagen successierecht / 201 Fictiebepalingen / 202 Recht van overgang bij overlijden / 204 Legaten en lasten / 205 Waardering / 205 VrijStellingen en Verminderingen Vlaams Gewest / 206 Algemene vrijstellingen / 206 Vrijstellingen ondernemingsvermogen / 207 Tarieven Vlaams Gewest / 208 Verkrijgers in de rechte lijn, echtgenoten en kwalificerende samenwoners / 208 Broers, zussen en overige verkrijgers / 209 Vrijstellingen en verminderingen Waals Gewest / 210 Algemene vrijstellingen / 210 Vrijstellingen ondernemingsvermogen / 210 Tarieven Waals Gewest / 211 Verkrijgers in de rechte lijn, echtgenoten en kwalificerende samenwoners/ 211 Broers, zussen en overige verkrijgers / 212 Vrijstellingen en verminderingen Brüssels Gewest / 213 Algemene vrijstellingen / 213 Vrijstellingen ondernemingsvermogen / 214 Tarieven Brüssels Gewest/215 Verkrijgers in de rechte lijn, echtgenoten, samenwoners, broers en zussen/215 Verkrijgingen door ooms/tantes en neven/nichten en overige verkrijgingen / 216 Aangifteenbetaling/217 Registratierechten/218 Algemeen/218 Tarieven schenkingen Vlaams Gewest / 218 Tarieven schenkingen Waals Gewest / 220 Tarieven schenkingen Brüssels Gewest / 222 Ondernemingsfaciliteiten / 225 Handgift/225 Voorkoming van dubbele belasting / 229
Hoofdstuk 18 18.1 18.1.1 18.1.2 18.1.3 18.1.4
Duitsland / 231
Civielrechtelijke uitgangspunten / 231 Algemeen/231 Huwelijksvermogensrecht / 231 Erfrecht/232 Internationaal privaatrecht / 233
XIII
lnhoudsopgave
18.2 18.3 18.4 18.5 18.6 18.7
Grondslagen schenkings- en successierecht ('Schenkung- und Erbschaftsteuer') / 233 Waardering / 236 Vrijstellingen ('Freibeträge' en 'Steuerbefreiungen') / 236 Tarieven / 237 Ondernemingsfaciliteiten / 238 Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / 239
Hoofdstuk 19 Verenigd Koninkrijk / 241 19.1 19.1.1 19.1.2 19.1.3 19.1.4 19.2 19.2.1 19.2.2 19.2.3 19.3 19.3.1 19.3.2 19.3.3 19.3.4 19.4 19.5 19.6 19.7 19.8
Civielrechtelijke uitgangspunten / 241 Algemeen / 241 Huwelijksvermogensrecht / 241 Erfrecht / 242 Internationaal Privaatrecht / 243 Grondslagen schenkings- en successierecht ('Inheritance Tax') / 244 Hoofdlijnen / 244 Domicile / 245 Voorgestelde aanpassingen van de Engelse domicilewetgeving / 246 Verschillende categorieen vermogensverschuivingen / 246 Inleiding / 246 Vrijgestelde overdrachten (Exempt Transfers) / 247 Belaste overdrachten (Chargeable Transfers) / 248 Voorwaardelijk vrijgestelde overdrachten (Potentially Exempt Transfers) / 250 De magische zevenjaarstermijn / 250 (Geldelijke) verplichtingen / 251 Waardeverminderende factoren / 251 Ondernemingsfaciliteiten / 252 Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / 253
Hoofdstuk 20 Nederlandse Antillen en Aruba / 255 20.1 20.1.1 20.1.2 20.1.3 20.1.4 20.2 20.3 20.3.1 20.3.2 20.4 20.5
XIV
Civielrechtelijke uitgangspunten / 255 Algemeen / 255 Huwelijksvermogensrecht / 255 Erfrecht / 256 Internationaal privaatrecht / 256 Algemeen / 256 Grondslagen successie- en overgangsbelasting / 257 Successiebelasting / 257 Overgangsbelasting / 259 Ingezetene van de Nederlandse Antillen / 259 Fictiebepalingen / 259
lnhoudsopgave
20.5.1 20.5.2 20.5.3 20.5.4 20.5.5 20.5.6 20.5.7 20.5.8 20.5.9 20.6 20.7 20.8 20.8.1 20.8.2 20.8.3 20.8.4 20.8.5 20.9 20.10 20.11 20.12 20.12.1 20.12.2 20.13 20.14
Algemeen / 259 Pakketjesbepaling (art. 7) / 261 Schuldigerkenning en kwijtschelding (art. 9) / 261 Aanwas van blote tot volle eigendom (art. 10) / 262 Omzetting in genotsrechten (art. 11) / 263 Verblijvingsbeding (art. 13) / 264 Bij uiterste wil in het leven geroepen stichting (art. 14, lidl)/264 Stichting anders dan bij testament in het leven geroepen (art. 14, lid 2) / 265 Overdrachten onder bezwarende titel binnen een jaar voör overlijden (art. 16)/265 Stichting Particulier Fonds / 265 Schulden en lasten / 266 Waardering voor de successiebelasting / 267 Algemeen / 267 Onroerende zaken / 268 Schuldvorderingen / 268 Periodieke uitkeringen / 268 Met vruchtgebruik bezwaarde goederen / 269 Waardering voor de overgangsbelasting / 269 Vrijstellingen / 270 Verminderingen / 271 Tarieven/272 Successiebelasting / 272 Overgangsbelasting / 276 Aangifte en dergelijke / 276 Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / 277
Hoofdstuk 21 Spanje / 279 21.1 21.1.1 21.1.2 21.1.3 21.1.4 21.2 21.3 21.4 21.5 21.6 21.7
Civielrechtelijke uitgangspunten / 279 Algemeen/279 Huwelijksvermogensrecht / 279 Erfrecht/279 Internationaal privaatrecht / 281 Grondslagen schenkings- en successierecht ('Impuesto sobre Donaciones Y Sucesiones') / 281 Belastbare feiten / 282 Fictieve verkrijgingen / 283 Tarieven/283 Ondernemingsfaciliteiten / 286 Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / 286
XV
lnhoudsopgave
Hoofdstuk 22 Frankrijk / 287 22.1 22.1.1 22.1.2 22.1.3 22.1.4 22.2 22.3 22.4 22.5 22.6 22.7 22.8 22.9
Civielrechtelijke uitgangspunten / 287 Algemeen/287 Huwelijksvermogensrecht / 287 Erfrecht/288 Internationaal privaatrecht / 289 Grondslagen schenkings- en successierecht ('Code General des Impöts, CGI') / 290 Waardering / 290 Vrijstellingen en verminderingen / 292 Tarieven / 293 Ondernemingsfaciliteiten / 296 Tontine / 297 SCI: la societe civile immobiliere / 298 Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / 299
Hoofdstuk 23 Verenigde Staten van Amerika / 301 23.1 23.1.1 23.1.2 23.1.3 23.1.4 23.2 23.3 23.3.1 23.3.2 23.3.3 23.3.4 23.4 23.4.1 23.4.2 23.4.3 23.5 23.6 23.6.1 23.6.2
Civielrechtelijke uitgangspunten / 301 Algemeen / 301 Huwelijksvermogensrecht / 301 Erfrecht/302 Internationaal privaatrecht / 304 Schenkings- en successierecht: algemene opmerkingen / 304 Grondslagen schenkingsrecht ('gift tax') / 305 Hoofdlijnen / 305 Inwonerschap / 306 Nationaliteit / 307 Situsbeginsel / 308 Belastingplicht en voorwerp van belasting / 308 Onderscheid beperkte en onbeperkte belastingplicht / 308 Onbeperkte belastingplicht / 308 Beperkte belastingplicht / 309 Het schenkingsbegrip / 311 Berekening van het verschuldigde schenkingsrecht / 312 Methode/312 De berekening van de belastbare giften in een kalenderjaar/313 23.6.3 Vrijstellingen ('exclusions') / 314 23.6.3.1 Algemeen / 314 23.6.3.2 Jaarlijkse vrijstelling / 314 23.6.3.3 'Qualified transfers' / 315 23.6.4 'Marital deduction' / 316 23.6.5 Tarieven/316 23.6.6 Unifiedcredit/317
XVI
lnhoudsopgave
23.7 23.7.1 23.7.2 23.8 23.8.1 23.8.2 23.8.3 23.8.3.1 23.8.3.2 23.8.3.3 23.8.4 23.8.5 23.8.6 23.9
Grondslagen successierecht ('estate tax') / 318 Hoofdlijnen/318 Onderscheid onbeperkte en beperkte belastingplicht / 318 Berekening van het verschuldigde successierecht / 319 Methode/319 Bruto-boedel ('gross estate') / 319 Aftrekposten ('allowable deductions') / 322 Marital deduction / 322 Qualified Domestic Trust ('QDT' of 'QDOT') / 323 Deduction for State death taxes / 324 Tarieven / 324 Herrekende belastbare giften ('adjusted taxable gifts') / 324 Credits / 325 Economic Growth and Tax Relief Reconciliation Actof 2001/326
23.10
Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / 327
Bijlagen (relevante teksten) / 331 Geraadpleegde literatuur / 341 Geraadpleegde Websites / 347 Jurisprudentieregister / 349 Trefwoordenregister / 351
XVII
