INTERNATIONALE ACADEMIE VAN ERVARINGSONDERWIJS No. 142204-LLP-1-2008-1-LT-GRUNDTVIG-GMP Dit project is gefinancierd met steun van de Europese Commissie. Dit pamflet weerspiegelt slechts de mening van de auteur, en de Commissie kan niet voor om het even welk gebruik daarvan verantwoordelijk worden gesteld.
Langlopende cursus September 2009 – mei 2010 Fenomenologische research: “Via Experientia: het proces en resultaten die de deelnemer ervaren” Door Aurelija Čepienė en Arturas Deltuva
Methodologie van research Het onderzoek is gebaseerd op Giorgi (1987, 1997, 2002, 2006, 2008) fenomenologische methode van research die door Deltuva (1999) en Čepienė (2010) onderzocht en voor de onderwijspraktijken in hun dissertaties gebruikt is. De methodologie is gekozen als gevolg van en verbinding met het georiënteerd en leerling gecentreerde proces van benadering die in de leermethodes tijdens de cursus overheerste. Respectievelijk leggen de fenomenologische procedures van research nadruk op de ervaring als een proces en vragen om het persoonlijke begrip van deelnemers en zijn weloverwogen structuur in plaats van het volgende vooraf geformuleerde definities te gebruiken. Voorts benadrukt de procedure de betekenis van context. De fenomenologische procedure van research van Giorgi is ontwikkeld op basis van een filosofische onderzoekmethode van Husserl. De uitnodiging van Husserl „terug naar de dingen zelf“ betekent het creëren van een authentieke relatie met een fenomeen en milieu, dus concentreert de fenomenologie zich op de authentieke relatie tussen een individu en de objectieve wereld, daarenboven heeft deze tot doel om de aandachtigheid of de ervaringen te ontwikkelen die een nieuwe vorm van interpretatie bevorderen. De verschuiving van de nadruk op concentratie in researches (door Husserl) van meetbare en tastbare werkelijkheid naar de ervaring leidt tot een ethische verhouding met werkelijkheid. De belangrijkste filosofische redenen van research die uit de fenomenologische methode van Husserl afgeleid is en die in de procedures van Giorgi toegepast worden, zijn drie stappen van het begrijpen van de essentie: de fenomenologische vermindering, de beschrijving en het zoeken naar essentie.
Hierna wordt het in de woorden van Giorgi uitgelegd: “..het binnengaan in het standpunt van fenomenologische vermindering betekent (a) de kennis over een fenomeen te koppelen om deze vers te ontmoeten en precies om te schrijven, zoals deze aangevoeld (of ervaren) wordt, en (b) de existentiële index te onthouden, wat betekent alles wat precies wordt gegeven, als een fenomeen te overwegen.”(1997, p. 240) “Om de wijzen van taalkundige uitdrukking van een object van om het even welke bepaalde handeling om te schrijven.”(1997, p. 241) “De essentie is de meest onveranderlijke betekenis van context. (…) Wat er werkelijk gegeven wordt, wordt een voorbeeld van mogelijke gevallen van fenomeen, en door mogelijkheden te vermenigvuldigen, worden mensen van die eigenschappen bewust die niet kunnen worden verwijderd en die voor het object essentieel zijn”(1997, p. 242) Volgens de bovengenoemde filosofische beginselen, is de structuur van onze procedure van research die op omschrijvingen van Giorgi (1997) gebaseerd is, als volgt:
Het verzamelen van verbale data Het lezen van data Het verdelen van de gegevens in gedeelten die op de betekenis van discriminatie gebaseerd zijn Het uitdrukken van data in disciplinaire taal Het openbaren van de essentiële structuur van fenomeen (met betrekking tot de gevarieerde manifestaties van een essentiële identiteit).
Het verzamelen van verbale data De deelnemers in de langdurige trainingscursus van Via Experientia zijn twee-drie maanden nadat het programma beëindigd is, ondervraagd . Er zijn 8 mensen ondervraagd: 3 uit IJsland, 1 uit België, 2 uit Italië, 2 uit Litouwen. De criteria voor het kiezen van mensen voor gesprekken waren hun vloeiend Engels of Litouws (talen van de onderzoekers), capaciteit en motivatie om hun ervaring uit te drukken en te delen en de diepe betrokkenheid in de cursus. Het belangrijkste doel van het gesprek was mensen aan te moedigen om zoveel mogelijk over de cursus te vertellen. De belangrijkste vraag die door de interviewer is gesteld: “ Gelieve me te vertellen hoe u de cursus van Via Experientia beleefd heeft, vanaf het begin tot nu toe. Vertel me zo veel mogelijk en zonder beoordeling wat juist is te zeggen, wat niet of wel positief was, wat negatief was, of wat prettig is te horen. Vertel wat u ondervonden heeft”. De gesprekken duurden tussen 20 en 90 minuten, ze zijn m.b.v. een digitaal toestel opgenomen en voluit geschreven. Het lezen van data Vóór het begin van de analyse was het belangrijk alle gegevens te lezen om een algemene opvatting en een globaal gevoel van het omschreven fenomeen te krijgen. Het verdelen van de gegevens in gedeelten die op de betekenis van discriminatie gebaseerd zijn Het filosofische beginsel van fenomenologische vermindering verzoekt het koppelen van alle vroegere kennis, maar de analyse van research kan binnen het disciplinaire perspectief blijven. Het
proces van de afdeling van de teksten in zinvolle delen was dus ontdekking-georiënteerd en gebaseerd op de te voorschijn gekomen bedoelingen maar tegelijkertijd bleef het binnen de context van ervaringsonderwijs. Het uitdrukken van data in disciplinaire taal In deze fase werd de bewering van de deelnemers overeenkomstig de taal van ervaringsonderwijstrainers omgezet maar sommige citaten van de teksten van de deelnemers werden verlaten aangezien ze zelf veel wezenlijk van het fenomeen op een zeer expressieve manier hebben bevat. Het openbaren van de essentiële structuur van fenomeen Zodra de eenheden van bedoeling m.b.v. fantasievariaties verwezenlijkt en in de disciplinaire taal beschreven zijn, hebben we verschillende onderwerpen/thema's ontdekt die de essentiële structuur van het fenomeen ontwerpen: Proces van cursus Motivatie om zich bij het programma aan te sluiten Resultaten van cursus Leervoorwaarden Niettemin zijn de bovengenoemde thema's in de essentiële structuur verenigd aangezien ze in dichte relaties met elkaar staan. De gehele structuur van deelnemerservaring in Via Experientia trainingscursus wordt hierna bepaald. Proces van cursus De geleidelijke verwikkeling in het proces van de cursus tijdens het Internationale deel van cursus Één (ITC1) is door de deelnemers met dubbelzinnigheid, ambivalentie, onzekerheid ondervonden. De inspanning was ook één van de belangrijkste emoties; voor sommige deelnemers duurde het alle tien dagen van de. Sommige deelnemers waren niet actief aan het begin, - ze probeerde om zich te beschermen, ze bleven de waarnemers van de cursus. In het algemeen is ITC1 gemerkt door intensieve ervaringen, emoties en transformatieve persoonlijke ervaringen. Tijdens of na ITC1 hebben de meeste deelnemers de essentiële momenten gehad, die ze als een emotionele en lichamelijke crisis beschreven hebben: tranen, gevoel van kou, doorbraak van emoties, zwakheid, het gevoel van zelf-beperkingen, droefheid, frustratie, verlies van controle, emotionele, intellectuele en fysieke vermoeidheid, ledigheid. De crisissen zijn gevolgd door een zelf-ontdekking van authenticiteit, persoonlijke openbaring, zelf-verrassing. Om van deze crisis uit te gaan hebben ze het volgende gezocht: „wat heb ik“, „belangrijk: wie ben ik“, „luisteren naar stemmen van anderen“. De doorbraak en de catharsis nadat de crisis als een opluchting ondervonden is, de wil om veranderingen, de motivatie, een onderling verband met de groep, de inspiratie van enthousiasme, de wens om beter de deelnemers van de groep te kennen, de eerlijkheid in relaties met de deelnemers van de groep op basis van de ontdekte authentieke wijze van het zijn, de actieve deelneming in de activiteiten, de ontdekking dat de vroegere ervaring zinvol was, de ontdekking van de waarde van het project, verdere stappen duidelijker.
De deelnemers hebben de volledige verwikkeling in de cursus in verschillende fases van het Project ondervonden: sommigen van hen hebben het tijdens ITC1 gevoeld, de anderen hebben het slechts na ITC1 beleefd, voor één of andere deelnemer hebben de volledige verwikkeling slechts tijdens de eerste nationale vergadering na ITC1 ondervonden. De volledige verwikkeling is door de deelnemers beschreven als een productief en intensief leerproces. Tijdens of na ITC1 hebben de deelnemers een sterke synergie en betrokkenheid bij de groep gevoeld. “De mensen hebben de zorg over elkaar gedragen, door elkaar aan te vaarden, de persoonlijke ruimten zijn kleiner geworden, de mensen hebben elkaar nodig gehad“. Aan het eind en net na ITC1 hebben de meeste deelnemers zich overweldigd met emoties en gedachten gevoeld, dus bleven ze in contact met andere deelnemers van de groep per e-mail, ze hebben veel energie gehad en ze zijn actief geweest, het was nodig om de ervaring met hun familieleden, de organisaties te delen. De nationale vergaderingen tussen internationale cursisten wordt door de deelnemers als kans gezien om bij de groep opnieuw aan te sluiten, de besluiten die in ITC1 genomen zijn, te controleren. Voorts waren de nationale vergaderingen en de praktijkprocessen nuttig voor de deelnemers om de ervaring van ITC1 te structureren, deze ervaring te realiseren en de kennis in de praktijk te controleren. De deelnemers hebben op proces gebaseerde benadering in hun individuele praktijken en succes verwezenlijkt, ze hebben de steun en de lof van collega's gekregen. De deelnemers zijn met hun succes verrasst. De praktijken hebben een andere kans gegeven om op de macht van de process- benadering te wijzen. Tijdens de praktijken hebben de deelnemers het professionele zelfvertrouwen vergroten en ook de persoonlijke groei gevoeld. De reflectie van de praktijken van de nationale groep en de feedbacks hebben een dieper inzicht in deze praktijken gegeven en geholpen om deze praktijken te beoordelen. De terugkeer naar de tweede internationale cursus (ITC 2) is door de deelnemers als de totstandbrenging van het belang van de groep gezien, zoals het zoeken naar het bewijs van de professionele en persoonlijke ontwikkeling, daarenboven is deze als een netwerkmogelijkheid beschouwd. Sommige deelnemers hebben een ambivalent gevoel gehad: ze wilden dezelfde intensieve ervaring zoals in ITC1 niet, maar ze wilden ook op de internationale groep terug te komen en zichzelf te testen. ITC2 word door het volgende gevoelens gekenmerkt: dat de atmosfeer voor betrokkenheid veilig en open was, dat er zowel de binnenprocessen om te leren als de intra- en interpersoonlijke processen waren. De cursus was minder emotioneel; de concentratie was meer op een individu dan op de ervaringen van groepen gericht. Tijdens ITC2 hebben de deelnemers het einde van de gehele cursus als een concentratie op persoonlijke professionele toekomst ondervonden, door de relaties voor volgende projecten te bouwen, een evenwicht en bereidheid voor volgende individuele projecten te voelen. ITC2 gaf het gevoel van het behoren tot een gemeenschap, de leden waarvan naar dezelfde plaatsen reizen, en gelijkaardige ideeën koesteren. Daardoor wordt het doorgaan met de verwezenlijking van nieuwe strategieën van werk en persoonlijke ontwikkeling gesteund en gemotiveerd. Aan het einde van de cursus hebben de deelnemers zich nog verdrietig, maar ze hebben zich ook „volledig aan de mensen verbonden“, „een deel van een stam“ gevoeld.
Sommige deelnemers hebben zich aan het eind ook een beetje onzeker gevoeld (ze moesten individueel verder gaan), dat ze slechts op hun eigen initiatief konden rekenen, ze wilden om samen met trainer verder te gaan.
Motivatie om zich bij het programma aan te sluiten
De motivatie om aan de cursus deel te nemen was voor de meeste deelnemers de professionele en persoonlijke ontwikkelingsbehoeften, -de wens om dieper de methodologie van ervaringsonderwijs en onderzoek naar bredere zelf-uitdrukking te leren. Een ander aspect was het zoeken naar een manier om het persoonlijke en professionele leven, met inbegrip van breder perspectief voor overwegingen te veranderen – meer internationale dan nationale dimensie. Resultaten van cursus
Één van de belangrijkste ervaringen voor de deelnemers in deze cursus was het vinden van hun authenticiteit. De deelnemers hebben zich bevrijd gevonden van de bepaalde irrationele meningen die hun gedrag beperkend geïnvloed hebben, ze hebben zich ook minder afhankelijk van hun automatische gedragspatronen gevoeld, daarenboven hebben ze zich van de voorgestelde verplichtingen i.v.m. de communicatie met mensen ontdaan, daardoor hebben ze zich meer ontspannen in communicatie gevoeld. De authenticiteit heeft hen tot het veranderen van hun gedragspatronen in relatie met anderen geleid. Ze hebben de eerlijkheid in plaats van rol-spel als basis voor communicatie ontdekt. Na de ontdekking en de keuze van authenticiteit hebben ze een veranderende relaties met de groep van deze cursus opgemerkt. Als ze na de cursus thuis teruggekeerd zijn, hebben ze gevonden dat deze praktijken in hun gezinnen en in hun beroepsleven succesvol waren. Omdat ze meer eerlijk waren en omdat ze hun eigen karakter en hun eigen authentieke baan geëerbiedigd hebben, zijn ze mmer aandachtig aan andere mensen geworden, ze hebben ook geleerd te luisteren en niet onmiddellijk op basis van vooroordelen te reageren. Ze begonnen meer tolerantie jegens andere mensen te koesteren en de stereotypen te breken. De internationale structuur van de cursus heeft tot een belangrijk kader om de eerbiedigheid voor de diversiteit van mensen te leren geleid. Als een resultaat van het bovengenoemde inzicht en de veranderingen van hun houdingen tijdens de cursus, hebben de deelnemers geleerd om eerbiedig geconcentreerd te blijven, zelfs als ze van andere mensen niet hielden. Ze hebben zich meer bescheiden, meer luisterend en open voor anderen gevoeld. Sommige deelnemers hebben zich als volledig verschillende personen gevoeld: meer luisterens, bekwamer om verschillende standpunten te zien en aan te vaarden; ze hebben andere mensen als partners die dezelfde verantwoordelijkheid dragen, en geen objecten voor invloed en manipulaties zijn, gevonden. Ze voelden zich in staat om een dialooginteractie op niveau van „me-je“ in plaats van „me-het“ te gebruiken. Een ander belangrijk resultaat was de aanzienlijke verhoging van persoonlijk en beroepsvertrouwen. De deelnemers zijn meer zelfverzekerd om met een nieuw project, een eigen bedrijf te beginnen, de woon- of werkplaats te wijzigen; ze kunnen gemakkelijker dan voordien een initiatief en riskant besluit nemen, de veranderingen in hun persoonlijk leven in werking te stellen. De belangrijke achtergrond voor professioneel persoonlijk zelfvertrouwen was hun diepe ervaring, een theoretisch kader en tevredenheid met de goede resultaten van de individuele praktijken. De deelnemers hebben opgemerkt dat het zelfvertrouwen via zelfbewustzijn komt. Het zelfbewustzijn wordt door de
deelnemers ondervonden als het zien van de aspecten van hun gedrag jegens andere mensen en zichzelf. De meeste deelnemers voelen zich van conflicten met de onaanvaardbaar bevrijd; ze kunnen met deze werken. Zij luisteren naar zich meer en brengen deze houding tegenover de groepen waarmee ze werken. Voor sommige deelnemers was de aanzetter van zelfbewustzijn de feedback door de trainers of andere deelnemers, waardoor ze hun zelfbeeld controleren konden. Voor andere deelnemers was de aanzetter de ervaring van een essentieel moment waardoor ze zich hun zwakheid, beperking gerealiseerd hebben; het is door sterke emoties van verdriet en de realisatie van bepaalde kansen die ze in hun leven gemist hebben, gevolgd - dat heeft een wens om de situatie te veranderen geproduceerde. Een belangrijke ontdekking voor de deelnemers was de op proces gerichte benadering in het leven en opleiding als verzet tegen de vroeger gebruikte op doel gerichte strategieën. De concentratie op het proces heeft het belang om de interrelaties en verbindingen op te merken, daarenboven de macht van de emotiesstroom in een opleidingsproces en persoonlijke ontdekkingen die deze proces volgen, geopenbaard. Zij hebben de macht van op proces gerichte benadering in deze cursus persoonlijk beleefd en een voorbeeld daarvan in het werk van de cursustrainers gezien. Tijdens de cursus hebben ze „de momenten laten gaan“ in het werk van de trainer die achter de groep blijft en de antwoorden laat vinden in plaats van het leiden van de groep, beleefd. Zij hebben over de processen binnen de groep veel geleerd, - ze hebben gezien dat de rol van de trainer niet de groep te duwen is, - en alles komt uit de groepsprocessen voor, ze zijn meer zelfverzekerd om deze benadering in hun werk toe te passen. Sommige deelnemers hebben tijdens de cursus een werkgebied gevonden dat hen het gevoel van het betekenis heeft gegeven. De meeste deelnemers zijn gemotiveerd om de opgedane ervaring en de kennis toe te passen. Ze willen met de ontdekte op proces gerichte benadering verder in het werk van hun trainers blijven. Ze kiezen de projecten waarin ze deze benadering kunnen koesteren. Zij proberen om aan hun organisaties en klanten de voordelen van een langdurige opleiding te verklaren die een basis voor concentratie op de processen, het herzien van andere strategieën van opleiding in hun organisaties is. De deelnemers voelen zich open en meer zelfverzekerd om met nieuwe doelgroepen en nieuwe projecten, nieuwe vormen van het werk, nieuwe organisatie te werken. Veel deelnemers hebben nieuwe projecten op nieuwe gebieden met succes begonnen. De resultaten van het programma zijn aan de motivatie en aanvankelijke processen van elke deelnemer verbonden. Het motief van de meeste deelnemers om zich bij de cursus aan te sluiten was het zoeken naar een manier om hun persoonlijk en/of beroepsleven te veranderen. Zoals hierboven vermeld, hebben ze na de cursus van Via Experientia een aantal besluiten genomen en handelingen uitgevoerd, omdat ze door de cursus in hun persoonlijk en beroepsleven zijn bevorderd. De cursus heeft ook een theoretische update van het ervaringsleren verstrekt, de middelen van de deelnemers om de onderwijsactiviteiten in werking te stellen verrijkt en voor het verdere leren gemotiveerd. Het internationale milieu heeft geholpen om met de interculturele verschillen, de interpersoonlijke stereotypen gewaar te worden en heeft tot een belangrijk kader voor het leren met eerbied voor diversiteit van mensen geleid.
Leervoorwaarden De rijkste leerbron was de groep van de deelnemers. De deelnemers hebben de samenwerking en de steun binnen de groep beleefd, ze hebben zij het belang van reflecties en feedback in de groep onderscheidden. Het vertrouwen, de zorg, de aanvaarding van elkaar en de synergie heeft zeer snel in de groep ontwikkeld: „ Het is moeilijk te verklaren hoe u bij iemand kan zitten en jouw hoofd op zijn schouder leggen, als je hem slechts voor twee dagen ken”. Enerzijds, als je je in de groep bevindt en in verband met deze groep staat, leer je over jezelf met inspanning: “De beelden van de cursus met de vragen met betrekking tot de groep - dicht bekijken wie ben ik, hoe ik in deze groep pas, hoe ik met mensen verbind, welk soort mensen hou ik van, wie wil ik aanspreken, hoe benaderen mensen me, hoe ik me gedraag, de gedragspatronen, ben I bang om mensen te beledigen,… alle deze voorwerpen waren lastig”. Sommige deelnemers hebben de waarde van communicatie en de relatie met andere mensen herontdekt, ze hebben ool gerealiseerd dat zelfs de ongemakkelijke ontmoetingen als een vruchtbare feedback kunnen worden aangevaard. Het leren in de groep en van de groep heeft het leerproces, het leren „hier en nu“ intensiever gemaakt. Door de concepten van de groepsdynamiek met hun eigen ervaringen in verband te brengen hebben de deelnemers nieuwe dingen over zichzelf en de methode van op proces gerichte opleiding gerealiseerd. De veilige en dichte atmosfeer in de groep en een geïsoleerde fysieke omgeving heeft de deelnemers geholpen om zich voor het persoonlijke leerproces open te stellen en de groepsprocessen intensiever te maken. De deelnemers hebben het belang van de beoordeling en de feedback begrepen. De feedback heeft toegestaan om hun eigen zelf-beelden en hun verbeelding (hoe anderen bezien me) te controleren; de feedback was een belangrijk hulpmiddel om dingen tijdens praktijken te verbeteren en uit te werken; de feedback was een manier om elkaar te steunen. De deelnemers hebben meestal de feedback als een leermogelijkheid gezien. Door aanvaarding van een negatieve feedback was als een proces door een deelnemer beleefd: ten eerste de intensieve negatieve emoties - de diepe verdriet, de pijn die samen met de tranen - gaat en die door fysieke uitsplitsing gevolgd wordt; dan begint de deelnemer de aspecten van zijn gedrag jegens anderen te zien die hij vroeger niet aangevaard heeft; het proces van realisatie is volgende dag begonnen en het gaat nog vele maanden daarna; uiteindelijk begint hij de ervaring van negatieve feedback te waarderen; hij begint deze ervaring als een nuttig onderwijsmoment i.v.m. zijn karakter en zijn gedrag jegens anderen te behandelen. De positieve bedoelingen van de trainer waren belangrijk voor de aanvaarding van de confrontatie. De interculturele context was een prikkel om dingen vanuit verschillende perspectieven te bekijken, deze heeft een belangrijk kader voor het leren om de diversiteit van mensen te eerbiedigen gecreëerd. De lichamelijke en emotionele uitdagingen hebben de deelnemers geholpen om diep verwikkeld te worden. De zelf-reflectie, de opmerkingen over proces en reflecties binnen de groep hebben tot een algemeen begrip van de ervaringen over de cursus geleid. Algemeen gevoel na de ervaring van de cursus
De deelnemers voelen de waarde en het diepe effect van de cursus. De cursus heeft ze aangemoedigd om belangrijke veranderingen in hun persoonlijk en beroepsleven aan te brengen. De deelnemers zijn gemotiveerd om het blijven leren en werken op de manieren die ze tijdens de cursus ontdekt hebben. Voor sommige deelnemers blijkt de cursus als een „piek van een ijsberg“, ze zijn enthousiast verder en dieper in het op proces gericht leren te gaan zowel op professionele als op persoonlijke manier. Het programma van de cursus wordt als evenwichtig met de logische stroom (intensieve ervaring, kwaliteitsbezinning, intensieve getrainde praktijk en generalisatie) en als „een top klas van onderwijsactiviteiten“ beschouwd. Opmerking: Het inzicht van de cursustrainers in de hierboven beschreven cursusessentie en hun praktische implicaties zal in een afzonderlijk boek uitdrukkelijk beschreven worden dat in jaren 2011-2012 zal worden gepubliceerd. Gelieve de information op onze webpagina www.viaexperientia.net, volgen.
REFERENTIES: 1. ČEPIENĖ, A. (2010). Phenomenological perspective of generic skills development in
2.
3. 4.
5. 6. 7.
professional education. Unpublished doctoral dissertation. Social sciences, education. Kaunas: Vytautas Magnus University. DELTUVA, A. (1999). Personal development in long term training programs for youth leaders. Unpublished doctoral dissertation. Social sciences, psychology. Vilnius: Vilnius University. GIORGI, A. (1985). Sketch of a Psychological Phenomenological Method. Phenomenology and Psychological Research. / Ed. A. Giorgi. Pittsburgh: Duquesne University Press. GIORGI, A. (1997). The Theory, Practice and Evaluation of the Phenomenological Method as a Qualitative Research Procedure. Journal of Phenomenological Psychology, 28 (2), p. 235-260. GIORGI, A. (2002). The Question of Validity in Qualitative Research. Journal of Phenomenological Psychology 33 (1), p.1-18. GIORGI, A. (2006). Concerning variations in the application of the Phenomenological Method. The Humanist Psychologist, 34 (4), p. 305-319. GIORGI, A. (2008). Concerning a Serious Misunderstanding of the Essence of the Phenomenological method in Psychology. Journal of Phenomenological Psychology, 39 (1), p. 33-58.
