INNOVATIE
begint
bij de verbeelding
Terugblik NOVEMBER 2015
NVB Jaarcongres
NVB Jaarcongres 2015
Innovatie begint bij verbeelding “We moeten als sector innoveren. Als we dat niet doen dan horen we er over tien jaar simpelweg niet meer bij.” Met deze woorden trapte Johan Groen, voorzitter van NVB Vereniging voor ontwikkelaars & bouwondernemers op donderdag 12 november het NVB Jaarcongres af. Het jaarlijks evenement in Kasteel De Vanenburg in Putten stond onder de bezielende leiding van Felix Rottenberg dit keer helemaal in het teken van innoveren en veranderen. In dit verslag een weerslag van deze drukbezochte bijeenkomst.
Yuri van Geest Singularity-ambassadeur en creatief ondernemer
‘De ontwikkelingen gaan razendsnel’
De film waarmee Yuri van Geest, ambassadeur van de Singularity University, zijn presentatie begint hakt er direct in. De film toont het strand van het Thaise Phuket in december 2008. Te zien is hoe mensen naar het water kijken dat plotseling wordt opgestuwd. Het is het begin van de tsunami die vervolgens in grote delen van Azië huis hield. Met gevoel voor drama stopt Van Geest de film en zegt dan: “De golf is een metafoor van de veranderingen die er op u af komen.”
Met deze woorden zet hij de aanwezigen in de zaal meteen op scherp. “Kijk naar deze mensen op de voorgrond. Ze zien iets wat ze nog nooit hebben gezien en blijven staan om naar dit natuurfenomeen te kijken.” Volgens Yuri van Geest geldt dat ook voor technologische veranderingen die er op de bouwsector afkomen. “Door velen van u worden die veranderingen nog niet herkend.
En dat kan op termijn verstrekkende gevolgen hebben.” Van Geest is ambassadeur van de Singularity Unversity, een wereldwijde beweging die er vanuit gaat dat diverse technologieën de armen ineen zullen slaan, met als gevolg een radicale wereldwijde innovatie. En dat gaat volgens hem razendsnel, exponentieel snel. Yuri van
Geest, auteur van de bestseller ‘Exponential Organizations’ is een fervent aanhanger van de Wet van Moore die verwijst naar Gordon Moore die in 1965 voorspelde dat de rekenkracht van een processor door de technologische vooruitgang elke twee jaar verdubbelt. “Het zorgt er voor dat ontwikkelingen razendsnel gaan en dat heeft verstrekkende gevolgen.”
Foto Als concreet voorbeeld trekt hij een vergelijking met de foto zoals wij die vroeger maakte. “Het maken van een foto was duur dus het moest gelijk perfect zijn. Door de technologische vooruitgang zijn we van schaarste naar overvloed gegaan. We fotograferen met onze smartphones en camera’s met flinke geheugenkaarten wat af. De exponentiele groei zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat het maken van een eigen dna-profiel steeds goedkoper wordt. Kijk naar de sensoren die alles meten, die zijn in een paar jaar tijd met maar liefst negentig procent in prijs gedaald.” Juist die sprong van schaarste naar overvloed biedt in zijn ogen kansen. “De ontwikkelingen gaan heel snel. Neem de toepassingen van drones, het 3d en 4d printen. Technieken die het mogelijk maken om een gebouw van onderaf te laten ontstaan. Zonne
energie is al voor de helft goedkoper dan een paar jaar geleden. Er zijn al technieken om zonnecellen in glas aan te brengen. Dat glas is slechts tien tot twintig procent duurder dan het glas wat u nu in gebouwen moet aanbrengen.”
Organisaties Hij wil er maar mee zeggen ‘hou de ontwikkelingen goed in de gaten’. “Kijk ook naar nieuwkomers in de markt zoals Airbnb. Hoe zou je als bouwsector gebruik kunnen maken van de assets van klanten zonder dat dit geld kost? Want dat is wat Airbnb feitelijk doet. Het stelt consumenten in de mogelijkheid hun eigen woonruimte aan anderen ter beschikking te stellen.” Verder kan de sector garen spinnen bij het feit dat steeds meer mensen online zijn. “Voor elk doel ontstaat een platform en door horizontaal informatie te delen kan men samen ergens aan werken.” Felix Rottenberg wil van Yurinog weten hoe hij zelf innoveert. “Je racet over de hele wereld. Heb je daar nog wel tijd voor?” Van Geest denkt even na en zegt dan: “Alles wat ik elke dag zie, is tijdelijk en daar leef ik ook naar.”
Liane den Haan directeur bestuurder ANBO
‘Ouderenhuisvesting is een groeimarkt’ De urgentie om voor ouderen goede huisvesting te realiseren is groot. Dat zegt Liane den Haan, directeur bestuurder van de ouderenorganisatie ANBO. De cijfers liegen er dan ook niet om. Door de toenemende vergrijzing dreigt een tekort van 80.000 woningen. “De behoefte aan woningen waar mensen met of zonder aanpassingen oud kunnen worden neemt fors toe.”
Tegelijkertijd ziet zij dat gemeenten, corporaties maar ook ontwikkelaars hier nog niet mee bezig zijn. “En daarmee laten zij wel een kans liggen”, aldus Liane den Haan. Zij geeft als voorbeeld het concept Knarrenhof, dat is gebaseerd op de hofjes van vroeger. “Een bijzonder concept waar veel belangstelling voor bestaat omdat ouderen daar veilig bij elkaar kunnen wonen.” Zeker nu het beleid er op is gericht om ouderen langer thuis te laten wonen, moet in haar ogen meer aandacht voor dergelijke concepten komen. “Maar ook in de bestaande voorraad moeten aanpassingen worden verricht en zijn innovaties nodig”, aldus Liane den Haan.
Bijval
vanuit de zaal. Tal van initiatieven lijken te sneuvelen omdat gemeenten niet meewerken of omdat het haaks staat op de regelgeving. Iemand uit de zaal geeft aan dat “van onderop initiatieven” moeten worden gestimuleerd. “Op dat moment zien gemeentebestuurders dat er ook echt belangstelling voor is.” Een goed voorbeeld daarvan is de transformatie van een verzorgingshuis in een modern appartementengebouw in Hoorn. Guido Scholtens, algemeen directeur van de Scholtens Groep uit Wognum licht toe dat de ombouw naar appartementen juist in samenspraak met de gemeente is gegaan. “Is het project een succes?”, vraagt Felix aan Scholtens. “Absoluut. Het ontwikkelen, verkopen, realiseren en opleveren van 83 appartementen hebben we in negen maanden gedaan. Onze aanpak is een antwoord op leegkomende zorginstellingen.” Rottenberg is onder de indruk en roept ter plekke de ‘NVB Renovatie Award’
Zij voert aan dat echter wet- en regelgeving ontwikke-
in het leven en kent deze toe aan de Scholtens Groep.
lingen vaak in de weg staan. Daarmee krijgt ze bijval
“Van harte gefeliciteerd.”
Financiering
Taskforce
Ondanks het goede voorbeeld wijst Liane den Haan
Aan het einde van het gesprek met Liane den Haan is
er op dat behalve wet- en regelgeving ook financie-
het dagvoorzitter Felix Rottenberg helemaal duidelijk.
ring vaak een probleem is. Zij haalt een voorbeeld aan
De problematiek rond ouderenhuisvesting is naar
van een project van gemeenschappelijk wonen voor
zijn mening zó groot, dat dit een speciale taskforce
ouderen waarvoor het erg lastig bleek een financie-
verdient. “Wie van de aanwezigen wil zitting nemen
ring los te krijgen. Op de vraag van Felix Rottenberg
in deze taskforce?”, vraagt Rottenberg. Een stuk of
of er ook bankiers in de zaal zitten, steekt Leontien
acht mensen steken hun handen in de lucht. “Mooi,
de Waal van de Rabobank haar hand op. “Wat ik zie”,
het begin is er”, merkt hij fijntjes op.
antwoordt zij op de vraag van Felix, wat zij adviseert, “is dat men met projecten voor financiering bij mij langskomt als alles al is dichtgetimmerd. Het hele plan ligt er al en het is vervolgens aan ons of mijn collega-banken om het te financieren. We zitten dan al in de laatste fase. Betrek ons als volwaardig partner bij dit soort ontwikkelingen en kom in een eerder stadium aan tafel zodat we gezamenlijk de businesscase scherper kunnen krijgen.”
Rutger Bregman historicus en schrijver
‘Het ontbreekt aan een visie’ “Vroeger was alles slechter.” Het is, aldus Rutger Bregman, historicus en schrijver, zijn grootste les geweest in 5,5 jaar geschiedenis studeren. “Ga maar na, tot aan de vorige eeuw was 99 procent van de mensheid ziek, arm en lelijk. Pas na Tweede Wereldoorlog zijn we het aanzienlijk beter gaan krijgen.” We staan volgens Bregman nu echter op het punt dat we geen idee hebben hoe we het nóg beter kunnen krijgen. “En dat komt omdat het ons aan een echte
Bregman merkt op dat we het in Nederland goed voor
constatering ziet Bregman dat we ook scoren op een
elkaar hebben. “We zijn relatief veilig, we zijn rijk en
minder geslaagd lijstje. “En dat is het lijstje”, houdt hij zijn
gezond. In bijna alle lijstjes die er toe doen staan we in de
gehoor voor, “van het chagrijn. Met elkaar zijn wij buiten-
top 3. Nederland is één van de rijkste landen ter wereld,
gewoon chagrijnig. Oud-directeur van het Sociaal- en
we hebben de volste pensioenpotten en ook onze gezond-
Cultureelplanbureau Paul Schnabel vatte dat een keer goed
heidszorg behoort tot de top van West Europa. Kortom,
samen. ‘Nederlanders zeggen altijd met mij gaat het goed
we wonen in een soort luilekkerland.” Maar ondanks die
maar met ons gaat het slecht.”
Keuken van de toekomst Dat komt in zijn visie omdat er geen grote dromen meer
“is dat het niet de techniek is geweest die ons heeft doen
zijn. “Ja we dromen over het hebben van de nieuwste
opstoten in de vaart der volkeren, maar juist het feit dat
I-Phone, maar geen echte vooruitstrevende dromen.”
de vrouw uit de keuken is gekomen en de arbeidsmarkt is
Yuri van Geest legt heel nadrukkelijk een koppeling met
gaan bestormen.”
de technische vooruitgang. Ik heb daar mijn vraagtekens bij.” Om dat te onderbouwen laat hij een item uit het Polygoonjournaal van 1953 zien. Het gaat over de keuken van
Lange termijnblik
de toekomst. De bekende stem van Philip Bloemendal
Hij raadt de ontwikkelende bouwers in de zaal aan vooral
verhaalt hoe de huisvrouw het met alle technische snufjes
uit te zoomen. “Bedenk hoe Nederland er pakweg in 2050
straks in de keuken nog leuker gaat krijgen. “Zo zal de
uit zal zien? Wat is wenselijk, wat niet? We moeten die
vrouw straks niet meer uit de keuken zijn weg te slaan.
lange termijn blik terug zien te brengen. We moeten weer
En dat heeft zo zijn voordelen”, besluit Bloemendal het
dromen. Niet over de zoveelste I-Phone of vliegende auto’s
item. Een lach rolt door de zaal. “Wat ik hiermee wil laten
maar over de manier van samenleven.”
zien”, zegt Bregman als de zaal tot bedaren is gekomen,
Ondernemers aan het woord Na de pauze maakt Felix Rottenberg de vloer vrij voor ondernemers. Achtereenvolgens schuiven Berry Hendriks, Bianca Seekles en Frank Krake bij hem aan tafel aan. Centraal in de korte gesprekken staat innovatie en ondernemerschap.
Over 20 jaar is betonprinten heel gewoon Als het om innovatie gaat is Rottenberg bij Berry Hendriks
wordt geassembleerd. Maar het is momenteel technisch
aan het juiste adres. Deze jonge ondernemer is directeur
onmogelijk om dat printproces in één dag uit te voeren.”
van CyBe Construction uit Oss. Het bedrijf houdt zich bezig met 3D betonprinten. Een ontwikkeling die volgens
Waar hij mogelijkheden ziet is het 3D betonprinten van
Hendriks voor een deel nog in de kinderschoenen staat
bijvoorbeeld de bekistingselementen voor de gww-sector.
maar waar wel al snel stappen in worden gezet. “Het
“Dat is nu al in veertig minuten te realiseren en daarmee kan
printen van een compleet betonnen huis gaat nog even
een kostenreductie van 50 procent worden gerealiseerd.”
duren maar onderdelen daarvan zijn nu al te realiseren.”
Hendriks is met zijn bedrijf nauw bij verschillende 3D print
Dat in China in één dag een huis geprint wordt neergezet
ontwikkelingen betrokken. Vooral omdat hij voorziet dat
noemt de jonge ondernemer “een broodje aap-verhaal”.
binnen 20 jaar deze techniek in de sector heel normaal zal
Wat daar aldus Hendriks wel gebeurt is dat muren en
zijn geworden. “De enige zorg die ik nu af en toe heb, is dat
dergelijke worden geprint en op de bouwplaats in één dag
de technologie zo snel gaat dat ik mij afvraag of de bouw nog wel kan volgen. Met andere woorden dat ik te ver voor de troepen uitloop.” Op de vraag uit de zaal waarom hij voor een materiaal als beton heeft gekozen is Hendriks helder: “De bouw is toch nog erg conservatief en beton is bekend. Ik weet dat er experimenten zijn met kunststof maar dat laat zich toch een stuk lastiger berekenen.”
Luisteren naar de consument “Luisteren naar de woonconsument, verdiepen in de
lagere inkomensgroepen moeten we in de keten kijken hoe
mensen en goed nadenken over hoe je een plek beter kunt
we goedkoper kunnen bouwen.”
maken.” Dat is volgens Bianca Seekles, directeur ERA Contour, het geheim van een goede ontwikkeling.
Altijd een plan B hebben Altijd een plan B hebben. Dat is de belangrijkste les die Frank Krake tijdens zijn jarenlange ondernemerschap heeft geleerd. De directeur van Rollercoaster Enterprises heeft over zijn ervaringen als entrepeneur en zijn faillissement het boek ‘De Rampondernemer’ geschreven. “Het was een achtbaan maar het heeft mij veel gebracht.” Smakelijk vertelt hij over zijn bedrijf in tuinmeubelen, het
En als het gaat om het luisteren en verdiepen in de vraag
faillissement en wederopstanding. Hij kenmerkt zijn onder-
achter de vraag kan de sector volgens de vastgoedvrouw
nemingsstijl als altijd ogen en oren open houden. “En goed
van het jaar 2013 nog wel wat stappen maken. “We hebben
luisteren. Waarom zegt iemand wat? Pas als je dat goed
daarin al flink wat slagen gemaakt maar ik ben benieuwd
onder de knie hebt dring je door tot waar het om gaat.” Op
hoe dat verder gaat nu het in de markt in tal van regio’s
het hoogtepunt van zijn tuinmeubelenbedrijf had hij 300
weer is aangetrokken.”
mensen in dienst. “Dan besef je plotseling dat je niet alleen voor jezelf werkt, maar dat er ook veel mensen van jou
Ze vindt dat de huidige veranderingen in de markt zoals
afhankelijk zijn. Ik heb dat wel als een druk ervaren”, geeft
onder andere vergrijzing en de toestroom van andere
hij desgevraagd toe.
culturen een andere aanpak van de opgave vergt. Als voorbeeld van zo’n andere aanpak geeft zij het project Le Medi in Rotterdam. “De planvorming dateert alweer uit 1999 en we zijn in 2003 met de ontwikkeling begonnen. Uitgangspunt van Le Medi was dat we de consument de rol van co-producent hebben gegeven. Het moest een project worden met als doel de aanwezigheid van de verschillende culturen in de stad terug te laten komen. We hebben heel veel met mensen gesproken en naar hen geluisterd. Dat proces begint echter met oprechte interesse hebben.” Het vergt van een ontwikkelaar of bouwbedrijf ook dat hij met de voeten in de maatschappij staat. “Ik wil
Op een zeker moment gaat het bij Krake mis. “Ik kreeg
daarmee zeggen”, verduidelijkt Seekles, “dat hij trends
problemen met mijn belangrijkste toeleverancier. En
moet waarnemen en moet zien en voelen wat er op een
toen bleek ik dus geen plan B te hebben. Ook zag ik op
locatie aan de hand is. Inlevingsvermogen en empathisch
dat moment dat mijn bedrijf niet flexibel was. Met andere
vermogen zijn eigenschappen die steeds belangrijker
woorden ik kon dus niet snel schakelen. Het leek net een
worden als het gaat om het bedenken, ontwikkelen en
mammoettanker en ik had het geld en de tijd niet om dat
bouwen van woningen.” Over een antwoord op de vraag
te veranderen. Gek genoeg”, benadrukt Krake, “merk je dat
hoe de bouwmarkt zich gaat ontwikkelen hoeft zij niet
niet als je nog onderweg bent en alles goed gaat. Mijn voor-
lang na te denken. “Er gaan steeds meer niches ontstaan.
naamste les voor andere ondernemers is dan ook altijd
De grote bulk is voorbij. Ik denk aan ontwikkelingen waar
blijf goed kijken of je je organisatie snel kan wenden als de
ruimte is voor meer individualiteit voor de kopers . En voor
omstandigheden daarom vragen.”
de Dwarsdenkerij
they wanted, they would have said faster horses. - HENRY FORD
“
Guido Thys
“
If I had asked people what
‘Een kwestie van kiezen’ Guido Thys, zelfuitgeroepen bedrijfsverloskundige en eigenaar van ‘De Dwarsdenkerij’, sluit de NVB Jaarvergadering editie 2015 officieel af. Zijn belangrijkste les aan de zaal is “maak een keuze. Als je namelijk geen keuze maakt kom je helemaal nergens.”
In ruim veertig minuten tijd neemt de Belg de
Opvallend is de stelling die Thys neemt tegen het
aanwezigen mee in een enthousiast en bevlogen
luisteren naar de klant. Hij vindt dat het domste wat
verhaal. Aan het eind van zijn lezing geeft hij aan dat
je als ondernemer kan doen. “Luisteren naar de klant
hij iedereen bijna 200 slides heeft voorgeschoteld.
is namelijk gevaarlijke onzin. Zij weten het namelijk
Het zegt alles. De kern van zijn boodschap klinkt
ook niet. Steve Jobs heeft echt nog nooit aan advies
echter meer malen door. “Maak een heldere keuze. Te
aan Apple-gebruikers gevraagd. En een beroemde
vaak zie je dat we alles willen zijn en alles willen doen.
uitspraak van Henry Ford als ik aan de consument
Maar het resultaat daarvan is dat je je dan nergens in
had gevraagd wat deze wilde, dan hadden zij om een
kan onderscheiden. Kies een doel, kies voor succes
sneller paard gevraagd. Motto van deze twee heren
en niet behoud. Bepaal eerst waar je naar toe wil en
was niet voor niks ‘vraag klanten niet naar oplossin-
bekijk dan pas of dat kan met de riemen die je hebt.”
gen maar naar problemen en behoeften.” Zijn slotakkoord luidt dan ook: ‘Hou het vooral simpel.”
Interviews Arjo Riedijk, Weboma Wateringen
‘Team van jonge mensen’ “Wil je als bedrijf vernieuwen en innoveren, dan moet
formeren van een zogenoemd kennisteam. “Ik denk
je vooral openstaan voor nieuwe trends.” Dat zegt
aan een team van jonge mensen van onder de dertig
Arjo Riedijk, directeur van Weboma uit Wateringen.
jaar. Zij moeten hun voelhorens in de maatschappij
Hij ziet dit als belangrijkste les van de lezingen van
hebben en weten wat er speelt, waar problemen zijn
vanmiddag. “Je moet dat wel gestructureerd gaan
en waar behoeftes aan is. Het is vervolgens aan
doen”, vindt hij. Om dat binnen zijn organisatie
ons”, benadrukt hij, “om daar met veel creativiteit
handen en voeten te geven denkt Riedijk aan het
nieuwe producten bij te bedenken.”
John Noordeloos, Scholtens Projecten bv
‘Een inspirerende middag’ Over een antwoord op de vraag wat John Noordeloos,
van een voormalig verpleeghuis in koopwoningen een
manager ontwikkeling bij Scholtens Projecten van de
niche ontdekt. “We hebben met de transformatie van
jaarvergadering vond, hoeft hij niet lang na te denken.
Kaap Hoorn in Hoorn laten zien dat leegkomende
“Ik vond het een zeer inspirerende middag vol met
zorginstellingen een nieuwe toekomst kunnen krijgen.
actuele onderwerpen.” Vooral het blokje met Liane
Namelijk aantrekkelijk geprijsde woningen voor zowel
den Haan vond Noordeloos eruit springen. Logisch,
jong als oud.”
want zijn bedrijf uit Wognum heeft met de verbouwing
Harold Bouwmans, Gebr. Van Stiphout Projectontwikkeling
‘Andere manier van aanvliegen’ “Nuttig” en “boeiende lezingen”. Met deze woorden
klant ontwikkelen. Dat betekent dat we ontwikkelin-
omschrijft Harold Bouwmans, projectontwikke-
gen op een andere manier moeten aanvliegen. Wat
laar bij Gebr. Van Stiphout Projectontwikkeling uit
dat betreft sprak mij wat Bianca Seekles wel aan.
Sint Oedenrode, de NVB-bijeenkomst. Volgens
Echt in gesprek gaan met de doelgroep, interesse
Bouwmans is het hem inmiddels wel duidelijk
hebben in wat men drijft, is belangrijk om ze uitein-
geworden dat oude tijden van de crisis niet meer
delijk met de juiste producten tot aankoop te kunnen
terugkeren. “We moeten veel meer op de huid van de
verleiden.”
Bouwen & Ontwikkelen
in een veranderende wereld
Informeren, verbinden, inspireren, belangenbehartiging en financiële ledenvoordelen zijn dan ook de kerntaken voor NVB Vereniging voor ontwikkelaars & bouwondernemers. Hiermee proberen wij steeds de meest gunstige omstandigheden te creëren voor ontwikkelende bouwers.
INFORMEREN
Antwoorden van morgen Op de vragen van vandaag
VERBINDEN
Maak gebruik van een sterk netwerk Elkaar versterken door het delen van kennis
INSPIREREN
Wat zijn de trends en ontwikkelingen Speel in op wat er speelt
BELANGENBEHARTIGEN
Ontwikkelen onder gunstige politieke voorwaarden NVB houdt ook de stakeholders scherp
LEDENVOORDELEN
Profiteer van financiële ledenvoordelen
Werk mee aan de nieuwe wereld en word NVB lid NVB INFORMEERT, INSPIREERT EN VERBINDT
Bel 070-38 60 204 of mail je gegevens naar
[email protected] of kijk op:
lidmaatschap.nvb-bouw.nl
Flitsverslag is een uitgave van NVB Vereniging voor ontwikkelaars & bouwondernemers Tekst Ouwerkerk Tekst & Advies, Zoetermeer Vormgeving Gouwestad Marketing & Media, Waddinxveen
Secretariaat NVB: Postbus 620, 2270 AP Voorburg Telefoon: 070 - 386 02 04
www.nvb-bouw.nl
