inspiratie
informatie
8 H L 8 I F
8 H L 8 I F
stappenplan
8 H L 8 I F
Ontwerpen met water
2
De ruimtedruk in Nederland neemt toe en wordt versterkt door de ver anderingen in het klimaat. Er is meer ruimte nodig om water te bergen, deze waterberging moet steeds vaker worden gecombineerd met andere functies als wonen, natuur en land bouw.
gerrit kok, dijkgraaf waterschap rivierenland:
“Het lijkt me een genot met AquaRO te werken!” Maar ook voor de kwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater is aandacht nodig. Dit kan niet alleen op een technische manier worden geregeld, het dient tevens in boven grondse voorzieningen en functies te worden geborgd. Dit vraagt om een andere houding van ontwerpers. In te veel plannen wordt water uitsluitend gebruikt als een van de ‘materialen’, vergelijkbaar met bestrating of hees tergroepen.
De website AquaRO helpt door het geven van inspiratie, informatie en adviezen over het te volgen proces. Deze folder gaat in op de gebruiks mogelijkheden van AquaRO voor ontwerpers: architecten, steden bouwkundigen en landschapsarchi tecten. In andere folders worden de gebruiksmogelijkheden toegelicht voor planologen en juristen, en voor waterdeskundigen en projectontwik kelaars.
3
Foto’s ondersteunen de communi catie tussen ontwerpers en water deskundigen. AquaRO inspireert met een beeldbank van meer dan 800 foto’s. De foto’s zijn geordend op verschijningsvorm en waterthema. Ook is een speciale selectie mogelijk,
die bijvoorbeeld bloopers laat zien of oplossingen, die eenvoudig te reali seren zijn. Bij doorklikken wordt de gekozen foto toegelicht, evenals aan verwante voorbeeldfoto’s. De foto’s zijn gratis te gebruiken, wel wordt bronvermelding gevraagd.
Inspiratiebeeldbank
Stap 1: Kies een type verschijningsvorm, bij voorbeeld wadi’s en bodempassages. Verschil lende soorten wadi’s en bodempassages worden getoond. Combineer de keuze eventueel met een waterthema of een speciale selectie.
4
Frank Bouwens, afdelingshoofd ruimtelijke ontwikkeling, gemeente West Maas en Waal:
“We hebben goud in handen”
Stap 2: Klik op een van de foto’s voor nadere informatie. Rechtsonder zijn aanverwante foto’s te zien. Bij klikken wordt het beeld vergroot en verschijnt een toelichting.
5
In veel plannen wordt water op een innovatieve wijze gebruikt. AquaRO helpt om interessante concepten, methodieken en oplossingen te verspreiden. De inventarisatie en analyse van voorbeeldplannen is in volle gang. Hierbij een aanzet.
Voorbeeldplannen
Plantage Zuid Dit pilotproject is gericht op de herstructurering van een deel van Rotterdam Zuid. Water wordt beeldbepalend voor de wijk, mede doordat een voormalig spoortracé wordt omgevormd tot ‘Grand Canal’. Verschillende woonbuurten wor den gesloopt, hier worden aan water gelegen kavels aangelegd. Ruimtelijke en economische planvorming gaan in dit project hand in hand.
Stadslandgoed Limos Limos is een woningbouwproject op een voor malig kazerneterrein in Nijmegen. Limos is een voorbeeld van innovatief omgaan met water op gebouwniveau.
Jan Strijker, beleidsmedewerker RO / projectleider, gemeente tiel:
“Eerst was ik nogal sceptisch over AquaRO, maar nu ben ik echt enthousiast” 6
De Doorbraak In het project wordt een nieuwe beek aangelegd met een lengte van 13 kilometer. De beek wordt gerealiseerd om wateroverlast en verdroging te voorkomen, tevens wordt natuur en recreatie bevorderd.
Catalogus omgaan met water in het Groene Woud De catalogus geeft inzicht in historische inspira tiebronnen om water op een creatieve en functi onele wijze in ruimtelijke plannen te gebruiken. De ideeën zijn toegepast op het deelgebied ‘De Essche Stroom’.
Waterlandgoed Lankheet Zuivering van water is een van de nieuwe eco nomische dragers van het historische landgoed Lankheet. Men heeft vloeivelden aangelegd, die een onderdeel vormen van het landgoedpark.
7
Ontwerpen met water betekent volgens AquaRO dat vanaf het begin van een ontwerpproces rekening wordt gehouden met eisen en kansen vanuit de hydrologie. Op deze manier wordt een ontwerp functioneler en draagt het bij aan de oplossing van waterproblemen. Ook ontstaan extra aanleidingen voor ruimtelijke kwali teit. Denk bijvoorbeeld aan de zicht baarheid en herkenbaarheid van het watersysteem.
De locatietoets van AquaRO is een leidraad. In de eerste stap wordt het plangebied ingetekend. Na het uit voeren van de locatietoets, stap 2, een overzicht met risico’s én kansen van 14 waterthema’s. In stap 3 wordt detailinformatie gegeven, zowel over risico’s als over kansen.
Locatietoets Stap 1: Plangebied intekenen en op een knop drukken
8
Stap 2: Overzicht van risico’s en kansen
Stap 3: Bij doorklikken op het waterschap aspect verschijnt detailinformatie over de risico’s of de kansen. Kansen zijn bijvoorbeeld wandel- en fietsroutes, speciale architectuur (dijkhuizen), zichtassen op en vanaf de dijk én speciale dijkvegetaties.
9
Bij het plannen van een ruimtelijke ontwikkeling is kennis over water aspecten vaak onvoldoende aanwe zig, ook is inzicht nodig in de manier waarop water als structuurdrager kan worden gebruikt. Alleen dan kan water in een vroeg planstadium op ‘gelijkwaardig’ niveau worden afge stemd en geïntegreerd met andere structurerende belangen, zoals ver keer, natuur en milieu.
Gidsmodellen
De mogelijkheden van water als structuurdrager zijn verbeeld in 5 gidsmodellen. Ze zijn toepasbaar in de stedelijke gebieden van het Rivie renland. De modellen zijn gebaseerd op het gedachtegoed van de TU Delft (Tjallingi c.s.). De keuze van een model is afhankelijk van de grond waterstand, van het bodemtype, van de kwaliteit van het oppervlaktewater én van de dichtheid van bebouwing.
Arnoud Janson, landschapsarchitect gemeente Nijmegen:
“De gidsmodellen van AquaRO, die zijn écht handig!” 11
Infiltratiemodel (gidsmodel A) Het water infiltreert waar mogelijk in de grond, ook op particulier gebied. Het overtollige water stroomt via groene goten, bodempassages, wadi’s en infiltratievelden naar het regionale waterstelsel. Een vijver fungeert als noodop vang.
A
Bodem zandig Grondwater diep
Integratiemodel (gidsmodel B) Het water van het hoofdwaterstelsel wordt via sloten door het gebied geleid. Het hemelwater komt in het slotenpatroon via goten en bodem passages. In vijvers en groene velden wordt tijdelijk water geborgen, voor zowel piekberging als seizoensberging.
B
Bodem kleiig of venig Grondwater ondiep Waterkwaliteit goed
12
Isolatiemodel (gidsmodel C) Het water in het plangebied wordt voor een betere waterkwaliteit geïsoleerd van het regio nale water. Voor aanvulling van een eventueel watertekort wordt een aparte verbinding gemaakt. De kwaliteit van het aangevoerde water wordt verbeterd met bijvoorbeeld een helofytenfilter.
C
Bodem kleiig of venig Grondwater ondiep Waterkwaliteit onvoldoende
Fluctuatiemodel (gidsmodel D) Vijvers en groene velden zijn extra groot en robuust om de kwel op te kunnen vangen. Bij huizen en tuinen is aandacht nodig voor het voorkomen van grondwateroverlast.
D
Bodem kleiig of venig Sterke fluctuatie door kwel vanuit rivier
13
Binnenstedelijkmodel (gidsmodel E) Vanwege de hoge bebouwingsdichtheid wordt teruggevallen op technische en ondergronds gelegen voorzieningen. Het hemelwater wordt zoveel mogelijk op bebouwing en erven vast gehouden en zichtbaar afgevoerd via goten en grachten.
E
Grote dichtheid van bebouwing
De organisaties achter AquaRO willen in de nabije toekomst de mogelijkheden van AquaRO ver groten als hulpmiddel voor veran kering van hydrologie in ruimtelijke ontwerpopgaven. Hierbij wordt tevens gestreefd naar het bevorde ren van ruimtelijke kwaliteit. Dit kan gebeuren door het ontwikkelen van gidsmodellen op stroomgebieden en voor landelijke gebieden en natuur gebieden. Ook wordt gedacht aan het betrekken van gebruiksaspecten, van streefbeelden en van onderhouds aspecten.
14
Over AquaRO AquaRO is een ‘Leven met Water’ project. De belangrijkste financiers zijn verder het waterschap Rivieren land, de provincie Gelderland en het ministerie van VROM. Waterschap Rivierenland is de for mele opdrachtgever. De inhoudelijke en procesmatige sturing gebeurt door een stuurgroep, waarin naast het waterschap zelf vertegenwoor digd zijn: de provincie Gelderland, Vitens, de gemeente Nijmegen, de gemeente Tiel en de gemeente West Maas en Waal. In de stuurgroep zit ten ook 3 adviesbureaus: Grontmij (hydrologie), GrondRR - landschaps architect bnt (RO) en Guido Starmans Advies (implementatie). Om de kwaliteit en de gebruikswaarde te borgen is in diverse gezamenlijke werkgroepen en klankbordgroepen meegedacht over de opzet en invulling van AquaRO. Voor de ICT architectuur en de communicatie zijn aparte werkgroepen ingericht. De website bevat gebiedsinformatie van de provincie Gelderland, Water schap Rivierenland en drie pilot gemeenten: Nijmegen, Tiel en West Maas en Waal. De stuurgroep streeft naar verbreding van het aantal betrok ken organisaties en op een verdieping van de inhoudelijke mogelijkheden.
15
Nadere informatie?
i ng. Marjolein Reijnierse projectleider Waterschap Rivierenland
[email protected] telefoon 0344 - 649 219 i r. Peter Groenhuijzen hydroloog Grontmij Oost
[email protected] telefoon 026 - 355 83 56 gsm 06 50 20 38 09 i r. Vincent Grond GrondRR landschapsarchitect bnt
[email protected] gsm 06 41 59 26 90
Betrokken organisaties: ‘Leven met Water’ Waterschap Rivierenland Provincie Gelderland Ministerie van VROM Vitens Gemeente Nijmegen Gemeente Tiel Gemeente West Maas en Waal Grontmij GrondRR landschapsarchitect bnt Guido Starmans Advies Vicrea
16
© juni 2008 | Tekst: Vincent Grond (GrondRR) | Ontwerp: Het Lab grafisch ontwerpers BNO Arnhem | Drukwerk: de Groot, Goudriaan | Oplage: 500
De volgende personen kunnen u nader informeren over AquaRO en over uw mogelijke betrokkenheid:
P
Hoe kan ik water eerder in mijn planen ontwerpproces meenemen, met een hogere ruimtelijke kwaliteit en lagere kosten als gevolg?
Moet ik ook voor een klein ruimtelijk plan een uitgebreide watertoets uitvoeren? Kan dat niet eenvoudiger? P
Hoe krijg ik in 30 seconden een overzicht van waterkansen en waterrisico’s voor mijn plangebied? P
P Waar
vind ik gratis meer dan 800 inspirerende foto’s van wadi’s, waterkunst, dijkwoningen en andere waterelementen?
8 H L 8 I F
8 H L 8 I F
8 H L 8 I F
Bezoek www.Aquaro.nl
