Innovatieve bedrijven gezocht

9ES HECAN
%ENECHTESPECIALISTMAAKT ALWERKVANZIJNAMBITIES VvvRHIJAANTREEDT

SPECIALISTINSPECIALISTEN 1 0

f e b r u a r i

•

2 0 0 9

n u m m e r

0 2

•

j a a r g a n g

3

•

w w w . i t - e x e c u t i v e . n l

Innovatieve bedrijven gezocht

IN HET NIEUWS ECHTE WEBVERSIE VAN OFFICE De kogel is door de kerk. Ook bij Microsoft kun je straks Office -documenten aanmaken en bewerken via een browser. De softwaregigant voelt de hete adem van Google in de nek. p. 4

MANAGEMENT NIEUWE KOERS WAS AL BELEID Toen de Intel-top besloot uit de geheugenchips te stappen was dat in de praktijk al lang gebeurd. Maar de research ging gewoon door. Typisch geval van een ivoren toren. p. 14

TECHNOLOGIE ROTTERDAM CENTREERT IT Twee jaar geleden besloot de gemeente Rotterdam de IT van de gemeentelijke diensten te centraliseren. Hoe staat het nu met de vorming van de vijf ‘shared service centers’? p. 22

Er wordt zoveel gesomberd dat het ons tijd leek voor een tegengeluid. IT Executive begint de serie ‘elevator pitch’: ruim baan voor veelbelovende starters, vernieuwers en innovatieve bedrijven in de sector. Maar eerst een pas op de plaats. Hoe is het met de vorige generatie starters afgelopen?

J

e staat in een lift en daar komt de investeerder binnen. Je hebt een minuut de tijd om je bedrijf aan te prijzen. De Elevator Pitch. Ruim acht jaar geleden maakte Management Team een serie onder

CAM

IT

sultaat valt reuze mee, gezien de totale gekte van de toenmalige internethype: 19 van de 47 bedrijven bestaan nog en tien zijn er overgenomen of verder gegaan onder een andere naam. p.8

OFFSHORING ABN AMRO It-manager Rob de Haas bij ABN Amro is nog steeds overtuigd van de noodzaak om IT te offshoren. Op die manier is de aansturing van IT tenminste op een serviceconcept gestoeld. p. 28

B+P =100% Projecten slagen 100%, zoals het hoort

met een

VISIE www.cam.nl

Ga op zeker, ga voor B+P www.benp.nl

10138725

The personal touch in IT

die naam. We nemen dit stokje over, maar kijken in dit nummer eerst terug. Wat is er gebeurd met deze bedrijven. Hoeveel zijn er verdwenen, overgenomen of opgestoten in de vaart der volkeren? Het re-

MENS & WERK

Bewust omgaan met virtualisatie! SLTN, helder en innovatief in succesvolle virtualisatie oplossingen! p re m i e r

PARTNER

OPLOSSINGEN

ƒ Virtualisatie ƒ Consolidatie ƒ Managed Services

PRODUCTEN

ƒ ƒ ƒ ƒ

Servers Storage Netwerken Software

DIENSTEN

ƒ ƒ ƒ ƒ

Managed Services Project Services Opleidingen Fin. Dienstverlening

PROFESSIONALISM • INTEGRITY • PASSION

sltn.nl

REDACTIONEEL

Ook gij Microsoft? Uit de recente rij sombere kwartaalcijfers van de zware jongens in de IT waren die van Microsoft het meest opvallend. De hoogvlieger in de IT heeft een harde landing gemaakt. Gaf Microsoft bij alle vorige crises geen krimp, dit keer kondigde Redmond aan dat het deze keer niet ongeschonden uit het dal komt. Het bedrijf gaat personeel ontslaan om te anticiperen op de te verwachten omzetdalingen. Microsoft-topman Steve Ballmer voegde met deze maatregel een nieuwe bladzijde toe aan de tot nu toe uiterst succesvolle bedrijfsgeschiedenis. Het is voor het eerst sinds de start van het bedrijf in 1975 dat Microsoft personeel met duizenden tegelijk de deur wijst. Heeft Microsoft alleen last van de gevolgen van de kredietcrisis, of is er meer aan de hand? Microsoft voelt de economische recessie aan den lijve, laat daar geen misverstand over bestaan: de wereldwijde verkoop van computers en servers heeft sinds eind vorig jaar een flinke dreun gekregen. Deze daling voelt Microsoft meteen in zijn portemonnee want op het gros van die systemen wordt Windows meegeleverd. De omzet aan Windows-licenties voor bureaucomputers is het laatste kwartaal met 8 procent teruggevallen. Dat komt door de verminderde computerverkoop, maar dat is het niet alleen. Wat Microsoft ook parten speelt is dat vele gebruikers om het courante besturingssysteem Windows Vista heen lijken te lopen. En niet alleen om imago-redenen. De momenteel zo populaire netbooks kunnen niet met dit zware besturingssysteem overweg. Wel met Windows XP maar de marge die Microsoft nog op deze software kan maken is flink lager. Dat gebruikers Vista links laten liggen zie je indirect ook terugkomen in de jongste resultaten van Apple. Ook al krimpt de hardware-markt nog zo hard, Steve Jobs ziet de verkoop van zijn Mac-computers stijgen. Vooralsnog zet Apple’s succes nog niet zo heel veel zoden aan de dijk. De 2,5 miljoen Mac-computers die het laatste kwartaal over de toonbank gingen verdwijnen in het niet bij de vijftig miljoen Windowspc’s die in diezelfde periode verkocht werden. En Ballmer wees er in het commentaar bij de kwartaalcijfers dan ook fijntjes op dat dit verkoopsucces van Apple best wel eens tijdelijk kan zijn. Op een gegeven moment zullen consumenten door hun portemonnee gedwongen ook de relatief dure Apple hardware links laten liggen. Microsoft ziet hoop aan de horizon gloren omdat de crisis eindig is en omdat het nieuwe Windows 7 aanstaande is. Vooralsnog lijkt het voorheen ongenaakbare Microsoft in een nieuw hoofdstuk van zijn bestaan aanbeland te zijn. Sytse van der Schaaf Adjunct-hoofdredacteur IT Executive

INHOUD NIEUWS 4-7 5 7

Nieuwsoverzicht Weekmakers Column Dominique Deckmyn

MANAGEMENT 8 11 11 13

Helft bedrijven uit dotcom-tijdperk bestaat nog! Management Kort 1 Column Charles Groenhuijsen Management Kort 2

TECHNOLOGIE 20 22 23 25

Rotterdam centraliseert IT Scheiding werkplek en bedrijfsapplicaties op komst Column Ron Tolido Column IT&Recht Peter van Schelven

MENS&WERK 26 27 28 29

Nieuws arbeidsmarkt Banencarrousel Portret it-manager ABN Amro Rob de Haas Column René Diekstra

ESCAPE 30 30

Cartoon Colofon

ADVERTEERDERSINDEX 01 01 12 01 24 01 01 31 32 02 06

A2 Networks B+P Bariton Cam Solutions Comparex Euroface Financial Services Jenrick Odiris SAS SLTN Xlence

15-18

Antares

nr 02 • 10 februari 2009

3

IN HET NIEUWS AUTONOMY KOOPT INTERWOVEN De Britse specialist in zoeksoftware gaat voor 775 miljoen dollar de Amerikaanse ‘content management’-specialist Interwoven overnemen. Opnieuw gaat een grote aanbieder van ‘content management’ op in een bedrijf met een ander focusgebied. Zo vond Tridion onderdak bij vertaalspecialist SDL en ging Mediasurface onderdeel uitmaken van de marketingbeheersoftware van Alterian.

OLPC IN ZWAAR WEER Nicholas Negroponte, baas van het One Laptop Per Child (Olpc) project, heeft aangekondigd dat de helft van het personeel ontslagen wordt. De zittenblijvers krijgen minder loon. De grootschalige aanpak van Olpc gecombineerd met de economische crisis heeft de organisatie in moeilijkheden gebracht. Grote orders bleven uit en ook de prijs van honderd dollar per apparaat was niet te realiseren. Door de economische teruggang is er weinig geld beschikbaar voor verbetering van de educatie in de derde-wereldlanden.

UITSTEL VOOR EPD Minister Klink van Volksgezondheid Welzijn en Sport wil het elektronisch patiëntendossier (epd) pas verplicht stellen als zorgverleners de beveiliging op orde hebben. Naar schatting duurt dat nog een jaar. De minister zei tijdens een debat in de Tweede Kamer dat 40 procent van de in gebruik zijnde zorginformatiesystemen onvoldoende beveiliging kent.

Microsoft naar online Office De alternatieven voor de Office-kantoorapplicaties zijn in steeds grotere getale gratis op het internet te vinden. En dus zoekt Microsoft ook naar wegen om het online aanbod te versterken, zonder afbreuk te doen aan de omzet.

L

ater dit jaar start Microsoft met een openbare bèta van online applicaties waarmee op het web, vanuit de browser, een document kan worden gemaakt en bewerkt. Tot dusverre is het online bij Microsoft, met Live Workspace niet mogelijk een document aan te maken. Dat

Het softwarebedrijf spreekt van een ‘software plus services’-model. Toch hoeven gebruikers straks niet over een Office-licentie te beschikken om de online applicaties te kunnen gebruiken; deze zullen voor consumenten zelfs gratis te gebruiken zijn, ondersteund door advertenties. Volgens een rapport van Forrester gebruiken de meeste mensen Microsoft Office uit gewoonte, en worden er steeds vaker vraagtekens gezet bij de kosten versus de mogelijkheden. Daarmee worden alternatieven steeds interessanter.

•

Geen uitstel voor Intel Een Europese rechtbank heeft het verzoek van Intel voor uitstel van een onderzoek naar haar mogelijk concurrentieverstorende praktijken verworpen.

D

e European Court of First Instance, ofwel het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, behandelt onder meer zaken gericht tegen besluiten van de Europese Commissie. In dit geval ging het om het besluit van commissaris Neelie Kroes van Mededinging om Intel aan te pakken wegens oneerlijke beperking van concurrentie. De zaak loopt al jaren na een klacht van AMD. De Amerikaanse bedrijven vechten hun strijd dus in Europa uit, want Washington liep niet warm om Intel aan te pakken. Concreet luidt de beschuldiging aan het adres van Intel: de verkoop van processors onder de kostprijs om AMD uit de markt te kunnen drukken en het bieden van voordelen aan pc-fabrikanten en wederver-

SAP SCHRAPT BANEN De Duitse softwaremaker SAP schrapt dit jaar wereldwijd drieduizend banen, bijna 6 procent van het totaal. SAP heeft zijn doelstellingen over het hele boekjaar 2008 wel gehaald, maar de vooruitzichten zijn zo onzeker dat het bedrijf toch maatregelen neemt. De banenreductie moet volgend jaar een besparing opleveren van 300 miljoen euro. Eerder schrapte het bedrijf al zijn Europese beurs Sapphire.

4

moet met Office op de pc, waarna het document online kan worden bewaard. Dit is een nadeel ten opzichte van bijvoorbeeld Google Docs of Zoho, waarbij alleen een browser nodig is om een document te maken, te bewerken en online op te slaan. De ‘Office Web Applications’ (met online versies van Word, PowerPoint, Excel en OneNote) moeten een antwoord bieden op online concurrenten als Google Docs en Zoho. Microsoft zelf ziet haar online applicaties overigens niet als zodanig, maar meer als een aanvulling op Office.

nr 02 • 10 februari 2009

kopers op voorwaarde dat zij geen zaken zouden doen met AMD. Volgens Intel deugen niet alleen de beschuldigingen niet, maar speelt de Europese Commissie ook een gemeen spel. Intel heeft meer tijd nodig voor de verdediging. Die krijgt ze niet. Nu is de termijn voor Intel verlopen en heeft het bedrijf geen tastbare verdediging tegen de aantijgingen. Volgens Kroes heeft haar departement nog nooit eerder met een dergelijke situatie te maken gehad. Normaliter zou dit moeten leiden tot een nog hogere boete dan al was voorzien in Brussel. Voor Kroes is het haar laatste grote besluit voor betere mededinging, alvorens haar termijn verloopt in oktober 2009.

•

WEEKMAKERS

De koppen bij elkaar Samenwerking is het nieuwe adagium binnen de overheidsautomatisering. Tal van overheden gaan bij elkaar te rade om verbetering van het informatiemanagement met elkaar te bespreken en de kunst van elkaar af te kijken.

D

eze trend kon je goed zien op de Landelijke Praktijkdag Functioneel Beheer die op 22 januari plaatsvond in Aalsmeer. Wat zes jaar terug begon als een initiatief om het functioneel beheer binnen de Nederlandse politie op een hoger plan te brengen, is nu een congres waar de automatiseringsketen van tal van overheden besproken wordt. Leon Beovee, directeur van de centrale automatiseringsdienst VTS Politie Nederland, wees er bij de aftrap van het congres op dat er gezien de ruim duizend aanmeldingen veel behoefte is aan kennisdeling. “Er is sinds de zesde aflevering van dit congres heel wat veranderd. Waren er bij de eerste aflevering vijftig aanmeldingen, nu zijn dat er twintig keer zoveel. Binnen de Nederlandse politie is die samenwerking uitermate actueel. Korpsen gaan de komende jaren op steeds grotere schaal korpsoverstijgend en landelijk informatie delen. We zijn er alleen nog niet. Als je kijkt naar de conclusies van de Inspectie OOV, dan zie je dat de werkprocessen rond de opsporing nog veel afstemming behoeven.” Niet alleen de politie gaf ‘acte de presence’ op het congres. Zo was ook Olaf Anderson, hoofd en plaatsvervangend directeur van de directie Informatiseringsbeleid Rijk, langsgekomen voor een spreekbeurt over de vernieuwing van de informatiehuishouding bij ministeries en het belang van een betere samenwerking tussen departementen op dit vlak. Ook Perry van der Weyden, directeur van het ‘shared services center’ van Verkeer en Waterstaat, gaf een inkijkje in de diverse hobbels die je tegenkomt als je it-diensten op een centraal punt wilt beleggen. 

•

it sturen vanuit vraag

Remko van der Pols, directeur van de Lifecycle Company, gebruikte de dag om zijn nieuwe boek ‘Bisl in de praktijk, inrichting van de vraag en de vraagorganisatie’ te lanceren. De Bisl-standaard is een veel gebruikte methode om het informatiemanagement en het functioneel beheer beter af te stemmen op de vraag in de organisatie. In veel organisaties is het informatiemanagement nog volledig bepaald door het aanbod van een centrale it-afdeling. In dit boek wordt uitgelegd hoe de IT vraaggericht kan gaan werken.

WAT WIL NEELIE? … de vorige oorlog winnen. Microsofts Steve Ballmer moet er wel een sik van krijgen. Daar heb je Neelie weer. Natuurlijk, blijven lachen, altijd vriendelijk blijven. Anders komt er weer 100 miljoen bij. Maar om anno 2009 alsnog te worden vervolgd voor de integratie van de browser Explorer in het besturingssysteem? Tja, is dat niet mosterd na de maaltijd. De eurocommissaris is in actie gekomen vanwege een klacht van de marginale Europese browserfabrikant Opera: Microsoft zou de antimededingingsregels hebben overtreden door Explorer mee te leveren met Windows. Zo krijgen concurrerende browsers immers geen kans. En inderdaad, zo werd pionier Netscape in – let op – 1997 door Microsoft van de markt geveegd. Het bedrijf is daarvoor jaren later na een slepend proces veroordeeld door de Amerikaanse rechter. Maar het is nu 2009; we zijn vele boetes en restricties voor Microsoft verder. Moet de eurocommissaris hier nu alsnog een kwestie van maken? De wereld is intussen wel veranderd. De tijd dat de monopolist elke concurrent uit kon schakelen door software te bundelen met of te integreren in Windows ligt zo’n beetje achter ons. De transitie naar webapplicaties, de opkomst van Google, open source en de terugkeer van Apple hebben het speelveld veranderd. Google en Apple hebben via respectievelijk de update-procedures van Java en iTunes directe toegang tot de Windows-gebruikers gekregen. Tot dusver heeft Sun via Javaupdate alleen de mogelijkheid geboden Google Desktopsearch te installeren, maar waarom volgende week ook niet de browser Chrome? Bovendien groeit juist nu het marktaandeel van alternatieve browsers sterk. Ik wil het principiële punt niet onder tafel schuiven, maar in de praktijk zit geen gebruiker te wachten op een Windows zonder Explorer, evenmin als er belangstelling bleek voor een Windows zonder Media Player (die is te koop na een eerdere uitspraak van de EU). Neelie, spaar je kruit voor de volgende oorlog. OOK ZO MOE VAN ALLE CYBERCRIME-WAARSCHUWINGEN? …het waren me de weken weer wel. Computercriminaliteit scoort nog altijd goed in de media, en je kunt het onderzoekers en beveiligingsfirma’s dan ook nauwelijks aanrekenen dat ze dreigingen zo dik mogelijk aanzetten. Maar het kan doorslaan. Afgelopen maand werden we maar liefst gewaarschuwd door YouGov, Ernst & Young, McAfee en Ultrascan hoe erg het allemaal is. YouGov waarschuwt vooral voor het eigen personeel, Ernst&Young spreekt zorgelijke woorden over de ‘digitale generatiekloof’ tussen it-ers en het topmanagement waardoor noodzakelijke investeringen in beveiliging uitblijven. McAfee gebruikt nota bene de kredietcrisis om de verkoop van beveiligingsproducten op peil te houden. Immers: er komen werknemers in financiële problemen en die kunnen wel eens bedrijfsinformatie te gelde maken. En dan was er nog de Volkskrant/ANP dat op gezag van Ultrascan meldde dat tienduizenden bankrekeningen in criminele handen zijn. Maar wie of wat is in vredesnaam Ultrascan? Tien minuten research leverde op dat het ‘internationale recherchebureau’ alleen een Nederlandse domeinnaam heeft, niet is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en alleen een 06-nummer verstrekt op zijn site. En dat voor een bedrijf met ‘3200 experts in 69 countries’? Vreemd, zeer vreemd. Fred van der Molen nr 02 • 10 februari 2009



IN HET NIEUWS MEER WERKLOZE IT-ERS Het aantal werklozen automatiseerders is in de maand december verder opgelopen. Dat blijkt uit cijfers van het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI). In de maand december stonden 6109 werkloze it-ers bij het CWI ingeschreven, 136 meer dan in de maand ervoor. Het is de derde achtereenvolgende maand waarin de werkloosheid oploopt na een maandenlange dalende trend.

TINGUELY BESTEEDT UIT Kender Thijssen, dochteronderneming van Detron, gaat het volledige it-beheer van Tinguely verzorgen. De Tinguely-groep, actief in de markt van arbeid en gezondheid, besteedt het beheer van de vijfhonderd vaste en mobiele werkplekken uit. Kender Thijssen neemt ook het beheer van de zestig servers en de back-up en opslagomgeving op zich. Tinguely krijgt een virtuele omgeving in het datacenter van Kender Thijssen.

Ook desktop virtualiseert Nu de virtualisatie van het serverpark in volle gang is, komen de eerste nieuwtjes uit over de aanstaande virtualisatie van de desktop. Grote spelers lopen zich warm om op de desktop een hypervisor te creëren, die naast het besturingssysteem opereert.

C

itrix Systems is één van de partijen die veel verwacht van een hardwarematige of ‘Type 1’hypervisor voor desktops. Deze toevoeging aan de desktop-software zou de bestaande virtualisatie van de desktop qua beveiliging en prestaties flink kunnen verbeteren, omdat de hypervisor los van het besturingssysteem opereert. De lokale hypervisor zorgt ervoor dat applicaties op de client kunnen draaien in plaats van op een server, hetgeen ze een stuk sneller maakt. Bovendien maakt deze hypervisor het bijvoorbeeld mogelijk om de zakelijke omgeving volledig af te schermen en om dus veilig op een privé machine te draaien. Citrix kondigde aan dat ze in samenwerking met Intel aan een dergelijke desktop-hypervisor werkt. Deze zou in de tweede helft van dit jaar beschikbaar komen, in combinatie met een product dat nu nog naar de codenaam ‘Project Independence’ luis-

tert. Met dat product wil Citrix het eenvoudiger maken om ‘virtual desktop images’ voor zakelijke pc’s te maken en te beheren. Maar een week na die aankondiging bleek dat Citrix ook fors had geïnvesteerd in Virtual Computer. Ook deze starter werkt aan een desktop-hypervisor, ‘NxTop’ geheten. Het zou dus zomaar kunnen dat Citrix de eigen ontwikkelingen stopt ten gunste van die van Virtual Computer. NxTop moet in maart het daglicht zien. Citrix-concurrent VMware kondigde al in oktober vorig jaar een eigen hypervisor voor de desktop op de markt te zullen brengen.

•

Run faster find better Better performence with XLence Het heen en weer schuiven van CV’s kan iedereen. Hoeveel ICT professionals zijn dankzij de bemiddeling van XLence Companies bij uw organisatie gedetacheerd? U zult het waarschijnlijk nooit weten. De herkomst van ICT professionals die bij u aan het werk zijn, is niet altijd even duidelijk. Juist daarin schuilt gevaar, want krijgt u betrokken en gemotiveerde mensen in huis met een gewaarborgde kwaliteit? XLence geeft u die garanties. Wij kennen onze mensen en collegabureaus door en door. Ook besteden wij veel aandacht aan de opdrachtgever. Wij gaan altijd uit van een optimale cultuur en quality match en ook ‘nee’ is bij ons soms een antwoord. Persoonlijker dus! Daarbij ook nog eens goedkoper omdat wij nooit met meer dan één schakel werken.

Checklist XLence Performences Snel leveren goed gekwalificeerd personeel

✔

Friendly pricing

✔

Optimale cultuur en quality match

✔

Optimale aandacht voor ingezette medewerkers ✔ Eigen academy voor kennis en motivatie

✔

Open calculatie bij inhuur

✔

Alliancy database van meer dan 350 partners

✔

Kwaliteitsgarantie op plaatsing goed pesoneel

✔

Al meer dan 10 jaar lid van Spinweb*

✔

Mist u vinkjes bij uw huidige leverancier neem dan contact met ons op. Alle kontraktvormen zijn ons bekend: • Detachering • Detavast • Projecten en outsourcing Onze werkwijze willen wij graag persoonlijk bij u onder de aandacht brengen. Bel voor een afspraak met Liane Prins of Pim Eijkelenboom, 033-2455083 of kijk op www.xlence.nl *Vereniging van ICT-dienstverleners met meer dan 60 vestigingen in Nederland

6

nr 02 • 10 februari 2009

COLUMN

DOMINIQUE DECKMYN

Barcode mobieltje

Linux netbook: net niet

M

Nee, ook 2008 is niet het jaar van desktop Linux geworden. Ook al voorspellen de open source fans al tien jaar, elk jaar opnieuw, dat het dit keer toch eindelijk zo ver is. Sterker nog: de laatste kans is nu verkeken want ook op de nieuwe categorie mininotebooks, de netbooks, gaat Linux het niet maken. Terwijl het daar toch zo geschikt voor was. Op de eerste generatie netbooks was Linux de standaard. Pionier Asus en later ook Acer stopte aanvankelijk uitsluitend het openbron besturingssysteem in zijn netbooks. Het kon ook niet anders: Vista draait er niet op en Windows XP was aanvankelijk ook te log. Maar in de latere generaties Netbooks kunnen wel Windows XP aan. Weliswaar is dat duurder en veel trager, maar het kan. En wat gebeurt: de mensen betalen liever 50 tot 100 euro extra om zo’n trage XP-machine te kopen. De reden? Gebruikers zijn gewend aan Windows. Zo’n netbook is een extra computertje naast de bureaucomputer of de laptop en daar willen gebruikers dan ook het vertrouwde Windows. Je weet maar nooit. En da’s jammer. Ik heb zelf een Windows XP versie gekocht van de Asus Eee. Maar ik ook de speciale “Ubuntu Eee” editie geïnstalleerd, helemaal afgestemd op het apparaat. Open klappen en werken. Het was bovendien de vlotste Linux-installatie die ik ooit heb meegemaakt. Want Linux hoefde mijn hardware niet te herkennen en er drivers voor te vinden, deze Linux was immers op maat gemaakt voor mijn toestel. Ondersteuning van hardware is dus amper een probleem met Linux op een netbook. En ook dat andere koppige Linux-probleem – installeren van extra applicaties – is hier eigenlijk niet zo’n zorg. Op het geheugenkaartje van 8 gigabyte is immers nauwelijks plaats voor extra software. In feite waren Linux en de netbook voor elkaar geboren. Als gestandaardiseerde, goedkope computers eerder waren doorgebroken, had Linux ook elders een veel betere kans gehad. Weliswaar had elke fabrikant dan misschien zijn eigen Linux geproduceerd – zelfs een aparte Linux voor elk model, naar het voorbeeld van Ubuntu Eee. Het heeft allemaal niet mogen zijn. Desktop Linux gaat het niet meer maken. Het belabberde imago van Vista noch de netbook heeft Linux op de kaart gezet. En eind dit jaar komt Windows 7, met waarschijnlijk zelfs een netbookvariant. Windows heeft dan nog maar van één kant concurrentie te vrezen: Mac OS X. Zowel op de computer als op de telefoon trouwens. Let wel: Linux blijft in opmars in datacenters, waar het de plaats inneemt van zijn voorvader Unix. En via Android krijft Linux nog een herkansing op de gsm, maar dat zal ten vroegste vanaf 2010 zijn.

icrosoft maakt van de mobiele telefoon een soort van barcodescanner. ‘Microsoft Tag’ bestaat uit kleurrijke codes, die kunnen worden gefotografeerd met de mobiele telefoon. Iedere code zorgt voor het uitvoeren van een bepaalde actie, zoals het bezoeken van een website, het in beeld brengen van tekst, het invoegen van adresgegevens, of het starten van een ‘dialer’.

•

Stroom meten via switch Cisco maakt het mogelijk om het energieverbruik van ip-apparatuur dat aan haar switches is aangesloten, in kaart te brengen. In eerste instantie gaat het om computers en randapparatuur, maar in een later stadium moet ook het verbruik van gebouwinstallaties te meten zijn.

C

isco introduceert met ‘EnergyWise’ een nieuwe technologie voor Cisco Catalyst-switches. Deze meet, rapporteert en vermindert het energieverbruik van netwerkapparaten die werken op basis van het internetprotocol, zoals telefoons, laptops en ‘access points’. Vanaf februari 2009 is de Cisco EnergyWisesoftware voor de Catalyst-switches beschikbaar. In de zomer van 2009 volgt dan uitgebreide ondersteuning vanuit de it-industrie, zo beweert Cisco. Dan is EnergyWise toepasbaar op pc’s, laptops en printers. En begin 2010 komt Cisco EnergyWise beschikbaar voor het beheer van bouwonderdelen als verwarming, ventilatie en airconditioning, liften, verlichting, toegangsystemen, brandalarminstallaties en beveiliging. Cisco EnergyWise biedt real time, gedetailleerde meetgegevens, zodat beheerders beter inzicht krijgen in energieverbruik van zowel specifieke locaties zoals bedrijventerrein, kantoor en datacenter, als van het geheel.

•

Een Amerikaanse columnist merkte onlangs op dat Linux de desktop strijd eigenlijk toch stiekem gewonnen heeft. Want software draait steeds vaker in “de wolk”. En die cloud computing toepassingen draaien meestal op de “LAMP” stack. De “L” van LAMP is natuurlijk Linux. Dat is leuk bedacht, maar laten we het belang hiervan niet overdrijven. Toepassingen in de wolk worden steeds belangrijker, maar de dag dat het pc-besturingssysteem irrelevant wordt, ligt nog heel ver weg.

nr 02 • 10 februari 2009

7

management

Gezocht: nieuwe generatie hightech-techbedrijven

Helft bedrijven uit dotcom-tijdperk bestaat nog! Door Ben Kuiken

IT Executive begint een nieuwe serie: elevator pitch. De tijd is er naar. Er wordt zoveel gesomberd dat het ons tijd leek een tegengeluid te laten horen. Ook in deze tijd zijn er starters, vernieuwers en innovatieve bedrijven in onze sector. Onze hoop in bange dagen. Wat er broeit en gist in Nederland zult u de komende maanden kunnen lezen in de serie Elevator Pitch. Maar eerst een terugblik Ruim acht jaar geleden, op de toppen van de internethype, maakte het tijdschrift Management Team een vergelijkbare reeks. Als aftrap een terugblik, onder het motto: wat is er toch gebeurd met…?

W

Meld je aan

Ben je van of ken je een innovatief hightech bedrijf met potentie? Meld dat bij IT Executive ([email protected]) met in de onderwerpregel Elevator Pitch. Als het bedrijf door onze keuring komt, is er die kans op ‘a moment of glory’ in onze rubriek Elevator Pitch.     

aar het idee precies vandaan kwam, weet ik niet meer. Ineens was het er, en iedereen vond het meteen goed. Het concept van de elevator pitch kenden we inmiddels, overgewaaid uit de Valley en naar ons land gebracht door mensen als Roel Pieper: je staat in een lift en wie komt daar binnen? Roel Pieper (of een andere investeerder). Je hebt een minuut de tijd om je bedrijf aan te prijzen en om geld los te kloppen bij die investeerder. De tijd gaat nu in! Het idee wat er op de redactie van Management Team dus ontstond was dit: geef een startende ondernemer een pagina de ruimte om zijn verhaal te vertellen. In steekwoorden: wie, wat, hoe en waarom? En zet die ondernemer vervolgens ook daadwerkelijk in een lift. Heeft de fotograaf ook eens een echte uitdaging. Nou, om met dat laatste te beginnen: u wilt niet weten hoeveel verschillende soorten en vooral ook mooie liften ons land kent. Bouwliften, glazen liften, goederenliften, art deco-liften, ongelooflijk saaie liften et cetera, et cetera. In totaal hebben we zo, in de periode van september 2000 tot februari 2003, 47 ondernemers geportretteerd en hun businessplan beschreven. Van online condoomverkopers tot een website voor de registratie van live popconcerten, en van consultants in e-business tot makers van beveiligingssoftware. Het was in elk geval nooit saai en vaak kwam je na het interview terug op de redactie met de gedachte: waarom heb ik dat nou niet bedacht? nr 02 • 10 februari 2009

Kaalslag Het was natuurlijk totale gekte. Iedereen met een leuk idee (of een slecht idee, dat maakte eigenlijk niet zoveel uit) startte een bedrijfje met de letter ‘e’ in de naam. Toen wij met de serie startten, eind 2000, naderde de hype al aardig zijn hoogtepunt. In maart 2001 ging World Online naar de beurs en enkele maanden later boorden twee vliegtuigen zich in de Twin Towers in New York. De kaalslag onder internetbedrijven begon kort daarna, en zette in 2002 in alle hevigheid door. Maar geen nood, want dan waren er altijd nog de bedrijven die iets deden voor de mobiele telefoon. En ook bedrijven die bedrijfsprocessen op internet zetten, bleven redelijk overeind, want dat leverde grote ondernemingen besparingen op en dat konden ze op dat moment goed gebruiken. Om een lang verhaal kort te houden: je zou verwachten, gezien de totale gekte van de internethype, dat de meeste bedrijven uit de serie niet meer bestaan. Maar niets is minder waar. Uit een globale inventarisatie (lang leve Google!) blijkt dat maar liefst 19 bedrijven van de 47 nog bestaan. Daarnaast zijn er tien overgenomen door grotere partijen of verder gegaan onder een andere naam. Dat betekent dus dat meer dan de helft (29 van 47) na acht jaar nog steeds bestaat (zie kader), geheel tegen de statistieken in. Misschien hadden we een gelukkige hand, of beschikken we over sterke voorspellende gaven? Voordat we onze

“Het klimaat voor ondernemers is de laatste jaren wel verbeterd”

diensten gaan aanbieden aan een investeringsmaatschappij is het misschien een goed idee om eerst eens nader te analyseren waarom zoveel van deze bedrijven nog steeds bestaan. Nuchter Een van de dingen die opvallen bij het bestuderen van de 47 bedrijven is dat bij veel van de nog bestaande bedrijven de oprichter nog ferm aan het roer staat. Een voorbeeld zijn Koen Verhagen en Rens Plandsoen, de oprichters van online advertentiebureau .bone. Het bedrijf werd onlangs door Emerce uitgeroepen tot het beste online reclamebureau van Nederland, dus je kunt zondermeer spreken van een succes. Van een echte dip aan het begin van de eeuw heeft .bone niet heel veel gemerkt, vertelt Verhagen. “We hebben in het begin wel veel gewerkt voor dotcombedrijven, maar hadden al vrij snel een aantal betrouwbare, ‘oude economie’-bedrijven als klant. De Staatsloterij is bijvoorbeeld al tien jaar klant bij ons. ABN Amro, NUON, MSN: hele trouwe klanten. Ons geheim? Ik denk de passie voor het vak. Dat straal je uit, de klant krijgt dan het gevoel dat je er iets geweldigs van gaat maken.” Zoals zoveel startende bedrijven ging ook .bone halverwege zijn bestaan door een moeilijke periode heen, maar dat werd eerder veroorzaakt door de snelle groei van het bedrijf dan door het uiteenspatten van de zeepbel. “Rond 2003, 2004 waren we zo sterk gegroeid dat ik bijna zeventig procent van mijn tijd bezig was met dingen waarvoor ik niet gekozen had: met management. Toen hebben we een reorganisatie doorgevoerd waarbij we met name daar heel goed over na hebben gedacht. Ik heb geleerd om dingen los te laten, om te delegeren. Dat moet je echt leren, blijkt.” Waarschijnlijk is het vooral de nuchtere hou- >>

Wat is er toch gebeurd met…

Voorbeelden van bedrijven die nog zelfstandig bestaan: .bone, een online advertentiebureau; Anachron, dat zich bezighoudt met e-billing; Tridion, een bekende naam inmiddels in content management systemen; Fabchannel, een website voor de registratie van live popconcerten, dat onlangs internationaal ging; Every Angle, dat een ad-on maakt voor SAP; Digital Architects, voor al uw internetapplicaties; CreAim, dé internetapplicatie voor accountants; iBanx, content management systemen voor de procesindustrie; Exxentic, webservices; YPCA, een informatiedienst voor de mobiele manager; Trimergo, software voor projectorganisatie; Co-makers.com, online bemiddeling in de maakindustrie; NotTheFly, software voor mobiele telefoon, HotSMS, gratis sms op je mobiel; ITpreneurs, e-learning; Ureason, realtime informatie systemen; Weekendhotels, voor de leukste hoteltips; PEPC Worldwide, digitale krantenkiosk; Mbuyu, software voor de advertentiemarkt. nr 02 • 10 februari 2009



management >> vervolg van 11

Weinig blogs Uit een studie van Burson-Marsteller blijkt dat slechts 74 (= 15%) van de 500 grootste ondernemingen van de VS actief blogs onderhouden. Het zijn vooral technologisch georiënteerde bedrijven en de grootste bedrijven die zich met bloggen inlaten. Het meest geblogd wordt er ― weinig verrassend ― in de sectoren computer- en kantoorapparatuur (Dell, IBM), netwerk- en communicatieapparatuur (Motorola, Lucent Technologies), halfgeleiders en andere elektronicaonderdelen (Intel, AMD) en internetdiensten en internetretailing (Amazon, Google). Van de 50 grootste ondernemingen in de VS heeft een derde een blog, van de nummers 201 tot 250 16% en van de nummers 451 tot 500 slechts 2%. Het is overigens mogelijk dat het werkelijke aantal blogs hoger ligt, omdat interne blogs minder makkelijk vindbaar waren voor de onderzoekers. Sinds december 2005, toen Wired en Socialtext de blogactiviteiten van de Fortune 500-ranking gingen volgen, steeg het aantal corporate blogs met 270%. Bron: PR Week

managers krijgen 6Ambtenaren geven hun senior management geen best rapportcijfer, namelijk een 5,9. Hun directe leidinggevenden krijgen een 6,4. De belangrijkste kwaliteit van managers is volgens 38% van de ambtenaren dat ze een duidelijke visie hebben. Andere belangrijke kwaliteiten zijn het bepalen van duidelijke doelen (19%) en het stellen van de juiste prioriteiten (15%). Volgens 65% van de ondervraagden stellen hun leidinggevenden de verkeerde prioriteiten, volgens 60% heeft het management geen duidelijke visie en volgens 59% zijn er geen duidelijke doelen in de organisatie. Twee derde van de ondervraagden vindt dat overheidsmanagers veranderingsgericht zijn – helaas vindt slechts 3% dit een noodzakelijke kwaliteit. Bijna drie kwart vindt dat het management goed kan delegeren – maar slechts 1% vindt dit een onmisbare eigenschap. Ruim de helft van de ambtenaren vindt dat hun directe leidinggevenden er niet goed in zijn om te inspireren en motiveren. Bron: InOverheid.nl

10    

ding van Verhagen en de andere ‘boners’ die ervoor heeft gezorgd dat het bedrijf in zo’n goede conditie verkeert. In tegenstelling tot veel andere dotcombedrijven heeft .bone “nog nooit een euro geleend. We gaan niet met iedere hype mee en houden het resultaat voor de klant goed in de gaten. Want daar gaat het uiteindelijk wel om.” Chips Saai is the new cool. Nuchter, degelijk, resultaatgericht zijn de kenmerken van ondernemers die overleven. Ook Consul Risk Management werd in de dotcomtijd als saai gezien. Het bedrijf maakt en verkoopt software voor de beveiliging van de it-infrastructuur. “We deden dingen die klanten wilden hebben,” vertelt toenmalig ceo Koen Bouwers. “Dat was in die tijd misschien niet erg hip, maar ik denk dat we daardoor wel overleefd hebben.” Op de valreep, in september 2001, haalde Bouwers nog elf miljoen euro venture capital op. Omdat veiligheid in de jaren daarna een hot issue

Saai is the new cool

was, deed Consul Risk Management goede zaken. Bouwers verliet in 2004 het bedrijf omdat de directie had besloten het hoofdkantoor naar de VS te verplaatsen, een verhuizing die Bouwers niet wilde meemaken. Enkele jaren later, in 2006, werd het bedrijf verkocht aan IBM. “Daar heeft IBM een hele goede koop mee gedaan. Daar verdienen ze nu heel veel geld mee.” Bouwers richtte daarna nog twee bedrijven op, waaronder Scence, dat zich bezighoudt met it-beheersoftware. Eenmaal ondernemer, altijd ondernemer? Het lijkt er wel op. De meeste ondernemers die het destijds niet gered hebben, zijn in elk geval daarna weer iets nieuws begonnen. Het bloed kruipt blijkbaar waar het niet gaan kan. Neem Wouter Deelman, destijds geportretteerd als directeur van chipbedrijf ThreeFive Photonics. Dit bedrijf werd in 2001 door hem opgericht met een aantal knappe koppen van de TU Delft met een doorbraaktechnologie: optische netwerkchips. Het bedrijf werd in 2002 door Time Magazine zelfs uitgeroepen tot een van Europa’s vijftig meest veelbelovende technologiebedrijven. Maar toen Deelman een jaar later op pad moest voor een nieuwe financieringsronde (“de chipsindustrie is een heel kapitaalintensieve industrie”), durfde niemand het avontuur aan. En dus moest ThreeFive Photonics surseance van betaling aanvragen en werd het uiteindelijk in afgeslankte vorm samengevoegd met een Amerikaanse connr 02 • 10 februari 2009

current. “De markt lag echt helemaal plat. Er werden gewoon geen systemen meer verkocht, dus geen re-designs, dus geen chipverkoop. Zo simpel is het.” Deelman heeft nog twee jaar in het bestuur van de gefuseerde onderneming gezeten, maar vond dat minder spannend dan een eigen onderneming en dus begon hij in 2005 Qelp. Dit bedrijf biedt een web selfservice (question, help) voor instellingen en gebruik van je mobiele telefoon en heeft inmiddels alle mobiele operators in Nederland als klant. “Ik had Qelp niet goed op kunnen zetten zonder de ervaring van Three Five Photonics, daar ben ik van overtuigd.” Hip Volgens Deelman is het klimaat voor ondernemers de laatste jaren wel verbeterd. “Ondernemerschap wordt nu als hip gezien, terwijl ondernemers in de jaren tachtig vaak met de nek werden aangekeken. Er is nu toch het algemene inzicht dat nieuwe ondernemingen de aanjager zijn voor de werkgelegenheid en voor de vernieuwing van de economie. Althans, dat wordt zo met de mond beleden. In de media hoor je veel klagen over regelgeving en administratieve lasten. Maar dat hoort ook wel een beetje bij de uitdagingen van het ondernemerschap. Je moet zorgen dat je boekhouding en cashflow op orde zijn, dat je de juiste mensen aanneemt, dat je aan productontwikkeling doet: al die facetten moet je onder de knie zien te krijgen. Maar dat maakt het juist zo boeiend.” Vanaf volgende maand kunt u op deze plek lezen of andere ondernemers het daarmee eens zijn. 

•

Cashen maar

Voorbeelden van bedrijven die zijn overgenomen of een andere naam hebben aangenomen: Consul Risk Management, software ter beveiliging van it-infrastructuur, in 2006 overgenomen door IBM; Triple Deal, een oplossing voor online betalingen, in 2007 overgenomen door Docdata; DecideWise, decision management software, in 2002 overgenomen door e-ratio.net; Energiekeuze.nl, online energieveiling, in 2004 verkocht aan TenneT; W-ASP, wireless solutions, verkocht in 2003; Tickotel Travel Technology, voor het online boeken van tickets, heet tegenwoordig Ciderhouse; Bartox, digitale handtekening, verkocht aan Solidium; CareerFever, interactieve cd-rom voor studenten, bestaat als Tweesprong; Overloaded, games op je mobiel, verkocht in 2006 aan MobileMedia; Backstream, content management, in 2004 overgenomen door Clockwork

Het Nieuwe Werken congres

24 MAART 2009 / MEDIA PLAZA, UTRECHT

Het Nieuwe Werken... en dan nu de praktijk!

PROGRAMMA Opening: Dagvoorzitter Ben Kuiken Keynote: Wie is er klaar voor het nieuwe werken? Spreker: Aart Bos, Boer & Croon Presentatie marktonderzoek: wie werkt er nieuw? Spreker: Ben Kuiken & Fred van der Molen

Het nieuwe werken belooft: • een hogere productiviteit • minder files • een antwoord op de vergrijzing • een aantrekkelijke werkplek voor jonge mensen • minder vierkante meters per werknemer • en vooral meer werkplezier

Case: Microsoft Nederland, 9 maanden later Spreker: Theo Rinsema, Microsoft

Maar maakt het nieuwe werken al die beloftes ook waar? Luister naar de praktijkverhalen van Interpolis, Rabobank, Microsoft, e-office, Alfa Accountants en vele andere bedrijven en leer wat zij hebben geleerd. Verdiep u in de nieuwste technologieën die het leven op kantoor en de thuiswerkplek aangenamer en productiever kunnen maken. Denk mee over manieren waarop u de managers in uw organisatie mee kunt krijgen in de cultuurverandering die nodig is om van het nieuwe werken een succes te maken. Vergaap u aan de hipste kantoorinrichting en arbo-verantwoorde thuiswerkplek.

Case: Rabobank unplugged: vertrouwen geven en vertrouwen nemen Spreker: Henny van Egmond, Rabobank TRACK 1 Technologie TRACK 2 Cultuur en Management TRACK 3 De nieuwe werkplek Keynote: De kracht van mensen Spreker: Roland Hameeteman, e-office

NETWERKEN Uiteraard is er tijdens de conferentie voldoende gelegenheid om ervaringen met het nieuwe werken uit te wisselen met collega-managers.

Alle informatie over het congres en het inschrijfformulier vindt u op www.it-executive.nl/hetnieuwewerken

Voor sponsormogelijkheden kunt u contact opnemen met Erik van Heest, 06-13221012. Platinum sponsor:

Gold sponsor:

management

Porsche rijdt het lekkerst

marissa maYer’s (google) WerkDag

Waar gaan Duitse studenten en pas afgestudeerden het liefst aan de slag?

Marissa Mayer, vice-president Search Products & User Experience van Google: “Ik voel me niet overstelpt door informatie. Ik vind het echt leuk. Ik gebruik Gmail voor mijn persoonlijke mail – vijftien tot twintig e-mails per dag – maar voor mijn werk krijg ik wel zevenhonderd tot achthonderd mails per dag. Ik houd mail-inhaalmarathonsessies, soms op een zaterdag of zondag. Ik ga er dan voor zitten en handel tien tot twaalf uur achter elkaar m’n e-mail af. [...] M’n dag begint om 9.00 uur en m’n laatste vergaderingen eindigen om 20.00 uur. Daarna blijf ik nog op kantoor om m’n e-mail en andere dingen af te handelen. Ik heb genoeg aan vier tot zes uur slaap. Ik hou mezelf in balans door elke vier maanden een week vakantie te nemen.” Bron: Fortune

D

e aantrekkelijkste werkgevers voor jong Duits aanstormend talent zijn vooral autofabrikanten en accountancyfirma’s – daarvan staan er maar liefst zeven in de top-10. Op 1 staat de runner-up van vorig jaar: Porsche. BMW staat op 2, Audi op 3. De vierde, zesde en zevende plaats worden ingenomen door respectievelijk PricewaterhouseCoopers, Ernst & Young en Kpmg. De hoogste nieuwe binnenkomer in de top-100 is Google op 20 – klaarblijkelijk nu pas echt ontdekt door de Duitse jeugd. SAP staat op 18. De top-3 onder mannelijke studenten is hetzelfde als de algemene top-3 (Porsche, BMW en Audi), maar vrouwelijke studenten hebben hun eigen voorkeuren. BMW staat bij hen op 1, gevolgd door Lufthansa en L’Oréal Deutschland. ‘High potentials’ hebben weer andere favoriete werkgevers: hun top-3 bestaat uit Boston Consulting Group, McKinsey en Lufthansa. Bij studenten met een technische opleiding (ingenieurs) is Audi de nummer 1, gevolgd door Porsche, BMW, Siemens, Daimler en Eads. Er staan twee Nederlandse bedrijven in de top-100: Unilever (van 25 naar 27) en Philips (van 106 naar 91). Bron: Managermagazin

12

nr 02 • 10 februari 2009

•

meest gelIeFD:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

(2) Porsche (1) BMW (8) Audi (3) PricewaterhouseCoopers (6) Deutsche Lufthansa (5) Ernst & Young (4) KPMG (7) Adidas (9) Deutsche Bank (10) Daimler (12) Siemens (14) McKinsey (11) Ministerie van Buitenlandse Zaken (17) Boston Consulting Group (15) L’Oréal Deutschland (16) Procter & Gamble (26) Robert Bosch (17) SAP (13) Ikea Deutschland (-) Google

management

column 

Dat is fout!

Bazen krijgen bij bosjes de bons

Het ligt voor de hand om slecht presterende medewerkers erop te wijzen dat zij hun werk niet goed doen en dat het beter moet. Maar steeds minder managers durven dat aan.

I

n Groot-Brittannië is het steeds meer not done om medewerkers die slecht presteren eens flink de waarheid te zeggen. Vroeger kregen werknemers die er een potje van maakten de wind van voren. En meestal hielp dat prima. Tegenwoordig krijgen onderpresteerders vaak geen feedback meer – liever wordt de lat wat lager gelegd. Dat is een slechte zaak. “Je moet mensen vertellen hoe het er met ze voorstaat”, zegt Deborah Meaden, ondernemer en bekend van het Britse tv-programma Dragons’ Den. “Als iemand goed werk heeft geleverd, moet je dat vertellen. Maar als ze geen goed werk hebben gegeleverd, moet je dezelfde houding hebben. Zeg tegen ze: dit was niet goed genoeg. Zo creëer je een omgeving waarin iedereen weet waar hij staat.” Waarom is de ouderwetse berisping aan het verdwijnen? Er is - in het Verenigd Koninkrijk, maar natuurlijk ook elders - erg veel wetgeving die werknemers beschermt. Voordat je het weet, heb je als manager of bedrijf een claim aan je broek als je mensen zegt waar het op staat. Veel medewerkers schreeuwen meteen moord en brand als ze kritiek krijgen. Daarnaast zijn veel managers veel te timide: ze gaan directe confrontaties liever uit de weg. Maar er is ook nog een bredere oorzaak: de jonge medewerkers die nu in dienst komen van organisaties, zijn het eindproduct van een ‘iedereen een voldoende’-opleidingssysteem. Deze generatie heeft geleerd dat ze nooit iets fout doen bij wat ze doen. Een systeem dat er vooral op is gericht om het ego van jongeren te strelen, bereidt de jeugd echter niet goed voor op het echte leven. Charles Sykes, auteur van Dumbing down our kids: why American children feel good about themselves but can’t read, write or add, zegt hierover: “Als je je hele leven complimenten en blije gezichten hebt gekregen, wordt werk een shock voor je: een generatie verwende jongeren die een heel goed gevoel over zichzelf hebben, krijgen een baan waarin daadwerkelijk iets van ze wordt verwacht.” Aan managers de schone taak om die verwachtingen uit te spreken.  Bron: Management Today

charles groenhuijsen

•

Is er toch nog gerechtigheid in de wereld? In deze miserabele tijden worden steeds meer goedbetaalde directeuren pardoes ontslagen. De bazen krijgen bij bosjes de bons. Natuurlijk zijn veel opperbazen – Amerikanen praten eerbiedig over chief executive officers (ceo’s) - onschuldig als het om de crisis gaat. Maar ze moeten hangen. Eruit! Uithuilen en opnieuw beginnen. Hoop doet (over)leven. Maar wat nu als een grote onderneming door het vertrek van de ceo stuurloos wordt? De nieuwe baas is jonger dan zijn voorganger en heeft dus ook minder ervaring. Wat weet zo’n jong ding nu helemaal over ‘n crisis? Een ceo-wissel heeft vaak niet het gewenste resultaat. Geen wonder. Een bedrijf dat het slecht doet en de baas op de keien zet, blijft het slecht doen. De crisis komt immers als een tsunami over ons heen. Dan helpt een nieuw zwemvest niet. Niet ontslaan dus? Ook niet fijn. Want onderzoek toont ook aan dat veel nietontslagen ceo’s naar de crisis kijken, zich nog eens driftig op het hoofd krabben ….en vervolgens niks doen. Gek he? Ze kijken als een hert in de koplampen. Verstijfd. Machteloos. ‘SNEL ophoepelen GRAAG’ Bij AbnAmro/Fortis mag Gerrit Zalm nu voor een salarisje van 750 duizend euro de beademing bedienen. Dat is zo’n ceo waarvan ik denk: Daar wil ik wel onder werken. Ik vertrouw een goedlachse man als Zalm. Van mij mag ‘ie veel meer opstrijken dan die zeven-en-halve ton. Of ik jaloers ben? Welnee, daar word je alleen maar sjaggerijnig van en ‘t bezorgt je hartklachten. Niet doen dus. Veel plezier ermee Gerrit! Stel dat je nieuw leven in die toko weet te blazen dan ben je een veelvoud waard. Maar oh wee, het bericht over Gerrits bovenmodale beloning bezorgt lezers van De Volkskrant spontaan linkse bloedspuwingen. Ik klik niets vermoedend rond op de website www.topsalaris.nl en lees: “Laat deze topmanagers snel ophoepelen”. Het zijn ‘geldwolven’ schrijft een ander: “Het schuim komt bovendrijven”. Jaloersige buitenlanden Onze bestbetaalde landgenoten hebben verzonnen dat ze zo’n riante beloning verdienen. Management-talent is immers schaars. Voor je ‘t weet reizen onze goudhaantjes af naar minder jaloersige buitenlanden. Kletskoek weet een bevlogen lezer van De Volkskrant: “Met een mengeling van ongeloof, verbijstering, woede en een misselijkmakend gevoel lees ik over de ‘tegenaanval’ van onze nationale roofridders”. Poeh, alles onder controle met de bloeddruk? Onze Gerrit is zo’n ‘nationale roofridder’. Eén verbolgen lezer kent die types wel: “Helaas heb ik zo’n graaier als schoonzoon. Het is de grootste hufter die in onze familie rond loopt”. Maar als Amerika weer eens ons voorbeeld is, dan ploft bij nog meer topverdieners in Wassenaar of Blaricum binnenkort de ontslagbrief op de mat. In 2008 verloren gemiddeld zes Amerikaanse ceo’s per dag hun goudgerande baan. Het is vaak zo’n geval van korte-termijn paniekvoetbal. Klinkt bekend? Maken aandeelhouders en commissarissen dezelfde fout die ons al zo diep in de ellende heeft gestort? Ik gun Gerrit zijn geld. En de 10-duizenden geplaagde AbnAmro-ers hun Gerrit.

management google’s sUrFsaFari Dit jaar opende Google zijn eerste filiaal in Oost-Afrika, namelijk in Nairobi in Kenia. Kenia is Afrika’s grootste economie. Slechts 5% van de 800 miljoen Afrikanen is online, dus het groeipotentieel is enorm. In Kenia heeft Google, dat ook al in Egypte, Zuid-Afrika, Senegal en Nigeria zit, een partnership opgezet met Safaricom, Kenia’s grootste telecom (en deels eigendom van Vodafone). Abonnees krijgen een gratis Safaricom-mailadres in Gmail-format. Soortgelijke deals zijn gesloten met een Keniaans universiteitsnetwerk en een ministerie in Rwanda. Doel: internet stimuleren bij mensen die geen regelmatige gebruikers zijn. Het loopt echter nog geen storm. Kenia heeft veel meer mobiele-telefoongebruikers dan internetgebruikers, dus goede kans dat Kenia’s gang naar het internet langs mobiele weg verloopt. Er zijn echter nog wat grote obstakels: gebrek aan adslbandbreedte en gebrek aan lokale content. Bijna niemand heeft een verbinding die snel genoeg is om online video’s te bekijken (bijvoorbeeld op YouTube). Kenia kent ook bijna geen e-handel. Naar verwachting wordt Kenia volgend jaar met een onderzeese kabel aan de mondiale breedbandinfrastructuur gekoppeld, vermoedelijk via de Verenigde Arabische Emiraten. Bron: Fast Company

De beste dienstverleners De tOP-15

Zoals gewoonlijk veel grote verschuivingen in de jaarlijkse Management Team-ranking van beste ict-dienstverleners.

E

r is een nieuwe nummer 1: Unit 4 Agresso, dat vorig jaar nog op 27 stond. SAP stijgt van 23 naar 2, Nokia van 17 naar 3. Van de top-15 van vorig jaar hebben zich slechts vijf bedrijven gehandhaafd bij de beste vijftien. De nummer 1 van vorig jaar, Novell, verdwijnt uit de top 38. Nashuatec zakt van 2 naar 30, Vodafone van 3 naar 15, Océ van 4 naar 37, Yacht ICT van 5 naar 20, IBM Global Services van 6 naar 26, T-Mobile van 7 naar 36... Het belooft weinig goeds voor de winnaars van dit jaar. Bron: Management Team

•

Hoe moeten managementteams omgaan met relatieconflicten binnen het team?

sUCCesVolle innoVaToren

14

(27) Unit 4 Agresso (23) SAP (17) Nokia (8) Dell Computers (22) Deloitte Consulting (31) Oracle (9) Canon (18) Ordina (33) Capgemini (26) Logica (12) Imtech (16) Sogeti (24) Adobe (11) XS4All (3) Vodafone

Van ‘hot’ naar ‘cool topics’

Ondernemingen die in hun innovatiebeleid de aandacht niet alleen richten op grote baanbrekende innovaties maar vooral ook op doorontwikkeling van succesnummers (nieuwe versies, verbeteringen, nieuwe vormgeving), blijken door de jaren heen zeer succesvolle innovatoren te zijn. Continue aandacht voor verbetering betekent voortdurende voeling met en feedback van de markt en de bredere omgeving. Dit zijn twee belangrijke voorwaarden voor succesvol innoveren. Bovendien laat geleidelijke, continue innovatie zich in routines vangen, waardoor goed management de kans op succesvolle innovatie aanzienlijk vergroot. Bron: Dany Jacobs & Hendrik Snijders – Innovatieroutine: hoe managers herhaalde innovatie kunnen stimuleren (Stichting Management Studies, 2008)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

I

n de literatuur over conflicthantering worden vaak twee soorten conflicten onderscheiden: ‘taakconflicten’ en ‘relatieconflicten’. Bij een taakconflict is er verschil van mening over iets op werk- of zakelijk gebied. Deze conflicten kunnen - in theorie althans - rechtstreeks worden aangepakt door dingen op basis van feiten en logica te bespreken en op te lossen. Bij een relatieconflict is sprake van persoonlijke tegenstellingen of spanningen tussen mensen, resulterend in persoonlijke aanvallen en emotionele confrontaties. Deze conflicten moeten worden vermeden, stelt de literatuur. In de praktijk zal het echter nr 02 • 10 februari 2009

niet makkelijk zijn om de taakaspecten en de relatieaspecten van een zakelijk conflict binnen een managementteam netjes uit elkaar te houden. Dat zeggen Amy Edmondson (Harvard) en Diana McLain Smith (The Monitor Group). Als een team ‘hot items’ of gevoelige onderwerpen bespreekt, ontaarden taakconflicten zomaar in relatieconflicten. Zakelijke onenigheid kan maken dat mensen tot negatieve oordelen komen over de motieven of bekwaamheid van hun opponenten, ontaardend in persoonlijke onenigheid. Zodra dit gebeurt, houden managers meestal hun mond en vermijden ze echte discussie. De onderdrukte gevoelens lekken echter onvermijdelijk toch door naar de zakelijke conversatie, bijvoorbeeld in de vorm van impliciete beschuldigingen of een fellere toon. De lontjes worden korter, en het gaat van kwaad tot erger. Het is dus in feite geen optie om relatieconflicten te negeren. Wat is de oplossing? Managementteamleden moeten onderscheid maken in hot topics en cool topics. Bij ‘cool topics’ – minder urgente, cruciale of gevoelige onderwerpen – zijn conflicten meestal makkelijk op te lossen en hoeven eventuele bijbehorende relatieconflicten niet te worden uitgepraat. Bij ‘hot topics’ ligt het anders: managers moeten leren productief om te gaan met conflicten daarover. Drie praktijken helpen daarbij: - jezelf managen (je gedachten en emoties onder controle houden en kalm blijven redeneren); - gesprekken managen (hot topics ‘afkoelen’ en beter bespreekbaar maken); - relaties managen (goede verhoudingen ontwikkelen die tegen een stootje kunnen in geval van tijdelijke onenigheid). Bron: California Management Review

•

grey cells. colourful people

Antares Requirements Engineering (ARE) Transparant Requirements Management als sleutel voor snellere, betere en goedkopere ICT. Innovatie van het voortraject is binnen de systeemontwikkeling onderbelicht. Hoewel circa de helft van de kosten van ICT-applicaties betrekking heeft op het voortraject, richten we ons nog steeds vooral op de productiviteit in de bouwfase. Antares heeft met ARE een uitrusting ontwikkeld waarmee het voortraject meer gestructureerd wordt, waardoor koppelingen naar de overige ICT processen

kunnen worden gelegd. Requirements worden gestructureerd vastgelegd en alle stakeholders uit het ICT- en het businessdomein kunnen de ontwikkeling en wijzigingen van requirements volgen, gedurende de gehele levenscyclus van de applicatie. Resultaat: eenvoudiger changemanagement, verbinding van ontwerp en bouw en transparantie in alle deelprocessen. ICT kan daarmee sneller, beter en dus goedkoper.

transparantie, traceerbaarheid

ICT tobt met het voortraject Vaak is het uit de hand lopen van ICT-projecten het gevolg van niet eenduidige of niet volledige specificaties. Requirements specificaties, functioneel ontwerp specificaties, use case specificaties, test specificaties en gebruikersdocumentatie worden per bedrijf, per afdeling, per project op andere manieren samengesteld. Het ’design’ van het informatiesysteem en de wijzigingen daarop zijn te vaak overgeleverd aan willekeur en tijdsdruk. De schade die daaruit voortkomt is enorm. Enige cijfers: 51% van projectoverschrijdingen vindt zijn oorzaak in het voortraject (bron: Standish Report 2005). Defecten als gevolg van slechte requirements kosten gemiddeld 40 tot 50% van het totale projectbudget (bron: Dean Leffingwell). Een derde van de projecten met dit soort problemen overschrijdt de kosten met 150 tot 200%. Om maar niet te spreken van de time-to-market schade. Het is dus tijd om het voortraject echt aan te pakken. Als deeloplossing is vaak al een meer moderne projectbenadering geïmplementeerd zoals RUP, Agile of Prince2. Een iteratieve aanpak, prototypes en risicoanalyses spelen daarin een belangrijke rol om defecten te voorkomen en vroegtijdig een goede oplossing te definiëren. Maar een minstens zo belangrijk element, zo niet het kernelement in dit verbeterproces, is het eenduidig definiëren van de requirements en het bijhouden van de wijzigingen daarop. Requirements Engineering (RE) is het vakgebied dat zich daar mee bezig houdt.

Probleem opgelost? Requirements Engineering in de praktijk Steeds meer organisaties ontginnen het vakgebied Requirements Engineering, dat bestaat uit twee deelprocessen: • •

Requirements Development, dat focust op de creatie van requirements; Requirements Management, een set aan activiteiten die zeker stelt dat de requirements altijd up-to-date en in lijn zijn met alle andere relevante informatie en projectactiviteiten.

De focus ligt bij de meeste ICT-organisaties vooral op Requirements Development en daarmee op het schrijven van nieuwe requirements of het verbeteren van reeds beschreven requirements. De kwaliteit van requirements verbetert daarmee en eerste successen worden behaald. Maar het kan beter. Zelden slaagt men er in requirements ook daadwerkelijk effectief te beheren en integraal onderdeel van het systeemontwikkelproces te maken. Traditioneel werkt de ICT voornamelijk vanuit 5 omgevingen: 1. Voortraject (vooral Word documenten) 2. Ontwikkelomgeving 3. Testomgeving 4. Acceptatieomgeving 5. Productieomgeving Quality Assurance

Project Management

Risk Management

Requirements Development Requirements Management

Architectuur & Implementatie

Test Management Change Management

Configuration Management

Fig. 1 Requirements Management als interface tussen de overige voortbrengingsprocessen bij de totstandkoming en het onderhoud van een informatiesysteem.

www.antares.nl • t 030 60 50 100

en changemanagement

Probleem hierbij is dat de requirements uit het voortraject niet traceerbaar zijn gedurende de levenscyclus van softwareontwikkeling en beheer. Het voortraject is immers niet met de 4 IT omgevingen geïntegreerd. De informatie uit het voortraject, veelal ongestructureerde proza waarin de requirements zijn beschreven, is niet of matig gelinkt naar de andere omgevingen en is daarmee slecht traceerbaar. WORD is nu eenmaal niet opgedeeld in gestructureerde en koppelbare informatie-elementen uit een repository of database. Het is dan ook geen wonder dat analisten, ontwerpers, ontwikkelaars en testers in een Babylonische spraakverwarring ten onder gaan. Zelfs initieel goed beschreven requirements worden niet goed gebruikt. Het beheer van requirements en hun relaties is immers meestal niet goed ingericht. Investeringen in goede specificaties door middel van Requirements Development worden daarmee alsnog teniet gedaan.

Integratie is noodzaak De oplossing is een integratieplatform waarin alle registraties uit het voortraject elementair worden gestructureerd, opgeknipt en vastgelegd. Ze worden daarmee koppelbaar en toegankelijk voor alle OTAP-omgevingen. Geautomatiseerde links zorgen voor integratie. De transparantie en traceerbaarheid die hiermee verkregen wordt, geldt voor alle voortbrengingsprocessen: Architectuur, Ontwerp, Implementatie, Project-, Change-, Test-, Risk- en Configurationmanagement.

ARE integreert Antares Requirements Engineering maakt integratie van de omgevingen mogelijk door middel van Requirements Management. Hoofddoelen in deze aanpak zijn het creëren van transparantie en het verstrekken van actuele en juiste informatie aan alle stakeholders. Requirements Management zorgt dat de relatie tussen requirements en andere werkproducten (die alle een relatie met de requirements hebben) actueel en intact blijft.

ingediend door ingediend op

VISION

Veranderingsvoorstellen

Stakeholders Hun rol in het project

afgeleid van Randvoorwaarden

Acceptatie Test Ontwerp

voldoen aan valideert

Features Eisen Non-functionaal

afgeleid van Business Object Model

afgeleid van gebruikt door Actoren

gebruiken

Use Case Model

afgeleid van

Activiteitendiagram

verifieert

beschrijven door

Use Case Specificatie (*)

Navigatie Map/Scherm Prototypes

valideert

realiseert Design Model Use Case Realisation - sequence diagram

Fig. 2

Software Architectuur Document

gebruikt gebruikt Data Model

Test Ontwerp

Stakeholders

Deployment Model

ARE

Reference Architecture

Features

Software Architecture Document Interface

Analysis Model

Signal

Design Model

Event

Protocol

X OK

UC Model

Requirements

Implementation Element

Implementation Subsystem

Testability Element

Developer Test

Test Stub

UC Description OK

X OK

Fig. 3

Test Case

Specificatie

OTAP

Belangrijke voorwaarde voor het bereiken van deze doelen is de traceerbaarheid van requirements. Om een goede vorm van traceerbaarheid te bereiken, wordt in ARE allereerst een eenduidig model gemaakt van de (deel)producten uit het ICT-voortbrengingsproces. Een voorbeeld van zo’n model gebaseerd op de RUPopMaat (Ordina) aanpak is in figuur 2 weergegeven. Om traceerbaarheid goed te kunnen implementeren, wordt een Requirements Management (RM)-tool geïmplementeerd. Een RM tool dient interfaces te hebben naar alle ICT-deelprocessen. ARE kan worden ingericht op elke toolomgeving (o.a. Enterprise Architect van Sparx Systems, Doors, Requisit Pro).

ARE creëert het interface platform naar alle omgevingen ARE is een uitrusting, die bestaat uit een modern requirements engineering tool, een RUPopMaat aanpak, best practices en trainingen. Hiermee wordt niet alleen de kwaliteit van het voortraject en de specificaties verbeterd, maar vindt ook de integratie met de andere ICT-processen plaats. Er ontstaat zo een nieuw platform. Het platform van de Requirements Engineer.

Workload Analysis Model

Test Data

Test Results

Door de faciliteiten die een modern RM-tool biedt, kan RE ook plaatsvinden op grote legacy-omgevingen zonder dat de gehele organisatie moet worden verbouwd. Instappen met ARE en Requirements Engineering kan dus getrapt en kleinschalig, zonder al te grote organisatie-aanpassingen. Een RE-pilot kan binnen een paar weken al opgestart worden. Door met ARE het voortraject gestructureerd in kaart te brengen en het RM-tool juist te implementeren, ontstaat de gewenste transparantie van het voortbrengingsproces.

Maatwerk Antares begeleidt organisaties bij de maatwerk implementatie van ARE. Onze requirements consultants en engineers helpen de structuur van het voortraject te verbeteren. Helpen de kwaliteit van requirements en use cases te vergroten. Implementeren op juiste wijze het RM-tool en brengen de gewenste integratie tussen voortraject, softwareontwikkeling en beheer tot stand.

Interesse? Wilt u meer weten over Antares Requirements Engineering of onze andere dienstverlening? Neem dan contact op met Antares en vraag naar Ruud Rijsmus of Katarzyna Kot. Bezoek ook onze website: www.antares.nl.

De kern van ARE is de juiste implementatie van het RM-tool. Hiermee wordt het mogelijk om de use case specificatie te linken aan de use case realisatie. Delen van de documentatie uit het technisch ontwerp (activity diagrams, sequence diagrams) kunnen worden vastgelegd en beheerd. Componenten daaruit kunnen in twee richtingen worden gekoppeld aan requirements, features, stakeholders, maar ook aan use case realisaties en programmaversies (figuur 3). Hiermee kan de zo noodzakelijke traceerbaarheid worden gecreëerd. Impactanalyses worden mogelijk. En changemanagement, configuratiemanagement en de andere ICTprocessen worden eindelijk beter bestuurbaar en beheersbaar.

www.antares.nl • t 030 60 50 100

strategieën vormgeven... of om zeep helpen

aPPliCaTies Van De TaP

Via hun dagelijkse beslissingen over middelentoewijzing hebben managers – op alle niveaus – een enorm effect op de strategievorming en –uitvoering.

H

et is een bekend probleem: de plannen en strategieën die aan de top worden ontworpen en het feitelijke gedrag en de feitelijke beslissingen van de managers op de niveaus daaronder sluiten vaak niet op elkaar aan. Toen Andy Grove en Gordon Moore (Intel) bespraken in welke business het bedrijf zou moeten opereren, vroeg Grove aan Moore wat ze zouden doen als Intel een bedrijf was dat ze net hadden overgenomen. Moores antwoord was: uit de geheugenchips stappen – en dat is wat ze ook besloten te doen. Wat bleek echter: geheugenchips waren op dat moment nog maar goed voor slechts 4% van Intels totale omzet. De Intel-managers op de lagere niveaus waren allang uit de geheugenbusiness gestapt. Het bedrijf had echter nagelaten om de geldkraan voor geheugenresearch dicht te draaien (een derde van alle researchbestedingen ging daar nog steeds heen) en om aan de buitenwereld te vertellen dat het uit de geheugenbusiness was gestapt. Dit is

Andy Grove, voormalig topman van Intel

een feit dat het topmanagement onder ogen moet zien, zeggen Joseph Bower (Harvard) en Clark Gilbert (Brigham Young University). Algemeen managers op middenniveau en managers op operationeel niveau (zoals sales- en marketingmanagers) hebben een enorme invloed op de strategie zoals die feitelijk wordt uitgevoerd. Als de formele strategie

op richting A mikt maar de allocatie van resources het bedrijf richting B en C in stuurt, kan dat goed uitpakken - maar ook slecht. Om de strategie van een bedrijf beter te focussen, moeten executives daarom beter inzicht hebben in – en grip op het complexe proces van middelenallocatie op de midden- en lagere niveaus. Bron: Harvard Business Review

•

Dankzij breedband zijn er steeds meer SaaS-applicaties verkrijgbaar. De voordelen zijn navenant: geen cd-roms, geen installatietoestanden, geen eindeloze upgrades die je noodgedwongen eindeloos blijft aanschaffen en installeren, geen legers it-mensen die de boel in de lucht moeten houden. En Saas is totaal mobiel: met je laptop met browser en een internetverbinding kun je overal toegang krijgen tot de applicatie. De toekomst van Saas is rooskleurig. Gartner denkt dat in 2011 een kwart van de nieuwe bedrijfssoftware als Saas wordt geleverd. Nog tekenender is dat Oracle en SAP – die het meest te verliezen hebben bij brede adoptie van SaaS – bezig hun diensten aan te passen aan de nieuwe realiteit. Richting Saas dus. Maar Saas heeft ook nadelen. Zo ben of word je nooit eigenaar van de software. Dus blijf je de jaarlijkse abonnementskosten per gebruiker betalen zolang je de software gebruikt. En dat tarief kan flink oplopen als je veel extra opties toevoegt. Hoewel: veel is gratis of kost bijna niks (zoals Google Apps). Daarnaast is er de beveiligingskwestie. Je data staan op de server van de leverancier: gaat dat wel goed? Wel iets om goed naar te kijken. Aan de andere kant: alsof bedrijfsnetwerken altijd zo goed beveiligd zijn. Bron: Management Today

ToCH ieDer Voor ZiCH Veel managers vinden dat je teams moet belonen op basis van de gezamenlijke prestaties. Dat stimuleert goede samenwerking, is de gedachtegang. Maar uit on-

Daar gaan we weer alweer een crisis. maar waarschijnlijk krijgt de technologie-industrie dit keer minder klappen dan in 2001.

M

isschien is het slechts een gerucht, maar dan wel een veelzeggend gerucht: op verschillende blogs werd onlangs gemeld dat Microsoft en IBM elk 16.000 werknemers gaan ontslaan. Dat is respectievelijk 17% en 4% van hun personeel. Als dat gaat gebeuren, zullen het een van de grootste saneringen in de geschiedenis van de it-industrie zijn. Het leed als gevolg van de kredietcrisis is aanzienlijk, maar wordt het net zo erg als tijdens de crisis van 2001? Nee, verwacht The Econonomist. Koffiedikkijkers als Forrester verwachten voor de mondiale itmarkt zelfs een lichte groei van 3%, met name door

de gunstige internationale positie van de dollar. Een belangrijk punt is dat de it-markt nu - met megagroeimarkten als India en China - veel mondialer en daardoor robuuster is dan in 2001. Een verschil met 2001 is ook dat de it-industrie toen de oorzaak was van de economische crisis – en nu alleen het slachtoffer. De meeste it-afdelingen hebben hun zaken nu ook veel beter op orde dan acht jaar geleden, zonder onverantwoorde overinvesteringen. Ook verkeren de meeste technologiefirma’s in veel betere conditie dan in 2001. Bron: The Economist

•

nr 02 • 10 februari 2009

derzoek van Kimberly Merriman (Penn State University) blijkt dat dit alleen opgaat als teamleden elkaar – sterk - vertrouwen. Hebben zij minder fiducie in elkaars capaciteiten, eerlijkheid en betrouwbaarheid, dan is individuele beloning effectiever. In dat geval geven de teamleden daar ook verreweg de voorkeur aan. Handig om te weten nu virtuele en crossculturele kortetermijnteams alomtegenwoordig zijn bij internationaal opererende bedrijven. Bron: Harvard Business Review

1

tenders

technologie Zoetermeer virtualiseert De gemeente Zoetermeer heeft een aanbesteding uitgeschreven voor de levering van nieuwe servers en opslagcapaciteit die met virtualisatie werken. Verder wil de gemeente 1400 desktops vervangen en ruim 250 applicaties gevirtualiseerd aanbieden op deze pc’s. Onder deze opdracht valt de levering van software, het onderhoud ervan en opleidingen. De gemeente wil voor de werkplekken een contract van zes jaar aangaan en voor de servers een contract van vier jaar.

Glazen bol Gasunie Gas Transport Services B.V. onderdeel van Gasunie is op zoek naar een softwareprogramma om gedetailleerde omzetprognoses te kunnen maken. Deze voorspellingen zijn gebaseerd op contractcapaciteiten, tarieven, maandfactoren en prijzen uit ondertekende contracten en andere marktinformatie. In de huidige werkwijze is het een arbeidsintensief en tijdrovend proces om een omzetverwachting op te stellen en de impact van prijsverloop te calculeren.

Kinddossier Na de kleine tien miljoen euro die weggesmeten is in een mislukt landelijk elektronisch kinddossier gaan de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten nu zelf digitale dossiers invoeren. In dit dossier leggen medische professionals als de consultatiebureauarts en schoolarts informatie over kinderen tot 19 jaar vast. Een aantal GGD’s in onder andere Noord- en Zuid-Holland doet mee aan een gezamenlijke aanbesteding voor de realisatie en levering van zo’n dossier. Ondanks deze samenwerking moeten instanties die meedoen hun eigen systeem kunnen kiezen. In de provincie Utrecht hebben de gemeenten gekozen voor één systeem van Allegro Sultum / NetSourcing om de uitwisseling van informatie te borgen. Mail tips en weetjes over aanbestedingen naar [email protected]

20  

Rotterdam centraliseert IT Bij de gemeente Rotterdam hebben de verschillende diensten dankzij het principe van integraal management jarenlang hun eigen it-zaken los van elkaar geregeld. Dat is de overzichtelijkheid van de gemeentelijke automatisering niet ten goede gekomen, zodat het college van Burgemeester en Wethouders twee jaar geleden besloot om IT, net als een aantal andere ondersteunende diensten, te centraliseren. IT Executive sprak hierover met Rob Boeren, verantwoordelijk voor de vorming van vijf ‘shared service centers’ in Rotterdam. Door Marco van der Hoeven

“W

e hebben in Rotterdam een lange geschiedenis van decentrale inrichting van de IT,” aldus Rob Boeren, directeur Ontwikkeling van de Servicedienst van de Gemeente Rotterdam. “De afgelopen dertig jaar is hier gewerkt volgens het principe van integraal management, wat betekent dat iedere directeur van een dienst volledig verantwoordelijk is voor alles binnen zijn dienst, inclusief IT. Dit betekent dat er vijftien keer is nagedacht over het inrichten van die IT. Een aantal jaren geleden wilden we dat slimmer doen.” De voordelen van shared service centers zijn al vaak beschreven. Centralisatie is goedkoper, en maakt de IT bij de diverse onderdelen minder kwetsbaar. Bovendien versterkt één ssc als aanspreekpunt voor leveranciers de positie tegenover de markt aanzienlijk, zowel voor de software als de infrastructuur en de hardware. En voor de interne organisatie betekent een centralisatie een betere concernvorming, dus minder verkokering af. De afzonderlijke diensten kunnen dan meer aandacht besteden aan hun primaire proces, het leveren van diensten aan de burger. Rotterdam is voorzichtig begonnen met de vorming van ssc’s. De facilitaire dienst en IT zijn het eerst onder handen genomen. Boeren: “Dat hebben we volledig volgens het boekje gedaan: een ‘business case’, vervolgens organisatie- en implementatieplannen. Daarnaast speelt ook het sociaal statuut, dat regelt hoe je met de bijbehorende overplaatsingen omgaat. Het is tenslotte een behoorlijke migratie, want alle mensen die bij ondersteunende diensten zitten, komen bij de servicedienst.” Een van de uitgangspunten van de business case was dat IT eerst gestandaardiseerd zou moeten wornr 02 • 10 februari 2009

den op de infrastructuur, vóór de fase van centraliseren en delen. Uiteindelijk is hier niet voor gekozen: een aantal diensten zijn in hun geheel overgenomen, compleet met de volledige IT. “De eerste klapper was het overnemen van zeven it-afdelingen, met 4.500 gebruikers. We dachten dat we vervolgens gaandeweg tot standaardisering zouden kunnen overgaan. Maar in praktijk hadden de mensen in het ssc de handen meer dan vol aan het in de lucht houden van die zeven it-omgevingen.”

Inrichten ‘shared service center’: meer cultuur dan techniek Opnieuw bouwen Vorig jaar is daarin ingegrepen. “We zijn gestopt met het toevoegen van nieuwe diensten, en gaan nu eerst de volledige infrastructuur van de gemeente Rotterdam opnieuw bouwen. De basis daarvan wordt gevormd door twee volledige redundant ingerichte datacenters, en successievelijk gaan we alle diensten overzetten op de volledig gestandaardiseerde infrastructuur. Alleen dan zijn daadwerkelijk de voordelen te behalen uit een shared service center.” De praktijk is echter weerbarstiger dan de theorie. Eerst zijn alle applicaties die bij de diensten draaiden in kaart gebracht. In de business case was nog uitgegaan van 250 applicaties, maar onder de toetsenborden kwamen steeds nieuwe ap-

plicaties te voorschijn. Uiteindelijk bleken de eerste zeven diensten met 550 applicaties te werken. Daar heeft de gemeente nu een applicatiefabriek voor ingericht, waar ze eerst allemaal onder handen worden genomen om ze af te stemmen op de nieuwe infrastructuur. De eerste pilot bij één van de nieuwe diensten is nu afgerond, de komende maanden worden de overige zes diensten zijn overgezet. Daarna volgen de andere diensten. In het eerste kwartaal van 2010 moet alles over zijn. Het opzetten van een dergelijk omvangrijk ssc is volgens Boeren in de eerste plaats een forse cultuuromslag. “Er moeten binnen de diensten allemaal keuzes gemaakt worden die men niet gewend is. We bieden standaarddienstverlening aan, zodat vooraf goed nagedacht moet worden wat de mensen eigenlijk nodig hebben, en hoe een werkplek eruit moet zien. Vroeger onstond dat bottom up, dan vroegen de mensen gewoon om de applicaties die ze nodig hadden.” Weerstand Het overwinnen van de weerstand die mensen voelen tegen dergelijke veranderingen, maakt een belangrijk onderdeel uit van het ‘change management’. “Je gaat niet van mooie modellen uit, maar van de realiteit. En die realiteit is dat het voor veel mensen aanvankelijk veel leuker is om in een kleine club te werken, dan bij een grote dienst. Het is meestal veel informeler, je kunt ergens binnenlopen, er hoeft geen call aangemaakt te worden. De schaalgrootte van een ssc schrikt mensen snel af. Maar onze ervaring is dat die angst verdwijnt, zodra ze er eenmaal komen te werken. Want dan blijken er bijvoorbeeld plotseling wel allerlei doorgroei- en carrièremogelijkheden te zijn. Dan blijkt het heel erg mee te vallen met dat enge shared service center.” Naast die culturele component moet het ssc technisch goed in orde zijn. “Maar dat is eigenlijk niet de kunst. Dat is een kwestie van aansluiten bij bewezen technologie, en geen gekke dingen doen.” Tegelijkertijd spelen rijksbrede ontwikkelingen als nieuwe regelgeving en het stelsel van basisregistraties. Ook dat moet een plaats krijgen in het ssc. “Het is gecompliceerd, maar we zitten op een lijn die logisch gezien onomkeerbaar is. De ondersteuning van de primaire processen krijgt steeds meer de vorm van it-ondersteuning.” “De kwaliteit van de dienstverlening aan de burger hangt heel erg af van de organisatie van front-office en back-office. De inrichting van de werkprocessen kan niet meer ouderwets applicatieondersteund gebeuren. We hebben te maken met gegevens waarvan je het liefst hebt dat ze eenmalig worden vastgelegd, en dan overal gebruikt kunnen worden. Daarom werken we met een service georiënteerde architectuur (soa).”

‘Het is belangrijk om met grote onderdelen te starten’ Lessen Een belangrijke les die de vorming van het ssc volgens Boeren heeft opgeleverd, is dat het belangrijk is om met grote onderdelen te starten. “Dan heb je massa en kwaliteit. Daar is destijds niet voor gekozen, we zijn met de kleinere diensten begonnen. Maar je maakt juist veel meer meters met de grotere volumes. We hebben 14.000 medewerkers, en die zeven diensten waar we mee begonnen vertegenwoordigen er 4.500.” Een andere belangrijke les is om niet de oude infrastructuur volledig over te nemen, want daar gaat vervolgens alle energie inzitten. “En investeer in de mensen. We hebben bewust veel ruimte ingebouwd om mensen te trainen en te begeleiden.” Steun vanuit de politiek en het management tenslotte is essentieel voor het slagen van een ssc. “Het moet geen eendagsvlieg zijn. Colleges moeten het stokje overgeven, en dat is hier gelukkig gebeurd. We hebben met totaal verschillende colleges te maken gehad, maar de steun vanuit de politiek is constant gebleven. Het is daarbij belangrijk dat men geen overtrokken verwachtingen heeft. Het bouwen van een ssc kost gemiddeld vijf jaar. Sneller is niet realistisch als je het goed wilt doen. De politiek moet dat begrijpen. Politieke cycli lopen sneller dan vijf jaar, het bouwen van een ssc past daar dus niet in.” 

•

nr 02 • 10 februari 2009

21

aGenda

technologie Woensdag 11 februari het nieuwe Werken - samenwerken  op afstand Evenement, Spant! Bussum www.microsoft.nl Donderdag 12 Februari selfservice 2009 - meer gemak en  meer controle Conferentie, Dekker Zoetermeer http://selfservice.heliview.nl Donderdag 12 Februari hRm bij  de overheid in 2018 Workshops, Media Plaza Utrecht www.nvp-plaza.nl

Scheiding werkplek en bedrijfsapplicaties op komst

‘scène in een  huwelij k’

Maandag 16 t/m donderdag 19 februari mobile World congres Beurs en congres, Barcelona www.mobileworldcongress.com Donderdag 19 Februari software as a service - customize  your it Conferentie, Figi Zeist www.heliview.nl Zondag 22 t/m dinsdag 24 februari fitc amsterdam 2009 - Design,  technology, cool shit Festival, Felix Meritis Amsterdam www.fitc.ca Dinsdag 3 Maart Blackberry eerstelij nssupport Workshop, Houten www.e-office.com Dinsdag 10 maart intranet 2009 Congres, Media Plaza Utrecht www.intranet2009.nl Dinsdag 24 maart het nieuwe Werken Conferentie, Media Plaza Utrecht www.it-executive.nl/opleidingen Woensdag 22 april Regie van sourcing Congres, Media Plaza Utrecht www.it-executive.nl/opleidingen

Kijk voor een compleet agendaoverzicht op www.ictevenementen.nl

22  

De huidige it-voorzieningen zij n matig in staat om bedrij ven en hun medewerkers goed te ondersteunen. Dienstverlening sluit onvoldoende aan op de klantvraag maar ook de schaalgrootte voor een  effi   ciënte dienstverlening ontbreekt vaak. it-afdelingen kunnen een fl inke slag maken door de ontwikkeling van de it-werkplek en de bedrij fsapplicaties van elkaar te scheiden. Door Co van Leeuwen

D

e werkplek is de meest zichtbare it-dienstverlening voor de gebruikers. Maar de huidige dienstverlening sluit vaak onvoldoende aan op de klantvraag. Betere afstemming op de businessbehoeften en gebruikersbehoeften is noodzakelijk. Zo is standaardisatie vaak onvoldoende doorgevoerd en ontbreekt de schaalgrootte voor een efficiënte dienstverlening. De afstemming met de gebruiker laat te wensen over. Sterker nog, de gebruiker heeft tegenwoordig thuis vaak veel meer of handigere faciliteiten dan op zijn werk. De nieuwe generatie medewerkers verwacht zelfs, eist bijna, de eigen spullen te kunnen gebruiken. Hierachter ligt het dilemma van de it-beheerorganisatie: enerzijds de beheersing van IT door sturing op controle, veiligheid, betrouwbaarheid en lage kosten. Anderzijds de innovatiedruk vanuit de individuele gebruikers(-groepen) om hen te faciliteren met geschikte tools. Het huidige applicatielandschap bij bedrijven is versnipperd en bestaat uit vaak honderden applicaties. Doordat er gedurende decennia aan is gewerkt, bestaat het uit een grote diversiteit van maatwerkapplicaties in oude en nieuwe talen en standaardpakketten, al of niet met elkaar verbonden via een spagetti-netwerk van data-uitwisseling. Het beheer en onderhoud is hierdoor een flinke uitdaging geworden. En terwijl de kennis van de oude applicaties aan het afnemen, of zelfs verdwijnen is, komt er ook nog steeds nieuwe technologie bij, die de complexiteit nog verder vergroot. Uiteindelijk zal deze toenemende complexiteit direct tot kostenverhoging van de bestaande omgeving nr 02 • 10 februari 2009

leiden. Bij een niet meegroeiend it-budget resulteert dat precies in wat de organisatie niet wil. In plaats van de gewenste uitbreiding van de ondersteuning, gaat de aandacht en het budget vooral naar beheersing van het bestaande. Daarbij speelt er een communicatiekloof. De organisatie begrijpt te weinig van (de executie van) IT en IT heeft vaak onvoldoende beleid en afstemming ingeregeld om te begrijpen wat de organisatie wil.

de nIeuwe generatIe medewerkers verwacht de eIgen spullen te kunnen gebruIken meeRDeRe VeRschIJ ningsVoRmen Om de organisatie te ondersteunen, zal IT beter moeten gaan bijdragen aan twee hoofddoelen. Enerzijds het verbeteren van de persoonlijke effectiviteit van de gebruikers, anderzijds het verbeteren van de productiviteit van de organisatie als geheel. De persoonlijke effectiviteit wordt verbeterd door een informatiewerkplek te ontwikkelen, die veel eenvoudiger is maar tegelijk veel rijker dan de huidige. Vanuit technologisch perspectief liggen hier verschillende uitdagingen. De gebruikers zijn echter niet hetzelfde en hebben niet hetzelfde ge-

 

column  

Ron toliDo

mist

bruikersgedrag en –kennis. De werkplek zal waarschijnlijk meerdere verschijningsvormen krijgen. Te denken valt hierbij aan een zeer goedkope werkplek uit de muur, een werkplek afgestemd op gebruikersrollen tot aan een individuele, gepersonifieerde werkplek toe. En niet meer geleverd door het bedrijf, maar ingekocht door de medewerker bij bijvoorbeeld KPN, Tata, Capgemini, Open Office, Microsoft, Dell, LinkedIn, Google of Mediamarkt. Op applicatievlak spelen andere zaken. Om de businessproductiviteit te verbeteren, dient de complexiteit van het applicatielandschap te worden vereenvoudigd door inzicht in opbouw en samenhang te creëren. Dit betekent dat de it-afdeling een architectuur en een integrale aanpak van data aanbrengt. Er wordt vooral gekeken naar basisplatforms waarop de verschillende applicaties als services draaien en die het mogelijk maken om processen flexibeler te managen en om makkelijker nieuwe applicaties toe te voegen. De uiteindelijke invulling varieert per bedrijf en is afhankelijk van de gekozen strategie en het beleid. Beheer en onderhoud worden hierdoor vereenvoudigd, maar blijven nog steeds complex en zullen zeker geen ‘commodity’ worden. pRoefscheiDingen Op basis van deze ontwikkelingen is het te verwachten dat er een scheiding komt tussen de invulling van de it-voorzieningen voor de individuele medewerker en de ondersteuning van de bedrijfsactiviteiten via applicaties. Deze scheiding wordt al ingegeven door het huidige sourcingbeleid en zal versterkt worden bij verdere industrialisatie van het aanbod en door nieuwe, veel goedkopere werkplekconcepten die in de markt komen. Ook krijgen de gebruikers steeds meer ruimte om de invulling van hun werkplek te bepalen. In de markt zie je dan ook dat grote bedrijven als Shell, KLM, >>

Ooit sprak ik op een druilerige maandagochtend een zaal met Finse accountants toe. Dan leer je vanzelf om te gaan met lauwe reacties. Een vaardigheid die me goed van pas blijkt te komen als ik een spreekbeurt mag doen op een congres van beheerders. Experts op het gebied van netwerken, servers en pc’s: het lijkt de ideale doelgroep om eens lekker diep in te gaan op cloud computing. Ik pak dan ook enthousiast uit. Wat zal het leven mooi en overzichtelijk zijn, betoog ik, als alle reken- en opslagcapaciteit elders belegd is, evenals besturingssystemen, middleware en toepassingen. Hoe zorgenvrij zullen we zijn als backups en nieuwe versies van software ergens in die wolk voor ons worden geregeld. De ene dag koop je een boek over Feng Shui bij Amazon. De volgende dag huur je er met dezelfde accountgegevens een paar virtuele machines. Stel je voor, je hebt zelfs geen dikke pc’s meer nodig op kantoor. Simpele apparaten met een browser en toegang tot het Internet zullen volstaan. De vonken spatten af van mijn betoog, zondermeer. Maar in het auditorium wil de stemming er maar niet in komen. Ik pauzeer een paar seconden om adem te halen. Ergens buiten loopt iemand met een winkelwagentje voorbij. De projector zoemt zachtjes. Achterin valt onmiskenbaar een speld. Misschien moet ik het me maar niet te persoonlijk aantrekken. Beheerders leven van complexiteit. En ook wel een beetje van dat unieke gevoel van onmisbaarheid. Als heldhaftige brandweerman elke dag weer hulpeloze slachtoffers uit brandende huizen redden, wie wil het eigenlijk niet. Je verveelt je dood op de kazerne en veert pas op als de alarmbel rinkelt. Je ziet ze daarom heus wel ergens aan de horizon opdoemen, die innovaties. En als professional vind je het een aanstekelijk idee om een it-huishouding te hebben die onderhoudsvrij is. Maar komaan. De realiteit van vandaag is een hele ingewikkelde en die vereist geharde experts – zoals jijzelf - om in te overleven. Op het bureau rinkelt alweer de telefoon: een gebruiker in nood! Na mij spreekt iemand over de nieuwste ontwikkelingen rond virtualisatie. ‘Ook al gebruikt de organisatie een dozijn verschillende besturingssystemen in allerlei verschillende versies, onze hypervisor kan ze allemaal tegelijk aan’ vertelt hij met terechte trots. De nog altijd rustige zaal hoort het met milde belangstelling aan. Gelukkig staat niemand op om te vragen waarom je er eigenlijk een dozijn besturingssystemen op zou moeten nahouden. Die wolk is er wel. Hij hangt alleen nog een beetje laag.

nr 02 • 10 februari 2009

23

DE DATACENTER SPECIALISTEN

Innovatieve leverancier onafhankelijke oplossingen

•

Consolidatie

•

Business continuiteit

•

Virtualisatie

•

Archivering

•

Backup & recovery

•

Serverbased computing

•

Disaster recovery

•

Detacheringen &

•

Consulting

professional services

Comparex, helder en innovatief in succesvolle datacenter oplossingen.

C omparex Nederland tel: 041 8-57 47 00 [email protected] www.com parex.nl

technologie

column IT & RECHT 

Philips, Stork en andere met proefscheidingen bezig zijn en nadenken en pionieren met ‘role based’ concepten en concepten waar medewerkers een budget krijgen en zelf hun voorzieningen bepalen. rol it-afdeling De rollen van de cio en van de it-afdeling veranderen door de scheiding van werkplek en bedrijfsapplicaties. De cio zal een businessleider en strateeg worden. De it-afdeling zal kleiner worden, gecentraliseerd en strategisch worden ingezet. De taken richten zich vooral op het afstemmen van IT op de business behoefte. Aspecten zijn architectuur, management van de klantvraag, sourcing en regievoering over de strategische it-assets (applicaties). Het belangrijkste aandachtsveld wordt het applicatielandschap, dat bedrijfspecifiek blijft. De kunst hier is om geleidelijk en beheerst mee te groeien met de behoeften van de business. Door vervanging, technische

Een veel eenvoudigere en rijkere informatiewerkplek komt de persoonlijke effectiviteit ten goede

migraties, dataconversies, functionele modernisering en nieuwe architectuur dient het oude applicatielandschap geschikt te worden voor nieuwe tijden. Ontsloten voor de werkplek via een apart bedrijfs-portal, waarin een ‘wolk’ van standaard -, eigen- en saas-applicaties wordt aangeboden. Dit vraagt een gecontroleerde aanpak, waarbij ‘de winkel openblijft tijdens de verbouwing’. Het invullen van de werkplekdienstverlening wordt op termijn overgelaten aan het marktmechanisme van de aanbieders. De cio of een facilitair manager bepaalt dan met de business het budget per functierol. Hiermee kan de gebruiker zijn eigen spullen gaan regelen. Als bedrijven en it-afdelingen eenmaal over de gedachte heen stappen dat zij de werkplek geheel onder controle willen hebben, en die zullen overlaten aan de markt, zoals dit al is bij catering, facilities of autoleasing, zal het bijbehorende aanbod zich snel gaan ontwikkelen. In eerste instantie zal het experimenteren van leveranciers met nieuwe concepten aangestuurd moeten gaan worden door de cio. Er ontstaat een mix van verschillende werkplekoplossingen. Natuurlijk vraagt dit van de cio veranderingen op het vlak van it-beleid, infrastructuur, beveiliging, ‘compliance’, it-personeel en gebruikersbegeleiding. Daarom kan het nog drie tot vijf jaar duren voordat de trend volwassen is. Wellicht is de belangrijkste drijfveer achter deze veranderingen wel dat dit concept aanzienlijk goedkoper kan zijn. In het huidige economische klimaat is dit zeer welkom. 

•

PETER VAN SCHELVEN

Is dienstverlening wel werk? In de gereedschapskist van een jurist zitten, naast een ongezellig wetboek met ezelsoren, ook potjes met lijm, talloze etiketjes en fraaie stempeltjes. Te pas en te onpas plakken juristen, mijzelf incluis, labels met fraaie titels in de aanhef van allerlei documenten. Het is een manier om orde te scheppen in de complexe werkelijkheid. Wie bijvoorbeeld een contract bestempelt als een arbeidsovereenkomst, weet dat hij ook heeft te maken met het wettelijke ontslagrecht. Ook bedrijven zetten benamingen boven hun contracten, soms echter zonder daar goed over na te denken. Partijen die nalaten een duidelijke afspraak te maken over de aard van hun contract, lopen het risico dat later - bij een eventueel geschil - de rechter zijn eigen koers vaart. De rechtbank plakt er dan naar eigen inzicht een etiketje op. Maar weinig professies als die van de juristen hebben zo diep hun wortels liggen in het betere plak- en stempelwerk van de kleuterschool. Al jaren worstelt de juridische wereld met de vraag welk stempeltje er hoort op ict-contracten. Finale duidelijkheid bestaat daar nog niet over. Vooral de kwalificatie van software- en systeemintegratiecontracten levert problemen op. Vrijwel alle ict-leveranciers beschouwen het leveren van software en het installeren en configureren daarvan op een infrastructuur van de klant, als een vorm van dienstverlening. Voor dienstverleningscontracten regelt onze wet weinig. Partijen hebben daarom een grote vrijheid om contractueel vast te leggen wat zij zelf belangrijk vinden, bijvoorbeeld omtrent prijzen en kwaliteit. Maar is er, juridisch gezien, wel echt sprake van pure dienstverlening? Een rechtbank dacht daar in een recente ict-zaak anders over. Zij oordeelde dat het installeren en configureren van software moet worden gezien als aanneming van werk. Die beslissing is van belang omdat de wet specifieke regels voor de ‘aannemingsovereenkomst’ bevat. Ook buiten deze zaak zie ik soms wel eens dat advocaten een ict-geschil over de boeg van het aannemingsrecht willen gooien. Hoewel het gaat om één uitspraak van een lagere rechterlijke instantie, is een waarschuwing voor ict-leveranciers op zijn plaats. Zo zegt het aannemingsrecht bijvoorbeeld dat als de aannemingsovereenkomst niet voorziet in een vaste prijs maar slechts een richtprijs bevat, deze richtprijs slechts met 10% mag worden overschreden. Voor dienstverleningscontracten geldt deze beperking niet! Partijen die niet overgeleverd willen zijn aan het onvoorspelbare oordeel van de rechter, doen er daarom goed aan tevoren duidelijk af te spreken wat de aard is van hun ict-contract. Peter van Schelven Van Schelven was tot 1 januari 2009 juridisch adviseur van ICT~Office.

Co van Leeuwen is senior business consultant bij Capgemini Business ApplicationServices nr 02 • 10 februari 2009

25

MENS & WERK

Ziekteverzuim wint terrein

Werven ondanks crisis

O

Terwijl het ziekteverzuim langzaam lijkt op te lopen, hebben bazen geen idee hoe dat komt.

O

ver de kosten ervan weten ze ook te weinig. En dit alles ondanks de overvloed aan weten regelgeving over het onderwerp. In Nederland lijkt vooral stress een grote boosdoener te zijn van het stijgende verzuim. Dit blijkt uit Mercers Pan-European Health & Benefit Report 2008. Bijna achthonderd bedrijven in Europa zijn daarbij ondervraagd. Slechts vier van de tien ondervraagden geeft aan dat zij

de oorzaak van het verzuim van hun werknemers kunnen achterhalen. Tweederde beschikt niet over gegevens inzake de directe kosten van het verzuim van hun werknemers. In het algemeen rapporteren de echt grote organisaties wat meer verloren tijd als gevolg van langdurige arbeidsongeschiktheid dan de wat kleinere organisaties. Het mkb heeft juist vaker te lijden van korte, frequente afwezigheid.

•

Hoe integer ben jij?

L

eiderschap heeft nauwelijks invloed op de integriteit binnen een organisatie. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Karin Lasthuizen, die promoveerde aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen aan de VU. In het onderzoek richtte Lasthuizen zich op de invloed van de verschillende typen leiders op het denken van medewerkers. Inspanningen van werkgevers om de integriteit te bevorderen, dringen niet tot managers door. Pas als het personeel een uitgesproken mening ventileert over morele kwesties, passen leidinggevenden hun gedrag aan. Integriteitschendingen nemen daardoor af. Ook helderheid over de regels, bespreekbaarheid, draagvlak en sanctioneerbaarheid hebben invloed op de integriteit.

•

Manager naar het museum Het vak van de manager is op z’n retour. Een groeiend aantal werknemers wil geen manager meer worden.

A

spiraties op inhoudelijk niveau winnen van de behoefte om leiding te geven. De flexibele Nederlandse diensten- en kenniseconomie wordt straks gerund door projectmanagers. Dit zegt Paul van Campen van wervingsbureau Projactive. “De bestaande manager is niet meer van deze tijd. Met de toename van het aantal hoogopgeleiden neemt de roep om coaching toe en de behoefte aan directe aansturing af. Nederland is op weg om gerund 26

te worden door professionals die zelf hun individuele verantwoordelijkheid nemen.” Van Campen voorspelt dat vooral de middenmanager het veld moet ruimen. Het hoogste management behoudt zijn toegevoegde waarde voor de organisatie door de strategie te bepalen en duidelijke kaders te scheppen. Projectmanagers moeten hard hun best gaan doen om hun toegevoegde waarde en bestaansrecht voor de projectgroep te bewijzen.

•

nr 02 • 10 februari 2009

ndanks de crisis zijn er nog steeds bedrijven die er vrolijk op los werven. Bijvoorbeeld Fujitsu Services in Nederland. Het bedrijf start met een grote campagne om tweehonderd nieuwe medewerkers te werven. De it-dienstverlener heeft daarvoor een communicatiebureau en een headhunter in de arm genomen. In Nederland telt het bedrijf zo’n 650 mensen. “Het gaat goed met

Fujitsu Services in Nederland. We breiden onze dienstverlening bij tevreden klanten verder uit en het aantal nieuwe klanten dat gebruik maakt van onze diensten blijft groeien,” zo wuift Eric Bouwer, algemeen directeur van Fujitsu Services Nederland, de economische crisis weg. “We streven er dan ook naar om onze verschillende divisies verder uit te breiden.”

•

Niemand ziet de pensioencrisis De meeste werknemers hebben geen flauw benul dat hun pensioen op instorten staat. Meer dan de helft krijgt minder dan men verwacht.

D

at blijkt uit onderzoek van ING Pensioencommunicatie. De onderzoekers signaleren dat het benul over pensioenen klein is. Zo weet 43 procent van de werknemers niet welke pensioenvorm hij heeft. Ook heeft men geen idee wat er wordt uitgekeerd als de pensioenleeftijd een feit is. Werkgevers zijn niet veel slimmer. Slechts 7 procent van hen kent de belangrijkste wijzigingen in de pensioenwet. Een kwart van de werkgevers heeft geen idee welke pensioenregeling ze eigenlijk aanbieden. “Hun leven, of dat van hun nabestaan-

den, ziet er straks heel anders uit dan ze hadden gehoopt,” zegt directeur Peter van Klaveren van ING Pensioencommunicatie. “Ze moeten langer doorwerken en misschien zelfs hun huis verkopen.” Onder druk van de kredietcrisis neemt het aantal vragen over pensioenen toe. Van Klaveren: “De kredietcrisis maakt mensen onzekerder, maar ook kritischer. Het is belangrijk dat werkgevers hun rol gaan oppakken. Sinds de invoering van de Pensioenwet zijn zij namelijk medeverantwoordelijk voor goede pensioencommunicatie.”

•

Vrouwen willen wel…

B

edrijven die energie steken in sfeer op het werk, lopen gemakkelijk vol met vrouwen. Dat valt op te maken uit onderzoek van Vitae en Nyenrode. Vrouwen hechten meer belang aan sfeer dan mannen. Rechtvaardigheid, afwisseling in het werk en vertrouwen in de leiding vinden de dames ook van groot belang. Maar als het gaat om het dragen van eigen verantwoordelijkheid, uitdagend, stimulerend werk en kwaliteit van de prestaties, hechten vrouwen daar net zo veel belang aan als mannen.

•

Vrouwen willen niet…

Banencarrousel

H

et it-bedrijf VX Company lijdt onder de slechte reputatie van de it-sector bij vrouwen. Het bedrijf streeft naar een evenwicht in het personeelsbestand tussen mannen en vrouwen. Maar de onderneming slaagt er niet in om genoeg vrouwen te overtuigen van het nut om voor een it-beroep te kiezen. VX Company bestaat voor ongeveer de helft uit vrouwen. Vijf van de negen bedrijfseenheden worden door vrouwen geleid. Maar in de echt technische beroepen komt het aandeel vrouwen niet hoger uit dan 11 procent. Het liefst zou de directie in deze functies alleen vrouwen aannemen, maar daarvoor melden zich te weinig vrouwen aan. “Dit is een kwalijke zaak voor de concurrentiepositie van BV Nederland,” stelt directeur Frank Martel van VX Company. “Neem een voorbeeld aan Silicon Valley, India, of aan elk ander land waar vrouwen een aanzienlijk deel van de arbeidsplaatsen in de sector voor hun rekening nemen. Eigenschappen als inlevingsvermogen, multitasking en denken vanuit de mens zijn broodnodig, wil de branche de internationale slag om de it-euro niet verliezen. Functies waarin vrouwen prima gedijen zijn onder andere: projectmanager, functioneel analist, applicatiebeheerder en helpdeskmedewerker.”

•

Vacatures verzuren sollicitanten Sollicitanten knappen massaal af op onduidelijkheden in de functieomschrijving in een vacature.

B

ijna de helft neemt hier geen genoegen mee. Gebrekkig inzicht in de verwachtingen van een potentiële werkgever wekt ook de irritatie van baanzoekers. En zonder salarisindicatie zitten ze ook op de kast. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de Vacaturetestdagen die in januari zijn gehouden. Vooral de hoogopgeleiden zijn kritisch. Laagopgeleiden laten zich minder snel van de wijs brengen door de vacature. Dat sollicitanten niet alleen getergd worden door inhoudelijke gebreken, blijkt wel uit overige uitslagen van het onderzoek. Ook de schrijfstijl van een vacature is een steen des aanstoots. Vooral hoogopgeleiden krijgen buikpijn van spelfouten in de tekst. Clichés in de tekst worden door eenderde van de respondenten als storende factor aangemerkt. Formeel taalgebruik kan wel door de beugel. Slechts 14 procent van de ondervraagden heeft hier moeite mee.

•

Willem de Jager is de nieuwe directeur van EwerkForum, kenniscentrum voor plaatsen tijdonafhankelijk werken. De Jager is adjunct directeur “duurzame mobiliteit” bij Rabobank Nederland en vertegenwoordiger van de Rabobank bij de Taskforce Mobiliteitsmanagement onder leiding van Lodewijk de Waal. De Jager neemt de post over van Philip Todd onder wiens aanvoering het EwerkForum nieuw leven is ingeblazen en gegroeid tot meer dan 40 participanten. Todd sluit zich als consultant aan bij één van de participanten van EwerkForum: Distant Teamwork. Dennis Struyk is manager van de business unit Projects geworden van het bedrijf HintTech. Uitbouw, professionalisering en strategische ontwikkeling van het dienstenportfolio zijn de taken waarvoor hij zorg draagt. Struyk komt van Capgemini, waar hij zes jaar verantwoordelijk was voor consulting op het gebied van infrastructuur. Robin Riemslag is bij Arvato Services gestart als business cell manager databasemarketing & loyalty services. Hij is overgekomen van Top Ticket Line, waar hij projectmanager marketing was. Riemslag is daarnaast voorzitter het Platform voor de toekomst van DeMeter. Arnold Rueegg is benoemd tot vice president professional services in EMEA bij Lawson Software. Hij is weggehaald bij j T-Systems Enterprise Services. Als vice president gaf hij daar leiding aan de wereldwijde sales van reserveonderdelen en CRM in de automotive industrie. Eelco Kalff is de nieuwe country manager Nederland van it-bedrijf EMC. Hij vervangt Frans Rahms die doorschuift naar de functie van regionaal country manager Benelux, Scandinavië en Zwitserland. Kalff werkte al ruim vier

jaar voor EMC. Daarvoor was hij actief voor Sun Microsystems. Paul Jan Piekema is marketing manager Benelux geworden bij Information Builders. Tot voor kort was hij bij dit bedrijf accountmanager, waar hij met een korte tussenstop werkte vanaf 2003. Daniëlle Schuur is vice president datacenters geworden bij Getronics. Ze is overgekomen van IBM, waar ze elf jaar heeft gewerkt. In haar laatste rol was zij er directeur services. Bij Getronics zit ze eveneens in een directieteam, dat verantwoordelijk is voor Nederland. Raf Peeters is benoemd tot sales manager Belux van 3Com. Zij standplaats is Antwerpen, vanwaar de Belgische en Luxemburgse markt wordt bediend. Hij werkte eerst in diverse leidinggevende functies bij Avaya, Etreme Networks en Fabricom GTI. Printerfabrikant Ricoh heeft Nicolette Kersbergen-Van Kempen benoemd tot manager communications. Nicolette is in haar nieuwe functie verantwoordelijk voor corporate communicatie en marketingcommunicatie. In haar nieuwe functie gaat zij verder werken aan de positionering van het merk Ricoh in Nederland. Zij begon twee jaar terug bij Ricoh Nederland als manager marketingcommunicatie. Vorig jaar richtte zij zich op de succesvolle implementatie van de rebranding van Nashuatec naar Ricoh. Als manager corporate communicatie en marketingcommunicatie vertaalt zij de strategische doelstellingen van de onderneming naar een nieuwe merk- en positioneringstrategie van Ricoh in Nederland.

Oproep: Heb je ook een nieuwe functie. Mail je naam en contactgegevens en de overstap naar [email protected]. nr 02 • 10 februari 2009

27

IT-managers gezocht: De redactie van IT Executive zoekt it-managers die in aanmerking willen komen voor een portret. Stuur een e-mail naar [email protected].

MENS & WERK

IT-MANAGER BIJ ABN AMRO

Naam: Rob de Haas Leeftijd: 55 Werkzaam bij ABN AMRO sinds: 2001 Omvang afdeling: 175 Vooropleiding: MO Wiskunde Favoriete it-gadget: Apple IMac ten hoe we de infrastructuur op de beste manier kunnen organiseren. Nu ligt dat anders.”

Portret van een IT-manager (41) Menig it-manager moet als een ware jongleur meerdere ballen in de lucht houden. De directie wil waar voor zijn geld, gebruikers betere ondersteuning en it-medewerkers minder stress. Hoe mensen hun balans vinden tussen deze belangen ziet u terug in een serie portretten van it-managers. Door Henk Vlaming beeld Nico Boink Hoe is IT binnen ABN AMRO op dit moment georganiseerd? “Wij hebben de afdeling Information Services, onder meer verantwoordelijk voor de ontwikkeling van applicaties en infrastructuur & operations. Ik geef leiding aan infrastructuur & operations en aan de afdeling vendor management. Binnen vendor management zijn alle belangrijke contracten met it-leveranciers ondergebracht. Het gaat dus om alle interne it-diensten, het netwerk en contacten met leveranciers.” Waarom die splitsing? “Vanouds staat development dichter bij de business. Infra28

structuur is een meer generieke dienstverlening, een commodity. Hierdoor zijn schaalvergroting en synergie eenvoudiger te realiseren dan bij development. Dat is meer maatwerk.” Waarom juist nu? “Na de geplande overname door een bankenconsortium in 2007 hebben wij ons als bank anders moeten organiseren. ABN Amro werd gesplitst en de verschillende organisatieonderdelen werden gespiegeld aan de consortium partners. Dit was ook het geval voor IT waar contracten, business en de staf afgestemd werden op de overnemende partijen. Daarna nr 02 • 10 februari 2009

En offshoring ligt gevoelig? “Nee. Ik weet dat voor menige cio offshoren en outsourcen nog steeds bedreigend is. Ben je nu directeur van de IT, dan ben je na outsourcing opeens een koning zonder rijk. Maar bij ons zijn beslissingen over dit onderwerp altijd heel rationeel geweest. Ik ben een van de initiatiefnemers geweest van de infrastructure outsourcing bij ABN AMRO en heb zowel het ontwerp als de implementatie gedaan.”

zijn de separatieprojecten van groot belang. We inventariseren al onze assets en gaan over tot splitsing op basis van de afgesproken criteria binnen het consortium. Daarnaast moet de dienstverlening naar onze klanten onverminderd doorgaan.”

Gaat het vooral om de kosten? “Bij outsourcing en offshoring gaat het ook om de kwaliteit van de dienstverlening, de risico’s en flexibiliteit. Outsourcing en offshoring helpen je over zulke zaken beter na te denken en expliciet te maken in contracten. IT is immers niet de kerntaak van een bank. Automatiseringsbedrijven hebben de expertise in huis en zijn beter in staat om deze dienst flexibel en hoogwaardig te leveren.”

Je weet toch wel wat er in huis staat? “Dat weet ik exact. Een aantal jaren terug hebben wij veel van onze it-activiteiten buiten de deur belegd en geoffshored. Veel van deze contracten met leveranciers lopen volgend jaar af. Wij monitoren de prestatiecontracten en meten de performance continue, maar aan het einde van de contractperiode is het goed om te evalueren wat goed en minder goed ging. Zijn de in het verleden gekozen scenario’s nog steeds actueel? Als we alleen met onze eigen organisatie te maken hadden, konden we zelf beslui-

Wat is het hete hangijzer? “Je hebt met mensen te maken, dus ga je met beleid te werk. De outsourcing en offshoring programma’s van ABN AMRO waren op die schaal in Nederland ongekend. Natuurlijk zat er een stuk onzekerheid in voor de medewerkers omdat meer dan de helft van het werk naar andere partijen buiten ABN AMRO is overgebracht. Maar van de noodzaak van outsourcen en offshoren ben ik nog steeds overtuigd. Het had natuurlijk ook een effect voor alle it-managers in en buiten Nederland. Met het gekozen model om te outsour-

COLUMN cen en te offshoren was de aansturing van IT veel meer op een serviceconcept gestoeld. Toch was het niet altijd even gemakkelijk om alleen toezicht te houden en de uitvoerende taken aan een ander over te laten.” Is offshoring nu anders dan toen? “Vroeger gaf je de sleutels van de IT aan je leverancier en dacht je er vanaf te zijn. Maar daarmee maakte je jezelf te afhankelijk. Als je van meerdere leveranciers gebruik maakt, moet je de contracten goed beheren om het hele speelveld te blijven overzien. De tweede les is dat je bij offshoring niet alleen kijkt naar de traditionele IT, maar naar de hele keten van productie en levering met IT als enabler. Het aanbod is verspreid van Hongarije tot Taiwan. Elk proces moet je uitvoerig beschrijven en goed vastleggen in contracten.” Heb je dit in de vingers? “We leren nog iedere dag, goede communicatie is het sleutelbegrip. Je kunt wel offshoren naar een bedrijf in India met een CMM level 5, maar als je zelf niet op dat niveau zit, krijg je CMM 1 retour. Wie troep stuurt, krijgt troep retour.” Hoe pak je de nieuwe IT-slag aan nu alles zo veranderd is? “Uitkijken dat je niet te snel de zaken omgooit op de werkvloer. Eerst moet je weten hoe de organisatie er ongeveer uit gaan zien. Als de richting duidelijk is, kun je je strategie bepalen en plannen maken.” Houd je nog eigen tijd over? “Ik zorg dat ik buiten mijn werk actief ben op een heel ander gebied. Negentien jaar zit ik in het bestuur van een middelbare school. Daar voer je heftige discussies over bedragen van tienduizend euro. Ik ben ook een verwoede hobbykok. Mijn laatste favoriete recept is Jakobsschelp met een vanillestokje, gewokte witlof met een saus van gekookte winterwortel en met wat gember.”

•

RENÉ F.W. DIEKSTRA

Amerika: een uiteengespatte droom Waarom zitten we op dit moment tot onze nek in een kredietcrisis? Een prachtige term overigens, kredietcrisis: samengesteld uit het Latijnse credere (=geloven) en het Griekse krineo (= oordelen). We zitten inderdaad in een situatie waarin we opnieuw moeten beoordelen wie we geloven, betrouwbaar achten. Blijkbaar zijn dat niet de bankiers. Maar terug naar de vraag, waardoor zitten wíj in die crisis? Antwoord: door de globalisering. Als onze vaderlandse economie niet zo verbonden was geweest met die van met name de Verenigde Staten, dan hadden wij er weinig of geen last van hoeven te hebben. Maar nu was het omvallen van een enkele Amerikaanse zakenbank, Lehmann Brothers, voldoende om ook bij ons financiële instellingen en in het voetspoor daarvan bedrijven en maatschappelijke organisaties in moeilijkheden te brengen. Het Internationaal Monetaire Fonds omschrijft globalisering als het proces van “toenemende wederzijdse economische afhankelijkheid van landen wereldwijd door de toename van volume en verscheidenheid van grensoverschrijdende transacties in goederen en diensten en van internationale kapitaalstromen, en ook door de snellere en bredere verspreiding van technologie”. Opmerkelijk aan deze omschrijving is dat het alleen gewag maakt van economische en technische aspecten en met geen woord rept over sociale, culturele en psychologische kenmerken. Opmerkelijk vooral voor wie bedenkt dat het omvallen van Lehmann Brothers financieel voor onze banken weinig gevolgen had. In ieder geval geen gevolgen die het uitbreken van financiële paniek hier rechtvaardigden. Maar er was een groot psychologisch effect: het besef dat een prestigieuze bank zomaar van het een op het andere moment kan omvallen. Een psychologisch gevolg van de globalisering is dat we ons hier dag in dag uit gespannen afvragen hoe Wall Street het nu weer doet en afhankelijk daarvan pessimistisch dan wel optimistisch de daghandel afsluiten. Daaronder gaat een giftige psychologische adder schuil. Namelijk het gevoel dat we de controle over ons eigen financiële en sociale lot verloren hebben. En er is niets dat ons zo angstig of gespannen maakt als controleverlies. ONGELIJKHEID GROTER DAN OOIT Overigens is dat niet alleen maar inbeelding. De globalisering heeft ons werkelijk van een belangrijk stuk controle beroofd. Een pregnant gevolg daarvan is dat er tegenwoordig meer sociale en financiële ongelijkheid tussen en binnen landen is dan er ooit eerder was. Ik noem een aantal gegevens, ontleend aan een overzicht van de econoom-psycholoog Osland. Tussen 1870 en 1990 is de kloof in inkomen per hoofd van de bevolking tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden vervijfvoudigd. Tussen 1950 en 2000 is de inkomensverhouding tussen de 20% armste en 20% rijkste aardbewoners toegenomen van 1: 30 tot 1: 82. De rijkste 20% ontvangt bijna 90% van het totale bruto (inter)nationale product van de wereld, meer dan 80% van de exporthandel, bijna 70% van de buitenlandse investeringen: de armste 20% van de wereldbevolking ontvangt niet meer dan 1%. Er zijn 358 mensen op deze wereld, vooral Amerikanen, die samen evenveel bezitten als 2.5 miljard anderen. En toch, nergens is de kloof tussen arm en rijk zo groot als in de VS. De koopkracht van het gemiddelde uurloon in de VS is op dit moment bijna 15% lager dan begin jaren 70. Maar het gemiddelde salaris van topmanagers is in diezelfde periode 200 maal zo hoog geworden. Het inkomen na belasting van de rijkste 1% van de Amerikanen is in de laatste drie decennia met ruim 70% gestegen terwijl de armste 20% in diezelfde periode een inkomensverlies leden van bijna 20%. Op dit moment groeit 30 tot 40 % van de kinderen in Amerika op in gezinnen die onder of juist op de armoedegrens verkeren. Er klopt iets fundamenteel niet met dat land. De Amerikaanse droom bestaat niet, of in ieder geval is die droom voor bijna de helft van de Amerikanen vooral een nachtmerrie. Maar er klopt ook fundamenteel iets niet met ons. Op de eerste plaats het feit dat we de VS meer bewonderen dan welk ander ook. Op de tweede plaats het feit dat we een groot deel van ons lot in Amerikaanse handen hebben gelegd. Het wordt hoog tijd de trossen los te gooien. Diekstra is psycholoog en oa hoogleraar psychologie aan de Roosevelt Academy Middelburg nr 02 • 10 februari 2009

29

ESCAPE

COLOFON IT Executive is een uitgave Adformatie Groep, onderdeel van Kluwer

Hormonen in de IT

abonnementen IT Executive wordt blijvend gratis toegezonden aan personen die vallen binnen de doelgroep. Aanmelden, wijzigen en afmelden kan op www.it-executive.nl redactie Fred van der Molen hoofdredacteur e [email protected] Sytse van der Schaaf adj.hoofdredacteur e [email protected] medewerkers Ben Kuiken, Charles Groenhuijsen, Dominique Deckmyn, Ed Kerkman, Fred Teunissen, George Ataya, Henk Vlaming, Karina Meerman, Marco van der Hoeven, Maurice Blessing, Mirjam Hulsebos, Onno Breedveld, Patrick van Eecke, Peter Olsthoorn, Peter van Schelven, René Diekstra, René Frederick, Ron Tolido, Ron Onrust, Ruben Acohen, Stijn Muys en Yvonne Halink fotografie Nico Boink, Cor Mooij redactieadres Postbus 75462 1070 AL Amsterdam tel 020-5733665 e [email protected] advertentie-exploitatie Rob de Kleijnen salesmanager t 06-53403470 e [email protected] Erik van Heest sr. accountmanager t 06-13221012 e [email protected] Postbus 75462 1070 AL Amsterdam e [email protected] f 020-5733603 e [email protected] (advertentiemateriaal) uitgever Rogier Mulder e [email protected] marketing Ceesjan de Vos e [email protected] Mieke Stikkelorum e [email protected] vormgeving colorscan amsterdam-voorhout drukwerk Senefelder Misset

N

u Apple-topman Steve Jobs thuis zit vanwege zijn verstoorde hormoonhuishouding, komen ook andere toonaangevende mensen in de IT met hun hormonale problemen over de brug: “Testosteron was de echte reden voor de acquisitie van Peoplesoft. Ik wou immers de grootste hebben”, verklaart Larry E. topman van het Amerikaanse softwarebedrijf O., dat jarenlang het ene na het andere softwarebedrijf verschalkte. Europees ambtenaar Neelie K. bekent: “Ik leef al jaren mijn overgangsklachten af op een niet nader genoemd groot softwarebedrijf, die net ook wat mensen de laan uitgestuurd heeft. Dat lucht enorm op.” Ook Mark Zuckerberg verwijderde naar verluidt zijn puberpuistjes van zijn profielfoto op Facebook.

•

Ben jij al failliet?

O

ok in de Nederlandse it-sector slaat de financiële crisis op dit moment hard toe. Op de Landelijke Praktijkdag Functioneel Beheer bij de Nederlandse politie die op 22 januari plaatsvond was de openingszin: “en ben jij al failliet?” een veelgehoorde begroe-

ting van it-leveranciers onder elkaar. Deze opmerking was vaak te horen, want er liepen tussen de overheids it-ers heel wat leveranciers rond. Leon Bovee, directeur van de gecombineerde it-voorzieningen bij de

politie (VTS) meldde tijdens de plenaire opening dat er ruim duizend mensen in de zaal zaten met naar schatting drie leveranciers per politieman of vrouw. Als de economisch storm buiten woedt zijn er bij de overheid blijkbaar kalme wateren te vinden.

•

Auteursrecht voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd. Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn van toepassing de Standaard-publicatievoorwaarden van Wolters Kluwer Nederland BV, gedeponeerd ter griffie van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam onder nr. 217/1999; een kopie kan kosteloos bij de uitgever worden opgevraagd. Op al onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn van toepassing de Algemene Voorwaarden van Kluwer BV, gedeponeerd ter griffie van de Rechtbank te Amsterdam op 6 januari 2003 onder depotnummer 3/2003. Op alle overeenkomsten tussen Uitgever en Afnemer met betrekking tot advertentie-plaatsingen (daaronder begrepen alle overeenkomsten met adverteerders en bemiddelaars) zijn in aanvulling op deze Algemene Voorwaarden van toepassing de laatstgeldende versie van de Regelen voor het Advertentiewezen, uitgegeven door de raad van Orde en Toezicht voor het Advertentiewezen (ROTA), hierna: ‘de Regelen’. Bij tegenstrijdigheid van de Algemene Voorwaarden met de Regelen prevaleren de Regelen. Een exemplaar van de Algemene Voorwaarden en de Regelen zal op eerste verzoek gratis worden toegezonden. U kunt beide ook vinden op www. adformatie.nl/algemene-oorwaarden.html. Een deel van de inhoud wordt gepubliceerd onder licentie van Minoc Business Press N.V. Copyright 2009, IT Executive, ISSN 1570-6737

30

nr 02 • 10 februari 2009

SAP snel naar het Oracle dat ODIRIS heet! f www.odiris.nl

FLEXIBEL f BETROUWBAAR f ACCURAAT f INTERNATIONAAL

De doelstelling van ODIRIS is het bijstaan van onze klanten door het aanbieden van hoogwaardige ICT Specialisten op basis van detachering

en projecten. Onze klanten kunnen hierbij vertrouwen op de kennis, vakkundigheid en betrouwbaarheid van de ODIRIS organisatie en de ODIRIS specialisten.

Specialist onder de ICT specialisten

Eekhoorns vergeten vaak waar ze hun nootjes gelaten hebben Ze kijken gewoonweg niet op de juiste plek. Maar u wel. Met information management software van SAS.

www.sas.com/nl/eekhoorn