Internationaal vergelijkend onderzoek MCPM 2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave ________________________________________________________________________________________ 2
1. Inleiding en leeswijzer 1.1 Inleiding
_____________________________________________________________________________ 4
________________________________________________________________________________________ 4
1.2 Leeswijzer
______________________________________________________________________________________ 4
2. Managementsamenvatting
________________________________________________________________________ 5
3 .Verantwoording onderzoek 3.1 Inleiding
_______________________________________________________________________ 7
________________________________________________________________________________________ 7
3.2 Methodologie ___________________________________________________________________________________ 7 3.3 Definitie community safety 3.4 Doelstelling onderzoek
___________________________________________________________________ 7
________________________________________________________________________ 7
3.5 Onderzoeksvragen _____________________________________________________________________________ 8 3.6 Keuze onderzoeksgebied ______________________________________________________________________ 9 3.7 Raadplegen deskundigen 3.8 Interviews
___________________________________________________________________ 11
____________________________________________________________________________________ 11
3.9 Analyse en verwerking ______________________________________________________________________
11
3.10 Schematische weergave onderzoeksopzet ________________________________________________
12
4. Veiligheidsgegevens uit de onderzochte landen. ______________________________________________
13
4.1 Inleiding
______________________________________________________________________________________ 13
4.2 Gegevens
_____________________________________________________________________________________ 13
5. Theoretisch kader 5.1 Inleiding
________________________________________________________________________________ 16
______________________________________________________________________________________ 16
5.2 Samenvatting theoretisch kader
____________________________________________________________ 16
5.3 Verantwoording theoretisch kader _________________________________________________________
16
5.4 Theorie community safety___________________________________________________________________
18
5.5 Vergelijking theoretisch kader Nederland met onderzochte landen 5.6 Tegenstellingen binnen gemeenschappen en community safety
6. Vergelijking landen 6.1 Inleiding
____________________ 21
________________________ 22
______________________________________________________________________________ 25
______________________________________________________________________________________ 25
6.2 Nederland
____________________________________________________________________________________ 25
6.3 Noord-Ierland ________________________________________________________________________________ 6.4 Griekenland
__________________________________________________________________________________ 45
6.5 Finland ________________________________________________________________________________________ 6.6 Polen
30 55
__________________________________________________________________________________________ 63
2
7. Conclusies en aanbevelingen ____________________________________________________________________ 7.1 Inleiding
72
______________________________________________________________________________________ 72
7.2 Behandeling deelvragen _____________________________________________________________________
72
7.3 Behandeling hoofdonderzoeksvraag en hypothese _______________________________________
76
7.4 Relatie theoretisch kader met de uitgevoerde onderzoeken______________________________
76
7.5 Aanbevelingen
_______________________________________________________________________________ 78
7.6 Slotbeschouwing
_____________________________________________________________________________ 78
8. Bijlagen ____________________________________________________________________________________________
80
8.1 Literatuur _____________________________________________________________________________________
80
8.2 Overzicht geinterviewden ___________________________________________________________________
81
8.3 Studenten per syndicaat _____________________________________________________________________
85
3
1. Inleiding en leeswijzer 1.1 Inleiding
Voor u ligt het rapport naar aanleiding van het internationaal vergelijkend onderzoek naar Community Safety.
Dit onderzoek vond plaats in de periode maart 2011 tot en met december 2011 in Nederland, Griekenland, Finland, Polen en Noord-Ierland en is uitgevoerd door lichting 2 van de masteropleiding ‘Master of Crisis and Public order Management’. Deze master wordt verzorgd door het lectoraat ‘Crisisbeheersing’ van respectievelijk het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid en de Politieacademie.
1.2 Leeswijzer
Na de inleiding en deze leeswijzer in hoofdstuk 1, volgt in hoofdstuk 2 de managementsamenvatting Hoofdstuk 3 gaat in op de verantwoording van het uitgevoerde onderzoek. Als hoofdpunten komen hierbij de methodologie, de definitie van community safety, de doelstelling van het onderzoek en de deelvragen naar voren.
Hoofdstuk 4 gaat kort in op een aantal algemene gegevens van de vijf onderzochte landen waarna in hoofdstuk 5 het toegepaste theoretisch kader aan de orde is.
In hoofdstuk 6 worden de onderzoeksresultaten uit de verschillende landen behandeld waarbij de onderzochte deelvragen afgezet worden tegen de resultaten van het onderzoek in Nederland.
Na hoofdstuk 6 gaat hoofdstuk 7 in op de conclusies en aanbevelingen en volgt in hoofdstuk 8 de bijlagen.
4
2. Managementsamenvatting
In dit internationaal vergelijkend onderzoek naar community safety is gebleken dat burgerinitiatieven in de onderzochte landen (waaronder ook Nederland) al op brede schaal worden toegepast en ook als succesvol wordt ervaren door de initiatiefnemers ook al is dit niet altijd objectief met cijfers weer te geven.
De zelfredzaamheid van de burger wordt zienderogen een steeds belangrijker (internationaal) thema. Gelet op de ingewikkelde uitvoering van diverse (overheids)regels, een krimpende economie, een toenemende vergrijzing en gegeven de toenemende kosten van bijvoorbeeld ons zorgstelsel, wordt het steeds duidelijker dat de “verzorgingsstaat” waarin wij leven met een beschermende overheid, aan een heroriëntatie toe is. Eveneens kan dit gesteld worden voor de risicomaatschappij, ook hier is de overheid niet meer in staat om de samenleving te beschermen tegen alle (dreigende) gevaren.
Voor Nederland en de overige onderzochte Europese landen kan worden geconcludeerd dat de hypothese “er is geen gedeelde definitie, elk project hanteert een eigen definitie en mogelijk zijn er zelfs binnen projecten nog verschillen tussen deelnemende partijen” juist is. Hoewel er in Noord-Ierland wel een landelijke definitie bestaat, wordt deze alleen door de gemeente Belfast gebruikt. De geïnterviewden in Omagh kennen de definitie niet en gebruiken een eigen uitleg. Overigens bestaat bij de diverse partijen in alle landen wel herkenning van de voor dit onderzoek gedefinieerde werkdefinitie.
In Nederland, Finland, Polen en Noord Ierland is sprake van een brede deelname van verschillende partijen en burgerparticipatie bij community safety. Door de brede deelname wordt een breed draagvlak gecreëerd waardoor de kans van slagen van projecten groter is. In Griekenland daarentegen wordt niet breed deelgenomen waardoor community safety-projecten niet van de grond komen. Op basis van de waarnemingen in de vijf eerder genoemde landen kan geconcludeerd worden dat de hypothese “deelname van meerdere partijen, vanuit verschillende disciplines de kansen op succes vergroot , ” juist is. Deze waarneming wordt ook gedeeld door meerdere respondenten. De successen van de verschillende projecten zoals genoemd in rapportages in hoofdstuk 5 onderstrepen deze conclusie nog eens. In het algemeen ontbreekt de verbinding tussen de meetresultaten en de afzonderlijke projecten. Daardoor kan de hypothese “door community safety nemen gevoelens van onveiligheid af en/of verbetert de objectieve veiligheid” niet bevestigd worden. Een uitzondering hierin lijkt het schoolprogramma in Polen te zijn. Door het houden van terugkerende testen op scholen wordt onderzocht wat het kennisniveau op het gebied van veiligheid bij scholieren is. Opgemerkt moet worden dat op basis van de interviews, respondenten aangeven dat er wel degelijk sprake is van een subjectieve toename van het veiligheidsgevoel onder burgers daar waar projecten in het kader van community safety zijn opgestart. Daardoor kan geconcludeerd worden dat ondanks het ontbreken van objectieve gegevens over het succes van community safety het veiligheidsgevoel is toegenomen.
5
Aangezien er geen specifieke community safety-projecten gericht op het tegengaan c.q. voorkomen van tegenstellingen zijn aangetroffen, kan de hypothese: door community safety voorkom of verminder je de kans op het ontstaan van tegenstelling binnen gemeenschappen, niet bevestigd noch ontkracht worden. Het ontbreekt onderzoekers hierbij aan gegevens.
Concluderend kan worden gesteld dat:
•
Community safety bijdraagt aan een (fysiek) veiligere en gezondere samenleving;
•
De rolverdeling tussen overheid en burger nog (steeds) onduidelijk is over dit onderwerp (dit is ook reeds eerder geconstateerd door Boutellier);
•
Onderzoek in de vijf onderzochte landen heeft aangetoond dat er op gebied van community safety veel gebeurd zonder dat er sprake is van een duidelijk, sturende en regulerende overheid;
•
In het verlengde van Wildavsky en Peters en van Twist een te zware rol van de overheid de veerkracht van de maatschappij in de weg staat.
De onderzoekers doen de volgende aanbevelingen: 1.
Creëer een landelijk kader voor community safety waarbij vooral ruimte is voor burgerinitiatieven in allerlei verschillende verschijningsvormen en tegemoet gekomen kan worden aan de behoeften van de gemeenschap (community).
2.
Laat sense of urgency van onderwerpen, programma’s en bewonersparticipatie leidend zijn voor de start van community safety-initiatieven.
3.
Faciliteer community safety-initiatieven als overheid met name met geld, mensen, middelen, contactpersonen en expertise.
4.
Geef de regie op community safety-initiatieven in handen van burgers, kader dit in met randvoorwaarden en stuur als overheid op resultaten.
5.
Onderzoek nader of de toepassingen zoals genoemd in o.a Polen of NoordIerland bruikbaar zijn voor Nederland.
6
3 .Verantwoording onderzoek
3.1 Inleiding
Ieder onderzoek kent zijn eigen opbouw. In dit hoofdstuk wordt verantwoord hoe het internationaal vergelijkend onderzoek is uitgevoerd.
3.2 Methodologie
De gekozen werkwijze voor dit internationaal vergelijkend onderzoek is een explorerend onderzoek, boven een beschrijvend of toetsend onderzoek (Baarda, De Goede en Teunissen, 2009). Het ontbreken van een uitgewerkte theorie over community safety sluit een toetsend onderzoek uit. Een beschrijvend onderzoek gaat om het benoemen en inventariseren van karakteristieken van de onderzoekseenheden. Er is gekozen voor een explorerend onderzoek omdat er geen uitgewerkte theorie voor handen is maar meer impliciete ideeën, gebaseerd op de ontwikkeling van community safety en de beschikbare literatuur.
Verder gaat het hier om een internationaal vergelijkend onderzoek naar community safety waarin Nederland op dit thema wordt vergeleken met 4 verschillende Europese landen. Het doel is vast te stellen waar Nederland zich bevindt in de ontwikkeling van community safety ten opzicht van Europa.
Omdat de startfase van het onderzoek geheel blanco was, is voor een kwalitatief onderzoek gekozen in de vorm van interviews en literatuurstudie. Daarnaast werden deskundigen geraadpleegd en vonden we informatie op het internet.
3.3 Definitie community safety
Een gevestigde definitie van community safety ontbreekt in Nederland. Om die reden is besloten ten behoeve van dit onderzoek een definitie te formuleren waarmee gewerkt wordt tijdens het internationaal vergelijkend onderzoek.
de samenwerking tussen maatschappij en (overheids)partijen met als doel het voorkomen, beperken en bestrijden van sociale en fysieke onveiligheid alsmede gevoelens van onveiligheid. Op deze definitie is het internationaal vergelijkend Deze definitie luidt als volgt:
onderzoek gebaseerd.
3.4 Doelstelling onderzoek
Het doel van dit onderzoek is vast te stellen waar Nederland zich bevindt in de ontwikkeling van community safety ten opzichte van 4 andere landen in Europa.
7
3.5 Onderzoeksvragen
Dit onderzoek is gebaseerd op de volgende hoofdonderzoeksvraag: hoe staat het met community safety in Nederland ten opzichte van vier andere Europese landen? Te weten: Finland, Griekenland, Noord-Ierland, Polen.
Deze hoofdvraag is afgeleid van de volgende hypothese: Nederland loopt achter op het gebied van community safety in vergelijking tot de landen Finland, Noord Ierland, Polen en Griekenland. Deze hypothese is tot stand gekomen op basis van de verwachting van MCPM2 dat Nederland qua ontwikkeling van community safety in Europa achter loopt. Deze hypothese is de aanleiding voor dit onderzoek geweest.
Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden zijn de onderstaande deelonderzoeksvragen opgesteld:
•
wat is de (gedeelde) definitie van community safety in de onderzochte buitenlanden?;
•
in hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety initiatieven?;
• •
wat zijn de resultaten/effecten van community safety?; wat is het effect van community safety op tegenstellingen binnen gemeenschappen?
De onderzoeksvragen zijn gebaseerd op de volgende hypothesen: -
Er is geen gedeelde definitie, elk project hanteert een eigen definitie en mogelijk zijn er zelfs binnen projecten nog verschillende opvattingen tussen deelnemende partijen.
-
Deelname van meerdere partijen, vanuit verschillende disciplines vergroot de
-
Door community safety nemen gevoelens van onveiligheid af en/of verbetert
-
Door community safety voorkom of verminder je de kans op het ontstaan van
kansen op succes.
de objectieve veiligheid.
tegenstelling binnen gemeenschappen.
De bovenstaande hypothesen zijn tot stand gekomen in discussie binnen MCPM2 naar aanleiding van de centrale vraag of Nederland achter loopt op het gebied van community safety binnen Europa. De hypothese over de gedeelde definitie is geformuleerd om te kunnen checken of er een gemeenschappelijk kader voor community safety is van waaruit gewerkt wordt. Verder veronderstelt community safety dat meerdere partijen die deel uit maken uit de gemeenschap betrokken zijn bij community safety. De veronderstelling dat een brede deelname de kansen op succes vergroot is onderwerp van onderzoek. Ook is de verwachting dat community safety de veiligheid(sgevoelens) ten goede komt.
Tot slot heeft het ontstaan van tegenstelling binnen gemeenschappen bijzondere aandacht in dit onderzoek. Met betrekking tot dit punt wordt veronderstelt dat de kans hierop vermindert met de inzet van community safety.
De uiteindelijke hypothesen zijn gekozen door stemming binnen MCPM2. Er is gestart met een veelheid aan hypothesen welke zijn teruggebracht tot de bovenstaande om het onderzoek in te kaderen.
8
3.6 Keuze onderzoeksgebied
Binnen MCPM-2 heeft bij de start van het internationaal vergelijkend onderzoek een discussie plaatsgevonden over het te onderzoeken thema. Uiteindelijk zijn, door de groep en in overleg met de decanen, twee geschikte thema’s geïdentificeerd waarover stemming heeft plaatsgevonden. Deze thema’s waren; 1. community safety en 2. geweld tegen hulpverleners. Bij meerderheid van stemmen is het thema community safety gekozen.
Vervolgens is door de decanen het te onderzoeken gebied afgebakend tot Europa. Binnen de grenzen van Europa moest het internationaal vergelijkend onderzoek uitgevoerd worden. Landkeuze stond vrij. De groep heeft vervolgens ‘windstreken’ van Europa gedefinieerd; West-Europa, Scandinavië, voormalig Oostblok en de Mediterranea. Op deze ‘windstreken’ hebben de individuele studenten ingetekend. Op deze wijze zijn de syndicaten tot stand gekomen. Tot slot is in syndicaatverband het te onderzoeken land in de desbetreffende ‘windstreek’
gekozen. Vaak
voorafgegaan door een verkennend onderzoek over de onderzoekbaarheid van de situatie in het betreffende land.
Mediterranea Binnen de Mediterranea is gekozen voor Griekenland. De keuze is gebaseerd op de jaarlijkse grote natuurbranden in het verleden in dat gebied en rellen gericht op het overheidsbeleid in Athene. Verder is de keuze beïnvloed door de ingeschatte kennis van de Engelse taal om het onderzoek uitvoerbaar te maken.
Binnen Griekenland is vervolgens gezocht naar een geschikt gebied voor het onderzoek naar community safety in een stedelijke en een rurale omgeving, conform de onderzoeksopzet voor Nederland. In de bestuurlijke regio West-Griekenland is enkele jaren geleden door de EU het ‘Promylife’ (Protect my life) project
(Commissie, 2010)
uitgevoerd. Dit was gericht op het voorbereiden van burgers op de meest voorkomende typen natuurlijke rampen. Door deze voorbereiding zouden burgers overheden kunnen ondersteunen bij het zichzelf voorbereiden op een ramp (zoals een aardbeving of natuurbrand). Aangezien er in West-Griekenland enkele jaren geleden al een project is uitgevoerd dat gericht was op de rol van de burger bij natuurrampen, is in dit gebied gezocht naar een geschikt stedelijk en ruraal gebied. Daarbij is gekozen voor de regionale eenheid Achaea. Het onderzoek in stedelijk gebied is uitgevoerd in de stad Patras. Het onderzoek in ruraal gebied in de omgeving van Patras, namelijk in de gemeente Erymanthos.
Scandinavië In Scandinavië viel de keuze op Finland omdat na bestudering van enkele internetsites bleek dat de stad Helsinki als één van de veiligste ter wereld bekend staat. Door de lage bevolkingsdichtheid en uitgestrektheid van Lapland was de hypothese van het Scandinavië-syndicaat dat er grote verschillen zouden zijn tussen de aanpak van onveiligheid in stedelijk en in ruraal gebied. Dit waren redenen om aan te nemen dat Finland een interessant onderzoeksgebied zou zijn. Daarnaast waren de reeds aanwezige contacten in Helsinki en Salla een bijkomende praktische reden.
9
West-Europa Eén van de deelvragen heeft betrekking op de relatie bij tegenstellingen in en tussen gemeenschappen en community safety. De zes studenten die Noord-Ierland bezocht hebben (het “Noord-Ierland Syndicaat”) hebben in de voorbereiding op het onderzoek bewust gekozen voor Noord-Ierland vanwege een beroepsmatige interesse naar deze relatie. Vanuit dit verband is de keuze voor Noord-Ierland met haar gewelddadige geschiedenis vanuit conflicten tussen katholieken en protestanten zeer interessant.
Voormalig Oostblok Binnen het Oostblok-syndicaat werd al snel gekozen voor Polen omdat de indruk was dat de contacten van de politie tussen Polen en Nederland goed waren. Verder was via één van de leden van het syndicaat een tolk beschikbaar. Deze tolk is geboren in het dorpje Grodzisk Wielkopolski. Zij kende de burgemeester persoonlijk en de contacten met dit dorp waren dan ook al snel gelegd. De vermeende contacten via de politie lieten het helaas afweten. Reden waarom het syndicaat heeft gezocht naar een universiteit die op het gebied van community safety actief was. Via internet kwam het syndicaat er achter dat de universiteit in Wroclaw (meer dan 40.000 studenten) bijzonder actief is op dit gebied. Met hulp van de heer Jorna (Nederlandse Professor aan de Universiteit van Wroclaw) zijn contacten gelegd met de juiste personen. Daarna was men bereid te helpen en contact te leggen met alle andere actoren binnen Wroclaw. De universiteit heeft twee docenten ter beschikking gesteld; 1. de heer Grocki en 2. mevrouw Sledzinska-Simon die met alle bezoeken in Wroclaw zijn meegegaan. Vooral de heer Grocki heeft zijn netwerk opengesteld ten behoeve van het onderzoek. Tijdens het buitenlandbezoek bleek duidelijk dat hij alle spelers persoonlijk goed kende. Hij geeft les op het gebied van veiligheid zowel binnen de universiteit als binnen het Crisis Management Center (CMC).
Nederland Ten behoeve van het Nederlands deel van het onderzoek naar community safety heeft MCPM-2, opgesplitst in de vier syndicaten, interviews gehouden in de vier grote steden1en in vier rurale gebieden2verspreid over Nederland. De vier grote steden zijn in overleg onderling verdeeld onder de syndicaten om te voorkomen dat een stad dubbel benaderd zou worden. De keuze voor de rurale gemeenten is veelal gemaakt om pragmatisch redenen, namelijk contacten van één van de syndicaatsleden met vertegenwoordigers van de hulpdiensten in dit gebied. In één geval is vanwege een specifieke onderzoeksvraag een bepaald dorp (Kootwijkerbroek) benaderd waarvan bekend is dat daar sprake is geweest van tegenstellingen in en tussen gemeenschappen. In hoofdstuk 6 zal, aan de hand van de vier geformuleerde onderzoeksvragen, weergegeven worden wat de resultaten zijn van het Nederlands deel van het onderzoek. Dat is het resultaat van in totaal 44 interviews die zijn gehouden in de 8 benaderde gemeenten. Per interview is een interviewverslag gemaakt. Vervolgens zijn de interviewverslagen van de respondenten uit een bepaalde gemeente gekoppeld, zodat een overkoepelend beeld ontstaat van het toepassen van community safety in de betreffende gemeente. Dit leverde dus in totaal 8 beelden op (4 stedelijk, 4 ruraal) van het toepassen van community safety. Aan de hand hiervan is een totaalbeeld opgesteld van community safety in de stedelijke gebieden, in de
1 2
Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht
St. Anthonis, Horst aan de Maas, Rijssen, Kootwijkerbroek
10
rurale gebieden en van de mate waarin de Nederlandse kolommen gemeente, politie, brandweer, GHOR en bedrijven en instellingen bezig zijn met dit onderwerp.
3.7 Raadplegen deskundigen
Contacten met “deskundigen” (onder andere ambassades) hebben bijgedragen aan een betere voorbereiding van de buitenlandbezoeken. Het raadplegen van deze deskundigen maakte meer inzichtelijk wat de actuele situatie in het te onderzoeken land is en hoe met de onderzoeksvragen het meeste rendement te behalen is.
3.8 Interviews
Er is gekozen voor het afnemen van interviews. Tijdens de interviews zijn open gesprekken gevoerd aan de hand van de vooraf opgestelde onderzoeksvragen. Een soortgelijke groep respondenten werd in de buitenlanden bevraagd als is bevraagd voor het Nederlandse deel van het onderzoek. De insteek was om ook vertegenwoordigers van brandweer, politie, geneeskundige dienst en gemeenten zowel in ruraal als in stedelijk gebied, als ook vertegenwoordigers van een bedrijf en een instelling zowel in ruraal als in stedelijk gebied te bevragen. Echter in sommige buitenlanden zijn de diensten (politie, brandweer en geneeskundige dienst) bovenlokaal georganiseerd. In dat geval is met deze groep een gesprek gevoerd over ruraal als stedelijk gebied. In de gesprekken heeft men zich laten voeden door de geïnterviewden en daarop gereageerd, om zodoende maximale interactie te bereiken. In de bijlage is een lijst van geïnterviewden te vinden.
3.9 Analyse en verwerking
Tot slot worden de verzamelde gegevens geanalyseerd en verwerkt. Op basis hiervan vindt de beeldvorming omtrent de onderzochte buitenlanden en de vergelijking met Nederland plaats.
11
3.10 Schematische weergave onderzoeksopzet
Ontwikkeling van Community Safety (EXPLOREREND ONDERZOEK)
Nederland – stedelijk & ruraal gebied (interview)
Resultaten onderzoek Nederland (referentiekader & hypothese)
Literatuur studie
Deskundigen / Ambassades in Nederland
Griekenland – stedelijk & ruraal gebied (interview)
Polen – stedelijk & ruraal gebied (interview)
N-Ierland – stedelijk & ruraal gebied (interview)
Finland – stedelijk & ruraal gebied (interview)
Resultaten buitenland
Vergelijking met hypothese
Staven van hypothese
Conclusies
Aanbevelingen
12
4. Veiligheidsgegevens uit de onderzochte landen.
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden een aantal kerngegevens in beeld gebracht van de in dit onderzoek betrokken landen. Dit overzicht heeft geenszins de bedoeling uitputtend te zijn. Veiligheid en objectieve veiligheid is immers een containerbegrip. Het is veel al aan de onderzoeker, beleidsmaker of de politicus om de juiste gegevens rondom het begrip veiligheid te presenteren en te rangschikken.
4.2 Gegevens
Een vergelijking van gegevens over onderwerpen die de veiligheid betreffen is derhalve op voorhand arbitrair. Een aanvullend probleem in dit onderzoek betreft de onderlinge vergelijkbaarheid van begrippen en gegevens. Als voorbeeld kan hier worden aangehaald of de in de hieronder weergegeven tabel benoemde politieagenten voor bijvoorbeeld Griekenland en Nederland vergelijkbaar zijn. Is het begrip politie tussen beide landen vergelijkbaar?
De onderzoekers van de MCPM zijn van mening dat er in de komende jaren op het terrein van Europese begripsvorming op het terrein van veiligheid en veiligheidsbeleid nog veel valt te ontwikkelen.
13
Tabel 1: Overzicht veiligheidsgegevens onderzochte landen Regeringsvorm1 Ontstaan1 Oppervlakte1 Inwonersaantal1 Bevolkingsdichtheid1 (inwoners/oppervlakte)
Religie1 Werkeloosheid2 (2008) Binnenlands Product per hoofd in koopkracht2 (2010) Politieagenten2 (2008) politieagenten/ inwoners Misdrijven2 (2007) misdrijven per inwoner Immigratie2 (2008) Verkeerdoden per jaar per miljoen2 Levensverwachting2 (2009) Plaats op lijst veilige landen (Global Peace Index 2011 Zelfdodingen2 (2009)
Nederland
Noord-Ierland
Finland
Polen
Griekenland
constitutionele constitunionele republiek republiek republiek monarchie met een monarchie parlementair stelsel 1579 1922 1918 1989 1974 13,843 km2 338,145 km2 412,685 km2 131,957 km2 41,528 km2 1.775.000 (2009 ) 5.250.275 (20 09) 38.482.919 (2009) 10.737.428 (200 9) 16.669.112 (2 011) 122 km2 (2009 ) 15.5 km2 (20 09) 123.1 km2 (2009) 81.4 km2 (200 9) 401.4 km2 (2 011) Katholiek 90% Grieks-Orthodox 98%
Protestants 9%; Katholiek 29%; geen gezindte 42% 2,80% 133
Katholiek 44%; Protestants 53%
geen gezindte 17% Protestants 81%
5,6%3 114
6,40% 116
7,10% 62
7,70% 88
35.463 2,2 1.214.503 0,073 143.516 32
7.302 3 4,1 108.468 0,061 590.242 3 31 3
8.191 1,6 343.820 0,065 29.114 51
100.648 2,6 1.152.993 0,03 47.880 102
50.798 4,70 423.422 0,04 geen cijfer bekend 116
80,2 25
79,8 26 3
79,3 7
75,3 22
79,5 65
8,5
6,6 3
18,3
15,8
3
1
gegevens uit Wikipedia gegevens uit Eurostat 3 gegevens van Verenigd Koninkrijk (Noord-Ierland niet aanwezig 2
Op basis van deze gegevens valt geen onderlinge vergelijking te maken over het veiligheidsniveau in de door ons onderzochte landen.
The Global Peace Index In het overzicht wordt verwezen naar de Global Peace Index van 2011 opgemaakt door het Instituut voor Economie en Vrede. Het Instituut beschrijft haar doelstelling als volgt:
The Institute for Economics and Peace (IEP) is an international research institute dedicated to building a greater understanding of the key drivers and measures of peace and to identifying the economic benefits that increased peacefulness can deliver. The Global Peace Index (GPI) is de leidende maatstaf van nationale vrede en veiligheid. Het brengt voortdurend nationale en internationale conflicten, veiligheid en militarisatie in beeld. De GPI is een van de belangrijkste activiteiten van het instituut IEP. Bij het samenstelling van de index gebruikt men 3 hoofdcategorieën, namelijk:
• Ongoing domestic and international conf ict; • Safety and security in society; • Militarisation
14
Ten aanzien van veiligheid en zekerheid in de samenleving hanteert men de volgende indicatoren.
• Perceptions of criminality in society • Number of refugees and displaced people asa percentage of the population • Political instability • Political Terror Scale • Potential for terrorist acts • Number of homicides per 100,000 people • Level of violent crime • Likelihood of violent demonstrations • Number of jailed population per 100,000 people • Number of internal security offi cers and policeper 100,000 people Op basis van de Global Peace Index zou kunnen worden geconcludeerd dat Finland (plaats 7) het meest veilige van de onderzochte landen is en dat Griekenland als het meest onveilige land naar voren komt.
Voor een volledige beschrijving van de GPI 2011 en de hierbij door het IEP gehanteerde methodiek en verantwoording wordt verwezen naar de site van deze organisatie, www.economicsandpeace.org.
15
5. Theoretisch kader 5.1 Inleiding
Om de onderzoeksresultaten te kunnen vergelijken met al bestaande gegevens, is er vóór de daadwerkelijke uitvoering een keuze gemaakt uit beschikbare literatuur. De gekozen literatuur, het theoretisch kader, wordt in dit hoofdstuk behandeld.
5.2 Samenvatting theoretisch kader
Voor de beantwoording van de hoofdonderzoeksvraag en deelvragen3 en om de door ons gemaakte en vastgestelde definitie van community safety4 te staven hebben wij het theoretisch kader gevonden in drie verschillende boeken. Het gaat hierbij om
Searching for Safety (1988), Boutellier’s boek De Veiligheidsutopie (2005) en zijn boek Veiligheid en burgerschap in een netwerksamenleving (2008). Wildavsky’s
Voor het fenomeen tegenstellingen binnen gemeenschappen (de vierde deelvraag) hebben wij een theoretisch perspectief gevonden in het boek van Van den Berg et al
Tegenstellingen, Bedreigend en verrijkend, het boek van Oppelaar en Wittebrood (2006) Angstige burgers? en wederom bij Boutellier’s boek Veiligheid en burgerschap in een netwerksamenleving (2008). (2009)
Dit theoretisch kader hebben wij vergeleken met het theoretisch kader dat wij hebben gevonden in Noord Ierland en Polen. Helaas hebben wij in Griekenland en Finland geen theoretisch kader gevonden. Wat opvalt is dat beide landen vooral uitgaan van praktische invulling vooral gericht op de openbare ruimte. In Polen valt verder op dat awareness een belangrijke plaats inneemt in zowel het theoretisch kader als in de uitvoeringsprojecten.
5.3 Verantwoording theoretisch kader
De MCPM2 groep heeft als onderwerp voor het internationaal vergelijkend onderzoek community safety gekozen. De hoofdonderzoeksvraag is: Hoe staat het met community safety in Nederland ten opzichte van vier andere Europese landen? Hierbij horen 4 deelvragen: 1.
Wat is de (gedeelde) definitie van community safety in land X?
2.
In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety-initatieven?
3.
Wat zijn de resultaten / effecten van community safety?
4.
Wat is het effect van community safety op tegenstellingen binnen gemeenschappen?
3
Zie hoofdstuk 3.5
4
Zie hoofdstuk 3.3
16
Gezien de opdracht is er sprake van een explorerend onderzoek. Al vrij snel kwam de vraag naar een theoretisch kader naar voren. Naast deze vraag werd ook gezocht naar een definitie voor community safety. Uit andere onderzoeken, zoals het onderzoek van Meijerink (2010), bleek dat er in Nederland geen definitie voor community safety is. Dit werd door de groep zo belangrijk gevonden dat dit ook een onderdeel werd van het totale onderzoek. Tijdens het onderzoek in Nederland werd dit ook bevestigd.
De zoektocht naar het theoretisch kader was in het begin moeizaam omdat hetgeen wij konden vinden vooral brandweer gerelateerd was. De Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) is n.l. in 2008 gestart met een project "strategische reis". Daarin wordt gesproken over meer verantwoordelijkheid voor de burger en komt de term community safety naar voren. Ook in de uitwerkingen die zowel de NVBR als de verschillende veiligheidsregio’s gemaakt hebben wordt gesproken over community safety als zijnde (Brand)veilig leven. Wij willen niet alleen naar brandveilig leven kijken maar dit veel breder trekken. Vandaar dat gezocht werd naar een eigen, brandweer overstijgende, term. Maar daarmee groeide ook de hoeveelheid beschikbare literatuur. Tot er een moment kwam dat de hoeveelheid literatuur die door de enthousiaste MCPM2 leden verzameld was in diverse bibliotheken, binnen interne organisaties en op internet, zo groot werd dat er niet meer uit te komen was. We hadden zoveel literatuur verzameld dat het onmogelijk was alles te lezen, laat staan dat het kon dienen als theoretisch kader. Toen werd besloten om beide dingen (theoretisch kader en de definitie voor community safety) aan elkaar te koppelen. De groep besloot zelf een definitie te maken, vooral gebaseerd op eigen ervaring en van daaruit te kijken naar het theoretisch kader.
De definitie van community safety die wij als MCPM2 hanteren is:
De samenwerking tussen maatschappij en (overheids)partijen met als doel het voorkomen, beperken en bestrijden van sociale en fysieke onveiligheid alsmede gevoelens van onveiligheid. Door ons te concentreren op deze definitie konden wij verder zoeken naar een geschikt theoretisch kader. Wildavsky heeft in zijn
Searching for Safety (1988)
aangegeven dat het volgens hem beter is als de maatschappij leert omgaan met onverwachte gebeurtenissen dan te proberen alle rampen te voorkomen. De basis voor onze definitie van community safety. Reden waarom wij voor dit boek als basis hebben gekozen. Wildavsky kwam hierop, omdat er een trend is waarbij er steeds meer gezocht wordt naar anticipatie op crises dan veerkracht. Boutellier zoekt in zijn boek
De Veiligheidsutopie (2005) de oorzaken van de roep om ‘meer veiligheid’ in de
sociaal-psychologische hoek. Juist deze samenhang en interessante benadering is voor ons aanleiding geweest om dit boek ook te gebruiken als basis literatuur voor ons onderzoek. De link die hij vervolgens legt naar de netwerksamenleving, de basis
Veiligheid en burgerschap in een netwerksamenleving (2008) was voor ons aanleiding om dit boek voor het functioneren van community safety in onze definitie, in zijn boek
als derde toe te voegen aan ons theoretisch kader.
17
5.4 Theorie community safety
Zoals hierboven geschreven, er is geen algemene definitie voor community safety. Onze eigen definitie geeft duidelijkheid voor ons en we merkten tijdens de interviews ook dat veel mensen zich konden vinden in deze definitie.
Wildavsky Bij Wildavsky (1988) draait het, als het gaat om veiligheid, vooral om de tegenstelling tussen anticipation (anticipatie) en resilience (veerkracht). Veerkracht levert volgens hem meer veiligheid op, anticipatie niet. Wildavsky is verder van mening dat positieve en negatieve gevolgen tegenover elkaar afgewogen dienen te worden en ook tegenover andere alternatieven. Deze afweging gebeurt het beste in een samenleving waarin (economische) concurrentie bestaat. Door spreiding van trial and error op kleine schaal zullen welvaart, welzijn en veiligheid toenemen. Dit kan alleen als er veerkracht bestaat in de samenleving. Veerkracht om risico’s toe te laten en te leren van fouten. Dit is in het kort de theorie van Wildavsky. We leven al meer dan tweehonderd jaar in een veerkrachtige samenleving waarbij de laatste decennia het evenwicht doorslaat naar anticipatie, zegt Wildavsky. Hierdoor is onze samenleving niet goed meer in staat om (onbekende) risico’s toe te staan, of om de gevolgen van die risico’s te dragen. Dit alles zal leiden tot een onveiliger samenleving.
Peeters en Twist (2007) geven vervolgens aan dat we ruimte dienen te geven aan diversiteit, interactie en onvoorspelbaarheid op onderdelen. Daardoor wint het systeem als geheel aan veiligheid. Technologische ontwikkelingen, medische doorbraken of wetenschappelijke ontdekkingen waren nooit tot stand gekomen als vooraf alle mogelijke risico’s op falen moesten worden uitgesloten. En gezien de onvermijdelijkheid van het onvoorziene betekent stilstand altijd achteruitgang. Een strategie van anticipatie is dan ook volgens Wildavsky gebaseerd op een uiteindelijk schadelijke ‘fear of regret’. Anticipatie wordt gedreven door een geloof in beheersing van het onbeheersbare en door een geloof in het voorspelbare van het onvoorziene. Veerkracht daarentegen streeft niet naar voorspelbaarheid en stabiliteit, maar zoekt juist naar buigzaamheid. Welk van beide strategieën het beste is hangt mede af van de omstandigheden, maar vooral ook van de uitkomst. Duidelijk is wel dat enkel anticipatie nooit een afdoende handelingsstrategie kan zijn. Hoe meer onzekerheid over de toekomst en de mogelijke gevaren, hoe eerder een strategie van veerkracht geschikt zal zijn. Overigens is in veel gevallen een zekere mate van anticipatie wel aan te bevelen, aangezien het onverwachte onvermijdelijk is en enige voorbereiding dus geen kwaad kan. Zoals we in Nederland ons land beveiligen tegen het water, omdat we weten dat het gevaar van overstroming altijd op de loer ligt. Hoever we willen gaan met beveiliging door het ophogen van de dijken is daarbij natuurlijk wel de vraag, want er kan altijd een storm komen waartegen geen dijk bestand is. Het steeds weer ophogen van dijken kan nooit de definitieve oplossing zijn - niet voor niets is ‘ruimte voor de rivier’ het nieuwe motto van overheidsbeleid. Het onvoorziene en het onbeheersbare zullen vroeg of laat de menselijke illusie van sluitende ordening of volkomen voorspelbaarheid vernietigen. Acceptatie hiervan betekent dat een strategie van anticipatie beperkingen kent en dat we oog moeten hebben voor de tragische aard van zelfs de meest intelligente sturingsarrangementen. Anticipatie en ‘trial without error’ komen voort uit de angst voor het uiteindelijk onvermijdelijke (nood)lot, doordat enerzijds beheersing van het onvoorziene en het onbeheersbare centraal staat en anderzijds het vermijden van risico. Intuïtief
18
verklaarbaar, maar tragisch in zijn consequenties. Veerkracht en ‘trial and error’ daarentegen leggen nadruk op voortgang in verscheidenheid en bescheidenheid, doordat het enerzijds ruimte laat voor variëteit aan handelingsrepertoires en anderzijds voor het falen van menselijk handelen. Peeters en Twist (2007) concluderen, samen met Wildavsky, dat bescheidenheid ten aanzien van overheidssturing niet alleen en uitsluitend tot berusting en grote onvoorzichtigheid hoeft te leiden. Juist integendeel. Het zou een uitnodiging moeten vormen om ruimte te maken voor verschil, voor instabiliteit op bescheiden schaal, voor experimenteren op onderdelen, voor vernieuwing in delen van het systeem, voor leren in relatief veilige omgevingen – kortom, voor het versterken van maatschappelijke veerkracht.
Wildavsky en zijn volgers komen dan ook tot de conclusie dat een strategie van veerkracht ervoor zorgt dat de veiligheid of bestaansrecht het meest gegarandeerd is. Deze veerkracht zien wij terug in onze definitie van community safety en de praktische uitwerking in Nederland die wij hebben gezien tijdens ons onderzoek. Door de samenwerking tussen maatschappij en (overheids)partijen komt er een grotere veerkracht en kunnen we samen sociale en fysieke onveiligheid voorkomen, beperken en bestrijden alsmede gevoelens van onveiligheid.
Boutellier De samenleving is in sociaal opzicht in de laatste decennia veranderd. De veiligheidsbehoefte doet zich voor binnen een context van een ongekende vrijheidsbeleving. Deze wordt door Boutellier (2005) getypeerd in termen van vitalisme. Vitaliteit vormt een gemene deler voor tal van fenomenen die kenmerkend zijn voor de hedendaagse samenleving. De wereld is steeds dynamischer, waardoor de behoefte aan veiligheid groeit. Vitaliteit en veiligheid zijn de keerzijden van dezelfde sociale medaille: een liberale cultuur die zelfontplooiing tot levenskunst heeft verheven, moet tegelijk alle zeilen bijzetten om de grenzen van de individuele vrijheid te bepalen en te handhaven. Een vitalistische samenleving genereert een grote veiligheidsbehoefte en stuit daarmee op een onmiskenbare paradox: teneinde de liberale vrijheid uitbundig te vieren dient zij te worden begrensd. Deze paradoxale situatie leidt tot een utopisch verlangen naar het samenvallen van maximale vrijheid en optimale bescherming. Vandaar dat Boutellier (2005) spreekt van een veiligheidsutopie: het onhaalbare verlangen naar het samenvallen van maximale vrijheid en maximale veiligheid.
Veiligheid is naar de mening van Boutellier (2005) een onverzadigbare behoefte en het najagen daarvan kan een obsessie worden. De overheid zit onder andere om die reden in een spagaat tussen terugtreden en optreden. Aan de ene kant worden pogingen ondernomen om burgers zelf meer verantwoordelijk te maken voor veiligheid, aan de andere kant worden juist meer interventies en meer toezicht van de overheid verlangd. Op het gebied van sociale veiligheid en strafrecht zien we dat de overheid op nationaal niveau al gauw een strafrechtelijk antwoord geeft op veiligheidsproblemen. Maar op lokaal niveau vinden andere ontwikkelingen plaats. Hier is sprake van een overbrugging van strafrechtelijke handhaving naar bestuurlijk veiligheidsbeleid. De gemeente neemt de regierol op binnen samenwerkingsrelaties van de politie met het onderwijs, de horeca, de particuliere beveiliging, de reclassering, Halt-bureaus, verslavingszorg, de reclassering, hulpverlening, woningcorporaties etc.. Vrijwel elke Nederlandse gemeente heeft tegenwoordig lokale veiligheidsplannen waarbinnen dergelijke samenwerkingsprojecten tot stand komen.
19
Deze projecten variëren sterk in professionaliteit, duurzaamheid, aantal betrokken partijen en burgerparticipatie. Daarbij spelen de professionals in de deelnemende organisaties een grote rol.
Boutellier (2008) is van mening dat korte lijnen, face to face contact en het delen van informatie cruciale elementen zijn van de nieuwe organisatie van veiligheid. Deze ontwikkelen zich onder druk van de veiligheidsproblematiek. Sociaal vertrouwen vormt in deze diagnose dus niet een alternatief voor rechtshandhaving maar is tegelijkertijd voorwaarde, middel en effect van het veiligheidsstreven zoals dat zich met name in de urbane samenleving ontwikkelt. Veiligheid is in deze betekenis meer dan bescherming, risicobeheersing en controle. Het streven naar veiligheid neemt hier het karakter aan van een morele herordening van de samenleving. Rechtshandhaving staat niet naast de nieuwe veiligheidsarrangementen, maar vormt er het sluitstuk van onder de conditie dat andere partijen actief vormgeven aan hun normatieve rol. Waar deze partijen ontbreken, dienen zij er te komen. En waar deze instituties falen, dienen zij tot normatieve correctie te worden aangezet.
We zien dat in de veiligheidsnetwerken een aarzelende ontwikkeling in die richting gaande is. In een dergelijke benadering is de politie ondersteunend aan de morele veerkracht in de samenleving. Dat zou het uitgangspunt kunnen zijn van veiligheidsbeleid: handhaving van de rechtsorde op zo’n manier dat het morele kapitaal van de samenleving wordt ondersteund. Maar daar is, althans volgens Boutellier, een omslag in denken over publieke orde voor nodig. De politie moet niet repressief maar vooral preventief optreden. Daarbij moet het beheer van publieke ruimten een andere benadering krijgen: duidelijk maken van gebruiksregels, toezicht houden en de notie dat burgers te gast zijn in openbare ruimten. Zowel leiderschap op straat als de asymmetrische regulering van publieke ruimten doorbreekt het idee van zelfsturing dat dikwijls aan burgerschap wordt gerelateerd. Besef van wederzijdse afhankelijkheid en inschikken bieden echter veel meer aanknopingspunten dan zelf kiezen. Sterker, autarkie moderne stijl – de straat benutten als uitvalsbasis voor private verlangens – is dodelijk voor publieke omgangsvormen.
Vanuit dit standpunt en deze ontwikkeling die wij duidelijk hebben kunnen waarnemen in ons onderzoek in Nederland, past de theorie van Boutellier helemaal bij ons thema en onze definitie van community safety. Boutellier is in dit kader echter alleen beperkt tot de rol van de politie. Wij breiden dat uit naar alle organisaties die betrekking hebben op veiligheid, en niet alleen kijkende naar het strafrecht hierin.
20
5.5 Vergelijking theoretisch kader Nederland met onderzochte landen
Helaas hebben wij in Griekenland en Finland geen theoretisch kader gevonden op basis waarvan zij verschillende projecten uitvoeren die wel passen binnen ons community safety concept.
Noord Ierland In Noord Ierland wordt als basis gebruikt het in 2000 verschenen “Criminal Justice Review”. Dit is een strategisch beleidsdocument waarin vooral de doelen worden beschreven. Hoofddoel is een veilig(er) Noord-Ierland. Uitvoering werd vormgegeven door een vijfjarig beleidsprogramma. Dit beleidsprogramma werd in 2008 herzien. Deze herziening leidde tot een bredere focus op community safety waarbij drie aanvullende thema’s werden geïntroduceerd: het creëren van veilige gemeenschappen, focus op families en jongeren en het bouwen aan sterke en zelfverzekerde gemeenschappen. Het Ministerie van Justitie heeft vervolgens een definitie voor community safety gegeven: “Community safety refers to an approach to reducing crime, fear of crime and antisocial behaviour which provides local solutions to local issues and is delivered through a partnership approach, recognising that addressing crime and ASB is not just the responsibility of the police and justice agencies but requires the participation of local communities and the public, private and voluntary and community sectors“. Een definitie die dichter bij Boutellier ligt dan bij de onze omdat het vooral gericht is op “crime”. Maar dit is nog niet formeel geaccordeerd (dit wordt in december 2011 verwacht). Op lokaal niveau wordt al uitvoering gegeven aan de “nieuwe community safety definitie”. Kortom: Noord Ierland heeft gekozen voor een pragmatische benadering van de invulling van community safety in plaats van een uitgebreid theoretische onderbouwing.
Polen In Polen wordt het artikel van Sienkiewicz-Mafyjurek (2010) en het boek van Konrad Raczkowski (2010) als basis gebruikt voor community safety. Zij geven aan dat een belangrijk element van de openbare veiligheid de openbare orde is. Dat wil zeggen ‘het handhaven van een goede sanitaire toestand van het openbare gebruik van apparatuur, het onderhouden van netheid en orde in de openbare ruimtes, brandvoorschriften, goede organisatie van het wegverkeer, onderhoud van wegen, straten en bruggen, de afgifte van de specifieke verboden en orders met betrekking tot het gedrag in parken, recreatiegebieden en sportvelden. Preventie wordt daarin het belangrijkste element. Een werkzaam beleid op het gebied van de preventie van georganiseerde criminaliteit zal tevens gebaat zijn met doeltreffende en een maximaal aantal mensen bereikende regelingen inzake sociale zekerheid, onderwijs en opleiding en bestrijding van werkloosheid en armoede, alsmede een creatieve, mensvriendelijke en uit het oogpunt van preventiebeleid toekomstgerichte stadsplanning, met inbegrip van de inrichting van het stedelijk milieu. Adequate informatie en voorlichting over de oorzaken, het functioneren, de gevaren en de consequenties van de ontwikkeling van de georganiseerde criminaliteit uit het oogpunt van preventie zijn van bijzonder belang. In Polen wordt daarom zoveel nadruk gelegd op onderwijs en voorlichting. Men is van mening dat samenwerking op het gebied van openbare orde en veiligheid vanuit voorlichting en onderwijs
21
ervoor kan zorgen dat het kennisniveau, acceptatie en hulp in het kader van openbare orde en veiligheid van de hele samenleving op een hoger niveau gebracht kan worden. Niet alleen de scholen spelen hierin een grote rol maar vooral ook de familie en omgeving. Verslavingen en een gebrek aan middelen om de kost te verdienen zijn de fundamentele problemen van de hedendaagse gezinnen. Deze problemen blokkeren de sociale ontwikkeling van zowel de kinderen als het gehele gezin en zorgen alleen maar voor nieuwe bedreigingen. Daarom is ook een solide basis voor het sociale beleid van belang. Vanuit deze theoretische achtergrond begrijpen wij ook beter de enorme inzet op awareness bij de jeugd.
5.6 Tegenstellingen binnen gemeenschappen en community safety
Binnen het internationaal vergelijkend onderzoek is in bijzondere mate aandacht besteed aan het fenomeen tegenstellingen binnen gemeenschappen. De vraag: Bestaat er een relatie tussen tegenstellingen binnen gemeenschappen en veiligheid? Stond in deze discussie centraal. Hierna beschouwen wij deze relatie vanuit een theoretisch perspectief.
Tegenstellingen binnen gemeenschappen en fysieke veiligheid In Tegenstellingen, Bedreigend en verrijkend, Van den Berg et al. ( 2009) beschouwt De Dreu in het essay “Het nut van tegenstellingen in politiek en samenleving”, conflicten zoals tegenstellingen vanuit een sociaal psychologische invalshoek. De Dreu beweert dat conflicten het individuele welbevinden en de volksgezondheid beïnvloeden Conflicten bevorderen de creativiteit en ondermijnen het leervermogen. Sommige gevolgen van conflicten zijn direct voel- en meetbaar.
Dit welbevinden en de gezondheid worden vervolgens nader geduid. Conflicten vormen een bedreiging voor iemands gevoel van eigenwaarde en kunnen iemands zelfbeeld in negatieve zin beïnvloeden. Negatieve emoties, bedreigde eigenwaarde en verhoogde (cognitieve) inspanning als gevolg van conflicten gebaseerd op basis van tegenstellingen, beïnvloeden iemands psychofysiologisch systeem op meerdere manieren.: adrenalineniveaus nemen toe, de hartslag wordt sneller en de spierspanning wordt hoger (McEwen 1998). Verder leidt de interactie met de tegenpartij vervolgens maar al te vaak tot verbaal en soms zelfs fysiek geweld. De Dreu stelt dat een gepolariseerd en geëscaleerd conflict directe negatieve gevolgen heeft voor iemands psychische en fysieke toestand.
Op de lange termijn zijn de gevolgen voor de psychische en fysieke toestand van betrokkenen complexer. Onderzoek suggereert volgens De Dreu dat continu hoge adrenalineniveaus het fysiologisch systeem uitputten. Dit is gebaseerd op onderzoek van Mc. Ewen uit 1998. Deze uitputting kan resulteren in psychosomatische klachten zoals voortdurende hoofdpijn en maagklachten (Watson en Pennebaker 1989) .
Uit hetgeen De Dreu verder beschrijft blijkt dat conflicten de psychische en fysieke gezondheid van betrokkenen ondergraven. Langlopende conflicten kunnen desastreuze consequenties hebben en onomkeerbare gezondheidsschade aanrichten. Tegenstellingen binnen gemeenschappen en conflictescalatie dragen hier eerder aan bij dan dat zij dit soort consequenties voorkomen.
22
Indien community safety bijdraagt aan het voorkomen of het verminderen van conflicten en spanningen in (lokale) gemeenschappen, dan kan dit een positieve bijdrage leveren aan het welzijn van mensen in die gemeenschap.
Tegenstellingen binnen gemeenschappen en gevoelens van veiligheid In Angstige burgers? (Oppelaar en Wittebrood 2006), een onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau naar de determinanten van gevoelens van onveiligheid wordt het ontbreken van sociale cohesie als een belangrijke determinant van onveiligheid genoemd. Men verwijst hiervoor naar onderzoeken van Bellair 2000 en Sampson et al. 1997 die het “mechanisme” beschreven hebben dat mensen in een bepaalde omgeving een onderling vertrouwen en gemeenschappelijke verwachting hebben. Zij beschrijven een zekere collectieve zelfredzaamheid en een gedeelde bereidheid zich in te zetten voor de publieke zaak. Het mechanisme lijkt volgens deze onderzoekers relevant voor de sociale veiligheid in een bepaald gebied.
Oppelaar en Wittebrood veronderstellen dat naarmate er meer onderling vertrouwen en gemeenschappelijke verwachtingen tussen mensen in een bepaalde omgeving bestaan, onveiligheidsgevoelens minder sterk zijn.
Wij sluiten hierop aan door te veronderstellen dat juist dat onderling vertrouwen en het hebben van een gemeenschappelijke verwachting in sterk gepolariseerde samenlevingen ontbreekt of verstoord is. Hierdoor draagt tegenstellingen binnen gemeenschappen naar onze mening bij aan gevoelens van onveiligheid op individueel en meer collectief niveau. Het lijkt op basis van deze theorieën aannemelijk dat mensen zich in sterk gepolariseerde gebieden minder veilig voelen, zowel fysiek als emotioneel. Ook Boutellier (2008) maakt zich sterk voor integratie. Hij is van mening dat de participatie van migranten in de ontvangende samenleving niet mag worden belemmerd, maar ook dat de nieuwkomers actief investeren in hun eigen sociale en culturele integratie. Er wordt voorbij gegaan aan het feit dat we een samenleving vormen met bepaalde culturele codes maar ook een herkenbaar en gedeeld nationaal ethos. Vreedzaam samenleven werkt niet vanzelf. Burgers moeten elkaar leren kennen. Kritiek op en respect voor elkaar kan prima samen gaan. (Gevoel) van onveiligheid wordt juist versterkt door het niet durven optreden tegen ontoelaatbaar en crimineel gedrag, het accepteren van het bedekken van het gezicht, het niet aan de kaak stellen van discriminatie en het toelaten van intolerantie tegen anderen. Tegelijk kan het gevoel van sociale veiligheid worden bevorderd door nieuwkomers het gevoel te geven welkom te zijn in Nederland. Het idee van een gedeeld burgerschap houdt nadrukkelijk in dat we elkaar kunnen corrigeren, dat we elkaar een hand kunnen geven bij begroeting, dat we de ander in de ogen kunnen kijken en dat we kunnen communiceren in de Nederlandse taal. Het gaat dus om een wederzijds proces wat ook inhoudt dat de klachten van migranten over het overdadige vertoon van seksualiteit en vrouwelijk naakt in het publieke domein serieus dienen te worden genomen.
Gedeeld burgerschap in een multiculturele samenleving kan niet vrijblijvend zijn. Het dwingt ons als autochtone Nederlanders ook tot nadenken over de tekorten van de moderne westerse samenleving. In Nederland hebben we een punt bereikt waarop
23
het de grondslagen van de Nederlandse samenleving begint te ondermijnen. Tolerantie is al overbodig verklaard. Groepen komen steeds meer tegen over elkaar te staan. Deze ontwikkeling versterkt gevoelens van onveiligheid. Het tegengestelde van wat we willen. Om dit te doorbreken wordt gepleit voor een inclusieve samenleving waarin veiligheid centraal staat, de veiligheid voor iedereen om zich vrij te ontwikkelen en positioneren. Erkenning van verschillen en creëren van een open publieke ruimte is daarvoor een vereiste. Deze inclusieve samenleving is een samenleving waarin zowel de basisstructuur (rechtvaardigheid, vrijheid van mening, gelijkheid) als de basishouding (respect, tolerantie, nieuwsgierigheid en openheid) door democratische burgers en instanties wordt bewaakt. De samenwerking tussen maatschappij en (overheids)partijen met als doel het voorkomen, beperken en bestrijden van sociale en fysieke onveiligheid alsmede gevoelens van onveiligheid dient naar onze mening dan ook rekening te houden met de mate van tegenstellingen binnen gemeenschappen in die gemeenschap.
24
6. Vergelijking landen 6.1 Inleiding
Het onderzoek is uitgevoerd in vijf verschillende landen. In Nederland is als eerste onderzoek uitgevoerd waarna de resultaten uit de vier andere landen (Griekenland, Finland, Polen en Noord-Ierland) tegen die van Nederland zijn afgezet. Hoofdstuk 6 gaat in op deze onderlinge vergelijking.
6.2 Nederland
6.2.1 Inleiding
Hieronder zal, aan de hand van vier geformuleerde onderzoeksvragen, weergegeven worden wat de resultaten zijn van het Nederlands deel van het onderzoek. Dit is het resultaat van in totaal 44 interviews die zijn gehouden in de 8 benaderde gemeenten. Per interview is een interviewverslag gemaakt. Vervolgens zijn de interviewverslagen van de respondenten uit een bepaalde gemeente gekoppeld, zodat een overkoepelend beeld ontstaat van het toepassen van community safety in gemeente X. Dit leverde in totaal 8 beelden op (4 stedelijk, 4 ruraal) van het toepassen van community safety. De volgende steden (stedelijk en ruraal) zijn hiervoor bezocht, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Kootwijkerbroek, Rijssen, Horst aan de Maas en st Anthonis.
6.2.2 Beantwoording onderzoeksvragen
Wat is de (gedeelde) definitie van community safety in Nederland? In Nederland is er geen sprake van een gedeelde definitie van community safety. Alle respondenten geven aan niet op de hoogte te zijn van een uniforme definitie van community safety. Ook op lokaal niveau, zowel in stedelijk als ruraal gebied, blijken betrokken partijen geen danwel verschillende definities van community safety te hanteren. Iedereen verstaat er wat anders onder. Sommige partijen hebben nog nooit van community safety gehoord. Wel blijkt vaak dat de definitie –als deze genoemd wordt- wel een belletje doet rinkelen en dat er in de praktijk projecten zijn die kunnen vallen onder (elementen van) de definitie van community safety. In grote lijnen worden door respondenten alle initiatieven er onder geschaard waar de burger ook maar enige verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen objectieve of subjectieve veiligheid.
de samenwerking tussen maatschappij en (overheids)partijen met als doel voorkomen, beperken en bestrijden van sociale en fysieke onveiligheid alsmede gevoelens van onveiligheid ” wordt door alle respondenten De opgestelde werkdefinitie: “
onderschreven danwel niet afgekeurd.
25
In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety-initatieven In alle betrokken gemeenten/ dorpen vinden er initiatieven plaats die aangemerkt kunnen worden als een onderdeel van ‘community safety’. De projecten betreffen vaak sociale veiligheid (niet alleen) met daarbij een sterke rol voor gemeente, politie en buurtbewoners. De kolom brandweer heeft (eigen) projecten op het gebied van brandpreventie. De GHOR heeft geen projecten op dit onderzoeksgebied. Feitelijk moet (achteraf) worden geconstateerd dat voor dit onderwerp de GGD benaderd had moeten worden omdat community safety veel dichter tegen het takenpakket van de GGD aan ligt. De GGD is immers (meer dan de GHOR) bezig met onderwerpen als maatschappelijke zorg, jeugdgezondheid etc.
De initiatieven ten aanzien van community safety worden niet of nauwelijks afgestemd tussen de kolommen en vormen geen onderdeel van een eenduidig overkoepelend landelijk of lokaal beleid. De vraag –vanuit het onderzoeksteam- is of dit een probleem is: de kern van community safety is om vooral in te spelen op veiligheidsgevoel en initiatief vanuit de maatschappij. Dat vergt veel flexibiliteit en een niet te strak omlijnd (beleids)kader. Toch geven respondenten aan graag enige mate van regie te zien op dit beleidsveld.
Iedere benaderde overheidspartner die betrokken is bij community safety ziet voor zichzelf een actieve rol als het gaat om het initiëren en uitvoeren van op zichzelf staande projecten. Bedrijven en instellingen nemen hierin een volledig eigen stelling in, afhankelijk van de eigen doelstelling. Als er –in welke mate dan ook- sprake is van overkoepelende regie op community safety, wordt deze rol in de meeste gevallen vervult door de (deel)gemeente of stadsdeel. Ook is de gemeente vaak initiatiefnemer. De andere organisaties leveren inzet, capaciteit en kennis. Als het gaat om de regiefunctie is er geen eenduidige invulling. Aangezien de gemeente als lokaal overheidsorgaan op veel terreinen al een coördinerende functie heeft op het gebied van veiligheid, ligt het ook voor de hand om de regiefunctie van community safety onder te brengen bij de gemeente. Tegelijk wordt door sommige gemeenten al snel geroepen dat het initiatief vooral vanuit wijkraden moet komen. Hierbij moet aangetekend worden dat er een onderscheid gemaakt moet worden tussen regie en initiatief.
In een aantal gevallen wordt de trekkersrol van individuele projecten opgepakt door de politie vanuit de ervaring van deze kolom met sociale veiligheid. Ook wordt de trekkersrol soms bij de brandweer belegd met als onderbouwing dat deze kolom ervaring heeft met het leiden van multidisciplinaire projecten op het gebied van fysieke veiligheid.
Als het gaat om welke partijen door de overheidspartners betrokken worden bij community safety, worden als grootste gemene deler jongerenwerk, dorpsraden en woningcorporaties naar voren gebracht. Dit is echter lokaal sterk wisselend. Feitelijk moet men dus meer kijken naar LOKAAL relevante partijen of partijen die lokaal als relevant worden ervaren.
26
Door respondenten wordt onderschreven dat community safety maatschappelijk heel breed weggezet moet worden, juist omdat draagvlak en een ‘sense of urgency’ gedeeld moet worden. Tegelijk richt iedereen zich nog op organisaties en niet op de individuele burgers. Als voorbeeld: Om op de lange termijn tegenstellingen tegen te gaan worden in Amsterdam Zuidoost wellicht religieuze
organisaties benaderd; de
aanname is dan dat via de organisaties de individuele burger bereikt wordt.
Wat zijn de resultaten / effecten van community safety? Om de effecten van community safety te kunnen bepalen, dient men (vooraf of achteraf) vast te stellen wat de doelstelling is danwel dat men de nieuwe en oude situatie vergelijkt om zodoende het verschil vast te kunnen stellen.
Lang niet alle benaderde organisaties hanteren bij projecten op het gebied van community safety daadwerkelijke doelstellingen. Voor zover er doelstellingen zijn geformuleerd, zijn die hoogstens algemeen van aard en betreffen vaak het verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid (het vergroten van het veiligheidsgevoel). Soms worden aan specifieke projecten doelstellingen ten aanzien van de objectieve veiligheid gekoppeld, die lang niet altijd SMART zijn. Hierbij zouden de overheidspartners kunnen leren van de zorgsector, die dit wél strakker omschrijft. Zo heeft er in Horst aan de Maas een project ‘Huis van de zorg’ gedraaid, waarbij volwaardig burgerschap en toegankelijkheid (in brede zin) is bevorderd voor de achterbannen van de netwerkorganisaties, met name chronisch zieken. Resultaat hiervan was dat 70% van de doelstellingen inmiddels is behaald.
Resultaten van community safety-projecten worden nauwelijks structureel gemeten op lokaal niveau. Soms kunnen resultaten ontleend worden aan een veiligheidsmonitor of veiligheidsindex, maar het is twijfelachtig in hoeverre de cijfers hierin direct kunnen worden gekoppeld aan community safety omdat er veelal meerdere factoren zijn die een rol spelen.
Het gevoel bij respondenten is dat community safety bijdraagt aan subjectieve en objectieve veiligheid. Bij 3 van de 4 onderzochte grote steden wordt aangegeven dat de objectieve veiligheid is verbeterd, en dat meestal ook de subjectieve veiligheid is toegenomen. Dit kan dus echter niet of nauwelijks onderbouwd worden met cijfers/ onderzoek. In tenminste 1 grote stad worden nog andere effecten genoemd in de vorm van toegenomen betrokkenheid bewoners en verbeterde communicatie tussen partners.
Respondenten geven aan dat op de korte termijn (beperkte) resultaten worden geboekt, maar de grote winst wordt op langere termijn verwacht. Op korte termijn wordt het verwachtte effect vooral gezien in een verhoogd veiligheidsgevoel. Op lange termijn denkt met name de politie dat de betrokkenheid van de burger bij zijn eigen veiligheid toe zal nemen. De brandweer benoemt als lange termijn effect dat het welzijn door het veilige bedrijfsterreinen project zal verbeteren. ook de GHOR denkt dat dit soort projecten bijdragen aan de bewustwording bij de burger voor zijn eigen veiligheid. Causaal verband tussen verbeteringen in objectieve en / of subjectieve veiligheid en projecten kan niet gelegd worden.
27
Voor zover respondenten van de gemeenten hier duidelijk antwoord op geven is er in ieder geval op de korte termijn resultaat te zien. Hierbij dient echter nogmaals vermeld te worden dat oorzaken en gevolgen niet altijd direct zijn te koppelen dus is ook niet duidelijk dat de initiatieven daadwerkelijk tot beoogde effecten hebben geleid.
Als belangrijkste succesfactoren om te komen tot een effectief beleid op community safety worden genoemd:
-
Participatie en daadwerkelijke samenwerking van alle belanghebbende partijen
-
draagvlak
-
sense of urgency onder de bevolking
-
regie- en enthousiasmefunctie van de burgemeester
De kosten en baten van community safety worden vaak niet gemeten of zijn nog niet bekend al zijn er wel inschattingen. In algemene termen kan men stellen dat kosten vooral zitten in personeel/ tijd; de baten zitten in een veiligere woon- en leefomgeving.
Aangezien er niet in beeld is wat de kosten en baten zijn van community safety, kan hier ook weinig mee worden gedaan. De resultaten van de onderzoeken die er zijn, worden teruggekoppeld aan organisaties en bestuur, projecten die succes hebben worden voortgezet dan wel uitgebreid.
Wat is het effect van community safety op tegenstellingen in en binnen gemeenschappen? Het woord tegenstellingen wordt door de betrokken steden zeer voorzichtig gebruikt. Alleen Amsterdam en Rotterdam benoemen het voluit. Anderen hebben het liever over incidenten of oprispingen met tegenstellingenkenmerken. In één dorp is er sprake van tegenstellingen als gevolg van de MKZ-crisis in 2001. In het dorp ervaart men de verhouding als dat men met de lokale gemeenschap tegenover de rest van de wereld staat ‘met de overheid voorop’ In de andere onderzochte dorpen worden er geen tegenstellingen gesignaleerd door de respondenten.
Er worden geen specifieke initiatieven genoemd door de steden. Den Haag beschrijft meer een algemene aanpak, het onderhouden van de juiste netwerken binnen de gehele bevolking. Dit lijkt vooral effectief in het kader van preventie, men hoopt ook dat het netwerk tijdig signalen afgeeft als de situatie plots zou verslechteren. In het betreffende dorp zijn er initiatieven geweest, maar er is geen masterplan om de tegengestellingen in stappen te reduceren. In het betreffende dorp had de crisis onderling een sterk bindend effect! Men geeft aan dat het merendeel van de gemeenschap in het dorp het gevoel heeft dat de verhoudingen genormaliseerd zijn. Er blijft echter een zeer kleine groep die nog steeds grote wrok koestert tegen de rijksoverheid. Als de gemeente/politie iets wil dat de bevolking niet wil, stuit zij op groot verzet en moet het met harde hand worden afgedwongen. Vooraf goed bespreken en draagvlak opbouwen is het devies.
28
Als het gaat om bepalende factoren die leiden tot afname van tegenstellingen als gevolg van community safety, worden genoemd:
•
Goede contacten onderhouden met de betrokken partijen; zowel in het kader van preventie als om vroegtijdig signalen te krijgen als een situatie zou escaleren.
• •
De bevolking vanaf dag 1 betrekken. Organisaties (Lokaal Belang, kerken, huisarts, woningstichting) die gedragen worden door de bevolking de handen ineen laten slaan met de overheid (lees: de gemeente).
Omgekeerd kan gesteld worden dat niet alle initiatieven (die geschaard zouden kunnen worden onder community safety) succesvol zijn geweest. Bijvoorbeeld in Kootwijkerbroek is de aanpak van vreugdevuren en zuipketen, waarbij min of meer zero tolerance werd toegepast, niet goed gegaan (teveel weerstand vanuit de bevolking). Maar er is wel geleerd uit deze twee casus. Het beleid is aangepast (deels een gedoogbeleid in overleg met bewoners) en sindsdien zijn er geen problemen meer.
In Amsterdam wordt zelfs een mogelijk risico van tegenstellingen in en tussen gemeenschappen door community safety gesignaleerd. Door een meer risicogerichte aanpak blijkt dat de woningen met een hoger brandrisico in de arme (Vogelaar)wijken staan, waar veel allochtonen wonen en waar sprake is van relatief grote sociale onveiligheid (objectief en subjectief). Een intensievere aanpak door de brandweer kan stigmatisering versterken en mogelijk leiden tot /bijdragen aan tegenstellingen. Dit effect is niet aangetoond.
6.2.3 Conclusies Nederland
•
In Nederland is er geen sprake van een gedeelde definitie van community safety, maar vinden er wel diverse initiatieven plaats die binnen de door MCPM2 aangegeven definitie van community safety passen.
•
Door respondenten wordt aangegeven dat er op de korte termijn (beperkte) resultaten worden geboekt, maar dat de grote winst op langere termijn wordt verwacht. Hierbij willen wij opmerken dat dit streven (nog) niet onderbouwd kan worden met cijfers omdat deze niet of nauwelijks bekend zijn.
•
Tegenstellingen lijkt binnen community safety nog niet tot een beleidsmatig doel. Wel zijn er aanknopingspunten.
•
GGD ipv GHOR benaderen; community safety ligt veel dichter tegen het takenpakket van de GGD; tegelijk zou feitelijk de GHOR wel in enige mate betrokken moeten zijn, juist vanwege de regiefunctie binnen de geneeskundige keten als het gaat om grootschalig optreden. Eerder partijen in de zorgketen als brede basis meenemen.
•
Leren van zorgsector: samenwerken van publieke, semipublieke en private organisaties in netwerk op basis van doelstelling ‘de klant zo goed mogelijk helpen’ ipv op basis van wettelijke regeling/ verplichting. Verwerken in hoofdstuk.
•
De brandweer initieert veel projecten maar blijft daarbij meestal nog in de rode kolom. In kleine gemeenten wordt de rol van de brandweer relatief vaak genoemd, mogelijk dat dit te maken heeft met de positie van de vrijwillige brandweer in de kleinere gemeenschappen.
29
•
Het behouden van veiligheid lijkt geen goede voedingsbodem voor community safety projecten. Een gevoel van onveiligheid lijkt nodig om community safety projecten op te starten (er moet een sense of urgency zijn).
•
Lange tijd is de politie op het gebied van sociale veiligheid zowel projectleidend als projectuitvoerend geweest. De rol van ‘projectleider (sociale) veiligheid’ lijkt te schuiven: mede onder invloed van kerntakendiscussie en bezuinigingen bij de politie wordt deze rol daar afgestoten danwel overgedragen. Er wordt nu een duidelijker onderscheid gemaakt tussen regiefunctie en projectleiderschap: regie bij de gemeente(n) en projectleiderschap bij 1 van de betrokken ketenpartners. Nu zijn er nog heel veel initiatieven die zijn gestart op basis van goede intenties van een ketenpartner maar die –zowel in steden als dorpen- niet onderling zijn afgestemd. Dat heeft deels ook te maken met het feit dat een definitie wordt gemist.
•
Tegelijk richt iedereen zich nog op organisaties en niet op de individuele burgers. Initiatieven worden vaak nog uitgerold over burgers zonder dat vooraf is vastgesteld of dat wel het initiatief is waar burgers daadwerkelijk behoefte aan hebben. Er kan en mag gesignaleerd worden dat de gemiddelde burger niet bestaat. Dan is het maar de vraag of community safety initiatieven, die wel of niet zijn afgestemd met een beperkte burgervertegenwoordiging, aansluiten bij de behoefte van de hele brede doelgroep burgers.
Noot Tijdens het onderzoek in Nederland is gebleken dat het woord “tegenstellingen” beladen is in bepaalde omstandigheden. Om in het buitenland geen verkeerde aansluitingen te vinden op de interviewvragen is voor het onderzoek in buitenland, het woord “polarisatie” vervangen door “tegenstellingen”.
6.3 Noord-Ierland
6.3.1 Inleiding
In deze paragraaf worden de resultaten van het deelonderzoek in Noord Ierland beschreven. In de plaatsen Belfast en Omagh is de vooraf gestelde hypothese
Nederland loopt achter op het gebied van community safety in vergelijking met Noord Ierland” getoetst met de werkelijkheid. De uitvoering van het onderzoek heeft
“
plaatsgevonden door het syndicaat Noord Ierland van MCPM2. De namen van de syndicaatsleden en de personen waarmee de interviews zijn gehouden, zijn terug te vinden in de bijlagen. Na een algemene beschrijving van het land wordt ingegaan op de onderzoeksvragen en conclusies.
6.3.2 Beschrijving van Noord Ierland
Algemeen Noord-Ierland vormt met Engeland, Schotland en Wales één staat: het Verenigd Koninkrijk (website Wikipedia/Noord-Ierland). Het is van deze vier gebieden het enige dat niet op het eiland Groot-Brittannië, maar op het eiland Ierland ligt. NoordIerland kent eigen wetgeving, bankbiljetten en binnenlands bestuur, maar in de internationale betrekkingen speelt als soevereine staat alleen het Verenigd Koninkrijk een rol. Noord-Ierland is dus geen land in de strikte betekenis van 'onafhankelijke
30
staat', maar wel in een wat ruimere betekenis van 'begrensd gebied met een politieke identiteit'. Noord-Ierland heeft ruim 1,7 miljoen inwoners.
Geschiedenis Bij het onderzoek naar community safety bleek dat de roerige periode van afgelopen decennia een grote rol spelen in de Noord-Ierse maatschappij. Door de Ieren zelf wordt deze periode met een groot gevoel voor understatement “the troubles” genoemd. Om enig gevoel te krijgen voor wat er onderhuids bij vele Noord-Ieren leeft en omdat kennis van de geschiedenis belangrijk is om inzicht te krijgen in het huidige staatsbestel en het politieke evenwicht wordt uitgebreider stil gestaan bij de geschiedenis.
Noord-Ierland is in zijn huidige vorm ontstaan in 1922, terwijl de rest van het eiland als Ierse Vrijstaat definitief buiten het Verenigd Koninkrijk kwam te staan (website Wikipedia/Noord-Ierland). Het hele eiland was tot 1919 een van de drie koninkrijken van het Verenigd Koninkrijk.
Ierland is voor de Engelse koningen altijd een lastig bezit geweest. In het noorden van het eiland was de weerstand tegen de Engelse overheersing het grootst. Een van de manieren om die weerstand te breken was een politiek van kolonisatie van het gebied door Engelse en vooral Schotse boeren. Deze kregen in de 16e eeuw de mogelijkheid om boerderijen te beginnen op land dat was geconfisqueerd van de grootste tegenstanders. De nieuwe bewoners waren protestanten, over het algemeen volgelingen van een van de calvinistische kerkgenootschappen die in Schotland waren ontstaan na de reformatie. De oorspronkelijke Ierse bevolking was altijd rooms-katholiek gebleven.
Door die politiek groeide in de provincie Ulster (het noorden van het eiland) een protestantse meerderheid die zich sterk verbonden voelde met de Engelse koning. Die verbondenheid kwam zwaar onder druk te staan toen de katholieke Jacobus II de troon besteeg. De verdrijving van Jacobus door zijn schoonzoon, Willem III van Oranje-Nassau, tijdens de Glorious Revolution en de uiteindelijke nederlaag van Jacobus tijdens de Slag aan de Boyne, zijn in de visie van de protestanten dan ook de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van het eiland. Dit wordt door veel protestanten jaarlijks herdacht in de Oranjemarsen. Toch waren het protestanten uit Ulster die in de 18e en 19e eeuw een grote rol speelden in de beweging voor zelfbestuur voor geheel Ierland. Theobald Wolfe Tone, een protestantse advocaat uit Belfast, wordt in Ierland gezien als een van de grote voorvechters van Ierse onafhankelijkheid.
In de loop van de 19e eeuw was er in het Britse Lagerhuis een meerderheid ontstaan voor het verlenen van zelfbestuur aan Ierland. Dat zelfbestuur, Home Rule, werd echter keer op keer geblokkeerd door het Hogerhuis. De meerderheid in het Hogerhuis zag in het verlenen van zelfbestuur een verzwakking van de Unie tussen Engeland en Ierland. De tegenstanders van autonomie noemden zichzelf daarom ook
31
Unionisten. In geheel Ierland vormden de Unionisten een kleine maar invloedrijke minderheid. In Ulster hielden beide kampen elkaar min of meer in evenwicht. De Unionisten waren geconcentreerd in vier van de negen graafschappen van Ulster, twee graafschappen waren in kleine meerderheid katholiek en daarmee haast automatisch voor autonomie, en de overige drie waren overwegend katholiek.
Vlak voor de Eerste Wereldoorlog ging het Britse Parlement akkoord met zelfbestuur voor het grootste gedeelte van Ierland. In dat plan zouden de vier in meerderheid Unionistische en protestantse graafschappen er buiten vallen. Door het uitbreken van de oorlog werd dit plan opgeschort. Na de oorlog dreigde er in Ierland een explosieve situatie. Ierse nationalisten hadden tijdens de oorlog, in 1916, de republiek uitgeroepen tijdens de Paasopstand. Die opstand was door de Engelsen bloedig onderdrukt. Voor de nationalisten was zelfbestuur mede daardoor inmiddels een achterhaald idee. Zij wilden nog slechts genoegen nemen met volledige onafhankelijkheid.
In het noorden versterkte dat de wens van de protestanten om bij het Verenigd Koninkrijk te blijven, ook onder de protestanten die in graafschappen woonden met een katholieke meerderheid. De demografische verhoudingen in de provincie Ulster als geheel hielden echter in dat beide bevolkingsgroepen elkaar bijna in evenwicht hielden. Om te voorkomen dat er een katholieke meerderheid kon ontstaan is er uiteindelijk voor gekozen om de drie graafschappen met de grootste katholieke meerderheid, Donegal, Cavan en Monaghan buiten het op te richten Noord-Ierland te houden.
In de wet waarbij Ierland zelfstandig werd binnen het Gemenebest en Noord-Ierland werd gevormd werd aan het nieuwe gebied een zeer grote mate van zelfbestuur toegekend. De wijze waarop de protestantse meerderheid invulling gaf aan dat zelfbestuur is een van de redenen waarom de verhoudingen tussen beide bevolkingsgroepen, protestant/Unionistisch en katholiek/nationalistisch steeds slechter werden. In de woorden van de Noord-Ierse oud-premier en winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede David Trimble werd Noord-Ierland voor katholieken een koude plek om in te wonen.
In de periode vanaf de stichting van Noord-Ierland tot aan de jaren zestig was er sporadisch sprake van ernstige ongeregeldheden tussen katholieken en de protestantse bestuurders. In de jaren zestig ontstond er langzamerhand onder de katholieken een beweging die gelijke rechten opeiste. Hun acties werden door de protestantse meerderheid als zeer bedreigend gezien waardoor er met veel machtsvertoon op werd gereageerd. De spanningen in Noord-Ierland liepen daardoor snel op. In Engeland groeide het idee dat de wijze waarop het protestantse bestuur zijn macht gebruikte het probleem eerder verergerde dan oploste. Om te voorkomen dat de situatie geheel uit de hand zou lopen, koos Londen daarom uiteindelijk voor de afschaffing van het zelfbestuur. Dit kan worden gezien als het beginpunt van The troubles in Noord-Ierland.
32
Om de orde te herstellen werden Britse troepen naar Noord-Ierland gestuurd. Die werden met gejuich ontvangen door de meerderheid van de katholieken. De meer extreme delen van de katholieken zagen in de Britse troepen echter bezetters. De troepen werden voor deze extremisten dan ook legitieme doelen. Voor de Britse troepen bleek het al spoedig uiterst lastig om onderscheid te maken tussen gewone katholieken en extremisten van de IRA. Dat bleek op een uiterst pijnlijke wijze door de wijze waarop het leger reageerde tijdens een vreedzame demonstratie in Londonderry (Bloody Sunday).
In de katholieke gemeenschap begon de aanhang van de gematigde Social Democratic and Labour Party geleidelijk af te nemen en die van de aan de IRA verbonden partij Sinn Féin snel toe te nemen. Aan protestantse zijde verminderde de aanhang van de traditionele Unionistische partij. De radicale groepering rond de militante dominee Ian Paisley (Democratic Unionist Party (DUP)) zag haar aanhang daarentegen snel groeien.
Het polariseren aan beide zijden heeft merkwaardig genoeg toch de mogelijkheid van een vreedzame oplossing niet volledig geblokkeerd. Na moeizame onderhandelingen werd in 1998 een akkoord bereikt. De Verenigde Staten hebben hierin een bemiddelende rol gespeeld in de persoon van senator George J. Mitchell. (Sympathie voor het Ierse nationalisme leeft bij Amerikanen van Ierse afkomst, die zo'n 12% van de Amerikaanse bevolking uitmaken.) Krachtens dat akkoord, gesloten op 10 april 1998 en aangeduid als het
Goede Vrijdag-akkoord, herkreeg Noord-Ierland zelfbestuur,
waarbij garanties werden geschapen dat ook de katholieken deel zouden uitmaken van het bestuur. Hoewel dit akkoord het probleem nog niet onmiddellijk heeft kunnen oplossen, heeft dit proces er uiteindelijk wel toe geleid dat de militaire vleugel van de extreme nationalisten, de IRA op 28 juli 2005 een verklaring naar buiten heeft gebracht dat zij definitief stopt met gewapend verzet. Vanaf dat moment zegt de IRA zijn doelen alleen nog op politieke wijze na te streven.
In april 2007 kwam er dankzij de bemoeienis van de Britse regering een overeenstemming over een nieuwe coalitie tussen de protestantse voorman Ian Paisley en de katholieke voorman Gerry Adams tot stand. Deze coalitie kreeg zijn beslag op 8 mei 2007 toen de nieuwe coalitie werd beëdigd. Sindsdien heeft NoordIerland weer zelfbestuur nadat het sinds 2002 rechtstreeks door de centrale overheid van het Verenigd Koninkrijk was bestuurd. Ian Paisley werd de nieuwe premier, de katholiek Martin McGuinness de nieuwe vicepremier. Opmerkelijk, omdat de twee tot voor kort felle tegenstanders van elkaar waren.
In totaal hebben “the troubles” 3.700 slachtoffers geëist waarvan 300, meest protestante, politiefunctionarissen.
33
Bestuurlijke indeling Noord-Ierland heeft een eigen parlement in Stormont vlakbij Belfast. Daar zijn ook de 10 ministeries gevestigd. Noord-Ierland is opgedeeld in 26 bestuurlijke districten, waaronder de steden Belfast, Derry (Londenderry) en Lisburn (website Wikipedia/Districten van Noord-Ierland). Het totaal aantal inwoners bedraagt 1.775.000.
Sinds 1973 hebben de Noord-Ierse graafschappen geen administratieve functie meer. Die functie is overgenomen door de districten, die vaak de grenzen van de zes traditionele graafschappen overschrijden. De districten worden ook District Council, Borough Council, City Council en City and District Council genoemd. Ze worden bestuurd door raadsleden die voor een periode van 4 jaar worden gekozen.
Noord-Ierland bestaat uit de volgende 26 districten: 1.
Antrim
10.
Coleraine
19.
Lisburn
2.
Ards
11.
Cookstown
20.
Magherafelt
3.
Armagh
12.
Craigavon
21.
Moyle
4.
Ballymena
13.
Derry (Londonderry)
22.
Newry and Mourne
5.
Ballymoney
14.
Down
23.
Newtownabbay
6.
Banbridge
15.
Fermanagh
24.
North Down
7.
Belfast
16.
Dungannon en South
25.
Omagh
26.
Strabane
Tyrone 8.
Carrickfergus
9.
Castlereagh
17.
Larne
18.
Limavady
Afbeelding 1: Overzicht Noord-Ierse districten
34
Beschrijving aansturing veiligheid en onderlinge verhouding van de hulpdiensten inNoord-Ierland Om tot een internationale vergelijking van veiligheidsbeleid en community safety te komen, worden hierna de hulpdiensten in Noord-Ierland, hun onderlinge verhouding en bestuurlijke inbedding beschreven. Het betreft een schets van de structuur van deze hulpdiensten op basis van onderzoek in de steden Belfast en Omagh.
Noord-Ierland kent de volgende ministeries (website Northern Ireland Direct/Government services): First MinisterEnterprise
• • • • • • • •
Trade and InvestmentFinance & Personnel Regional Development Education Environment Culture, Arts & Leisure Health, Social Services & Public Safety Agriculture and Rural Development Social DevelopmentJustice
Onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Justice (justitie) opereert een landelijke Community Safety Unit (website Department of Justice) . Deze afdeling heeft een coördinerende en stimulerende rol waar het gaat om het starten, begeleiden en monitoren van veiligheids en leefbaarheidsprojecten.
Binnen het Ministerie van Justitie wordt daarbij de volgende definitie van community safety gebruikt.
‘Community safety' means preventing, reducing or containing the social, environmental and intimidatory factors which affect people’s right to live without fear of crime and which impact upon their quality of life. It includes preventative measures that contribute to crime reduction and tackle anti-social behaviour.’ De Community Safety Unit werkt centraal en decentraal. Een centrale afdeling, gehuisvest in Belfast, stelt de hoofddoelen van het beleid vast, doet onderzoek naar resultaten en effecten, legt relaties binnen het ministerie en met andere ministeries die actief zijn binnen het veiligheidsbeleid. Op decentraal niveau van gemeenten (
Councils)
zijn
community safety managers werkzaam. officers om lokaal zogenaamde
Op hoofdlijnen geschetst is het de taak van deze
partnerships te organiseren op thema’s van veiligheid en leefbaarheid. Kenmerkend is dat deze lokale
officers in ruime mate beleidsvrijheid genieten.
Zoals uit de door
ons gehouden interviews blijkt is er voor de ambtenaar een ruime mate van vrijheid om een keuze te maken voor de onderwerpen, problemen of projecten die zich lokaal aandienen. Ook de keuze van personen die in een projectmatige of netwerkconstructie deelnemen aan de aanpak van een lokaal veiligheid- of leefbaarheidsprobleem is vrij. Uit het onderzoek is gebleken er een aantal (overheids)instanties zijn die nagenoeg standaard tot het netwerk van de
community safety managers behoren. Dit zijn:
35
Councils Noord-Ierland bestaat uit 26 districten voor lokale bestuur. De zogenaamde
councils hebben niet dezelfde functies als die in de rest van het
Verenigd Koninkrijk. Zij hebben bijvoorbeeld geen verantwoordelijkheid voor onderwijs, wegenbouw of huisvesting.
De functies van de districtsbesturen betreffen onder meer afvalverwerking, recreatie, gemeenschappelijke diensten, bouwinspectie, lokale economische en culturele ontwikkeling. De councils hebben geen regelgevende bevoegdheid, maar worden wel bij het maken van regels geconsulteerd.
Er worden verschillende benamingen en vormen gebruikt voor de lokale districten, zoals:
'District Council', 'Borough Council', 'City Council'
en 'City and District
Council' .
Police Service of Northern Ireland (PSNI) De PSNI valt onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Justice (website PSNI). De politie in Noord-Ierland is een landelijke organisatie die geografisch is ingedeeld in 8 districten. Verder kent de PSNI diverse nationale afdelingen. De indeling in districten sluit niet aan bij de bestuurlijke indeling (Councils) van het land. Ook sluit deze geografische indeling niet aan bij de districten die bij de Noord-Ierse brandweer (NIFRS) (zie later), worden gehanteerd.
Opvallend is dat ieder district een afdeling community safety heeft. Deze afdeling is afzonderlijk van de directe interventieteams georganiseerd.
De PSNI ziet als haar missie:
Making Northern Ireland safer for everyone through professional, progressive policing. , Policing Board middels een jaarverslag. De zogenaamde Policing Board is een
De landelijk korpschef, the Chief Constable legt jaarlijks verantwoording af aan de
onafhankelijk publiek lichaam, bestaande uit 19 deels politieke en onafhankelijke leden. De board is opgericht om te verzekeren dat Noord-Ierland een efficiënte, effectieve, representatieve, onpartijdige en verantwoordelijke politieorganisatie heeft die het vertrouwen geniet van de gehele bevolking van Noord-Ierland. Dit vertrouwen moet vorm krijgen door het reduceren van misdaad en het verminderen van het gevoel van onveiligheid.
Northern Ireland Fire & Rescue service (NIFRS) Deze dienst valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Health, Social Services and Public Safety (website NIFRS).
De Noord-Ierse Fire & Rescue Service is landelijk georganiseerd. De dienst is geografisch ingericht in 4 operationele gebieden, namelijk: Northern, Southern, Eastern en Western. Binnen deze 4 operationele gebieden zijn er 14 zogenaamde districten.
36
In totaal zijn er in Noord-Ierland op dit moment (2011) 68 brandweerkazernes. Vanuit deze kazernes vindt de zorg voor de lokale gemeenschappen plaats.
De NIFRS ziet als haar missie:
To deliver a fire and rescue service and work in partnership with others to ensure the safety and well-being of our community De NIFRS staat onder toezicht van de zogenaamde NIFRS Board, bestaande uit de landelijke commandant van de brandweer en 6 onafhankelijke leden.
Northern Ireland Ambulance Services (NIAS) De dienst valt gelijk aan de NIFRS onder het ministerie van Health, Social Services and Public Safety als onderdeel van de Health and Social Care Trust (website NIAS). De Northern Ireland Ambulance Services is landelijk georganiseerd en wordt landelijk aangestuurd vanuit een hoofdkantoor in Belfast. De NIAS heeft haar missie als volgt gedefinieerd:
To deliver effective and efficient care to people in need and improve the health and well-being of the community through the delivery of high quality ambulance services.” De visie van de NIAS is als volgt gedefinieerd:
"An Ambulance Service contributing to a safer community and a better quality of life in Northern Ireland through first class "out of hospital" emergency, nonemergency and disaster services.” De NIAS wordt aangestuurd door een vijf koppige directie : een algemeen directeur en respectievelijk een directeur HRM, directeur financiën & ICT, Operationeel directeur en een Medisch Directeur. De vijf directieleden vormen met vijf onafhankelijke leden een trust board die toezicht houdt op de NIAS. De onafhankelijke leden worden door het ministerie op basis van bepaalde expertise of verdiensten aangewezen.
Northern Ireland Housing Executive (NIHE) Deze dienst voor sociale woningverhuur valt onder de verantwoordelijkheid van het departement van Social Development (website NIHE).
In Noord-Ierland bestaan ten tijde van dit onderzoek (2011) 31 woninginstellingen voor sociale woningbouw. Deze instellingen behoren niet tot de zogenaamde particuliere sector. Medewerkers van deze woninginstellingen nemen actief deel aan de lokale netwerken betreffende veiligheid en leefbaarheid.
37
6.3.3 Beantwoording onderzoeksvragen
Wat is de (gedeelde) definitie van community safety in Noord Ierland? Er is een landelijke definitie van community safety, die lokaal niet wordt gehanteerd maar waarbij wel in de geest wordt gehandeld.
Belfast gebruikt de volgende definitie:
“Community safety refers to an approach to reducing crime, fear of crime and anti-social behaviour which provides local solutions to local issues and is delivered through a partnership approach, recognising that addressing crime and ASB is not just the responsibility of the police and justice agencies but requires the participation of local communities and the public, private and voluntary and community sectors“
In Omagh wordt geen definitie gehanteerd.
Lokaal maatwerk is mogelijk voor zowel het stedelijke als het rurale gebied. Grote gemene deler is dat met community safety een veilige woonomgeving zonder overlast (anti social behaviour), zonder misdrijven of angst voor misdrijven wordt bereikt. Om dit te bereiken wordt op lokaal niveau met diverse partners samengewerkt aan diverse initiatieven.
Wel schuift het beleid en de uitvoering daarvan steeds meer richting preventie, educatie en (vroegtijdige) interventie. Verschil is dat ruraal doorgaans een community safety manager actief is die het lokale netwerk organiseert terwijl stedelijk daarvoor een complete afdeling is (Community
Safety Partnership, CSP).
Beleidskader In 2000 verscheen in Noord-Ierland het “Criminal Justice Review” (Department of Justice, 2011). Dit strategisch beleidsdocument volgde op het “Belfast Agreement” uit 1998. Vanuit het perspectief dat het alledaagse leven in de verschillende Noord-Ierse gemeenschappen in hoge mate wordt beïnvloed door veiligheidsvraagstukken werd de term community safety geïntroduceerd. Met als hoofddoel een veilig(er) NoordIerland werd in 2003 met specifieke beleidsdoelen en instrumenten vorm en inhoud aan community safety gegeven. Community safety had op basis van een vijfjaren, strategische beleidsprogramma primair tot doel het:
•
verlagen van het aantal misdrijven;
•
verlagen van gevoelens van onveiligheid;
•
aanpakken van asociaal gedrag.
Lokale activiteiten werden door lokale samenwerkingsverbanden geïnitieerd vanuit de zogenaamde Community Safety Partnerships (CSP). De CSP werd op het niveau van de 26 districten in heel Noord-Ierland georganiseerd. Op landelijk niveau werd een specifieke Community Safety Unit (CSU) opgericht met enerzijds een coördinerende en anderzijds een faciliterende rol. Budgetten werden centraal beschikbaar gesteld en op basis van meerjaren actieplannen over de 26 CSP’s verdeeld.
38
Het initiële perspectief van community safety leidde tot activiteiten die zich concentreerden op een negental beleidsterreinen:
1.
Asociaal gedrag
2.
Huiselijk en seksueel geweld
3.
Alcohol en drugsmisbruik
4.
Discriminatie
5.
Veiligheid voor “ouderen”
6.
Woninginbraken en auto gerelateerde misdrijven (diefstal, inbraak, joy riding)
7.
Mensenhandel
8.
Misdrijven in detailhandel
9.
Cameratoezicht (Closed Camera TV; CCTV)
Met name op het gebied van woninginbraken, auto gerelateerde misdrijven en asociaal gedrag werden projecten opgestart die in de periode 2003-2010 effect sorteerde: 1.
woninginbraken: afname van 24% (initiële beleidsdoelstelling: 15%);
2.
auto gerelateerde misdrijven: afname van 52% (initiële beleidsdoelstelling: 10%);
3.
asociaal gedrag: afname (van de overlast) van 20%.
Het vijfjaren beleidsprogramma werd in 2008 herzien. Deze herziening leidde tot een bredere focus op community safety waarbij drie aanvullende thema’s werden geïntroduceerd: 1.
het creëren van veilige gemeenschappen;
2.
focus op families en jongeren;
3.
het bouwen aan sterke en zelfverzekerde gemeenschappen.
De bredere focus op community safety leidde niet direct tot een verbreding aan lokale activiteiten. Dit was primair het gevolg van de politieke ontwikkelingen en de overdracht van justitiële bevoegdheden aan een nieuw Ministerie van Justitie in Noord-Ierland in april 2010. Als onderdeel van dit nieuwe ministerie werd, in opdracht van Minster David Ford, door de CSU een brede consultatie van nieuw strategisch community safety beleid opgestart. Bij deze consultatie werd in het verlengde van de eerder genoemde beleidsterreinen en thema’s vanuit verschillende invalshoeken gereflecteerd op het begrip community safety.
39
De consultatie heeft uiteindelijk geleid tot een “consulting paper” dat in januari 2011 door het Ministerie van Justitie werd gepubliceerd: “Building safer, shared and confident communities”, a consultation on a new community safety strategy for Northern Ireland. Community safety wordt op basis van de consultatie als volgt omschreven:
“Community safety betreft een aanpak om misdrijven te voorkomen, te verminderen en aan te pakken waarbij:
•
lokale oplossingen voor lokale problemen wordt geboden;
•
de focus wordt gelegd op sociale aspecten waaronder asociaal gedrag, gevoelens van onveiligheid, kwaliteit van leven en economische factoren;
•
de aanpak gebaseerd is op partnerschap door de samenwerking tussen overheids- en private partijen, vrijwilligersorganisaties, gemeenschapen en individuen;
•
een holistische en probleemoplossende aanpak past.”
Vanuit dit perspectief is community safety door het Ministerie van Justitie als volgt geherdefinieerd:
Community safety refers to an approach to reducing crime, fear of crime and anti-social behaviour which provides local solutions to local issues and is delivered through a partnership approach, recognising that addressing crime and ASB is not just the responsibility of the police and justice agencies but requires the participation of local communities and the public, private and voluntary and community sectors“ “
In de verbreding van community safety wordt herkend dat de aanpak in relatie tot misdrijven en asociaal gedrag zich niet beperkt tot de verantwoordelijkheden van politie en justitie. Participatie van lokale gemeenschappen en (overheids)partijen is essentieel om Noord-Ierland (nog) veiliger te maken.
De focus van het nieuwe beleid richt zich op veiligere, gedeelde en zelfverzekerde gemeenschappen door een oriëntatie op:
•
interdepartementale samenwerking;
•
strategische aanpak in relatie tot terreinen als buurtvernieuwing (neighbourhood renewal) en het landelijke programma voor cohesie, gemeenschappelijk gebruik en integratie;
•
vroegtijdige interventies om de daadwerkelijke oorzaken van asociaal gedrag en misdrijven aan te pakken;
•
oplossingen die daadwerkelijk werken (best practises) en innovatief zijn;
•
een uitgebalanceerde aanpak waarbij preventie, interventie en repressie evenwichtig wordt ingezet;
•
de ondersteuning van lokale samenwerkingsverbanden en de introductie van “Policing and Community safety Partnerships”.
40
Met de publicatie van de “consulting paper” spreekt het Ministerie van Justitie meer dan een beleidsintentie uit. Door middel van de verbreding en definiëring wordt community safety de komende jaren enerzijds in een justitieel en anderzijds in een sociaal/economisch kader geplaatst. Door een verbetering van educatie, werkgelegenheid, gezondheidszorg en huisvesting wordt de kwaliteit van leven verhoogd en zal een afname van het aantal misdrijven leiden tot veiligere, veerkrachtigere en zelfverzekerde gemeenschappen. Dit vergt een lange termijn aanpak en een strategische, tactische en operationele oriëntatie over meerdere beleidsterreinen.
Ondanks dat de herziene beleidslijn nog niet formeel geaccordeerd is (dit wordt in december 2011 verwacht) wordt op lokaal niveau al uitvoering gegeven aan de “nieuwe community safety definitie”. Concreet bijvoorbeeld in één van de politiedistricten in Belfast waar invulling wordt gegeven aan de vorming van Policing and Community safety Parterships (PCSP). Voor Noord-Ierland is de integratie van policing en community safety in gezamenlijke samenwerkingsverbanden een logische stap in de doorontwikkeling van het integrale en gemeenschappelijke veiligheidsbeleid dat past in het kader dat community safety gebaseerd is op lokale samenwerking binnen gemeenschappen waarbij de overheid als partner en niet langer als tegenstander wordt gezien.
In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety-initiatieven? De partners in community safety zijn zeer divers, van de vier “klassieke” kolommen tot en met het welzijnswerk, instellingen (bijvoorbeeld universiteiten), bedrijven en vrijwilligers. Ook zijn community representatives van de katholieke en protestantse gemeenschappen betrokken. De partners leveren geld, mensen, kennis en commitment. Het projectleiderschap verschilt in het rurale gebied per project terwijl in het stedelijke gebied het Community Safety Partnership (City Council) veelal de projecten trekt.
Zowel ruraal als stedelijk zijn veel partijen betrokken bij community safety projecten en activiteiten. Wel bestaat de indruk dat ruraal de gezondheidsdienst meer op de voorgrond zou kunnen treden. De rol van deze partner lijkt op basis van de gehouden interviews namelijk beperkt. Stedelijk is bij veel educatieprojecten de betrokkenheid van scholen/jeugdwerkers niet 24/7 gegarandeerd.
Wat zijn de resultaten / effecten van community safety? Ruraal zijn de doelen: making safer neighbourhoods, jongeren kansen geven, gezondere samenleving, geweld tegen hulpverleners terugdringen, sociale cohesie vergroten. Stedelijk zijn de doelen: “To help create safer, shared and confident communities by working in partnership to address crime, fear of crime and anti social behaviour”. Verbinding tussen mensen en het vertrouwen in de overheid herstellen zijn afgeleide doelen.
41
Het halen van deze doelen wordt weinig gemeten, behalve door de politie (de misdaadcijfers), zowel ruraal als stedelijk. Stedelijk doet de City Council onderzoek naar de effecten van projecten. Zij zet hiervoor onderzoeksbureaus in en voert onderzoeken uit in samenwerking met City Management als vertegenwoordiger van winkels en horeca gelegenheden. De meeste initiatieven zijn op de lange termijn gericht. Wat betreft resultaten is het gevoel bij alle rurale partners dat de initiatieven die onder de definitie van CS vallen zeker effect hebben. Er wordt echter zoals gezegd weinig geëvalueerd. Stedelijk is er concreter resultaat gemeten. In de periode 20032010 is de focus gelegd op auto gerelateerde misdrijven, woninginbraken en het tegengaan van anti sociaal gedrag. In deze periode is er sprake van:
• • •
52% afname auto gerelateerde misdrijven 24% afname woninginbraken 20% afname asociaal gedrag
De grote gemene deler wat betreft succesfactoren voor CS-initiatieven zijn commitment, vertrouwen, geld en lokale oplossingen voor lokale problemen.
De kosten en baten voor ruraal zijn niet concreet aangegeven. Er is budget beschikbaar maar er is in de interviews geen totaal bedrag genoemd. De baten komen meer tot uiting in een gevoel bij de partners over de positieve gevolgen van de initiatieven.
Stedelijk; er is een bijdrage van het ministerie van Justitie (CSU) en de politie richting de CSP (€ 650.000). Deze bijdrage wordt aangewend voor projecten waar de verschillende organisaties minimaal 20% eigen bijdrage aan moeten leveren. Deze bijdrage kan echter ook in de vorm van capaciteit worden geboden.
De CSP kan voor een aantal projecten aangeven met welke projectbudgetten gewerkt wordt; bijvoorbeeld € 1 miljoen voor de Community safety Wardens; aan dit project betaalt niet alleen de gemeente, maar ook de politie en de universiteiten mee.
Als baten worden door de geïnterviewden genoemd: minder criminaliteit, een groter veiligheidsgevoel en toegenomen vertrouwen in overheid.
Wat is het effect van community safety op tegenstellingen binnen een gemeenschap? In Noord-Ierland en Belfast in het bijzonder is er sprake van grote tegenstellingen die van tijd tot tijd weer boven komen. Van oudsher (The Troubles) tussen Katholieke en Protestantse gemeenschappen, maar in toenemende mate zijn er ook spanningen tussen bijvoorbeeld radicale fracties (van zowel Katholieke als Protestantse zijde), studenten, originele wijkbewoners, Roma en originele wijkbewoners. In Omagh lijken, in vergelijking met de grote steden de onderlinge tegenstellingen minder groot. Ook zijn er Omagh veel gezinnen die asociaal gedrag vertonen wat tot spanningen in de gemeenschap leidt. Dit staat los van godsdienst die op andere terreinen in het land zo bepalend is voor de ervaren spanningen tussen mensen. The Troubles spelen nog steeds op de achtergrond, maar initiatieven in relatie tot misdrijven en asociaal gedrag zijn in eerste instantie niet gericht op de tegenstellingen. Men ziet de tegenstellingen bij deze projecten als “bijvangst”. De meeste CS initiatieven dragen er naar de mening van geïnterviewden wel toe bij, omdat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen geloofsovertuiging bij de deelname aan de CS initiatieven
42
Projecten echter die meer vanuit de gemeenschappen zelf worden geïnitieerd (bijvoorbeeld door de Lenadoon-Suffolk Interface Group in West Belfast) hebben wel direct tot doel om spanningen in en tussen gemeenschappen te voorkomen cq te reduceren. In Omagh zijn er projecten specifiek gericht op asociale gezinnen. Het resultaat van zowel de op CS als op detegenstellingen gerichte initiatieven is dat het aantal incidenten/provocaties afneemt. Onderling begrip (qua achtergrond en levenswijze) wordt verhoogd. Dit gaat in kleine stapjes en vergt een inspanning over vele jaren. Bepalende factoren voor succes zijn verbinding, vertrouwen en betrokkenheid van lokale gemeenschappen.
6.3.4 Conclusies Noord-Ierland
In Noord-Ierland is er landelijk een definitie van community safety geformuleerd. Lokaal wordt deze niet letterlijk gevolgd maar er wordt wel in de geest ervan gehandeld.
In Nederland is er geen officiële definitie van community safety maar projecten in het kader van sociale veiligheid zouden er onder kunnen vallen, of in ieder geval elementen daarvan. De definitie die voor het onderzoek was gekozen vond bij sommige respondenten wel herkenning.
In ruraal Nederland werden de lopende projecten niet altijd afgestemd. Er waren veel projecten. Deze projecten hadden geen gezamenlijke doelstelling die gericht waren op het verbeteren van de veiligheid.
Over het algemeen is in Nederland de gemeente de regievoerder bij projecten. In Noord-Ierland ligt de regie bij het Community safety Partnership. Binnen de projecten voeren in Noord-Ierland verschillende partijen de projectleidersrol. Hierbij lijkt de keuze te worden bepaald voor de meest geschikte partner.
Projecten hebben in beide landen tot doel het verhogen van veiligheid in relatie tot misdrijven, gevoelens van onveiligheid en asociaal gedrag.
Partners zijn in beide landen divers. In ruraal Nederland is de bijdrage van de diverse partners niet altijd duidelijk en in ontwikkeling, stedelijk is dit helder. In Noord-Ierland leveren de diverse partners geld, kennis, capaciteit. In Nederland worden als partner vooral individuele burgers en religieuze organisaties gemist, de geneeskundige aanwezigheid lijkt beperkt. In Noord-Ierland geldt die beperkte aanwezigheid in projecten gericht op community safety voor de gezondheidszorg en de scholen/jeugdwerkers. Net als in Noord-Ierland is in Nederland maatschappelijke betrokkenheid van groot belang.
Doelstellingen in zowel Nederland als Noord-Ierland betreffen vooral het verhogen van de objectieve en subjectieve veiligheid. In Noord-Ierland komt daar voor de overheid gezien het verleden als extra (vaak indirect) doel het terugwinnen van het vertrouwen van de burger bij en het verbeteren van de verhoudingen tussen de lokale gemeenschappen (sociale cohesie).
Het wisselt in Nederland per gemeente in hoeverre en hoe er gemeten wordt. Vaak worden hiervoor veiligheidsmonitoren en –indexen gebruikt. Dit wordt doorgaans door gemeenten gedaan. De politie hanteert de criminaliteitscijfers. In ruraal Noord-
43
Ierland wordt alleen door de politie gemeten, niet door andere partijen. In Belfast vindt resultaatmeting zowel politie als gemeente plaats.
Wat betreft de effecten van community safety richten zowel Nederland als NoordIerland zich op de lange termijn hoewel Nederland zich ook richt op de korte termijn. In Nederland zijn oorzaken en gevolgen niet altijd aan elkaar te koppelen.
In Nederland worden als succesfactoren vooral samenwerking, communicatie en creëren van draagvlak genoemd. In Noord-Ierland wordt daar nog het hebben van vertrouwen en financiële middelen aan toegevoegd.
In zowel Nederland als in Noord-Ierland is stedelijk meer inzicht in de kosten en baten van community safety projecten en initiatieven dan ruraal. Daar waar de kosten en baten inzichtelijk zijn, wordt het omgezet in aanvullend veiligheidsbeleid en projecten, in vervolgbeleid. Als baten wordt in Nederland een verbeterde veiligheid en/of veiligheidsgevoel gezien. In Noord-Ierland wordt daaraan toegenomen vertrouwen en minder spanningen tussen de bevolkingsgroepen toegevoegd.
Wat betreft conflicten (tegenstellingen) was er duidelijk verschil tussen Nederland en Noord-Ierland. In feite werden alleen in Kootwijkerbroek, Amsterdam en Rotterdam voorbeelden van tegenstellingen benoemd. In de andere gemeenten werd het woord zeer voorzichtig gebruikt. Men had het liever over incidenten of oprispingen met kenmerken van tegenstellingen.
Het beeld van conflicten (tegenstellingen) is in Noord-Ierland ten opzichte van de Nederlandse situatie anders. Onderliggende spanningen vanuit The Troubles spelen nog steeds een belangrijke rol tussen Katholieke en Protestantse gemeenschappen. In tegenstelling tot Nederland worden hiervoor specifieke projecten gestart die met name vanuit de lokale gemeenschappen worden geïnitieerd.
Conclusies samengevat In Noord-Ierland heeft community safety sinds 2003 een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Dit is ook terug te zien in de wijze waarop community safety gedefinieerd is en gedefinieerd wordt. De nieuwe visie op community safety laat een verbreding naar andere beleidsterreinen zien; het is niet langer het domein van politie en justitie, maar in toenemende mate worden vanuit een meer sociaal/economisch perspectief projecten opgestart die zich bijvoorbeeld richten op educatie en preventie. De verbreding wordt mede ingegeven door een toenemend vertrouwen in de overheid en de positie van de overheid als partner voor gemeenschappen in relatie tot integrale en gemeenschappelijke veiligheid.
Er zijn twee zaken die opvallen in vergelijking met Nederland. Ten eerste is dit de positieve invloed van de lokale Community safety Manager op het gehele proces van de verschillende initiatieven/projecten en daarmee ook op de resultaten. Ten tweede zijn de problemen in Noord-Ierland van een grotere orde. Community safety is hierdoor geen keuze maar wellicht de enige wijze om op termijn te komen tot een ‘normale’ samenleving. Dit laatste neemt echter niet weg dat Nederland op verschillende onderdelen maar met name op het gebied van nationale aansturing van community safety zou kunnen leren van Noord Ierland.
44
6.4 Griekenland
6.4.1 Inleiding In deze paragraaf worden de resultaten van het deelonderzoek in Griekenland beschreven. In de plaatsen Patras en Erymanthos is de vooraf gestelde hypothese “
Nederland loopt achter op het gebied van community safety in vergelijking met Griekenland”
getoetst met de werkelijkheid. De uitvoering van het onderzoek heeft plaatsgevonden door het syndicaat Griekenland van MCPM2. De namen van de syndicaatsleden en de personen waarmee de interviews zijn gehouden, zijn terug te vinden in de bijlagen. Na een algemene beschrijving van het land wordt ingegaan op de onderzoeksvragen en conclusies.
6.4.2 Beschrijving van het land Griekeland
Griekenland is sinds 1981 lid van de Europese Unie. Sinds de bestuurlijke herindeling van Griekenland, die onder de noemer ‘Kallikratis’ op 1 januari 2011 is doorgevoerd, is het land onderverdeeld in 1 autonome kloostergemeenschap, 13 bestuurlijke regio's (prefecturen; vergelijkbaar met de Nederlandse provincies) en hun 74 regionale eenheden. De regionale eenheden worden weer onderverdeeld in 325 gemeenten. Deze gemeenten zijn weer een samenstel van deelgemeenten met dorpen (ruraal gebied) of buurten (stedelijk gebied). In 2011 telt Griekenland 10.760.136 inwoners. West-Griekenland is een van de 13 bestuurlijke regio's van Griekenland. Het ligt deels in het zuidwesten van het Griekse vasteland en deels op het schiereiland Peloponnesos. Achaea is een op de Peloponnesos gelegen regionale eenheid van West-Griekenland. Patras is de hoofdstad van Achaea en tevens de hoofdstad van de bestuurlijke regio West-Griekenland. Patras is de op twee na grootste stad van Griekenland en ligt aan de Golf van Patras, die samen met de Golf van Korinthe de Peloponnesos van het Griekse vasteland scheidt. In de buurt van Patras ligt de Charilaos Trikoupisbrug (in Patras in de volksmond genoemd: de Rionbrug), de langste tuibrug ter wereld. Deze brug verbindt de Peloponnesos met het vasteland. De haven van Patras is recent vernieuwd en is een van de 4 grootste en belangrijkste havens van Griekenland en een belangrijke doorvoerhaven van mensen en goederen van en naar Europa. De stad Patras bestaat uit 5 deelgemeenten en heeft meer dan 210.000 inwoners.
45
De gemeente Erymanthos ligt net als Patras in Achaea en heeft een bevolking van 13.500 inwoners, die verspreid zijn over 33 dorpen. Deze 33 dorpen zijn weer in 4 deelgemeenten ondergebracht. Het grootste dorp is Chalandritsa met 1400 inwoners.
Ten tijde van het internationaal vergelijkend onderzoek komt de ‘EU-crisis’ waarin de hoofdrol gespeeld wordt door Griekenland, tot een climax. De Griekse regering heeft zware bezuinigingsmaatregelen en belastingverhogingen aangekondigd onder druk van de EU. Het land lijdt onder lage concurrentiekracht, een inefficiënte overheid en een hoge graad van corruptie in overheid en economie.
Operationele structuur en partijen Community safety kent geen eigenstandige structuur in Achaea. Community safety initiatieven in Achaea vinden hun oorsprong in partijen die actief zijn in de Griekse rampenbestrijding(Commissie, 2011). De Griekse rampenbestrijding is een gecoördineerd systeem waarbij bovengenoemde overheden samenwerken met lokale en publieke instellingen en diensten en partijen elk een eigen deel van het nationale systeem als verantwoordelijkheidsgebied heeft. Van alle partijen in de Griekse rampenbestrijdingsstructuur zijn in Achaea een deel bij community safety initiatieven betrokken:
• •
Het secretariaat-generaal voor civiele bescherming (GSCP) De brandweer, politie, en geneeskundige dienst EKAB (n.b. deze zijn in Griekenland overigens landelijk georganiseerd)
• • •
Lokale gezondheidsinstellingen (privékliniek en apotheek) De gemeente Het Griekse Rode Kruis (EES)
Organisatieschema Griekse rampenbestrijding
46
6.4.3 Beantwoording onderzoeksvragen
Wat is de (gedeelde) definitie van community safety in Griekeland? Uit de interviews is gebleken dat er geen gedeelde definitie is van community safety. Respondenten zijn op zowel lokaal als nationaal niveau bevraagd, alsook in een stedelijke en rurale omgeving. Geen van de respondenten kent de definitie community safety. Wel worden er verschillende activiteiten georganiseerd die aansluiten op de onderzoeksdefinitie. Slechts een heel beperkt deel van deze activiteiten worden -in tegenstelling met de Nederlandse situatie- geïnitieerd door de burgers zelf. Conclusie is dat men in Patras en Erymanthos geen definitie van community safety kent.
Wel blijkt dat er binnen Achaea allerlei activiteiten georganiseerd zijn of worden die op de onderzoeksdefinitie aansluiten. Voorbeelden hiervan zijn het helpen en informeren van de burgers over de dagelijkse problematiek en mogelijke oplossingen door de politie en het uitdelen van folders op scholen voorzien van advies om criminele situaties te bestrijden.
In tegenstelling tot de reacties in Nederland, waar onder community safety alle initiatieven vallen waarin de burger naast andere partijen betrokken is als partij bij zijn eigen objectieve of subjectieve veiligheid, wordt er in Achaea voor de burger gedacht en komt er met name in de stedelijke omgeving weinig initiatief vanuit de burger. Er worden geen projecten genoemd die door burgers worden aangestuurd. Het project ‘brandwacht’ is een van de weinige community safety projecten binnen de stedelijke omgeving van Patras. Deze functie omvat de aanwezigheid in de uitgestrekte natuurgebieden om natuurbrand snel te kunnen melden. Dit was voorheen een functie van de nationale overheid die werd uitgevoerd door beroepskrachten. Nu ligt de uitvoering hiervan bij de lokale overheid die daarvoor vrijwilligers inschakelt. Daarnaast is uit de interviews gebleken dat bakkerijen in opdracht van de lokale overheid van Patras tweemaal per week het overgebleven brood uitdelen aan de illegale immigranten. Het doel hiervan is het voorkomen van criminaliteit als diefstal en berovingen ingegeven door honger.
In de gemeente Erymanthos worden ook activiteiten genoemd die onder de onderzoeksdefinitie van community safety vallen. Deze uitgestrekte gemeente met slechts 13.500 inwoners heeft jaarlijks te maken met bosbranden, forse sneeuwval met overstromingen door smeltwater als gevolg en incidenteel een aardbeving. Hier ervaren bewoners dus wel een sense of urgency, als het gaat om deze risico’s. De gemeente maakt gebruik van vrijwilligers in ieder van de 33 dorpen, met als doel deze in te zetten bij incidenten.
Wederom is hier echter ook geen sprake van beschreven beleid op community safety en de term wordt niet herkend door respondenten.
In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety initiatieven in Achaea? Community safety lijkt in de stedelijke omgeving van Patras niet direct iets van de community zelf. Bijna alle respondenten geven aan dat men de leidende partij is bij de initiatieven die kunnen vallen binnen de onderzoeksdefinitie van community safety. In de meeste gevallen worden de projecten of initiatieven door één partij zelfstandig uitgevoerd. In de gevallen waar er wel samenwerking is, bestaat die uit
47
een verantwoordelijke partij die trekker is van het initiatief en een uitvoerende partij. Hier is geen sprake van multidisciplinaire samenwerking tussen een veelheid van gelijkwaardige partijen die de samenleving ook in Achaea rijk is. Initiatieven vinden vooral plaats door landelijke en lokale overheidspartijen. Hierbij moet worden gedacht aan gemeente, brandweer en politie (de laatste twee vooral landelijk aangestuurd), het Rode Kruis en de ambulancedienst. Doordat de initiatieven vooral monodisciplinair plaats vinden is er niet of nauwelijks afstemming tussen de diverse partijen.
In de rurale omgeving van Erymanthos is daarentegen wel sprake van tenminste één project waarvan de essentie is dat meerdere (overheids)partijen en de bevolking intensief samenwerken om fysieke veiligheid te bevorderen. De organisatie en het initiatief ligt bij de gemeente. De brandweer en het gezondheidscentrum bieden training aan en lokale vrijwilligers zetten zichzelf in. Het plan is om de vrijwilligers meer en meer in te gaan zetten als “first responders”, hetgeen in de kern een multidisciplinaire rol is. Een belangrijke taak van deze groep vrijwilligers wordt het begeleiden van de evacuatie van dorpen bij natuurbranden en andere natuurrampen. Dit project is ontstaan als gevolg op de natuurbranden in 2007 en aardbeving in 2008, waarin de evacuatie van burgers rampzalig verliep. Het sluit aan op onze observatie dat men in Achaea actief wordt indien er een sense of urgency wordt ervaren.
Buiten de overheidspartijen is de kerk ook een speler binnen Achaea. De kerk is een belangrijke en invloedrijke instelling in Achaea. In de eerste plaats beschikt de kerk over geld en in de tweede plaats neemt het geloof een heel belangrijke plaats in de Griekse samenleving in. De kerk neemt initiatieven maar doet dat voornamelijk alleen.
Alle respondenten geven aan goed te overleggen met andere partijen maar van samenwerking blijkt in het onderzoek weinig . De hypothese dat deelname van meerdere disciplines de kans vergroot op succes bij het ontwikkelen en implementeren van community safety, is in Achaea slechts ten dele te onderbouwen. Er is een project, het uitdelen van brood aan illegale immigranten in de haven van Patras, dat door samenwerking van meerdere partijen tot stand is gekomen en dat in de kern er voor moet zorgen dat de sociale en fysieke veiligheidsgevoelens in positieve zin toenemen bij de autochtone burgers. Maar of dit gezien kan worden als een voorbeeld waarbij deelname van meerdere partijen de sleutel vormt tot het succes, is maar de vraag. De bakkers leveren het brood en de gemeente deelt uit het. Daarmee is de samenwerking ten einde. Het vrijwilligersproject in de rurale omgeving Erymanthos kan daarentegen wel worden aangemerkt als een project waarin de multidisciplinaire aanpak cruciaal is om het doel te bereiken.
In Achaea lijkt een tegenstelling te bestaan tussen de stedelijke omgeving van Patras en de rurale omgeving van Erymanthos als het gaat om de mate waarin organisaties de sense of urgency kennen om samen te werken vanuit meerdere disciplines. In de stedelijke omgeving vindt dit nauwelijks plaats, in de rurale omgeving vindt dit wel plaats. Zodoende kan de hypothese niet volledig objectief onderschreven worden, maar de aanpak van het project in het dorp Erymanthos wordt zodanig hoog ingeschat dat de hypothese niet ontkracht wordt.
48
Wat zijn de resultaten/effecten van community safety in Griekenland? Om de effecten te kunnen bepalen dient men vooraf doelstellingen te hebben geformuleerd. Bij de gemelde projecten was geen sprake van een concrete SMART geformuleerde doelstelling vooraf. Er wordt vooral van uit gevoel georganiseerd. Meestal kwam een algemene doelstelling ter tafel die kan worden samengevat als ‘zo veel mogelijk doen wat kan’.
Zowel het project van het uitdelen van brood als het brandwachtproject rondom Patras en de ontwikkeling van ‘first responders’ in Erymanthos komen het dichtst in de buurt van community safety projecten. Tijdens de interviews werden de volgende doelstellingen geformuleerd:
•
Brandwachtproject: het vroegtijdig signaleren, melden en zo mogelijk qua uitbreiding beperken van natuurbranden zodat er snel repressief opgetreden kan worden door de brandweer en de omvang van de schade beperkt blijft;
• •
Brood project: criminaliteit voorkomen & humanitaire gronden; Vrijwilligersproject Erymanthos: doen wat men zelf kan zonder een beroep te doen op de formele hulpdiensten.
Concrete resultaten van de projecten worden nauwelijks gemeten. Leidend is het gepercipieerde gevoel van onveiligheid bij de burger. Dat wordt niet gemeten of niet omgezet in concrete cijfers. Er zijn geen cijfers aangetroffen om effecten te kunnen onderbouwen. Men gaat af op de perceptie. Bij het brood project geeft men concreet aan dat voor het gevoel van de burgers de illegalen niet gaan stelen als de illegalen te eten krijgen.
In Achaea wordt door de respondenten aangegeven dat er geen noodzaak is om cijfermatig te onderbouwen of projecten al dan niet succesvol zijn. Men acht het vooral moreel noodzakelijk dat het subjectieve gevoel van onveiligheid wordt verbeterd.
Wat is het effect van community safety op tegenstellingen binnen de Griekse gemeenschap? Vijftien van de zestien respondenten in Achaea geven aan dat er binnen hun lokale Griekse gemeenschap geen sprake is van conflicten. Sommige items die in Nederland mogelijk tot conflicten zouden leiden, worden in Achaea bezien als ‘part of life’, gaven respondenten aan. De respondent die spanning ervaart bevindt zich in de rurale omgeving. De feedback van deze observatie wordt aan het einde van dit hoofdstuk genoemd.
De Eurocrisis is een thema dat momenteel voor veel onrust zorgt binnen Europa en Griekenland. De economische crisis zorgt vanwege deelname van Griekenland in de EU en het broze internationaal vertrouwen in de solvabiliteit van het land. In nagenoeg elk interview was deze onrust terug te horen. Respondenten brachten dit allen ter tafel. De landelijke overheid heeft in het kader van de Eurocrisis een aantal maatregelen genomen, zoals het ophogen van de pensioenleeftijd en het uitbreiden van werkuren. Als gevolg hiervan zijn geen initiatieven gezien die in verband gebracht kunnen worden met community safety.
49
De kerk verzorgt een vangnetconstructie voor inwoners die financieel aan de grond zitten geld van de kerk kunnen krijgen. Dit is echter onderdeel van de functie die de kerk al duizenden jaren in de Griekse gemeenschap vervult en die niet in samenwerking met andere partijen wordt vervuld. De vangnetconstructie van de kerk voldoet daarom niet aan de onderzoeksdefinitie van community safety en is in dit kader buiten beschouwing gebleven.
Immigranten Vanuit de gemeente Patras werd aangegeven dat er een probleem is geweest met betrekking tot illegale immigratie vanuit Noord-Afrika. Deze mensen (vorig jaar nog 4000 en nu naar schatting 800) leven, in afwachting van verder (illegaal) transport naar Italië of andere EU-lidstaten rond de haven en in het centrum van Patras. Deze groep werd aanvankelijk door de landelijke overheid genegeerd, maar krijgt nu aandacht van de lokale overheid door middel van het broodproject. Dit is een gevolg van het feit dat deze groep in slechte omstandigheden rondom de haven bleef zwerven. Door het broodproject kent deze groep inmiddels een redelijk bestaan op minimumniveau.
Om de volgende redenen zijn lokale bakkers door de gemeente gevraagd onverkocht brood uit te delen aan deze mensen: 1.
Het voorkomen van criminaliteit (mensen met een volle maag zijn minder snel geneigd te stelen dan mensen met een hongerige maag).
2.
Humanitaire/morele redenen.
Het initiatief van het uitdelen van brood voldoet daarmee aan de onderzoeksdefinitie van community safety. Het betreft immers een initiatief van meerdere partijen (de gemeente Patras en bakkers), dat tot stand is gekomen om sociale en fysieke (gevoelens van) onveiligheid onder autochtone bevolking en illegale immigranten te voorkomen. Bovendien kan op basis van de interviews gesteld worden dat dit project gestart is om spanningen tussen illegale immigranten en autochtone bevolking te reduceren of weg te nemen. Nader beschouwd moet echter gesteld worden dat de bakkers enkel het materiaal leveren. Dit wordt vervolgens door de gemeente verspreid. Hoewel het initiatief voldoet aan de definitie, betreft het in de kern –in Nederlandse termen- een monodisciplinaire actie met de beste bedoelingen op eigen initiatief van de gemeente.
Zoals eerder gemeld, wordt in de rurale omgeving aangegeven dat er sprake is van spanningen. Het gaat om een verschil van mening tussen dorpen betreffende het bezit van land en vee. Dit gaat zover dat wordt gesuggereerd dat sommige bosbranden worden gestart door ‘de buren’ om land aan te winnen of om anderen een hak te zetten. Er zijn hier echter geen initiatieven aangetroffen om deze meningsverschillen weg te nemen.
Concluderend kan vastgesteld worden dat door middel van de interviews in Patras een concreet community safety project is aangetroffen, met als effect dat, naar de mening van respondenten, spanningen tussen autochtone bevolking en illegale immigranten wordt gereduceerd of beperkt.
50
Weak signals Hoewel geen onderdeel van het onderzoek, konden aan aantal waarnemingen gedaan worden in het centrum van Patras. Deze waarnemingen kunnen zicht laten vertalen als 'weak signals' van spanningen. Methodologisch in ondersteunende zin interessant en vermeldenswaardig.
Op veel plaatsen in het centrum van Patras worden graffiti en aanplakbiljetten aangetroffen. Enkelen vallen op:
Een poster met een afbeelding van een vrouw in een uniform met een hakenkruis op de arm met als hoofdtitel ‘zwijgen is toestemmen’.
Graffiti tekst ’antifa ground’.
Graffiti tekst ‘solidair met de immigranten’.
Het aantreffen van enerzijds de ‘rechtse’ poster en de ‘linkse’ graffiti aanduiding, kunnen aanwijzingen zijn dat terwijl respondenten die niet melden, in de lokale samenleving spanningen bestaan, die een voedingsbodem of een begin van een gevoel van onveiligheid zijn.
51
6.4.4 Conclusies Griekenland
Op basis van het onderzoek naar community safety in Achaea, kunnen de volgende conclusies getrokken worden.
Allereerst in algemene zin het volgende. Dit onderzoek kan niet representatief genoemd worden voor Griekenland. Er is slechts onderzoek gedaan in Patras en Erymanthos. Het ontbreken van Griekse literatuur maakt mede dat het onderzoek niet als representatief voor het land gezien kan worden. Een tweede factor die hier aan bijdraagt is de verkeerde inschatting dat Griekse stukken beschikbaar zouden zijn in de Engelse taal. Daarom wordt in dit onderzoek gesproken over Achaea in plaats van over Griekenland.
Community safety is geen expliciet onderwerp in het beleid en de samenleving in het door ons onderzochte Griekse gebied.
Geconcludeerd wordt - op basis van de afgenomen interviews en geraadpleegde literatuur - dat het begrip community safety geen expliciet onderwerp is in het Griekse overheidsbeleid en de lokaal onderzochte Griekse samenleving. Er is geen beeld of definitie van community safety. Desgevraagd geven respondenten aan dat er geen sprake is van community safety. Gelijktijdig is te zien dat er allerlei activiteiten zijn die aansluiten op de onderzoeksdefinitie.
Tijdens het onderzoek zijn drie projecten gemeld die voldoen aan de onderzoeksdefinitie van community safety:
•
Het uitdelen van brood aan illegale immigranten in Patras met als doel het voorkomen van crimineel gedrag door deze groep en om humanitaire gronden.
•
Het brandwachtproject in de bergen rond Patras, waarbij burgers door de gemeente zijn gevraagd om in de bergen te patrouilleren om bosbranden snel te signaleren en bestrijden.
•
Het project van de gemeente Erymanthos om vrijwilligers in ieder van de 33 dorpen op te gaan leiden door brandweer en gezondheidscentrum tot een soort van first responder die tevens ingezet kunnen worden als begeleiding van evacuaties bij natuurbranden.
Vergelijking met Nederland Ook in Nederland bestaat geen eenduidige definitie van community safety. Ook wordt er niet overal beleid op geschreven. Community safety wordt in Achaea net als in Nederland niet als term gehanteerd. In beide landen vinden er initiatieven plaats die wel in de lijn liggen van de onderzoeksdefinitie. Het grootste verschil tussen Nederland en Achaea is de mate van sense of urgency. Deze wordt in Achaea is veel mindere mate ervaren dan in Nederland.
Community safety initiatieven in het onderzochte Griekse gebied beginnen bij de reguliere taken van een betrokken partij. De initiatieven zijn reactief van aard en ontberen een projectstructuur. Over het algemeen kan gezegd worden dat in de stad Patras initiatieven monodisciplinair worden gestart nadat een organisatie (bijvoorbeeld de gemeente, politie of kerk) een probleem signaleert.
52
Vanzelfsprekend zijn er verschillende partijen in meer of mindere mate bezig met veiligheid maar vooral vanuit het dagelijkse werk en verantwoordelijkheid. Als men iets initieert, sluit het aan op de dagelijkse verantwoordelijkheid of het dagelijkse werk. Er zijn geen initiatieven met een proactieve aard gevonden. Bij de gevonden initiatieven ontbrak een concrete planning of coördinatiestructuur.
Vergelijking met Nederland Ook in Nederland starten projecten vaak bij één dienst, maar met de behoefte om daar burgers bij te betrekken. Men zoekt actief naar partners die betrokken kunnen worden bij het initiatief. In Achaea wordt meer monodisciplinair gedacht en geacteerd. Multidisciplinair denken is sowieso minder ingebed in Achaea. Dat is zelfs zichtbaar in de rampbestrijdingsstructuur. Een mogelijke verklaring hiervan is dat de structuur niet verder ontwikkeld is en daarom nieuwe inzichten als multidisciplinair denken in de weg staat.
Community safety projecten in het onderzochte Griekse gebied zijn slechts zeer sporadisch op initiatief van de burger. Als de initiatieven in de stad Patras geanalyseerd worden, roepen deze de vraag op in hoeverre deze uit de gemeenschap voortkomen. De burgers lijken nooit de actieve trekkers van de projecten. Überhaupt wordt er veel voor (en niet door) de burger gedacht. Dit lijken burgers gewend en er komt weinig initiatief vanuit de burger. Ook bij navraag worden er geen projecten genoemd die door burgers worden aangestuurd. Als burgers zijn betrokken is de initiator een ander. Respondenten geven aan dat men dingen niet zozeer uit community belang doet, maar meer uit eigenbelang. De sense of urgency voor een grotere participatie in overheids- en veiligheidsbeleid ontbreekt. Niemand lijkt zich druk te maken, wat ogenschijnlijk resulteert in een hulpverlening die reactief gevormd is en een bevolking die onheil in welke vorm dan ook- relatief makkelijk lijkt te accepteren. Echter, in de gemeente Erymanthos is de situatie fundamenteel anders. Inwoners worden geregeld geconfronteerd met de risico’s die hen regelmatig bedreigen. Zij acteren vaker en eerder op veiligheidsgebied. Ze zetten zich actief danwel actiever in voor de gemeenschap. Niet alleen als het gaat om concrete projecten rondom veiligheid, maar ook in bredere zin. Hierbij hebben deze inwoners zelf ook een direct belang; zij zijn eerder afhankelijk van burenhulp dan de inwoners van de stad Patras. De vraag is wel of een vrijwilligersproject zoals in Erymanthos zich niet steeds professioneler gaat gedragen (door bijvoorbeeld opleiding, training en materieel), wat mogelijk leidt tot een semiformele overheidsorganisatie en daardoor nog maar beperkt onderdeel zal zijn van de gemeenschap.
Vergelijking met Nederland Het verschil met de Nederlandse situatie is, dat de betrokken Nederlandse burger invloed heeft op overheidsoptreden betreffende veiligheid en daar ook sense of urgency bij voelt. In Achaea is de economische crisis momenteel belangrijker dan veiligheid. Er wordt geen initiatief genomen met betrekking tot veiligheid en onveiligheid wordt niet snel als een probleem ervaren. Overigens is het verschil in de mate van initiatief tussen stedelijk en ruraal gebied hetzelfde als in Nederland. In Nederlands ruraal gebied voelt men ook meer sense of urgency om zaken in het kader van zelfredzaamheid te regelen.
53
Conclusies samengevat
•
Community safety is geen expliciet onderwerp in het beleid en de samenleving in het door ons onderzochte Griekse gebied. Ook in Nederland is dit zo. Er is enkel een verschil te zien in de sense of urgency.
•
Community safety initiatieven in het onderzochte Griekse gebied beginnen bij de reguliere taken van een betrokken partij. De initiatieven zijn reactief van aard en ontberen een projectstructuur. Het verschil met Nederland is dat Nederlanders eerder geneigd zijn initiatief te nemen en multidisciplinair te werken dan Grieken. Grieken zijn erg monodisciplinair gericht.
•
Community safety projecten in het onderzochte Griekse gebied zijn slechts zeer sporadisch op initiatief van de burger. Hier is het verschil dat Nederlanders invloed hebben op het overheidsoptreden betreffende veiligheid en daar ook sense of urgency bij voelen. In Achaea neemt een burger nauwelijks initiatief en vindt onveiligheid niet altijd een probleem. Daarbij is in Griekenland momenteel de economische crisis belangrijker.
54
6.5 Finland
6.5.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden de resultaten van het deelonderzoek in Finland beschreven.
Nederland loopt achter op het gebied van community safety in vergelijking met Finland” getoetst met de
In de plaatsen Helsinki en Salla is de vooraf gestelde hypothese “
werkelijkheid. De uitvoering van het onderzoek heeft plaatsgevonden door het syndicaat Finland van MCPM2. De namen van de syndicaatsleden en de personen waarmee de interviews zijn gehouden, zijn terug te vinden in de bijlagen. Na een algemene beschrijving van het land wordt ingegaan op de onderzoeksvragen en conclusies.
6.5.2 Beschrijving van het land Finland
De Republiek Finland, beter bekend als Finland, is een relatief jonge staat. Sinds 1917 is Finland een democratische republiek met een gekozen president. Van ca. 1200 tot 1809 behoorde het tot het koninkrijk Zweden; van 1809 tot 1917 was Finland een groothertogdom van tsaristisch Rusland.
Finland ligt in Noord-Europa en telt zo'n 5.250.275 (2009) inwoners. De republiek wordt omringd door een drietal buurlanden, in het oosten Rusland, in het noorden Noorwegen en in het noordwesten Zweden. In het zuiden wordt het gescheiden van Estland door de Finse Golf. Ten westen van Finland ligt de Botnische Golf en in het zuidwesten de Oostzee. Het land van de duizend meren, zoals Finland ook wel genoemd wordt, heeft Helsinki als hoofdstad.
landschap in Lapland
In Helsinki wonen in totaal circa 570.000 mensen (1.000.000 inwoners inclusief de voorsteden van Helsinki). Verder kent het land geen steden van meer dan 1.000.000 inwoners. De steden zijn overigens allemaal gesitueerd in het zuiden van het land. De bevolkingsdichtheid bedraagt gemiddeld 15,5 per km². Finland is hierdoor het op 2 na dunst bevolkte land van Europa. In het noorden, grotendeels boven de poolcirkel, ligt Lapland. Grote delen van Lapland zijn onbewoond en de bevolkingsdichtheid is, kleiner dan 2 inwoners per km² . In totaal is 93,4% van de bevolking van Finse afkomst. Het overige deel bestaat uit Russen, Zweden en Esten. Er is sprake van een gering aantal immigranten en vluchtelingen. Dit zijn voornamelijk Somaliërs en Koerden. Het aantal niet-Westerse allochtonen neemt heel geleidelijk toe. Het land is tweetalig, 94% Fins en 6% Zweeds. 81% van de bevolking behoort tot de evangelische lutherse kerk en 16,9% is atheïst (2009).
Finland wordt geregeerd op basis van de Finse grondwet. Deze grondwet van 1919 is in 2000 herzien.
55
Aan het hoofd van de regering staat de president, die rechtstreeks wordt gekozen voor een periode van 6 jaar. Deze president is slechts 1x herkiesbaar voor een zelfde ambtsperiode. Op dit moment is Mw. Tarja Kaarina Halonen, van de sociaaldemocratische partij, president. De president benoemt de minister-president (op aandragen van het parlement) en de overige ministers. Het buitenlands beleid wordt in hoge mate bepaald door de minister-president, het overige door de rest van het kabinet. Het Finse parlement kent een kamer met 200 leden. Zij worden gekozen voor een termijn van 4 jaar, middels een systeem van evenredige vertegenwoordiging. Alle Finnen van 18 jaar en ouder hebben het recht om te gaan stemmen. Het kabinet is het belangrijkste bestuurlijke orgaan en legt verantwoording af aan het parlement. Na de verkiezingen in 2011 bestaat het kabinet uit een coalitie van de nationale Coalitiepartij, de sociaaldemocratische, de linkse alliantie partij, groene liga en de Zweedse volkspartij. Het kabinet staat onder leiding van premier Jyrki Katainen van de Nationale Coalitie partij.
Uit de interviews welke zijn gehouden in Salla, een dorp in Lapland met een inwonersaantal van 4200, is gebleken dat het gemeentelijk apparaat een groot aantal werknemers kent. In Salla bedraagt dit namelijk zo'n 350 medewerkers. Deze medewerkers werken in het gemeentehuis, museum, ziekenhuis, maar bijvoorbeeld ook in de bos- en wegenbouw.
Sinds 2010 is Finland onderverdeeld in 20 geografische regio's en kent in totaal 348 gemeenten. De nationale politie van Finland in verdeeld over 24 districten. Daarnaast heeft Finland 22 regionale rescue services en 15 emergency centres. De brandweer is op regionaal en de politie is op nationaal niveau georganiseerd. De districtschef van de politie legt verantwoording af aan de nationaal commandant. Dit geldt ook voor openbare orde zaken. De burgemeester heeft hier geen rol in, de vergunningverlening ligt ook in handen van de politie. De brandweer verleent in tegenstelling tot de politie geen
Finse politie
vergunningen.
De Finse hulpdiensten opereren vanuit de navolgende gedachtengang:
•
Rescue services nemen efficiënte voorzorgsmaatregelen om ongevallen te voorkomen.
•
Rescue service-personeel is gemotiveerd en goed opgeleid voor haar taak.
•
Rescue services zorgen in samenwerking met andere netwerkpartners voor optimale veiligheid.
•
De aangeboden dienstverlening is passend in relatie tot de bedreigingen en afgestemd op onze klanten en deze diensten worden zo efficiënt mogelijk aangeboden.
56
De taken van de Finse rescue services zijn verdeeld in: ongevallen preventie, reddingsoperaties en burgerbescherming.
Takenschema Finse hulpdiensten
Het ministerie van binnenlandse zaken heeft een “rescue department” dat het opperbevel heeft over de “rescue administration” met reddingsoperaties gemanaged op provinciaal en lokaal niveau. De Finse wetgeving schrijft voor dat autoriteiten “contingency plans” ontwikkelen, speciale uitrusting aanschaffen en personeel trainen. De autoriteiten moeten hiervoor de benodigde financiële middelen vrijmaken. Tijdens moeilijke of extreme reddingsoperaties moeten de strijdkrachten hulp bieden. Vrijwillige reddingsdiensten organiseren zowel vrijwillige sar-teams als “preliminary care” emergency groepen om materiële en psychologische steun te bieden aan slachtoffers en hun familie.
Uit de gesprekken in Helsinki en Salla is gebleken dat met name de oudere Finnen een bijna aangeboren argwaan hebben tegen Rusland en Zweden. Tijdens diverse interviews werd als oorzaak hiervoor de eeuwenlange overheersing van Rusland en Zweden genoemd.
Veiligheidsbeleving in Finland Op basis van waarnemingen kan worden gesteld dat de veiligheidsbeleving van de Finnen hoog te noemen is. Zowel in Helsinki als in Salla zijn geen concrete acute dreigingen benoemd. Zowel in het stedelijke onderzoek als in het rurale
gedeelte van het onderzoek viel op dat men alcoholisme, de steeds hoger wordende leeftijd en de groeiende groep uitgesloten inwoners als een probleem ervaart. Zoals vermeld is er verder een zekere argwaan jegens Rusland en Zweden, maar dit werd door de personen die zijn geïnterviewd niet als een echt urgent veiligheidsrisico gezien. Tijdens de interviews viel het het op dat men zich in Finland bij enkele projecten op het gebied van Community safety, vooral richt op repressie. Pas als een incident zich aandient zoekt men samenwerking met andere relevante actoren. Zoals verwacht zijn de burgers in Salla meer op elkaar aangewezen dan in de stad Helsinki.
6.5.3 Beantwoording onderzoeksvragen
Wat is de (gedeelde) definitie voor community safety in Finland? In Finland is geen sprake van een eensluidende landelijke definitie voor
community safety. Er zijn wel projecten die binnen de werkdefinitie zouden kunnen vallen.
57
In Helsinki kent men wel termen die enig verband houden met onze definitie. Deze zijn: “civil protection”en “urban safety”. “Civil protection” heeft vooral betrekking op de (voorbereiding op) de bestrijding van rampen en crises; de term “urban safety” is met name gericht op sociale en verkeersveiligheid.
In het rurale gedeelte van het onderzoek (gemeente Salla) werd bij geen enkel enkele ondervraagde persoon/instantie een passende definitie aangetroffen. De politiechef in Salla citeerde tijdens een interview uit een landelijk strategisch programma de
Internal security is a state of society where everyone can enjoy the rights and freedoms guaranteed bij the rule of law and a safe society without the fear of insecurity caused by crime, disruptions, accidentens or any other phenomena in Finnish society or the increasingly globalised world at large” (Citaat uit het nationaal strategisch
navolgende Engelse definitie: “
programma “Safety first!”).
In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety initiatieven? In Finland zijn er initiatieven. Een aantal hiervan is gericht op gezondheidszorg. Zowel in Helsinki als in Salla is sprake van een structureel alcoholprobleem onder de bevolking. Hier zijn in beide gebieden programma’s op ingericht.
In Helsinki lopen daarnaast projecten op het gebied van ouderenzorg en brandpreventie. Opvallend was dat de meeste projecten zich richten op repressie en minder op preventie. In Helsinki werd een interessant project ontdekt dat vanuit het Rescue Department wordt geïnitieerd. Dit betreft een korte cursus die door deze hulpdienst wordt aangeboden aan personeel in de ouderenzorg. Dankzij deze cursus weet dit zorgpersoneel meer over het herkennen van en optreden bij brandgevaarlijke situaties. Het effect hiervan is dat met enige regelmaat brandgevaarlijke situaties in seniorenwoningen en bejaardenhuizen worden gemeld. De brandweer adviseert het installeren van sprinklerinstallaties (dit in tegenstelling tot de rookmelders in Nederland).
In Salla werd uitleg gegeven over een veiligheidsproject dat dankzij EU-gelden kon ontstaan. Het betreft een project waarbij alle recreatie- en toeristische bedrijven samenwerken met het Rode Kruis en de traditionele hulpdiensten. In het kort komt dit project er op neer dat men diverse veiligheidsplannen ontwikkeld voor potentiële gevaarlijke situaties die zich bijvoorbeeld tijdens het houden van winterse trektochten voor kunnen doen.
De grootste meerwaarde van dit project zat in het feit dat er nu vastgestelde routes worden gevolgd (opsporen van personen die in de problemen zijn geraakt), dat men EHBO-vaardigheden onder regie van het Rode Kruis jaarlijks toetst en dat er jaarlijks realistische oefeningen worden gehouden.
Vanuit de landelijke overheid is een nationaal strategisch programma ontwikkeld dat zich ook richt op publieke veiligheid. Dit programma, genaamd
Safety first! (Internal
Security Programme Government plenary session 8 May 2008), bevat geen elementen die verband houden met community safety. Wel worden er enkele veiligheidsproblemen benoemd, die zich lenen voor een community safety-achtige aanpak. De gemeente Helsinki is bijzonder geïnteresseerd in de Nederlandse aanpak op dit terrein. De doelstellingen van dit programma zijn ondermeer dat Finland in 2015 het veiligste land van Europa
58
is en dat de hulpverleningsdiensten in 2015 de beste van Europa zijn. Dit programma werd slechts bij enkele overheidsinstellingen genoemd. Wellicht is dit te wijten aan onvoldoende bekendheid of is de bereidheid om aan dit beleid gevolg te geven niet hoog.
Welke partijen neem deel aan community safety-initiatieven, wat is hun rol en welke partijen zouden deel moeten nemen? Zowel in Helsinki als in Salla neemt de gemeente altijd deel aan projecten die gelinkt kunnen worden aan het onderwerp community safety. De gemeente is zowel in de stad als in het rurale gebied vaak de initiatiefnemer. In Helsinki is de voortrekkersrol aan het verschuiven. Aanvankelijk was hier de politie vaak de initiatiefnemer, nu is de regiefunctie aan het verschuiven richting gemeente.
Als er in Finland sprake is van samenwerking op projectbasis aangaande community safety zijn hier vaak de volgende organisaties of instellingen bij betrokken: gemeente, politie, brandweer, geneeskundige zorg, jeugd- en ouderenzorg, verslavingszorg, scholen. In Helsinki worden daarnaast ook de universiteiten, winkeliers, verzekeringsmaatschappijen en beveiligingsbedrijven betrokken bij deze initiatieven. Opvallend was dat uit het interview met de horeca in Helsinki bleek dat er geen enkele samenwerking was met overheidsinstanties. Wel was er sprake van samenwerking tussen horecabedrijven onderling. Deze samenwerking beperkte zich echter ook weer tot situaties die daarom vroegen.
Alle respondenten gaven aan dat ze in de ketensamenwerking geen partners misten. De meeste samenwerkingsverbanden waren aangegaan op de momenten dat de situatie hierom vroeg (repressief). Er is in zeer beperkte mate sprake van structurele preventieve en/of projectmatige samenwerking. Opvallend was de vaak gehoorde opmerking dat geld, of eigenlijk het gebrek hieraan, een bepalende factor is in het opzetten en continueren van preventieve veiligheidsprojecten. Als kritische succesfactoren werden genoemd: informatie-uitwisseling, voldoende financiële middelen, capaciteit, inzicht in doelgroepen, draagvlak en aansluiting tussen beleid en uitvoering. In Salla was ook de kerk een actor op het gebied van community safety. Alhoewel ook in dit rurale gebied het kerkbezoek laag te noemen is, biedt de kerk achter de schermen regelmatig hulp aan mensen die in de problemen zijn geraakt. Te denken valt aan alcoholproblemen of aan het bemiddelen bij het vinden van werk voor langdurig werklozen. Tijdens het interview met de politiechef van Salla kwam naar voren dat het criminaliteitscijfer laag is en het opsporingspercentage hoog. Hij vertelde dat dit mede wordt veroorzaakt door de hoge mate van sociale controle (iedereen kent
Noorderlicht
elkaar) en de hoge mate van zelfredzaamheid. Als voorbeeld noemde hij jeugdige winkeldieven. Als een jongere wordt betrapt op winkeldiefstal belt de gedupeerde winkelier meestal met de ouders van deze jongere. Hierna wordt deze afwikkeling van de winkeldiefstal onderling geregeld.
59
Wat zijn de resultaten / effecten van community safety? Om de effecten van community safety-initiatieven te kunnen bepalen dienen vooraf doelstellingen te worden geformuleerd. Tijdens het onderzoek is geen enkel project ontdekt met een duidelijk en meetbaar geformuleerde doelstelling. Zoals al eerder beschreven worden de samenwerkingsverbanden voornamelijk incident gedreven aangegaan. Men denkt vooral repressief. Daardoor kon naar aanleiding van geen enkel interview een conclusie of resultaat op het gebied van efficiency m.b.t. het toepassen van community safety worden gedestilleerd. Wel is men er zowel in Helsinki als in Salla van overtuigd dat het gedachtegoed van community safety, zoals geformuleerd in dit onderzoek, bij zou kunnen dragen aan een veiliger en leefbaarder leefklimaat. Vrijwel alle geïnterviewde personen gaven aan dat het bereiken van dit veiliger en leefbaarder leefklimaat een kwestie van “lange adem” is. Verder viel het op dat, behalve alcoholmisbruik, een stijgende leeftijd en werkloosheid en het feit dat steeds meer mensen geen aansluiting meer vinden in de maatschappij (excluded people), men geen echte acute bedreigingen zag voor het huidige hoge niveau van veiligheidsbeleving in Finland.
Wat is het effect op tegenstellingen binnen de Finse gemeenschap? In Helsinki werd aangegeven bij zowel de gemeente, de politie als de brandweer dat men zich sinds kort gematigd zorgen maakt over opkomende etnische problemen. Dit betrof dan kleine incidenten waarbij niet-Westerse asielzoekers bij betrokken waren. In Helsinki heeft men een kleine Somalische gemeenschap.
Overigens bleek later dat juist in de week waarin het onderzoek werd uitgevoerd, twee mensen van Somalische afkomst waren aangehouden, op verdenking van voorbereidingen voor terroristische aanslagen in Finland. Dit zou voor een deel de zorgen over ontwikkelingen rondom Somaliërs in Finland kunnen verklaren. Tijdens de interviews werden vragen gesteld over tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen in Finland. Alle respondenten gaven aan dat hiervan geen sprake is. Wel is er sprake van argwaan jegens buitenlanders, met name Zweden en Russen, onder de oudere bevolking. Dit leidt echter niet tot spanningen of conflicten tussen groepen in de samenleving. In Salla is een project gestart met als doel de inburgering van buitenlandse vrouwen te verbeteren. De doelgroep zijn met name de Russische en een enkele Braziliaanse vrouwen die getrouwd zijn met een Fin. Hen wordt onder meer een taalcursus Fins aangeboden. Dit beeld werd tijdens ons bezoek aan zowel Helsinki als Salla bevestigd door eigen waarnemingen. Het straatbeeld leert dat er vrijwel geen mensen met herkenbare etnische verschillen zijn. Er zijn nagenoeg geen vernielingen en graffiti waargenomen. Zowel Helsinki als Salla gaven een veilige indruk.
60
6.5.4 Conclusies Finland Uit de vergelijking van Finland met Nederland, blijkt dat in beide landen niet een landelijk, gedeelde definitie voor community safety bestaat. Zowel in Nederland als in Finland worden projecten ontwikkeld en uitgevoerd die vallen onder de voor dit onderzoek geformuleerde werkdefinitie. Toch kent men in Finland niet echt veel projecten die lijken op de projecten die in Nederland draaien. In Finland zijn de hulpverleningsorganisaties veel meer bezig met de repressie dan met aan de voorkant projecten opstarten. De projecten die er in Finland zijn, hebben betrekking op de specifieke Finse situatie zoals de begeleiding van Russische vrouwen in het dorp Salla.
Er is overeenkomst in het feit dat in beide landen de gemeente vaak aan zet is met CS activiteiten. Overeenkomst is ook dat men zoekt naar input op inhoud. Voor beide landen geldt dat diverse partijen mee doen aan activiteiten. Wel ligt de nadruk in Finland op meer repressieve samenwerking en dat is ook te merken aan de partijen. Langzaam gaat men meer aan de voorkant werken van de veiligheidsketen en dan komen ook andere partijen in beeld. De projectleiding van de diverse activiteiten is verschillend belegd, afhankelijk van het type project en hierin is dan ook moeilijk vergelijk te maken. De gemeente heeft echter vaak wel een grote rol.
Voor beide landen geldt dat de er nauwelijks of geen doelstellingen worden geformuleerd ten aanzien van CS projecten. Ook worden er geen resultaten gemeten, zeker in Finland niet. Daardoor is het niet mogelijk om uitspraken te doen over de effecten van CS in beide landen. In beide landen wordt gesproken over de vermoedelijke lange termijn effecten maar hierover zijn dus nog geen gegevens beschikbaar.
In Nederland wordt vanwege de MKZ crisis vooral Kootwijkerbroek genoemd als het over tegenstellingen gaat. Verder zorgt de stroom aan immigranten ook in de grote steden soms voor tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. Toch zijn er geen specifieke CS projecten benoemd om hier mee om te gaan. In Finland is het immigratieprobleem nog erg nieuw en kent men dan ook nog geen tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. Ook zijn er geen projecten. Op het platteland van Finland kent men alleen de spanning met Rusland en Zweden als vroegere overheersers maar dit levert geen problemen en dus ook geen projecten op.
Conclusies samengevat Het onderwerp community safety is geen issue in Finland. Er is geen enkel project ontdekt dat geheel voldoet aan de werkdefinitie van community safety. Er is ook geen landelijke definitie voor community safety. Veel geïnterviewde personen hadden wel beelden bij de werking en het maatschappelijk belang van community safety, maar gaven aan dat deze denkwijze nog niet is “ingedaald” binnen de Finse maatschappij. Er zijn wel samenwerkingsinitiatieven maar deze ontstaan vooral vanwege zich aandienende calamiteiten of omstandigheden. De samenwerking is sterk repressief georiënteerd en beperkt zich vaak tot samenwerking tussen overheidsinstanties. Burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven worden slechts in enkele gevallen en dan nog in beperkte mate betrokken. Finland is een relatief veilig land met weinig tot geen etnische problematiek. De criminaliteitscijfers zijn (volgens de respondenten) laag en de bevolking heeft een hoge veiligheidsbeleving. In het zeer uitgestrekte Lapland met haar lage
61
bevolkingsdichtheid zijn de mensen meer op elkaar aangewezen en is de zelfredzaamheid hoog. In beide landen zijn community safety-initiatieven, maar het staat zeker in Finland nog wel in de kinderschoenen. Problematiek wordt daar ook grotendeels niet herkend. Aan effectmeten wordt in beide landen weinig gedaan en vanwege de totaal verschillende situatie op demografisch, geografisch en sociaal-cultureel vlak zijn er ook andere initiatieven die moeilijk vergelijkbaar zijn. Er is duidelijk verschil tussen de initiatieven in Helsinki en de steden in Nederland. Nederland is voorloper op dit onderwerp.
62
6.6 Polen
6.6.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek in Polen beschreven. In de
Nederland loopt voor op het gebied van community safety in vergelijking met Polen” getoetst met de werkelijkheid.
plaatsen Wroclaw en Grodzisk is de vooraf gestelde hypothese “
De uitvoering van het onderzoek heeft plaatsgevonden door het syndicaat Polen van MCPM2. De namen van de syndicaatsleden en de personen waarmee de interviews zijn gehouden, zijn terug te vinden in de bijlagen. Na een algemene beschrijving van het land wordt ingegaan op de onderzoeksvragen en conclusies.
6.6.2 Beschrijving van het land Polen
Polen (Pools: Polska), officieel de Republiek Polen (Pools: Rzeczpospolita Polska), is een land in Midden-Europa. In het westen wordt het begrensd door Duitsland (OderNeissegrens), in het zuiden door Tsjechië en Slowakije, in het oosten door Litouwen, Wit-Rusland en Oekraïne en in het noorden door de Oostzee en de RussischeexclaveKaliningrad. Polen heeft een oppervlakte van 312.685 km² en een inwonertal van 38.483.000 (2009). De hoofdstad en grootste stad van het land is Warschau.
Polen is over het algemeen een vlak land; 54% van de totale oppervlakte ligt onder de 150 meter, 37% heeft een hoogte tussen 150 en 300 meter. Gebergten komen alleen aan de zuidgrens voor. Meer dan 9000 meren bedekken ca. 1% van de oppervlakte van Polen. De grootste zijn het Sniardwymeer (109 km2) en het Mamrymeer (102 km2), beide gelegen in Mazoerië. De voornaamste rivier is de Wisla, die in de Karpaten ontspringt en via Kraków en Warschau naar het noorden stroomt en in de Oostzee uitmondt.
De Poolse bevolking vergrijst snel en de verwachting is dat er in de komende 10 jaar 2 miljoen gepensioneerden bijkomen en in 2030 zal één op de vier Polen gepensioneerd zijn. De gemiddelde leeftijd van de bevolking zal dan 44 jaar zijn, tegenover 35 op dit moment. Er wonen ca. 124 personen per km2.
63
De bevolking bestaat voor 98% uit Polen (vóór de Tweede Wereldoorlog 65%) en verder zijn er Wit-Russische, Oekraïense (voor de oorlog 5 miljoen), Russische, Litouwse, Tsjechische, Slowaaks, Griekse en Duitse (voor de oorlog 1 miljoen) minderheden, alsmede zigeuners. Dit betekent dat sinds de Tweede Wereldoorlog Polen bijna geen grote groepen minderheden meer kent. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog werden de overgebleven Oekraïners en Duitsers verdreven. Hun plaats werd ingenomen door miljoenen Polen afkomstig uit gebieden in Rusland.
Staatsbestel Polen Sinds 1989 is Polen een parlementaire democratische republiek met een president als staatshoofd en een minister-president aan het hoofd van de regering. De president is de hoogste vertegenwoordiger van de Poolse macht. Hij is het hoogste orgaan van de staat. De president wordt eenmaal in de vijf jaar rechtstreeks gekozen door middel van algemene verkiezingen. De Poolse democratische republiek bestaat uit drie machten: de uitvoerende macht, de wetgevende macht en de rechterlijke macht die onafhankelijk van de uitvoerende en de wetgevende macht opereert. De uitvoerende macht wordt uitgeoefend door een overheid, die bestaat uit een Raad van ministers onder leiding van de minister-president. De leden zijn meestal gekozen uit een meerderheidscoalitie in de Tweede Kamer. De belangrijkste partijen in deze Tweede Kamer zijn: de Kiesactie Solidariteit (AWS), de Alliantie van Democratisch Links (SLD), de Poolse Boerenpartij (PSL) en de Vrijheidsunie (UW). De wetgevende macht berust bij zowel de uitvoerende macht en de twee kamers van het parlement.
Het parlement bestaat uit het Lagerhuis en Hogerhuis. Het Lagerhuis, Sejm, bestaat uit 460 afgezanten, die in algemene verkiezingen direct worden gekozen. Het Hogerhuis, senaat, bestaat uit 100 senatoren. De zittingsperiode van het gehele parlement duurt vier jaar en de leden worden via evenredige vertegenwoordiging gekozen. Het politieke systeem is gedefinieerd in de grondwet van de Republiek Polen van 2 april 1997.
Er zijn 16 provincies (woiwodschappen) die uit 379 districten (powiats) bestaan. In deze districten bevinden zich in totaal 2478 gemeentes (gmina). De woiwodschappen komen grotendeels overeen met de historisch Poolse regio's. Hun inwoneraantal varieert van een tot ruim vijf miljoen inwoners.
Województwo Dolnośląskie (met hoofdstad Wroclaw)
Een powiat kan vergeleken worden met een graafschap, district, arrondissement of prefectuur in andere landen. Er zijn 65 steden met de status powiat grodzki die niet onder een andere powiat vallen. Dit zijn steden met een zelfstandig bestuur (stadsdistrict) en hebben over het algemeen meer dan 100.000 inwoners. De door ons onderzochte stad Wrocław (640.000 inwoners) is ook een powiat grodzki.
64
De door ons onderzochte plaats in het rurale gebied, Grodzisk Wielkopolski, is een gemeente met 18.000 inwoners en maakt samen met 5 andere gemeenten deel uit van de powiat Grodziski (50.000 inwoners) liggend in het woiwodschap, Groot Polen.
Grodzisk Wielkopolski Een powiat wordt gerund door de Starosta (gouverneur). Deze wordt gekozen door de County Council en is voorzitter van de raad van bestuur van het district. Een powiat gaat onder andere over de volgende onderdelen: het openbaar onderwijs (middelbare scholen en speciaal onderwijs) de gezondheidszorg (o.a. ziekenhuizen) openbaar vervoer in de wijk (lokale co-buslijnen, zoals het stedelijk vervoer bedrijven in de steden met de provincie rechten), het beheer van de provinciale wegen en verkeersmanagement op de gemeentelijke wegen en de provincie wegen, landmeetkunde, economie, onroerend goed, milieu, openbare orde en openbare veiligheid, verdediging, sociale bijstand, machtiging tot het werk te verrichten door buitenlanders, de bestrijding van natuurrampen en de steun te organiseren voor de wijk niveau maar ook kentekenbewijzen en de afgifte van het rijbewijs.
Polen is lid van de Verenigde Naties, de WTO, de Raad van Europa, de OVSE en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Sinds maart 1999 is Polen ook lid van de NAVO en per 1 mei 2004 lid van de Europese Unie.
Aansturing veiligheid en onderlinge verhoudingen hulpdiensten De politie werd opgericht onder de Politiewet van 6 april 1990. De politie is op landelijk niveau georganiseerd. De chief police commander is ondergeschikt aan de minister van Binnenlandse Zaken en Bestuurszaken. De chief police commander wordt benoemd en ontslagen door de minister-president op verzoek van de minister van Binnenlandse Zaken en Bestuurszaken. De chief police commander heeft per provincie een regionale commandant. Deze Regionale Politie commandant wordt benoemd en ontslagen door de minister op verzoek van de gouverneur. De regionale politie commandant heeft vervolgens per powiat weer een commandant. De politiecommandant in het powiat Grodziski (ruraal gebied) legt zowel verantwoording af aan de Starosta en provinciale politiecommandant. In totaal werken er in Polen ongeveer 104.000 agenten en die worden ondersteund door ongeveer 20.000 civiele medewerkers.
65
De belangrijkste taken van de politie zijn:
•
beschermen van het menselijk leven en de gezondheid en eigendom tegen onwettige aanvallen overtreding van deze goederen;
• •
beschermen van de openbare veiligheid en orde; initiëren en organiseren van activiteiten ter voorkoming van het plegen van strafbare feiten;
• • •
opsporen van misdrijven en de vervolging van de daders; begeleiden van gespecialiseerde gewapende beveiliging eenheden; controleren op de naleving van de politie de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen met betrekking tot openbare activiteit of bindend op openbare plaatsen;
•
samenwerken met de politiediensten uit andere landen.
Naast de landelijke politie hebben de meeste steden en sommige dorpen hun eigen stadswachten, die de openbare orde en veiligheid op de weg begeleiden. De stadswachten zijn alleen maar bevoegd bij het bestrijden van een beperkt aantal overtredingen. In geval van misdrijven hebben ze een ondersteunende rol bij de politie.
Brandweer De chief commandant of the state fire service, oftewel de opperbevelhebber van de państwowa straż pożarna (PSP) is ondergeschikt aan de minister van Binnenlandse Zaken en Bestuurszaken. Deze wordt net als de chief police commander benoemd en ontslagen door de minister-president. De opperbevelhebber heeft per provincie een regionale commandant onder zich.
lokale kazerne Per powiat is er dan nog een lokale commandant. In totaal werken er 30.000 brandweermensen en een ondersteuning door 1.300 civiele medewerkers. De brandweercommandant van de powiat legt verantwoording af aan de Starosta. Naast deze beroepsbrandweer is er ook een vrijwillige brandweer. Deze vrijwillige brandweer valt onder verantwoordelijkheid van de afzonderlijke gemeenten. Er zijn ongeveer 100.000 vrijwillige brandweermensen.
Geneeskundige Organisatie De geneeskundige Organisatie valt uiteen in zorg (ziekenhuizen, huisartsen etc.), ambulancediensten en EHBO instellingen. Zowel de zorg als de ambulancediensten worden op centraal niveau georganiseerd terwijl de aansturing op powiat niveau gebeurd. De Akademia Perwszej Pomocy (EHBO instelling) geeft uitvoering aan de sinds 2 jaar wettelijke verplichting om alle kinderen vanaf 4 tot 17 jaar elk jaar EHBO les te geven.
66
EHBO les op school De scholen hebben deze verplichting opgelegd gekregen en moeten deze uitvoeren. De scholen bepalen zelf op welke wijze aan deze verplichting invulling wordt gegeven.
Aansturing op het gebied van veiligheid Op Landelijk niveau is in 1994 een criminal preventie programma ontwikkeld. In eerste instantie was dit een landelijk programma, voor alle 16 provincies gelijk. In de loop der tijd is men gaan erkennen dat er meer behoefte is aan individuele programma’s omdat de behoeftes en risicoprofielen van de provincies erg verschillend waren. Nu
bestaan er nog 3 landelijke programma’s die door alle provincies uitgevoerd moeten worden. Alle andere programma’s kunnen ze zelf ontwikkelen.
In Wroclaw is in 1999 het Crisis Management Center (CMC) opgericht. Deze is opgericht om na de overstromingen in 1997 te zorgen voor een constante monitoring van de regen en de rivieren.
overstromingen in 1997 In de loop der tijd kwamen er steeds meer taken naar dit CMC. Zo zorgt men nu voor monitoring en voorspellen waterniveau, multi trainingen (brandweer, ambulance en politie), het maken van crisis management plannen, afgeven van vergunningen voor evenementen, multi inspecties van gebouwen, afvoeren wrakken en het controleren van het schoonmaken van de openbare ruimte. In 2002 waren partijen van mening dat op het gebied van veiligheid, de inititatieven bij de verschillende organisaties (vooral politie, brandweer en gemeente) te gefragmenteerd waren. Vervolgens is dat bij het CMC ondergebracht als een vorm van verlengd bestuur. Het CMC gaat alleen maar over de coördinatie en supervisie, niet over de daadwerkelijke uitwerking van de programma’s. Daar zijn de afzonderlijke organisaties zelf voor verantwoordelijk.
Het CMC heeft vervolgens ook de integrale meldkamer onder beheer gekregen. Vanaf 1 september 2011 zal vanuit een centrale locatie alle 112 meldingen voor alle hulpverleningsdiensten opgevangen worden. De meldkamers zijn fysiek in 1 ruimte ondergebracht (wel met glazen afscheidingen).
67
Crisis Management Center in Wroclaw (Voivode)
• • • • •
ensures information flow in crisis situation; co-operates with other institutions during crisis situations; monitors condition of environment and appearing threats; organizes the Voivode’s communication and early warning systems [alarming]; prepares plans assuring effective co-operation of the crisis management system units;
•
prepares analysis and prognoses of possibilities of crisis situation appearing and course;
•
analyses disasters, calamities and other events course that have destructive influence on the region;
•
analyses threats in the neighboring and abroad regions which consequences can influence the Wroclaw Voivodship;
• •
creates data bases for the crisis management system; co-operates with the Voivodship Crisis Reacting Team.
6.6.3 Beantwoording onderzoeksvragen
Wat is de (gedeelde) definitie van community safety in Polen? Er is geen landelijk definitie voor community safety in Polen. Op diverse niveaus zowel in de stad als in ruraal gebied zijn wel initiatieven op dit gebied genomen. Deze zijn vaak gericht op awareness. Voorlichting is een belangrijk thema dat steeds terugkomt in de programma’s. De eigen definities die gegeven worden zijn vaak monodisciplinair van aard. Zo is de politie gericht op veiligheid in de zin van strafrechtelijke elementen, de brandweer in de zin van brandveiligheid en de gemeente vaak op het gebied van sociale veiligheid.
68
In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety-initiatieven? In Polen zijn veel projecten op een landelijk of provinciaal niveau ontwikkeld en worden ook gecoördineerd vanuit dat niveau. Alle deelnemers noemen deze projecten ook en weten van elkaars samenwerking op dat gebied. Door de centrale aansturing weet men duidelijk van elkaar waar men mee bezig is en weet men elkaar goed te vinden. Daarnaast zijn er veel verplichtingen opgelegd vanuit de landelijke overheid (bijvoorbeeld EHBO onderwijs op alle scholen) die zorgen voor een duidelijk en helder kader.
De meeste projecten zijn gericht op de klassieke veiligheidselementen (diefstal preventie, fietsenregistratie, camera toezicht, verkeersveiligheid en brandveiligheid). Deze projecten worden, op de brandveiligheid na, allemaal getrokken door de politie. De politie geeft zelf ook aan dat zij er last van heeft dat andere partijen vaak onvoldoende ervaring op het trekken van gezamenlijke projecten hebben. De politie is duidelijk leading. Bij de voorlichting op scholen en ook bij de scouting wordt, weliswaar vanuit een politie oogpunt, ook aandacht besteed aan sociale zekerheid waarbij tevens gekeken wordt naar preventie. Daarvoor worden andere disciplines ingeschakeld (sociale dienst, psychologen etc.). Projecten die buiten de gecoördineerde projecten vallen zijn vaak monodisciplinair van aard.
De reguliere hulpdiensten willen niet dat commerciële partijen deelnemen. En de commerciële partijen zijn niet bezig met maatschappelijk ondernemen. De geneeskundige diensten richten zich vooral op de care business. Op deze manier komen partijen niet echt bij elkaar. Zelf in het dorp Grodzisk, wat zich duidelijk kenmerkt als een netwerkgemeente komen andere partijen dan de hulpverleningsdiensten en gemeente elkaar niet echt tegen. Partijen geven daarentegen zelf aan dat ze ook geen behoefte hebben aan andere partijen.
Wat zijn de resultaten / effecten van community safety? Op provinciaal niveau voert de politie jaarlijks een onderzoek uit welke zich richt op het gevoel van veiligheid bij de burger. Hoe dat onderzoek uitgevoerd wordt en wat de resultaten daarvan zijn, is niet helder geworden. Wel geven partijen aan dat het beter gaat. Het gevoel van veiligheid bij de burger zou zijn toegenomen. Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek vinden er beleidsaanpassingen plaats. Dat gebeurd allemaal op provinciaal en landelijk niveau en dan alleen op macro niveau. Duidelijk is ook dat de aparte projecten niet gemeten worden.
Als belangrijkste succesfactoren om te komen tot een effectief beleid op community safety worden genoemd:
• • • • • • • • •
financiën; voldoende capaciteit; voldoende ervaring bij alle partijen; goede onderlinge samenwerking; communicatie; centrale aansturing; aansturing door de politie; opleiden jeugd; persoonlijke betrokkenheid.
69
De kosten worden alleen voor het totaal van de projecten binnen het provinciale programma “improvement of safety” in beeld gebracht. Bij alle andere projecten is er geen inzicht in de kosten. Opvallend is dat een groot deel van de financiën, die geoormerkt zijn voor het project “improvement of safety”, besteed wordt aan extra materieel en personeel (extra voertuigen en extra politie inzet in bepaalde wijken). Hier is echter geen sprake van taken in het kader van community safety maar taken horende bij de reguliere dienstverlening van de hulpverleningsdiensten.
Wat is het effect van community safety op (eventuele) tegenstellingen binnen de Poolse gemeenschap? Alle respondenten zijn hierover heel duidelijk. Polen kent weinig minderheden (zie conflicten tussen groeperingen. Polen maakt, evenals de in het algemene deel vermelde minderheden, deel uit van de Centraal Europese cultuur. Ondanks enkele etnische en taalkundige verschillen zijn er vele culturele overeenkomsten.
6.6.4 Conclusies Polen
Uitgaande van de onderzoeksvragen zijn de volgende conclusies te trekken in de vergelijking tussen Polen en Nederland en dan zowel stedelijk als ruraal.
In beide landen is er geen landelijk definitie voor community safety. In Polen wordt de nadruk gelegd op awareness terwijl in Nederland meer de nadruk komt te liggen op de burger die enige eigen verantwoordelijkheid moet gaan nemen voor zijn eigen objectieve of subjectieve veiligheid. Opvallend is dat in Polen, in tegenstelling tot in Nederland, de meeste projecten op een landelijk of provinciaal niveau ontwikkeld worden en dat deze projecten ook gecoördineerd worden vanuit dat niveau. Gevolg daarvan is dat alle partijen duidelijkheid hebben over de doelstellingen, hun rol en de verschillende deelnemers. In Nederland was er duidelijk geen sprake van kennis over en weer van de projecten. In Polen is de gemeente de overkoepelende organisatie die financiert en coördineert. Als het gaat om uitvoering dan is over het algemeen de politie de trekker. Ook de initiatieven komen vaak vanuit de politie.
Dit in tegenstelling tot in Nederland waar juist de gemeente vaak initiator is. In Nederland worden projecten door verschillende organisaties getrokken. De in Polen zo nadrukkelijke rol voor de politie wordt in Nederland niet teruggevonden.
In Polen worden de projecten vooral uitgevoerd door de reguliere hulpdiensten. In Nederland zijn er veel meer partners betrokken bij de projecten. In Polen is dat een bewuste keuze. Vooral op landelijk en provinciaal niveau wil men niet dat commerciële partijen deelnemen. En de commerciële partijen zijn niet bezig met maatschappelijk ondernemen. In beide landen blijft dit vaag. Iedereen geeft aan dat er effecten zijn, dat deze positief zijn en vooral in Polen is men ook van mening dat deze voor de lange termijn gelden. Maar onderzoeken op dit gebied worden, in beide landen, alleen op macro niveau uitgevoerd. In hoeverre de individuele projecten bijdragen aan het geheel wordt nergens gemeten of men geeft aan dat dit nog te vroeg is. Dit laatste is vooral op Nederland van toepassing.
70
Ook hoe er wordt gemeten blijft vaag. Het wordt nog vager als bekeken wordt wat er wordt gedaan met de resultaten. Beleidsaanpassingen zijn de enige antwoorden die wij daarbij ontvingen, zowel in Nederland als Polen.
In Polen is geen sprake van grote tegenstellingen. Dit in tegenstelling tot Nederland waarbij sommige steden aangeven hiermee te maken hebben en een enkele rurale gemeenschap. Polen kent weinig minderheden.
71
7. Conclusies en aanbevelingen 7.1 Inleiding
In dit hoofdstuk worden eerst in paragraaf 1 de uitkomsten van de vier deelvragen van de hypothese behandeld. Hiermee wordt aansluitend in paragraaf 2 de hypothese behandeld en vindt de beantwoording van de onderzoeksvraag plaats. In paragraaf 3 wordt de relatie van het theoretisch kader met de uitgevoerde onderzoeken behandeld. De aanbevelingen worden in paragraaf 4 gedaan en als laatste vindt in paragraaf 5 de slotbeschouwing plaats.
7.2 Behandeling deelvragen
Deelvraag 1: Wat is de (gedeelde) definitie van community safety?
Hypothese; er is geen gedeelde definitie, elk project hanteert een eigen definitie en mogelijk zijn er zelfs binnen projecten nog verschillende opvattingen tussen deelnemende partijen. Nederland Zowel in de steden als in het rurale gebied lopen projecten welke onder de in dit onderzoek geformuleerde werkdefinitie van community safety vallen. Bij de geïnterviewden bestaat niet hetzelfde beeld over community safety. Er bestaat wel herkenning van de werkdefinitie. Enkele geïnterviewden hadden nog nooit van community safety gehoord. Vooral in het onderzochte rurale gebied worden de projecten niet of nauwelijks met elkaar afgestemd en vormen ze geen onderdeel van een eenduidig beleid. De projecten bevinden zich vooral op het terrein van sociale veiligheid, meestal met een centrale rol voor de gemeente. Projecten worden in eerste instantie vaak monodisciplinair opgezet. Later ontstaat samenwerking
tussen verschillende
deelnemende partijen. Echter door het ontbreken van een centrale definitie ontstaat er een grijs gebied over de betekenis van community safety.
Buitenland Met uitzondering van Noord-Ierland is in geen van de onderzochte landen een definitie van community safety vastgesteld. In Noord-Ierland is deze definitie vastgesteld door het Ministerie van Justitie en gebruikt door de gemeente Belfast. In Omagh wordt deze definitie niet gebruikt. Wel is er in alle onderzochte landen sprake van projecten die vallen binnen de door dit onderzoek geformuleerde werkdefinitie. Er vindt veelal een monodisciplinaire uitvoering plaats, waardoor de opvattingen niet altijd met elkaar overeenkomen. Ook kan geconstateerd worden dat van de onderzochte landen Noord-Ierland en Polen het verste zijn gevorderd met de ontwikkeling van community safety. In Polen vindt er bij een aantal projecten landelijke sturing plaats. Vastgesteld kan worden dat er voor het merendeel van de onderzochte landen, geen gedeelde definities van community safety is waardoor er diverse opvattingen zijn over wat verstaan wordt onder deze noemer, hierdoor ontstaat er een grijs gebied met betrekking tot dit onderwerp.
72
Conclusie deelvraag 1 Voor Nederland en de overige onderzochte Europese landen kan worden geconcludeerd dat de hypothese “er is geen gedeelde definitie, elk project hanteert een eigen definitie en mogelijk zijn er zelfs binnen projecten nog verschillen tussen deelnemende partijen” juist is. Hoewel er in Noord-Ierland wel een landelijke definitie bestaat, wordt deze alleen door de gemeente Belfast gebruikt. De geïnterviewden in Omagh kennen de definitie niet en gebruiken een eigen uitleg. Overigens bestaat bij de diverse partijen in alle landen wel herkenning van de voor dit onderzoek gedefinieerde werkdefinitie.
Deelvraag 2: In hoeverre is het deelnemen van bepaalde partijen bepalend voor het succes van community safety-initiatieven?
Hypothese; deelname van meerdere partijen, vanuit verschillende disciplines vergroot de kansen op succes. Nederland Hoewel de samenstelling van deelnemende partijen niet altijd gelijk is en meerdere partijen projecten op het gebied van community safety kunnen initiëren en uitvoeren, blijkt dat de gemeente veelal de regierol vervult. Naast monodiciplinair optreden, is er bij veel projecten ook sprake van een brede samenwerking tussen partijen. Daarbij worden organisaties, zoals jongerenwerk, dorpsraden, etc. eveneens als partij beschouwd. De gemeente heeft veelal de regie en de andere partijen brengen kennis en capaciteit in. Gebleken is dat de ontwikkeling in de steden verder is dan in het ruraal gebied. In het ruraal gebied staat community safety nog in de kinderschoenen en is niet altijd duidelijk wat de inbreng van partijen is. Over het algemeen worden geen deelnemende partijen gemist.
Buitenland Tussen de in dit onderzoek onderzochte landen bleek een groot verschil. In Griekenland bleek er amper sprake te zijn van community safety-projecten. Bij de weinig aangetroffen projecten in Griekenland was geen sprake van brede samenwerking. Partijen zijn in Griekenland veelal op hun primaire proces gericht. In de andere onderzochte landen is men in de ontwikkeling van community safety verder. Daar is sprake van een groot aantal partijen betrokken bij de projecten. Over het algemeen nemen de organisaties die van oudsher bij veiligheid betrokken zijn (politie, gemeente, brandweer, geneeskundige diensten) aan de projecten deel. Opvallend is dat ook maatschappelijke organisaties zoals kerken, culturele instellingen, scholen en winkeliers worden genoemd. De gemeente heeft vaak de regierol. De overige partijen leveren capaciteit, kennis en draagvlak. In voorkomende gevallen kan de regierol ook bij de politie zijn belegd. In Polen wordt in de steden de regierol vooral bij de gemeente belegd maar in het rurale gebied bij de politie
Conclusie deelvraag 2 In Nederland, Finland, Polen en Noord Ierland is sprake van een brede deelname van verschillende partijen en burgerparticipatie bij community safety. Door de brede deelname wordt een breed draagvlak gecreëerd waardoor de kans van slagen van projecten groter is. In Griekenland daarentegen wordt niet breed deelgenomen waardoor community safety-projecten niet van de grond komen.
73
Op basis van de waarnemingen in de vijf eerder genoemde landen kan geconcludeerd worden dat de hypothese “deelname van meerdere partijen, vanuit verschillende disciplines de kansen op succes vergroot , ” juist is. Deze waarneming wordt ook gedeeld door meerdere respondenten. De successen van de verschillende projecten zoals genoemd in rapportages in hoofdstuk 5 onderstrepen deze conclusie nog eens.
Deelvraag 3: Wat zijn de resultaten/effecten van community safety?
Hypothese: door community safety nemen gevoelens van onveiligheid af en/of verbetert de objectieve veiligheid. Nederland Doelstellingen in de afzonderlijke projecten zijn wisselend. Een aantal doelstellingen zijn SMART geformuleerd maar over het algemeen hebben doelstellingen alleen betrekkingen op het vergroten van het (subjectieve) veiligheidsgevoel. De veiligheidsmonitor wordt veelal als enige meetinstrument genoemd. De subjectieve en objectieve veiligheid lijkt wel toegenomen te zijn. Deze kunnen echter niet worden gerelateerd aan de projecten. Er is geen verbinding vast te stellen tussen toename c.q. afname van het veiligheidsgevoel en de (individuele) community safety-projecten. Mogelijk dat deze er op kleine schaal wel zijn maar dit is niet objectief vastgesteld.
Buitenland Ook hier zijn de doelstellingen wisselend en als deze er wel zijn dan hebben deze vooral betrekking op het verhogen van veiligheidsgevoelens bij burgers. Doelstellingen zijn niet SMART geformuleerd. Ook kent niet elk project een doelstelling. Met uitzondering van Polen en Noord-Ierland vinden er geen metingen plaats. In Polen en Noord-Ierland worden de cijfers uit de veiligheidsmonitor en politiesystemen gehaald. Een van de grote rurale projecten in Polen is kennisverhoging bij schoolkinderen op het gebied van verkeers-, brand-, en medische veiligheid. Door middel van testen van scholieren vinden metingen plaats. Tevens vinden er in Polen op kleine schaal trendanalyses plaats. Meetgegevens kunnen input zijn voor vervolgbeleid.
Conclusie deelvraag 3 In het algemeen ontbreekt de verbinding tussen de meetresultaten en de afzonderlijke projecten. Daardoor kan de hypothese “door community safety nemen gevoelens van onveiligheid af en/of verbetert de objectieve veiligheid” niet bevestigd worden. Een uitzondering hierin lijkt het schoolprogramma in Polen te zijn. Door het houden van terugkerende testen op scholen wordt onderzocht wat het kennisniveau op het gebied van veiligheid bij scholieren is. Opgemerkt moet worden dat op basis van de interviews, respondenten aangeven dat er wel degelijk sprake is van een subjectieve toename van het veiligheidsgevoel onder burgers daar waar projecten in het kader van community safety zijn opgestart. Daardoor kan geconcludeerd worden dat ondanks het ontbreken van objectieve gegevens over het succes van community safety het veiligheidsgevoel is toegenomen.
74
Deelvraag 4: Wat is het effect van community safety op tegenstellingen binnen gemeenschappen?
Hypothese: door community safety voorkom of verminder je de kans op het ontstaan van tegenstelling binnen gemeenschappen. Nederland Het woord “tegenstellingen” wordt door geïnterviewden omzichtig gebruikt. Een aantal grote gemeenten benoemen tegenstellingen maar anderen hebben het over incidenten. In het ruraal gebied zijn, behalve één dorp, geen tegenstellingen aangetroffen. Nergens zijn community safety-projecten aangetroffen welke gericht waren op het terugdringen c.q. voorkomen van tegenstellingen. Er is wel sprake van een algemene aanpak, kleine initiatieven, preventie en omgaan met incidenten.
Buitenland Er zijn, met uitzondering van Belfast, geen bijzondere tegenstellingen aangetroffen. Polen kent een homogene gemeenschap met 98% polen en de overige 2% bestaat hoofdzakelijk uit vergelijkbare culturen. In Finland zijn geen tegenstellingen vastgesteld. Het enige conflict in Griekenland lijkt de grote immigratiestroom te zijn. Opvallend is dat het ruraal gebied in Noord-Ierland voor Nederlandse begrippen tegenstellingen vertoont maar dat dit door geïnterviewden niet als zodanig wordt ervaren. Gezinnen welke asociaal gedrag vertonen worden aangemerkt als oorzaak van tegenstellingen. In de stad Belfast is er echter wel sprake van grote tegenstellingen tussen katholieke en protestante gemeenschappen. In de onderzochte landen zijn geen community safety-projecten aangetroffen die tot doel hebben tegenstellingen te verminderen of te voorkomen. In Noord-Ierland komt het voor dat community safety-projecten welke niet specifiek gericht zijn op het voorkomen van tegenstellingen, toch een bijdrage leveren aan het terugdringen van tegenstellingen. Dit wordt dan als “bijvangst” ervaren. Men heeft in Noord-Ierland wel het gevoel dat deze “bijvangst” een bijdrage levert aan het terugdringen van tegenstellingen.
Conclusie deelvraag 4 Aangezien er geen specifieke community safety-projecten gericht op het tegengaan c.q. voorkomen van tegenstellingen zijn aangetroffen, kan de hypothese: door community safety voorkom of verminder je de kans op het ontstaan van tegenstelling binnen gemeenschappen, niet bevestigd noch ontkracht worden. Het ontbreekt onderzoekers hierbij aan gegevens.
75
7.3 Behandeling hoofdonderzoeksvraag en hypothese
De hoofdonderzoeksvraag luidt: Hoe staat het met community safety in Nederland ten opzichte van vier andere Europese landen? Te weten: Finland, Griekenland, Noord-Ierland, Polen. Hypothese: Nederland loopt achter op het gebied van community safety in vergelijking tot de landen Finland, Ierland, Polen en Griekenland. Op het gebied community safety is tussen de onderzochte landen een groot verschil aangetroffen. Overheden en samenlevingen in de onderzochte landen zijn niet overal met elkaar vergelijkbaar. Wanneer gekeken wordt naar uitkomsten van de afzonderlijke onderzoeksvragen dan kan geconcludeerd worden dat Nederland op het gebied van community safety in vergelijking met Finland en vooral Griekenland een voorsprong heeft, dit in tegenstelling tot Noord-Ierland en Polen die een voorsprong hebben op Nederland. De oorzaak dat community safety in Polen een voorsprong op Nederland heeft moet vooral gezocht worden in de landelijke aansturing van community safety, dat de projecten tot in de “haarvaten” van de samenleving worden uitgevoerd, er sprake is van een grote mate van betrokkenheid van zowel overheid als andere organisaties en een breed draagvlak. In Nederland, Griekenland en Finland worden de initiatieven alleen lokaal geïnitieerd. Tevens is Polen al langer bezig met community safety dan Nederland en vinden er betere metingen plaats. Het succes van community safety is in ieder geval gebaat bij een breed draagvlak waarbij de juiste partijen participeren. Noord-Ierland valt vooral op door de sturing vanuit de centrale overheid waar de aanstelling van Community safety-managers vanuit het Ministerie van Justitie een grote impuls heeft gegeven aan de ontwikkeling van community safety in de gemeenten. De roerige recente geschiedenis maakt dat er in Noord-Ierland ook een grotere noodzaak voor community safety was. De sense of urgency en specifiek het veiligheidsgevoel is een belangrijke voorwaarde voor het initiëren en het slagen van community safety. Gesteld kan worden dat elk land zijn eigen kenmerken heeft die een andere aanpak vergen.
7.4 Relatie theoretisch kader met de uitgevoerde onderzoeken
Voor de beantwoording van de hoofdonderzoeksvraag en de daarbij behorende vier deelvragen in samenhang met de in dit onderzoek geformuleerde werkdefinitie “de samenwerking tussen maatschappij en (overheids)partijen met als doel het voorkomen, beperken en bestrijden van sociale en fysieke onveiligheid alsmede gevoelens van onveiligheid” is een theoretisch kader gevonden in drie verschillende boeken; Wildavsky’s Searching for Safety (1988), Boutellier’s boek De Veiligheidsutopie (2005) en zijn boek Veiligheid en burgerschap in een netwerksamenleving (2008). Voor het fenomeen tegenstellingen binnen gemeenschappen (de vierde deelvraag) is een theoretisch perspectief gevonden in het boek van Van den Berg et al (2009) Tegenstellingen, Bedreigend en verrijkend, het boek van Oppelaar en Wittebrood (2006) Angstige burgers? en wederom bij Boutellier’s boek Veiligheid en burgerschap in een netwerksamenleving (2008).
76
Dit theoretisch kader is vergeleken met het theoretisch kader dat is gevonden in Noord-Ierland en Polen. In Griekenland en Finland is geen theoretisch kader gevonden.
Wat opvalt is dat beide landen uitgaan van praktische invulling vooral gericht op de openbare ruimte. In Polen valt verder op dat awareness een belangrijke plaats inneemt in zowel het theoretisch kader als in de uitvoeringsprojecten. Dit sluit goed aan bij Wildavsky die in Searching for Safety aangeeft dat het volgens hem beter is wanneer de maatschappij leert omgaan met onverwachte gebeurtenissen in plaats van deze proberen uit te sluiten. Deze opvatting heeft de basis gevormd voor onze werkdefinitie van community safety. Opmerkelijk is dat Peeters en Twist samen met Wildavsky concluderen dat een bescheiden overheid een versterking geeft van de maatschappelijke veerkracht. Interessant hierbij is de paradox van Boutellier, namelijk een veiligheidsutopie: het onhaalbare verlangen naar het samenvallen van maximale vrijheid en maximale veiligheid. In het landenonderzoek is dat ook nog een open vraag gebleken. Waar stopt het voor de overheid en waar begint het voor de burger. Duidelijk is dat in de community safety-initiatieven die onderzocht zijn, hier geen (nog) duidelijke grens in wordt getrokken. Boutellier geeft ook duidelijk aan dat de overheid zich in een spagaat bevindt tussen enerzijds optreden door meer interventies en toezicht en anderzijds door terugtreden om burgers zelf meer verantwoordelijk te maken voor veiligheid. Echter, Boutellier geeft tevens aan dat een sterkere staat dodelijk is voor (veiligheids) initiatieven uit de samenleving. Dit sluit goed aan op het “Criminal Justice Review” uit Noord-Ierland en Konrad Radczkowski uit Polen. Ligt de brede focus in Noord-Ierland op het creëren van veilige gemeenschappen en op families en jongeren en het bouwen aan sterke en zelfverzekerde gemeenschappen, in Polen wordt aangegeven dat een belangrijk element van openbare veiligheid de openbare orde is. In Polen wordt daarom zoveel nadruk gelegd op onderwijs en voorlichting. Men is van mening dat samenwerking op het gebied van openbare orde en veiligheid vanuit voorlichting en onderwijs ervoor kan zorgen dat het kennisniveau, acceptatie en hulp in het kader van openbare orde en veiligheid van de hele samenleving op een hoger niveau gebracht kan worden. Niet alleen de scholen spelen hierin een grote rol maar vooral ook de familie en omgeving. In het kader van tegenstellingen binnen gemeenschappen en fysieke veiligheid wordt door de Dreu gesteld dat een gepolariseerd en geëscaleerd conflict directe negatieve gevolgen heeft voor iemands psychische en fysieke toestand en kan leiden tot onomkeerbare gezondheidsschade. De Dreu geeft aan dat indien community safety bijdraagt aan het voorkomen of het verminderen van conflicten en spanningen in (lokale) gemeenschappen, dan een positieve bijdrage kan leveren aan het welzijn van mensen in die gemeenschap. Ook Oppelaar en Wittebrood (2006) veronderstellen dat naarmate er meer onderling vertrouwen en gemeenschappelijke verwachtingen tussen mensen in een bepaalde omgeving bestaan, onveiligheidsgevoelens minder sterk zijn.
77
Overwegende het theoretisch kader en de opgedane kennis uit het landenonderzoek, kan worden gesteld dat:
•
Community safety bijdraagt aan een (fysiek) veiligere en gezondere samenleving;
•
De rolverdeling tussen overheid en burger nog (steeds) onduidelijk is over dit onderwerp (dit is ook reeds eerder geconstateerd door Boutellier);
•
Onderzoek in de vijf onderzochte landen heeft aangetoond dat er op gebied van community safety veel gebeurd zonder dat er sprake is van een duidelijk, sturende en regulerende overheid;
•
In het verlengde van Wildavsky en Peters en van Twist een te zware rol van de overheid de veerkracht van de maatschappij in de weg staat.
7.5 Aanbevelingen
6.
Creëer een landelijk kader voor community safety waarbij vooral ruimte is voor burgerinitiatieven in allerlei verschillende verschijningsvormen en tegemoet gekomen kan worden aan de behoeften van de gemeenschap (community).
7.
Laat sense of urgency van onderwerpen, programma’s en bewonersparticipatie leidend zijn voor de start van community safety-initiatieven.
8.
Faciliteer community safety-initiatieven als overheid met name met geld, mensen, middelen, contactpersonen en expertise.
9.
Geef de regie op community safety-initiatieven in handen van burgers, kader dit in met randvoorwaarden en stuur als overheid op resultaten.
10.
Onderzoek nader of de toepassingen zoals genoemd in o.a Polen of NoordIerland bruikbaar zijn voor Nederland.
7.6 Slotbeschouwing
De zelfredzaamheid van de burger wordt zienderogen een steeds belangrijker (internationaal) thema. Gelet op de ingewikkelde uitvoering van diverse (overheids)regels, een krimpende economie, een toenemende vergrijzing en gegeven de toenemende kosten van bijvoorbeeld ons zorgstelsel, wordt het steeds duidelijker dat de “verzorgingsstaat” waarin wij leven met een beschermende overheid, aan een heroriëntatie toe is. Eveneens kan dit gesteld worden voor de risicomaatschappij, ook hier is de overheid niet meer in staat om de samenleving te beschermen tegen alle (dreigende) gevaren.
In het internationaal vergelijkend onderzoek naar community safety is gebleken dat burgerinitiatieven in de onderzochte landen (waaronder ook Nederland) al op brede schaal worden toegepast en ook als succesvol wordt ervaren door de initiatiefnemers ook al is dit niet altijd objectief met cijfers weer te geven.
Ook uit de veiligheidsgegevens zoals genoemd in hoofdstuk 4 is dit niet goed op te maken. De onderzoekers van de MCPM zijn van mening dat er in de komende jaren op het terrein van Europese begripsvorming op het terrein van veiligheid en veiligheidsbeleid nog veel valt te ontwikkelen.
78
Toch kan “community safety” als strategisch instrument, mits juist toegepast, een stimulans zijn met een katalytisch werking op de burgerparticipatie in de breedste zin van het woord.
Door de burger meer onderdeel te laten uitmaken van het maatschappelijk debat (dus meer eigen verantwoordelijkheid) en als overheid met minder regels meer te faciliteren en de uitvoering (voor een deel) onder te brengen bij de burger zelf, kan, én meer betrokkenheid en meer gebruik worden gemaakt van de intellectuele en praktische kennis die onder de bevolking aanwezig is. Dit vereist een andere houding van de overheid. Een overheid die meer inspeelt op de veerkracht van de burger en die als een goed huisvader zorg draagt dat de “veiligheid in de gemeenschap” (lees CS) dichter bij de burgers komt te liggen.
Deze zienswijze van community safety was geen onderdeel van het onderzoeksvragen maar is wel een algemene resultante / bewustwording van de waarnemingen tijdens het onderzoek en een logisch vervolg op de feitelijke conclusies en aanbevelingen. Ook sluit dit goed aan bij ons theoretisch kader waarin op meerdere fronten in de literatuur wordt aangegeven dat een te sterke overheid, burgerinitiatieven in de weg staat. Interessant blijft de vraag waar het optimum ligt in de balans tussen de rol van de overheid en de rol van de burger bij het onderwerp community safety.
79
8. Bijlagen 8.1 Literatuur
•
Bellair, P.E. (2000). Informal Surveillance and Street Crime: A Complex Relationship.
•
Boutellier, J.C.J. (2005).
• •
Criminology (38) I, p. 137-169. De veiligheidsutopie. Hedendaags onbehagen en verlangen rond misdaad en straf. (3e druk). Den Haag: Boom Juridische uitgevers. Boutellier, J.C.J. & R. van Steden (2008). Veiligheid en burgerschap in een netwerksamenleving. Den Haag: Boom Juridische Uitgevers. Departement of Justice of Northern Ireland (2000), Criminal Justice Review .
Opgehaald op 29 oktober 2011 van http://www.restorativejustice.org/editions/2001/October01/northernireland.
•
Konrad Raczkowski, K. K. (2010).
Institute for Security & Development Policy.
Opgeroepen op augustus 2010, van Different Faces of Security: From Knowledge to Management.: http://www.isdp.eu/component/jombib/?task=showbib&id=5869
•
Sienkiewicz-Mafyjurek, K. (2010). Safety of Local Communities in View of Threats to Public Safety. Králové: Faculty of Informatics and Management, Department of Economics and Management.
•
McEwen, B.S. (1998). Seminars in medicine of the Beth Israel Deaconess Medical Center: Protective and damaging effects of stress mediators.
•
New England Journal of
Medicine, 338, 171 – 179. Meijerink, E. (2010). Community Safety; (Brand) Veilig Leven in Twenthe. Opgehaald op 1 maart 2011 van http://dms01.saxion.nl/C12574DB002E48FC/All+documents/EC16966A9D11388FC125 774C006DF14A/$File/Community%20Safety%20_brand%20veilig%20leven%20in%20 Twente_%20%5Bv1.0%20def%5D.pdf.
•
Neumann, T. (Z.d.). Een kritische beschouwing van anticipatie, veerkracht en de brandweer. Opgehaald op 28 oktober 2011 van http://www.nifv.nl/web/show/id=195938.
•
Drs. R. Peeters, R. en Twist, M.J.W. (2007). Een pleidooi voor bestuurlijke bescheidenheid en maatschappelijke veerkracht. Bestuurswetenschappen, jaargang 2007 (nummer 1).
•
Sampson, R.J., S.W. Raudenbusch en F. Earls (1997). Neighborhoods and Violent
Science (277) augustus, p.918-924. Van den Berg e.a. (2009). Tegenstellingen Bedreigend en verrijkend. Amsterdam: BV
Crome: A Multilevel Study of Collective Efficacy.
•
Uitgeverij SWP.
•
Watson, D en J.W. Pennebaker (1989) Health complaints, stress, and distress. Exploring the negative affectivity.
•
Psychological Review, 96, 234 – 254.
Wildavsky, A. (1988). Searching for safety. (3e druk). New Brunswick: Transaction Publishers.
80
8.2 Overzicht geinterviewden
Syndicaat Griekenland Ed Harmsen
Brandweer Brabant-Noord
Bram Hakkenberg
GHOR Brabant-Noord
Corne Verhoeven
Politie Brabant-Noord
Willem Engbers
Gemeente St. Anthonis
Persvoorlichter
Enexis
Persvoorlichter
Rabobank
Hermes van Limbeek
Beleidsadviseur bureau CCB regiopolitie
Martin Evers
Plv. regionaal commandant brandweer Haaglanden
Hans van der Vecht
Beleidsmedewerker vastgoedbeheer Staedion
Hans van der Vecht
Vrijwilliger evenementenhulp, Nederlandse Rode
Henny Schouten
Beleidsadviseur gemeente Den Haag
Antoinette Gelton-Schiebroek
Senior beleidsmedewerker GHOR veiligheidsregio
Haaglanden
woningcorporatie
Kruis afd. Den Haag
Haaglanden
Natasha Apostolidi
Beleidsmedewerker Nederlandse Ambassade
Vivian Paraskevi Kourachani
Secretarieel medewerksters Gemeente Patras
Ioannis Dimaras
Burgemeester Gemeente Patras
Achilleas Georgakopoulos
Vice-burgemeester portefeuille veiligheid Gemeente
Athene
Patras Yiorgos Ypsomiadis
Beleidsmedewerker college B&W Gemeente Patras
Vivian Paraskevi Kourachani
Secretarieel medewerkster Gemeente Patras
Vasilis Paraskevi Kourachani
Brandweer Officier Patras e.o.
Andreas N. Lourmpas
Eerste luitenant EMAK-6
Gregory Barakos
Directeur ambulancevoorziening EKAB Patras e.o.
Vasilis Hantzopoulos
Regiocoordinator Rode Kruis Griekenland
Ilna
Zelfstandig ondernemer/ directeur Security Company
Omega Chrysostomos
Bisschop van Patras e.o.Grieksorthodoxe kerk
Stefanos Theodorakoudis
Eerste luitenant Politie Athene
Thanos Karpis
Burgemeester Gemeente Erymanthos
Elina Zakynthos
Zelfstandig apotheekster Apotheek Erymanthos
81
Syndicaat Finland R. van het Veld
Discotheek Panama te Amsterdam (stadsdeel Oost)
M Collard
Discotheek Lucky te Rijssen
B. Wiegerink
Teamchef havenpolitie Amsterdam
H. Schuler
Teamchef politie Rijssen
J. Groot
GHOR Amsterdam-Amstelland
S. Bastiaans
GHOR Amsterdam-Amstelland
W. van der Worp
GHOR Twente Ambulancedienst Oost
K. Koelewijn
Leger des heils Amsterdam
J. van de Willige
Voorzitter van het college van rentmeesters van de
S. Mues
Brandweer Wierden
K. Boersma
Brandweer Amsterdam
hervormde kerken Rijssen
B. van ’t Padje
Brandweer Amsterdam
A. van Eck
Gemeentesecretaris Rijssen
M. van Alphen
Stadsdeel Amsterdam Zuidoost
Dhr. Riikonen,
Chief of Helsinki Police Department
Dhr. Kiuttu,
Safety Manager horecagelegenheid
Dhr. Krommenhoek,
Directeur Finland Leger des Heils
Dhr. Niiranen,
Fire Master, Rescue Service Helsinki
Dhr. Hakala,
Manager Development Rescue Service Helsinki
Dhr. Maata,
Medical Director EMS, Rescue Service Helsinki
Dhr. Koskinen,
Senior Beleidsambtenaar gemeente Helsinki
Dhr. Kunnari,
Fire Chief, Salla Fire Department
Dhr. Kivelä,
Inspector, Salla Fire Department
Dhr. Kettunen,
Priester kerk Salla
Mw. Markula,
Arts, Medical Services Salla
Mw. Kääriäinen,
Directeur, Rendierenpark/Wildlife Excursions Salla
Dhr. Irkula,
Safety Manager, Rendierenpark/Wildlife Excursions Salla
Dhr. Kallio,
Chief of Police, Lapland Police Department
Dhr. Juvjervi,
Chief of Borderguards, Borderguard Organisation Finland
Dhr. Huhtala,
Gemeentesecretaris, gemeente Salla
Dhr. Viitanen,
Hoofd publieke werken, gemeente Salla
Syndicaat Noord-Ierland G. Buijzerd
Politie regio Utrecht/wijkchef van politie van de
Paul van Beijnum
StedelijkCoördinator wijkveiligheid gemeente
J.H. van Neerven
Districtscommandant Brandweer Stad Utrecht
Robert Jan van Schouwerwou
Hoofd GHOR Veiligheidsregio Utrecht
Utrechtse wijk Terwijde
Utrecht
Kees Smolders
adviseur crisisbeheersing gemeente Utrecht
Angela van der Putten
afdelingshoofd Gezondheidsbescherming van de
Chris Lems
Plaatsvervangend brandweercommandant
GG&GD Utrecht
Barneveld
82
Wouter Hazeleger
Postcommandant Kootwijkerbroek, Eigenaar Fire Prevent Kootwijkerbroek
Dirk Klein
Ambtenaar Openbare Veiligheid gemeente Barneveld;
Klaas Broer
Wijkagent in Kootwijkerbroek eo, Politie
Nanda Jurjus
beleidsmedewerker GHOR Gelderland Midden
Reijer van der Kuilen
voorzitter vereniging Plaateslijk Belang
Machiel Spek
Leger des Heils Locatiemanager Hostel Leidsche
Gelderland-Midden.
Kootwijkerbroek
Maan
Claire Carlton
City Council Belfast Belfast Resilience Forum
Michael Patterson
City Council Belfast Belfast Resilience Forum
Susan Gowling
Belfast Health and Social Care Trust
Mark Purdon
Politie Belfast
Gavin Kirkpatrick
Politie Belfast
Alywin Balton
Omagh Police
Sgt. Ballantine
Omagh Police
Christine McGuire
PSU Health
Gillian McMasterl
PSU Health
Nigel Evans
NIFRS PSU
Kevin O’Neill
NIFRS PSU
Mark Goodfellow
Min. Van Justitie, Community Safety Unit (CSU)
Eamon Jones
Min. Van Justitie, Community Safety Unit (CSU)
Shauna McCloskey
Min. Van Justitie, Community Safety Unit (CSU)
Robert McKnight
Min. Van Justitie, Community Safety Unit (CSU)
Shawn
Min. Van Justitie, Community Safety Unit (CSU)
Anna Mc Gonigle
winkelmedewerker ASDA supermarkt, Omagh
Eugene
Manager ASDA supermarkt, Omagh
Sandra Armstrong
CS manager, Omagh Council of Omagh
Annette Mc Carney
Housing Executive, Omagh
Seanus Reid
Community association (wijkgebouw), Omagh
Jackie McBrinn
manager Belfast Health Development Unit
Tom Smith
City Safe Manager van the Belfast City Centre
Lorna Somers
District Policing Partnership Manager, Belfast City
(woningbouworganisatie)
Management
Council Stevie Lavery
District Policing Partnership Manager, Safer City
Joe Hamill
Intercultural capacity
Kirsten Mullen
Community Safety Coördinator, Belfast City
Manager
Syndicaat Polen Peter Schuurmans
Brandweer Rotterdam
Dhr. Ketting
Woonstad
Sjak van Nieuwkuijk
Interpolis
Aletta Mans
GGD Rotterdam
Willem van der Heijden
Politie Rotterdam
83
Jos Stegeman
Deelgemeente
Herman van de Pasch
Beleidsmedewerker preventie/pro-actie brandweer
Petra Wemer
Beleidsmedewerker brandweer, veiligheidsregio
Hans Sillekens
AOV’er gemeente Horst aan de Maas
Annemieke Dusch
Manager GHOR
Horst aan de Maas
Limburg Noord
W. Duerink
Projectleider Huis van de Zorg
G. Steeghs
Algemeen directeur Steeghs Beheer
J. Stultiens
Chef basiseenheid Horst Politie Limburg-Noord
R. Grocki
Begeleider, werkzaam bij de Universiteit Wroclaw.
A. Sledzinska-Simon
Begeleider, werkzaam bij de Universiteit Wroclaw.
Stanislaw Kosiarczyk
Directeur van het Department of Safety and Crisis Management
Adam Skrzypek
Head of police headquarters in Wroclaw (bijgestaan
Danuta Trojan
(Crisis management group) CMG Klodsko
door 4 personen)
Krysztof
(Crisis management group) CMG Klodsko
Janusz Marnsk
Brandweer in Klodsko, head provincional headquarters of the state fire service. (bijgestaan door 2 personen)
Rafel Lik
Regional headquarters fire service headquarters
Andrzej Szczesniak
Regionaal commandant brandweer Wroclaw
Wroclaw.
(bijgest. 2 personen) Maria Zuber
Recaan Land Forces Military Academy Wroclaw (bijgest. 6 personen)
Jolanta Milczynska
Directeur primary school Wroclaw.
Jacek Starzynski
Medical grouw Wroclaw (bijgestaan door 4 personen)
Hendriyk Szymanski
Burgemeester Grodzisk
Jan Koza
Gemeentesecretaris Grodzisk
Wojciech Nolka
Brandweercommandant Grodzisk
Grzegorz Pelko
Bestuursvoorzitter woningbouwvereniging Grodzisk
Geen naam bekend
Hoofd van Politie
Geen naam bekend
Politiechef opsporing
Geen naam bekend
Politiechef preparative
Geen naam bekend
Hoofd Sociale dienst Gemeente Grodzisk
Geen naam bekend
Hoofd OOV van Grodzisk.
Geen naam bekend
Bestuursvoorzitter van de vrijwillige brandweer
Geen naam bekend
Plv bestuursvoorzitter woningbouwvereniging
Geen naam bekend
Medisch directeur ziekenhuis Grodzisk
Geen naam bekend
Hoofd administratie ziekenhuis
84
8.3 Studenten per syndicaat
Syndicaat Griekenland Christel Verschuren Chris van Duuren Hans Hazebroek Mark de Laat Ronald Moes Stephanie van Malssen
Syndicaat Finland Bas de Leeuw Rolie Tromp André Melsen Harold Langenburg Jos Ketelaars Peter Jobse
Syndicaat Noord-Ierland Aad Blok Han de Brock Geertjaap Buth Richard Couwenberg Rolf van Gerven Dennis Overgaauw
Syndicaat Polen Marika Paulussen Johan van Raak Frans Hoeksma Vincent Arends Henk Hoekstra Patrick Wildenberg
85
