INNOVATIEPROGRAMMA ONDERWIJS OP MAAT PROJECT: OPEN EN ONLINE ONDERWIJS

INNOVATIEPROGRAMMA ONDERWIJS OP MAAT PROJECT: OPEN EN ONLINE ONDERWIJS ACTIVITEITENPLAN 2015

WWW.SURF.NL/ONDERWIJS

Innovatieprogramma Onderwijs op Maat Project: Open en Online Onderwijs

INHOUD 1 Open en Online Onderwijs 3 1.1 Doelen 3

2 Werkwijze en deliverables 4 2.1 Kennis 4 2.2 Diensten 7 2.3 Experimenten 8 2.4 Overzicht deliverables 9

3 Samenwerking en raakvlakken met andere projecten 10

Innovatieprogramma Onderwijs op Maat Het hoger onderwijs ziet zich geconfronteerd met een studentenpopulatie die steeds meer divers van samenstelling is, eigen devices meeneemt en verwacht overal en altijd draadloos toegang te hebben tot hun leeromgeving en (open) leermateriaal. Omdat studenten een verschillende leerbehoefte en studieaanpak hebben, voldoet het one-size-fits-all principe niet om hen optimaal te bedienen. De mogelijkheden om onderwijs op maat aan te bieden groeien dankzij ICT. Met het programma Onderwijs op Maat draagt SURFnet bij aan het realiseren van de ambitie van instellingen voor hoger onderwijs om gepersonaliseerd en flexibel onderwijs aan te bieden dat zo goed mogelijk aansluit bij de leerbehoeften van de individuele student. Binnen het programma worden zes projecten uitgevoerd: 1. Communitymanagement 2. Open en Online Onderwijs 3. Toetsing en Toetsgestuurd Leren 4. Flexibele en Persoonlijke Digitale Leeromgeving 5. Learning en Academic Analytics 6. Proeftuin

2


1. O PEN EN ONLINE ONDERWIJS Steeds meer onderwijs wordt online aangeboden. Mede dankzij de opkomst van Massive Open Online Courses (MOOC’s) denken onderwijsinstellingen na over op welke manier zij hun onderwijs willen herontwerpen, zodat ze optimaal gebruik kunnen maken van de mogelijkheden van online onderwijs. Want de kwaliteit van het onderwijs kan een flinke impuls krijgen als de eigenschappen en mogelijkheden van open en online onderwijs worden gecombineerd met het face-to-face onderwijs op de campus. De inzet van open en online onderwijs biedt bijvoorbeeld mogelijkheden om het campusonderwijs te differentiëren. Studenten met behoefte aan meer uitdaging én studenten die moeite hebben met de stof krijgen passend lesmateriaal van de beste universiteiten ter wereld tot hun beschikking. Door de beschikbaarheid van grote hoeveelheden divers open leermateriaal kunnen we beter inspelen op de persoonlijke leerbehoeften van studenten en kan onderwijs beter op maat worden vormgegeven. Online materiaal maakt adaptief onderwijs en mastery learning mogelijk, waarbij met behulp van technologie een persoonlijk leerpad wordt samengesteld op basis van voorkennis en de voortgang van individuele studenten.

1.1 Doelen Het project Open en Online Onderwijs is onderdeel van het innovatieprogramma Onderwijs op Maat. Met Onderwijs op Maat draagt SURFnet bij aan de ambitie van instellingen voor hoger onderwijs om gepersonaliseerd en flexibel onderwijs aan te bieden dat zo goed mogelijk aansluit bij de leerbehoeften van de individuele student. Hoofddoel van het project: Instellingen zijn in staat open en online onderwijs te integreren in hun onderwijsaanbod, om bij te dragen aan het verbeteren van de kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid van het hoger onderwijs en het verbeteren van het studiesucces. In 2015 willen we het volgende hebben bereikt: • Met experts is meer kennis opgebouwd over de inzet van open en online onderwijs in de onderwijssituatie, waarbij we hebben voortgebouwd op al beschikbare kennis. • Bestaande kennis is vertaald naar praktische handvatten voor toepassing in de praktijk. • Opgebouwde kennis is op een toegankelijke manier gedeeld met belangstellenden. • Er is inzicht in: - aan welke diensten hoger onderwijs instellingen behoefte hebben op het gebied van open en online onderwijs, - of die diensten door marktpartijen worden aangeboden en via SURFmarket onder gunstige voorwaarden kunnen worden aangeboden, - of dat het zinvol is dat SURFnet diensten ontwikkelt en aanbiedt. • Instellingen zijn uitgenodigd om met behulp van subsidie ervaring op te doen met open en online onderwijs.

3


2. W ERKWIJZE EN DELIVERABLES Het doel van het innovatieprogramma Onderwijs op Maat is de hogeronderwijsinstellingen op verschillende manieren te ondersteunen. Dat gebeurt op drie onderdelen: • Kennis: SURFnet biedt een platform voor kennisopbouw, -uitwisseling en professionalisering. • Diensten: SURFnet organiseert samen met instellingen en marktpartijen dat instellingen kunnen beschikken over een geïntegreerd dienstenportfolio voor onderwijs van eigen diensten, diensten van marktpartijen en diensten van SURF. • Experimenten: SURFnet stelt instellingen en marktpartijen in staat om te experimenteren met innovatieve ICT-toepassingen binnen het onderwijs en succesvolle resultaten op te schalen. De drie onderdelen versterken en beïnvloeden elkaar. Experimenten kunnen leiden tot nieuwe kennis en ervaring wat weer kan leiden tot nieuwe diensten/dienstverlening die marktpartijen kunnen bieden, of, als marktpartijen niet kunnen voldoen aan eisen op terreinen van functionaliteit, beveiliging, privacy en pricing, tot nieuwe diensten/dienstverlening van SURFnet. Door op (inter)nationaal niveau kennis uit te wisselen kan innovatie en kwaliteitsverbetering van het onderwijs worden versneld. SURFnet kan door het laten uitvoeren van experimenten met nieuwe ontwikkelingen in de onderwijspraktijk een belangrijke aanjaagfunctie vervullen voor innovatie in het hoger onderwijs, doordat kansrijke toepassingen in kaart worden gebracht en waar zinvol worden doorontwikkeld.

2.1 Kennis De activiteiten van de kennisagenda zijn te groeperen in een aantal overkoepelende vragen.

Wat is de plaats van open en online onderwijs binnen het geheel van het hoger onderwijs aanbod op de lange termijn? Welke rol spelen nieuwe doelgroepen?

Wettelijke kaders De wetgevingskaders rondom het aanbieden van open en online onderwijs zijn niet altijd even goed bekend. Onder welke voorwaarden mag je onderwijs opvoeren voor bekostiging? Wanneer valt open en online onderwijs daar wel of niet onder? Hoe zit het met de verplichte contacturen en de eis om een substantieel deel van het onderwijs op de vestigingsplaats van de onderwijsinstelling te doorlopen? In samenwerking met een jurist wordt de regelgeving samengevat. Een pressure cook sessie moet leiden tot een position paper waarin helder beschreven wordt wat de belangrijkste (formele) belemmeringen zijn om open en online onderwijs te realiseren en hoe deze verholpen kunnen worden. Deliverables: • Pressure cook sessie wet- en regelgeving open en online onderwijs • Position paper

4


Nieuwe doelgroepen In 2014 heeft een pressure cook sessie plaats gevonden over nieuwe doelgroepen die het hoger onderwijs door middel van open en online onderwijs kan bereiken. Deze pressure cook sessie is de basis voor een thema-uitgave over nieuwe doelgroepen. Deliverable: • Thema-uitgave over nieuwe doelgroepen

Hoe richt je open en online onderwijsmateriaal optimaal in?

Leermateriaal aanpassen voor mobiele devices In samenwerking met de special interest group (SIG) Unwired organiseert SURFnet een SURFacademy-bijeenkomst over het herontwerpen van onderwijs(materiaal) bij gebruik van mobiele devices. Dit betreft zowel het herontwerpen van leermateriaal, als aanpassing van het didactische model voor de cursus. De training heeft een praktisch karakter en is gericht op ICTO adviseurs/docenten die met een bepaalde onderwijseenheid in gedachten een bewerkingsslag willen uitvoeren. Deliverable: • SURFacademy-bijeenkomst over herontwerp van onderwijs(materiaal) bij gebruik van mobiele devices

Toetsen in MOOC’s In samenwerking met het project Toetsing en Toetsgestuurd Leren organiseren we een SURFacademy Masterclass over de inzet van online toetsen in MOOC’s. Thema’s die aan de orde komen zijn onder andere: mogelijkheden om studenten online te volgen en te motiveren, de inzet van (peer) feedback en de certificering van MOOC’s. Deze Masterclass vormt vervolgens de basis voor een vierde thema-uitgave Open en online onderwijs. Deliverables: • Masterclass online toetsen binnen MOOC’s • Thema-uitgave online toetsen binnen MOOC’s

Learning analytics als informatiebron Learning analytics kunnen een informatiebron zijn over de manier waarop de studenten met het online onderwijsmateriaal omgaan. Dit biedt aangrijpingspunten om de inrichting van het online onderwijs te optimaliseren. In 2014 is een werkgroep met vertegenwoordigers van ho-instellingen samengesteld om het snijvlak tussen de thema’s learning analytics en open en online onderwijs te verkennen. Op basis van een brede inventarisatie in het veld, heeft deze werkgroep de vijf grootste uitdagingen (‘Grand Challenges’) van de inzet van learning analytics benoemd. Voor elke van deze challenges ontwikkelt de werkgroep een handreiking hoe de instellingen met de betreffende uitdaging zouden kunnen omgaan. De opbrengst van dit project wordt gepresenteerd op een slotseminar. Deliverables: • Handreiking Learning analytics en open en online onderwijs • Slotseminar

Hoe kan open en online onderwijsmateriaal optimaal gedeeld en ontsloten worden?

5


Open textbooks In samenwerking met de special interest group (SIG) Open Education wordt het thema open textbooks opgepakt. Dit is nog een relatief onbekend fenomeen in Nederland. In de Verenigde Staten wordt hier al meer mee geëxperimenteerd. In samenwerking met SIG Open Education worden good practices rondom het maken, delen en gebruiken van open textbooks binnen de Nederlandse context in kaart gebracht en beschreven. Deliverable: • Overzicht van minimaal drie good practices open textbooks

Hoe kunnen de kennis en kunde van docenten en medewerkers het beste ondersteund worden om optimaal te profiteren van de technische en didactische mogelijkheden van open en online onderwijs?

Stand van zaken ICT-docentprofessionalisering De professionalisering van docenten bij de inzet van ICT in het onderzoek is een thema dat al vrij lang aandacht heeft, maar waarbij het lastig blijkt om tot een doorbraak te komen. Daarom wordt vanuit dit project nu een landelijk onderzoek uitgevoerd naar de stand van zaken van ICT-docentprofessionalisering. Hoe geven de verschillende instellingen dit vorm en hoe bakenen ze dit inhoudelijk af en operationaliseren ze dit (binnen of buiten de Basiskwalificatie Onderwijs)? Zijn er good practices te delen? Het overzicht dat dit onderzoek oplevert wordt besproken met het ministerie van OCW, de VSNU, de VH en geïnteresseerde onderwijsinstellingen om gezamenlijk vervolgstappen te definiëren. Deliverable: • Onderzoeksrapport ICT-docentprofessionalisering

Rol van bibliotheken De bibliotheken van hogescholen en universiteiten kunnen door de opkomst van open en online onderwijs te maken krijgen met een verschuiving van hun rol. De gedachtevorming hierover wordt ondersteund door een landelijk onderzoek bij de hoofden van bibliotheken van ho-instellingen: Hoe verandert de rol van de bibliotheek als onderwijsmateriaal online te vinden is, al dan niet met een open licentie? Welke nieuwe vormen van samenwerking tussen bibliotheek en docent worden hierdoor mogelijk? Als afsluiting van de Open Education Week vindt een discussiebijeenkomst over dit thema plaats met vertegenwoordigers van de bibliotheken van hogescholen en universiteiten. Hierin werkt SURFnet samen met de twee verenigingen van bibliotheken, de SHB en de UKB. Deliverable: • Onderzoeksrapport naar visie van bibliotheken op open en online onderwijs

Hoe worden de verzamelde inzichten met de bredere nationale en internationale community gedeeld?

Open Education Week De Open Education Week in maart is een internationale themaweek om de bekendheid van open onderwijs een boost te geven. SURFnet ondersteunt in deze week de online uitzending van lokaal georganiseerde lunchlezingen, die gerelateerd zijn aan open en online onderwijs. De opnamestreams worden centraal ontsloten en omlijst

6


met een social media discussie. Aanvullend op deze reeks met lezingen organiseert SURFnet een webinar over creative commons en auteursrechten. Dit webinar is gebaseerd op het 21 e-ding over Creative Commons. Deliverables: • 5 lunchlezingen gestreamd in de internationale Open Education Week

Trendrapport Tijdens De Onderwijsdagen zal een nieuw trendrapport verschijnen. In deze editie krijgen ook samenvattingen van de eerder verschenen thema-uitgaven een plaats. Daarnaast is er ook aandacht voor trendthema’s als het semantisch web, open governance etc. Deliverable: • Gedrukte editie van het trendrapport

2.2 Diensten Verkenning mogelijke dienstverlening open en online onderwijs In de eerste helft van 2015 wordt een verkenning uitgevoerd van mogelijke dienstverlening voor open en online onderwijs. Dit onderzoek brengt de huidige stand van zaken, mogelijkheden en behoeften naar centrale dienstverlening in kaart. De activiteit begint met een verkenning van de verschijningsvormen van open en online onderwijs met experts binnen aangesloten instellingen. Deze workshop leidt tot een ‘menukaart’ met vormen van open en online onderwijs en tot een begrippenlijst. Verder worden bestaande (inter)nationale diensten voor open en online onderwijs geanalyseerd en respondenten binnen aangesloten instellingen en SURFnet bevraagd over behoeften en mogelijkheden voor dienstverlening ter ondersteuning van open en online onderwijs. De resultaten, conclusies en aanbevelingen worden beschreven in het onderzoeks rapport ‘verkenning mogelijke dienstverlening open en online onderwijs’.

Internationale samenwerking OER-repository Naast onderzoek naar de Nederlandse situatie en de mogelijke rol van SURFnet, wordt ook op internationaal niveau samengewerkt. Binnen het pan-Europese netwerk ‘GEANT/TERENA’ werken de Europese NRENs (national research and education networks) met elkaar samen. In 2015 start GEANT/TERENA het project “Real Time Applications and Multimedia Management”, met daarbinnen een werkpakket voor Open Educational Resources. Dit heeft als doel het gebruik van OER te stimuleren door middel van een OER-metadata repository en OER-portal. Deze metadata repository verzamelt informatie over leermaterialen die opgeslagen zijn in databanken van Europese kennisinstellingen. SURFnet werkt mee aan het valideren van deze dienst, mogelijke aansluiting van OER-repositories van de Nederlandse ho-instellingen en stimulering van het gebruik van de portal. Samenwerking met de SIG Open Education is wenselijk. Deliverables: • Menukaart ‘vormen van open en online onderwijs’ • Onderzoeksplan mogelijke dienstverlening (intern) • Analyse bestaande (inter)nationale diensten t.b.v. open en online onderwijs (intern) • Onderzoeksrapport kwalitatief onderzoek, conclusies en aanbevelingen (intern)

7


2.3 Experimenten SURFnet voert in nauwe samenwerking met het ministerie van OCW een jaarlijkse stimuleringsregeling uit. Daarin kunnen instellingen voor hoger onderwijs projectvoorstellen indienen hoe zij open en online onderwijs in hun eigen context zouden willen inzetten ter ondersteuning van de kwaliteit, doelmatigheid, toegankelijkheid van het onderwijs en van het studiesucces. De geselecteerde projecten gaan tussen 1 mei en 1 september 2015 van start (eerste tranche). SURFnet zorgt voor de begeleiding en deels ook de bewaking van deze projecten. Zo overlegt SURFnet onder andere met de projectleiders over de manier waarop zij hun opgedane kennis breed kunnen delen in de vorm van een praktijk beschrijving. Ook wordt gezorgd voor de inhoudelijke afstemming met het flankerend onderzoek dat onder auspiciën van de NRO wordt georganiseerd. SURFnet ondersteunt de landelijke kennisdisseminatie op basis van de stimuleringsprojecten. Van elk project komen korte factsheets beschikbaar waarin de project doelen en -activiteiten worden gepresenteerd. SURFnet zorgt ook voor de inhoudelijke verbinding tussen de stimuleringsprojecten en de overige activiteiten die binnen de kennisagenda worden uitgevoerd. De projecten worden gevolgd en relevante observaties verwerkt. In het najaar wordt een volgende stimuleringsregeling gelanceerd (tweede tranche). Deliverables: • (i.s.m. WTR): Afronding selectieprocedure T1 met voordracht aan OCW • Begeleidingsbijeenkomsten met projectleiders T1 • PR-factsheets met weergave van projecten T1 • Ontwikkeling en lancering aanvraagronde T2 • Projectbewaking T1 in afstemming met OCW

8


9

2.4 Overzicht deliverables DELIVERABLES Q1

TYPE

WANNEER

Lunchlezingen Open Education Week

K

lezing

Q1

Onderzoeksrapport naar visie van bibliotheken op open en online onderwijs

K

doc

Q1

Thema-uitgave nieuwe doelgroepen

K

doc

Q1

Onderzoeksplan mogelijke dienstverlening

D

doc

Q1

TYPE

WANNEER

DELIVERABLES Q2 Masterclass Toetsen binnen MOOC’s

K

bijeenkomst

Q2

Thema-uitgave Toetsen binnen MOOC’s

K

doc

Q2

Handreiking learning analytics en open en online onderwijs

K

doc

Q2

Slotseminar learning analytics en open en online onderwijs

K

bijeenkomst

Q2

Onderzoeksrapport ICT-docentprofessionalisering

K

doc

Q2

(i.s.m. WTR): Afronding selectieprocedure T1 met voordracht aan OCW

E

doc

Q2

Menukaart ‘vormen van open en online onderwijs’

D

doc

Q2

Marktanalyse bestaande dienstverlening

D

doc

Q2

Begeleidingsbijeenkomsten met projectleiders T1

E

bijeenkomst

Q2, Q4

TYPE

WANNEER

DELIVERABLES Q3 Onderzoeksrapport dienstverlening (kwalitatief onderzoek, conclusies en aanbevelingen)

D

doc

Q3

SURFacademy over herontwerp van onderwijs(materiaal) bij gebruik mobiele technologie

K

bijeenkomst

Q3

Pressure cook sessie belemmeringen door wetgeving

K

bijeenkomst

Q3

PR-factsheets met weergave van projecten T1

E

doc

Q3, Q4

Ontwikkeling en lancering aanvraagronde T2

E

doc

Q4, Q4

TYPE

WANNEER

DELIVERABLES Q4 Position paper belemmeringen door wetgeving

K

doc

Q4

3 good practices over Open Textbooks

K

doc

Q4

Trendrapport

K

doc

Q4

Begeleidingsbijeenkomsten met projectleiders T1

E

bijeenkomst

Q4

K = onderdeel kennis D = onderdeel diensten E = onderdeel experimenten


10

3. S AMENWERKING EN RAAKVLAKKEN MET ANDERE PROJECTEN Het project Open en Online Onderwijs is één van de zes projecten binnen het Onderwijs op Maat, één van de 10 innovatieprogramma’s van SURF. Binnen dit programma zijn er raakvlakken met het project Toetsing en Toetsgestuurd Leren. Samen werken zij aan de organisatie van de Masterclass over toetsen binnen MOOC’s. Met het project Learning Analytics vormt het project Open en Online Onderwijs een werkgroep over de ‘Grand Challenges’ op het snijvlak van learning analytics en open en online onderwijs. Binnen SURF wordt afgestemd met SURFmarket en de productmanager Onderwijs voor de verkenning van dienstverlening voor open en online onderwijs. Verder krijgt de afdeling Account Advisering een begeleidingsrol voor de goedgekeurde projecten in de stimuleringsregeling. Relevante partners om mee samen te werken zijn: • De special interest group (SIG) Open Education. Dit is de belangrijkste structurele partner met vertegenwoordigers van universiteiten en hogescholen. De kernteamleden werken bijvoorbeeld mee aan de organisatie van pressure cook sessies, de thema-uitgaves en SURFacademy-bijeenkomsten die binnen dit thema vallen. De projectmanager zorgt voor regelmatige afstemming met het kernteam van de SIG. • We zoeken ook samenwerking met de SIG Unwired en de SIG Media & Education vanwege de relevante expertise op het gebied van online video en mobiele technologie. • Onder auspiciën van het NRO wordt flankerend onderzoek gefinancierd, onder andere om de uitkomsten van de stimuleringsprojecten te onderzoeken. De projectmanager zorgt voor afstemming met de partij die het onderzoek gaat uitvoeren. • Als vervolgstap op het onderzoek naar ICT-docentprofessionalisering wordt de samenwerking gezocht met OCW, de Vereniging Hogescholen en de VSNU. Internationale projecten waar we actief in participeren: • Het Europese project “Real Time Applications and Multimedia Management”, task 3: OER. Binnen dat project wordt gewerkt aan een repository voor open leermiddelen. Projecten waar we niet actief in participeren, maar waarvan we de activiteiten en resultaten volgen: • Het Europese project “Support Centres for Open education and MOOCs in different regions of Europe 2020”. Binnen dit project wordt een behoefteonderzoek uitgevoerd naar de ondersteuning die verschillende doelgroepen wenselijk achten bij de realisatie van MOOC’s en OER. Vervolgens worden de uitkomsten van het onderzoek verbonden aan designvragen: welk trainingsmateriaal is nodig voor docenten? Het bestaande materiaal wordt verzameld en via een wiki ontsloten. SURFnet denkt mee over borging en disseminatie van de resultaten.

Meedoen aan dit project? Vragen? Neem contact op met: Janina van Hees 088 787 36 14 [email protected]

Programmamanager Onderwijs op Maat Christien Bok 088 787 36 58 [email protected]

SURF Kantoren Hoog Overborch (Hoog Catharijne) Moreelsepark 48 Postbus 19035 3501 DA Utrecht T +31 (0)88 78 73 000 [email protected] www.surfnet.nl

2015

beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederland. www.creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl

INNOVATIEPROGRAMMA ONDERWIJS OP MAAT PROJECT: OPEN EN ONLINE ONDERWIJS

Recommend Documents