2
Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Januari/ februari ...................................................................................................................................... 4 Maart/ April ............................................................................................................................................. 6 Mei/ Juni .................................................................................................................................................. 9 Juli/ augustus ......................................................................................................................................... 16 September/ Oktober ............................................................................................................................. 20 November/December ........................................................................................................................... 26 Vrijwilligers ............................................................................................................................................ 27 Stallijst ................................................................................................................................................... 27
3
Inleiding Net als vorig jaar kan ook 2014 weer worden samengevat in een fotoverslag alias jaarverslag. Tijdens mijn rondes en die van de betrokken vrijwilligers maken we van alles mee, met hele variërende onderwerpen. Free Nature werkt in het Geuzenbos als kuddebeheerder samen met het Havenbedrijf en de stadsecologen van Amsterdam. Gaande weg zijn we steeds meer taken gaan vervullen. Wat te denken van het omvormen van het aangeplante beuken en eikenbos naar meer natuurlijk bos met open plekken voor vlinders, of het aansturen van werkzaamheden voor een project van de Gemeente Amsterdam om kansarme jongeren een nieuwe plek in de maatschappij te geven. Ook bij de grazers is er veel gebeurd. Het was een komen en gaan van dieren, maar over het algemeen is het een jaar geworden wat redelijk rustig is verlopen. We mochten daarnaast een tweetal nieuwe vrijwilligers aan onze ploeg toevoegen. Een leuk echtpaar wat aan de rand van het gebied in een woonboot woont en vanuit hun huis op het gebied uitkijkt. Kortom er is weer een hoop gaande geweest dit jaar, dus laten we aan de hand van de maanden samen ontdekken wat er is gebeurd . Veel lees- maar vooral ook kijk plezier! Arjen Boerman, beheerder FREE Nature
4
Januari/ februari In het jaarverslag van 2013 eindigen we in december met de uitleg over een weesveulen dat sterk was achter gebleven in de groei, ondanks dat ze regelmatig bij een merrie in de noordelijke harem mee dronk. Helaas mocht dit niet baten en was het mijn taak als beheerder dan ook om tijdig in te grijpen. Bij FREE Nature vermijden we onnodig lijden zoveel mogelijk, maar dat is meteen een zeer ruim begrip. Voor de ene persoon lijdt een dier al als er een beetje sneeuw ligt, terwijl de ander de grens wil opzoeken met wat het dier en het gebied aan kan. Vaak zijn de wildlevende grazers veel minder hulpbehoevend dan wij als mens denken. Dit is een boeiend proces. Het hoort bij mijn werk om in overleg met een vaste collega, de vrijwilligers en de dierenarts elke gebeurtenis apart te volgen, te bespreken en indien nodig een keuze te maken. In het geval van deze jonge merrie ging het eigenlijk om meerdere aandachtspunten. Doordat ze al vanaf een maand oud gescheiden was van haar moeder (leidhengst van de andere harem nam haar in beslag en het veulen bleef achter), liep ze een forse groeiachterstand op. We hebben van het voorjaar een paar keer geprobeerd om moeder en veulen te koppelen, maar dit is in beide gevallen niet gelukt. De merrie hebben we van de zomer in 2013 met een gebroken been uit haar lijden verlost. , Gevolg was dat het veulen alleen verder moest. Ze werd in de voor haar vreemde harem wel geaccepteerd, maar in de loop van de winter gingen de koniks in de harem steeds meer voor zichzelf kiezen uit overlevingsdrang. Zo ook de leidmerrie waarbij ze eerder nog mocht mee drinken als haar eigen veulen aan het drinken was. Toen ze begin januari 2014 apart ging lopen en apathisch gedrag ging vertonen, werd het tijd om in te grijpen. Ze had haar kans gehad, maar in de loop van de tijd ook haar gehele lichaamsreserves opgebruikt. Om een verdere achteruitgang in de laatste fase van de redelijk zachte winter te voorkomen, hebben we haar op de vangwei gezet samen met de harem en de dierenarts haar laten euthanaseren.
Afb. 1) Veulen in zeer matige conditie (foto mobiel; Arjen Boerman)
5
Afb. 2) Nadat de dierenarts zijn werk heeft gedaan, mag de harem afscheid nemen van het veulen.
Wat u hierboven op de foto ziet noemen ze een dode wake. Dit ritueel is onlosmakelijk verbonden met het natuurlijke en sociale leven wat wij als FREE Nature de grazers bij ons bieden. Elk dier uit het harem komt even kijken, snuffelt even, raakt het dode dier eventueel aan en sluit daarmee een hoofdstuk af. We hebben het dode veulen zeker een uur laten liggen tot de harem weer verder gingen met grazen even verderop. Pas daarna is het kadaver aangeboden aan de ophaaldienst. Onze nieuwe slogan bij FREE Nature “Natuur op eigen benen” is voor velerlei uitleg vatbaar, maar ook op bovenstaande foto erg goed van toepassing. Door de dieren deze vorm van rouw en afscheid te gunnen, worden de banden binnen het harem sterker en kunnen ook de jonge dieren weer een stapje maken in de richting van echt wilde paarden. We zijn verantwoordelijk van geboorte tot dood voor onze dieren en dit zorgt soms bij omstanders voor wisselende emoties. De ene zal zich afvragen waarom er niet veel eerder is ingegrepen, terwijl de ander juist blij is dat het dier zelf het moment heeft kunnen bepalen. En de beheerder daarna voor het dier een keuze heeft gemaakt. Voor alle betrokkenen is dit een leerzaam proces, waarbij we elkaars standpunten accepteren en erover blijven praten.
6
Maart/ April Half april worden in het Geuzenbos over het algemeen gezien de meeste veulens geboren, gevolgd door de kalveren van de hooglanders zo tegen eind april. Het is dan ook de tijd van nieuw leven in een landschap dat langzaam aan ook weer tot leven komt. Zowel de runderen als paarden timen het moment van de geboorte van hun nageslacht zo dat ze in de loop van de weken steeds meer voedsel tot hun beschikking krijgen. Als de grazers de winter uitkomen zijn ze als het goed is een deel van hun lichaamsgewicht kwijt. De vetreserve die ze tijdens het vorige seizoen hebben opgebouwd, wordt tijdens de winter aangesproken. Dit zorgt ervoor dat sommige dieren er wat schraal uit zien, terwijl andere nog redelijk goed in conditie zijn.
Afb.3) Bij deze koe is duidelijk te zien dat ze veel heeft ingeleverd tijdens de winter. De mate waarin een individueel dier een vetreserve kan opbouwen voor de winter is van levensbelang. Als blijkt dat een dier aan het einde van de zomer, vlak voor het maken van de winterplanning nog niet voldoende in conditie is bijgetrokken betekent dit dat ze uit de kudde wordt weggehaald.
Vaak hebben de runderen het zwaarder doordat ze herkauwer zijn. Als het gras steeds korter wordt en de vegetatie langzaam verdwijnt, kan het rund met zijn tong steeds moeilijker het gras plukken. Vaak schakelen ze dan over op het plukken van de bladeren van bramen, twijgen waarvoor ze soms hele bomen om duwen en schors wat ze met behulp van de snijtanden in hun onderkaak van de stam schrapen. Een paard daarentegen kan nog veel langer door grazen en knabbelt het gras tot vlak boven de grond af. Ook schillen ze in tijden van schaarste, zodra ze dit zichzelf hebben geleerd , populieren rondom de hele stam kaal. Gevolg is vaak dat de boom na een zomer van uitdroging afsterft, waardoor er open plekken in het bos ontstaan. De winter is dan ook de tijd waarin de grazers het meeste effect hebben op de bosvorming in het gebied.
7
Afb. 4) Het is moet ik eerlijk bekennen absoluut geen top foto, maar wel een foto die mooi laat zien hoe goed de vos als soort in het Geuzenbos samen gaat met de grazers. Deze foto heb ik snel gemaakt, voordat de vos een paar minuten later mij door had en snel het bos in verdween.
In het Geuzenbos leven redelijk wat vossen en eigenlijk zie ik ze alleen bij toeval, vaak tussen de grazers of als ze op doortocht zijn. Ze hebben op de kleine grazers als haas, konijn, muizen, maar ook bodembroeders in het gebied een groot effect. Zo houden ze de muizenstand onder controle, vangen ze verzwakte hazen en konijnen, maar bejagen ze ook bodembroeders als de grauwe gans en verschillende in het gebied levende eenden soorten. De vos is een opportunist en zal afhankelijk van het seizoen andere voedselbronnen aanspreken. Stel dat we een keer een doodgeboren kalf of veulen niet op tijd terug kunnen vinden, dan is de vos er al snel bij om hem op te ruimen. Want hij kan ook heel makkelijk overschakelen naar aas, het is een veelzijdige eter die profiteert van wat er op dat moment beschikbaar is. In het Geuzenbos is de vos wat betreft de zoogdieren de toppredator. Hij zal nooit een paard of rund doden, maar zal het niet laten om een gestorven grazer op te eten.
8
Daarna naar Noord voor m`n start van mijn ronde. De buitenronde gedaan voor m`n zoektocht. Zonder resultaat (maar genoeg te zien) via de brug naar Nieuwnoord gegaan. Op het achterste gedeelte zag ik de groep van Goldi op rust, met een extra uitbreiding van een veulentje '' hoera'''. Het is een hengstje, dit jaar is het zeker de beurt aan allemaal 'jongetjes'. Maar Goldi had me ook nog laten schrikken. Hij lag eerst op zijn zij en trok rare bewegingen met zijn achterpoten en lag met zijn ogen dicht hard te kreunen...Hij wordt eerdaags14 jaar dus kan er van alles zijn. Maar meneer sliep ...hij was zeker aan het bijkomen van de 'bevalling' van Donna. Dat heb je zo met 'mannen';--)) Citaat uit verslag 19 april 2014 door Anita, vrijwilligster FREE Nature
9
Mei/ Juni De tijd van overdaad breekt weer aan, overal groeit ruim voldoende voedsel en de grazers zijn dan ook erg druk met grazen om na de winter weer op conditie te komen en hun jongen groot te brengen. In deze tijd is de melkproductie voor de kalveren en veulens optimaal en ze groeien dan ook als kool. Ook insecten als libellen, spinnen en dergelijke zie je in deze tijd overal ijverig weer aan de gang en veel voorjaarsbloeiers als rietorchissen en boterbloemen kleuren het landschap. Het is dan ook een tijd van weelde en genieten! Toch vinden er in deze tijd ook sociale veranderingen plaats binnen de kudde hooglanders en konik paarden. Eenjarige hengsten en merries worden uit het harem verstoten en vormen hengsten groepjes of sluiten zich aan bij de andere harem. Bij de hooglanders zijn het vooral de jonge stieren die steeds meer gescheiden van de kudde gaan leven en hun eigen plekje in het gebied opzoeken. Dit zijn vaak uithoeken van het gebied, die voor de koeiengroep niet interessant zijn. Deze stieren begrazen deze stukken actiever en vormen daardoor het landschap en de bijbehorende vegetatie. Zo leggen ze stierenkuilen aan om elkaars krachten te meten , waar zon minnende insecten en pioniers planten weer van profiteren.
Afb. 6) Konikpaarden in het zuidelijke deel van het Geuzenbos aan het grazen vlakbij het gemaal langs de oever van het daar gelegen plasje.
10
Afb. 7) Vrouwtje platbuik is in de zon aan het opwarmen om daarna op jacht te gaan naar voedsel.
Afb. 8) Rietgors, mannetje aan het baltsen in toppen van het riet
11
Afb. 9) Koppel ganzen met veel jonge pullen, ouders zijn zichtbaar waakzaam en alert.
Afb. 10) Jonge hengsten worden rond deze tijd uitgestoten, dit gaat vaak met de harde hand omdat ze liever bij de vertrouwde harem willen blijven. De leidhengst heeft dan ook redelijk wat tijd nodig om de boodschap over te brengen, de jonge hengsten moeten nadat ze zijn verstoten op eigen benen leren staan. Vliegen houden de bijtwond schoon, door dood weefsel en bloedstolsel te verwijderen. Wond op 19-05-2014
12
Afb. 11) Ook de jonge kalveren hebben soms last van vliegen op hun neus…
Afb. 12) Free Nature vrijwilliger Fred doet toezicht en loopt op zijn gemak door de kudde om alle dieren even één voor één te bekijken.
13
Afb. 13) De Zuidelijke harem in de slibvelden, met beide hengsten net buiten beeld
Afb. 14) Al vrij snel in het begin is besloten om de wond te gaan behandelen met een soort van spray die een laagje legt op de wond en anti vliegenspray. De eerste paar keer lukte ons dit aardig, maar na twee drie behandelingen nam de natuur het over.
14
Afb. 15) Kleine watersalamander en poelslak in één van de paddenpoelen.
Afb. 16) Vliegende platbuik vrouw
15
Afb. 17) Vrouwtje keizerlibellen zet eieren af.
Afb. 18) Wond jonge hengst 04-06-2014, er komt een korst op. Het is een kwetsbare plek dus de leidhengst zal steeds dezelfde plek opzoeken op te bijten. Extra toezicht is dan ook gewenst. Er komen regelmatig meldingen van publiek binnen. Als FREE Nature willen we weten wat er speelt, maar laten we zo veel als verantwoord is de natuur zijn gang gaan.
16
Juli/ augustus
Afb. 19) Wond op 03-07-2014 na behandeling met zilverspray wat er ook deels al weer is afgespoeld na een regenbui.
Afb. 20) Een ijverige bij bezig met verzamelen nectar op de bloemen van Boerenwormkruid
17
Afb. 21) Wond 04-08-2014. Langzaam ontstaat er een kost op de wond al is die in de loop van de maanden verschillende keren weer opnieuw open gebeten door de leidhengst Panor. Vlak na het maken van deze foto hebben we de jonge hengst apart gezet op de vangwei in afwachting van de komst van twee jonge hengsten van het najaar.
Afb. 22) Vader en zoon hebben een onderonsje.
18
Afb. 23) Ontstoken ogen bij jonge merrie in de noordelijke harem
Voor het tweede jaar op rij loopt er zo halverwege de zomer een jonge konik rond in het gebied met een ontstoken oog. We hebben tijdens de vangactie om alle veulens te chippen de dierenarts er naar laten kijken en eigenlijk kwamen we samen tot de conclusie dat de natuur zijn werk moest doen. Bij FREE Nature willen we de dieren eigenlijk zo min mogelijk behandelen, maar ook in dit geval was verscherpt toezicht van belang. Zodra het najaar zijn intrede deed en het koeler werd, nam de ontsteking snel af en was er niks meer van te zien.
19
Afb. 24) Wespendief
In de thermiek boven het Geuzenbos verzamelen zich tijdens de jaarlijkse vogeltrek de meest bijzondere gasten. Zo heeft er in 2012 een tijdje een klapekster in het gebied gezeten, maar dit jaar was het dus de beurt aan een wespendief. Een prachtig gezicht om deze vogel die vooral broedt in gebieden als de Veluwe en o.a. het Drents Friese Wold te midden van verschillende buizerds zijn rondjes te zien draaien om hoogte te maken en door te vliegen richting het zuiden.
20
September/ Oktober
Afb. 25) Nazomer avond in het Geuzenbos; Hooglanders met op de achtergrond de kerktoren van Halfweg.
Afb. 26) Nazomer avond in het Geuzenbos; Konikpaarden en hooglanders genieten nog even van de laatste zonnen stralen vlak voordat de avondschemering invalt.
21
Artikel voor de Linker, magazine GroenLinks
Het Geuzenbos Amsterdam; “Vrij struinen tussen de Schotse Hooglanders en Konikpaarden” Een groep runderen komt langzaam op me af lopen terwijl ik buiten de afrastering toekijk. Eén van de koeien loopt op deze prachtige nazomer dag het meertje in om pootje te baden en een kalf rent naar de struiken om me daar van een afstandje in de gaten te houden. Ik ben op bezoek in het Geuzenbos, een natuurgebied dat grenst aan Amsterdam. Arjen Boerman leidt me rond en vertelt over het gebied en zijn rol als beheerder. Bij kennismaking kijkt hij meteen naar mijn voeten met daaraan slippers: “Je hebt toch wel andere schoenen mee, hoop ik?”. Daar had ik met dit mooie weer niet aan gedacht. Gelukkig heeft hij nog een paar passende regenlaarzen in zijn bus en samen met een vrijwilliger gaan we het gebied in. Die draagt een statief en camera met grote telelens over zijn schouder. “Gijs gaat proberen de ijsvogel te fotograferen. Die vliegt al een paar weken hetzelfde rondje hier, om daar bij dat bosje te pauzeren.” Gelegen ten westen van Amsterdam – tussen het recreatiegebied Spaarnwoude, Halfweg met het aangrenzende Schiphol, en het Amsterdamse haven- en industriegebied –, was Het Geuzenbos oorspronkelijk bestempeld als haventerrein. Nog steeds is het Havenbedrijf eigenaar van de grond maar inmiddels is hier een gevarieerd natuurgebied ontstaan dat een belangrijke rol speelt in de hoofdgroenstructuur van Amsterdam. De plannen van de Haven vonden geen doorgang en in de jaren '70 opperde toenmalig stadsecoloog Timmermans om de natuur verder haar gang te laten gaan en hier een natuurgebied te creëren, vertelt Arjen. “Het is een gebied dat een hele oude geschiedenis combineert met recente ontwikkelingen. Hier ligt bijvoorbeeld de oude zeedijk en als je verder loopt kom je de banpaal tegen. In de 16e eeuw werden misdadigers uit de stad verbannen door ze letterlijk achter de banpaal te zetten. De heuveltjes die je daar ziet, ze doen denken aan een duinlandschap, zijn gemaakt van gestort puin van onder andere afgebroken fabrieken. En de suikerbietenfabriek die dichtbij staat moet de grond van de afgespoelde suikerbieten natuurlijk ergens kwijt en door het gestorte slib is daar een landtong met allemaal heuveltjes ontstaan. Dit is dus een gebied waar veel in is gerommeld en dat sterk door mensen is beïnvloed, maar waar de natuur ook zijn gang heeft kunnen gaan. Al ruim 30 jaar heeft de natuur zich hier ontwikkeld. Die meiboom, bijvoorbeeld, is al minstens 15 jaar oud. En die is niet op een kale grond gaan groeien, er was al allerlei begroeiing voordat de boom zich hier vestigde.”
22
Sinds 2007 is FREE (Foundation for Restoring European Ecosystems) in opdracht van het Havenbedrijf beheerder van het gebied. De grote grazers die deze organisatie uitzet spelen een grote rol bij het beheren van de natuur. In het Geuzenbos zorgen Schotse Hooglanders en Konikpaarden door hun graasgedrag voor variatie in het landschap. De paarden en runderen vullen elkaar aan. Konikpaarden grazen met hun tanden en zijn daardoor in staat om erg kort gras af te grazen. De runderen zijn afhankelijk van langer, en dus ouder, gras omdat zij het met hun tong afscheuren. De twee groepen dieren grazen daarom op andere plekken en ook hun paargedrag heeft zich hierop afgestemd: de Konikpaarden krijgen in het vroege voorjaar al jongen terwijl de Schotse Hooglanders pas in mei nakomelingen verwachten als het gras al heeft kunnen groeien. “Zo rond deze tijd, begin september, is de bronst van de koeien zo'n beetje voorbij. We hebben hier 14 runderen lopen. Als eind augustus alle koeien zijn gedekt, zie je dat de stieren weer apart gaan lopen. We hebben hier bijvoorbeeld Einstein, die doet zijn naam echt eer aan en loopt apart van de kudde. Sinds kort heeft hij een jonge stier bij zich lopen. Af en toe komen ze aanwaaien bij de groep, maar daarna gaan ze weer hun eigen gang. Daardoor krijg je dat de kudde de voedselrijke plekken opzoekt en dat de stieren juist in de voedselarme gebieden grazen. Daar breken ze bij gebrek aan gras bijvoorbeeld bosjes af waardoor er weer ruimte ontstaat voor nieuwe en andere begroeiing en er weer andere dieren kunnen leven. In de winter, wanneer er geen gras te vinden is, zullen de Hooglanders en de paarden in het gebied op zoek gaan naar andere voedselbronnen. Ze eten dan bijvoorbeeld schors, waardoor bomen afsterven, of struiken. Zo houden ze het landschap open en zorgen ze voor variatie in het gebied. Die beesten starten een motor op en als die eenmaal loopt, dan is het een kwestie van handen in de zakken en toekijken.” Betekent dit dat Arjen helemaal niet ingrijpt in de natuur? “Soms geef ik de natuur een zetje in de goede richting. Hier bijvoorbeeld is een groot stuk bos dat is aangeplant ter compensatie van Schiphol. Je ziet dat de bomen heel strak tegen elkaar geplant staan, er zit geen enkele natuurlijkheid in. Het was de wens dat de dieren daarvoor zouden zorgen, maar ja, eiken zijn niet lekker. Beuken op zich wel, maar er staat zoveel ander eten, dat ze daar eigenlijk niet aan toe komen. Door een aantal bomen weg te halen help ik de natuur ruimte te maken. De dieren hadden hier uiteindelijk waarschijnlijk ook voor gezorgd, maar dan ben je zo 50 jaar verder. Nu zie je in 15 jaar al resultaat. “Verder houd ik als beheerder vooral de kuddes in de gaten. Dit gebied is natuurlijk omheind. Door sloten, maar ook door rasters. De dieren hebben maar beperkt de ruimte. De winter, wanneer er voedselschaarste heerst, is bepalend voor hoeveel dieren hier kunnen leven. Kijk, de Schotse Hooglanders zijn nu moddervet. Het is een voedselrijk gebied en ze hoeven geen moeite te doen om een goede vetlaag op te bouwen. Maar straks, als het winter is, slaat de verhouding om. Dan heeft het gebied niets meer te bieden. De draagkracht van het gebied – hoeveel dieren de winter kunnen overleven is gedeeltelijk giswerk, maar als beheerder kan ik op grond van mijn lange ervaring een goede inschatting maken van de overlevingskansen van de dieren.
23
In principe is er hier genoeg voedsel te vinden voor 12 volwassen dieren. Als ik in september al kale plekken zie in het gras, of wanneer de winter erg vroeg valt, kan ik de afweging maken dat de groep verkleind moet worden. En elk jaar heb je natuurlijk aanwas van dieren die worden geboren. Dit gebied groeit niet meer, dus als er drie dieren bijkomen, dan moeten die ook weer weg. Eind september maken we met alle betrokkenen, het Havenbedrijf en de stadsecoloog, een rondje waarbij ook besproken wordt hoeveel dieren wenselijk zijn. In totaal heeft FREE in Nederland ongeveer 850 runderen lopen en elk jaar komt daar door geboortes zo'n 30 procent bij. Dat aantal gaat er dan ook weer vanaf.” “Die ruwweg 150 a 200 dieren worden verkocht of geslacht. FREE verkoopt het vlees als Wildernisvlees aan particulieren en horeca. Soms heb je wel eens discussie. Hier heb je bijvoorbeeld een hele oude koe lopen. Het is de leidkoe, als koe met de meeste ervaring is zij de baas van de kudde en kent ze het gebied als geen ander. Van mij mag ze hier in het gebied doodgaan, dan wordt ze waarschijnlijk op een gegeven moment door de dierenarts geëuthanaseerd. Maar het kalf dat ze afgelopen zomer kreeg was erg klein, en ze had eigenlijk niet genoeg reserves om en haar kalf te voeden en zelf op gewicht te blijven. Ik moet dan de afweging maken of het verantwoord is haar de winter in te laten gaan. Moeten we haar dat nog aandoen of niet? Als ik eenmaal de beslissing heb gemaakt dat een dier gedood moet worden, heb ik daar geen moeite mee, nee. Geestelijk ben ik al in de keuze meegegroeid. Als beheerder houd ik een bepaalde grens aan, de conditiescores en de richtlijnen van FREE ten aanzien van lijden, helpen me daarbij. Als beheerder hoort dit er ook bij, maar het grootste gedeelte van het jaar loop ik gewoon mijn wekelijkse rondje en geniet ik van wat er is.” Een belangrijk uitgangspunt van FREE is dat bezoekers welkom zijn. Natuur moet je beleven en je merkt dat de natuur zich aanpast aan het publiek, stelt Arjen. “Dit is gewoon een koepad, een struinpad noemen we dat. Slechts een paar meter verderop is de natuur weer gewoon de baas. Een hermelijn, bijvoorbeeld, stoort zich niet aan onze aanwezigheid. Ook de Konikpaarden en Schotse Hooglanders hebben daar geen moeite mee. Je moet dan wel bepaalde gedragsregels hebben. Bezoekers moeten een fatsoenlijke afstand houden en mogen de dieren niet aaien of voeren. Aan de andere kant kiezen we ook voor dieren die goed kunnen omgaan met de aanwezigheid van mensen, zowel wat betreft soort als individu. Een individueel dier dat te agressief is, halen we hier weg en laten we niet voortplanten.” “Het hele terrein is toegankelijk voor het publiek. De meeste mensen lopen op de paden omdat dat makkelijk is Maar je hoeft niet op de paden te blijven. Je bent vrij om te gaan waar je wil, om bramen te plukken of wilde appels, of om een goed gesprek te voeren met je vriend ergens op een boomstronk. Je mag hier echt crossen, en dan beleef je natuur op een hele andere manier.”
24 Dat de dieren zich weinig aan menselijke aanwezigheid gelegen laten liggen, blijkt wanneer we stilhouden bij een doorgaande weg die het gebied in tweeën snijdt. Een wielrenner is afgestapt om een groep Konikpaarden te bewonderen terwijl twee fietsers op hoog tempo de kudde voorbij gaan. De dieren kijken niet op of om. Pas wanneer een vrachtwagen voorbij dendert, gaan ze met zijn allen wat opzij. Op de terugweg vertelt Arjen nog vol enthousiasme over de paddenpoelen, waar rugstreeppadden uit de het nabijgelegen havengebied zich voortplanten, de passage die mede door GroenLinks tot stand is gekomen en waardoor meer Amsterdammers hun weg naar het Geuzenbos weten te vinden en de fietsroute die onlangs met behulp van de provincie is aangelegd. Bij terugkomst treffen we vrijwilliger Gijs weer aan. De ijsvogel? Die heeft zich inmiddels op een foto laten vangen. Ook in de herfst en winter kun je prachtig wandelen in het Geuzenbos. Neem dan wel je regenlaarzen of stevige wandelschoenen mee! Want van de paden af is het hier nog mooier.
Afb. 27) IJsvogel (Foto gemaakt door; Gijs Beck)
Artikel is geschreven door Liesbeth Schipper in opdracht van het blad de Linker wat geschreven wordt voor de leden van GroenLinks Amsterdam.
25
Afb. 28) Leidstier met mooie korte zomervacht en bronst manen maakt zich klaar voor de nacht terwijl op zijn kop en in de staart nog klissenbollen hangen.
Afb. 29) De oude wandelbruggetjes in het geuzenbos zijn ideale uitzichtpunten voor de reigers. Vaak blijven deze prehistorisch uitziende dieren tot het laatste moment zitten, waarna ze al snel op de wieken gaan en wachten tot je verdwenen bent zodat ze weer op de brug kunnen plaats nemen.
26
November/December
Afb. 30) Wild spotten in het Geuzenbos in gezelschap van de filmploeg van “In de Stad” van de plaatselijke tv-zender AT5. (foto gemaakt door Fred den Dulk)
Erg leuk maar wel spannend om te doen en goede reclame voor het gebied. Start was bij het “Bankje van Fred” een initiatief van Fred onze vrijwilliger in Amsterdam. Eerst heeft hier een tijdje een in het gebied door hem gevonden plastic tuinstoel gestaan. Maar het leek ons leuk om op een mooie plek in het gebied een bank te plaatsen van hout uit eigen bos. Samen met de andere vrijwilligers Eric en Gijs hebben we deze bank geplaatst en deze tijdens de jaarlijkse schouw met het Havenbedrijf aan hen cadeau gedaan. Het bankje staat centraal in het gebied en hopelijk mogen nog vele bezoekers op dit bankje even genieten van het uitzicht en op adem komen. Vanaf hier zijn we in gezelschap van de verslaggeefster, cameraman en assistente eerst langs de konikpaarden gelopen en hebben we vervolgens de hooglanders opgezocht. Vond het erg leuk om te doen en de uitnodiging staat om van het vroege voorjaar terug te komen als er jonge kalveren en veulens hun eerste stappen in het Geuzenbos zetten. Dus wordt vervolgd…
27
Vrijwilligers De ploeg vrijwilligers in het Geuzenbos wisselt langzaam van samenstelling, sommige moeten bijvoorbeeld vanwege medische redenen een stapje terug doen, terwijl anderen weer meer willen gaan doen. Het is een zeer gevarieerd gezelschap bestaande uit zeven mannen en vrouwen. Zonder deze vrijwilligers zou het beheer van het Geuzenbos nooit het niveau hebben wat het nu heeft. Als er een calamiteit is, gaat iedereen in de hoogste staat van paraatheid en wordt er snel en efficiënt gecommuniceerd. Een deel van de groep doet toezicht, anderen zorgen juist graag voor de innerlijke mens door het aanbieden van koffie en een paar komen voor de zware klussen als rastercontrole, het bouwen van de bank of het dunnen van het bos. Ik hoop dat we in 2015 weer met elkaar in goede gezondheid samen mogen blijven genieten van alles wat er in het gebied te beleven is. Maar stel dat u als lezer ook graag uw steentje wil bijdragen kan dat! Neem dan contact op met Arjen Boerman (
[email protected], mob. 06-44308510), de kuddebeheerder van het gebied.
Stallijst Met de bouwploeg binnen de vrijwilligersgroep hebben we in de winter van 2013/2014 een mooie vaste vangkraal gebouwd en deze dit jaar al meteen in gebruik genomen. In het voorjaar voor de koniks en in het najaar voor de schotse hooglanders. De kraal is gebouwd van eikenhout uit de nabije omgeving , met als gevolg dat vervangen van balken in de toekomst redelijk eenvoudig is. Voordeel van een vaste kraal op strategische plek is dat de runderen en paarden het als onderdeel zien van hun leefgebied. Er loopt een weg naar toe en de bodem van de kraal is gemaakt van gebroken puin. Een veiligere plek om te werken voor mens en dier is er dan ook niet.
Afb. 31) Beide harems konikpaarden in de nieuwe vaste kraal in afwachting van de dierenarts om de veulens te chippen.
28
Schotse Hooglanders 1
naam Marigold van Rozenburg
levensnummer 4166 4385 5
m/v koe
geb. datum 28-03-2005
Kleur rood
2
Actie
Sudon vd Roode beek
5250 2765 6
stier
11-03-2009
rood
3
Macbeth van het Geuzenbos
5708 9406 7
koe
16-08-2010
rood
4
Einstein van Ekogrön
8962 1128 9
stier
13-08-2010
mix
5
Marieke van het Geuzenbos
9337 9813 9
koe
26-07-2012
rood
6
Marius van het Geuzenbos
9337 9817 7
stier
27-03-2013
mix
7
Mackency van het Geuzenbos
9337 9816 0
koe
27-03-2013
rood
8
Marit van het Geuzenbos
9240 0116 7
koe
21-07-2013
zwart
9
MacTyaro van het Geuzenbos
9240 0118 1
stier
07-04-2014
rood
Geboren 2014
10
Milagro van het Geuzenbos
9240 0117 4
koe
29-04-2014
rood
Geboren 2014
11
Michael van het Geuzenbos
6746 0350 5
stier
10-09-2014
rood
Geboren 2014
12
Merel van Rozenburg
5205 8969 4
koe
03-04-2008
rood
Slacht
13
Montoya van het Geuzenbos
6746 0348 0
stier
18-06-2014
rood
Slacht
14
Madoc van het Geuzenbos
7544 9539 2
stier
10-04-2011
rood
Slacht
15
Magnus van het Geuzenbos
7544 9543 1
stier
26-03-2012
rood
Slacht
Bij de hooglanders zijn er dit jaar vier kalveren geboren, drie stieren en een koekalf. Begin december zijn er bij de vangactie twee jonge stieren (i.v.m. inteelt) en een magere koe en kalf (matige conditie) uit de kudde gehaald. In de loop van 2015 komen er als vervanging een koe, haar koekalf van 2014 en kalf van 2015 bij. Dit zal waarschijnlijk aan het begin van 2015 gaan plaats vinden. Tijdens de schouw met het Havenbedrijf in 2014 is besloten om de kudde koniks en schotse hooglanders te laten groeien naar 20 konikpaarden en 20 schotse hooglanders. Binnen de kudde schotse hooglanders zullen de komende jaren daardoor nog wat veranderingen gaan plaats vinden. Zo zullen de dominante stieren in 2015 of 2016 naar een ander gebied van FREE Nature verhuizen en zal de oude leidkoe mogelijk aan het einde van haar leven zijn. Ook zal een onrustige koe, die anders leidkoe wordt, uit de kudde worden gehaald.
29 Koniks: Harem A (zuid) naam
registratie
m/v
Geb. Datum
Actie
1
Panor van de Rug
AL 06 81
Hengst
05-06-2006
2 3
Nizwa vd Rug Aveana vd Rug
AL 07 99 AL 07 56
Merrie Merrie
22-06-2007 03-05-2007
4
Anita van de Rug
AL 12 59
Merrie
14-03-2012
5
Malva van de Landtong
Merrie
15-04-2013
6
Anna van het Geuzenbos
Merrie
01-04-2013
7
Arjen van het Geuzenbos
Hengst
11-03-2014
Geboren 2014
8
Nina Van het Geuzenbos
Merrie
18-05-2014
Geboren 2014
registratie
m/v
Geb. Datum
Actie
Koniks: Harem B (Noord) naam 1
Goldi van de Passewaaij
AG 00 34
Hengst
30-04-2000
2
Donna van Leeuwen
AG 06 49
Merrie
27-04-2006
3
Noa van de Rug
AL 12 60
Merrie
12-04-2012
4
Dounya van het Geuzenbos
Merrie
16-04-2013
5
Dave van het Geuzenbos
Hengst
17-04-2014
Geboren 2014
6
Melinda van het Geuzenbos
Merrie
23-04-2013
Euthanasie
m/v
Geb. Datum
Kleur
Koniks: Hengstengroep naam
registratie
1
Nimrod van het Geuzenbos
Hengst
07-05-2013
2
Nard van de Diezemonding
Hengst
17-04-2013
Nieuw
3
Galvin van de Diezemonding
Hengst
28-04-2013
Nieuw
In het Geuzenbos lopen nu drie groepen koniks die elkaar bijna dagelijks tegenkomen, maar toch ook weer allemaal in een ander deel van het gebied hun thuisbasis hebben. De Wethouder van Essenweg kun je zien als de grens tussen de kleine harem die op Noord leeft en de grote harem die in het zuidelijke grotere en voedselrijkere deel van het gebied leeft. Zoals al gemeld is er in januari 2014 een jonge merrie uit haar lijden verlost, maar zijn daarvoor in de plaats wel drie nieuwe veulens geboren. Gaat om twee hengsten en een merrieveulen. Ook zijn er begin december twee jonge hengsten bij de jonge alleen lopende hengst gezet als gezelschap. Eind 2015 verhuizen deze hengsten met zijn drieën naar een nieuw gebied van FREE Nature in Diemen waar we samen werken met energiemaatschappij NUON. Tot die tijd mogen ze hier in het Geuzenbos blijven en kunnen de twee hengsten veulens van 2014 in de loop van 2015 zich bij deze hengstengroep aansluiten.
30
Colofon Uitgave: FREE Nature Augustuslaan 36 6642 AB Beuningen Tekst en foto’s: Arjen Boerman, FREE Nature, tenzij anders vermeld In opdracht van: Haven Amsterdam © Copyright FREE Nature Alles uit dit verslag mag worden overgenomen of geciteerd, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Het Geuzenbos is in beheer bij Haven Amsterdam en maakt deel uit van de Provinciale ecologische hoofdstructuur. FREE Nature beheert het Geuzenbos sinds 2007 in opdracht van Gemeente Amsterdam en sinds 2012 in opdracht van Haven Amsterdam.
