Integraal Beleidsplan Sociaal Domein September 2014
Leeswijzer De decentralisaties in het sociaal domein (AWBZ/Wmo, Jeugdwet en Participatiewet) hangen met elkaar samen (in doelgroepen en benadering). Daarom hebben we gekozen één integraal beleidsplan voor de drie decentralisaties op te stellen. Diverse onderwerpen zijn overkoepelend en gelden in brede zin voor het sociaal domein. Het is efficiënter en beter leesbaar als we die onderwerpen ook overkoepelend beschrijven. Het Beleidsplan Sociaal Domein Horst aan de Maas bestaat uit vier delen: Deel 1: Integraal deel Beleidsplan Sociaal Domein Deel 2: Specifiek deel Wmo/AWBZ Deel 3: Specifiek deel Jeugdhulp Deel 4: Specifiek deel Participatiewet
2
4.1
Algemene voorzieningen ........................................................................................................... 36
4.1.1
Centrum voor Jeugd en Gezin............................................................................................... 36
Inhoud
4.1.2
(jeugd)gezondheidszorg ........................................................................................................ 36
DEEL 1: Integraal deel Beleidsplan Sociaal Domein .............................................................................. 5
4.1.3 4.1 4.1.4
Onderwijs ............................................................................................................................... 37 Algemene voorzieningen ........................................................................................................... 38 36 Gezinscoaches ......................................................................................................................
4.1.1 4.1.5 4.1.2 4.2
Centrum voor Jeugd en Gezin............................................................................................... 36 Kindertelefoon ........................................................................................................................ 38 (jeugd)gezondheidszorg ........................................................................................................ 36 Maatwerkvoorzieningen............................................................................................................. 39
4.1.3 4.2.1 4.1.4 4.2.2
Onderwijs ............................................................................................................................... 37 Jeugd-GGZ ............................................................................................................................ 39 Gezinscoaches ...................................................................................................................... Ondersteuning aan jeugdigen met een beperking ................................................................ 38 39
4.1.5 4.2.3 4.2 4.2.4
Kindertelefoon........................................................................................................................ 38 Jeugdbescherming en jeugdreclassering .............................................................................. 40 Maatwerkvoorzieningen ............................................................................................................. 41 39 Pleegzorg...............................................................................................................................
4.2.1 4.2.5 4.2.2 4.3
Jeugd-GGZ ............................................................................................................................ 39 Jeugdzorgplus ....................................................................................................................... 42 Ondersteuning aan jeugdigen met een beperking ................................................................ 43 39 Overige onderwerpen in het kader van Jeugdhulp....................................................................
4.2.3 4.3.1 4.2.4 4.3.2
Jeugdbescherming en jeugdreclassering .............................................................................. 43 40 Verwijsindex risicojongeren ................................................................................................... Pleegzorg ............................................................................................................................... 41 CORV .................................................................................................................................... 43
1.
Vertrekpunt ...................................................................................................................................... 5
2.
Afwegingskader ............................................................................................................................... 7
3.
Gezamenlijke thema’s ..................................................................................................................... 9
3.1
Toegang tot ondersteuning en zorg ............................................................................................ 9
3.2
Onafhankelijke cliëntondersteuning en hulp op afstand ............................................................ 10
3.3
Eigen bijdragen .......................................................................................................................... 11
3.4
Persoonsgebonden budget (PGB) ............................................................................................ 12
3.5
Doelgroepenvervoer .................................................................................................................. 14
3.6
Crisisdienst ................................................................................................................................ 14
3.7
Algemeen Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling .................................................. 15
3.8
Overgang 18- naar 18+ ............................................................................................................. 16
3.9
Toezicht en handhaving ............................................................................................................ 16
3.10
Klachten en rechtsbescherming ................................................................................................ 16
3.11
Financiën ................................................................................................................................... 17
3.12
Monitoring .................................................................................................................................. 18
DEEL 2: Wmo/AWBZ ............................................................................................................................ 20 1.
Waar gaat het over? ...................................................................................................................... 20
2.
4.2.5 Jeugdzorgplus........................................................................................................................ ....................................................................................................................... 44 42 4.3.3 Ouderbijdrage 4.3 4:Overige onderwerpen in het van...................................................................................... Jeugdhulp.................................................................... 45 43 DEEL Participatiewet; werken en kader meedoen 4.3.1WaarVerwijsindex risicojongeren ................................................................................................... 43 1. gaat het over? ...................................................................................................................... 45 4.3.2 CORV .................................................................................................................................... 43 2. Waar doen we het voor? ............................................................................................................... 47 4.3.3 Ouderbijdrage ........................................................................................................................ 3. Wat willen we bereiken? ................................................................................................................ 44 48 DEEL 4: Participatiewet; werken............................................................................................................ en meedoen ...................................................................................... 45 4. Hoe gaan we dit bereiken? 49
Waar doen we het voor? ............................................................................................................... 21
1. 5. 2.
Waar gaat wettelijke het over? ondersteuning? ...................................................................................................................... 45 Met welke ............................................................................................. 55 Waar doen we het voor? ............................................................................................................... 47
3.
Wat willen we bereiken? ................................................................................................................ 23
3.
Wat willen we bereiken? ................................................................................................................ 48
4.
Hoe pakken we dat aan? ............................................................................................................... 24
4.
Hoe gaan we dit bereiken? ............................................................................................................ 49
4.4.1. Het begrip maatwerkvoorziening ................................................................................................. 26
5.
Met welke wettelijke ondersteuning? ............................................................................................. 55
4.4.2. Vormen van maatwerkvoorzieningen .......................................................................................... 27 4.4.3. Maatwerkvoorziening via toewijzing gebiedsteams .................................................................... 27 4.4.4. Nadere toelichting op huishoudelijk werk .................................................................................... 27 4.4.5. Maatschappelijke opvang en beschermd wonen ........................................................................ 28 4.4.6. Overgangsregeling bestaande AWBZ- en Wmo gebruikers ....................................................... 28 4.5 Voorziening chronisch zieken en gehandicapten ............................................................................ 29 DEEL 3: Jeugdhulp................................................................................................................................ 30 1.
Waar gaat het over? ...................................................................................................................... 30
2.
Waar doen we het voor en hoeveel jeugdigen krijgen hulp? ........................................................ 32
3.
Wat willen we bereiken en wat hebben we al gedaan? ................................................................ 33
4.
Hoe pakken we dat aan? ............................................................................................................... 35
3
4
DEEL 1: Integraal deel Beleidsplan Sociaal Domein 1. Vertrekpunt Dit Beleidsplan Sociaal Domein is niet de eerste en enige mijlpaal in onze voorbereidingen op de decentralisaties in het sociaal domein. We zijn al enkele jaren bezig met onze voorbereidingen hierop en hebben belangrijke stappen gezet. De resultaten daarvan zijn niet altijd direct zichtbaar voor onze inwoners. De voorbereidingen leiden onder meer tot verandering van onze werkwijzen, tot transformatieprocessen met onze partners en tot pilots gericht op de nieuwe taken. De voorbereidingen zijn ook zichtbaar in een aantal beleidsdocumenten die de gemeenteraad de afgelopen jaren heeft vastgesteld: 1. Programmaplan kanteling maatschappelijke ondersteuning (november 2011); 2. Programmaplan Sociaal Domein, Goed voor elkaar! (juni 2013); 3. Uitgangspuntennota Horst aan de Maas (februari 2014). Deze documenten bieden, samen met dit Beleidsplan Sociaal Domein, het kader voor de (verdere) uitwerking van de voorbereiding op de nieuwe taken in 2014 en de uitvoering daarvan vanaf 2015. Waar gaat het over? Het gaat om veranderingen op het gebied van ondersteuning aan onze inwoners: - kanteling van de Maatschappelijke Ondersteuning (MO); - overgang van delen van de AWBZ naar de Wmo (en dus naar de gemeente); - decentralisatie van jeugdzorg naar de gemeente, en; - veranderingen op het gebied van werk. Dit betekent voor de gemeente een taakverzwaring en uitbreiding van taken en verantwoordelijkheden. Daarbij is sprake van risico’s, zowel politiek als financieel. Daarnaast vragen de veranderingen ook het nodige van onze inwoners: - (meer) verantwoordelijkheid nemen voor zichzelf, - zelf sturing geven aan zijn/haar leven waar dat kan, en; - anderen een handje helpen waar mogelijk. Kortom, de veranderingen in het sociale domein vormen een uitdaging voor ons allemaal: gemeente, inwoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers, enzovoort. De veranderingen hebben een grote samenhang. Het gaat bij de decentralisaties immers om: 1. gelijke doelen; 2. grotendeels dezelfde groepen in de samenleving; 3. transformatie en innovatie; 4. goede samenwerking (lokaal en regionaal); 5. goede dienstverlening en uniforme werkwijzen; 6. goede monitoring om te kunnen (bij)sturen. Wat willen we bereiken? Onze gemeente werkt vanuit een visie op het geheel van maatschappelijke ondersteuning. Deze komt neer op de volgende principes: 1. Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en voor anderen; 2. Zelf sturing geven aan je leven; 3. Anderen een handje helpen; 4. Respecteren van elkaars rol, specifieke behoeften en mogelijkheden; 5. Versterken van de eigen kracht; 6. Inzetten van het sociale netwerk;
5
7. 8. 9. 10. 11. 12.
Hulpvragen integraal in beeld brengen (vraagverheldering); Er is ondersteuning als hulpvragen verder reiken dan de eigen mogelijkheden; Van licht naar zwaar en van collectieve voorzieningen naar individuele voorzieningen; Ondersteuning vindt zoveel mogelijk plaats in de eigen omgeving en is bij voorkeur tijdelijk; Die ondersteuning is onderdeel van een integraal arrangement; We werken volgens het principe 1 hulpvrager/gezin, 1 plan, 1 regisseur.
Kortom: Wij willen dat onze inwoners zelfredzaam zijn waar het kan, dat ze ondersteund worden waar het hoort en dat er wordt doorgepakt waar dat nodig is zodat er snel de juiste ondersteuning is. Dit geldt voor het brede terrein van samen leven, opvoeden, zorg, werk en inkomen.
2. Afw wegingsk kader Het afwe egingskader heeft twee belangrijke b ka anten: e ondersteun 1. Onze inwon ners ontvang gen passende ning als dat nodig n is. 2. Dit moet pa assen binnen n de financiëlle kaders die e met de tran nsities gepaaard gaan. Dat dwin ngt ons om kritisch k te zijn n over de kossten die we maken m om te e zorgen dat oonze inwone ers passend de ondersteuning krijgen. Wat willen w we bereiken en welke stu uring past hieer bij?
Start hier met het zoeken van oplossingen
eve enti ningen v e r P orzie vo
e men g Alge orzienin Vo
werk Maat rziening Voo
aal Soci twerk Ne
n Eige cht Kra
in plaats van hier
De sturingsknoppen Er zijn “kknoppen” wa aarmee gestu uurd kan worrden. Dit geld dt zowel voor de kwaliteitt van de onderste euning aan onze o burgers als voor de beperking va an de kosten n of het verhoogen van de inkomste en. Hiervoor hebben we de d volgende sturingsknoppen: A. De kanteling g maatschapp pelijke onderrsteuning B. De (kost)prijss C. De kwaliteit Ad A. De e kanteling maatschappe m elijke onderstteuning Bij de ka anteling van de d maatscha appelijke ond dersteuning hebben h we het h over: - V Versterken kracht k in de lokale gemee enschap: - Burgerinitiatiieven en bew wonersnetwe erken, - S Stimuleren van v ontmoeting, ontplooii ng binnen de e dorpsgeme eenschappenn
...ondersteuning waar het hoort... 6
Denk hie erbij aan voo orbeelden zoa als eetpunte n, klussendie ensten, dorp ps(dag)voorzzieningen enz zovoort. Deze on ntwikkeling is in onze dorp pen volop aa an de gang en e leidt tot ste eeds meer (bburger)initiattieven en nieuwe a algemene vo oorzieningen die voor ied ereen toegankelijk zijn. Uitgaande U vaan de eigen kracht k (individueel en binne en een dorpsgemeenscha ap) betekentt dit in de pra aktijk dat passsende onderrsteuning en zorg meer in eige en omgeving te vinden is.. Hiervoor ho oeft dan geen n professioneele hulp of sllechts aanvulle ende professiionele hulp in ngezet te wo orden. Ad B. De e (kost)prijs We kunn nen als geme eente invloed d uitoefenen op de prijs door: - G Grootschalig g/regionaal in n te kopen om m hiermee ook volume te e krijgen; - S Samenwerkiing tussen aa anbieders te stimuleren en e zo nodig af a te dwingenn; - Niet uit te ga aan van aanttal uren dat o ondersteunin ng of zorg is geleverd, g maaar uit te gaa an van d daadwerkelijjk bereikt res sultaat voor d de aanvrager; 7
-
Dus uitgaan van afname op basis van vraag en niet afname gebaseerd op aanbod; Door minder, maar meer gerichte administratieve controle, ook intern binnen onze gemeente; Geen algemene normeringen te gebruiken, maar in te zetten wat daadwerkelijk in die situatie ook noodzakelijk is; Daar waar het mogelijk is ook een eigen bijdrage op te leggen voor maatwerkvoorzieningen en aanvragers vooraf ook goed te informeren over de hoogte van deze eigen bijdrage.
Ad C. De kwaliteit De komende twee jaar geeft de gemeente haar kwaliteits- en monitoringscyclus vorm, samen met inwoners, professionals, zorgorganisaties en medefinanciers. We doen dit in een juiste balans tussen loslaten en verantwoorden. In de periode dat we werken aan een nieuwe cyclus borgen we de kwaliteit. Daarom gaan wij deze overgangsfase in met de volgende afspraken: - We sluiten aan op bestaande kwaliteitssystemen en resultaatmetingen en gaan uit van de minimale kwaliteitseis: veiligheid (in de breedste zin van het woord); - In de samenwerking met aanbieders zien wij verantwoordingseisen als onderwerp van gesprek om samen tot een nieuwe verantwoordingssystematiek te komen; - We stellen risicogericht en proportioneel verantwoordingseisen; - We voorkomen hiermee een wirwar aan verantwoordingseisen; - We meten klanttevredenheid op basis van bereikte resultaat. Omdat bovengenoemde aspecten belangrijke sturingsknoppen zijn, zijn het ook belangrijke richtpunten voor onze monitoring. Zie hiervoor hoofdstuk 3. Regionale inkoop Wij krijgen met de nieuwe taken de verantwoordelijkheid om te komen tot effectieve ondersteuning voor vragers van ondersteuning en zorg binnen onze gemeente. Als gemeente hoeven we niet alle nieuwe taken zelf te doen. Wij zijn er wel verantwoordelijk voor dat deze nieuwe taken opgepakt worden. We regelen als gemeente dat er aanbieders beschikbaar zijn om deze taken uit te voeren en zien toe dat deze aanbieders ook de juiste kwaliteit leveren. De zeven gemeenten in Noord-Limburg trekken gezamenlijk op om de inkoop van producten en diensten op het gebied van de nieuwe taken op een nieuwe wijze vorm te geven. Als uitgangspunt voor het inkoopproces geldt het regisseursmodel. Regisseursmodel Het regisseursmodel houdt in dat een aanvrager steeds te maken heeft met één regisseur. Samen met die regisseur kiest de aanvrager de ondersteuning/zorg die nodig is. Daartoe sluit de gemeente raamcontracten met de partijen die zij selecteert voor verschillende soorten zorg, begeleiding en/of ondersteuning. Om voor deze raamcontracten in aanmerking te komen, moeten de aanbieders voldoen aan gestelde kwaliteitseisen binnen een bepaalde prijsstelling. Maar in de contracten worden geen afspraken gemaakt over de aantallen cliënten waarvoor deze aanbieders ondersteuning zullen bieden. De raamcontracten gelden voor meerdere jaren. Verder komen er regionale ontwikkeltafels. Dat zijn overleggroepen waarin gemeenten en aanbieders samen willen komen tot: - vernieuwingen in het aanbod van zorg en ondersteuning, en; - nieuwe kwaliteitseisen die meten in hoeverre de ingezette producten en diensten concreet hebben bijgedragen aan de zelfredzaamheid van de aanvrager.
3.
Gezamenlijke thema’s
In dit hoofdstuk gaan we in op een aantal thema’s dat voor elk van de drie decentralisaties relevant is. We hebben er, omwille van de leesbaarheid, voor gekozen om deze in het integrale deel van het Beleidsplan Sociaal Domein te beschrijven en ze niet meer te laten terugkomen in de delen die zich specifiek richten op een van de drie decentralisaties.
3.1 Toegang tot ondersteuning en zorg1 Eén toegang voor ondersteuning en zorg We maken onderscheid tussen ‘ingang’ en ‘toegang’. ‘Ingangen’ tot ondersteuning en zorg zijn de natuurlijk ‘vindplaatsen’ waar inwoners naar toe gaan met hun vragen (bijv. een kinderdagverblijf, school, maar ook de gemeente, de huisarts of een professionele zorgaanbieder). De toegang omvat het proces van toekenning van een voorziening. Er zijn verschillende plaatsen waar burgers zich in de praktijk melden met vragen of zorgen. Maar er is slechts één toegang tot zorg en ondersteuning. Mensen kiezen zelf een passende ingang maar de toekenning en levering van zorg en ondersteuning vindt plaats langs één weg (een systeem) waarop de ingangen aansluiten. We werken met een integrale toegang: alle door de gemeente èn zorgverzekeraar gefinancierde ondersteuning en zorg gericht op alle leeftijden en doelgroepen. De toegang organiseren we met gebiedsteams. Naast de gebiedsteams vormen huisartsen, jeugdartsen en medisch specialisten een wettelijke toegang. De gebiedsteam stemmen ondersteuning en zorg af met de (huis)artsen. Drie gebiedsteams We vormen drie gebiedsteam voor de gemeente Horst aan de Maas: Gebiedsteam Centraal: Horst, Meterik; Melderslo, Hegelsom Gebiedsteam Peel: Sevenum, Evertsoord, Kronenberg, America, Griendtsveen Gebiedsteam Maas: Grubbenvorst, Lottum, Broekhuizen, Broekhuizenvorst, Swolgen, Tienray, Meerlo. Elk team heeft een vaste kern van ‘individueel gerichte’ zorgprofessionals: een wijkverpleegkundige, een maatschappelijk werker, een gezinscoach en een gemeentelijk zorgconsulent. De nietgemeentelijke leden van het gebiedsteam worden ingehuurd of gedetacheerd naar het gebiedsteam. De zorgverzekeraar bekostigt de wijkverpleegkundige. Afhankelijk van de specifieke situatie in een gebied kan het nodig zijn het gebiedsteam (tijdelijk) aan te vullen met een specifieke professional. De teams zijn gebiedsgericht georganiseerd, maar hebben een centrale uitvalsbasis. De medewerkers van de gebiedsteams zijn vooral aanwezig op vindplaatsen in de verschillende kernen op bekende of vaste momenten. Verder worden inwoners met een zorgvraag zoveel als mogelijk bij hen thuis opgezocht. Integrale vraagverheldering leefzorgplan en casusregie We maken onderscheid tussen informatie en advies, enkelvoudige vragen, meervoudige vragen en acute of crisisvragen. Informatie en advies (eenvoudige vragen) worden zo mogelijk digitaal en telefonisch afgehandeld. Enkelvoudige en meervoudige vragen worden door de gebiedsteams afgehandeld via een systematiek van integrale vraagverheldering en het opstellen en uitvoeren van leefzorgplannen. We hanteren daarbij de systematiek van 1 hulpvrager/gezin, 1 plan, 1 regisseur. Leefzorgplannen worden zo veel mogelijk gebaseerd op de eigen kracht van de hulpvrager en zijn/haar sociale omgeving. Professionele ondersteuning is aanvullend.
1
Het gaat bij de toegang primair om ondersteuning en zorg, maar thema’s als werk en inkomen komen ook aan bod bij de integrale vraagverheldering.
8
9
De professionals in het gebiedsteam kunnen aanvullende expertise inzetten voor de integrale vraagverheldering, het opstellen van leefzorgplannen, casusregie of de uitvoering van ondersteuning of zorg. De regie over de leefzorgplannen leggen we zo laag mogelijk, d.w.z. bij de burger of zijn/haar sociale netwerk. Indien dit niet gewenst of mogelijk is, neemt het gebiedsteam de casusregie op zich. In zeldzame gevallen wordt de casusregie in de tweede lijn belegd. In ieder geval houdt de vraagverhelderaar de ‘vinger aan de pols’ na het opstellen van een leefzorgplan. Onderdeel van het leefzorgplan is ook het onderwerp ‘nazorg’: als iemand ondersteuning krijgt, is het ook belangrijk om meteen na te denken over de volgende fase (na afloop van de ondersteuning, bijvoorbeeld een gesloten plaatsing van een jeugdige in een jeugdzorgplusinstelling). Mogelijk kan ondersteuning ook verkort worden als er tijdig goede nazorg is. Ook dit hoort bij het ‘vinger aan de pols houden’. Acute en crisisvragen worden door een zorgaanbieder direct afgehandeld met verantwoording achteraf aan de gemeente als het gemeentelijk budget betreft. Samenwerking in het gebied In onze gemeente zijn diverse burgerinitiatieven en professionele organisaties die zich richten op ondersteuning en zorg voor burgers. Een belangrijke functie van de gebiedsteams is afstemming van ondersteuning en zorg voor (individuele) burgers. Goede samenwerking met huisartsen is een belangrijk onderdeel hiervan. Om deze functie te kunnen invullen is het essentieel dat de gebiedsteams zicht hebben op het aanbod, contacten onderhouden en waar nodig samenwerkingsafspraken maken met partijen.
3.2 Onafhankelijke cliëntondersteuning en hulp op afstand Wat is cliëntondersteuning? Ondersteuning aan inwoners met: - informatie, advies en begeleiding; - die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie, en; - het verkrijgen van een zo volledig mogelijke dienstverlening; - op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, preventieve zorg, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen. We dragen er als gemeente zorg voor dat: • cliëntondersteuning kosteloos beschikbaar is voor onze inwoners (alle doelgroepen en in het bijzonder voor burgers vanuit de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet); • alleen daar cliëntondersteuning beschikbaar komt waar deze ook echt nodig is; • bij de cliëntondersteuning het belang van betrokkene uitgangspunt is (nieuw element in vergelijking tot de huidige Wmo). In de praktijk gaat het vooral om cliënten die niet goed in staat zijn zelf regie over het eigen leven te voeren en waar ook de directe omgeving dat niet kan bieden. We helpen hen de hulpvraag te verwoorden, de mogelijkheden van het eigen sociale netwerk in kaart te brengen en keuzes te maken. Hoofddoel is dat we cliënten in staat stellen om zelfstandig een keuze te maken en/of hun probleem op te lossen. Daardoor wordt de regie van de cliënt en zijn omgeving versterkt. De rol van MEE MEE Nederland (voor onze regio MEE Noord- en Midden Limburg) is de belangrijkste speler bij de uitvoering van cliëntondersteuning. MEE wordt op dit moment betaald uit de AWBZ-middelen. Deze middelen komen per 2015 (met een korting) onder verantwoordelijkheid van gemeenten. Om uitvoering te geven aan cliëntondersteuning nemen we in onze regio de taken van MEE in 2015 en 2016 beleidsarm over voor 90% van de middelen. Deze middelen worden ingezet om de huidige
10
dienstverlening van MEE te continueren en innoveren. Daarnaast werken gemeenten samen met MEE en andere organisaties aan een regionaal en lokaal netwerk van cliëntondersteuning dat op elkaar aansluit en elkaar versterkt. Wat is hulp op afstand? Dit is anonieme hulp voor mensen die eenzaam zijn of levensproblemen hebben. Hieronder valt de mogelijkheid om 24 uur per dag via telefoon, chat, of e-mail anoniem en vertrouwelijk contact te leggen. Momenteel wordt deze dienstverlening geboden door Sensoor (in onze regio Sensoor Telehulpverlening Limburg). Dit wordt betaald door onder andere de provincies en het ministerie van VWS. De Wmo 2015 regelt dat de financiële en bestuurlijke verantwoordelijkheid voor hulp op afstand bij gemeenten wordt gelegd. Landelijke stichting Er komt een landelijke stichting Sensoor. Deze stichting borgt voor alle gemeenten de hulp op afstand.
3.3 Eigen bijdragen Maatwerkvoorzieningen Bij de omslag naar eigen kracht hoort ook het vergroten van het kostenbewustzijn van de burger. En meer financiële verantwoordelijkheid voor diegenen die dat kunnen betalen. Wij willen dan ook, net zoals nu ook het geval is in Wmo en AWBZ, eigen bijdragen vragen voor de verstrekte maatwerkvoorzieningen. Dat was al van toepassing voor voorzieningen zoals een scootmobiel. Dit gaat ook gelden voor nieuwe voorzieningen zoals het geven van individuele professionele begeleiding aan mensen met een verstandelijke beperking of psychische klachten. Hierbij houden wij ons aan de landelijke regels die hiervoor nog gesteld gaan worden. De vaststelling en inning van de eigen bijdragen voor maatwerkvoorzieningen blijft ook per 2015 centraal bij het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Het CAK zorgt ervoor dat een cliënt nooit meer betaalt dan de voor hem maximale eigen bijdrage. Het is de verwachting dat deze wettelijke maximering ook vanaf 2015 in stand blijft. Het is belangrijk dat de gemeente al bij de vraagverheldering cliënten informeert over de eigen bijdragen. Informatie, advies en cliëntondersteuning Hiervoor mag binnen de nieuwe Wmo geen eigen bijdrage worden opgelegd. Algemene voorzieningen Dit zijn voorzieningen van en voor inwoners van de gemeente Horst aan de Maas. Deze voorzieningen zijn vrij toegankelijk. Denk hierbij aan voorzieningen als een SamenUitBus, een eetpunt, een klussendienst of een dorps(dag)voorziening (laagdrempelige dagbesteding). Bij deze initiatieven van en voor de inwoners bepalen de initiatiefnemers zelf of zij een bijdrage in de kosten van de deelnemers vragen. Uitsluitingen - Zorgmijders Zorgmijders zijn cliënten die volgens mensen uit hun omgeving hulpverlening nodig hebben vanwege hun complexe, ernstige en langdurige (psychische en/of verslavings)-problematiek. Kenmerkend is dat zorgmijders hiervoor zelf geen hulpvraag stellen. Voor zorgmijders is een eigen bijdrage voor dagbesteding en professionele individuele ondersteuning een extra drempel om hulp te zoeken. Dat kan leiden tot onnodige escalatie. Daarom leggen wij voor zorgmijders pas
11
-
-
een eigen bijdrage op wanneer de cliënt stabiel in zorg is. Deze uitsluiting geldt niet voor woon- en vervoersvoorzieningen. Arbeidsmatige dagbesteding Arbeidsmatige dagbesteding is gericht op dagbesteding in een werkomgeving waarbij cliënten naar vermogen arbeidsproductief zijn. Het is contraproductief om deze cliënten voor dat werk te laten betalen. Deelnemers aan arbeidsmatige dagbesteding leveren door hun activiteiten een bijdrage in de kosten. De arbeidsmatige dagbesteding sluiten wij daarom uit van een eigen bijdrage. Daarmee stimuleren we dat zoveel mogelijk inwoners via werk participeren. Jeugdhulp Aan ouders/opvoeders mag vanuit de Jeugdwet geen eigen bijdrage worden gevraagd. Bij bepaalde vormen van jeugdhulp is wel een ouderbijdrage verschuldigd. Zie hiervoor hoofdstuk 4.3 van het specifiek deel over jeugdhulp.
Ter voorbereiding op 2015 werken wij binnen onze gemeentelijke verordening verder uit welke eigen bijdrage voor de verschillende voorzieningen wordt vastgesteld. Kortom: 1. Voor maatwerkvoorzieningen vragen wij een inkomensafhankelijke eigen bijdrage. 2. Wij leggen geen eigen bijdrage op bij dagbesteding en individuele begeleiding van zorgmijders, bij arbeidsmatige dagbesteding en bij jeugdhulp. 3. Binnen onze gemeentelijke verordening werken wij verder uit welke eigen bijdrage voor de verschillende voorzieningen wordt vastgesteld.
3.4 Persoonsgebonden budget (PGB) De reden om het PGB in het leven te roepen was om zorgvragers zelf de regie te laten houden. Om dezelfde reden vinden we het PGB in de Wmo en de Jeugdwet een volwaardig alternatief voor zorg in natura bij maatwerkvoorzieningen. Als iemand in aanmerking komt voor een maatwerkvoorziening heeft hij de keuze om deze “in natura” te ontvangen of met een PGB. Zorg in natura wil zeggen dat de gemeente voor de zorgvrager de ondersteuning of voorziening inkoopt. Met een PGB kan de zorgvrager zelf de ondersteuning of zorg inkopen. Wij vinden het belangrijk om cliënten goed te informeren over de mogelijkheden om voor een persoonsgebonden budget (PGB) te kiezen en over de gevolgen van een dergelijke keuze. Redenen om voor een PGB te kiezen zijn onder meer: - de zorg op maat is niet beschikbaar via reguliere maatwerkvoorzieningen, bijvoorbeeld vaste, vertrouwde persoonlijke ondersteuning aan autistische kinderen - als zorgvragers zelf de regie in handen willen houden; - de zorg is niet goed vooraf te plannen, wordt op ongebruikelijke tijden geleverd; - er is een noodzaak tot 24-uurs ondersteuning op afroep; - de zorg moet door de aard van de beperking door een vaste hulpverlener worden geboden. Op basis van de Jeugdwet geldt een PGB niet voor: - een minderjarige die een kinderbeschermingsmaatregel of jeugdreclassering heeft gekregen; - een jongere die met een machtiging is opgenomen in een gesloten jeugdaccommodatie. Verder is in de Wmo en de Jeugdwet bepaald dat het PGB voortaan niet meer rechtstreeks aan de zorgvragers betaald wordt. Hiervoor is landelijk de Sociale Verzekeringsbank (SVB) de aangewezen
12
instantie. De SVB beheert het PGB en zorgt voor rechtstreekse betaling aan de aanbieder(s) die de zorgvrager heeft gekozen. Op welke punten bepalen wij als gemeente beleid? a Wij bepalen op welke manier de hoogte van het PGB wordt vastgesteld en leggen dat vast in onze verordening. Wij mogen differentiëren in de hoogte van het PGB. We mogen verschillende tarieven hanteren voor verschillende vormen van ondersteuning en voor verschillende typen hulpverleners. b In onze verordening bepalen wij onder welke voorwaarden de PGB-houder ondersteuning mag krijgen van een persoon uit zijn sociale netwerk. c Als de cliënt onjuiste of onvolledige gegevens verstrekt, mogen wij een PGB herzien of intrekken. Ad a. Regels voor hoogte van het persoonsgebonden budget: De hoogte van het persoonsgebonden budget wordt bepaald aan de hand van een goed onderbouwd leefzorgplan met bijbehorend budgetplan. Dit vormt de basis. Uit het leefzorgplan blijkt de onderbouwing voor de hoogte van het te verstrekken van PGB. Als de hoogte van het PGB hoger is dan vergelijkbare zorg in natura wordt de hoogte van het PGB maximaal vastgesteld op het tarief van de vergelijkbare zorg in natura. Ad b. Een persoonsgebonden budget voor personen uit sociaal netwerk: Het nut en de noodzaak van het verstrekken van een PGB voor personen uit sociaal netwerk beoordeelt de gemeente in samenspraak met de cliënt (c.q. wettelijk vertegenwoordiger), gebruik makend van het onderliggende leefzorgplan + persoonlijke budgetplan. Als het leefzorgplan aantoonbaar maakt dat een financiële compensatie voor ondersteuning door het eigen netwerk doelmatiger, efficiënter en tot effectievere zorgondersteuning leidt, dan is het verstrekken van een PGB mogelijk. Ad c. Fraudebestrijding Op basis van de Jeugdwet en de nieuwe Wmo hebben wij de mogelijkheid om een PGB bij oneigenlijk gebruik terug te vorderen. Voor de Jeugdwet kan de gemeente een beslissing om een PGB te verstrekken met terugwerkende kracht herzien of intrekken. De Sociale Verzekeringsbank controleert vooraf het contract dat is afgesloten tussen de hulpverlener en de cliënt. De SVB betaalt de hulpverlener op basis van de uren die de cliënt declareert. De controle op het daadwerkelijk leveren van de hulp en de kwaliteit van de hulp is de taak van de gemeente. Gemeenten kunnen zelf bepalen hoe zij onderzoeken of er geen fraude wordt gepleegd en of de budgethouder nog steeds aan de voorwaarden voldoet. Wij nemen hiervoor regels op in onze gemeentelijke verordening. Wat moet er in 2014 verder gebeuren? - Het is belangrijk dat we de huidige PGB-ontvangers tijdig informeren over de wijzigingen. - Binnen cliëntondersteuning ondersteunen we budgethouders van een PGB. - We stellen nog een verordening en nadere beleidsregels vast. Kortom: 1. Wij bepalen aan de hand van het leefzorgplan en bijbehorend budgetplan wat de hoogte van het PGB is en of het mogelijk is het PGB te zetten voor ondersteuning door het eigen netwerk. 2. Wij herzien het besluit tot het verstrekken van een PGB of trekken het besluit tot toekenning van een PGB in als de cliënt onjuiste of onvolledige gegevens verstrekt.
13
3.5 Doelgroepenvervoer Met de decentralisatie van de jeugdhulp en de AWBZ-begeleiding komt ook het vervoer van de doelgroepen over naar de gemeente. De gemeente is al verantwoordelijk voor vervoer van: ‐ de huidige doelgroep Wmo; ‐ leerlingen (met lichamelijke, verstandelijke of zintuiglijke beperking); ‐ en – indirect – ook voor Wsw-ers naar hun werkplekken. Op dit moment is het doelgroepenvervoer versnipperd georganiseerd. Dit brengt extra vervoersbewegingen en kosten met zich mee. Omdat veel van het vervoer over gemeentegrenzen heen gaat, heeft een verkenning door de gezamenlijke Noord- en Midden-Limburgse gemeenten plaatsgevonden naar de mogelijkheden om het doelgroepenvervoer slimmer en beter te organiseren. De conclusie is dat het loont om het doelgroepenvervoer anders te organiseren. Belangrijkste mogelijkheden om dit te doen zijn: ‐ Zoveel mogelijk organiseren van ondersteuning en zorg in de wijken dichtbij burgers. Stimuleren van innovatie en eigen initiatief van burgers om de eigen vervoersvraag op te lossen. ‐ Het realiseren van een vraaggerichte organisatie van doelgroepenvervoer: de regiecentrale(s). Hierin worden de vervoersvraag/ritaanname en planning op één organisatorisch punt gecombineerd. De uitvoering van het vervoer is hier losgekoppeld van de planning. De gemeente heeft ingestemd met het “Ontwikkelperspectief doelgroepenvervoer Noord- en MiddenLimburg” en gaan in samenwerking met de Noord-Limburgse gemeenten de regiecentrale(s) ontwikkelen. Als startdatum wordt naar 1 januari 2017 gestreefd. Fasering voor bepaalde vormen van vervoer, zoals leerlingenvervoer dat doorgaans per augustus start, is mogelijk. Dit wordt bij de uitwerking definitief bepaald. Voor het doelgroepenvervoer dat vanuit de AWBZ overkomt (extramuraal) is er een overgangsregeling nodig voor de periode tussen 1 januari 2015 en 1 januari 2017. Bij de opdrachtverstrekking voor maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp (regionale inkoop) nemen we voor 2015 en 2016 ook het doelgroepenvervoer voor de huidige doelgroep AWBZ mee. Daarbij gaan we uit van een structurele, integrale aanpak van het doelgroepenvervoer met ingang van 2017.
3.6 Crisisdienst Gemeenten zijn er in acute situaties, waar onmiddellijke actie nodig is, verantwoordelijk voor dat hulp en ondersteuning altijd direct bereikbaar en beschikbaar is. Dit betekent dat te allen tijde (24 uur per dag en 7 dagen per week) iemand bereikbaar is die crisisinterventie kan bieden en de inwoner op een snelle en deskundige manier naar de juiste hulp kan doorgeleiden. Crisisinterventie (toeleiding) gebeurt door de crisisdienst. Onder de toeleiding verstaan we het proces vanaf het moment waarop iemand met een spoedvraag in beeld komt, tot het moment waarop passende ondersteuning wordt geboden. De crisisdienst, ook wel spoedeisende hulp genoemd, voert deze toeleiding 24/7 uit. Het gaat hierbij om het inschatten van de ernst van de crisis, het stabiliseren van de crisis, het waarborgen van de veiligheid en doorgeleiden naar de benodigde hulp. Momenteel zijn er meerdere toegangspoorten (jeugdzorg, GGZ en VB) naar hulpverlening in crisissituaties. Na crisisinterventie moet de benodigde hulp direct worden geleverd (hulpverlening). Het verlenen van hulp in crisissituaties is de verantwoordelijkheid van de zorgaanbieder. Hierbij maken we onderscheid in drie vormen: ambulante crisiszorg, crisis (netwerk)pleegzorg en residentiële crisiszorg.
transformeren. We ontwikkelen gezamenlijk een visie met uitgangspunten ten aanzien van de doelgroepen, het niveau van inrichting, het niveau van regionale samenwerking, definiëring van crisis en de uitvoeringsrol van gemeenten. Het streven is om te komen tot 1 gezamenlijke crisisdienst.
3.7 Algemeen Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling Op 1 januari 2015 moeten gemeenten een Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK) ingericht hebben. Het AMHK valt onder de Wmo, maar ook in de Jeugdwet wordt over het AMHK gesproken. Daarmee dragen gemeenten verantwoordelijkheid voor de meest kwetsbare groepen in onze samenleving: volwassenen en jeugdigen die te maken krijgen met agressie, (seksueel) geweld of verwaarlozing in huiselijke kring. De taken van het toekomstige AMHK worden op dit moment nog uitgevoerd door respectievelijk de Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG) en Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK). Er zijn voor de wetgever twee belangrijke redenen om een AMHK te organiseren: één meldpunt voor alle vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling en meer samenhang in de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld. Het AMHK heeft de volgende wettelijke taken: 1. het verstrekken van advies en zo nodig het bieden van ondersteuning aan degene die een vermoeden heeft van huiselijk geweld of kindermishandeling met betrekking tot de stappen die in verband daarmee kunnen worden ondernomen; 2. het fungeren als meldpunt voor gevallen of vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling; 3. het naar aanleiding van een melding van huiselijk geweld of kindermishandeling of een vermoeden daarvan, onderzoeken of daarvan daadwerkelijk sprake is; 4. het – indien noodzakelijk - inschakelen van passende hulpverlening; 5. het zo nodig in kennis stellen van de politie of de Raad voor de Kinderbescherming. Indien een verzoek tot onderzoek bij de Raad voor de Kinderbescherming wordt ingediend, wordt het college van burgemeester en wethouders daarvan in kennis gesteld; 6. het terug rapporteren aan de melder van datgene wat met de melding is gebeurd. Eén AMHK biedt voordelen ten opzichte van de uitvoeringspraktijk. Er komt één centraal advies- en meldpunt en telefoonnummer voor burgers en professionals. En dus een systeemgerichte en integrale aanpak en betere regie. Uitgangspunten hierbij zijn dat het AMHK: - een gespecialiseerd regionaal centrum is op het gebied van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. - functioneert als een onderdeel van het lokale veld, zij het regionaal georganiseerd. - samenhang creëert tussen de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. - primair gericht is op ondersteuning en organiseren van hulpverlening, bij voorkeur op het lokale niveau. - een organisatie is waarin zowel direct en indirect betrokkenen vertrouwen kunnen hebben en daartoe zorgvuldig en transparant werkt. - systeemgericht werkt en werkt volgens het principe één gezin, één plan, een contactpersoon. - waar mogelijk aansluit bij de eigen kracht van de direct betrokkenen en het sociale netwerk. Het AMHK deelt privacygevoelige informatie met zo min mogelijk personen. Dat gebeurt alleen indien als dat noodzakelijk is voor het borgen van de veiligheid.
De regio’s Noord- en Midden-Limburg kiezen ervoor gezamenlijk de huidige inzet van toeleiding en verlening van hulp in crisissituaties in 2015 te continueren. Het jaar 2015 gebruiken we om te
14
15
Tijdens de transitiefase worden de twee backoffices van het huidige AMK en het huidige SHG nog niet samengevoegd. De medewerkers blijven dus in 2015 in dienst bij BJZ en het SHG. De gemeente wil in 2015 in regionaal verband komen tot verdere positionering van het AMHK (1 organisatie) en duidelijkheid over de personele invulling daarvan. Dat geven we vorm met de huidige betrokkenen (BJZ en SHG) en met ondersteuning vanuit het landelijk steunpunt AMHK.
benaderen hen actief als zij niet eens zijn met procedures of uitkomsten. Door de persoonlijke benadering willen we samen tot een oplossing komen. Als gemeente hebben we een eigen klachtenprocedure die we zullen afstemmen op de nieuwe taken binnen het sociaal domein. Onze aanpak in zowel het klantcontactcentrum als het gebiedsteam is gericht op klachtherkenning. Binnen het sociaal domein willen wij dit nog verbijzonderen vanwege het specifieke karakter van enkele doelgroepen. Ook aanbieders dienen te beschikken over een regeling voor de afhandeling van klachten van cliënten. Dit nemen we in de verordeningen op. Naast de klachtenregelingen werken we met een onafhankelijke vertrouwenspersoon als onze gangbare dienstverlening niet als voldoende wordt ervaren of als de gemeentelijke klachtenprocedure of de klachtenprocedure van de aanbieder zich hiervoor niet lenen. De vertrouwenspersoon is beschikbaar als een inwoner vragen, klachten over of problemen heeft met zijn/haar (rechts)positie en over de (toeleiding naar) hulp en ondersteuning. Als dit alles niet volstaat en er uiteindelijk sprake is van een officieel bezwaar staat de officiële bezwaarprocedure open.
3.8 Overgang 18- naar 18+
3.11
Transitie fase 2015/2016 Noord- en Midden-Limburg kiezen voor een transitiefase. Daarbij wordt het AMHK eerst tijdelijk georganiseerd en wordt pas later toegewerkt naar de definitieve organisatievorm van het AMHK. Vanaf 1 januari 2015 is er één frontoffice AMHK, waar alle meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling en ook de zorgmeldingen binnenkomen. De front office screent de meldingen en zet meldingen waar mogelijk direct door naar het lokale veld. Als dat niet mogelijk is, vindt een triage plaats. Die geeft aan of verder onderzoek nodig is en/of de Raad van de Kinderbescherming ingezet moet worden.
2
De Jeugdwet heeft een reikwijdte tot aan het 18e levensjaar van jeugdigen . Jeugdigen die gebruik maken van jeugdhulp en 18 worden, kunnen aanspraken doen op de nieuwe Wmo, de Zorgverzekeringswet (Zvw) of de Wet langdurige zorg (Wlz). De gemeente zorgt voor een sluitende aanpak door een afgestemde en integrale werkwijze tussen de Jeugdwet en de nieuwe Wmo Daardoor vallen jongeren niet tussen wal en schip. Ook maken we afspraken met onder meer de zorgverzekeraar over aansluiting 18- en 18+.
3.9 Toezicht en handhaving Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid om toezicht te houden op de kwaliteit van de ingezette ondersteuning en zorg. In de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet worden de basiseisen voor de kwaliteit van de ondersteuning en zorg benoemd. Hoewel gecontracteerde aanbieders daarvoor ook hun eigen verantwoordelijkheid hebben, dient de gemeente adequaat toezicht te houden op de uitvoering zoals opgenomen in de gestelde kwaliteitseisen. Het gaat om de kwaliteitseisen die in contracten met de aanbieders en in dit beleidsplan zijn vastgesteld. De controle zal zowel steekproefsgewijs als op basis van meldingen plaats moeten vinden. Het toezicht organiseren wij op regionaal niveau. Dit schaalvoordeel zorgt voor het opbouwen en delen van voldoende kennis. Bovendien werken de meeste aanbieders regionaal. In plaats van eigen gemeentelijke toezichthouders wordt daarom aan het college opdracht gegeven om het toezicht op de uitvoering en kwaliteit regionaal onder te brengen. Het toezicht vindt niet alleen formeel plaats maar ook tijdens periodiek overleg met aanbieders en eventueel zorgverzekeraars. Daarbij worden de gemaakte afspraken besproken. Daarnaast heeft het Participatieplatform Horst aan de Maas (PPH) een toezicht houdende functie. Het PPH vervult een rol aan de voorkant van het proces: tijdens de totstandkoming van beleid is het inspraakrecht geborgd. Het PPH is de formele adviespartner vanuit cliënten in het sociale domein. En na totstandkoming van beleid speelt het PPH een rol in het opvangen van eventuele signalen van onrechtmatigheden.
3.10
Klachten en rechtsbescherming
De klachten en rechtsbescherming organiseren we ook dichtbij de burger. Ons uitgangspunt blijft dat we graag met inwoners in gesprek gaan wanneer zij ontevreden zijn over de gang van zaken. We
2
Financiën
Voor de nieuwe Wmo, de Jeugdwet en Participatiewet wordt op landelijk niveau in totaal € 10,4 miljard toegevoegd aan het deelfonds sociaal domein. Deze middelen mogen uitsluitend besteed worden aan de nieuwe taken van de gemeenten. Binnen het sociaal deelfonds is de bestedingsrichting echter vrij. Verantwoording over besteding van de middelen wordt afgelegd aan de gemeenteraad, niet aan het rijk. Wel wordt het rijk in staat gesteld om de besteding te toetsen en het beleid te monitoren. In onderstaande tabel worden de nieuwe budgetten voor onze gemeente weergegeven. We hanteren daarbij het uitgangspunt dat het budget het maximum is van wat we mogen uitgeven. Met andere woorden: we moeten het doen met de middelen die we krijgen.
Jeugdzorg Budget vanuit Rijk
AWBZ / Wmo Budget vanuit Rijk
Participatie Budget vanuit Rijk
2015 8.086.000
2015 4.372.000
2015 5.658.000
7.971.000
2016 4.716.000
2016 5.253.000
2017 7.701.000
2017 4.507.000
2017 4.856.000
2018 7.748.000
2018 4.486.000
2018 4.502.000
Bij de bedragen in bovenstaande tabel kunnen de volgende opmerkingen gemaakt worden: - De meicirculaire gemeentefonds geeft ons alléén informatie over de budgetten voor 2015. - Voor 2016 en volgende jaren wordt in de circulaire alleen de ontwikkeling van de macrobudgetten weergegeven. Op basis hiervan zijn de verwachte budgetten voor Horst aan de Maas berekend. - De budgetten voor 2015 zijn nog gebaseerd op historische uitgaven. In 2016 wordt een objectief verdeelmodel ingevoerd, wat ongetwijfeld tot herverdeeleffecten leidt. De verwachting is dat het objectief verdeelmodel pas in december 2014 klaar is. De in de tabel opgenomen budgetten voor 2016 en volgende jaren zijn daarmee onzeker en zullen nog wijzigen.
e
Sommige vormen van jeugdhulp kunnen worden voortgezet tot het 23 levensjaar.
16
2016
17
-
Of gemeenten met hun budgetten uitkomen hangt natuurlijk helemaal af van de toekomstige vraag naar het diverse zorgaanbod en hoe de inrichting van beleid en bedrijfsvoering in de praktijk wordt uitgewerkt. Het rijk heeft zich op het standpunt gesteld dat de budgetten voldoende groot zijn.
Gelet op de bovenstaande opmerkingen – waarvan op dit moment niet altijd het concrete effect bepaald kan worden – is het zaak vanaf 2015 continue een vinger aan de pols te houden en de kosten en rijksmiddelen te monitoren. Naast de hiervoor genoemde nieuwe budgetten voor uitvoering van de taken vanuit de nieuwe Wmo, zijn er in onze begroting op dit moment budgetten opgenomen voor de bestaande taken vanuit de huidige Wmo. Het betreft hier hoofdzakelijk budgetten voor hulp bij het huishouden en voorzieningen gehandicapten. Deze worden in onderstaande tabel weergegeven.
Wmo - bestaand budget
2015
Huishoudelijke verzorging Wmo Persoonsgebonden budget Vervoer Rolstoelen en hulpmiddelen Woonvoorzieningen Wmo overig Kapitaallasten Totaal
3.12
2016
2017
2018
2.413.527 310.000 469.666 135.000 245.140 213.000 477.394
2.113.527 310.000 469.666 135.000 245.140 133.000 489.367
2.113.527 310.000 469.666 135.000 245.140 133.000 488.166
2.113.527 310.000 394.666 135.000 245.140 133.000 479.461
4.263.727
3.895.700
3.894.499
3.810.794
Wij bieden burgers een goede kwaliteit van dienstverlening. Deze zullen wij met de komst van de nieuwe taken voortzetten. Daarom zal ook deze lijn van monitoring in 2015 op orde zijn. Denk hierbij aan een snelle doorlooptijd van een melding hulpvraag tot besluit en een hoge klanttevredenheid. De zorg en ondersteuning die wij inkopen bij derden bestaat uit bestaande en nieuwe taken. Wij willen dat ook deze dienstverlening van hoge kwaliteit is. Aangezien een belangrijk deel van de dienstverlening via regionale (prijs)afspraken wordt ingekocht, zullen wij regionaal optrekken om de kwaliteits- en verantwoordingseisen in 2015 door te ontwikkelen. De huidige inkoopafspraken zijn een voortzetting van bestaande kwaliteitseisen waar zorgaanbieders mee bekend zijn. De monitoring op beleidsresultaten zal ook doorontwikkeld worden. Basisinformatie om effecten te meten is en blijft beschikbaar, denk bijvoorbeeld aan uitstroom van bijstand naar werk, de inzet van algemene en individuele voorzieningen, enzovoort. Maar er is nog een doorontwikkeling mogelijk in het meten van prestaties. Hierin werken gemeenten en rijk samen. Er worden prestatie-indicatoren ontwikkeld om de resultaten in het sociaal domein van verschillende gemeenten te kunnen benchmarken. Kortom, we brengen de basis van de monitoring op orde, maar we ontwikkelen in 2015 door om de effecten van het beleidsplan sociaal domein goed te kunnen volgen en te evalueren.
Monitoring
Het monitoren van onze resultaten is van belang voor de beleidsvorming en -evaluatie, de verantwoording en de bewaking van financiën, het nakomen van contractafspraken door derden enzovoort. Onder monitoren verstaan we hier: het bewaken van meetwaarden ten opzichte van de norm. De doelen van het monitoren zijn, gerelateerd aan de norm: 1) Bewaken van de budgetten: geen onverwachte over- en onderschrijding ten opzichte van de begrotingsnormen. 2) Bewaken van de servicenormen: gemeentelijke dienstverlening op orde en naar tevredenheid (doorlooptijden, klachten, bezwaar/beroep). 3) Bewaken van kwaliteit van de geleverde zorg, ondersteuning en materieel (hulpmiddelen) door derden. Doel is het waarborgen van de kwaliteit van de geleverde voorzieningen aan onze burgers, de kwaliteitsnormen voor ingekochte/gesubsidieerde zorg en ondersteuning. 4) Bewaken van effectiviteit van het beleid, weten welke activiteiten en interventies wel/niet werken. Normen voor meten van beleidseffecten zijn nodig. De nieuwe taken en dienstverlening worden voor een groot deel via inkoop bij derden uitgevoerd. Daarom willen wij een samenhangende structuur opzetten om te voldoen aan de vraag om Informatie die nodig is om te monitoren en te sturen. Deze vraag kan verschillen voor bestuur, management en beleid. Deze structuur gaan wij doorontwikkelen in 2015 en verder. De financiële risico’s maken een goede financiële monitoring van bestaande en nieuwe taken noodzakelijk. Hierbij zal de raad in de reguliere P&C cyclus worden geïnformeerd.
18
19
DEEL 2: Wmo/AWBZ 1. Waar gaat het over? De nieuwe Wmo gaat er van uit dat deelname aan de maatschappij een belangrijk perspectief voor iedereen is. Een samenleving waarin iedereen meetelt en meedoet, is een belangrijk streven. Om te kunnen participeren in de samenleving is ondersteuning en begeleiding voor burgers in een meer kwetsbare positie een noodzaak. Een nuttige en bevredigende dagbesteding bijvoorbeeld kan leiden tot een gezonder sociaal netwerk en een positiever zelfbeeld van de burger in een kwetsbare positie. Het gebruik van een scootmobiel geeft bij lichamelijke beperkingen nog de mogelijkheid om zelf actief op pad te gaan en deel te nemen aan de lokale samenleving. Het zich niet kunnen verplaatsen, onbegrip van anderen en angst om niet serieus genomen te worden en het zelf niet goed te doen, kunnen juist drempels opwerpen om mee te doen in de samenleving. Wij gaan dus uit van een lokale gemeenschap die inclusie kent Inclusie betekent dat mensen met een beperking op alle terreinen deel uitmaken van de samenleving. Daarbij gaat het onder meer om wonen, onderwijs, werk, medische verzorging, vrije tijdsbesteding, enzovoort. Zij zijn gewaardeerde burgers en verbonden met anderen in persoonlijke- en buurtnetwerken. Regievoeren en medeverantwoordelijkheid over eigen leven en de eigen leefomgeving Het eigenaarschap/verantwoordelijkheidsbesef van een aantal vraagstukken verschuift van professionele instanties naar de mensen die de vraagstukken zelf ervaren. Eigen kracht centraal Om medeverantwoordelijkheid te nemen is het van belang dat burgers (in een kwetsbare positie) regie kunnen blijven voeren over hun leven op basis van hun eigen kracht. Iemand stelt een ondersteunings- of zorgvraag. Voor de invulling daarvan is de mate waarin hij van zijn eigen kracht uit kan gaan essentieel. Vervolgens is de mate waarin hij gebruik kan maken van zijn sociale netwerk van belang. Daar waar de eigen kracht en het sociale netwerk onvoldoende is, kan iemand gebruikmaken van algemene voorzieningen. Waar nodig kan hij ten slotte gebruik maken van maatwerkvoorzieningen.
20
2. Waar doen we het voor? De doelgroepen van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zijn op hoofdlijnen: - mensen met lichamelijke beperkingen - mensen met somatische aandoeningen - mensen met verstandelijke beperkingen - mensen met psychogeriatrische problematiek - mensen met psychiatrische aandoeningen - mensen met zintuiglijke beperkingen Er is vaak sprake van een combinatie van bovenstaande beperkingen. Binnen de bestaande Wmo verstrekt de gemeente al vanaf 2007 voorzieningen aan mensen met beperkingen. Het gaat dan om voorzieningen zoals rolstoelen, vervoersvoorzieningen en woningaanpassingen. Deze voorzieningen worden verstrekt op basis van lichamelijke beperkingen. Onderstaand overzicht geeft inzicht in het aantal voorzieningen dat op dit moment binnen de WMO verstrekt wordt. HUIDIGE WMO voorzieningen Aantal verstrekkingen Wmo (individuele voorzieningen) Aantal scootmobielen
274
Aantal rolstoelen
402
Aantal woonvoorzieningen (bruikleen)
234
Aantal trapliften
130
Aantal passen Regiotaxi (collectief vervoer)
830
Aantal hulp in de huishouding - Zorg in Natura (ZIN)
874
Aantal hulp in de huishouding - Persoonsgebonden budget (PGB)
91
Aantal hulp in de huishouding – Persoonsgebonden budget Alfa
83
Aantal Gehandicaptenparkeerkaarten
532
In verband met de overheveling van taken vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar de nieuwe Wmo toe komen burgers ook in aanmerking voor voorzieningen zoals: - Individuele begeleiding - Groepsbegeleiding en mogelijk ook vervoer - Kortdurend verblijf (logeeropvang) en mogelijk ook vervoer
21
Op basis van gegevens vanuit de AWBZ gaat het voor Horst aan de Maas om de volgende aantallen: Prognose aantal cliënten (18+) van AWBZ naar Wmo per 1 januari 2015 en prognose instroom nieuwe cliënten in 2015 (met verschillen die kunnen optreden) AWBZ
Aantal unieke cliënten
Verwachte instroom 2015
481 (+/- 50)
100 (+/- 25)
Tabel 2 Aantal cliënten die groepsbegeleiding, vervoer bij groepsbegeleiding en individuele begeleiding ontvangen (niet unieke cliënten) Functie
Huidig aantal cliënten
Groepsbegeleiding (GB) 18+
265 (+/- 30)
Vervoer bij groepsbegeleiding 18+
196
Individuele begeleiding (IBG) 18+
272 (+/- 50)
22
3. Wat willen we bereiken? Uitgangpunt is dat we passende ondersteuning bieden zodat inwoners zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en kunnen deelnemen aan de samenleving. Daaraan ten grondslag liggen de volgende beleidsdoelen (met daarbij de paragraaf waar het onderwerp behandeld wordt): Horst aan de Maas is toegankelijk: burgers met en zonder beperking moeten deel kunnen nemen aan de samenleving (par. 4.1); Mantelzorg en actief burgerschap wordt gestimuleerd, ondersteunt en gewaardeerd (par. 4.2); Er wordt een breed palet aan algemene voorzieningen aangeboden aan onze inwoners (par. 4.3); Burgers waarvoor een algemene voorziening niet voldoende passend is wordt een maatwerkvoorziening verstrekt (par. 4.4); Alle burgers hebben een dak boven het hoofd, doen mee en hebben een veilig thuis (par. 4.4.6). In de volgende paragrafen beschrijven we welke maatregelen we in gaan zetten om bovenstaande doelen te bereiken.
23
4. Hoe pakken we dat aan? 4.1. Inclusief beleid: toegankelijkheid
In de ontwikkeling en uitvoering van beleid houdt de gemeente rekening met de zelfredzaamheid en participatie van alle burgers, met en zonder beperkingen. Hierbij is het noodzakelijk dat er een koppeling wordt gemaakt tussen de diverse gemeentelijke beleidsterreinen. Het doel hierbij is dat de voorzieningen in onze gemeente zoveel mogelijk toegankelijk zijn voor burgers met en zonder beperkingen. Het uitgangspunt is: algemene voorzieningen waar het kan, en specifieke oplossingen waar dit nodig is. In samenwerking met het Participatie Platform Horst aan de Maas maken we een plan van aanpak hoe we dit inclusief beleid de komende jaren structureel en stapsgewijs verder vormgeven.
4.2. Ondersteuning mantelzorgers en vrijwilligers
Wij vinden mantelzorg en vrijwilligerswerk van groot maatschappelijk belang. Dit met het oog op de sociale samenhang, zelfredzaamheid en participatie binnen onze gemeente. Wij onderscheiden de ondersteuningsmaatregelen - gericht op het faciliteren van het werk dat mantelzorgers en vrijwilligers verrichten - gericht op de waardering van mantelzorgers en vrijwilligers Ondersteuning en waardering vrijwilligers Wij willen inwoners laten deelnemen aan, en verantwoordelijkheid laten dragen voor de samenleving. Dat vraagt van mensen dat ze competenties ontwikkelen om die verantwoordelijkheid te kunnen nemen en dragen. En het vraagt van de gemeente dat zij mensen daartoe uitnodigt, ondersteunt en waardeert. De stimulering, ondersteuning en waardering van actieve burgers krijgt vorm in de digitale gereedschapskist Actief Burgerschap. Hierin zijn gereedschappen / instrumenten opgenomen die burgers helpen bij het uitoefenen van hun vrijwilligerswerk. Een aantal voorbeelden: Hulp bij het creëren van ontmoetingsplekken: ontmoeting faciliteert het proces van hulp vragen en hulp aanbieden. De vrijwilligersverzekering. De vrijwilligersvacaturebank waar vraag en aanbod van vrijwilligerswerk gekoppeld wordt. De gemeente bezoekt, ambtelijk en bestuurlijk, burgerinitiatieven en projecten. Een soort lintjesregen, maar dan met Pluimen uitgereikt door de burgemeester aan burgers die door hun dorpsraad hiervoor worden genomineerd. Waardering via de WIJ-campagne aan burgers en burgerinitiatieven. Ondersteuning bij opstart burgerinitiatieven. In de bijlage is de volledige gereedschapskist Actief Burgerschap gevoegd. Om de kist actueel te houden is, blijven wij in gesprek met inwoners en organisaties. Onze inwoners zijn echter niet onbeperkt belastbaar. Het beroep dat op hun zelfredzaamheid en activiteit gedaan kan worden, heeft zijn grenzen. Uitgangspunt is dat waar nodig professionals ingeschakeld worden. Ondersteuning mantelzorgers De ondersteuning van mantelzorgers krijgt op verschillende manieren vorm. Uitvoering ligt veelal bij ketenpartners (verschillende zorg- en welzijnsaanbieders en vrijwilligersorganisaties). Mantelzorgers worden ondersteund door: Advies en begeleiding; Informatie;
24
Emotionele steun; Educatie via voorlichting en training; Respijtzorg via bijv. het sociaal netwerk of professionele zorg; Praktische hulp; Materiële hulp via bijv. verpleegartikelen, een woningaanpassing of een mantelzorgwoning.
Het is belangrijk dat het aanbod van de voorzieningen in Horst aan de Maas is afgestemd op de vraag en behoefte van mantelzorgers in onze gemeente. Daarom zijn we hierover in gesprek met de doelgroep zélf en met professionals en vrijwilligersorganisaties die met mantelzorgers in aanraking komen. Daarnaast zetten we in op de registratie van mantelzorgers. Als we veel van de mantelzorgers in Horst aan de Maas in beeld hebben en hun behoefte aan ondersteuning kennen, kunnen we ons aanbod daarop aansluiten. Waardering mantelzorgers Mantelzorgers zetten zich belangeloos in voor een naaste. Waardering en erkenning voor hun inzet is wat zij nodig hebben om zich in te kunnen blijven zetten. De ideale waardering bestaat uit een mix van activiteiten, die samen zowel waarderen als een tegemoetkoming geven in de kosten van mantelzorg. - Blijk van waardering: tijdens de Dag van de Mantelzorg worden ontspannende activiteiten georganiseerd speciaal voor de mantelzorgende burgers. Tijdens deze dag spreekt de gemeente haar waardering uit voor mantelzorgers. Daarnaast wordt waardering uitgesproken via de WIJcampagne en in de media. - Tegemoetkoming en ondersteuning via maatwerk. Via vraagverheldering wordt samen met de mantelzorger gekeken wat nodig is in de specifieke situatie. Zo kan tegemoetkoming in de extra kosten die mantelzorgers maken onderdeel zijn van het arrangement, of materiële hulp in de vorm van een woningaanpassing. Kortom: De vraag en behoefte van individuele mantelzorgers wordt op verzoek onderzocht via vraagverheldering. Uit het vraagverhelderingsgesprek rolt de meest passende (maatwerk)oplossing.
4.3 Ondersteuning via algemene voorzieningen Algemene voorzieningen Mensen die behoefte hebben aan ondersteuning kunnen gebruik maken van allerlei algemene voorzieningen. We hebben het dan over een aanbod van diensten of activiteiten: - Die gericht zijn op maatschappelijke ondersteuning - Die voor iedereen toegankelijk zijn zonder voorafgaand persoonlijk onderzoek Het verschil met een maatwerkvoorziening is dat de maatwerkvoorziening individueel wordt toegekend (met een beschikking). Dat gebeurt na een “onderzoek” (vraagverhelderingsgesprek) en, in onze gemeente, als onderdeel van een leefzorgplan. De maatwerkvoorzieningen worden in de volgende paragraaf beschreven. Maatschappelijke initiatieven om te komen tot een algemene voorziening voor ondersteuning en/of zorg ontstaan uit een behoefte vanuit de dorpsgemeenschappen zelf. Vertrekpunt zijn dus de bewoners van het dorp of de wijk. Hier is dan de wil en bereidheid van bewoners aanwezig om een algemene voorziening op te zetten. Professionele aanbieders kunnen hierbij zeker een aanvullende rol spelen en de gemeente faciliteert waar dit nodig is. Onderzocht moet worden of er in de dorpen al
25
bestaande activiteiten (verenigingen, KBO) of diensten zijn die te weinig in beeld zijn. Dit kan dan beter bekend gemaakt worden. Nieuwe voorbeelden in onze gemeente zijn SamenUitBus, dorpsdagvoorzieningen, klussendiensten, eetpunten, Naoberzorgpunt etc. Het is belangrijk dat plaatselijke vrijwilligers en de leden van de gebiedsteams goed weten welke algemene voorzieningen er zijn in het eigen dorp, de gemeente of daarbuiten. Zij zijn immers degenen die de inwoners met een ondersteuningsvraag kunnen helpen met het vinden van deze algemene voorzieningen. Verschil met “algemeen gebruikelijke voorziening en “gebruikelijke hulp” ‘Algemeen gebruikelijke voorziening’ en ‘gebruikelijke hulp’ zijn géén algemene voorzieningen. Bij ‘algemeen gebruikelijke voorzieningen’ gaat het om zaken, waarover iedereen zelf kan beschikken. Het gaat meestal om hulpmiddelen, die voor iedereen te koop zijn, niet duurder zijn voor iemand met of zonder beperking en niet specifiek voor mensen met een beperking worden gemaakt. Voorbeelden zijn: wasmachine, elektrische fiets, douchebeugels en toiletverhoger. Onder ‘gebruikelijke hulp’ wordt de hulp verstaan, die naar algemeen aanvaarde opvattingen in redelijkheid mag worden verwacht van de echtgenoot, ouders, inwonende kinderen of andere huisgenoten. Vertrekpunt is altijd: algemene voorziening waar kan, maatwerkvoorziening waar nodig. Dorpsdagvoorzieningen Een specifieke vorm van een algemene voorziening is de dorpsdagvoorziening (DDV). Er zijn al dorpsdagvoorzieningen operationeel in Kronenberg en Grubbenvorst. Doel van deze dorpsdagvoorzieningen is dat deelnemers zo lang mogelijk blijven deelnemen aan de plaatselijke samenleving en verhoging van de levenskwaliteit en zelfredzaamheid van de deelnemers. Uitgangspunten voor de dorpsdagvoorzieningen: - De vraag en behoeften van de bewoners uit het dorp zijn leidend voor de invulling van de activiteiten voor laagdrempelige dagbesteding in de dorpsdagvoorziening. - Er wordt verbinding gelegd met de activiteiten in het dorp - Vrijwilligers nemen zowel bestuurlijk als in de begeleiding van de deelnemers taken op zich - De vrijwilliger centraal en professionals aanvullend daar waar de vrijwilligers behoefte hebben aan coaching, ondersteuning en/of begeleiding. Mensen waarvoor vanwege de aard van hun beperkingen de opvang in de dorpsdagvoorziening niet meer passend is, komen in aanmerking voor een maatwerkvoorziening. Wij zorgen er voor dat afhankelijk van specialisme en omvang van behoefte, hiervoor een toereikend aanbod beschikbaar is.
4.4. Ondersteuning via maatwerkvoorzieningen
In paragraaf 4 zijn algemene voorzieningen omschreven. Er zijn echter inwoners met een complexere hulpvraag. Voor hen voldoet een maatwerkvoorziening beter aan de hulpvraag dan een algemene voorziening. Deze paragraaf gaat in op de maatwerkvoorzieningen die de gemeente verstrekt.
4.4.1. Het begrip maatwerkvoorziening Een ‘maatwerkvoorziening’ staat in de wet omschreven als: een ‘op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie of ten behoeve van beschermd wonen en opvang’.
26
4.4.2. Vormen van maatwerkvoorzieningen De gemeente kent een maatwerkvoorziening altijd toe op basis van een individuele beoordeling. Die is gebaseerd op een vraagverhelderingsgesprek. De maatwerkvoorziening kan worden uitgevoerd in groepsverband of op individuele basis. Vanuit oogpunt van kosten heeft uitvoering in groepsverband de voorkeur. Een vorm van aanbod in groepsverband is gespecialiseerde dagbesteding in groepsverband. De groepsdynamiek kan een positief effect hebben voor mensen die begeleiding in groepsverband ontvangen. Een activiteit in groepsverband is niet in alle gevallen geschikt en is ook niet in alle gevallen voorhanden. En er zijn ook maatwerkvoorzieningen die uitsluitend individueel kunnen worden uitgevoerd of geleverd. Dit zijn bijvoorbeeld huishoudelijke hulp, vormen van begeleiding in de thuissituatie, hulpmiddelen die op maat worden gemaakt of aangepast voor de persoon die ze gebruikt.
‐
‐
dan verstrekt de gemeente de voorziening. Het Centraal Administratie Kantoor (CAK) blijft verantwoordelijk voor de inning van de eigen bijdrage voor deze voorziening. Met de aanbieders zorgen wij voor particulier aanbod van schoonmaakwerk. Daar kan iedereen terecht zonder tussenkomst van de gemeente. Dit vergroot de mogelijkheden voor onze inwoners. Voor een deel van hen wordt het namelijk vanaf 2015 goedkoper om zelf hulp te regelen en rechtstreeks te betalen aan de aanbieder. Door landelijke maatregelen (afschaffen 33% korting op eigen bijdrage Wmo voorzieningen) wordt de eigen bijdrage namelijk hoger. Op dit moment bestaan huishoudelijk werk 24 en AWBZ begeleiding naast elkaar. De gemeente wordt vanaf 2015 ook verantwoordelijk voor begeleiding. AWBZ begeleiding wordt vaak ingezet bij mensen die hulp nodig hebben om structuur en regie in het huishouden te brengen. Om die reden worden deze ondersteuningsvormen gecombineerd. Bij huishoudens waar de regie/structuur mist en waar dat niet door de mantelzorger of het netwerk opgevangen kan worden, wordt huishoudelijk werk 1 ingezet met daarnaast (een lichte vorm van) begeleiding.
Een maatwerkvoorziening kan worden verstrekt in natura. Dit betekent dat de gemeente er voor zorgt dat de maatwerkvoorziening beschikbaar komt of wordt uitgevoerd. Er kan voor een maatwerkvoorziening ook een persoonsgebonden budget (PGB) worden verstrekt. De verstrekking van een PGB is al onder hoofdstuk 3 onderdeel d omschreven.
Kortom: 1. De basis voor de toekenning van een maatwerkvoorziening vormt een samen met de aanvrager en diens mantelzorger(s) of vertegenwoordiger(s) opgesteld leefzorgplan. 2. Wij nemen de maatwerkvoorzieningen op in een “menukaart” van het gebiedsteam 3. In deze “menukaart” nemen wij alle producten en diensten op die via het regionale inkoopproces beschikbaar zijn gekomen op basis van de afgesloten raamovereenkomsten met aanbieders. 4. Bij de toekenning van een maatwerkvoorziening bepaalt de klant binnen de in het leefzorgplan gemaakte afspraken welk product of welke dienst hij van “de menukaart” inzet.
4.4.3. Maatwerkvoorziening via toewijzing gebiedsteams
4.4.5. Maatschappelijke opvang en beschermd wonen
Uitgangspunt is dat hulpvragers bij maatwerkvoorzieningen coaching krijgen op het versterken van de eigen kracht en zelfredzaamheid. Of, als dat geen haalbaar doel is, op zo veel mogelijk behoud van eigen kracht en zelfredzaamheid.
De maatwerkvoorzieningen worden toegewezen vanuit de gebiedsteams op basis van vraagverheldering en een hierbij opgesteld leefzorgplan. Eenvoudige, praktische ondersteuning kan direct vanuit de gebiedsteams geleverd worden. De meer gespecialiseerde voorzieningen worden op genomen in een “menukaart” van het gebiedsteam. In deze “menukaart” zijn alle producten opgenomen die via het regionale inkoopproces in 2014 beschikbaar zijn gekomen op basis van de afgesloten raamovereenkomsten met aanbieders. De producten op de “menukaart” voor de maatwerkvoorzieningen vallen binnen de categorieën: 1 Huishoudelijke hulp (schoonmaken - regie bij gebruiker) 2 Individuele begeleiding 3 Begeleiding in groepsverband (waaronder gespecialiseerde dagbesteding) 4 Kortdurend verblijf/logeervoorzieningen 5 Hulpmiddelen 6 Vervoer (Wmo) 7 Woningaanpassingen 8 Opvang 9 Beschermd wonen
4.4.4. Nadere toelichting op huishoudelijk werk In mei is uw raad via een raadsinformatiebrief geïnformeerd over de toekomst van huishoudelijk werk. Daarin zijn de volgende uitgangspunten benoemd: ‐ De voorziening huishoudelijk werk 13 blijft in stand voor burgers die niet op eigen kracht een schoon en leefbaar huis kunnen realiseren. Vraagverheldering blijft het middel om te onderzoeken of iemand een voorziening nodig heeft. Blijkt uit het gesprek dat huishoudelijk werk de meest passende oplossing is en de burger heeft onvoldoende financiële middelen om die zelf te betalen,
Venlo is als centrumgemeente verantwoordelijk voor het vorm geven van: ‐ de maatschappelijke opvang: onder meer het bieden van een tijdelijk verblijf voor burgers zonder dak boven het hoofd; ‐ beschermd wonen: het bieden van onderdak en begeleiding aan personen met een psychische aandoening. De gemeente overlegt, samen met de regio, met de gemeente Venlo hoe deze functies georganiseerd worden.
4.4.6. Overgangsregeling bestaande AWBZ- en Wmo gebruikers Er zijn mensen die op dit moment gebruik maken van voorzieningen die per 1 januari 2015 onder verantwoordelijkheid van de gemeente komen. Als zij op dit moment al een indicatie hebben voor begeleiding vanuit de AWBZ geldt het volgende: De bestaande indicatie is geldig tot de einddatum van de indicatie, maar; De indicatie is uiterlijk tot 1 januari 2016 geldig5. Wettelijk is vastgelegd dat cliënten met een bestaande indicatie vanaf 1 november 2014 tot en met 31 december 2015 gesproken kunnen worden door de gemeente. Dit gebeurt via vraagverheldering. Zo wordt geborgd dat burgers een op maat gesneden ondersteuningsarrangement krijgen op basis van de Wmo, waarbij aandacht is voor wat hulpvragers (of hun omgeving) zelf kunnen.
4 3
Huishoudelijk werk 1: het pure schoonmaakwerk, zoals poetsen, stofzuigen en afstoffen.
27
5
Huishoudelijk werk 2 wordt ingezet bij complexe huishoudens waarbij geen regie is over het huishouden. Voor burgers met een indicatie beschermd wonen geldt een overgangstermijn van 5 jaar.
28
4.5 Voorziening chronisch zieken en gehandicapten Leven met een chronische ziekte en/of beperking brengt vaak extra kosten met zich mee, bijvoorbeeld voor zorg, vervoer, hulpmiddelen en aanpassingen. Hierdoor is het dagelijks leven voor mensen met een chronische ziekte en/of beperking duurder dan voor anderen. Deze extra kosten noemen we ‘meerkosten’. De compensatie voor deze kosten in de landelijke Wet tegemoetkoming chronisch zieken (Wtcg) en gehandicapten en de Compensatieregeling eigen risico (CER) zijn met ingang van 1 januari 2014 vrijwel helemaal afgeschaft. Alleen de mogelijkheid tot fiscale aftrek van specifieke zorgkosten blijft bestaan. Gemeenten worden verantwoordelijk voor passende oplossingen. De financiële gevolgen hiervan vertalen zich niet alleen naar de huishoudens met een inkomen op minimumniveau. Ook mensen met een inkomen boven het minimum kunnen extra uitgaven hebben als gevolg van hun chronische ziekte en/of beperking. Door de extra uitgaven kan het inkomen dalen tot of onder het minimumniveau. Uit informatie van het CAK blijkt dat in 2013 5.264 mensen in onze gemeente een vergoeding op grond van de Wtcg en/of CER hebben ontvangen. Collectieve aanvullende zorgverzekering Wij stellen voor de ondersteuning primair onder te brengen bij de collectieve zorgverzekering voor minima. Dat maakt de voorziening beter uitvoerbaar en toegankelijk en de uitgaven beter beheersbaar. De gemeente heeft al een standaardpakket voor minima. Samen met de zorgverzekeraar ontwikkelt de gemeente daarnaast een speciaal pakket voor mensen die veel zorg nodig hebben vanwege hun chronische ziekte of beperking. Inwoners die rondom of net boven het sociaal minimum leven, krijgen een tegemoetkoming voor de premiekosten van deze aanvullende verzekering. Welke groepen voor deze tegemoetkoming in aanmerking komen, werken we uit in de nadere regels voor de bijzondere bijstand. Zodra de premie van de aanvullende collectieve zorgverzekering bekend is bepaalt de gemeente de hoogte van deze tegemoetkoming. Het blijft mogelijk om in uitzonderlijke en noodzakelijke gevallen via de bijzondere bijstand maatwerk te leveren. Door de inzet van de collectieve zorgverzekering voorkomen we een groot deel van de aanvragen voor bijzondere bijstand. Kortom: 1. Uitgangspunt is dat aan burgers die op of rond het minimuminkomen leven en meerkosten ervaren door hun chronische ziekte of beperking een speciale, collectieve (aanvullende) zorgverzekering wordt aangeboden met waar nodig een tegemoetkoming in de premiekosten.
29
...maatwerk blijft mogelijk...
DEEL 3: Jeugdhulp 1. Waar gaat het over? De nieuwe taken van gemeenten op het gebied van jeugdzorg zijn vastgelegd in de Jeugdwet. Deze is op 14 maart 2014 gepubliceerd in het Staatsblad en treedt op 1 januari 2015 in werking6. In de Jeugdwet is opgenomen dat het gemeentelijke beleid inzake preventie, jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering en de uitvoering daarvan gericht is op: a. het voorkomen en de vroege signalering van en vroege interventie bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen; b. het versterken van het opvoedkundige klimaat in gezinnen, wijken, buurten, scholen, kinderopvang en peuterspeelzalen; c. het bevorderen van de opvoedvaardigheden van de ouders, opdat zij in staat zijn hun verantwoordelijkheid te dragen voor de opvoeding en het opgroeien van jeugdigen; d. het inschakelen, herstellen en versterken van de eigen mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen van de jeugdige, zijn ouders en de personen die tot hun sociale omgeving behoren, waarbij voor zover mogelijk wordt uitgegaan van hun eigen inbreng; e. het bevorderen van de veiligheid van de jeugdige in de opvoedsituatie waarin hij opgroeit; f. integrale hulp aan de jeugdige en zijn ouders, indien sprake is van multiproblematiek, en g. het tot stand brengen en uitvoeren van familiegroepsplannen en het verlenen van hulp op basis van familiegroepsplannen. Een toelichting bij de nieuwe taken is opgenomen in het regionaal Beleidskader Jeugd Noord–Limburg 2015 – 2018 dat in februari 2014 door de gemeenteraad is vastgesteld (zie hieronder bij kader). De decentralisatie van de jeugdzorg is een complexe operatie, maar biedt gemeenten een unieke kans om de ondersteuning van jeugdigen en gezinnen anders vorm te geven. Jeugdzorg: het kan en moet anders! Vanuit die overtuiging is Horst aan de Maas, samen met de andere zes gemeenten in Noord-Limburg, bezig met de voorbereidingen op de komst van jeugdzorgtaken naar gemeenten per 1 januari 2015. Uitgangspunt is dat kinderen alle ruimte krijgen om zich op een veilige manier te ontwikkelen en hun talenten te kunnen ontplooien. Hierin spelen ouders7 als eerstverantwoordelijke de belangrijkste rol. De school, de naschoolse opvang, de vereniging, de buurt en zorg- en welzijnsorganisaties zijn belangrijke partners; samen leggen ze een goede basis voor een zelfstandig leven. Mocht dit op de een of andere manier even niet goed gaan, dan moet dit zo vroeg mogelijk gesignaleerd en bijgestuurd worden samen met het gezin. Dat doen we bij voorkeur door inzet van ouders en de sociale omgeving. Hulp bieden we zo dichtbij mogelijk, het liefst thuis, aan. Deze nieuwe werkwijze vraagt om een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Gemeenten, ouders, inwoners en professionals moeten daar allemaal mee aan de slag. We hebben in onze gemeenschappen breed draagvlak én commitment voor de nieuwe aanpak nodig. Juist daarom betrekken we partijen intensief bij onze voorbereidingen. Denk aan de huidige zorgaanbieders, het onderwijs, huisartsen en financiers zoals de zorgverzekeraar, maar zeker ook aan de huidige cliënten van jeugdzorg. Alleen samen kunnen we er voor zorgen dat de jeugdzorg anders en beter wordt
6
Bepaalde artikelen van de Jeugdwet zijn de dag na publicatie in het Staatsblad in werking getreden (met name die gericht op het opstellen en vaststellen van het beleidsplan en de verordening). Als in dit document gesproken wordt over ouders bedoelen we steeds ook eventuele andere verzorgers van jeugdigen.
7
30
Kader De visie van de gemeente Horst aan de Maas op de decentralisaties in het sociaal domein (AWBZ/Wmo, jeugdzorg en Participatiewet) en de uitgangspunten daarbij zijn in diverse documenten vastgelegd die de gemeenteraad heeft vastgesteld (zie het integrale deel). Specifiek rond het onderwerp jeugdzorg heeft de gemeenteraad een aantal documenten vastgesteld: 1. Het projectplan decentralisatie jeugdzorg Horst aan de Maas (juni 2012); 2. Visie en uitgangspunten decentralisatie jeugdzorg HadM (oktober 2012); 3. Basisdocument decentralisatie jeugdzorg Horst aan de Maas (maart 2013); 4. Regionaal Beleidskader Jeugd Noord – Limburg 2015 – 2018 (februari 2014). In dit beleidsplan worden de vastgestelde visie, uitgangspunten en aanpak niet opnieuw herhaald, maar worden enkele hoofdpunten aangestipt. Bovengenoemde documenten bieden, samen met dit beleidsplan, het kader voor de (verdere) uitwerking in 2014 en de uitvoering vanaf 2015. Het beleidsplan geeft op de onderdelen van het Regionale Beleidskader Jeugd Noord-Limburg 2015 – 2018 een verdere verdieping en gaat in op de manier waarop onze gemeente de ondersteuning op het gebied van jeugd en gezinnen heeft georganiseerd.
2. Waar doen we het voor en hoeveel jeugdigen krijgen hulp? In 20148 wonen er 8.628 jeugdigen in de leeftijd van 0 tot 18 jaar (tot en met 17 jaar) in Horst aan de Maas. Wij willen dat onze jeugdigen gezond en veilig kunnen opgroeien en zich optimaal kunnen ontwikkelen. Als we het hebben over een goede ontwikkeling van jeugdigen, dan gaat het om: Het ervaren van een gezonde, gelukkige en plezierige jeugd; Het ontdekken en ontplooien van de eigen talenten; Het opgroeien en ontwikkelen in de eigen veilige omgeving; Het aanleren van basisvaardigheden en behalen van kwalificaties om een eigen weg te kunnen vinden in een complexe en snel veranderende maatschappij; Het bijbrengen en leren respecteren van de waarden en normen die wij in onze democratische maatschappij belangrijk vinden; Het nemen en dragen van verantwoordelijkheid en; Het naar vermogen meedoen en bijdragen aan de – lokale – samenleving. Het merendeel van de jeugdigen en gezinnen in Horst aan de Maas doet geen beroep op (professionele) ondersteuning bij het opgroeien en opvoeden. Een deel van de jeugdigen en gezinnen heeft wel behoefte aan ondersteuning. In onderstaande tabel staat voor 2012 het gebruik van de geïndiceerde9 jeugdzorg weergegeven.
Hoofdcategorie jeugdhulp Aantal Horst aan de Maas 2012 Provinciale (geïndiceerde) jeugdzorg a. Ambulante jeugdhulp 30 b. Residentiele jeugdhulp 25 c. Pleegzorg 40 Jeugd-GGZ Eerstelijns J-GGZ 105 Tweedelijns J-GGZ 485 Jeugd met zintuigelijke, lichamelijke of verstandelijke beperking a. Begeleiding 290 b. Persoonlijke verzorging 5 c. Kortdurend verblijf 80 Gedwongen kader a. Jeugdbescherming 85 b. Jeugdreclassering 30 c. Jeugdzorgplus 5 Totaal Horst aan de Maas 2012 Niet-unieke cliënten 1180
8
Teldatum 1 januari 2014. We spreken van indicatie omdat in de huidige situatie een indicatie van Bureau Jeugdzorg (BJZ), het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) of een arts nodig is voordat deze vormen van jeugdzorg verleend kunnen worden.
9
31
32
3. Wat willen we bereiken en wat hebben we al gedaan? Zoals hierboven aangegeven, biedt de decentralisatie van de jeugdzorg gemeenten de kans om de ondersteuning van jeugdigen en gezinnen anders vorm te geven. Daarbij zetten we in op: 1. meer preventie en uitgaan van eigen verantwoordelijkheid en eigen mogelijkheden (eigen kracht) van jeugdigen en hun ouders, met inzet van hun sociale netwerk; 2. de-medicaliseren, ontzorgen en normaliseren door onder meer het opvoedkundig klimaat te versterken in gezinnen, wijken, scholen en in voorzieningen als kinderopvang en peuterspeelzalen; werken aan het herstel van het gewone leven; 3. eerder de juiste hulp op maat bieden om het beroep op gespecialiseerde hulp te verminderen; 4. integrale hulp aan gezinnen volgens het uitgangspunt ‘één gezin, één plan, één regisseur’; door ontschotting van budgetten ontstaan meer mogelijkheden voor betere samenwerking en innovaties in ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en gezinnen; 5. meer ruimte voor professionals om de juiste hulp te bieden door vermindering van regeldruk: betrokken professionals weten sociale netwerken in de omgeving van het gezin in te schakelen en kunnen samenwerken met vrijwilligers en familieleden en weten hun kracht te benutten. Bij onze voorbereiding op de nieuwe taken is veel gesproken met cliënten, professionals in de basisvoorzieningen, zorgaanbieders, specialistische voorzieningen, regiogemeenten en andere financiers (provincie, zorgverzekeraar, zorgkantoor). Het is immers duidelijk dat er veel kansen voor vereenvoudiging en verbetering zijn. Maar ook dat de huidige jeugdzorg complex is en er draagvlak bij alle betrokkenen nodig is om tot duurzame veranderingen te komen. Dat betekent dat de transformatie pas in de kinderschoenen staat. De komende jaren geven we de transformatie stapsgewijs verder vorm. We leren daarbij van de ervaringen als we vanaf 2015 daadwerkelijk verantwoordelijk zijn voor de jeugdhulp. Daarbij moeten we realistisch zijn: - De transformatie gaat voor een groot deel om cultuurveranderingen binnen instellingen, binnen gemeente, bij burgers en tussen overheid en burgers. Dergelijke veranderingen kosten tijd. - De gemeente heeft met ingang van 2015 de regie op de ondersteuning en hulp aan degenen die dat nodig hebben. Het is echter niet realistisch te verwachten dat er niets meer misgaat. Incidenten zijn, helaas, niet altijd te voorkomen. Het gaat vooral om de vraag hoe we daarmee omgaan en wat we daarvan leren. In het kader van onze voorbereidingen op de nieuwe situatie zijn in september 2013 twee pilots gestart om ervaring op te doen met een nieuwe toegang tot ondersteuning en zorg en met nieuwe werkwijzen. Het gaat om de pilot wijkteam (in de wijk Norbertus) en de pilot gezinscoaches. De belangrijkste aanbevelingen uit de pilots zijn onder meer: - Het werken met multidisciplinaire teams leidt tot betere kennisuitwisseling tussen de professionals van de betrokken organisaties. - Intervisie op werkwijzen en aanpak geeft veel inzicht in elkaars werkwijzen en referentiekaders. Dit biedt een basis om cultuurverschillen bespreekbaar te maken en zo nodig te veranderen. - Cliënten en professionals in de basisvoorzieningen zijn positief over ‘vaste gezichten’ waar zij terecht kunnen en niet steeds hun verhaal opnieuw hoeven te doen. - De aanwezigheid op plaatsen waar vragen of problemen naar boven komen, leidt tot snellere afstemming met andere, betrokken professionals en directe schakels met de ‘signaleerders’. - Belangrijk is om voldoende aandacht te geven aan teamvorming en professionalisering en onderwerpen als eenduidige werkwijzen, registratie en gegevensuitwisseling. - De intervisie is ook belangrijk om in de praktijk gezamenlijk af te bakenen wanneer de professionals in de toegang iets oppakken en wanneer juist niet.
33
-
Afspraken zijn nodig hoe de professionals in de toegang kunnen schakelen met andere professionals in de 1e en 2e lijn.
De manier waarop we – op basis van onder meer de twee pilots – de toegang tot ondersteuning en zorg vormgeven (gebiedsteams), staat beschreven in hoofdstuk 3 van het integrale deel. Op het gebied van de jeugdzorg zijn ook veel onderwerpen regionaal of zelfs bovenregionaal opgepakt en uitgewerkt. Dit heeft te maken met het specialistisch karakter van de jeugdzorg: de benodigde expertise is lokaal vaak niet beschikbaar. Daarnaast is het niet doelmatig om specialistische voorzieningen op het gebied van de jeugdzorg in iedere gemeente te organiseren. In hoofdstuk vier gaan we in op de voorzieningen op het gebied van jeugdhulp.
4. Hoe pakken we dat aan? In dit hoofdstuk gaan we in op de beschikbare, professionele voorzieningen op het gebied van jeugd. Bij de jeugdhulp maken we onderscheid tussen algemene voorzieningen10 en maatwerkvoorzieningen. De eerste categorie is vrij toegankelijk voor al onze inwoners. Voor de tweede categorie is betrokkenheid van het gebiedsteam, een huisarts, jeugdarts of medisch specialist nodig11. De maatwerkvoorzieningen zijn dus niet vrij toegankelijk12. Bij jeugdigen spelen twee elementen die om extra alertheid en zorgvuldigheid vragen. Ten eerste kunnen (jonge) kinderen hun wensen en behoeften nog niet (altijd goed) formuleren. Ten tweede kan de veilige ontwikkeling van kinderen in het geding zijn. Dan moeten de gebiedsteams doorpakken en snel een beroep doen op hierin gespecialiseerde voorzieningen. Ook daarop gaan we in dit hoofdstuk in. Algemene voorzieningen: - Eerstelijns gezondheidszorg; - Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar; - Jeugd- en jongerenwerk; - Onderwijs, peuterspeelzalen en kinderopvang; - Gebiedsteams en gezinscoaches; - Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en Huiselijk Geweld (AMHK); - Crisisdienst voor spoedeisende jeugdhulp; - Kindertelefoon; - Cliëntondersteuning; - Vertrouwenspersoon. Maatwerkvoorzieningen - Ambulante jeugdhulpverlening; - Residentiële jeugdzorg; - Jeugd GGZ; - Ondersteuning van jeugdigen met een beperking: o Groepsbegeleiding (inclusief vervoer); o Individuele begeleiding; o Persoonlijke verzorging; o Kortdurend verblijf; - Jeugdbescherming; - Jeugdreclassering; - Jeugdzorgplus; - Pleegzorg. Kortom: De voorzieningen onder ‘maatwerkvoorzieningen zijn alleen toegankelijk op basis van een gemeentelijk beschikking of een verwijzing van huisarts, jeugdarts of medisch specialist. In dit beleidsplan kiezen we er voor om de bestaande voorzieningen niet uitvoerig te beschrijven. Dat betekent dat we ons hier vooral richten op de ‘nieuwe’ voorzieningen op het gebied van jeugdhulp.
10
Dit hoeven niet altijd gemeentelijke voorzieningen te zijn. Het gebiedsteam is niet de enige ‘ingang’. Onze inwoners kunnen zich ook wenden tot de huisarts, de jeugdarts (consultatiebureau/GGD) of een professional waar al contact mee is (bijvoorbeeld de thuiszorg). 12 Hiervoor is een gemeentelijke beschikking nodig of een verwijzing van huisarts, jeugdarts of medisch specialist. 11
34
35
Voor de bestaande voorzieningen geldt in algemene zin dat we de opdracht hebben een goede aansluiting te realiseren op de nieuwe taken en voorzieningen waarvoor de gemeente met ingang van 1 januari 2015 verantwoordelijk is. Dit proces geven we de komende tijd verder vorm. Op drie bestaande voorzieningen gaan we wel in dit beleidsplan in: het Centrum voor Jeugd en Gezin, de (jeugd)gezondheidszorg en het onderwijs. Verder is een aantal voorzieningen al beschreven in het integrale deel van dit beleidsplan. Het gaat om het Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, de crisisdienst, cliëntondersteuning en de functie van vertrouwenspersoon. Deze onderwerpen komen hier dus niet terug.
4.1
Algemene voorzieningen
4.1.1
Centrum voor Jeugd en Gezin
Horst aan de Maas heeft, samen met de gemeente Venray, een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het gaat hier om een ‘virtueel’ CJG: geen organisatie met een gebouw maar een netwerk van verschillende organisaties met expertise op het gebied van opvoeden en opgroeien. Het CJG heeft een website met veel informatie en is bereikbaar via een centraal telefoonnummer en e-mail. Ouders en professionals kunnen bij het CJG terecht voor vragen op het gebied van opvoeden en opgroeien. Onze huidige CJG-consulten zijn afkomstig van MEE, Synthese en de GGD (jeugdgezondheidszorg). Zij handelen de binnenkomende vragen af (direct of in één of enkele gesprekken). Naast het geven van informatie en advies houdt het CJG zich ook bezig met gerichte themabijeenkomsten voor jeugdigen, ouders en professionals. Het CJG richt zich dus specifiek op de doelgroep jeugdigen en gezinnen. Vanwege de komst van integrale gebiedsteams waar alle inwoners terecht kunnen, hebben we besloten het CJG als ‘doelgroep gerichte voorziening’ niet in stand te houden. We willen dat onze inwoners met hun hulpvragen terecht kunnen bij de integrale toegang (gebiedsteams) en niet, naast het gebiedsteam, een ander gemeentelijk loket (CJG) hoeven/moeten benaderen. De functies die het CJG vervult (informatie & advies, themabijeenkomsten en licht pedagogische ondersteuning) passen we in in de nieuwe manier van werken met gebiedsteams. Kortom: De functies van het Centrum voor Jeugd en Gezin worden ingebed in de nieuwe manier van werken met gebiedsteams.
4.1.2
(jeugd)gezondheidszorg
Vragen op het gebied van opvoeden en opgroeien komen ook terecht op andere plekken dan het CJG. Daarbij gaat het om andere professionals, zoals onder andere huisartsen, jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen van de jeugdgezondheidszorg en medisch specialisten. Zowel de huisarts als de medisch specialist hebben vanuit hun specifieke expertise een verantwoordelijkheid om goede diagnoses te stellen, zorg te verlenen of de jeugdige door te geleiden naar de ondersteuning, hulp of zorg die volgens de professionele standaard nodig is. Zij zien op hun spreekuur regelmatig jeugdigen met lichamelijke klachten die bij nader onderzoek samenhangen met psychische problematiek of problemen in de opvoedsituatie
problemen en het signaleren van dergelijke problemen. Zo mogelijk biedt de jeugdarts zelf ondersteuning of verwijst gericht door naar medische of andere hulpverlening. In de Jeugdwet is bepaald dat jeugdhulp ook toegankelijk is na verwijzing door de huisarts, de medisch specialist en de jeugdarts. In de nieuwe situatie kunnen zij dus jeugdigen blijven doorverwijzen naar alle vormen van jeugdhulp. Zij zijn daarmee een belangrijke partij voor de gemeente. Niet alleen omdat de gemeente (financieel) verantwoordelijk is voor de jeugdhulp aan onze jeugdigen en gezinnen, maar ook omdat we de ondersteuning integraal willen vormgeven en de samenwerking rond gezinnen willen verbeteren. De gemeente is – voortbouwend op het bestaande overleg tussen huisartsen en gemeente – met de huisartsen van Horst aan de Maas in gesprek over hun rol, die van de gebiedsteams en de afstemming daartussen. De wijkverpleegkundige heeft een belangrijke taak bij de afstemming. Daarbij betrekken we ook de jeugdartsen van de jeugdgezondheidszorg en de zorgverzekeraar als financier van de wijkverpleegkundige. Het overleg is er op gericht om in het najaar van 2014 heldere afspraken te hebben over rolverdeling, afstemming en samenwerking.
4.1.3
Onderwijs
Onderwijs is een belangrijke pedagogische basisvoorziening. Een goede samenwerking tussen het onderwijs en de jeugdhulp kan veel problemen, en onnodig beroep op dure jeugdzorg, voorkomen. De basisschool is een belangrijke vindplaats van (beginnende) problematiek en kan tegelijkertijd eventuele opvoed- en opgroeiproblemen van kinderen vroegtijdig signaleren. Die signaalfunctie zet zich ook door in het VO/MBO. Passende zorg in en om de school is het streven. Samenwerking en korte lijnen tussen onderwijs en jeugdhulp zijn daarom cruciaal, evenals een gezamenlijk totaaloverzicht van alle acties die ingezet zijn voor een kind en het gezin. De onderwijs brede invoering van passend onderwijs (1 augustus 2014) is nauw verbonden met de transitie van de jeugdzorg naar gemeenten. Ingaande het schooljaar 2014-2015 moeten scholen in de regio samen zorgen voor een passende onderwijsplek voor kinderen met een zorgvraag (ontwikkelingsstoornis, gedragsproblemen, handicap). Schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de organisatie van de extra onderwijsondersteuning (zorgplicht). Zij moeten daarbij in overleg gaan met de ouders c.q. verzorgers, leraren en gemeenten. Passend onderwijs is daarmee primair de verantwoordelijkheid van het onderwijs, maar raakt de gemeenten ook. Er dient afstemming plaats te vinden met relevante terreinen zoals jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg, leerplicht en de andere transities (AWBZ/Wmo en de Participatiewet). Een deel van de leerlingen dat gebruik maakt van het speciaal onderwijs (maar ook van het reguliere onderwijs) krijgt later te maken met regelingen als de Wajong, de bijstand en Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) en in de nabije toekomst de Participatiewet. Bovendien zal de invulling van passend onderwijs ook effecten hebben op de vraag naar leerlingenvervoer.
De jeugdarts is de sociaal geneeskundig specialist van kinderen en ziet (bijna) alle kinderen periodiek. De jeugdarts richt zich op basis van de Wet publieke gezondheid onder meer op preventieve taken gericht op het bevorderen van gezondheid, het voorkomen van lichamelijke, psychische en sociale
Vanuit dit oogpunt is samenwerking tussen gemeenten, zorg en onderwijs van belang, zodat leerlingen later zo goed mogelijk kunnen meedoen in de samenleving. De wetgeving met betrekking tot passend onderwijs en de Jeugdwet biedt een kader om de ondersteuning van jeugdigen in en buiten scholen nu echt integraal aan te pakken, dicht bij hun belangrijkste leefdomeinen. Daarmee ontstaat een nieuwe, horizontale bestuurlijke verhouding tussen gemeenten en schoolbesturen in het samenwerkingsverband en worden wij samen verantwoordelijk voor een sluitend aanbod aan ondersteuning en hulp voor jeugdigen en hun ouders/gezinnen. Hiermee liggen er goede kansen voor een integrale aanpak en ontschotting van onderwijs-, opvoed- en opgroeihulp. In Noord-Limburg is er met de samenwerkingsverbanden PO en VO een overeenkomst OOGO onderwijs – jeugd opgesteld, waarin we met elkaar afspreken om gemeenschappelijke thema‘s regionaal of lokaal op te pakken.
36
37
Het onderwijs heeft haar verantwoordelijkheid voor het pedagogisch didactisch handelen in en rond de school. Daar waar het onderwijs problemen zelf kan opvangen met inschakelen van partijen lost het onderwijs de problematiek op en blijft het de verantwoordelijkheid van de school. Bij (dreigende) problemen op de domeinen “gezin” of “vrije tijd” hebben de scholen een signaalfunctie. Vanuit die signaalfunctie wordt door het onderwijs contact gezocht met de gezinscoach (zie 4.1.4) die daarmee de regisseursrol krijgt bij het oplossen van de problemen. De gezinscoach is het aanspreekpunt voor verdere ondersteuning. Een belangrijke schakel bij de beoordeling van de ondersteuningsbehoefte van een kind zijn de bovenschoolse ondersteuningscoördinator in het PO en de zorgcoördinatoren in het VO. Zij vormen de onderwijsschakel tussen het onderwijs en de gezinscoach. Ook lokaal zijn we in overleg met onze schoolbesturen (Dynamiek Scholengroep, Stg Akkoord! PO, Dendron en Citaverde). We werken de komende periode een aantal thema’s op het gebied van passend onderwijs en jeugdhulp gezamenlijk uit. Op die manier willen we de regionale kaders lokaal uitwerken in passende totaalzorg onderwijs en jeugd. Daarbij gaat het om: - Zorgstructuur in en rond scholen; - Bovenschoolse zorgvoorzieningen (bijvoorbeeld bovenschoolse zorgvoorziening, Gilde Praktijk Onderwijs, enzovoort); - Vroegsignalering en preventie; - Doorstroom / schakelmomenten (overgang van voorschool naar school, PO naar VO, etc.).
4.1.4
Gezinscoaches
Specifiek voor (de toegang tot) ondersteuning bij opgroeien en opvoeden zijn er de gezinscoaches. Zij zijn onderdeel van de gebiedsteams. Gezinscoaches spelen een cruciale rol in het verbeteren van de samenwerking rond gezinnen, het verhogen van de kwaliteit van jeugdhulp en het terugdringen van het gebruik van specialistische voorzieningen. Zij zijn afkomstig van verschillende jeugdhulpaanbieders en brengen hun eigen expertise in. In de gebiedsteams voegen we die expertises samen en functioneren gezinscoaches onafhankelijk van hun eigen organisatie. Daarmee wordt kennis en kunde uitgewisseld en aangevuld en wordt er beter samengewerkt. De gezinscoach is een generalistische professional die het gezin kent en daarmee een vertrouwensband opbouwt. Daarnaast kent de gezinscoach de partners uit de wijk en schakelt hiermee. De gezinscoach biedt het gezin ondersteuning waar mogelijk, gericht op herstel van het gewone leven en haalt gespecialiseerde hulp erbij als dat nodig is. De bedoeling is dat zoveel mogelijk direct de juiste ondersteuning wordt ingezet: licht waar het kan, (meteen) zwaar waar het moet. Aangezien het bij jeugdigen kan gaan om ernstige bedreigingen van hun ontwikkeling en veiligheid en het gaat om een groep die niet altijd voor zichzelf kan opkomen, zijn specifieke vaardigheden vereist. Zo moeten gezinscoaches gedegen risicotaxaties kunnen uitvoeren, duidelijke grenzen kunnen aangeven naar ouders en doorpakken als dat in het belang van het kind nodig is.
4.1.5
Kindertelefoon
De gemeente is er op basis van de Jeugdwet verantwoordelijk voor dat jeugdigen gratis en anoniem advies kunnen krijgen bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen. Deze functie wordt momenteel vervuld door de Kindertelefoon (onderdeel van Bureau Jeugdzorg). Die wordt met ingang van 2015 landelijk in stand gehouden en gefinancierd door de VNG13, in elk geval voor vier jaar. Het doel van de Kindertelefoon is om ieder kind de mogelijkheid te bieden om anoniem 13
en in vertrouwen te praten over een probleem. De Kindertelefoon ziet kinderen als zelfstandige individuen die in staat zijn zelf oplossingen te bedenken, beslissingen te nemen en deze uit te voeren. De Kindertelefoon biedt kinderen en jongeren hierbij ondersteuning, geeft informatie en advies, verwijst waar nodig. De Kindertelefoon heeft een landelijk gratis nummer. Daarnaast wordt hulp geboden via digitale middelen (zoals de chat en website).
4.2
Maatwerkvoorzieningen
Bij maatwerkvoorzieningen gaat het om maatwerk op basis van vraagverheldering en een leefzorgplan. Belangrijk is dat, als ondersteuning nodig is, deze beschikbaar is en snel geboden wordt. Het resultaat van het inkoopproces (zie integrale deel) is onder meer dat onze gemeente raamcontracten heeft met zorgaanbieders die de ondersteuning en zorg kunnen leveren en die aan de juiste kwaliteitseisen daarvoor voldoen. In het regionaal Beleidskader Jeugd Noord-Limburg 2015 – 2018 zijn de verschillende vormen van jeugdhulp op hoofdlijnen kort omschreven. Daarom gaan we in dit beleidsplan niet op alle vormen opnieuw in. Bij een aantal vormen van jeugdhulp spelen specifieke aandachtspunten die we hieronder beschrijven.
4.2.1
Jeugd-GGZ
Sommige jongeren hebben psychische problemen. Die kunnen in aard en ernst variëren. Het gaat om gedragsproblemen of ontwikkelingsproblemen. Thuis, op school of in contact met leeftijdsgenoten. Voor een deel van deze kinderen zijn de problemen tijdelijk. Een klein deel van alle jeugdigen heeft echter een psychische stoornis die ernstige beperkingen in hun functioneren tot gevolg heeft en risico’s meebrengt voor hun ontwikkeling. Bij ernstige en complexe problematiek kan gespecialiseerde zorg nodig zijn. We onderscheiden binnen de (jeugd-)GGZ drie niveaus: 1. Huisartsenzorg/POH: de POH-GGZ is de praktijkondersteuner van de huisarts op het gebied van GGZ. Samen met de huisarts verzorgt de POH-GGZ de eerste opvang bij (lichte) psychische problemen. De huisarts is de poortwachter voor de GGZ en kan een verwijzing afgeven naar niveau 2 of 3, maar kan cliënten ook doorverwijzen naar gebiedsteams. 2. Generalistische basis jeugd-GGZ: de Generalistische Basis GGZ (GBGGZ) wordt in 2015 gevormd door verschuiving van de huidige eerstelijns GGZ (met name de eerstelijns psychologen) en delen van de tweedelijns GGZ. De GBGGZ werkt met ingang van 1 januari 2015 niet meer met Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s) maar met vier prestaties, te weten: behandeling kort, middel, intensief en chronisch. De GBGGZ is niet vrij toegankelijk maar alleen op verwijzing door de gezinscoach, huisarts, jeugdarts of medisch specialist. 3. Specialistische jeugd-GGZ (SGGZ): hieronder vallen delen van de huidige tweedelijns GGZ en de klinische derdelijns GGZ. Binnen de specialistische jeugd-GGZ wordt gewerkt met DBC’s. Gemeenten moeten deze systematiek (in ieder geval) de eerste drie jaar overnemen. Naar de SGGZ wordt verwezen door de gezinscoach, huisarts, jeugdarts of medisch specialist. Het doel van de nieuwe jeugd-GGZ is te komen tot een nieuw stelsel waarbij het niet alleen gaat om vermindering van het gebruik van (relatief dure) specialistische GGZ, maar vooral ook om het versterken van eigen kracht en zelfredzaamheid. Jeugd-GGZ kan alleen worden ingezet op basis van een gemeentelijke beschikking of een verwijsbrief van een huisarts, medisch specialist of jeugdarts. Zonder beschikking of verwijsbrief wordt de hulp niet betaald door gemeente.
4.2.2
Ondersteuning aan jeugdigen met een beperking
Als we spreken over de groep ‘jeugdigen met een verstandelijke beperking’ gaat het om: Elke gemeente draagt hier aan bij.
38
39
-
Jeugdigen met een (licht) verstandelijke beperking; Jeugdigen met een zintuiglijke beperking (zoals doof- of blindheid); Jeugdigen met een lichamelijke beperking (ook niet-aangeboren hersenletsel); Jeugdigen met een somatische aandoening (zoals een chronische ziekte); Jeugdigen met een psychiatrische aandoening (waaronder autisme).
De taken die voor deze groep overgaan van de AWBZ naar de Jeugdwet zijn14: - begeleiding (individuele begeleiding of groepsbegeleiding); - persoonlijke verzorging15; - (kortdurend) verblijf; - vervoer dat samenhangt met extramurale begeleiding en behandeling van jeugdigen met een beperking.
4.2.3
Jeugdbescherming en jeugdreclassering
Gezinscoaches of andere professionals kunnen te maken krijgen met een gezin waar de veiligheid/ontwikkeling van het kind in het geding is en de situatie met de ingezette ondersteuning niet verbetert. Dan moeten de gezinscoaches en andere professionals actie ondernemen. Ook als dit tegen de wens van de ouders ingaat. De veiligheid van het kind staat immers voorop. Dat betekent dat gezinscoaches een verzoek tot onderzoek doen bij de Raad voor de Kinderbescherming. De Raad bekijkt of zij de zaak wil voorleggen aan de kinderrechter. De kinderrechter besluit over een maatregel of adviseert om de zaak alsnog op te pakken in het lokale veld. Samenwerkingsprotocol Raad voor de Kinderbescherming en gemeenten De gemeenten van Noord- en Midden-Limburg en de Raad voor de Kinderbescherming hebben afgesproken dat zij in de onderlinge samenwerking handelen volgens het samenwerkingsprotocol (zie bijlage). Deze afspraken gaan over: - het proces rond de toeleiding naar jeugdbescherming (jeugdbeschermingstafel); - samenwerking tijdens het raadsonderzoek; - afronding van het raadsonderzoek; - samenwerking tussen de raad en de gecertificeerde instellingen voor jeugdbescherming en jeugdreclassering; - toeleiding naar jeugdreclassering (Justitieel Casus Overleg); - nazorg na detentie; - uitvoering taakstraffen en; - schoolverzuim. Voor alle afspraken geldt dat hiervan gemotiveerd afgeweken kan worden bijvoorbeeld als de (veiligheid)situatie van het kind erom vraagt. De gemeenten stellen bij verordening vast dat de afspraken in het samenwerkingsprotocol ook gelden voor alle instanties die werken onder de regie van de gemeenten in Noord- en Midden-Limburg. Uitvoering jeugdbescherming en jeugdreclassering De kinderrechter kan maatregelen opleggen: ondertoezichtstelling, eventueel gecombineerd met een machtiging uithuisplaatsing of pleegzorgvoorziening. De uitvoering daarvan ligt bij een gecertificeerde
14
Bepaalde taken blijven onder de AWBZ (met ingang van 1 januari 2015 Wet langdurige zorg (Wlz)) vallen. De Wlz is er voor alle mensen met een beperking die levenslang en levensbreed op zorg zijn aangewezen. Het gaat dan om mensen die blijven zijn aangewezen op permanent toezicht of op 24-uurszorg in de nabijheid. De Wlz is daarom van toepassing op de meest kwetsbare jeugdigen tot 18 jaar met meervoudige beperkingen of een (zeer) ernstige beperking. 15 Uitzondering hierop is persoonlijke verzorging in het kader van intensieve kindzorg 9IKZ) of palliatief terminale zorg (PTZ) vanwege de nauwe samenhang met verpleging. Deze vormen van persoonlijke verzorging komen onder de Zvw te vallen.
40
instelling. Deze instelling mag niet de jeugdhulp uitvoeren, met uitzondering van preventieve activiteiten ter voorkoming van een maatregel. Bij een strafzaak kan een kinderrechter jeugdreclassering opleggen. Als de kinderrechter een maatregel heeft uitgesproken, kunnen jeugdbeschermers en jeugdreclassering bepalen welke jeugdhulp (binnen het aanbod dat de gemeente heeft gecontracteerd) nodig is. Het kan ook zijn dat dit al is opgenomen in het verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming aan de kinderrechter. De uitvoerder van de jeugdbeschermingsmaatregel of jeugdreclasseringsmaatregel werkt nauw samen met de betrokken gezinscoach. Integraliteit bij zware hulp We werken toe naar een integraal jeugdhulpstelsel. Daarin is er een samenspel tussen onder andere de crisisdienst, het AMHK, het Veiligheidshuis, de Raad voor de Kinderbescherming en het gedwongen kader. Bij de ontwikkeling en uitwerking van deze afzonderlijke aspecten is continu aandacht voor de onderlinge aansluiting en integraliteit.
4.2.4
Pleegzorg
Pleegzorg is een op zichzelf staande, bijzondere en belangrijke vorm van jeugdhulp voor uithuisgeplaatste jeugdigen. We streven ernaar een uithuisplaatsing te voorkomen. Soms gebeurt dat door inzet van informele pleegzorg. Deze vorm van pleegzorg wordt ingezet als de ouders net niet in staat zijn het kind zelf op te voeden. Zij hebben korte/gedeeltelijke ondersteuning nodig van iemand die bekend is met (de normen en waarden van) het gezin. Als uithuisplaatsing niet te voorkomen is, wordt ingezet op een pleeggezin uit het eigen netwerk: het netwerkpleeggezin. Na plaatsing in een pleeggezin wordt gewerkt aan (gedeeltelijke) terugkeer van het kind in het gezin. Niet alle kinderen kunnen geplaatst worden in een pleeggezin uit het eigen netwerk. In dat geval wordt een regulier pleeggezin gezocht (bestandspleeggezin). Opname in een pleeggezin heeft de voorkeur boven de plaatsing in een instelling, tenzij er sprake is van opname voor intramurale behandeling. Pleegzorg Limburg “Pleegzorg Limburg” (voorheen “Prima Pleegzorg”) vormt de basis voor de pleegzorg in Limburg. Pleegzorg Limburg is pleegzorg die werkt met één gezicht en vanuit sociale netwerkstrategieën. De biologische ouders van het pleegkind worden betrokken bij de uitvoering van de pleegzorg. In de netwerken doet iedereen mee die voor een jeugdige belangrijk is. Zodoende is er één pleegzorgproces waarin ook de ouders, de jeugdige, zijn of haar familie en andere mensen uit het sociale netwerk meedoen. De focus ligt daarbij op een doorgaande ontwikkeling van het kind in een stabiel en veilig netwerk van zowel het gezin als het pleeggezin. Van zorgaanbieders wordt verwacht dat zij volgens de methodiek “Pleegzorg Limburg” werken. Pleegzorg in 2015 Het jaar 2015 is een overgangsjaar. Dat betekent dat lopende trajecten van jeugdzorg in 2015 worden voortgezet. De Jeugdwet (artikel 10.3) zegt dat een afgegeven indicatiebesluit blijft gelden gedurende de looptijd van het besluit, maar ten hoogste een jaar na inwerkingtreding van de Jeugdwet. Pleegzorg vormt een uitzondering hierop. Bij een indicatiebesluit waarin is vastgesteld dat de jeugdige is aangewezen op pleegzorg bestaat er geen einddatum voor de rechten en verplichtingen die daaraan verbonden zijn. Het college is er verantwoordelijk voor dat de pleegzorg voor de jeugdige die vóór de Jeugdwet al bij pleegouders is geplaatst, bij die pleegouders wordt voortgezet.
41
Lokale toegang tot pleegzorg Aan een pleegzorgplaatsing ligt altijd een gemeentelijke beschikking ten grondslag. Dit geldt niet als sprake is van een crisisplaatsing. Dan wordt de beschikking achteraf afgegeven. Bij informele pleegzorg wordt geen beschikking afgegeven. Uitvoering pleegzorg Over het proces rond pleegzorg met de daarbij behorende taken en verantwoordelijkheden van de verschillende betrokkenen in het veld zijn samenwerkingsafspraken gemaakt tussen gemeenten Noord-Limburg, pleegzorgaanbieders en gecertificeerde instellingen. Tijdens de pleegzorgplaatsing is de pleegzorgmedewerker het aanspreekpunt voor gezin en pleeggezin. Het initiatief voor de begeleiding ligt bij pleeggezin en/of gezin. De pleegzorgmedewerker begeleidt hen niet alleen bij het begin van de plaatsing maar gedurende het gehele proces indien nodig. De gezinscoach volgt de ontwikkelingen op afstand. Bij de uitvoering van de pleegzorgtaken is het van belang dat de pleegzorgmedewerker en jeugdbeschermer (gedwongen kader) de gezinscoach informeren over de pleegzorgplaatsing en de ingezette begeleiding. Dit gebeurt minimaal 1x per jaar en bij relevante ontwikkelingen. Als het aanbod van de pleegzorgaanbieder ontoereikend is voor de benodigde begeleiding, neemt de pleegzorgmedewerker contact op met de gezinscoach. Samen bekijken zij met het gezin wat er nodig is. De gezinscoach geeft vervolgens een aanvullende beschikking af. Na beëindiging van de pleegzorgplaatsing vindt er een warme overdracht tussen de pleegzorgmedewerker en de gezinscoach plaats. Vanaf dat moment is de gezinscoach weer 1e aanspreekpunt voor het gezin.
4.2.5
Jeugdzorgplus
Een van de jeugdzorgtaken waar gemeenten met ingang van 2015 verantwoordelijk voor zijn, is die van de jeugdzorgplus. Dit heette voorheen de gesloten jeugdzorg. Dit is een gespecialiseerde vorm van jeugdzorg die momenteel door het ministerie van VWS georganiseerd en gefinancierd wordt. Gemeenten zijn ook verantwoordelijk voor het beveiligd vervoer naar en van de jeugdzorgplusinstelling. In het huidige stelsel heeft VWS hiervoor een contract met de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Die blijft ook voor 2015 de wettelijk aangewezen vervoerder. Jeugdzorgplus is de gesloten jeugdzorg waar een jongere alleen na een machtiging van de kinderrechter kan worden geplaatst. Jeugdzorgplus is hulp voor jongeren die gesloten behandeld moeten worden voor ernstige gedrag- en opvoedingsproblemen. Daarmee wordt voorkomen dat zij zich aan de zorg onttrekken of onttrokken worden (onttrekkingsgevaar). Het doel van de behandeling is jongeren met zeer ernstige gedragsproblemen succesvol te laten terugkeren in de samenleving. Met Jeugdzorgplus krijgen zij hoogwaardige, specialistische hulp die op hun toekomst is gericht. De hulp helpt de jongeren ook op weg naar scholing en werk. Het gaat bijna altijd om jongeren die door de rechter 'onder toezicht' zijn gesteld. Bij jeugdzorgplus wordt een jongere dus gedwongen opgenomen. Dat gebeurt niet zomaar, maar daar gaan een aantal stappen aan vooraf: - Een gecertificeerde instelling (voorheen Bureau Jeugdzorg) bepaalt of en zo ja welke vorm van zorg de jongere nodig heeft; - Wanneer dit gesloten jeugdhulp is, geeft een gedragswetenschapper een instemmingsverklaring af;
42
-
n 'machtiging gesloten jeuugdhulp' krijg gt. De kkinderrechterr beslist uiteindelijk of de jongere een Hiermee kan de jongere gedwongen worrden opgenomen in een instelling vooor jeugdzorgp plus.
Na het a afgeven van de d machtigin ng is het bela angrijk de jon ngere binnen n enkele dageen te plaatse en vanwege e het onttrekkingsgevaar. Een bijzond dere eigensc chap van de jeugdzorgplu j us is de ‘levering gsplicht’ voor een gemeen nte. Als de re echter een machtiging m affgeeft, is de ggemeente err verantwo oordelijk voo or dat de jong gere geplaatsst kan worde en. Jeugdzo orgplus wordtt nu per land dsdeel georga aniseerd. Vo oor ons is dat Zuid-Nederrland: Limburg, Brabant en Zeeland. De instelling gen die daarrbinnen actief zijn, zijn: Almata, BJ-Brrabant, Icarus, Ottho Gerhard Helderingstichting (OGH H) en Juzt. Binnen la andsdeel Zu uid zijn er 10 jeugdzorgre gio’s. Deze jeugdzorgreg j gio’s willen dde jeugdzorgplus gezamen nlijk inkopen om zo de flu uctuaties in d de benodigde e capaciteit en e de financiiële risico’s te t spreiden n. Het inkoop pproces word dt momentee el gezamenlijk vormgegev ven. Uitganggspunt daarbij is dat elke jeug gdzorgregio naar daadwe erkelijk gebru uik bijdraagt en dat de fin nanciële risicco’s niet allee en bij de gemeentten liggen maar ook (dee els) bij de insstellingen.
4.3
O Overige onderwe erpen in het kade er van Je eugdhulp p
4.3.1
V Verwijsind dex risicojo ongeren
De Verw wijsindex risiccojongeren is s een landelijjk digitaal sy ysteem waarin hulpverlenners (zorg)me eldingen kunnen d doen over jongeren tot 23 jaar met prroblemen. De landelijke Verwijsindex V x brengt risicosignalen van hu ulpverleners, zowel binne en gemeente en als over gemeentegrennzen heen, bij b elkaar. D Dankzij de Ve erwijsindex blijft b elke jong gere in beeld d. Hulpverlen ners kunnen elkaar inform meren en hun activviteiten op ellkaar afstemmen. Lokale risicosignale eringssystem men en de lanndelijke Verw wijsindex helpen g gemeenten om o regie in he et jeugdbele id te voeren.. Gebruikers van de Verw wijsindex zijn n hulpverle eners, partne ers in de jeug gdgezondhe idszorg, het onderwijs, de jeugdzorg en justitie.
4.3.2
C CORV
De Colle ectieve Opdra acht Routeerr Voorziening g (CORV) is een digitaal knooppunt ddat zorgt voo or de elektroniische afhand deling van he et formele be erichtenverke eer tussen: justitiële partijen n (de Raad voor de Kinde erbeschermin ng, de politie e, het Openbbaar Ministeriie en de rech htbanken) en; - het g gemeentelijkke domein (de e gemeenten n zelf, het AM MHK, de gec certificeerde instellingen en e de even ntuele geman ndateerde instellingen). Het gebrruik van de CORV C is verp plicht gesteld in de nieuwe e Jeugdwet. In de jusstitiële jeugdkketen zullen gemeentten en justitie e nauw samenw werken en onderling inform matie uitwissellen. Gemeen nten krijgen ook o nieuwe informatiebeh hoeften vanu uit hun regierol vvia de ‘1 gezzin, 1 plan, 1 regisseu ur’-aanpak. Zo Z moet elke gemeentte in staat zijjn om een ve erzoek tot onderzoek voor kinderbesche k ermingsmaatregelen aan te vragen v bij de e Raad voor de Kinderbesch herming.
Gemeente domein
Justitie domein
Gemeenten
Raad voor de Kinderbescherming
AMHK
Openbaar Ministerie
CORV Gecertificeerde instelling
Politie
Gemandateerde instelling
Zittende Magistratuur
43
Omgekeerd moeten gemeenten berichten kunnen ontvangen van justitie over opgelegde maatregelen. De berichtenuitwisseling via de CORV maakt de uitvoeringsketen tussen het gemeentelijke en het justitiële domein sluitend. Specifiek waar het gaat om informatie die voor partijen in het kader van jeugdreclassering en jeugdbescherming noodzakelijk is voor regie en uitvoering.
4.3.3
Ouderbijdrage
Ouders zijn verplicht te voorzien in het onderhoud van hun kinderen. De ouderbijdrage is een bijdrage die ouders of stiefouders moeten betalen als hun (stief)kind tijdelijk buiten het gezin wordt verzorgd en opgevoed. De ouderbijdrage dekt een gedeelte van de werkelijke kosten voor verzorging en verblijf buiten het gezin, bijvoorbeeld in een jeugdhulpinstelling. De onderhoudsplicht blijft immers bestaan, ook als het kind buiten het gezin verblijft. De ouderbijdrage is ingegeven door het besparingsmotief: ouders van wie de kinderen buiten het gezin worden verzorgd hebben minder kosten voor die kinderen. De ouderbijdrage is van een andere aard dan de eigen bijdrage voor zorg en/of ondersteuning op grond van de Wmo. Daarom wordt bij de bepaling van de maximale eigen bijdrage door het CAK ook geen rekening gehouden met de ouderbijdrage op grond van de Jeugdwet. In bijzondere omstandigheden kunnen wij via inkomensondersteuning ouders met een laag inkomen tegemoet komen.
44
DEEL 4: Participatiewet; werken en meedoen 1. Waar gaat het over? Met ingang van 1 januari 2015 gaat er binnen de bijstand veel veranderen. Het gaat om de invoering van de Participatiewet en de WWB-maatregelen. Daarnaast treedt het wetsvoorstel hervorming kindregelingen in werking per 1 januari 2015. Ook dit wetsvoorstel heeft invloed op de bijstand. Met de wijzigingen zijn de volgende maatregelen genomen: - Samenvoeging van alle regelingen voor mensen die het niet op eigen kracht redden (WSW, Wajong en WWB) tot de Participatiewet. - Uniformering van de arbeidsverplichtingen en verzwaring van het maatregelenregime. - Invoering van de kostendelersnorm. - Overheveling van de toeslag voor alleenstaande ouders naar kindgebonden budget. Deze maatregelen moeten leiden tot een meer activerende werking van de bijstand, waardoor de sociale zekerheid kan worden behouden. Veel van deze maatregelen hebben een dwingend karakter en bieden weinig ruimte voor gemeentelijk beleid. Het werkterrein van Participatiewet is voor de gemeente niet nieuw. Zowel Wsw als de Wwb vielen al onder gemeentelijke verantwoordelijkheid. De visie die onze gemeente heeft op re-integratie en participatie in het kader van de Wwb blijft toepasbaar op de Participatiewet: zoveel mogelijk uitgaan van eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid; werk gaat boven uitkering: instroom beperken, verblijfsduur in de uitkering zo kort mogelijk en zoveel mogelijk uitstroom naar regulier werk bevorderen; werken is de beste manier van re-integreren; werkgevers worden zo snel mogelijk bij de re-integratie van werkzoekenden betrokken; de vraag van werkgevers staat centraal om de personele vraagstukken en discrepantie tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op te lossen . Regionale samenwerking/beleid Van essentieel belang is het besef dat we ons bij de Participatiewet op andere maatvoeringen moeten gaan richten: - als het gaat om de afzonderlijke inwoner, staat de mens centraal, - als het gaat om de arbeidsmarkt, staat de regio Noord-Limburg centraal. Niet alleen omdat dit vanuit wetgeving dwingend wordt voorgeschreven maar ook omdat de doelen van de Participatiewet vooral zijn gelegen op de arbeidsmarkt. En die is primair regionaal en sterk op dynamiek gebaseerd. Het is belangrijk dat we deze arbeidsmarkt gezamenlijk en eenduidig benaderen. We moeten voorkomen dat een werkgever door meerdere publieke partijen wordt benaderd en er concurrentie tussen de publieke partijen ontstaat. De gemeenten Gennep, Bergen, Venray, Horst aan de Maas, Venlo, Peel en Maas en Beesel hebben nauw samengewerkt in de voorbereiding voor dit onderdeel van het beleidsplan. Ze hebben de voorbereidingen getroffen om de opgaven van de Participatiewet in samenhang en gezamenlijkheid te vertalen naar beleid en toepassing. Zeker voor het thema “arbeidsmarkt” is het van belang dat de zeven gemeenteraden in Noord-Limburg eensluidend beleid vaststellen.
45
Afbakening Voor de mensen die het op eigen kracht niet redden, geven we het gemeentelijke armoedebeleid opnieuw vorm. Binnen onze gemeente doen we dat via een afzonderlijk beleidstraject. De Participatiewet heeft ook (forse financiële) gevolgen voor de WSW. Voor ons SW-bedrijf, de NLWgroep, hebben we al eerder een transitieplan vastgesteld en in uitvoering genomen. De financiële consequenties zijn vertaald in onze eigen meerjarenbegroting. De WSW hebben we ook buiten deze notitie gelaten. Via onze begrotingscyclus (eerste en tweede bijstelling) rapporteren wij zowel inhoudelijk als financieel over deze transitie.
2. Waar doen we het voor? De doelgroep van de Participatiewet bestaat, zeker de eerste jaren, vrijwel uitsluitend uit de personen waarvoor we ook nu al verantwoordelijk zijn. Het gaat om - personen met een WWB-, Ioaw en Ioaz-uitkering, - personen op de wachtlijst WSW en - niet-uitkeringsgerechtigden (nuggers), zoals herintredende moeders. We hebben de beperkte uitbreiding op deze doelgroepen als gevolg van de Participatiewet geanalyseerd. Het gaat om Wajongers met arbeidsvermogen en inwoners met een weduwe(naar)/wezenuitkering (ANW). Deze doelgroepen lichten we hieronder toe. Wajong (16/17 jarigen praktijkonderwijs en speciaal onderwijs) De Wajong is vanaf 1 januari 2015 alleen nog toegankelijk voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Het UWV beoordeelt of iemand recht heeft op Wajong. Het UWV beoordeelt iedereen met een Wajong-uitkering op arbeidsvermogen. Alle huidige Wajongers blijven ook na deze beoordeling bij UWV. Er worden dan ook geen Wajongers overgedragen naar gemeenten. Jonggehandicapten met arbeidsvermogen hebben vanaf 2015 geen recht meer op een Wajonguitkering. Zij horen tot de doelgroep van de Participatiewet. We hebben regionaal kwantitatief en kwalitatief onderzocht hoe deze nieuwe doelgroep er de komende jaren naar verwachting uitziet. Voor onze gemeente gaat het om zeer beperkte aantallen. Per jaar gaat het naar inschatting om een vijftal personen. Vanwege de jaarlijkse groei wordt de groep na verloop van tijd wel meer substantieel. Het merendeel van deze nieuwe instroom zal qua beperkingen voornamelijk (lichte) ontwikkelingsstoornissen en somatische ziektebeelden hebben. ANW Nieuw is dat we als gemeente verantwoordelijk zijn voor de re-integratie van inwoners die zijn aangewezen op een weduwe(naar)/wezenuitkering. We hebben hierop geen nadere analyse uitgevoerd maar we verwachten dat dit een zeer kleine groep is. De gemeente biedt voor deze groep dezelfde dienstverlening als aan de inwoners met een Participatiewetuitkering. Kort overzicht doelgroepen Regeling
Bestaand
WWB-uitkering Ioaw-uitkering Ioaz-uitkering WSW-wachtlijst16 Nuggers Jonggehandicapten ANW- ‘ers Totaal
355 27 7 1 -
Uitbreiding
naar Participatiewet 355
Blijft afzonderlijke regeling
27 7 1 pm 5 pm
pm 5 pm 360
16
34
Voor de WSW geldt tevens een zgn. subwachtlijst. Hier staan inwoners op die weliswaar een WSW-indicatie hebben maar die tijdelijk niet beschikbaar zijn voor arbeid vanwege bv ziekte. Onze gemeente kent 14 inwoners op de subwachtlijst.
46
47
3. Wat willen we bereiken? De belangrijkste doelstelling van de Participatiewet is om zoveel mogelijk mensen met en zonder arbeidsbeperking aan de slag te helpen. Is werk niet haalbaar, dan is de inzet gericht op maatschappelijke participatie. Ons staat dus het volgende te doen: - Het succesvol plaatsen van mensen met een arbeidsbeperking of met afstand tot de arbeidsmarkt bij reguliere werkgevers. Toeleiding naar betaald werk gebeurt zoveel mogelijk bij en met werkgevers. In de verbinding met werkgevers is één aanspreekpunt een ‘must’. Dit betekent afstemming binnen de regio. - Het succesvol toeleiden van mensen voor wie vrijwillig werk, (arbeidsmatige)dagbesteding of werk in een beschermde omgeving aan de orde is. Voor deze participatie heeft de verbinding met de gebiedsteams en ons maatschappelijk activeringscentrum toegevoegde waarde. Zij bieden de mensen die geplaatst zijn de mogelijkheid iets (terug) doen (met en) voor de samenleving. In Horst aan de Maas bepalen we voor het bereiken van onze doelen per jaar de taakstelling en ambitie. Dit doen we via de Kadernota, die ten grondslag ligt aan de gemeentebegroting.
48
4. Hoe gaan we dit bereiken? Hiervoor hebben we momenteel de beschikking over een aantal instrumenten die we ook met de Participatiewet kunnen blijven inzetten. Daarnaast biedt de Participatiewet een aantal aanvullende instrumenten. Kort overzicht beschikbare en aanvullende nieuwe instrumenten Beschikbaar (ook na 01-01-2015) Aanvullend (vanaf 01-01-2015) Arbeidsontwikkeling Proefplaatsing (met behoud van uitkering) Loonkostensubsidie Loonkostensubsidie aangescherpt Jobcoach/nazorg Garantiebanen Beschut werken nieuw Maatschappelijk Activeringscentrum Tegenprestatie De hoe-vraag vertaalt zich naar de onderstaande belangrijkste opgaven van de Participatiewet: 1. Het organiseren van dienstverlening voor personen met een arbeidsbeperking; 2. Het versterken van de lokale en regionale werkgeversdienstverlening; 3. Het uitwerken van het regionaal werkbedrijf; 4. Het organiseren van de nieuwe voorziening beschut werken; 5. Het voorbereiden van nieuw instrumentarium van loonwaardebepaling en loonkostensubsidie; 6. Het invullen van de tegenprestatie. Ad 1. Het organiseren van dienstverlening voor personen met een arbeidsbeperking. De persoonlijke dienstverlening doen we zoveel mogelijk zelf. Hiervoor hebben we een eigen reintegratieteam geformeerd. Voor de noodzakelijke baanopeningen wordt dit team ondersteund door de lokale- en regionale werkgeversdienstverlening (zie ad 2). Bijzonder aandacht vraagt de groep jonggehandicapten, inclusief 16- en 17-jarigen praktijkonderwijs en speciaal onderwijs. De dienstverlening aan deze groep is in onze regio goed georganiseerd door het UWV. Zowel Wajong’ers als toeleiders (veelal onderwijs) en afnemers (veelal bedrijfsleven) zijn over het algemeen tevreden. Er is een vrijwel sluitende aanpak van het verlaten van school naar het vinden van een baan. De huidige “infrastructuur Wajong-netwerken” zorgt voor schakelmomenten tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Binnen deze Wajong-netwerken werken deskundigen goed samen. We willen deze kennis behouden maar ook breder inzetten. Zodat de overgang van passend onderwijs naar passend werk voor kwetsbare leerlingen vanzelfsprekend is. We willen uitkeringsafhankelijkheid zoveel mogelijk voorkomen. De gemeente werkt hiervoor samen met het UWV en het onderwijs. We onderzoeken of en in welke mate het praktijkonderwijs mee kan doen in de nieuwe integrale regionale werkgeversbenadering. Maar ook bijvoorbeeld of en hoe we nieuwe vormen van (arbeidsmatige) dagbesteding kunnen inzetten voor het speciaal onderwijs. Met de verbinding maken we optimaal gebruik van elkaars krachten en mogelijkheden. Voor het voorkomen van uitkeringsafhankelijkheid zet de gemeente haar consulenten en beschikbare instrumenten maximaal in. Ad 2. Het versterken van de lokale en regionale werkgeversdienstverlening De arbeidsmarkt is niet maakbaar en de overheid is geen banenmachine. In onze regio geloven wij dat het de ondernemers zijn die de werkgelegenheid creëren. Dit betekent dan ook dat de vraag van de ondernemers centraal moet staan. Gemeenten, UWV en WSW-bedrijven moeten zich richten op 49
het vertalen van de ondernemersvraag naar de mogelijkheden van werkzoekenden. Van groot belang daarbij is dat ‘de overheid’ herkenbare, ontzorgende, passende en snelle dienstverlening aan de werkgever verleent. Daarom heeft de regio Noord-Limburg afgesproken dat de deelnemende gemeenten, de drie WSWbedrijven en het UWV de krachten bundelen in de vorm van een vraaggerichte netwerkorganisatie. Zij richten dus geen nieuw instituut op maar werken samen volgens de methodiek van accountmanagement. De vraag wordt pro-actief bij ondernemers opgehaald en iedere ondernemer heeft vanuit de publieke partijen één accountmanager . Bij deze aanpak wordt optimaal gebruik gemaakt van de lokale arbeidsmarkt en –relaties. Er wordt dus geen afbreuk gedaan aan onze eigen lokale werkgeversdienstverlening. Via de netwerkorganisatie worden met name de regionale en/of grotere vraagstukken over de arbeidsmarkt integraal benaderd.
De formele taken en verantwoordelijkheden van het Werkbedrijf zijn nu (medio juni 2014) nog onduidelijk. Vooralsnog is de aandacht binnen het Werkbedrijf gericht op de realisatie van de 125.000 garantiebanen. Voor Noord-Limburg zijn dit er circa 350 tot 2016. De sociale partners hebben landelijk afgesproken dat tot 2017 de Wajongers met arbeidsvermogen en mensen met een Wsw-indicatie op de wachtlijst prioriteit hebben bij het vergeven van deze banen. We vinden dat we als overheid hierbij een voorbeeldfunctie hebben. Wij stellen dan ook voor dat de overheid (gemeenten) in de arbeidsmarktregio Noord-Limburg voor de realisatie van de 25.000 garantiebanen een pro-actieve houding aannemen. De gemeenten komen in 2014 met een (al dan niet gezamenlijk) plan van aanpak om vanaf 2015 invulling aan deze uitdaging te geven. Overigens is de prognose dat het voor ‘de overheden’ in de regio Noord-Limburg tot en met 2016 om circa 100 garantiebanen gaat. Deze 100 zijn onderdeel van de eerder genoemde 350 garantiebanen voor Noord-Limburg.
In de regio wordt door de samenwerkende gemeenten, de SW-bedrijven en het UWV voor het relatiebeheer met de werkgevers gebruik gemaakt van één registratiesysteem. Via dit systeem houden we elkaar op de hoogte en wordt voorkomen dat werkgevers door verschillende accounts worden benaderd. In de positionering en manier van werken van de integrale werkgeversdienstverlening wordt de relatie gelegd met de doelen van het Werkbedrijf Noord-Limburg (zie hieronder). Op lange(re) termijn is het de bedoeling dat ook de accountmanagers van andere publieke partners in het werkgeversservicepunt verbonden zijn. Denk aan accountmanagers uit het onderwijs of van de gemeentelijke afdelingen economische zaken.
Ad 4. Het organiseren van de nieuwe voorziening Beschut Werk Per 1 januari 2015 is de toegang tot de huidige Wsw afgesloten. Tegelijkertijd beginnen gemeenten met de opbouw van (nieuw) beschut werk voor de inwoners die hierop na 01-01-2015 zijn aangewezen. In totaal gaat het de komende 40 jaar om het creëren van 30.000 nieuwe beschutte plekken (landelijk).
Ad 3. Het uitwerken van het regionaal Werkbedrijf (125.000 garantiebanen) Landelijk hebben de sociale partners afgesproken om in de periode tot 2026 125.000 extra nieuwe banen voor arbeidsbeperkten te creëren, waarvan er 25.000 voor ‘rekening’ van ‘de overheid’ komen. De nieuwe banen worden aangeduid met de term garantiebanen. De realisatie moet op regionale schaal gebeuren via het zogenaamd Werkbedrijf. Dat betekent dat er in Nederland 35 Werkbedrijven ontstaan, één per arbeidsmarktregio. Gemeenten hebben de lead in de totstandkoming van het Werkbedrijf. De zeven samenwerkende gemeenten in Noord-Limburg hebben daartoe in april 2014 een startnotitie Werkbedrijf vastgesteld. Het Werkbedrijf Noord-Limburg ontwikkelt zich als een bestuurlijk regionaal samenwerkingsverband van gemeenten, werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers. Ook andere sleutelfiguren en organisaties, zoals UWV en onderwijs, kunnen deel uit gaan maken van het Werkbedrijf. We hebben geleerd uit het verleden en beginnen niet met een structuurdiscussie maar met de inhoud. Dat betekent dat we niet aan de voorkant een blauwdruk voor ‘een werkbedrijf’ neerzetten. We bouwen hieraan vanuit een dialoog. Samen met inwoners, organisaties en bedrijven. Daarom hebben de gemeenten in Noord-Limburg vanuit de regionale 3D-projectstructuur een proces ingezet dat is gebaseerd op vertrouwen, betrokkenheid en een centrale rol voor de werkgever. De organisatiegraad in onze regio op arbeidsmarktregionale thema’s is evenwel beperkt. Daarom beginnen we bescheiden en aan de basis met werkgevers die interesse hebben en gemotiveerd zijn om van betekenis te zijn in hun samenleving. Die de kansen, talenten en mogelijkheden zien die mensen met arbeidsbelemmeringen ook hebben en die zich er bewust van zijn dat ook deze mensen een plek verdienen. We voorzien dat we na het leggen van dit fundament in 2015 het Werkbedrijf verder kunnen ontwikkelen. De partners zijn niet primair en alleen op hun eigen belang(enbehartiging) gefocust, maar realiseren dat het halen van gezamenlijke doelen ook in het eigen belang is. 50
Beschut werk zoals bedoeld in de Participatiewet is bestemd voor mensen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking veel begeleiding nodig hebben op de werkplek. Zodanig dat niet van een reguliere werkgever kan worden verwacht dat hij deze mensen zonder ondersteuning en compensatie in dienst neemt. Met de voorziening beschut werk kan de gemeente deze mensen toch een dienstverband bieden. Toegang tot de voorziening Beschut Werk is niet op aanvraag, maar op initiatief van de gemeente. Gemeenten signaleren dat de voorziening Beschut Werken mogelijk passend is voor een burger en vragen daarvoor advies van het UWV. De gemeente neemt daarna een besluit of de persoon is aangewezen op een voorziening Beschut Werk. Kijkend naar het verleden moet onze gemeente elk jaar voor ongeveer 5 inwoners een nieuwe voorziening Beschut Werk bieden. De nieuwe vormen van beschut werken willen we bij voorkeur realiseren bij reguliere bedrijven/ondernemers. We zoeken hierbij de aansluiting op de ‘’Werken Op Locatie’’- mogelijkheden van de WSW-bedrijven. Voor inwoners die niet in een reguliere werkomgeving kunnen werken, gaan we o.a. met maatschappelijk ondernemers op zoek naar andere vormen. Eventueel in combinatie met de arbeidsmatige dagbesteding. Uit een lopend ontwikkeltraject naar de nieuwe vormen van Beschut Werk halen we de volgende kaders en uitgangspunten: - Bij beschut werken gaat het om loonvormende arbeid. Voor loonvormende arbeid geldt dat de werkzoekende tot regelmatige (aangepaste) arbeid in staat moet zijn; - Het werk wordt bij voorkeur bij een reguliere werkgever gedaan. - Het werk wordt zo mogelijk in de nabijheid van de woonomgeving van de werkzoekende georganiseerd. - De competenties van de werkzoekende zijn leidend. Waar mogelijk wordt hierbij aangesloten op de individuele wensen en interesses. - Alle kosten die gemoeid zijn met het realiseren van de beschutte werkplek worden gedekt uit de rijkssubsidie en de opbrengsten uit het dienstverband van de betreffende persoon.
51
-
De inkomsten (rijkssubsidie en opbrengst uit arbeid) en uitgaven (salaris, begeleiding) zijn in balans en bepalend voor het aantal werkplekken dat jaarlijks kan worden ingevuld. Dit houdt in dat er een wachtlijst kan ontstaat.
Kortom: 1. Nieuwe vormen van beschut werken worden bij voorkeur gerealiseerd bij reguliere bedrijven/ondernemers. Met o.a. maatschappelijk ondernemers gaan we op zoek naar alternatieve vormen. 2. Bij beschut werken is altijd sprake van loonvormende arbeid. 3. Financiering kan leiden tot wachtlijsten. Ad 5. Het voorbereiden van nieuw instrumentarium van loonwaardebepaling en loonkostensubsidie Om het voor werkgevers aantrekkelijker te maken iemand met een arbeidsbeperking in dienst te nemen, hebben gemeenten al langer de mogelijkheid om een loonkostensubsidie te verstrekken. Met de Participatiewet worden hieraan nadere regels gesteld. Loonkostensubsidie kan worden ingezet voor mensen die vanwege hun beperkingen, niet het wettelijk minimumloon kunnen verdienen. Het gaat dus om mensen die niet volledig productief zijn. De loonkostensubsidie wordt verstrekt aan de werkgever en kan, waar nodig, structureel worden ingezet. Loonkostensubsidie kan ook worden ingezet voor werknemers die op een beschutte werkplek werken. De basis voor de vaststelling van de hoogte van de loonkostensubsidie is de loonwaarde. Loonwaarde is de in geld uitgedrukte waarde van het werk dat iemand nog kan verrichten. Met een zogenaamde loonwaardemeting wordt vastgesteld in welke mate iemand (niet) in staat is het wettelijk minimumloon te verdienen. De loonwaarde wordt ‘op de werkplek’ gemeten en bepaald. De eisen die aan het instrument voor de loonwaardemeting worden gesteld, moeten nog door het rijk worden vastgesteld. Wel staat vast dat er geen eenduidig landelijk instrumentarium komt. In plaats daarvan is het streven om tenminste per arbeidsmarktregio de loonwaarde op dezelfde manier te berekenen. De gemeenten in de regio Noord-Limburg ambiëren dat ook. Via het regionale inkoopproces worden hiervoor een onafhankelijke derden gecontracteerd. Hieraan hebben we de volgende kwaliteiten verbonden: • Objectief • Deskundig • Onafhankelijk • Transparant • Methodisch verantwoord In haar financiering van de Participatiewet gaat het Rijk er van uit dat op termijn voor circa 125.000 plekken loonkostensubsidie verstrekt zal worden. Dit aantal is exact gelijk aan het aantal garantiebanen van het sociaal akkoord. De loonkostensubsidie is dan ook primair voor de doelgroep garantiebanen bestemd. Mocht er nog financiële ruimte zijn voor het verstrekken van loonkostensubsidie aan andere groepen, dan willen we dit voorbehouden aan uitkeringsgerechtigden met een potentiële loonwaarde van 50 tot 80%. De groep met een hogere loonwaarde dan 80% kan naar verwachting zonder noemenswaardige ondersteuning regulier werk bemachtigen. De groep met een lagere loonwaarde dan 50% is aangewezen op zorg of arbeidsmatige dagbesteding. Ook voor de toepassing van het vorenstaande is maatwerk geboden, omdat grenzen in de regel niet zwart/wit zijn.
52
Kortom: Buiten de doelgroep garantiebanen wordt loonkostensubsidie verstrekt aan uitkeringsgerechtigden met een potentiële loonwaarde van 50 tot 80%, voor zover het hiervoor nog te ramen budget dat toelaat. Ad 6. De Tegenprestatie Een onderwerp dat in het licht van de Participatiewet erg actueel is, is de tegenprestatie naar vermogen. Als gemeente beschouwen we het actief meedoen in de samenleving primair als een vraagstuk van en voor de samenleving. Motivatie is hierbij de belangrijkste voorwaarde voor succes. Met die insteek gaan we dan ook het gesprek met de werkzoekende aan over wat zijn of haar bijdrage aan de maatschappij al is of zou kunnen zijn. We zijn van mening dat de tegenprestatie niet ’moet’ worden gedaan om een uitkering te behouden, maar iets is wat elke inwoner van onze gemeente doet omdat het logisch is (mensen helpen elkaar en hebben elkaar nodig) en een positieve bijdrage levert aan iemands gezondheid en welbevinden. We omarmen de wettelijke ruimte dat mantelzorg en vrijwilligerswerk ook aangemerkt mogen worden als tegenprestatie. We gaan er vanuit dat op deze wijze het merendeel van de werkzoekenden voldoen of zullen voldoen aan de tegenprestatie. Mocht inzet van de tegenprestatie (als formeel instrument) toch nodig blijken te zijn, dan worden hieraan wettelijk voorwaarden gesteld: • Het moet altijd gaan om additionele onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden. • Deze werkzaamheden hoeven niet direct gericht te zijn op toeleiding tot de arbeidsmarkt. Tevens mogen ze acceptatie van betaalde arbeid of re-integratie activiteiten die gericht zijn op betaalde arbeid niet in de weg staan. De omvang van de werkzaamheden en de duur in de tijd dienen daarom in de regel beperkt te zijn. • De tegenprestatie is een prestatie ‘naar vermogen’. Dit betekent dat de te leveren prestatie binnen het vermogen van de inwoner met een uitkering moet liggen. De gemeente moet bij het opleggen van de verplichting onderzoeken of de te leveren prestatie redelijkerwijs, met inachtneming van eventuele beperkingen, door de betreffende persoon zelf uitgevoerd kan worden. Naast deze wettelijke kaders, geven we de tegenprestatie vorm langs de volgende lijnen: 1) We vragen degenen die (tijdelijk) niet kunnen re-integreren op de reguliere arbeidsmarkt naar hun vermogen om een bijdrage te leveren bijvoorbeeld als vrijwilliger of mantelzorger. 2) Kandidaten dragen zelf ideeën aan voor de tegenprestatie. 3) Heeft de kandidaat zelf geen passende suggesties dan schakelt de gemeente voor het leveren en organiseren van de tegenprestatie zoveel mogelijk anderen in. Denk aan ons maatschappelijk activeringscentrum, buurt- en bewonersnetwerken, maatschappelijke organisaties (ook bijvoorbeeld sportverenigingen) en het bedrijfsleven. Het maatschappelijk activeringscentrum Beej Mooren is hiervoor onze preferred partner. 4) De tegenprestatie wordt op positieve wijze door de consulenten actief aangeboden aan alle potentiële kandidaten en is ( net als andere vormen van vrijwilligerswerk) niet vrijblijvend; 5) Dit betekent dat er altijd een duidelijke uitkomst van het aanbod is: a) De kandidaat doet mee; als hij meedoet is de tegenprestatie in principe geregeld. Als het aanbod aantrekkelijk is en de benadering positief, werkt het merendeel van de kandidaten vrijwillig mee. b) De kandidaat doet niet mee; daar is dan wel of geen geldige reden voor. Geen zin of niets kunnen is geen geldige reden. De dialoog met de kandidaat wordt zo lang mogelijk open en constructief gevoerd, maar uiteindelijk probeert de gemeente het ‘niet-meedoen’-gedrag te corrigeren met een maatregel (korting op uitkering).
53
c) De kandidaat reageert niet; in dat geval wordt onderzocht waarom hij niet reageert (rappelleren, huisbezoek, fraudeonderzoek). Op basis daarvan kan de gemeente maatregelen nemen. 6) De essentie van de benadering van kandidaten voor de tegenprestatie is dat zij niet losgelaten worden of zich in de steek gelaten voelen. Door altijd follow-up te doen, hoeft de gemeente het dwingende (juridische) kader alleen toe te passen bij mensen die niet meewerken. 7) Bij het organiseren en toepassen van de tegenprestatie blijft ook altijd aandacht nodig voor de doorstroommogelijkheden naar re-integratie en werk. De ervaring leert dat activering van mensen vaak leidt tot verdere persoonlijke ontwikkeling en groei. Het is belangrijk dat het instrument van de tegenprestatie zorgvuldig, deskundig en doelbewust wordt toegepast. Ook hier geldt dat maatwerk het hoogste doel is. De tegenprestatie wordt in eerste instantie ingevuld in/met de woon- en leefomgeving van de kandidaat. De tegenprestatie wordt nooit ingevuld in de vorm van lijfgebonden zorg. Als het gaat om de invulling van de tegenprestatie, is het niet aan de gemeente om voor voldoende plekken te zorgen. De rol van de gemeente is wel om inwoners te helpen en te prikkelen nuttig werk voor elkaar te doen. Juist hier moet de gemeente niet ‘zorgen dat’ er activiteiten zijn maar ‘zorgen voor’ het (h)erkennen van maatschappelijk nuttige activiteiten. Kennis van en betrokkenheid bij de wijken/dorpen/buurten en haar inwoners is daarvoor cruciaal. Kortom: 1. Uitkeringsgerechtigden die (tijdelijk) niet kunnen re-integreren op de reguliere arbeidsmarkt leveren een tegenprestatie door maatschappelijk actief te zijn. 2. Mantelzorg en vrijwilligerswerk worden aangemerkt als tegenprestatie. 3. Bij geen passende suggestie van de uitkeringsgerechtigde wordt ons maatschappelijk activeringscentrum ingeschakeld voor het invullen van de tegenprestatie. 4. Bij geen geldige reden voor het niet meedoen aan de tegenprestatie volg een korting op de uitkering.
5. Met welke wettelijke ondersteuning? De wetgever wil iedereen naar vermogen aan en in de samenleving deel laten nemen. De Participatiewet is opgesteld als één regeling om mensen daarvoor meer kansen te bieden. Daarnaast heeft de wetgever de polisvoorwaarden van de bestaande sociale voorzieningen aangescherpt. Dat geldt voor een aantal wetten die voor gemeenten relevant zijn zoals de Wet Maatregelen WWB (incl. kostendelersnorm) en de Wet hervorming kindregelingen. Voor de invulling van de beperkte gemeentelijke beleidsruimte worden hieronder voorstellen gedaan. Maatregelenbeleid De Wet Maatregelen WWB is in formele zin een andere wet dan de Participatiewet. Het gaat ook niet om een decentralisatie van verantwoordelijkheden. De invoeringsdatum van de Wet Maatregelen WWB is gelijk aan die van de Participatiewet. Ook zijn er inhoudelijk verbanden tussen beide wetten. Daarom nemen we de implementatie van die wet wel mee in dit beleidsplan. In de Wet Maatregelen WWB worden ingrijpende veranderingen in de rechten en plichten van uitkeringsgerechtigden doorgevoerd . De impact van deze wijzigingen is groot. De gemeentelijke beleidsruimte is echter zeer beperkt. De beperkte beleidsruimte willen we als volgt invullen: • Bij verwijtbaar gedrag bij het niet voldoen aan de (uniforme) arbeidsverplichtingen, wordt de uitkering met 100% verlaagd. Gemeenten hebben enkel de vrijheid om binnen een marge van 1 tot 3 maanden de periode van de sanctie vast te stellen. Ook mogen zij bepalen over welke periode (opnieuw geclausuleerd) de sanctie wordt verrekend met de uitkering. Gelet op onze uitgangspunten (maatregel als gedragscorrectie), stellen wij voor de duur van de eerste sanctie te beperken tot het wettelijke minimum van 1 maand. Voor de periode waarover wordt verrekend (spreiding van het sanctiebedrag) stellen we de wettelijke maximale duur van 3 maanden voor. • Voor het verplichte sanctiebeleid op de tegenprestatie houden we vast aan ons uitgangspunt dat we alle omstandigheden meewegen. We doen eerst al het mogelijke om aan te sluiten op de interesse en mogelijkheden van de uitkeringsgerechtigde. Dit betekent dat we een extra zware onderzoeksplicht hebben voordat we een sanctie kunnen opleggen. Kortom: 1. Bij verwijtbaar gedrag wordt de periode van de eerste sanctie vastgesteld op 1 maand. 2. Periode van verrekening sanctie met uitkering wordt vastgesteld op 3 maanden. 3. Sanctie op tegenprestatie wordt voorafgegaan door uitgebreid onderzoek.
Kostendelersnorm De nieuwe systematiek voor de normering van de hoogte van de uitkering is wettelijk bepaald en maakt werken financieel aantrekkelijker. De systematiek heeft gevolgen voor de zgn. meerpersoonshuishoudens. De uitkering per persoon wordt lager. Binnen ons uitkeringenbestand kennen we 15 meerpersoonshuishoudens. De gemeente kan alleen beleid vaststellen voor het verlagen van de uitkering vanwege het hebben van kostgangers of het ontbrekend van woonlasten (bv kraakpand). We stellen voor om ten aanzien van deze verlagingsmogelijkheid het huidige beleid voor te zetten en dit in de nadere beleidsregels op te nemen. Uitgangspunt voor dit onderdeel is dat de mensen die het betreft geen voor- of nadeel ondervinden. Het verlagen van de uitkering wegens het ontbreken van woonlasten komt in onze gemeente nauwelijks voor. 54
55
Kortom: Huidig beleid voor verlagen van de uitkering vanwege het hebben van kostgangers of het ontbreken van woonlasten wordt gecontinueerd. Hervorming kindregelingen Door deze hervorming gaan eenoudergezinnen die in loondienst gaan werken erop vooruit in plaats van achteruit, zoals nu vaak het geval is. De hervorming kent geen enkele beleidsruimte voor de gemeente. De toeslag voor de eenoudergezinnen (20% minimumloon) vervalt. Compensatie van deze toeslag vindt plaats via het belastingstelsel. Binnen ons uitkeringenbestand kennen we 65 eenpersoonshuishoudens.
56
