INSPIRATIEMENU VOOR EEN MAXIMALE LEERWINST DOOR REFLECTIE Proef van onze suggesties. En vul dit menu gerust aan vanuit je eigen ervaringen! Wat kan u als leerkracht doen om het ervaringsgerichte leeraspect van de 3D-stage te koppelen aan de vakoverschrijdende eindtermen rond burgerschapseducatie? Welke pedagogische werkvormen kan u hiervoor gebruiken (voor, tijdens en na de 3D-stage)?
1. Waarom & Hoe
…………………… p. 2
2. Mogelijke werkvormen voor de 3D-stage
…………………… p. 4
tijdens de 3D-stage
…………………… p. 7
na de 3D-stage
…………………… p. 9
1. Waarom & hoe a. Reflectie voor, tijdens en na de 3D-stage verrijkt de leerervaring en verhoogt de effectieve leerwinst. Omdat leerlingen voor zichzelf de 3D-meerwaarde gaan expliciteren, vormt reflectie ook een belangrijke hefboom om leerlingen te motiveren. Reflectie is voor ons veel belangrijker dan evaluatie. Het is voor ons sowieso niet de bedoeling om punten te geven op de 3D-stage zelf. b. Reflectie-activiteiten maken deel uit van een (cyclisch) leerproces. Dit bevat verschillende momenten. De ervaringen van de leerlingen op de 3D-stagevloer vormen het uitgangspunt van een leercyclus. Indien je vooraf met leerlingen reflecteert over leerdoelen (‘wat hoop je te leren’), dan kun je achteraf ook checken: ‘wat heb je geleerd, wat heeft deze ervaring bij jou teweeg gebracht’. Deze ervaring kan de leerling vervolgens vergelijken met eerdere kennis en andere ervaringen. Dit helpt hem/haar om (nieuwe) inzichten te formuleren. Deze nieuwe inzichten kan de leerling vervolgens opnieuw uitproberen en aftoetsen aan de realiteit. c. Plan reflectie-activiteiten zorgvuldig en regelmatig in door het volledige 3Dverloop: voor, tijdens en na de 3D-stage. Werkvormen helpen leerlingen voor zichzelf de meerwaarde explicieter te benoemen & ervaren. Werkvorm en tijdstip van de reflectie zijn afgestemd op wat je in die context met reflectie wil bereiken. Niet elk reflectiemoment hoeft even intens te zijn. d. Koppel tijdens de reflectiemomenten op school 3D-ervaringen van de leerlingen op een zinvolle manier aan de leerdoelen rond actief burgerschap. Streef er ook naar dat leerlingen hun kennis die ze opdoen via school kunnen linken aan de realistische context van de 3D-stagevloer. Op basis van reflectieactiviteiten kun je aantonen dat je effectief hebt gewerkt rond vakoverschrijdende eindtermen. e. Begeleid de reflectie. Dit zorgt ervoor dat leerlingen deze reflectie als een verrijking ervaren. Zorg ervoor dat leerlingen weten welke opdrachten ze moeten uitvoeren als onderdeel van de reflectie. Geef hen inzicht in de criteria die centraal staan bij de evaluatie van de reflectieopdrachten.
2
f. Reflectie is ook: ruimte geven aan het ‘spontane leren’. Je hoeft niet perse alles te benoemen of te willen vatten in vooraf vastgelegde werkvormen. Soms maken leerlingen ervaringen of triggers mee die hun emotioneel raken. Een gewone babbel of een eenvoudig compliment helpt hen dit te kaderen en te duiden. g. Denk na wat je wil bereiken met de reflectie-activiteit:
3
•
Wil je leerlingen helpen hun ervaring te duiden, verwerken?
•
Wil je leerlingen helpen zichzelf beter te leren kennen?
•
Wil je leerlingen laten reflecteren over prioriteiten in hun waarden?
•
Wil je leerlingen helpen nadenken over hun beeldvorming t.a.v. de doelgroep waarmee ze tijdens hun 3D-stage in contact komen?
•
Wil je leerlingen helpen inzicht krijgen over hoe ze (kunnen) functioneren in de samenleving?
•
Wil je leerlingen helpen om hun ervaring te linken aan hun eigen levensbeschouwing?
•
Wil je leerlingen helpen (leren) kiezen?
•
Wil je gegevens verzamelen over de mening van de leerling in verband met de praktische kant van 3D-stage? Denk bijvoorbeeld aan gegevens over de stageplaats, de begeleiding op de 3D-werkvloer of vanuit de school…
•
Wil je naast de reflectie ook materiaal verzamelen dat communicatief ingezet kan worden? Denk bijvoorbeeld aan communicatiemateriaal om andere leerlingen te motiveren voor een 3D-stage, ouders te informeren, nieuwe 3D-stage-aanbieders te overtuigen mee in te stappen in dit project etc.
2. Mogelijke werkvormen VOOR de 3D-stage ‘Mijn ideale 3D-stage’. Laat je leerling dromen. Laat je leerling dromen hoe hij/zij zichzelf ziet in de ideale toekomst: “als je het volle potentieel uit jouw 3D-stage hebt gehaald, wat heb je dan meegemaakt? Wat is er veranderd in jouw kijk op de samenleving?” Op deze manier kun je samen met de leerling leerdoelen expliciteren, vertrekkend van zijn/haar persoonlijke beleving.
Toon enkele getuigenissen van leerlingen die al een 3D-stage achter de rug hebben. Een 3D-stage haalt iedereen uit zijn comfortzone, en niet in het minst de leerling. Enige weerstand is dus normaal. Uit ervaring blijkt dat de meeste leerlingen bij aanvang vooroordelen hebben of sceptisch staan. Bij de eindmeet is een ruime meerderheid opvallend positief over de ervaring. Leeftijdsgenoten zijn de geknipte persoon om te vertellen wat ze er zelf van opstaken. Op www.3dstage.be zijn er verschillende getuigenissen en filmpjes te vinden van leerlingen die een 3D-stage achter de rug hebben. “Als die dat kunnen, dan kan ik dat ook.” Je kan samen met de leerlingen ook zelf getuigenissen opnemen, en deze in volgende schooljaren gebruiken bij het motiveren van nieuwe leerlingen.
Onderzoek de stageplek en het maatschappelijke veld waarin de leerling aan de slag gaat. Hoe meer de leerling te weten komt over de organisatie en de maatschappelijke uitdagingen die deze organisatie aanpakt, hoe veiliger hij zich zal voelen bij de aanvang, en hoe meer hij zich kan openstellen voor leerervaringen. Dergelijk opzoekwerk kan deel uitmaken van een werkstuk of een plaatsbezoek. Samen met de klas al eens rondsurfen op de website van de organisatie of koepelorganisatie vormt ook al een goede start.
4
Klasdiscussie: in welke sector zou je graag voor je 3D-stage aan de slag willen? Start op een klasgesprek op via bijvoorbeeld volgende vraag: welke maatschappelijke sectoren zijn er? Waar voegt deze sector waarde toe voor onze samenleving? Welke waarden zouden we als samenleving missen mocht niemand in deze sector willen werken? Vraag vervolgens door: zou je hierin later willen werken? Wat zou je in deze sector kunnen bijleren? Tip. Op http://www.3dstage.be/leerlingen/aan-de-slag zijn mogelijke sectoren opgesomd. Je kan deze info ook makkelijk vertalen naar een profieltest. Door een aantal vragen te beantwoorden, ontdekken leerlingen in welke sectoren ze geïnteresseerd kunnen zijn. Je kan dit ook als ppt downloadbaar maken op Smartschool.
Klasdiscussie: hoe zit het met je huidige engagement? Ga met de klas in discussie over maatschappelijk engagement. Het is belangrijk om maatschappelijk engagement dat jongeren bijvoorbeeld in hun vrije tijd doen (bvb. als leider in jeugdbeweging), voldoende te waarderen. Hieronder lees je enkele mogelijke vragen. Om sociaal wenselijke antwoorden of groepsdruk te vermijden, kun je leerlingen eerst individueel, en vervolgens in kleinere groepjes vragen laten beantwoorden. Tot slot kun je klassikaal de inzichten uit de verschillende subgroepjes delen.
5
•
Ik vind het belangrijk mijn bezittingen met andere mensen te delen
•
Ik vind het belangrijk mij in te spannen voor anderen
•
Ik vind het belangrijk hulp te geven aan mensen die het nodig hebben
•
Ik voel me vaak bezorgd voor mensen die het minder hebben dan ikzelf
•
De problemen van anderen kunnen me meestal niets schelen
•
Ik vind het belangrijk dat mensen respect hebben voor elkaar
•
Ik word vaak geraakt door wat andere mensen meemaken
•
Ik vind het belangrijk dat mensen begrip hebben voor een andere mening
•
Ik vind het belangrijk dat de natuur gespaard wordt
•
Ik vind het belangrijk dat mensenrechten gerespecteerd worden
•
Ik vind van mezelf dat ik een aantal mooie talenten heb
•
Ik vind van mezelf dat ik goed met anderen kan samenwerken
•
Ik vind van mezelf dat ik goed naar anderen kan luisteren
•
Ik vind van mezelf dat ik zelfstandig kan werken
•
Ik vind van mezelf dat ik goed dingen kan organiseren
•
Ik vind vanzelfsprekend dat je vrijwilligerswerk doet
•
Ik vind dat ik mezelf eigenlijk redelijk goed ken
•
Mijn goede karaktertrekken zijn: …
•
Wat ik nog graag over mezelf zou willen leren is: …
•
6
3. Mogelijke werkvormen TIJDENS de 3D-stage Selfie-logboek Nodig je leerlingen uit om hun 3D-dagen bij te houden in een dagboek. Dit hoeft niet perse in tekstvorm. Het maken van selfies (al dan niet gekoppeld aan een klassikale facebookgroep – digitale schoolkrant), een googleblog of een videodagboek op de 3Dstagevloer kan bijvoorbeeld ook al een goede uitnodiging zijn om voor zichzelf de meest markante momenten bij te houden en te verankeren. Denk na hoe leerlingen hun ervaringen meteen kunnen delen met hun leeftijdsgenoten (bvb. op de sociale media). Op die manier vormt deze werkvorm meteen ook een goed communicatiemiddel waarbij leerlingen elkaar motiveren, (succes)ervaringen delen en zich ook tijdens hun individuele ervaring blijven verbinden (“ik ben niet alleen”).
Intervisiegesprekken & plaatsbezoek Je kan leerlingen uitnodigen om (al dan niet samen met hun stagebegeleiders) te bespreken wat hun meest succesvolle of moeilijkste ervaringen zijn. Allerhande mogelijke vormen van coachinggesprekken bieden hier een goede insteek voor reflectie. Via bvb. een toneelstukje kun je vragen om de moeilijke momenten na te spelen, en deze dan te bespreken. Plaatsbezoeken werken zeer motiverend. Leerlingen kunnen trouwens trots zijn dat ze op dat moment iets kunnen of kennen, dat voor hun leerkracht nieuw is. Wees niet bang om op dat moment ook te tonen dat ook jij van dat plaatsbezoek iets nieuws leert. Nodig ook andere leerkrachten tot een plaatsbezoek uit die op dat moment o.w.v. de 3D-stage vrijgeroosterd zijn. Op die manier leren ze hun leerling ook eens vanuit een ander perspectief kennen (en gaan ze ook op die manier eventuele vooroordelen t.a.v. leerlingen kunnen bijsturen).
7
Babbeltje in de gang of op de speelplaats Een reflectiemoment hoeft niet perse formeel te zijn. Een geïnteresseerde informele vraag “hoe gaat het op de 3D-stage” in de schoolgang of op de speelplaats kan soms voldoende zijn om bij de leerling nieuwe inzichten te helpen rijpen. Een mailtje of aanmoedigend SMS’je op de eerste stagedag werkt ook motiverend.
Betrek je stagebieder bij een win-win actie binnen je schoolgemeenschap Soms lukt het om een win-win op te zetten tijdens (of na) de 3D-stage. Zo hoorden we een voorbeeld van leerlingen die hun 3D-stage liepen bij een Kringwinkel. Tijdens de duur van de 3D-stage stond op school een kledingcontainer. Medeleerlingen, leerkrachten en ouders konden hierin hun tweedehandskleding kwijt. Een mooie vorm van win-win voor alle partijen.
8
4. Mogelijke werkvormen NA de 3D-stage Journalistiek-creatief verhaal Er zijn verschillende manieren om leerlingen hun 3D-ervaringen te helpen verwerken. Tegelijk helpen ze als ambassadeur enthousiast communiceren naar hun leeftijdsgenoten, andere leerlingen die bijvoorbeeld een jaar later hun 3D-stage doen, ouders, andere leerkrachten… Denk bijvoorbeeld aan een journalistiek verhaal of gedicht in de schoolkrant of -website, muurposter, wall-of-fame-fotomuur met korte tekstjes, voordracht van deze getuigenissen op schoolmomenten (bvb. adventsviering, open deurdag…). Vergeet ook niet om deze output te delen met de aanbieders van de 3D-stage (begeleiders, hun doelgroepen). Zie je het grootser? Via een sociale projectenbeurs kunnen de 3D-leerlingen op school een informatiestandje houden om andere leerlingen en leerkrachten te informeren over hun 3D-ervaring. Ook (potentiële) stage-aanbieders kunnen op deze beurs uitgenodigd worden.
3D-café Hou een kringgesprek (bvb. tijdens de middagpauze – zorg misschien voor een kleine traktatie) aan de hand van bijvoorbeeld volgende vragen: •
Als je nog eens een 3D-stage zou mogen doen: wat zou opnieuw / niet meer / anders doen?
•
Wil je als vrijwilliger bij deze organisatie aan de slag blijven (en waarom)?
Portfolio Laat de leerling reflecteren over vragen zoals: •
hoe zit ik zelf in elkaar?
•
hoe kan ik bepaalde talenten nog verder ontplooien?
•
wat leer ik hieruit naar beroepskeuzes?
Koppel dit eventueel aan persoonlijke ontwikkelingsplannen (POS). Je kan deze portfolio’s ook bezorgen aan stage-bieders. Dit geeft hen concreet zicht op het leereffect van de 3D-stage, en hoe ze hieraan kunnen bijdragen.
9
Werkstuk & klaspresentatie De leerling kan een werkstuk maken waarin hij/zij de maatschappelijke 3D-sector analyseert, en tegelijk zijn schrijfvaardigheden oefent. Dit kan eveneens goed materiaal zijn voor leerlingen die het jaar nadien hun 3D-stage hebben. Tijdens zo’n presentatie kun je ook werken met peer-evaluatie. Hiervoor bestaan trouwens ook digitale apps en snufjes zoals bijvoorbeeld http://www.socrative.com. Nodig waar mogelijk ook andere leerkrachten uit op dit presentatiemoment. Zo leren zij hun leerlingen ook eens vanuit een andere invalshoek kennen.
Start een maatschappelijk project op Op basis van hun 3D-ervaringen kunnen leerlingen ook besluiten om een maatschappelijk project op poten te zetten waarmee ze lokale behoeften beantwoorden. In Nederland bijvoorbeeld startten leerlingen naar aanleiding van hun maatschappelijke stage bijvoorbeeld onder de naam ‘de Roodkapjes’ een boodschappendienst op voor bejaarden die niet meer goed te been zijn.
Oscar Via een 3D-stage zal je leerling allicht nieuwe zaken leren over zichzelf en vaardigheden ontwikkelen. Om te helpen herkenen, benoemen en bij te houden wat men heeft geleerd, kun je leerling gebruik maken van Oscar. Een Oscar is een competentiedocument dat werd ontwikkeld voor vrijwilligers uit het sociaal-culturele werk en jeugdwerk. Vraag op je 3D-stageplaats of ze al met Oscar werken. Zij kunnen je leerling dan een competentiedocument bezorgen. Is dit nog niet het geval? Op de website van Oscar (www.oscaronline.be) kun je een uitgebreide lijst vinden van mogelijke vaardigheden: https://www.oscaronline.be/index.php?a=item/list/9&filter=competence_type/bas is Alvast enkele voorbeelden: anderen evalueren, anderen motiveren, compromissen sluiten, conflicten hanteren, feedback geven/ontvangen, netwerken, onderhandelen, samenwerken, overtuigen, vergaderen, voor andere meningen openstaan, beslissingen nemen, in een team functioneren, een groep begeleiden, problemen oplossen, instructies geven, grenzen stellen, een activiteit organiseren, plannen, promotie voeren, actief luisteren, een presentatie geven, communiceren (schriftelijk, nonverbaal, mondeling, voor een groep) etc.
10
Zelfevaluatie Laat leerlingen zichzelf scoren op een schaal van 10. Vraag hen deze score te motiveren waarom ze zichzelf reeds deze score geven, en wat ze nodig hebben om hier bvb. 1 puntje aan toe te voegen. Je kan hiervoor beroep doen op de competentielijst die hierboven werd omschreven, en terug te vinden is op www.oscaronline.be.
Betrek andere leerkrachten Wat kan de leraar Frans of Nederlands doen (bvb. mondelinge oefening)? Hoe betrek je dit in lessen zoals commerciële vorming, integrale opdrachten, levensbeschouwing of godsdienst, vrije ruimte, bezinningsmomenten en –weekend, IO, een GIP…
Betrek ouders Bespreek met hun de resultaten van de 3D-stage. Vraag hun tips & inspiratie bij scouten van nieuwe stage-aanbieders.
Heb je nog ideeën die dit inspiratiemenu kunnen aanvullen? Heb je concreet uitgewerkte voorbeelden die je graag met andere scholen wil delen? Stuur ze naar
[email protected]. We delen ze graag op onze website! Alvast hartelijke dank.
11
