ONDERWIJS- EN ONDERZOEKGEBOUW 012, VU AMSTERDAM
De grote uitsneden in het kubusvormige 012-gebouw, voor biomedisch en bio chemisch onderwijs en onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam, vragen om .een bijzondere constructieve aanpak. Temeer omdat het gebouw ook moet beschikken over adaptief vermogen. De schuin geplaatste 'mikadokolommen' faciliteren een regelmatige kolomstructuur en grote vloervelden voor de belangrijkste verdiepingen, boven en onder de uitkragingen. Veel aandacht gaat uit naar de detailengineering van de speciale onderdelen. En naar de regie in het bouwproces. Belangrijk daarbij is de scheiding tussen ontwerpend constructeur en coördinerend hoofdconstructeur.
de overgang van het ondergrondse parkeerkelderstramien naar het laboratoriumstramien (vanaf verdieping 1) in de bovengelegen gebouw geheel op de begane grond opgelost (afb. 3). De constructieve hoofdopzet van de labverdiepingen (afb. 2) bestaat uit enkel een skelet van prefab betonkolommen en vloeren, opgebouwd uit vloerliggers (grotendeels pre-
Intermediair en adaptief ir. M.J.G. Hermens, ir. W.P.A. van Adrichem en ir. J.G. Kraus M au rice Hermens, Walte r van Adrichem en John Kraus zijn respectievelijk ra adgevend ing enieur, constructe ur projectleider en le ad ing professional bij Royal HaskoningDHV.
Onderwijs en onderzoek moeten kunnen reageren op veranderingen. Drager, installaties en afbouw van het 0 12-gebouw zijn daarom gescheiden, zodat aanpassingen relatief eenvoudig zijn. Ook voor het constructief ontwerp zijn eenvoud, flexibiliteit en aanpasbaarheid het uitgangspunt. De constructieve opgave, met een stapeling van functies en een 'uitgehapte' hoofdvorm, was echter allerminst eenvoudig. Om risico's in de prijsvorming en uitvoeringsplanning te verminderen is met de opdrachtgever besloten een heldere en vergaande scheiding tussen ontwerp en uitvoering aan te brengen. De bestekstukken zijn zodanig uitgewerkt dat ze én geschikt zijn voor het zeer nauwkeurig bepalen van de bouwkosten én voor de verdere uitwerking door de aa nnemer. Royal HaskoningDHV is ontwerpend constructeur, de aannemer neemt de rol van coördinerend constructeur op zich, en schakelt Pieters Bouwtechniek in 1• Complexe of bepalende onderdelen worden in bestekfase uitgewerkt tot niveau uitvoeringsgereed. Specifieke onderdelen, zoals met name de mikado-kolommen en V-constructies, worden zelfs uitgewerkt tot en met de detailengineering. 40
Extra motief voor deze aanpak is de gewenste hoge bouwsnelheid, onder meer omdat de tweelaagse kelder onder het gebouw al is uitgevoerd; het 012- en het naastgelegen ACTA-gebouw (opgeleverd in 2010) delen één parkeergarage onder beide gebouwen. Het is dus wenselijk dat snel na de opdracht kan worden gestart met de bouw, zonder lange voorbereidingstijd. Hoofdstructuur De hoofdstructuur van het gebouw bestaat uit vier (programma-)onderdelen: 1) de eerder uitgevoerde parkeerkelder; 2) de begane grond met bijzondere, en deels publieke fu ncties, zoals ontvangst, horeca en informatiecentrum; 3) de verdiepingen met kantoren en laboratoria (het grootste deel va_n het bvo); 4) de 'happen' uit het gebouw, van de Se tot en met de.9e verdieping.
De opgave was dat het constructief ontwerp, en daarmee de functionaliteit van het gebouw, niet zou lijden onder de kwaliteit van de bijzondere vorm, met uitgesneden massa. Dit zou ten koste gaan van de heldere opzet en flexibiliteit van de verdiepingen met daarin de kantoren en de laboratoria. Om die reden is met de architect gezocht naar een constructieve opzet die alléén bij de ' happen' tot bijzonderheden leidde. Dit mocht in de naast-, onder- en bovengelegen delen geen nadelige invloed op functionaliteit hebben. Op een vergelijkbare wijze is
fab betonliggers en lokaal geïntegreerde stalen liggers) en kanaalplaatvloeren. De liggers maken gelijke overspanningen van 7,2 m. In de andere richting maken de kanaalplaten verschillende overspanningen, afgestemd op de generieke functies: 10,8 m voor de labs (9,0 m lab+ 1,8 m gang), 7,2 m voor de ondersteunende functies en verticaal transport en 14,4 m voor de open transparante middenzone. Alle vloervelden zijn gemaakt met kanaalplaten van 320 mm dik met druklaag. Deze vloer kan de 14,4 m overspannen, waar de belastingen het laagst zijn (met name kantoorfunctie) en waar geen sparingen voorkomen. In de 10,8 m overspanning is met dezelfde vloer voldoende reserve aanwezig om om iedere 7,2 m sparingen voor subschachten (1,7x0,8 m) op te nemen en daarnaast zijn er extra zones opgenomen waar het later boren van sparingen mogelijk is. In de 7,2 m overspanning is capaciteit voor hoge vloerbelastingen (archieven of zware onderzoeksopsteil ingen). Alle bouwlagen hebben hetzelfde stramien en dezelfde constructieve opbouw, en zijn daardoor alle even geschikt voor een vrij gebied aan functies voor kantoren en laboratoria. De stabiliteit wordt gehaald uit prefab betonelementen in de dragende gevels, waardoor geen wanden in het gebouw nodig zijn. Hierdoor kunnen de trappenhuizen en lifthallen transparant, flexibel en aanpasbaar worden uitgevoerd. Installaties kunnen vrij in de FEBRUARI 2014 I BOUWEN MET STAAL 237
Architectonische motieven
maar door het verschuiven van de mikado's in de tegenovergestelde richting ont-
Het architectonisch ontwerp van het 012-gebouw is het re sultaat van enerzijds
staat willekeur. De kolommen sluiten onder aan op de kolommen van de onder-
het beeldkwaliteitsp lan van de Zuidas dat uitgaat van een monoliete onderbouw
bouw. Op de negende verdieping liggen ze wel op de primaire const ru ctie-assen
met daarop een torenvormige bovenbouw en anderzijds de wens tot meer expres-
maar niet onder de kolommen. Dit komt 1) doordat de gevelkolommen in het over-
sie en het programma van de opdrachtgevers VUmc en VU . EGM architecten gaat
stek van de bovenbouw aan drie zijden terug liggen om de ruimtelijke beleving te
uit van het maximaal haalbare volume op die locatie: ong eve er 60x60x60 m.
versterken, een beweging waaraan de esthetische configuratie van de kolommen
De hoogte is gedicteerd door de aanvliegroutes van Schiphol. Om te komen tot de
meedoet en 2) omdat de onderlinge 'balans' van de duo's meer constr uctieve
maximale hoeveelheid vierkante meters maakt EGM architecten geen torens
winst oplevert dan een exacte aansluiting op stramienassen. Tijdens de eerste
maar haalttwee happen uit het blok: aan de De Boelelaan en de kant van de rand-
schetsen van het 012-gebouw (2007) is het eerste deel van de parkeerkelder, dat
weg AlO . Centraal in het gebouw is een 'atrium koker' bedacht, die vanaf beneden
het gebouw deelt met het achterliggende ACTA, al in uitvoering . De werkteken in -
een blik naar de hemel biedt, door een glazen overkapping op de vijfde verdieping.
gen van hettweede deel, de fundering van 012. zijn aangepast op de nieuwbouw.
De buitenhuid is 'hard ' (een monoliet crème-witte huid), de binnenzijde (atrium)
Extra fundering en aanvullende overgang sc onstructies zijn aangebracht. Zware
heeft humane (hout)tinten om het publiekelijk belang en menselijk karakter van
overgangsconstructies van V-kolommen en een enke le A-kolom zijn ook geïntro-
het translationeel onderzoek te openbaren. De stramienen boven en onder de uit-
duceerd . Dit is gedaan om de krachten over te kunnen brengen op de ko lom struc-
snedeszijn gelijk, maar de overgang sc onstructies - met de zogenaamde mikado's
tuur van de parkeerkelder.
-zijn niet eenvoudig recht geplaatst. Een enkele massieve kolom of tafelcon-
Oorspronkelijk heeft het 012-gebouw een antraciete huid met oranjetinten in het
structie is overwogen, maar uiteindelijk wint het spel van schuin geplaatste
hart, in de huisstijl van de toen leidende opdrachtgever VUmc . Met het wisse len
kolommen om deze betreedbare buitengebieden 'spannend' te maken ten opzich-
van opdrachtgever, nu VU, is het uiterlijk aangepast.
te van de verder orthogonaal opgebouwde kantoor- en Jabdelen. Met de con-
De speciale clickbricks zijn hier voor het eerst op deze schaa l toegepast: een
structeur zijn de mikado's zodanig in duo's geplaatst dat ze de horizontale krach-
voegloze droge stapel in g van stenen waardoor de buitenhuid extra ventileert,
ten opheffen en du s in evenwicht zijn. Het aantal duo's volgt uit de belastingen .
snel droogt, vlot kan worden gebouwd en waarbij geen sprake is van vervuiling of
De aanzichten vanaf tekening tonen ook min of meer gelijkmatige driehoeken,
uitbloeden van de voeg en evengoed een monoliete verschijning heeft.
BOUWEN MET STAAL 237 I FEBRUARI 2014
41
1. De V-constructies en lokale stabiliteitswanden op de begane grond.
2. Constructie verdiepingen: balken (L = 7,2 m) met prefab vloeren met verschillende overspanningen.
12
4. De V-constructies zijr1 als één geheel aangevoerd en gemonteerd. Bove11 is aan de rechterkant de vaste knoop te zien en aan de linkerkant de vrije knoop met de verlengde kopplaat en stalen doos.
11
1
I
3. In rood de constructieve oplossingen i11 de begane grond en in de uisnedes.
'
I
'
I
~===~
13
-I
rc~f
10
11
I
I
I
12 15
r----r~------ 10
10 ------------r14
L___ _ _ _ _ _ _
14 18
L-------------- 12 , - - -- - - - 19
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
5. In blauw de centrische V-constructie met gelijke
belasting uit de bovenstaande kolommen, in rood de excentrische V-constructie met ongelijke belasting uit bovenstaande kolommen. 42
volledig doorgelast rondom plaa t B t = 45 mm plaat A t = 80 mm . strip 40x20 mm. lassen op het werk A = 8 aangieten K70 stalen kolom 600x600x28 mm plaat C1 t = 28 mm plaatC1 t= 18mm 12x draadeinden M30 8.8.1g 2000 kolom 1e verdieping teflon (verlengde) kopplaat t = 30 mm stalen doos d.m .v. platent = 10 mm vloer 1everdieping
15 16 17 18 19 20
HD 400x187 polystyreen glijfolie 6x draadeinden M42 aanstorten nadat ruwbouw op hoogte is hrsp. gelast aan staalprofiel
6. Boven. V-constructie voetplaat op de aanwezige instortvoorziening in de begane gron d. Om maatafwijkingen op te vangen is er ruimte gespaard die vervolgens aangegoten wordt. Met stalen strippen zijn de platen daarna aan elkaar gelast, zodat de horizontale belasting uit onbalans overgedragen kan worden . Onder. Bovendetail van de V-constructie. Links is de vaste knoop, rechts de vrije knoop FEBRUARI 20141 BOUWEN MET STAAL 237
7. Studie vannoordelijkgat met 10 mikado's.
8. Studie vannoordelijk gat met 12 mikado's.
9. Studie vannoordelijk gat met 8 mikado's.
schachten worden doorgevoerd, nu en bij toekomstige aanpassingen.
grond en de 1e verdiepingvloer uit te voeren in bollenplaat in plaats van kanaalplaten ontstaat een stijve vloerschijf, die goed in staat is de onbalans uit de V's op te nemen en over te brengen naar de stabiliteitswanden. Daarnaast zijn van -2 tot onderkant le verdieping vier lokale stabiliteitswanden in de plattegrond toegevoegd, bij de achterwanden van de liften (afb. 1).
vloer buiten de oplegging van de kolom te realiseren, waardoor de staalconstructie vrij kan bewegen ten opzichte van de vloer. Voor de oplegging van de bovenstaande kolom is een stalen, volgebetonneerde doos gemaakt op de kopplaat. De zijkanten van de doos zijn voorzien van teflon zodat deze kan schuiven ten opzichte van de vloer, de achterkant heeft polystyreen dat ingedrukt wordt wanneer het HD-profiel verlengt. Het HD-profiel tussen de beide knopen is tijdens de bouw gespaard van de vloer. Nadat de ruwbouw op hoógte was, en het merendeel van de vervormingen plaatsgevonden had, is de sparing aangestort.
V-constructies De tweelaagse parkeergarage vraagt om een ander stramien dan het labgebouw. Eén gezamenlijk stramien zou ertoe leiden dat één of beide bouwdelen zouden inleveren op functionaliteit, kwaliteit of flexibiliteit. Door op de begane grond een V-vormige overgangsconstructie op te nemen, zijn beide gebouwdelen met het meest optimale stramien uitgevoerd: de garage met 14,4 m, het 012-gebouw met het genoemde stramien (afb. 1). De V-constructies zijn opgebouwd uit diagonalen (kokerprofielen 600x600 met een wanddikte afhankelijk van de aanwezige belasting) en horizontale trekstaven (HDprofielen) opgenomen in de 1e verdiepingvloer. De V-constructies zijn onder permanente belasting in evenwicht. Daar waar de belasting op de benen verschilt, zijn de constructies excentrisch, zodat ook deze in evenwicht zijn (afb. 5). De punt van de V is in die gevallen verschoven, tot 1,05 m uit de symmetrielijn. De kleine verschuiving voorkomt enorme horizontale krachten die een symmetrische V in die gevallen zou uitoefenen op de begane grond en le verdiepingvloer. Maar door de veranderlijke belastingen (velden belast-onbelast) worden de V's altijd uit evenwicht gebracht. De bijbehorende krachten zijn kleiner dan bij de genoemde onbalans, maar nog steeds aanzienlijk, door het volume van het gebouw. Door de begane BOUWEN MET STAAL 237 I FEBRUARI 2014
V-details De V's staan op de beganegrondvloer, die al in de parkeergaragefase is uitgevoerd. De krachten uit de V's zijn hoog en geconcentreerd. Het was daarom nodig dikke stalen platen in de beganegrondvloer in te storten. Daarbij moest rekening worden gehouden met de scheiding tussen twee uitvoerende partijen, bijvoorbeeld op gebied van maatonnauwkeurigheden. Reden om de onderdetails al vroeg volledig uit te werken (afb. 6). Het bovendetail is complex daardat de bouwfase sterk bepalend is voor het ontwerp ervan. Gedurende de bouw loopt de belasting op, waardoor de trekstaaf verlengt. Bij een monoliete verbinding met de 1e verdiepingvloer, kan dit leiden tot ongewenst krachtenverloop en scheurvorming. De V's zijn daarom gedetailleerd op ongehinderde verlenging. Beide knopen zijn in basisontwerp hetzelfde, met een dikke kopplaat op de diagonale kokerprofielen aan de onderkant van de vloer. De ene knoop is vast verankerd in de vloer en neemt de horizontaalkrachten uit onbalans op (afb. 4 en 6). Bij de andere, vrije knoop is de kopplaat aan de achterzijde verlengd om oplegging van de
Mikado's Met de architect zijn verschillende concepten onderzocht om het bouwvolume boven de gebouwgaten te ondersteunen. Er moest een ondersteuningsconstructie komen die, vergelijkbaar met de V-constructies, zowel erboven als eronder het optimale stramien mogelijk maakte. Dat betekende: hetzelfde stramien onder én boven de gaten zonder extra constructies. De oplossing is gevonden door de schuine kolommen die al snel werden omgedoopt tot mikado's. Vervolgens is met de architect gezocht naar het aantal mikado's (afb. 7 t/m 9). Voor de architect speelde esthetische overwegingen. Constructief was belangrijk dat er voldoende steunpunten waren om de staalconstructie onder de lOeverdiepingvloer uit standaard profielen te kunnen opbouwen. In het zuidelijke gebouwgat heeft dit geleid tot zes mikado's, in het noordelijke gebouwgat tot acht, 43
STAPPENPLAN MONTAG E KOLOMMEN STAP 1
STAP 2
D
a. Tijdelijke ondersteuning I en Tilfors I en 11 plaatsen met MK, deze vast blijven houden met MK TK = toren kraan, MK = mobiele kraan en het oranje voertuig is een hoogwerker.
a. Tijdelijke ondersteuning in MK houden b. Ligger 101 L-11 inhijsen rnet TK, deze vast blijven houden met TK c. Ligger in het hart afspannen aan vloer d. MK kan nu los
STAP 4
STAP 3 STABIEL
MK
spannen aan vloer
D·····
D··
..··
!<: .. 0,5
··..
·o.5 a. lnhijsen van M ikado 102K-4 met MK. deze vast blijven houden met M K
a. Ligger 101 L-11 in TK houden b. In hijsen van Mikado 102K-6 met MK c. Beide kranen kunnen nu los Deze stap is nu stabiel
STAP 5
MK
STAP 6
STAP 7
TK
D·····
D··
D·· 3
0,5
a. b. c. d. e.
44
Mikado 102K-4 in MK houden Ligger 101L-12 inhijsen met TK Ligger 101 L-12 aan onderz. afspannen aan BD vloer Afspanning van ligger 101 L 11 verwijderen TK kan los
0,5
0,5
a. M ikado 102K-4 in MK houden b. Ligger 101 L-19 in hijsen met TK en monteren waarna TK los kan
a. Mikado 102K-4 in MK houden b. Ligger 101 L-2 inhijsen met TK en monteren c. Beide kranen kunnen nu los Deze stap is nu stabiel
FEBRUARI 20141 BOUWEN MET STAAL 237
Robuuste montage
geplaatst. Hierdoor wordt de ligger bel ast met ongewenste buigspanning in de
Oe mikado-kolomm en zijn om kosten en tijd te be sparen gemontee rd zond er gebrui-
zwakke as. Daarom is de ligger tijdelijk bevestigd (met spankabels) aan de bollen-
kelijke hulpcon stru cties en steigers. Daarvoor in de plaats zijn de geprefabriceerde
pl aatvloer. Oe hoogwerker is door de torenkraan op speciaal hulpstaal in aangewe-
schuine kolommen (±6 ton per stuk) aangebracht met de torenkraan, een mobiele
zen zone s op de kanaalplaatvloeren van het 5e niveau getild. Omdat de mikado's schuin staan, werkt hun ond ersteuning (voor de bovenbouw) als een veer. Op
kra an en ee n hoogwerker. Oe bel angrijkste voorwaarde bij de werkzaamheden is (buig)spanning svrij monteren om onbedoelde krachten en momenten (door monta-
bepaalde locatie s zakt de kolom 3-4 cm door, wa ardoor de bovenbouw navenant
ge en eigen gewicht van de staalconstructie) in het raamwerk te voorkomen. Daar-
meezakt Dat is constructief geen bezwaar; het zettingsverschil 'a an de bovenzijde
toe is door het staalcon structiebedrijf en de coördinerend e constructeur een volledig montageplan (in 88 pagina 's) uitgewerkt. Alle montagestappen zijn nauwkeurig
is verholp en door de verdiepingvloeren hoger te stellen (de opleglip van de vloer is sc huin in de hoogte oplopend gela sttegen de liggers). Door zakking van liggers en
berekend en uitgete kend. Een belangrijk streven wa s om zo snel mogelijk tot sta -
mikado's komen de vloeren zodoende nagenoeg vlak te liggen na gereedkomen van
bi ele driehoeken te kom en, waarmee extra hulpmateriaal wordt verm eden. Oe
de ruwbouw. Het vraagstuk van de brandwerendheid van de kanaalplaatvloeren is
mikado's onder de 'klein e hap' vergen de meeste aandacht, omdat de configuratie
opgelost door de druklaag aan weerszijden naar het midden van de overspanning te
van deze mikado's en de indeling van de stalen overgangsconstru ctie op de 10e verdieping pas na meerdere stappen tot ee n eig en, stijve driehoek komt. Daarom is
laten verlopen van 80-50-80 mm . Oe middenmaat voldoet zo aan de 'adviezen van
eerst de mee st logische HEM 1000 geplaatst met ee n strategisch ophangpunt van
'robuustheid', niet via een 'tweede draagweg', maar wel door de onderdelen in de
de torenkraan, om de overspanning van de onderslagbalk (en de bu igspanning door
hoofddraagconstructie als 'kritisch el ement' te benoemen en te ontwerpen op een horizontale belasting van 34 kN/m' (conform NEN-EN-1991-1-7).
het eigen gewicht) niette grootte laten worden . Vervolgen s is de mikado eronder
STAP 7 STABI EL
BFBN ' (s 50 mm bij gevolgkla sse 2b). Ook voldoet het gebouw aan de eisen voor
STAP 8
STAP9
o·······
a. lnhijsen van M ikado 102K-3 met TK. deze vast blijven houden met TK
a. Mikado 102K-3 in TK houden b. Ligger 101 L-14 inhijsen met MK c. Ligger aan Mikado monteren waarna MK los kan
STAP 11
STAP 12
MK
MK
o····
A
0,5
a. M ikado 102K-3 in TK houden b. Ligger 101L-8 inhiisen met M K en monteren waarna MK los kan
0,5
a. Mikado 102K-3 in TK houden b. Ligger 101L-9 inhijsen met MK en monteren waa rn a MKlos kan
a. Mikado 102K-3 in TK houden b. Ligger 101 L-3 inhijsen met MK en monteren c. Beide kranen kunnen nu los Deze stap is nu stabiel
BOUWEN MET STAAL2371 FEBRUARI 2014
45
JO. Montage staalconstructie van de JOe verdieping in het noordelijke hoek.
1
2 3 4 5 6
11. Montage van eei1 mikado op een stalen blok.
opvullen met epoxy hars HEM 1000 kopplaat t = 50 mm stelbouten bolvormige kopplaat r = 6000 mm mikado
12. Opbouw kopdetail: de mikado met bolle kop, het tussenstuk en de staalconstructie JOe verdieping, waarop het koppelstuk aansluit. Met vier M16 tapbouten, die in staat zijn het gewicht uit de bovenliggende staalconstructie te dragen, wordt de ruimte tussen het tussenstuk en kopplaat gesteld. Nadat de gehele staalconstructie gemonteerd is, wordt de tussenruimte met epoxyhars aangegoten. 46
FEBRUARI 20141 BOUWEN MET STAAL 237
Projectgegevens
Noot
OpdrachtVrije Universiteit Amsterdam • ArchitectuurEGM architecten, Dordrecht • Constructief ontwerp Royal
1. Compendium Aanpak Constructieve Veiligheid,
HaskoningDHV, Rotterdam • Coördinerend constructeur Pieters Bouwtechniek, Haarlem • Adviseur installaties
QuantesArtoos, Rijswijk 2011.
Valstar Simonis, Rij swijk • Adviseur bouwfysica Peutz, Zoetermeer • UitvoeringTBI (J.P. van Eesteren, Wolter & Dros, Croon) • Staalconstructie RijnDijk Construction, Eindhoven
13. Kopdetail met de stelruimte tussen de kopplaat en het tussenstuk.
14. Het stalen blok op een kolom van de 4e verdieping. Hierop komen de vloerliggers en een mikado.
15. Wederom het stalen blok (zie ook afb. 14), nu met de vloerliggers eraan gemonteerd.
omdat het gat hier groter is. De mikado's ondersteunen HEM 1000-liggers die de overgang naar het stramien boven de gaten verzorgen. Op de Se verdieping staan de mikado's direct op de onderstaande kolommen. Nadat de aantallen en posities van de mikado's waren bepaald, is gezocht naar hun configuratie. Voor de architect wederom een esthetisch vraagstuk, constructief zaak een configuratie te ontwerpen waarbij de resultante van de horiz"ontaalkrachten uit de mikado's zodanig klein is dat deze door het stabiliteitssysteem van het gebouw kunnen worden opgenomen. Een complex vraagstuk, omdat behalve krachtenevenwicht in de twee ·richtingen ook het momentenevenwicht in de schijven in de Se en de lOeverdieping moet worden voorkomen zodat geen buitensporig grote krachten moeten worden afgedragen naar de stabiliteitswanden en fundering. Met testen en analyses van veel varianten is een configuratie ontworpen waarbij de horizontaalkrachten een belasting op het stabiliteitssysteem geven van slechts S% van de windbelasting (afb. 17). Om de horizontaalkrachten van de verschillende mikado's in het boven- en ondervlak evenwicht te kunnen laten maken, zijn in die vloeren stalen frames opgenomen die vervolgens verankerd zijn aan de achterliggende vloerdelen. Deze dragen de belasting af aan de stabiliteitswanden. Die vloeren zijn, net als de le verdiepingsvloer, uitgevoerd als bollenplaatvloer, waarbij in de zones met hoge spanningen bollen zijn weggelaten voor een goede krachtsafdracht.
Detaillering mikado's In het onder- en bovendetail van de mikado's komen veel profielen bijeen in één knoop. In het onderdetail is centraal in de knoop een massief stalen blok van 200 mm dik ontworpen (afb. 11, 14 en 15). Gezien de grote afmeting van de doorgaande HEM 1000-liggers is het bovendetail anders. Hier is het door een speciale configuratie van de aan de liggers gelaste staalplaten mogelijk gemaakt om alle staven aan te sluiten. Doordat de hoeken van de mikado's overal verschillen, zijn de afmetingen en orientatie van de platen telkens anders, maar het principe is overal hetzelfde. De mikado's zijn zuivere pendels waarmee momenten in de kolommen worden voorkomen. De beide koppen zijn voorzien van een bol met een straal van 6 m. Aan de onderzijde sluit de bol koud aan op een massief rond 300 mm, die op het stalen blok is gelast, aan de bovenzijde op een kopplaat aan de zijde van de HEM 1000-ligger (afb. 12 en 13). Voor stelruimte is een tussenstuk tussen de bol en kopplaat opgenomen.
gewerkte bestek lag er voor de aannemer een duidelijk startpunt. Via het instellen van een coördinerend constructeur werd gewaarborgd dat het pakket van engineeringswerkzaamheden compleet en 'rond' was en dat de werkzaamheden van de verschillende deelconstructeurs goed werden afgestemd. •
BOUWEN MET STAAL 237 I FEBRUARI 2014
Hoogste punt Het hoogste punt werd bereikt op 13 november 2013, waarmee de ruwbouw binnen planning en zonder problemen tot stand kwam. Het hoge uitwerkingsniveau van de bestekstukken en de duidelijke scheiding van werkzaamheden tussen ontwerpend constructeur en coördinerend constructeur zijn hierbij belangrijke factoren geweest. Door de juiste voorwaarden kwam goede samenwerking tot stand. En met het ver uit-
16. 3D-model van de definitieve kolomconjiguratie, weergegeven als staven.
1Z 3D-model, nu weergegeven als volle doorsneden. 47
