Inspiratielijst
De Gezonde Kantine April 2016
Inspiratielijst
De Gezonde Kantine Steeds meer kantines willen gezond zijn. Daarbij hoort natuurlijk aandacht voor het aanbod van eten en drinken. Door de gezonde keuze de gemakkelijke keuze te maken, wordt er eerder gekozen voor gezond.
Schijf van Vijf en de Gezonde Kantine De Schijf van Vijf bestaat uit producten die volgens de huidige wetenschappelijke inzichten goed zijn voor je lichaam. Omdat ze bijvoorbeeld de kans op hart- en vaatziekten en kanker verkleinen. Als je eet volgens de Schijf van Vijf krijg je voldoende mineralen, vitamines, eiwitten, koolhydraten, vetten en vezels binnen. Kies je verder niet te vaak voor producten die buiten de Schijf van Vijf staan, dan blijf je makkelijker op gewicht en vergroot je de kans op een gezonde oude dag. Bovendien helpt de Schijf van Vijf je plantaardiger te kiezen. Zo eet je in grote lijnen ook milieuvriendelijker.
Schijf van Vijf-producten en dagkeuzes Schijf van Vijf producten zijn producten die alleen maar gezond zijn voor je zoals water, volkorenbrood, karnemelk en vers fruit (zie afbeelding). Dagkeuzes zijn producten die buiten de schijf vallen. Sommige producten bevatten te veel zout, suiker of verzadigd vet, of hebben maar weinig vezels. Toch kun je deze dagkeuzes best af en toe eten. Je kunt hier dagelijks 3 tot 5 porties van eten. Voorbeelden van dagkeuzes zijn kipfilet, waterijsje, vier dropjes, vruchtenhagel op brood en een theelepel tomatenketchup op een tosti.
Weekkeuzes Dit zijn producten met veel suiker, verzadigd vet en/of zout of producten met weinig vezels. Het is gezonder om dergelijke producten met mate te eten. Ga uit van maximaal 3 van dit soort keuzes in de week. Voorbeelden van weekkeuzes zijn: een plak 48+ kaas, een gevulde koek, patat met mayonaise, een zakje chips en een croissant.
Binnen alle productgroepen streeft een kantine naar de betere keuzes Bovenstaande groepen worden benoemd in de volgende definities:
n
Betere keuze: producten die in de ‘Schijf van Vijf’ en buiten de Schijf vallen, maar wel
dagelijks gegeten mogen worden. De producten die tot de laatste categorie behoren worden dagkeuze genoemd. n Uitzondering: dit zijn producten die buiten de Schijf van Vijf vallen en worden ‘weekkeuze’ genoemd.
Als er wordt gesproken over ‘kantine’ gaat het altijd om de optelsom van alles wat er bijvoorbeeld op een school, bedrijf of sportvereniging te koop is, dus zowel in de kantine of het restaurant als in de automaten.
2
Niveaus Om een niveau te kunnen bepalen, hebben we de volgende verhoudingen gedefinieerd: Niveau zilver: 60% betere keuzes en 40% uitzonderingen. Niveau goud: 80% betere keuzes en 20% uitzonderingen. In onderstaande tabel kun je zien welke niveaus bij welke verhoudingen horen: Percentage van het uitgestalde aanbod dat uit betere keuzes bestaat: ≥ 60%
≥ 80%
100%
Geen niveau
Geen niveau
Geen niveau
Geen niveau
Geen niveau
Niveau zilver
Niveau zilver
Niveau zilver
Geen niveau
Niveau zilver
Niveau goud
Niveau goud
Geen niveau
Niveau zilver
Niveau goud
Ideaal
100%
≥80%
≥60%
Percentage van het automaten-aanbod dat uit betere keuzes bestaat:
<60%
<60%
Wil je meer weten over de Richtlijnen Gezondere kantines? Uitgebreide informatie kun je terugvinden in onze brochure die op onze website staat. De brochure is online in te zien en je kunt het bestand ook downloaden via onderstaande link: http://gezondeschoolkantine.voedingscentrum.nl/nl/wat-waarom/richtlijnen-gezondere-kantines
3
Inspiratielijst
Productgroepen Binnen de Gezonde Kantine is het streven zoveel mogelijk te kiezen voor de gezondere keuzes; dat wil zeggen producten die in de Schijf van Vijf vallen plus de dagkeuzes. Om kantines te helpen bij het maken van hun keuzes staan in deze lijst voorbeelden van deze gezondere alternatieven op een rijtje per productgroep.
De nieuwe Schijf van Vijf In het voorjaar van 2016 is de nieuwe Schijf van Vijf gelanceerd. Deze is gebaseerd op de nieuwste weten schappelijke inzichten. Ook voor kantines willen we alleen het beste van het beste; daarom zullen we deze nieuwste inzichten ook verwerken in de Richtlijnen Gezondere Kantines. Dit betekent dat de indeling van producten in betere keuzes en uitzonderingen in sommige gevallen verandert. Concreet: producten die nu betere keuzes zijn, kunnen uitzonderingen worden, en andersom. Voor een aantal productgroepen is de overgang naar de indeling volgens de Schijf van Vijf vrij groot. Daarom doen we dit stap voor stap. We hanteren voor deze productgroepen een overgangsperiode waarbinnen de huidige indeling blijft bestaan. Het gaat om de productgroepen hartige snacks, zoete snacks, ijs, soep, sauzen, dranken en broodbeleg. Vanaf 1 januari 2020 geldt de nieuwe indeling volgens de Schijf van Vijf voor alle productgroepen. In de kantinescan (kantine.voedingscentrum.nl) maken we de verhouding tussen betere keuzes en uitzonderingen inzichtelijk volgens de huidige en nieuwe indeling. Dan kun je in je eigen tempo alvast toewerken naar de criteria die passen bij de nieuwe Schijf van Vijf.
Groente Groenten vallen in de Schijf van Vijf omdat ze goede stoffen bevatten zoals vezels, mineralen en vitamines. Niet één groente bevat alle voedingsstoffen die je nodig hebt. Daarom: varieer in de kantine volop met groente. Bijkomend voordeel: variatie verveelt nooit. Kies vooral groente die in de Schijf van Vijf valt. Dit zijn: Soort
Bijvoorbeeld
Verse groente
Snackgroenten van bijvoorbeeld Znek, Tommies of Q-key Kiemgroenten zoals radijs- en broccolikiemen
Voorgesneden
Bakje rauwkostsalade
Diepvriesgroente zonder toegevoegd suiker en zout
Spinazie, pompoen en sperziebonen
Groente zonder toegevoegd suiker of zout, in blik of glas
Gegrilde groenten van de Albert Heijn, zoals gegrilde champignons, courgette, paprika en wortel. Dit zijn gekoelde producten.
Gepureerde groente zonder toegevoegd suiker of zout
Groentespread zonder toegevoegd suiker en zout
Voorbeelden van dagkeuzes zijn: een zoetzure augurk, een tomaat uit blik, een theelepel kappertjes, een opscheplepel wortelen uit blik waaraan zout is toegevoegd en twee gedroogde tomaatjes in olie of twee olijven.
4
Fruit Fruit hoort er ook elke dag bij, dus goed om dit in de kantine aan te bieden. Elk soort fruit is weer anders van samenstelling. Een afwisselend aanbod is dus niet alleen goed voor variatie maar ook gezonder. Kies vooral fruit dat in de Schijf van Vijf valt. Dit zijn: Soort
Bijvoorbeeld
Vers fruit
Appels, sinaasappels, peren, kiwi’s, bananen, mandarijnen
Voorgesneden fruit
Zakje voorverpakt fruit, bijvoorbeeld van Znek en bakje verse fruitsalade zonder extra suikers Fruit in blik of glas op sap
Diepvriesfruit zonder toegevoegd suiker Frambozen, aardbeien, stukjes mango en ananas Gedroogd fruit zonder toegevoegd suiker (beperkt, maximaal een handje per dag. Dit komt neer op maximaal 20 gram gedroogd fruit per dag)
Gedroogd fruit zoals rozijnen, pruimen, abrikozen, vijgen en appeltjes. Voorverpakt gedroogd fruit die aangeboden wordt in toegestane hoeveelheden: n Fruits2go, zakjes gedroogde appel en banaan (zakje weegt 14 gram)
Weetjes n
Rauwkostsalades of fruitsalade kun je prima zelf maken. Geen mogelijkheid? Vraag het dan aan je groente- en
fruitleverancier. Ze leveren het graag kant-en-klaar. Aan groente op een broodje gezond wordt vaak al gedacht. Maar ook fruit kan prima op een broodje. Wat te denken van: broodje aardbei, brood met appel/-stroop of een tosti appel? n Fruit over? Verwerk het in een salade of door yoghurt. Groente over? Lekker in de soep. n Vruchtensappen zijn dranken bereid uit fruit. Omdat bij de bereidingswijze voedingstoffen verloren kunnen gaan kunnen ze vers fruit niet vervangen. Vruchtensappen bevatten van nature suiker en dus energie. Het drinken van veel vruchtensap kan daarom bijdragen aan een te hoge energie-inname en daarmee kans op overgewicht. De voorkeur gaat daarom uit naar het eten van vers fruit. Sap van 5 sinaasappels drink je makkelijk op, maar 5 sinaasappels eten gaat minder makkelijk. n Fruit uit de diepvries is erg lekker om te mengen met een beetje magere yoghurt of kwark. Veel fruit zoals ananas is ook al voorgesneden. Lekker makkelijk, want zo tover je op een snelle en gezonde manier een ‘gewone’ tosti om naar een Hawaï variant. n
5
Brood en ontbijtgranen De helden uit dit vak zijn de volkoren graanproducten, zoals volkorenbrood en volkoren broodvervangers. Het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker maak je al kleiner door het eten van 3 volkoren boterhammen per dag. Daarnaast leveren graanproducten energie en veel andere voedingstoffen, zoals vezel, eiwit, B-vitamines en ijzer. Kies vooral brood en broodvervangers die in de Schijf van Vijf vallen. Dit zijn: Soort
Bijvoorbeeld
Volkorenbrood en volkoren bolletjes met/ zonder pitten en zaden
Volkoren boterham, ook voor tosti en sandwiches Zachte volkoren broodjes, zoals puntjes en bolletjes Harde volkoren broodjes, zoals pistolet en bolletjes Volkoren stok-, Turks-, of Italiaans brood Volkoren notenbrood Volkoren zuurdesembrood
Meergranenbrood en meergranen bolletjes met/ zonder pitten en zaden
Meergranen boterham, ook voor tosti en sandwiches Zachte broodjes zoals puntjes en bolletjes Harde broodjes zoals pistolet en bolletjes
Bruinbrood en bruine bolletjes met/ zonder pitten en zaden
Bruine boterham, ook voor tosti en sandwiches Zachte broodjes zoals puntjes en bolletjes Harde broodjes zoals pistolet en bolletjes Tarwebrood
Roggebrood
Licht roggebrood Donker roggebrood Tarweroggebrood
Volkoren broodvervangers
Volkoren knäckebröd Volkoren knäckebröd vezelrijk Volkoren sesam knäckebröd Volkoren knäckebröd goudbruin Volkoren knäckebröd lichtgewicht Volkoren cracottes
Havermout, muesli en andere volkoren ontbijtgranen zonder toegevoegd suiker en zout
Muesli met vruchten Muesli (naturel) Havermout gemaakt van halfvolle melk en ongezoet
Voorbeelden van dagkeuzes in deze productgroep: een stukje ciabatta, een volkoren beschuitje en een cracotte naturel.
Weetjes n n n n
n
n
n
n
n
V olkoren brood is herkenbaar aan ‘volkoren’ in naam en/of op witte eetbaar papiertje. A llisonbrood is altijd volkoren. M eergranen brood kan bruin of volkoren zijn, maar dat hoeft niet. Bekijk dus de ingrediënten! S taat er ‘bloem’ als eerste ingrediënt in plaats van ‘meel’ dan weet je dat het minder vezels bevat dan wanneer het enige ingrediënt ‘meel’ is. V an een doorgesneden volkoren panini met verse tomatensaus en beleg uit de volgende lijst maak je zo een heerlijk pizzabroodje. K ijk ook op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine bij ‘inspiratie’ onder ‘heerlijke recepten’ voor volop ideeën voor tosti’s en broodjes gezond. O p sommige scholen biedt men magere yoghurt met muesli en wat vers fruit aan als snel ontbijt voor degenen die thuis niet hebben gegeten. V oor de afwisseling is het erg lekker om zelfgemaakte bruschetta te maken. Bruschetta maak je makkelijk door tomaat in kleine blokjes te snijden en te mengen met een beetje basilicum, knoflook en een klein beetje olijfolie. Dit serveer je op een stukje geroosterd volkorenbrood. E en leuk idee voor een kantine is het concept Pick & Mix. Leerlingen kunnen kiezen uit verschillende minibroodjes belegd met bijvoorbeeld salade, ham, zalm en kaas, aangeboden op een mooie schaal. Koop je één broodje dan kost het E 1,-, koop je er bijvoorbeeld 3 dan betaal je E 2,50.
6
Tip De kleur van het brood zegt niets over de hoeveelheid vezels die erin zitten. Brood is volkoren als dit op het etiket staat. Volkoren brood: ≥ 6,5 gram vezels/100 gram brood. Bruin brood: 2,5 - 6,5 gram vezels/100 gram brood. Wit brood: ≤ 2,5 gram vezels/100 gram brood.
Vetten voor smeren en bereiden Vet is een bouwstof en brandstof voor ons lichaam en levert vitamines A, D en E. Vet is een best complexe stof. Het bestaat uit verzadigd en onverzadigd vet. En in elk product zitten deze vetten in andere hoeveelheden. Als je producten met veel verzadigd vet vervangt door producten met veel onverzadigd vet heb je minder kans op hart- en vaatziekten. Dat is mooi meegenomen! Kies vooral vetten die in de Schijf van Vijf vallen. Dit zijn: Soort
Bijvoorbeeld
Zachte margarine of halvarine voor op brood
Alle soorten (dieet)margarine of (dieet)halvarine in een kuipje
Vloeibare margarine en vloeibaar bak-en- braadvet
Vloeibare bereidingsvetten die in een knijpfles zitten
De meeste plantaardige oliën
Olijfolie en zonnebloemolie
Weetjes n n
n
et smeren van brood is belangrijk voor de gezonde vetten en vitamines A, D en E. H esmeer brood dun met halvarine/ margarine. Dat komt neer op 6 gram (= ongeveer een theelepel) B per boterham. Oliën bevatten geen vitamine A en D. In vloeibare margarine en bak- en braadvet zit wel vitamine A en D. Oplossing: varieer bij het bereiden van de warme maaltijd tussen olie en vloeibare margarine of vloeibaar bak- en braadvet.
7
Beleg Een broodje of een panini kan met een breed scala aan producten belegd worden zoals vleeswaren, kaas of vis. Maar ook groente, fruit en noten op brood zijn heerlijke combinaties. Voor de Gezonde Kantine beoordelen we een broodje niet op soort beleg, zodat de kantinebeheerders een ruimere keuze hebben om brood te beleggen. Hiermee wijken we af van de algemene richtlijnen Schijf van Vijf. Wel vinden we het belangrijk dat er niet meer dan 40 gram beleg (zoals kaas en vleeswaren) per broodje wordt gebruikt, om ervoor te zorgen dat een broodje gezond ook gezond blijft. In onderstaande tabel staan voorbeelden van belegsoorten die een gezond alternatief voor op brood vormen. Producten die dagkeuzes zijn, worden met een * aangegeven. De overige voorbeelden staan in de Schijf van Vijf. Soort
Bijvoorbeeld
Vleeswaren*
Achterham Beenham Casselerrib Kip- en kalkoenfilet Rosbief Magere knakworst Magere smeerpaté Runderrookvlees, licht gezouten
Ei
Gekookt of (roer)gebakken zonder zout
Kaas
20+ en 30+ kaas Slankie smeerkaas (20+), alle smaken 20+ en 30+ smeerkaas* Cottagecheese / Hüttenkäse Mozzarella Rambol Verse geitenkaas Verse kaas light (8%) Kees-kaas (kaas met plantaardig vet) Zuivelspread (light en gewoon)
Vis
Alle soorten verse vis Zalm, gerookt/gestoomd Makreel, gerookt/gestoomd Haring (zout en zuur) Vis uit blik zoals zalm, tonijn en sardientjes Gebakken vissticks
Pindakaas, pasta’s van noten, zaden of pitten zonder toevoegingen zoals zout
Notenpasta en pindakaas van 100% noten of pinda’s. Voorbeelden zijn: Biologische notenpasta van de Aldi Bio Today varianten: Gemengde notenpasta, cashewnotenpasta, amandelpasta, amandelpasta wit en hazelnootpasta Smaakt pindakaas zonder zout AH 100% pindakaas varianten: naturel en met stukjes pinda Pasta’s van 100% zaden of pitten: Bio Today varianten: Zonnebloempasta en tahin wit
Overig broodbeleg* (max. 15 gram)
Eiersalade Selderij-, kool-, farmer- en komkommersalade Vlees-, huzaren-, ham-prei- en kip-kerriesalade Krab-, tonijn, zalm- en garnalensalade Sandwichspread Baba Anoesh Hoemoes Koriander en Limoen en Muhammara van Maza Jam, honing, (appel)stroop Vruchten- en chocoladehagelslag, chocoladevlokken
8
Weetjes n n
n n
n
B ij het overige broodbeleg is 15 gram (= ongeveer 1 eetlepel) per broodje of dubbele boterham het maximum. K ies bij gebruik van vleeswaren of kaassoorten voor een kleinere portie en maak het broodje extra lekker met veel knapperige groenten. V issalades kun je gemakkelijk zelf maken met vis uit blik met wat kwark en kruiden voor de smeuïgheid. U niekaas Tjiezi Mozzarella Strings en Tjiezi Mozzarella Duo Strings passen goed in een automaat van een gezonde kantine. In plaats van notenpasta kun je nootjes ook op brood doen. Een handje noten staat in de Schijf van Vijf, maar overdrijf het niet. Er zitten veel calorieën in noten. Ongebrand, gebrand of geroosterd? Alle noten zonder zout zijn goed.
Zuivel Melk, yoghurt, kwark en kaas, ze zijn populair in Nederland. En dat is mooi, want met je dagelijkse portie zuivel verklein je het risico op darmkanker. Eet je yoghurt, dan verklein je bovendien de kans op diabetes type 2. Daarnaast levert zuivel je onder andere calcium en vitamine B12. Onderstaande producten zijn producten die in de Schijf van Vijf vallen. Producten met een * zijn dagkeuzes. Soort
Bijvoorbeeld
Dranken
Halfvolle melk Karnemelk Magere melk Optimel Chocolademelk Albert Heijn Chocolademelk light Magere yoghurtdrank met zoetstof en/of laag in suiker als: Albert Heijn drinkyoghurt 0% vet Optimel yoghurtdrink Optimel Puur Fristi Geen Suiker Toegevoegd Arla Zin! drinkyoghurt, diverse smaken Yogho Yogho Geen Suiker Toegevoegd
Overige zuivel
Magere/halfvolle yoghurt Magere kwark Magere yoghurt, -kwark of vla met zoetstof zoals: Optimel yoghurt Griekse stijl (smaken framboos en perzik) Magere yoghurt zoals Breaker bosbes-banaan en kokos Activia yoghurt 0%, smaken perzik, aardbei en kers* Hangop
Sojaproducten (verrijkt met calcium en vitamine B12)
Alpro Sojadrink Original Fresh, Original, Light Fresh, Light, Ongezoet Alpro plantaardige variaties op yoghurt, variant Naturel
Weetjes n
n
n
n
S ommige zuivelproducten bevatten nog aardig wat calorieën. Het is dan slim om voor bekertjes te kiezen in plaats van voor halve literpakken of voor grotere flesjes. M agere yoghurt en stukjes vers fruit is lekker voor elk moment van de dag. Tevens een prima restverwerking van fruit. O p sommige scholen biedt men magere yoghurt met muesli en wat vers fruit aan als snel ontbijt voor degenen die thuis niet hebben gegeten. In een (on)gekoelde automaat passen goed pakjes lang houdbare melk/drinkyoghurt, bijvoorbeeld van het merk Inex en het huismerk van Jumbo en Albert Heijn. Optimel heeft ook pakjes die in een (on)gekoelde automaat kunnen: Optimel Drink langlekker smaken perzik-abrikoos en aardbei-framboos.
9
Maaltijdsalades en warme maaltijden Maaltijdsalades en warme maaltijden passen prima een gezonde kantine. Je kunt uit allerlei schijf-van-vijf-producten een heerlijke en gezonde maaltijd(salade) bouwen. Zoals een pastasalade van volkorenpasta met groente en tonijn of lekkere nasi van zilvervliesrijst met roergebakken groenten en ongezouten cashewnoten. Hieronder zie je de bouwstenen die je goed kunt gebruiken bij het bereiden van deze maaltijden. Bij de andere productgroepen zoals groente en zuivel kun je zien welke keuzes verantwoord zijn.
Vlees/vis/vleesvervanger Soort
Bijvoorbeeld
Vis
Alle soorten vis, zoals zalm, schol, tonijn, kabeljauw. Vissticks en lekkerbekje.
Schaal- en schelpdieren
Alle soorten; zoals garnalen, mosselen en krab.
Peulvruchten
Zoals linzen en bruine bonen. Kan gedroogd en uit blik of glas zonder toegevoegd suiker en met minder dan 0,5 gram zout per 100 gram
Onbewerkt vlees
Z oals kipfilet, kipdrumstick, kalkoenfilet, biefstuk, magere runderlappen, sukadelap, varkenshaas, haaskarbonades, magere varkenslappen, varkensfiletlapjes, hamlap en mager lamsvlees
Eieren
Gekookt of (roer)gebakken zonder zout
(Kant-en-klare) vleesvervangers
Vegetarische burgers, stukjes of balletjes met minder dan 1,1 gram zout per 100 gram Tofu en tempé Ongezouten noten
Aardappel en graanproducten Soort
Bijvoorbeeld
Aardappelen
Gekookt, gebakken in vloeibaar vet of gepureerd (zonder toevoeging van zout)
Graanproducten
Zilvervliesrijst, bulgur, quinoa, volkoren couscous en volkoren pasta
10
Weetjes n
n
n n
L et bij peulvruchten in blik wel op het zoutgehalte. Peulvruchten in blik zijn een gezonde keuze als ze minder dan 200 milligram natrium per 100 gram bevatten. Kijk hiervoor op het etiket. Spoel peulvruchten in blik af om zoveel mogelijk zout kwijt te raken. 1 keer per week vis eten is een echte aanrader. Vooral vette vis zoals makreel, haring, zalm, heilbot, bokking, sardines. Lekker op brood, maar ook in salades en warme maaltijden. Z et elke week peulvruchten op je menukaart. Peulvruchten zijn bijvoorbeeld linzen, kikkererwten en bruine bonen. V olkoren pasta, zilvervliesrijst, bulgur, aardappel… ze hebben allemaal hun eigen kwaliteiten. Doe ze allemaal eer aan door ze aan te bieden in de kantine.
Blije Boon Bonen zijn gezond en de productie ervan legt weinig druk op het milieu. Daarom vinden dit jaar wereldwijd, in 32 landen, initiatieven plaats die de boon als voedingsmiddel op de kaart zetten. Peulvruchten, in de volksmond bonen genoemd, hebben een rijke voedingswaarde, die we in Nederland beter zouden kunnen benutten: ze zijn caloriearm en bevatten vitamines, mineralen en vezels. Wekelijks peulvruchten eten leidt tot een verlaging van het LDL-cholesterol, heeft de Gezondheidsraad onlangs vastgesteld. Ze zijn ook geschikt als vleesvervanger. Kortom, bonen passen in een Gezonde Kantine! Bijvoorbeeld als bonenschotel, maar door de soep en salade is ook heerlijk. Een salade met onder andere tonijn, witte bonen en tomaatjes is makkelijk te maken en biedt een goede variatie op andere gerechten die in een kantine verkrijgbaar zijn. Wil je meer inspiratie voor maaltijden met bonen? Kijk dan op www.voedingscentrum.nl/recepten
11
Dranken uit Schijf van Vijf Voor ongeveer 60% is een mens van water. Je verliest water onder andere door te plassen en te zweten. Door te plassen voer je afvalstoffen af en met zweten blijf je netjes op temperatuur. Wat je aan vocht verliest vul je vooral aan met drinken. Zwarte en groene thee nemen een speciale plek in. Deze dranken verlagen de bloeddruk en verkleinen het risico op een beroerte. Is het al theetijd? Soort
Bijvoorbeeld
Water
Kraanwater van watertappunt Flesjes kraanwater Flesjes mineraalwater zoals: Spa Intense Spa Reine Spa Finesse Chaudfontaine still & sparkling Bar-le-Duc mineraalwater, bruisend en zonder koolzuur Evian mineraalwater Solan de Cabras mineraalwater
Water met een smaakje
Spa Touch of Mint Spa Touch of Blackcurrant Spa Touch of Grapefruit Spa Touch of Lemon Bar-le-Duc, water met fruit, diverse smaken
Thee
Zwarte (‘gewone’) thee Rooibosthee Verse muntthee Groene thee Kruidenthee
Weetjes n
n n n
n
n
n
n
S timuleer het drinken van water, bijvoorbeeld door het laten plaatsen van een watertappunt. E r bestaan ook zakjes voor bereiding van koude thee zoals Zonnatura Frisse Thee. K oudere tijden? Misschien leuk idee om gratis thee te verstrekken? B ij Spadel is een display te verkrijgen om flesjes drinken uit te stallen. Uit onderzoek blijkt dat er door het gebruik van het display de omzet met 15% stijgt. B ekertjes limonade van suikervrije siroop verkopen is een goed alternatief. Voorbeelden van suikervrije limonades (verkrijgbaar in diverse smaken): Slimpie, Prominent light siroop, AH Vruchtenlimonade 0% suiker, Teisseire 0% suiker, Coolbear vruchtensiroop 0% suiker, Raak vruchtensiroop zero sugar. Y eau! en Karvan Cévitam Go! zijn verkrijgbaar in kleine flesjes. Leuk voor leerlingen om een flesje water een smaakje te kunnen geven. Het drankje bevat nauwelijks calorieën. B olero instant sticks; voeg het poeder toe aan water om een suikervrije limonade/ ijsthee te maken. 1 stick is genoeg voor een halve liter limonade. M et 3 koppen thee per dag heb je al voordeel. Kruidenthee is eigenlijk geen echte thee omdat het niet van de theeplant komt. Het is een aftreksel van planten of vruchten of een mengsel van kruiden, bloemen en specerijen zoals zoethout of kamille. Kruidenthee telt daarom niet mee met de 3 koppen zwarte thee en groene thee.
12
Tips voor water n
Serveer water in een kan met muntblaadjes of citroenschijven.
n
Je kunt ook een glas water versieren met een schijfje sinaas appel, een schijfje komkommer of fleurig parasolletje. Maak ijsklontjes met een blaadje munt of basilicum, fruit zoals een framboos, druif of blauwe bes. Doe het ijsklontje in een glas water.
Belangrijk Per 22 maart 2016 zijn de criteria voor dranken zoals frisdranken, sappen en smoothies gewijzigd. Voor wat betreft de categorie ‘dranken’ in de Schijf van Vijf is er speciaal voor kantines een uitzondering gemaakt. Naast thee en water mogen de volgende frisdranken óók worden gerekend tot de groep gezondere dranken: frisdranken met een maximum van 30 kcal/100 ml én een maximum van 110 kcal/portie. Vanaf 1 januari 2020 horen alleen dranken met ≤ 4 kcal/ 100 ml thuis in een gezonde kantine.
Overige dranken Soort
Bijvoorbeeld
Light (fris)dranken < _ 4 kcal/100 ml
7-Up light Aquarius Zero Lemon AA Drink Sportwater AA Drink Hydration Zero Sugar Arizona Green Tea Zero Coca-Cola Light en Coca-Cola Zero CoolBear kant-en-klare limonade, smaken Black Ice Tea Citroen, Framboos en Cassis Appel Dalphin Sportwater Crystal Clear Fanta Orange Zero Lipton Ice-Tea Zero Pepsi Light Pepsi Max Robinsons Fruit Shoot Hydro, smaken Apple & Raspberry en Orange & Pineapple Royal Club Tonic Light Royal Club Cassis Light Schweppes Soda Water Sisi Fruitwater Slimpie Drink, diverse smaken Wicky Zero
Frisdranken met < _ 30 kcal/100 ml én maximum van 110 kcal/portie
Active O2 Function Cherry Cassis Active O2 smaken Iced Berry en Cherry Bar-le-Duc, FruitWater, diverse smaken Bionade, smaken vlierbessen, kruiden, lychee en boomgaard Brisk Ice Tea, diverse smaken Capri-Sun Fruity Water, smaken Red Fruits en Tropical Dalphin Isotonic Sport Lemon-Grapefruit Dalphin Vitamin water, smaken Mango-Guave en Framboos Granaatappel vervolg volgende pagina
13
Overige dranken - vervolg Soort
Bijvoorbeeld
Frisdranken met < _ 30 kcal/100 ml én maximum van 110 kcal/portie
DubbelFrisss light Fernandes Cherry Bouquet Sugarfree Fruity Water, diverse smaken Holy Soda Lipton Ice Tea Green Lipton T Fusions myCoco natural coconut water Nestea, smaken green tea, peach en lemon O2life, smaken orange, apple, framboos en lemon Pure Leaf, smaken Peach, Lemon, Mint en Raspberry Rivella, diverse smaken Robinsons Fruit Shoot No Sugar Added, smaken Apple, Orange en RedFruits Roosvicee Multivit Bosvruchten Light Saskia Vitaminewater Sisi No Bubbles Spa Fruit, koolzuurhoudend, smaak: Apple Taksi Geen Suiker Toegevoegd Vita Coconutwater natural
Frisdranken met ≤ 30 kcal/100 ml én maximum van 110 kcal/portie, waarbij alleen aangegeven porties voldoen
AA Drink Isotone (33 cl) AA Drink Pro Energy (33 cl) Arizona Iced Tea peach (35,5 cl) Arizona Green Tea with honey (35,5 cl) Arizona Half Iced Tea & Half Lemonade (35,5 cl) Active O2 smaken Mango Passion Fruit, Apple Kiwi, Raspberry Cranberry en Black Current (50 cl) Active O2 Function smaken Apple Lemon, Lemon Nectarine B12 en Cherry Cassis Aquarius, lemon, blueberry (33 cl) Bionade organic (33 cl) Bos Ice Tea, smaken lemon, apple, peach, berry, lime en ginger (27,5 cl) Cawston, Apple & Pear, Apple & Summerberries en Apple Blackcurrant (20 cl) Cawston Press Cloudy Apple (20 cl) Coca-Cola life (33 cl) DubbelFrisss (27,5 cl) Dr Pepper (33 cl) Extran Hydro Lemon Ice & Citrus (33 cl) Fanta Exotic (33 cl) Fernandes pink melon, sparkling coco en purple sensation (33 cl) Hero Kokoswater, diverse smaken (33 cl) Lipton Ice Tea, smaken Peach & Lemon (20 cl en 33 cl) Lipton Ice Tea Raspberry (20 cl) Little Miracles, diverse smaken (33 cl) Pepsi Next (33 cl) Roosvicee Fruitig Drankje (20 cl), smaken mango/sinaasappel, boomfruit en roodfruit Roosvicee Minions aardbei (20 cl) Roosvicee 50/50, alle smaken behalve paarsfruit (20 cl) Sisi sinas (20 cl, 25 cl en 33 cl) Sourcy Vitaminwater, diverse smaken (50 cl) Spa Fruit, koolzuurhoudend, smaken: Lemon Cactus, Citron, Orange en Citrus Fruit (33 cl) Sprite (33 cl) Taksi Splash (20 cl) Tropical Coco water natural (31,5 cl) Vita Coconutwater smaakjes (33 cl) Yagua Beauty Tea (50 cl) Wicky Fruitzacht, alle smaken (20 cl) Wicky Fruitdrink, alle smaken (20 cl) Wicky Ice Tea (20 cl) Wicky Sport, alle smaken (33 cl) Whole Earth Sparkling cranberry (33 cl)
14
Vegetarisch in de kantine We kunnen prima zonder vlees of vis, wanneer er gekozen wordt voor goede vervangers en we andere voedingsmiddelen eten. Dit geldt ook voor kinderen die in de groei zijn. Als we vegetarisch eten of dit parttime doen, is het slim dat we kiezen voor vervangers waaraan voldoende ijzer, vitamine B1 en B12 is toegevoegd. Voor de variatie kun je vleesvervangers opnemen in je assortiment. Bijvoorbeeld voor op brood, zoals een broodje vega-burger of tosti met vegetarische ham. Leuk voor wie vegetarisch wil eten of kennis wil maken met vegetarische producten. Daarnaast kunnen vega-producten ook gezonder zijn. Zo zijn een vega hamburger en rookworst gezondere keuzes dan een ‘gewone’ variant! Ze bevatten minder verzadigde vetten en omdat de producten meestal op basis zijn van peulvruchten zoals sojabonen of lupine, bevatten ze veel eiwitten, B-vitamines, voedingsvezel, ijzer en andere mineralen. Onderstaande vegetarische producten passen in de Gezonde Kantine: n Sommige kant-en-klare vegetarische stukjes, balletjes en burgers passen in een Gezonde Kantine. Zit er (toegevoegd) ijzer en vitamine B12 in? Daarnaast moet er minder dan 1,1 gram zout inzitten. Kijk daarom op het etiket. Bijna alle producten bevatten te veel zout. n Een gekookt/ gebakken eitje zonder zout op brood is ook een prima vleesvervanger. n Ongezouten nootjes. Elke dag een handje nootjes (25 gram) is gezond. Kies wel voor ongezouten en niet gesuikerde nootjes. Af en toe kun je vlees prima vervangen door nootjes. Lekker door een salade of op een broodje. Of als notenpasta op brood, zie kopje beleg. n Peulvruchten (zoals bruine bonen en linzen) en producten gemaakt van de peulvrucht sojaboon (tofu en tempé) kunnen ook af en toe als vleesvervanger dienen. Ze zijn geen volwaardige vleesvervanger omdat ze geen vitamine B12 bevatten. Een portie van 75 gram vervangt een portie vlees. Kies voor peulvruchten met minder dan 200 milligram natrium per 100 gram. Voor meer informatie over vegetarisch eten kijk op www.voedingscentrum.nl, gebruik als zoektermen ‘vegetarisch eten’, ‘vleesvervangers’ en ‘vegetarisme’.
15
Soepen De meeste soepen en drinkbouillons bevatten veel zout waardoor het weekkeuzes zijn. Soepen met max. 100 kcal/ 100 gram passen tot 1 januari 2020 in een Gezonde Kantine. Na deze datum passen soepen met veel zout, calorieën en verzadigd vet niet meer in een Gezonde Kantine. Soort
Bijvoorbeeld
Soepen
Maggi opkikker, smaken tomaat, rundvlees en tuinkruiden Cup-a-Soup bouillon, smaken Fijne Tuinkruiden en Kruidige kip Cup-a-Soup, alle smaken Cup-a-Soup Souperieur, alle smaken Cup-a-Soup Extra, alle smaken Soepen van Unox Soup Factory smaken: Franse Ui, Biologische Groente, Bospaddenstoelen, Erwten, Goulash, Indiase Kerrie, Italiaanse Tomaat, Kip tandoori, Linzen, Bacon, Chili Con Carne, Minestrone, Ossenstraat, Romige Kip, Thaise Kip, Tikka Masala, Vis Toppings die geleverd worden bij de Unox Sour Factory en in een Gezonde Schoolkantine passen zijn: kruiden zoals peterselie, basilicum, bieslook, koriander en kervel. Of groenten zoals bosui, rode paprika, maïskorrels, lente-uitjes, mini maïskolfjes, taugé, paksoi en prei. Mangoblokjes is ook een gezonde optie. 365soup, smaken: Franse uiensoep, Romige tomatensoep, Romige champignonsoep, Romige kippensoep met groenten, Chinese tomatensoep, Heldere groentesoep met rundvlees, Italiaanse tomatensoep met oregano, Romige kerriesoep met kip en kokos, Hollandse goulashsoep met paprika en rundvlees, Mosterdsoep, Stevige Hollandse erwtensoep met rookworst
Weetjes n
n
n
n
D e voorbeeldsoepen scoren gunstiger qua zout en vet. Bij kant-en-klare soep is het gezond en lekker wat extra groenten toe te voegen. D enk ook eens aan zelfgemaakte soep met gepureerde groenten zoals pompoensoep of courgettesoep, lekker met verse kruiden zoals koriander of munt. V oeg aan soep groente toe, dit levert een bijdrage aan de groente consumptie. Denk aan gekookte doperwtjes, taugé of stukjes wortel. P eulvruchten zoals bonen, erwten, linzen of kikkererwten maken de soep extra rijk aan vezels en extra voedzaam.
16
Sauzen Smaakmakers, zoals ketchup, fritessaus, pesto en andere sauzen vallen buiten de Schijf van Vijf. Deze producten bevatten veel calorieën, suiker en zout. Sommige sauzen mogen, afhankelijk van de samenstelling en hoeveelheid, dagelijks gegeten worden. Wil je je broodje smakelijker maken? Ons advies aan kantinebeheerders is om kleine porties te gebruiken op het broodje of de tosti. De gezondere alternatieven staan hieronder beschreven. Soort
Bijvoorbeeld
Sauzen
Barbecuesaus Chilisaus Curry Friteslijn van Remia Fritessaus maximaal 25% olie Joppiesaus Knoflooksaus met 20% olie Mosterd Piccalilly Slasaus met 25% olie Tomatenketchup
Weetjes n n n n
n
n
ichtlijn voor gebruik van saus op broodjes of salades: maximaal 5 gram (= 1 theelepel). R e sauzen in de tabel zijn dagkeuzes. Ze bevatten vaak minder vet, zout en/of calorieën. D P robeer het aanbod aan sauzen in de kantine te beperken. leine zakjes saus (liefst tegen betaling) hebben de voorkeur boven flessen saus. Help je leerlingen met K het minderen van sausgebruik, en vervang de flessen door kleine zakjes. S ausjes met een smaakje kun je ook zelf makkelijk maken door slaolie met 25% olie te mengen met lekkere kruiden zoals bijvoorbeeld knoflook(poeder), paprikapoeder of een kruidenmengsel zoals bieslook, oregano en tijm. E en broodje kun je ook smaakvoller maken door het sausje te vervangen door verse kruiden zoals bieslook, gegrilde groenten zoals paprika, champignons en courgette (zijn koelvers bij Albert Heijn verkrijgbaar) of een plukje kiemgroenten.
Onderstaande sauzen zijn verkrijgbaar in zakjes/cupjes: Soort product
Merk Van Oordt
Calvé
Remia
Oliehoorn
Fritessaus
18 ml
20 ml
20 ml
19 ml
Friteslijn
-
-
20 ml
-
Tomatenketchup
5 en 9 ml
15 ml
10 en 20 ml
10 ml
Broodje Unox saus
-
15 ml
-
-
Curry
9 ml
15 ml
10 ml
10 ml
Zoete chilisaus
8 ml
-
-
-
Ketjap manis
5 ml
-
-
-
Mosterd
4 ml
-
4 ml en 5 ml
4 ml
17
Gezonde hapjes en drankjes voor feestelijke gelegenheden Op een schoolfeest, kerstdiner, examenuitreiking en verjaardag wordt al snel gedacht aan het serveren van taart of het drinken van bier en wijn, terwijl er genoeg gezondere alternatieven zijn die geserveerd kunnen worden. Wat ideeën op een rijtje: n S piesjes met groente of fruit. Bijvoorbeeld met: - Cherrytomaatjes, mini-mozzarella en basilicum - Blokjes 30+ (belegen) kaas of magere party knaks aan een prikkertje met tomaatjes / plakjes komkommer - Vers fruit zoals stukjes meloen, appel en sinaasappel - Aardbeispiesjes - Groente (zoals worteltjes, plakjes komkommer of reepjes paprika) met een dipje van yoghurt en kruiden/ specerijen. Tips voor dips, check onze receptendatabase op www.voedingscentrum.nl n P lakjes volkoren stokbrood belegd met zuivelspread, gerookte zalm/ kipfilet en bieslook. n V egetarische, warme hapjes die in de gezonde kantine passen en die in de oven bereid kunnen worden: - Mini hamburgers, nuggets, balletjes, satéballetjes, (spicy) falafelballetjes van Tivall - Balletjes, groenteballetjes, nuggets van GoodBite - Balletjes van Vivera Afhankelijk van het hapje, kan na de bereiding een spiesje van het hapje gemaakt worden. Bijvoorbeeld een spiesje met een tomaatje en een balletje of balletjes in gekruide tomatensaus. n C ocktails zonder alcohol, oftewel mocktails. Voorbeelden: apple nojito, mint cooler, alcoholvrije Caipirinha en cranberrymocktail. Een glas water kan ook snel gepimpt worden met een schijfje citroen/limoen, takje munt of ijsjesblokjes gemaakt van vruchtensap. Op onze site www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine vind je meer recepten als je zoekt op ‘feestelijke hapjes’.
18
Zoete en hartige snacks Als je als jongere de aanbevolen hoeveelheden eet uit de Schijf van Vijf is er beperkte ruimte voor extra’s, de zogenaamde ‘vrije ruimte’. Hoe groot deze beperkte ruimte is, is afhankelijk van leeftijd en geslacht. De voorbeelden in de tabellen bevatten maximaal 110 kcal per verpakking. Ook dit is een tijdelijke verruiming van de huidige richtlijnen Schijf van Vijf. Na 1 januari 2020 worden snacks zoals koek, snoep en chips ook beoordeeld op hoeveelheid zout en verzadigd vet, en zijn alleen producten met ≤ 75 kcal per verpakking een betere keuze. Dit geldt ook voor de productgroep ijs. Zoete en hartige snacks die genoemd worden in de Inspiratielijst zijn allemaal dagkeuzes. Onder zoete snacks vallen: F ruitige extra’s zoals gepureerd fruit n K oeken en repen op graan en/of fruitbasis n S noep n C andybars en andere chocolade-producten n
Productnaam
Inhoud
Kcal/verp.
Fruits2go, aardbei
1 zakje =14 g
40
Jumbo Yoghurt Rozijntjes
1 doosje = 13 g
50
Sun Drop Choco Yoghurt
1 doosje = 12,5 g
55
Fruit Bowl, diverse smaken
1 stick = 20 g
60
Fruitfingers, smaken aardbei en appel Food2Smile
1 zakje = 18 g
60
Crunchies, smaken appel, bramen & appel Food2Smile
1 zakje = 21 g
80
Albert Heijn Yoghurt rozijnvriendjes
1 zakje = 20 g
85
Blye fruit, fruitchips, diverse smaken
1 zakje = 25 g
90
Urban Fruit, diverse smaken
1 zakje = 35 g
100-105
So Pure Blueberry met quinoa seeds
1 reepje = 30 g
110
Weetje n
Kleine porties gedroogd fruit van maximaal 20 gram passen in een gezonde schoolkantine, omdat het een Schijfproduct is. Bij toevoeging van bijvoorbeeld suikers zoals stroop, is gedroogd fruit geen Schijfproduct meer en wordt het als extra beoordeeld.
19
Koeken en repen op graan en/of fruitbasis Productnaam
Inhoud
Kcal/verp.
Snelle Jelle Mini (horecaverp. 100 stuks)
1 plak = 18 g
50
Bolletje Brosse eierkoek met melklaagje of kaneel
1 stuk = 15 g
65
Peijnenburg Ontbijtkoek (horecaverp. 100 stuks)
1 plak = 21 g
65
Hero B’tween Free chocolade
1 reep = 20 g
65
Peijnenburg Zero% zonder toegevoegde suikers
1 plakje = 28 g
65
AH Mueslireep light, smaken chocolade en zomerfruit
1 reep = 21 g
70
Peijnenburg ovenverse ontbijtkoek minder suiker
1 plak = 28 g
80
Uniekaas dipper, smaken aardbei en choco
1 bakje = 30 g
80
Special K krokante repen Kellogg’s (alle smaken)
1 reep = 20 g
80-90
Kellogg’s Rice Krispies bar
1 reep = 20 g
85
Peijnenburg Ovenverse Ontbijtkoek (portieverpakking)
1 plak = 28 g
85
MadeGood muesli mini’s, diverse smaken
zakje = 24 g
85-95
Mueslireep Ravensberger
1 reep = 23 g
90
Eat natural little bars (alle smaken)
1 reep = 20 g
90-95
Nakd Oatie repen (alle smaken)
1 reep = 30 g
90-100
Special K-mini breaks Kellogg’s (alle smaken)
1 zakje = 24 g
100
Mueslireep Fruit Zonnatura
1 reep = 25 g
100
Special K Biscuit Moment Kellogg’s (alle smaken)
2 repen = 25 g
100
Kellogg’s Frosties graanreep
1 reep = 25 g
105
Nakd Crunchie repen (alle smaken)
1 reep = 30 g
105-110
Oreo biscuits pocket
1 zakje = 22 g
105
Hero B’tween hazelnoot
1 reep = 25 g
105
Peijnenburg Tussendoor Fruit
1 reep = 34 g
110
Roo’bar, smaken Goji-bessen, Cacao nibs & Amandelen, Maca & Veen- 1 reep = 30 g bessen, Inca Berry & Sinaasappel en Moerbei & Vanille
100-110
Bolletje Goed Bezig! krokante granenreep naturel en cranberry
1 stuk = 23,5 g
110
Angry Birds Bizkids
1 zakje = 25 g
110
Snelle Jelle Tussendoor smaken Kruidkoek & Rozijnen
1 reep = 36 g
110
Weetje n
P roducten als gevulde koeken, roze koeken, appelkoeken, muffins, cake en stroopwafels bevatten slechts ‘lege calorieën’. Dat wil zeggen wel (veel) calorieën, maar geen nuttige voedingstoffen zoals vezels, vitamines en mineralen. Met vaak 300-400 kcal per verpakking is de vrije ruimte zo op. Wees ook bedacht op groot formaat mueslirepen en koeksoorten. Zo zitten mueslirepen van Eat Natural tussen de 200-235 kcal en koekrepen als Snelle Jelle en Peijnenburg Complete start tussen de 170 en 300 kcal.
20
Snoep Productnaam
Inhoud
Kcal/verp.
Twisters, suikervrije lolly Food2Smile
1 stuk = 9 g
2
Kandies, suikervrije snoepjes Food2Smile
1 zakje = 50 of 100 g 15-30
Lolly van Slimpie, diverse smaken
1 stuk = 9 g
20
Läkerol (suikervrij snoepje in zes smaken)
1 doosje = 23 g
25
Wilhelmina pepermunt (suikervrij)
1 doosje = 19 g
35
Blink (trendy doosjes, suikervrije pastilles)
1 doosje = 15 g
35
HEMA mints sugarfree
1 doosje = 14 g
35
Haribo Goudbeertjes
1 uitdeelzakje = 12 g
40
Oldtimer dropwieltjes suikervrij, diverse smaken
1 doosje = 25 g
40
Mentos Now Mints, diverse smaken
1 doosje = 18 g
45
Mentos Mini Mints, diverse smaken
1 doosje = 20 g
45
Pure Fruit YoYo’s
2 rolletjes = 20 g
55
Lolly (als Chupa Chups, Mao Pop, Mr Bubble)
1 stuk = 12-15 g
50-60
Venco drops, smaken exotisch fruit en krachtige salmiak
1 doosje = 32 g
55-65
Fisherman’s Friends (no sugar added)
1 zakje = 25 g
65
Goody Good Stuff uitdeelmix, diverse smaken
1 zakje = 20 g
65-70
Tic Tac, diverse smaken
1 doosje = 18 g
70
Snap and Crackle
1 reep = 18 g
75
Haribo Starmix
1 uitdeelzakje = 25 g
85
Smint (suikervrij), XL, diverse smaken
1 blikje = 35 g
85
Leev Bio Fruit Energy
1 rolletje = 21 g
85
Leev Bio Pastilles Munt
1 rolletje = 21 g
85
Wybert, keelpastilles in drie smaken
1 doosje = 25 g
90
Haribo Dragibus
1 uitdeelzakje = 25 g
90
Lakrisal, salmiakpastilles
1 rolletje = 25 g
100
King Chewmints suikervrij, diverse smaken
1 doosje = 36 g
100
Italiano drop
1 rol = 27 g
105
Jimmy’s zoete popcorn
1 zakje = 25 g
105
Mentos Get Fresh, drop sugarfree
1 doosje = 45 g
105
Frisia Winegums (zie onderste weetje)
1 rol = 30 g
105
Weetjes n
n
n
S noep levert lege calorieën. Dat wil zeggen wel (veel) calorieën, maar geen nuttige voedingstoffen. Als je toch snoep wilt aanbieden, kies dan altijd voor de kleinste verpakking. E en deel van de producten in de tabel is suikervrij. Snoep en drop zijn vaak gezoet met polyolen (zoals sorbitol, lactitol) die in grotere hoeveelheid mogelijk laxerend werken. e meeste rollen snoep hebben een inhoud van 40-45 gram en snoepzakken variëren van 45 gram tot vaak D wel bijna 100 gram en bevatten dus veel kcal. Let dus vooral bij de snoepzakken goed op de inhoud.
21
Candybars en andere chocolade-producten Productnaam
Inhoud
Kcal/verp.
Rolo mini
1 rol = 16 g
75
Brinky Choco Wafel
1 wafel = 14 g
80
Kellogg’s Coco Pops Graanreep Melk
1 reep = 20 g
85
Kellogg’s Special K Pleasure Melkchocolade
1 reep = 22 g
90
Bazqet Rocky rice repen - smaken melkchocolade, chocolade & aardbei, chocolade & sinaasappel
1 reep = 18 gram
95 -100
Schoko-reis wölkenleicht
1 reep = 18 g
100
M&M’s peanuts en chocolade mini
1 zakje = 20 g
100
Pennywafel Albert Heijn
1 wafel = 20 g
105
Weetje n
L et op: een gemiddelde candybar levert 285 kcal per reep; de vrije ruimte van een hele dag! Als er twee of meer repen in een verpakking in zitten, staan de kcal er vaak per reep op. Zo zijn producten als Balisto (2 x 94 kcal), Kinder Bueno (2 x 123 kcal), Twix (2 x 124 kcal) rijker aan energie dan ze in eerste instantie lijken.
22
IJs Productnaam
Kcal/verp.
Waterijsje van Slimpie
2
AH Biologisch bosfruit ijsje
35
Raket
40
Bevroren Fruit op een stokje
40-45
Nice, ijs om te knijpen / ijs op een stokje
40-55
AH Fruitiez, smaken peer en aardbei
45
AH Biologisch peer ijsje
45
Mini-Twister
45
Max Adventures X-pop / Max Funny Finger
45/50
Festini
50
Slush puppie (klein = 55 g)
50
Split
65
Angry Birds waterijs
70
Wicky fruitijsjes, diverse smaken
70
Solero
95
Calippo
95-100
Weetje n
IJs wordt vaak slechts enkele weken verkocht. Wil je dit als school, maak dan in ieder geval een slimme keuze. De ijsjes uit de tabel zijn eigenlijk bevroren limonade en soms (deels) fruit.
Hartige extra’s Productnaam
Inhoud
Kcal/verp.
Jack Links Beef Jerky (4 smaken)
1 zakje = 25 g
65 - 75
Jack Links Beef Snack
1 zakje = 25 g
80
Snekker rijstrepen, diverse smaken
1 zakje = 21 g
80
Taste of Jimmy’s, smaken sea salt, tasty cheese, hot wasabi, jamon d’Espana, sweet salsa en sweet & salt
1 cup = 20 g
80
Uniekaas dipper, smaak kaas
1 bakje = 30 g
85
Kellogg’s Special K Cracker Crisp, diverse smaken
1 zakje = 23 g
95
Pop chips (4 smaken)
1 zakje = 23 g
95
Hip Pops, diverse smaken
1 zakje = 25 g
100
Pom-Bar Chips (chips in beervorm, uitdeelzak)
1 zakje = 19 g
100
Jimmy’s zoute popcorn
1 zakje = 25 g
100
Pipa’s Zonnebloempitten
1 zakje = 22 g
105
Nibb it (horecaformaat)
1 zakje = 22 g
110
Propercorn, diverse smaken
1 zakje = 20-30 g
90 - 110
23
Weetje n
L et op: over het algemeen is het formaat van zakjes zoutjes in de dozen die bij groothandels worden verkocht, een stuk groter dan het formaat in uitdeelzakken.
Hartige warme snacks In de wintermaanden hebben de leerlingen vaak zin in iets warms. Je kunt je leerlingen verrassen met Schijf van Vijf producten, zoals brood, kaas, vlees of vis. Denk hierbij aan tosti’s of panini’s. Er staan veel lekkere en gezonde recepten op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine onder ‘inspiratie’ en dan ‘heerlijke recepten’. Wellicht zijn leerlingen in te zetten bij de bereiding. Heb je geen mogelijkheid om zelf broodjes te maken? Dan zijn kant-en-klare warme producten op basis van brooddeeg een uitkomst. Die hoeven alleen maar even te worden verwarmd.
Gefrituurde snacks, ovensnacks en bladerdeegsnacks n n n n
n
l deze producten leveren veel calorieën, vet en zout, maar weinig stoffen waar het lichaam iets aan heeft. A Als je frituurt, krijgt je school al snel de uitstraling en geur van een snackbar. Ga je als school écht voor gezond, verkoop deze producten dan niet! Wil je toch af en toe zo’n snack serveren, doe dit dan bijvoorbeeld één dag per week of twee weken of nog liever slechts één keer per maand. Zo blijft het ook wat bijzonders. Ovensnacks zijn in de fabriek voorgefrituurd. Ze bevatten minder calorieën en vet dan de varianten die je zelf frituurt. Soms is het verschil per portie marginaal zoals bij een frikandel (12 kcal), kroket (15 kcal) of hamburger (22 kcal); soms scheelt het wat meer zoals bij kaassoufflé (49 kcal), kipcorn (71 kcal) of Mexicano (125 kcal). Advies van de brigade: gebruik ook bovengenoemde producten alleen bij uitzondering!
24
Wetgeving over voedselinformatie op producten Producten zonder de verplichte vermeldingen mogen volgens de Warenwet niet verkocht worden in kantines/ automaten/restaurants tenzij het om 24-uursverkoop gaat. Denk aan bijvoorbeeld koekjes die per stuk verpakt zijn in een verpakking zonder informatie over het product. Er zijn een paar mogelijkheden waardoor je dergelijke producten volgens de Warenwet wel mag verkopen in een schoolkantine of automaat: n V erkoop via een omdoos, op de verpakking staan de juiste gegevens (incl. houdbaarheidsdatum). n V ia een sticker op het product. Hierbij is belangrijk dat je alle verplichte gegevens goed overneemt van de verpakking. n V ia een aparte print; op de websites van veel fabrikanten kun je alle gegevens zoals voedingswaarde, aanwezige allergenen en ingrediënten vinden en uitprinten. De houdbaarheidsdatum staat op de omdoos. Deze informatie kun je in een map bewaren en laten zien als een leerling een vraag over een product heeft. Bij de tweede en derde oplossing is het goed om regelmatig de website te checken om te kijken of de productinformatie nog kloppend is. Doe dit half jaarlijks. Gooi oude informatie weg.
Verplichte informatie die aanwezig moet zijn bij de verkoop van een voorverpakt product: n N aam van het levensmiddel n L ijst met ingrediënten n E ventueel aanwezige allergenen n H oeveelheid van de ingrediënten (als dit in de benaming of afbeelding van het product zit) n N etto hoeveelheid van het product n H oudbaarheidsdatum (ten minste houdbaar (tht) tot of te gebruiken tot (tgt)) n B ijzondere bewaarvoorschriften of gebruiksvoorwaarden n N aam en contactgegevens van de fabrikant of verkoper/importeur n E en gebruiksaanwijzing, als het product moeilijk te gebruiken is zonder gebruiksaanwijzing n L and van oorsprong of plaats van herkomst n V oedingswaardevermelding Allergenen Soms is het niet mogelijk om allergeneninformatie te achterhalen. Dan is het toegestaan om aan te geven dat er mogelijk allergenen in het product zitten en dat er geen garantie is dat deze allergenen er niet in zitten. Dit is verwoord in een stappenplan op www.khn.nl/tools/stappenplan-invulling-allergenenwetgeving. Meer informatie: n w ww.voedingscentrum.nl/encyclopedie/wet-voedselinformatie n w ww.nvwa.nl
25
Disclaimer Elk kwartaal actualiseren wij deze inspiratielijst. Kijk voor de nieuwste versie regelmatig op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine ‘inspiratielijst’, gezonder aanbod kiezen’. Goede suggesties voor onze inspiratielijst ontvangen wij graag. De informatie in de inspiratielijst is onder voorbehoud van aanpassingen die fabrikanten maken. Soms wijzigt een product in de tussentijd. Check daarom voor de meest actuele informatie ook het etiket.
gratis!
Maak het jezelf gemakkelijk! Schakel de Schoolkantine Brigade in!
Dan komen we langs om je persoonlijk van advies te voorzien over het aanbod in de kantine en eventueel de automaten. Je ontvangt een rapport met hele praktische suggesties en gemakkelijke verbeterstappen. Onze ervaring is dat vrijwel alle scholen hiermee aan de slag gaan.
Bel ons voor een afspraak:
070 306 8875 Email
[email protected] Twitter @GezondeBrigade
www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine
26
04/2016
