Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek (IMWO)

Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek (IMWO) In opdracht van SLO Onderzoek personeelsadvertenties t.b.v. SLO Evaluatiestudie leerjaren 9-10-11 Versie 25 maart 2011

Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 6

1

Inleiding Methode en uitvoering De adverteerders Formele functie-eisen Vereiste competenties Samenvatting en nabeschouwing

Inleiding

In opdracht van de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) verricht het IMWO een deel van de evaluatiestudie inzake het curriculum van het huidige voortgezet onderwijs junioren (VOJ). Het IMWO-aandeel omvat drie componenten: • • •

Het enquêteren van het beroepenveld en de beroepsopleidingen die aansluiten op het VOJ Het inventariseren van de benoemingseisen in personeelsadvertenties voor functies voor VOJ-afgestudeerden Het invoeren en verwerken van de gegevens van andere onderzoeksgroepen (VOS en voortgezet speciaal onderwijs (VSO).

Dit rapport betreft de tweede component: het inventariseren van de benoemingseisen in personeelsadvertenties voor functies voor VOJ-afgestudeerden. De behoefte aan dit deelonderzoek ontstond toen bij het opzetten van de gehele evaluatiestudie duidelijk werd dat er voor het bevragen van het beroepenveld een complementaire benadering wenselijk was. Respondenten kunnen immers in interviews wel aangeven dat zij bepaalde competenties van VOJ-afgestudeerden belangrijk vinden, maar zulke uitspraken komen in een ander licht te staan wanneer blijkt dat bij de werving van personeel in het geheel geen nadruk op die competenties wordt gelegd. Omgekeerd kan uit de analyse van de functie-eisen in de personeelsadvertenties naar voren komen dat andere competenties of eigenschappen van VOJ-afgestudeerden voor de benoembaarheid van belang zijn dan de verzameling die aan de respondenten in beroepenveld en vervolgopleidingen werd voorgelegd. Deze beide aspecten stellen de onderzoekers in staat tot op zekere hoogte controle uit te oefenen op de enquêtegegevens en de interpretatie daarvan met meer onderbouwing te presenteren. De noodzaak hiervan is des te groter als we in aanmerking nemen dat de middelen en de tijd absoluut ontoereikend zouden zijn om het beroepenveld landelijk en uitputtend te bevragen. Tot slot ontstaat door dit onderzoek een eerste beeld van de personeelswerving via de media, voor zover gericht op VOJ-gediplomeerden, een beeld dat ook op zichzelf informatief is.

IMWO

Conceptrapport onderzoek personeelsadvertenties SLO

Page 1

2

Methode en uitvoering

De werving van personeel met een VOJ-diploma geschiedt in de realiteit van de Surinaamse samenleving lang niet altijd via sollicitatieoproepen in de media. Adverteren kost immers geld, in tegenstelling tot het bekend maken van vacatures door middel van ‘word of mouth’ / ‘mofo koranti’ via reeds in dienst zijnde personeelsleden. Ook worden bedrijven veelvuldig benaderd door werkzoekenden, aan wie men bij vermoedelijke geschiktheid voor een aanwezige vacature verzoekt een formele sollicitatie in te dienen. Het schrijven van zgn. open sollicitatiebrieven wordt in sommige delen van het VOJ zelfs expliciet onderwezen en geoefend. Tenslotte is ook het aanplakken van vacatures op bedrijfspanden en het plaatsen van borden langs de openbare weg gebruikelijk, vooral voor winkelpersoneel en handarbeiders. Deze alternatieve wervings- en aanmeldingsmethoden lenen zich echter niet of nauwelijks voor de inventarisatie die met dit deelonderzoek wordt beoogd. In het besef van bovenstaande beperking is besloten tot analyse van de personeelsadvertenties in de drie ochtendbladen De Ware Tijd, Times of Suriname en Dagblad Suriname. Het avondblad De West werd buiten beschouwing gelaten, omdat dit medium minder lezers bereikt (kleinere oplage en geografisch beperktere verspreiding) en minder personeelsadvertenties voor onze doelgroep bevat, die bovendien doorgaans doublures zijn met plaatsingen in de ochtendbladen. Audiovisuele media (radio en televisie) spelen vrijwel geen rol bij de personeelswerving, evenals andere gedrukte media zoals tijdschriften. Gedurende bijna twee maanden (half oktober t/m half december 2010) zijn personeelsadvertenties waarin een VOJ-diploma als functie-eis werd vermeld uit deze drie kranten geknipt. De eenheid van dataverzameling en analyse was de gepubliceerde vacature. Meervoudige plaatsingen (in meer dan één krant tegelijk) zijn daarom als één advertentie beschouwd; herplaatsingen op andere dagen zijn niet opnieuw geanalyseerd. Advertenties met sollicitatieoproepen voor meer dan één functie waarvoor een VOJ-diploma werd gevraagd, zijn als even zovele advertenties in het bestand opgenomen. Advertenties voor meerdere vacatures in dezelfde functie zijn als één vacature behandeld. Uiteindelijk leidde dit tot een verzameling van 184 sollicitatieoproepen, die over de drie media verdeeld zijn zoals weergegeven in tabel 1. Tabel 1

Verdeling van personeelsadvertenties over de ochtendbladen krant

aantal

%

De Ware Tijd Times of Suriname

92 61

50.0 33.2

Dagblad Suriname DWT + Times

10 18

5.4 9.8

DWT + DBS totaal

3 1.6 184 100.0

DWT had in totaal 113 plaatsingen, Times had er 79 en DBS kwam tot 13. Hoewel DBS bekend staat als de krant voor lageropgeleiden, heeft dit dagblad toch slechts een gering aandeel in de personeelswerving onder voj-gediplomeerden. Ook van de 21 dubbelplaatsingen stond de grote meerderheid in DWT en Times. Bij ontstentenis van vergelijkingsmateriaal is het moeilijk uit te maken of het aantal van 184 voor deze periode hoog of laag of juist normaal is. Ook weten we niet of er een periodiek patroon van intensievere personeelswerving over het kalenderjaar is. Het is echter niet

IMWO


Page 2

waarschijnlijk dat het aantal vacatures voor VOJ-afgestudeerden structureel sterk zou variëren over maanden of kwartalen. Wat wel een aanbodpiek oplevert, is natuurlijk de uitstroom van gediplomeerde schoolverlaters in de maanden juli en augustus. Voor zover zij rechtstreeks de arbeidsmarkt betreden, neemt de personeelsbehoefte in de daaropvolgende maanden waarschijnlijk af, wat zou kunnen resulteren in minder advertenties in het tweede halfjaar. De vraag of dit aantal van 184 advertenties en deze verdeling over de drie ochtendbladen representatief zijn voor het gehele jaar, laat zich dan ook niet beantwoorden. Mocht het evenwel niet zo zijn, dan nog is er geen reden om te verwachten dat het beeld van de gestelde functie-eisen daarmee samenhangend zou veranderen.

3

De adverteerders

De 184 personeelsadvertenties werden geplaatst door bedrijven en instellingen die vrijwel uitsluitend (97,8%) in Paramaribo gevestigd zijn. Er waren 2 adverteerders uit Nickerie, 1 uit Sipaliwini en 1 was zowel in Paramaribo als in Saramacca gevestigd. Een treffender bevestiging van de economische dominantie van de hoofdstad is nauwelijks voorstelbaar. Daarbij moeten we wel aantekenen dat ook bedrijven die hun activiteiten elders uitoefenen, vooral de grotere, doorgaans hun maatschappelijke of administratieve zetel in Paramaribo hebben. Hoewel de Surinaamse overheid met gemak de grootste werkgever van het land is, adverteerde ze in de onderzoeksperiode nauwelijks om VOJ-afgestudeerden te werven. Slechts één keer werd een advertentie van een ministerie (Defensie) aangetroffen, en slechts één keer een advertentie van een aan de staat gelieerde instelling (de universiteit). Nagenoeg alle advertenties zijn dus geplaatst door bedrijven in de private sector of organisaties die geen band met de overheid hebben. Het minieme aandeel van de overheid zal te maken hebben met de geldende personeelsstop. Voorts is niet bekend of de overheid wellicht wel actief personeel wierf voor functies die een VOS-diploma of een verder voortgezette opleiding vereisen. De adverteerders vertegenwoordigen een breed scala aan bedrijfstakken, zoals blijkt uit tabel 2. De categorisering geschiedde aan de hand van de rubrieken van de zgn. “Yellow Pages” van de Surinaamse telefoongids. Tabel 2

Adverteerders naar branche branche onbepaald appartementenverhuur autodealers-nieuw automontage beveiliging bouwmaterialen brandstofpompen cementkleinhandel distributeurgroothandel drankenhandel drogisterijen elektronische apparatuur grafisch ontwerpers handelsmaatschappijen hotels & residentials

IMWO

aantal 4 2 6 2 21 2 5 6 27 18 1 1 1 11 4

% 2.2 1.1 3.3 1.1 11.4 1.1 2.7 3.3 14.7 9.8 .5 .5 .5 6.0 2.2


Page 3

houtmarkt ice cream & producten importeurs instituten juwelierskleinhandel kantoorbenodigdheden loterijen melkfabrikant en distributeurs overheid schoenenwinkels slagerijen steenslagbedrijven supermarkten tandartsen televisieprogrammaproducenten transportdiensten verfwinkels verkooporganisaties verzekeringsagenten warenhuizen totaal

3 1 13 4 2 1 3 1 2 2 2 18 3 3 4 2 1 2 1 5 184

1.6 .5 7.1 2.2 1.1 .5 1.6 .5 1.1 1.1 1.1 9.8 1.6 1.6 2.2 1.1 .5 1.1 .5 2.7 100.0

Tabel 2 laat zien dat drie sectoren van de economie ruim de helft van alle advertenties hebben geplaatst: importeurs en (groot)handelaren gingen aan kop, gevolgd door de bouwwereld en de beveiligingsbedrijven. Andere branches komen daar ver achteraan. De functies waarvoor werd geadverteerd werden naar hun aard gerubriceerd in administratief / secretarieel, technisch, commercieel en overige. Uit tabel 3 blijkt dat bijna 40% van de aangeboden functies in de restcategorie valt, terwijl bijna 17% van de functies, gegeven de taakomschrijving, in meer dan één categorie thuishoort. Functies met een gecombineerde administratieve en commerciële strekking zijn heel gebruikelijk. Tabel 3

Aangeboden functies categorie

aantal

%

administratief/secretarieel technisch

26 35

14.1 19.0

commercieel anders

19 73

10.3 39.7

meervoudig totaal

IMWO

31 16.8 184 100.0


Page 4

4

Formele functie-eisen

Allereerst is nagegaan wat de advertenties specificeerden ten aanzien van de gewenste diploma’s, de leeftijd en het geslacht van de sollicitanten. Alleen advertenties die melding maakten van een vereist VOJ-diploma werden in het onderzoek betrokken. Vermoedelijk zal menige VOJ-gediplomeerde een arbeidsloopbaan starten in een functie waarvoor geen diploma vereist is, gegeven de onevenwichtige arbeidsmarkt waarbij het werknemersaanbod de vraag overtreft. Ook in familiebedrijven zal het verband tussen diploma en startplek wellicht minder hecht zijn en leren on the job voor de hand liggen. De aangetroffen diploma-eisen zijn vermeld in tabel 4. Tabel 4

Vereiste diploma’s diploma

aantal

%

mulo lbgo

55 16

29.9 8.7

lts meervoudig

34 79

18.5 42.9

totaal

184 100.0

Het opvallendste gegeven aan tabel 4 is wel dat ruim 40% van de advertenties niet één specifiek diploma vereist maar de keus laat uit verschillende diploma’s. In de meeste gevallen (44) is dat MULO/LTS, gevolgd door MULO/LBGO (15), LBGO/LTS (8) en MULO/LBGO/LTS (7). In al die gevallen is er blijkbaar volgens de adverteerders geen bijzonder nauwe afstemming van vooropleiding en startfunctie nodig (of mogelijk). Hoewel MULO en LBGO verschillende studietrajecten kennen (MULO A en B, LBGO-streams AE, T en V), waarvan de diploma’s niet uitwisselbaar zijn en toegang bieden tot afzonderlijke vervolgopleidingen en beroepsdomeinen, werd in geen enkele advertentie bij deze diploma’s om een specifiek studietraject gevraagd. Bij de LTS-diploma’s kwam dat wel voor, maar toch ook slechts in 10 gevallen. In 70 advertenties (38%) werd een minimumleeftijd vermeld. In 50 van die gevallen was 18 jaar de ondergrens; andere leeftijden werden veel minder genoemd, met 25 jaar als hoogste ondergrens. Slechts 11 advertenties specificeerden een maximumleeftijd voor de sollicitanten; in al die gevallen was dat 55 jaar. Aan het geslacht van de sollicitanten werd in 138 advertenties (75%) aandacht besteed: 10 keer werd uitdrukkelijk om een vrouw gevraagd, 99 keer om een man en 29 keer werden sollicitanten van beide seksen uitgenodigd te reflecteren. Het resterende kwart van de advertenties maakte geen melding van een al dan niet aanwezige preferentie in dit opzicht. Advertenties met geslachtsspecifieke functiebenamingen (verkoopster) werden behandeld alsof het geslacht ook afzonderlijk was opgegeven.

5

Vereiste competenties

De analyse van de advertenties op de functie-eisen volgde de vragenlijst van het onderzoek van het beroepenveld en de voortgezette beroepsopleidingen, met het oog op de in paragraaf 1 beschreven toepassing van de resultaten als parallelle informatie. In dit verslag wordt derhalve aandacht besteed aan dezelfde rubrieken en dezelfde competenties daarbinnen.

IMWO


Page 5

De rubrieken zijn: • • • • • • • •

Zelfontplooiing Sociale vaardigheden Burgerschap Effectief leren Leergebieden (vakken) Houdingen t.o.v. het werk Specifieke (groepen van) vakken Werkervaring

De functie-eis van werkervaring is aan dit lijstje toegevoegd vanwege de frequentie waarin die voorkwam in de afnamegesprekken van het beroepenveld. Voor elke competentie werd geregistreerd of die (in herkenbare termen) als functie-eis was vermeld. Wanneer een omschrijving werd aangetroffen die wel paste bij een rubriek maar niet te herleiden was tot een der competenties daarbinnen, werd de rubriek zelf als functieeis gescoord. Tabel 5a-f presenteert een overzicht per rubriek van de mate waarin de in het onderzoek opgenomen competenties in de advertenties werden aangetroffen als functie-eisen. Tabel 5a

Percentages als functie-eis vermelde competenties; rubriek zelfontplooiing competentie

%

zelfontplooiing (ongespecificeerd) positief zelfbeeld/zelfbewustzijn

2 1

doorzettingsvermogen assertiviteit

0 1

zelfreflectie ontwikkelings- en exploratiedrang

0 0

oplossingsgerichte instelling creatief denken

0 0

totaal

4

Het is duidelijk dat adverteerders in hun werving via de media vrijwel geen nadruk leggen op zelfontplooiing als onderwijsresultaat. Slechts in 4% van de advertenties wordt hiervan op enige wijze gewag gemaakt. Tabel 5b

Percentages als functie-eis vermelde competenties; rubriek sociale vaardigheden competentie ongespecificeerd communicatieve vaardigheden respect voor zichzelf en anderen samenwerken totaal

% 11 5 0 5 21

De sociale vaardigheden liggen wat beter in de markt van de functie-eisen. In 21% van de gevallen maakt een advertentie melding van deze rubriek als verzamelterm of van een of meer competenties daaruit (ongeveer half om half).

IMWO


Page 6

De rubriek burgerschap kreeg in het geheel geen aandacht in de advertenties (0%). Tabel 5c

Percentages als functie-eis vermelde competenties; rubriek effectief leren competentie ongespecificeerd

% 1

informatie verzamelen en verwerken kritisch kunnen denken

0 0

kunnen onderzoeken kunnen plannen

0 0

probleemoplossend kunnen denken ict-vaardigheden

0 1

totaal

2

Ook voor functie-eisen die passen bij de rubriek effectief leren was er nauwelijks aandacht (2%), zoals blijkt uit tabel 5c. Tabel 5d

Percentages als functie-eis vermelde competenties; rubriek leergebieden en vakken competentie ongespecificeerd

% 10

Nederlands Nederlands - spreken

12 20

Nederlands - schrijven Nederlands - correct taalgebruik

12 2

Nederlands - woordenschat vergroten Nederlands - luisteren

0 0

Nederlands - lezen Engels

0 3

Engels - spreken Engels - schrijven

4 3

Engels - woordenschat vergroten Engels - luisteren

0 0

Engels - lezen rekenen / wiskunde

0 0

getalbegrip bewerkingen

0 0

verhoudingen meten

0 0

meetkunde verbanden

0 0

totaal

66

Een opmerkelijk ander beeld (66%) wordt verkregen bij de functie-eisen die te maken hebben met leergebieden en vakken van het VOJ. Er waren drie van zulke gebieden of vakken opgenomen in de vragenlijst voor de enquêtes: Nederlands, Engels en rekenen / wiskunde.

IMWO


Page 7

Beheersing van het Nederlands, zowel in het algemeen als in deelvaardigheden, werd in 46% der advertenties als functie-eis opgevoerd. Voor Engels gebeurde dat in 10%, en voor rekenen / wiskunde gebeurde het geen enkele keer. Tabel 5e

Percentages als functie-eis vermelde competenties; rubriek houdingen t.o.v. het werk competentie

%

ongespecificeerd belangstelling

10 0

motivatie discipline

0 2

georganiseerd en netjes werken leerbereidheid

0 1

klantvriendelijkheid totaal

9 22

Bij deze attituderubriek van houdingen t.o.v. het werk springt de functie-eis van klantvriendelijkheid eruit, die aanzienlijk bijdraagt aan de 22% waarmee deze houdingen in de advertenties vertegenwoordigd zijn. Tabel 5f

Percentages als functie-eis vermelde competenties; rubriek specifieke (groepen van) vakken competentie ongespecificeerd

% 0

andere taal of talen science / exacte vakken

3 0

wereldoriëntatie cultuureducatie

0 0

spel en beweging beroepsoriëntatie

0 0

totaal

3

Uit de rubriek waarin het schoolvakkenaanbod volgens een andere indeling in (groepen van) vakken werd opgenomen, werd blijkens tabel 5f maar in 3% van de advertenties een functie-eis geformuleerd voor VOJ-gediplomeerde sollicitanten. Naar theoretische en praktische vakkennis (van het uit te oefenen beroep) werd in geen enkel geval gevraagd. Mogelijk nemen de adverteerders aan dat de genoemde diploma’s daarvoor afdoende garantie bieden. Het bezitten van werkervaring is wel een met regelmaat gestelde functie-eis. In 39% van de advertenties kwam dit punt naar voren. Voor kersverse schoolverlaters is dit een serieuze hindernis.

IMWO


Page 8

6

Samenvatting en nabeschouwing

Met inachtneming van de beperkingen die hierboven zijn uiteengezet ten aanzien van de personeelsadvertentie als bron van informatie over de functie-eisen die aan de VOJgediplomeerden worden gesteld, laat de opbrengst van dit deelonderzoek zich samenvatten in het overzicht in tabel 6. Tabel 6

Percentage vermelde functie-eisen per rubriek rubriek zelfontplooiing sociale vaardigheden burgerschap effectief leren leergebieden en vakken houdingen t.o.v. werk specifieke (groepen van) vakken theoretische en praktische vakkennis werkervaring

% 4 21 0 2 66 22 3 0 39

In de 184 onderzochte personeelsadvertenties blijken vooral vier soorten functie-eisen gesteld te worden (naast diploma en eventuele leeftijdsgrenzen of geslachtsvoorkeur). Een goede beheersing van het Nederlands (46%) is daarbij koploper in de rubriek van de leergebieden en vakken. Op de tweede plaats komt het bezitten van werkervaring (39%), op afstand gevolgd door beheersing van het Engels (10%) en klantvriendelijkheid (9%). Van de ongespecificeerde competenties blijken de sociale vaardigheden (10%) en de houdingen t.o.v. het werk (10%) er ook nog enigszins toe te doen in de ogen van de adverteerders. Beide soorten competenties liggen inhoudelijk ook tamelijk dicht bij elkaar. De advertenties waren vrijwel alle geplaatst door bedrijven en instellingen in Paramaribo. De overheid ontbrak opvallend in de lijst van adverteerders, die voor een groot deel bestond uit import- en handelsbedrijven, de bouwwereld en de beveiligingssector. De aangeboden functies zijn vaker van ongespecificeerde of gecombineerde aard dan duidelijk en uitsluitend administratief / secretarieel, commercieel of technisch. Van gerichte aansluiting tussen de gevraagde opleiding en de aangeboden functie is meestal geen sprake. Schooltypen worden makkelijk samengenomen; streams en studierichtingen worden genegeerd. Ooit was het MULO-diploma in Suriname een echte mijlpaal en een kostbaar bezit. Een loopbaan in de ambtelijke sfeer was hiermee binnen bereik, naast de mogelijkheid van eventuele vervolgstudie. Evenals elders ter wereld heeft zich echter ook in Suriname het proces voltrokken (en voltrekt zich nog steeds) waarin steeds meer kinderen uit steeds meer lagen van de bevolking naar steeds verder voortgezette vormen van onderwijs gaan, zij het lang niet altijd met volledig succes. Nu de deur voor startfuncties bij de overheid voor VOJafgestudeerden al jarenlang slechts op een kier staat, is er geen ruim aanbod van vacatures. Bovendien wijst de beperkte aansluiting tussen diploma en functie erop dat het VOJ – misschien met uitzondering van LTS – steeds minder als een voltooide vooropleiding voor het beroepenveld kan gelden.

IMWO


Page 9

Wat er aan geschikt werk is, zijn veelal (maar niet uitsluitend) ondergeschikte functies in import- en handelsbedrijven, in de bouw en in de beveiliging. De eerste van die drie sectoren is altijd een relatief bloeiende bedrijfstak geweest; de beide andere zijn het thans als gevolg van de betrekkelijke opleving van de economie sinds de moeilijke laatste jaren van de vorige eeuw. Onder deze omstandigheden doen VOJ-gediplomeerden er waarschijnlijk beter aan een vervolgopleiding in het VOS of MBO te kiezen, aangezien zij daarmee gunstiger studie- en carrièreperspectieven verkrijgen dan wanneer zij zich direct op de arbeidsmarkt begeven. Voor het curriculum van de bovenbouw van het toekomstige basisonderwijs is het duidelijk dat taalvaardigheid en sociale vaardigheden / houdingen door de adverteerders van groot belang worden geacht als functie-eisen. De nadruk op werkervaring suggereert dat een nauwere verwevenheid van onderwijs en beroep (praktijkleren) aan te bevelen is, althans wanneer en voor zover men die bovenbouw al wil laten kwalificeren voor een intrede op de arbeidsmarkt.

IMWO


Page 10

Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek (IMWO)

Recommend Documents