EEN SPEELFILMPROJECT VOOR GROEP 7/8 VAN HET PRIMAIR ONDERWIJS - LERARENHANDLEIDING
INHOUDSOPGAVE Inleiding: de magie van film
3
Achtergrondinformatie voor de leraar
5
Praktische informatie
4
LES 1: inleiding met werkblad 1
8
LES 2: klassikale vertoning van E.T.
9
LES 3: analyse van de openingsscène in groepjes
10
LES 4: presentatie van de analyses
11
30 min.
2 uur 20 min.
30 min.
30-40 min.
Bijlagen
- leeg werkblad 1
- ingevuld werkblad 1
- groepswerkbladen: voorbeeld van gemaakte opdrachten
klassikaal in groepjes indicatie van de benodigde tijd
INLEIDING: DE MAGIE VAN FILM Film bestaat al 115 jaar maar heeft nog niets aan magie ingeboet. Bewegende beelden blijven ons
betoveren en meevoeren naar verre oorden of zelfs naar plaatsen die niet bestaan. Hoe kan het toch dat we steeds weer vergeten dat we naar een film kijken, meestal al na de eerste minuut? Waarom
leven we zo mee met de personages en voelt het alsof we midden in de filmwereld staan? Hoe
worden zelfs de meest ongeloofwaardige zaken (zoals een buitenaards wezen als huisvriendje) toch
overtuigend gemaakt?
Uw leerlingen onderzoeken tijdens dit project zelfstandig vijf bouwstenen van film en krijgen al
doende inzicht in de magie van film. De bouwstenen zijn verhaalvolgorde, camerawerk, montage,
geluid en special effects.
Aan de hand van een inleidend werkblad maken ze kennis met manieren waarop emoties kunnen worden overgebracht en ontdekken ze waarom een film spannend en meeslepend is. Vervolgens bekijken ze klassikaal de film E.T. en bespreken deze na. Dan gaan vijf leerlingengroepjes
zelfstandig de openingsscène van de film analyseren aan de hand van een groepswerkblad over een van de vijf bouwstenen. Als afsluiting presenteert elk groepje hun analyse aan de rest van de klas.
WAAROM DEZE FILM? Voor E.T. – The Extra-Terrestrial van Steven Spielberg is gekozen omdat hierin deze vijf bouwstenen
voorbeeldig worden toegepast. Deze speelfilm betovert niet voor niets kinderen en volwassenen wereldwijd, en dat al vijfentwintig jaar. Spielberg is een meester in het meeslepen, sturen en
vasthouden van onze emoties. De manier waarop E.T. is opgebouwd en deze vijf bouwstenen laat
samenkomen is sindsdien door honderden filmmakers geïmiteerd. Kenners zijn het er dan ook over
eens dat E.T. een echte klassieker is. De film uit 1982 bleek zelfs in staat moeiteloos een volgende generatie bioscoopbezoekers aan te spreken bij de re-release ter ere van de twintigste verjaardag
ervan in 2002, waarbij de film lichtjes digitaal werd bijgewerkt, maar dit is zo subtiel gedaan dat
deze ‘nieuwe’ versie al spoedig de standaardversie is werd. E.T. was en is nog steeds een van de meest succesvolle films aller tijden.
HET VERHAAL VAN DE FILM E.T. is een spannende en ontroerende film over een vriendelijk buitenaards wezentje dat per
ongeluk achterblijft op aarde. Het trekt naar de stad en komt terecht bij het huis van Elliott, een
jongetje van acht jaar. Ze sluiten vriendschap en E.T. blijkt over vreemde gaven te beschikken.
Wetenschappers hebben zijn ruimteschip ook gezien en zitten hen op de hielen. Dan wordt E.T. ziek
omdat hij niet zonder zijn soortgenoten kan. Na een race tegen de klok en tegen de wetenschappers
zorgen Elliott en zijn vrienden ervoor dat het wezentje weer naar huis kan.
Als uw leerlingen deze film al gezien hebben is dat geen probleem, omdat het leerlingenmateriaal
juist naar verdieping streeft. Leerlingen van groep 7/8 zullen worden meegesleept door het verhaal, maar kunnen ook al behoorlijk goed buiten het verhaal om denken en de achterliggende principes begrijpen.
3
PRAKTISCHE INFORMATIE Het lespakket is eigendom van uw school. Inhoud van het pakket
- 5 dvd’s van E.T.;
- 1 lerarenhandleiding met kopieerbaar inleidend werkblad; - 5 groepswerkbladen, van elk werkblad 4 exemplaren.
Het pakket bevat vijf dvd’s van de speelfilm. Hierdoor kunnen vijf leerlingengroepjes (d.w.z., de hele
klas) tegelijk aan de computer de scèneanalyse uit LES 3 uitvoeren. Van elk groepswerkblad zijn vier exemplaren opgenomen, dus met een pakket kunnen maximaal vier klassen werken. Benodigdheden
- 1 dvd-speler met beamer of digitaal schoolbord
- minimaal 1, idealiter 5 computers met dvd-speler waar leerlingen zelfstandig achter mogen werken
FILM KIJKEN OP SCHOOL Op school kan met een beetje moeite een echte bioscoopsfeer geschapen worden. Vertoon de dvd
van E.T. op een groot scherm met een beamer of op een digitaal schoolbord. Zorg voor goed geluid!
Verduister de ruimte, zorg dat alle leerlingen het scherm goed kunnen zien en dat ze lekker zitten
(de film duurt bijna 2 uur).
N.B. De vijf bijgesloten dvd’s van de film E.T. zijn voor educatief gebruik binnen dit project bestemd. De film mag in het kader
van dit project rechtenvrij in de klas worden vertoond. Voor eventuele (school)voorstellingen voor amusementsdoeleinden dient u
eerst de vertoningsrechten te regelen met Videma.
4
ACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE LERAAR Om inzicht te krijgen in de ingenieuze manier waarop film onze aandacht en emoties stuurt en ons
meesleept in de filmwereld is het handig om de verschillende bouwstenen van film apart te bestuderen.
VERHAALVOLGORDE De stoere agent heeft nog maar twee uur om een bom te vinden die de stad zal verwoesten. Snel
pluist hij alle aanwijzingen uit en na veel kunst- en vliegwerk en met gevaar voor eigen leven vindt
hij de bom. Hij knipt na enkele seconden hevige twijfel een van de twee kabeltjes door en de timer
stopt op drie seconden. Dit is een overbekende verhaalvolgorde die vaak wordt toegepast: er is een
probleem en de hoofdpersoon moet dit oplossen binnen een beperkte tijd, anders is het te laat.
Deze volgorde komt in vrijwel elke film of serie (meerdere malen) voor, of het nu de klok van een
bom is of de ware liefde die moet worden ingehaald voordat deze voorgoed vertrekt met het vliegtuig.
De scenarioschrijver en de filmmaker besteden aan verhaalvolgorde veel aandacht. De spannings-
boog moet precies goed zijn. De spannendste volgorde hoeft echter niet per se de chronologische volgorde te zijn. Door bijvoorbeeld terug in de tijd te gaan in flashbacks kunnen belangrijke
gebeurtenissen uit het verleden alsnog worden onthuld, waardoor wij opeens iets weten wat ons
met andere ogen verder doet kijken.
CAMERAWERK Een man en vrouw rennen elkaar tegemoet. Ze vallen in elkaars armen en zoenen. De camera vliegt
door de lucht en draait in grote cirkels om hen heen om te eindigen met een close-up silhouet van de twee geliefden tegen de prachtige zonsondergang. Hoe zou deze scène eruitzien als de camera
stil zou staan en dit tafereel van een afstandje zou bekijken?
De cameraman bepaalt wat wij zien en, nog belangrijker, hóé we dit zien. Zien we het van dichtbij
(spannend, betrokken, meer emotie) of veraf (minder spannend, afstandelijk, minder emotie)?
Beweegt de camera of niet? Beweegt hij snel of langzaam? Vanuit welke hoek kijken we? Een laag
camerastandpunt heeft bijvoorbeeld meteen als gevolg dat de held veel stoerder overkomt.
In een film zijn verschillende perspectieven mogelijk. Soms kijkt de camera onopvallend naar wat zich voor de lens afspeelt, zodat wij als een onzichtbaar personage in de filmwereld mee mogen
kijken. Maar soms is er sprake van een point-of-view (gezichtspunt) perspectief. De camera ziet dan
wat een personage uit de film ziet, en we kijken door de ogen van dit personage mee. Dit is een
zeer effectieve manier om ons te laten meeleven met dat personage. We ‘zijn’ even dat personage,
en begrijpen daarmee ook meteen wat dit personage weet en voelt. Deze techniek wordt veel toegepast om te zorgen dat wij meeleven met de karakters uit een film. Dit meeleven wordt
‘identificatie’ genoemd.
Het is verbazingwekkend dat film zonder dat wij het merken tussen deze verschillende perspectieven kan wisselen. Onze hersenen maken er automatisch een begrijpelijk geheel van.
5
MONTAGE Een weinig opzienbarende gebeurtenis zoals een man die over straat loopt kan er door veel korte opnames, gefilmd vanuit diverse camerahoeken, toch zeer spannend en sensationeel uitzien.
De manier waarop de losse opnames van een film, ‘shots’ genaamd, achter elkaar zijn geplaatst
noemen we de montage. Deze is erg belangrijk voor hoe we de film beleven. Zijn er veel korte shots
dan ervaren we de film als flitsend, spannend en vol actie; zelfs als er niet eens zo veel gebeurt in het verhaal dat deze shots vertellen. Lange shots zullen als rustig en misschien zelfs saai worden
ervaren en zijn vaak de rustpunten in een film, waarna weer naar een climax wordt toegewerkt met steeds kortere shots.
Door de montage ontstaat vanzelf samenhang tussen ogenschijnlijk losse beelden. We zien een man
over straat lopen die een krant koopt. Daarna zien we een kamer waarin een vrouw koffie drinkt.
Omdat we net de man gezien hebben gaan we ervan uit dat deze twee personen iets met elkaar te maken hebben. Onze hersenen proberen een verhaal te maken van de verschillende scènes, ook
wanneer deze misschien in het begin niets met elkaar te maken lijken te hebben. Wij herkennen
terugkerende personen en locaties en kunnen zo het filmverhaal in ons hoofd opbouwen. Dankzij montage kan een film zich op vele locaties afspelen, en kunnen we zelfs zien wat er op hetzelfde
moment op verschillende plekken in het filmverhaal gebeurt.
GELUID Als we een hele kamer in beeld zien, maar we horen het tikken van een klok, zullen we vanzelf gaan
zoeken naar de klok in het beeld. Op deze manier kan de regisseur ons bijvoorbeeld laten weten hoe laat het is in de film, zonder dat we het zelf doorhebben. Zonder geluid heeft een dichtslaande deur veel minder effect dan met de bijbehorende knal die ons doet opschrikken uit onze stoel. Als we de
stem van een personage niet horen zal veel emotie van het acteerwerk verloren gaan, en zullen we minder meeleven met dit personage.
De rol van geluid in film is van onschatbare waarde. In de begintijd van de cinema, toen geluid nog
niet mogelijk was, werd de ‘zwijgende’ film in de bioscoop voorzien van livemuziek en uitleg van een
verteller.
Filmgeluid bestaat uit twee soorten: het geluid dat bij het verhaal hoort (stemmen, achtergrondgeluiden) en de filmmuziek. Beide worden vaak pas achteraf (!) gemaakt en aan het beeld toegevoegd.
Het ‘verhaalgeluid’ wordt vaak flink aangedikt en overdreven. Een pistoolschot of automotor in een film klinkt dan ook meestal veel heftiger dan in het echt.
Filmmuziek is er veel meer op gericht onze emotie te sturen. De emotionele overtuigingskracht van muziek is groter dan die van beeld en daarvan maken filmmakers zeer handig gebruik. Droevige muziek zorgt ervoor dat wij de scène ook droevig vinden, zelfs als de beelden zelf helemaal niet
droevig zijn.
SPECIAL EFFECTS James Bond is aangeland op het privévulkaaneiland van de schurk met zijn onderzeeërauto.
Opeens begint de aarde te trillen, de vulkaan splijt open en een gigantische schotelantenne komt
eruit te voorschijn. Deze bestuurt een lasersatelliet in de ruimte die de aarde kan beschieten.
In films gebeuren vaak dingen die in het echt niet mogelijk of zeer onwaarschijnlijk zijn. Om oude
6
tempels vol schatten,
buitenaardse wezens,
enorme explosies, menselijk onmogelijke handelingen of
ruimtereizen geloofwaardig in beeld te brengen zijn
‘special effects’ onmisbaar.
Stuntmannen, decorbouwers
en computeranimatie-experts zijn niet meer weg te denken
op zelfs maar de meest
eenvoudige filmset.
Zij houden het publiek
zorgvuldig voor de gek.
Camera en montage werken
mee door zaken buiten beeld
te houden of slim te
monteren. Zo ziet het
publiek niet dat de superheld aan touwen hangt, en
daardoor blijft de illusie
behouden en blijven wij
lekker in het filmverhaal ondergedompeld.
Met de huidige computer-
animaties zijn de mogelijk-
heden op het gebied van
special effects echt onbe-
grensd geworden. Volledige fantasiewerelden kunnen in de computer worden
getekend en levensecht
worden weergegeven, zoals in de laatste delen van Star Wars.
Deze vijf bouwstenen
versterken elkaars effect en
werken continu samen om
ons helemaal in het verhaal te trekken en ons de kijk-
ervaring te geven die we zo
plezierig vinden.
De groepswerkbladen in dit project gaan elk over een
van deze bouwstenen. Elk
groepje wordt zo expert op
één gebied en kan dit vervol-
gens delen met de rest van
de klas in de presentaties.
7
LES 1: INLEIDING MET WERKBLAD 1 30 min. Benodigdheden
- voor elke leerling een kopie van werkblad 1
HET VERLOOP VAN DE LES In deze les maken de leerlingen aan de hand van
werkblad 1 kennis met de vijf bouwstenen van film.
Het lege werkblad vindt u achter in deze handleiding. Vertel de leerlingen dat ze gaan ontdekken hoe de
magie van film ontstaat aan de hand van de speelfilm
E.T. Geef nog geen inhoudelijke uitleg.
Nadat de werkbladen zijn uitgedeeld vullen de
leerlingen deze zelfstandig in. Ze mogen hierbij
zachtjes overleggen.
In de bijlagen vindt u ook een ingevuld werkblad. Bekijk dit van tevoren.
Als de leerlingen klaar zijn bespreekt u het werkblad
kort klassikaal na. De leerlingen controleren hun eigen werkblad.
8
LES 2: KLASSIKALE VERTONING VAN E.T. 2 uur 20 min. (110 min. film, 15-30 min. klassikale nabespreking) Benodigdheden - 1 dvd van E.T.
- digitaal schoolbord (let op goed geluid!)
- verduisterde ruimte
HET VERLOOP VAN DE LES Vooraf
De leerlingen nemen plaats zodat iedereen het beeld goed kan zien. Vertel hun dat ze naar de film
E.T. gaan kijken. Als de leerlingen hem al gezien hebben is dit geen probleem, ze kunnen dan extra goed uitkijken naar de trucs die zijn uitgehaald om de film spannend te maken. Ze kunnen daarbij
letten op de camerastandpunten, de verhaalvolgorde, of ze wel eens door iemands ogen meekijken, de rol van de muziek als het om gevoelens gaat, of op de special effects. Noem deze punten alleen
zonder ze verder uit te leggen. De vertoning
Vertoon E.T. met de Engelse soundtrack en met Nederlandse ondertitels. De film heeft weinig tekst
en is zo goed te volgen voor groep 7/8. Deze keuze kunt u maken in het dvd-menu.
Mocht u applaus horen tijdens de begintitels, dan is de live soundtrack geselecteerd. Ga terug naar het menu en kies voor bovengenoemde instellingen om dit op te lossen.
Nabespreking
Bespreek de film na aan de hand van de volgende vragen:
- Wie wil er iets vertellen over de film? - Wat is je opgevallen?
- Wie kan het verhaal kort navertellen?
- Wat vond je het spannendst? Waarom?
9
LES 3: ANALYSE VAN DE OPENINGSSCÈNE IN GROEPJES 30 min. Benodigdheden
- digitaal schoolbord
- 5 leerlingencomputers
- 5 dvd’s van E.T.
- 1 exemplaar van elk van de 5 groepswerkbladen
HET VERLOOP VAN DE LES Verdeel de klas in vijf groepjes. Vertel dat elk groepje de openingsscène van E.T. gaat analyseren met behulp van een groepswerkblad. Elk groepje wordt expert in een van de onderdelen verhaalvolgorde, camerawerk, montage, muziek of special effects.
Bij het maken van de groepjes en het toewijzen van de thema’s kunt u eventueel rekening houden
met de inhoud van de werkbladen.
‘Verhaalvolgorde’ en ‘Montage’ zijn iets abstracter dan de andere werkbladen. ‘Special effects’ is bijzonder geschikt voor leerlingen met interesse in handvaardigheid en techniek. ‘Muziek’ en ‘Camerawerk’ zijn geschikt voor leerlingen met een interesse in muziek of kunst (kijken).
Deze manier van toewijzen is niet noodzakelijk, maar zorgt wel voor meer betrokkenheid bij de
opdrachten.
In de bijlage vindt u de tekst van de vijf groepswerkbladen met mogelijke antwoorden op de
opdrachten. Lees deze van tevoren goed door, zodat u mogelijke vragen kunt beantwoorden.
Bekijk ook de echte groepswerkbladen vooraf.
Elk groepje benoemt een secretaris en een leerling die de computer bedient. De overige groepsleden geven de presentatie op het eind. Ze gaan achter een computer zitten en starten de film E.T.
Ze spoelen de film door tot na de begintitels. De leerlingen kijken naar de openingsscène en vullen
vervolgens het werkblad netjes in. Dit dient als leidraad voor de presentaties van LES 4. Ze kunnen de scène vaker bekijken en tussendoor stilzetten of terugspoelen.
10
LES 4: PRESENTATIE VAN DE ANALYSES 30-40 min. Benodigdheden
- 1 beamer met scherm of digitaal schoolbord - 1 dvd van E.T.
De groepjes presenteren hun bevindingen in een soort mini-spreekbeurt aan de rest van de klas met behulp van het ingevulde groepswerkblad. Elke presentatie duurt 5-10 minuten. Het is raadzaam om na twee of drie presentaties een pauze te houden omdat anders de concentratie van de leerlingen
zal afnemen.
HET VERLOOP VAN DE LES De presentaties verlopen in onderstaande volgorde:
1. Verhaalvolgorde 2. Camerawerk 3. Montage 4. Geluid
5. Special effects.
Het werkt het beste als (een stuk uit) de openingsscène op het digitale schoolbord kan worden
vertoond ter illustratie. Nabespreking
Herneem kort het verloop van het project (werkblad, filmvertoning, analyse en presentatie) en vraag
de leerlingen of ze nu beter door hebben hoe film voor spanning en emotie zorgt. Wie kan de vijf
bouwstenen van film noemen? Vul eventueel aan met informatie uit de inleiding of uit de antwoorden
van de werkbladen.
11
COLOFON Een uitgave van Kunstbalie © 2010 Tekst
Bram Relouw, consulent foto, film en nieuwe media, Kunstbalie
Illustraties werkblad
Jan Cleijne
Vormgeving
Huub van Deijck
Afbeeldingen
Tekstredactie
www.kunstbalie.nl
[email protected]
© NBC Universal
Laura van Campenhout
BIJLAGEN
WERKBLAD 1 1. VOORWERPEN VERTELLEN VEEL In film worden vaak dingen gebruikt om iets te vertellen over iemand. Aan het voorwerp dat
iemand bij zich heeft kunnen we ook iemand herkennen. In de film E.T is een onderzoeker vanaf het begin herkenbaar aan zijn sleutelbos. We horen het gerinkel en zien de sleutels, niet zijn gezicht. Op die manier weten we dat het steeds dezelfde man is, ook al komt hij
pas aan het einde van de film helemaal in beeld. De cameraman maakt zo deze man
geheimzinnig en spannend. Een voorwerp kan er ook voor zorgen dat je meteen weet wat het beroep van het personage is.
Trek een lijn van het voorwerp naar de persoon die erbij hoort.
Kun je zelf nog een combinatie bedenken waarbij je door het voorwerp al weet
over welke persoon het gaat?
Ding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Persoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. VERHAALVOLGORDE Knip de volgende plaatjes uit en zet ze achter elkaar
zodat het verhaal goed te begrijpen is en spannend wordt.
Merk je dat er eigenlijk maar één manier is waarop het verhaal klopt? Zo goed ben je in het zelf compleet maken van een verhaal! Filmmakers weten dit en maken hier handig gebruik van. Ze weten dat jij van al die verschillende beelden achter elkaar een mooi kloppend verhaal maakt in je hoofd.
3. KIES DE ALIEN BIJ HET RUIMTESCHIP Schrijf de karaktereigenschap onder elk ruimteschip. Trek een lijn naar de alien die erbij hoort.
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . .
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . .
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . .
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . . Een ruimteschip heeft nog geen alien.
Teken zelf de alien die past bij dit ruimteschip.
Decorbouwers en special effects makers kunnen voor sfeer en spanning in de film zorgen door de vormgeving en de kleuren van de filmwereld goed te kiezen.
4. DOOR DE OGEN VAN Door wie zijn ogen kijk je hier?
Trek een lijn van het personage
in het grote plaatje naar het beeld
wat hij of zij ziet.
In een film kijk je vaak mee door de ogen van een van de personages. Je ziet dan wat
het personage ziet. Hierdoor snap je nog beter hoe dit personage zich voelt of wat hij denkt.
5. GEVOEL OVERBRENGEN Sommige plaatjes geven je meteen een bepaald gevoel. Dit is heel handig voor filmmakers.
Ze maken hier dan ook vaak gebruik van. Schrijf het gevoel onder het plaatje.
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
EINDE WERKBLAD 1
WERKBLAD 1 - INGEVULD VOORBEELD 1. VOORWERPEN VERTELLEN VEEL In film worden vaak dingen gebruikt om iets te vertellen over iemand. Aan het voorwerp dat
iemand bij zich heeft kunnen we ook iemand herkennen. In de film E.T is een onderzoeker vanaf het begin herkenbaar aan zijn sleutelbos. We horen het gerinkel en zien de sleutels, niet zijn gezicht. Op die manier weten we dat het steeds dezelfde man is, ook al komt hij
pas aan het einde van de film helemaal in beeld. De cameraman maakt zo deze man
geheimzinnig en spannend. Een voorwerp kan er ook voor zorgen dat je meteen weet wat het beroep van het personage is.
Trek een lijn van het voorwerp naar de persoon die erbij hoort.
Kun je zelf nog een combinatie bedenken waarbij je door het voorwerp al weet
over welke persoon het gaat?
Ding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Persoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. VERHAALVOLGORDE Knip de volgende plaatjes uit en zet ze achter elkaar
zodat het verhaal goed te begrijpen is en spannend wordt.
Merk je dat er eigenlijk maar één manier is waarop het verhaal klopt? Zo goed ben je in het zelf compleet maken van een verhaal! Filmmakers weten dit en maken hier handig gebruik van. Ze weten dat jij van al die verschillende beelden achter elkaar een mooi kloppend verhaal maakt in je hoofd.
3. KIES DE ALIEN BIJ HET RUIMTESCHIP Schrijf de karaktereigenschap onder elk ruimteschip. Trek een lijn naar de alien die erbij hoort.
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . .
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . .
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . .
Karakter: . . . . . . . . . . . . . . . Een ruimteschip heeft nog geen alien.
Teken zelf de alien die past bij dit ruimteschip.
Decorbouwers en special effects makers kunnen voor sfeer en spanning in de film zorgen door de vormgeving en de kleuren van de filmwereld goed te kiezen.
4. DOOR DE OGEN VAN Door wie zijn ogen kijk je hier?
Trek een lijn van het personage
in het grote plaatje naar het beeld
wat hij of zij ziet.
In een film kijk je vaak mee door de ogen van een van de personages. Je ziet dan wat
het personage ziet. Hierdoor snap je nog beter hoe dit personage zich voelt of wat hij denkt.
5. GEVOEL OVERBRENGEN Sommige plaatjes geven je meteen een bepaald gevoel. Dit is heel handig voor filmmakers.
Ze maken hier dan ook vaak gebruik van. Schrijf het gevoel onder het plaatje.
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
EINDE WERKBLAD 1
DE GROEPSWERKBLADEN TOELICHTING In deze bijlage vindt u de tekst van alle groepswerkbladen met mogelijke antwoorden. Een groot deel van de informatie zal overeenkomen met de ‘achtergrondinformatie voor de leraar’ uit deze
handleiding, maar voor het overzicht is toch de volledige tekst van de werkbladen opgenomen. Het
doel van deze werkbladen is dat de leerlingen nadenken over hun onderwerp en het filmfragment
serieus onderzoeken. Of hun antwoorden volledig of ‘goed’ zijn is niet van belang. De antwoorden
die hier zijn ingevuld dienen dan ook alleen maar als richtlijn voor u, niet als correctiemodel. U kunt deze antwoorden natuurlijk wel gebruiken om een groepje dat er niet uitkomt op weg te helpen.
GROEPSWERKBLAD: VERHAALVOLGORDE GEFELICITEERD! Jullie worden vanaf nu filmverhaal-experts. Jullie gaan ontdekken wat verhaalvolgorde is en hoe het werkt. Jullie gaan de eerste scène van E.T. analyseren (onderzoeken). Tot slot presenteren jullie je bevindingen aan de groep. Verdeel eerst de rollen in jullie groepje:
- er is 1 secretaris, die leest dit werkblad voor aan jullie groepje en schrijft.
- er is 1 operateur, die speelt de film af op de computer.
- de anderen zijn presentator, zij presenteren later jullie analyse aan de klas.
INFO VERTELLEN MET BEELDEN Een film vertelt een verhaal met beelden. Een filmmaker is dus een soort verhalenverteller, maar dan
met bewegende plaatjes. Hij wil dat het publiek het verhaal leuk of spannend vindt en niet saai. Een
film vertelt je de hele tijd iets, ook als er niet gepraat wordt.
TRAINING Filmmakers doen zeer veel moeite om ons in de juiste volgorde, beetje bij beetje, informatie te geven.
Alleen dan snappen wij het verhaal. Wij zijn zo gewend aan film kijken dat we dit zelf niet meer in de
gaten hebben. Daarom moeten jullie jezelf eerst trainen in het begrijpen hoe film een verhaal vertelt. STAP 1: De operateur stopt de dvd in de computer en start de film. Hij/zij spoelt de film vooruit tot 1 minuut en 35 seconden. Dat is na de begintitels. Dan zet hij/zij de film op pauze.
STAP 2: De operateur start de film. Bedenk samen wat de film je vertelt bij elke opname. Wat weet je
nu wat je net nog niet wist? Kijk zo verder tot je goed snapt dat film je met elke opname iets nieuws vertelt. Bijvoorbeeld:
In het begin zien we de sterrenhemel
-
We zijn buiten
Dan zien we het ruimteschip
-
Er zijn aliens geland
Dan zien we het bos
Dan zien we schaduwen in de bosjes
-
-
Wat vonden jullie hiervan?
We zijn in het bos
We weten welke soort aliens er zijn, hoeveel er zijn, enzovoort.
INFO VERHAALVOLGORDE Op het werkblad dat jullie vóór het kijken van de film hebben ingevuld stond een opdracht met zes
plaatjes. Deze vertelden samen ook een verhaal. Jullie hebben toen ontdekt dat er maar één volgorde goed werkte.
Een voorbeeld van een spannend filmverhaal: een stoere agent heeft nog maar twee uur om een bom
te vinden. Als dit niet lukt ontploft een gebouw. Snel pluist hij alle aanwijzigen uit. Na veel stuntwerk
met gevaar voor eigen leven vindt hij de bom. Hij knipt een kabeltje door en de klok stopt net op tijd. Deze verhaalvolgorde komt in bijna elke film voor en zit zo in elkaar: 1. Er is een hoofdrolspeler, de held (hier de agent).
2. Deze krijgt een probleem (er is een bom).
3. Hij heeft weinig tijd om dit op te lossen (de klok op de bom loopt).
Als de bom geen klok had, zou de agent heel rustig kunnen zoeken. Dat is veel minder spannend. In de film E.T. wordt dit zo uitgewerkt:
1. De hoofdrolspeler is Elliott.
2. Het probleem is dat E.T. terug naar huis moet, voordat de onderzoekers hem te pakken krijgen.
3. De tijd dringt, want E.T. gaat langzaam dood zonder zijn soortgenoten (en Elliott dus ook). In de eerste
scène van E.T. zit ook zo’n verhaalvolgorde, maar niet met Elliott als hoofdpersoon. De eerste scène is eigenlijk een soort mini-film die vóór het hele filmverhaal komt. Alleen loopt deze mini-film slecht af.
JULLIE MISSIE Zoek met je groepje de drie onderdelen van de verhaalvolgorde (hoofdpersoon, probleem en
waarom de tijd dringt) in de eerste scène van E.T. De eerste scène duurt van 1 minuut en 35 seconden tot 7 minuten en 35 seconden (het huis van Elliott). TIP: verdeel deze hoofdvraag in deelvragen:
- Wie is de hoofdpersoon en hoe leren we deze kennen? Wat zie je dan allemaal?
De hoofdpersoon is E.T. We zien eerst door zijn ogen hoe hij een plantje uitgraaft, dan zien we hem
verder weg lopen tussen hoge bomen, we zien door zijn ogen de stad, dan komen de onderzoekers, zijn
hart licht op, hij zit klem in de bosjes, rent in paniek weg, komt net te laat bij het schip, gaat de berg
af richting stad.
- Wie of wat is het probleem en wanneer komt dit in beeld? Wat zie je dan?
De onderzoekers zijn het probleem. Zij mogen het ruimteschip niet zien en E.T. niet in handen krijgen. Dit probleem komt in beeld zodra de auto’s in beeld komen. We zien koplampen, ronkende uitlaten, voetstappen in een plas. (Verder nog: mannen rond een auto met zaklampen, de man met de
sleutelbos, rennende mannen met zaklampen, zoekende mannen) Daarom moet het ruimteschip snel vertrekken en dit is onderdeel van hetzelfde probleem. E.T. mag het ruimteschip niet missen! - Waarom dringt vanaf dat moment de tijd?
Zodra de auto’s in beeld komen weten we dat de aliens snel weg moeten anders worden ze ontdekt.
E.T. moet opschieten anders mist hij het ruimteschip (en wordt mogelijk zelf gevangen). De tijd dringt
want de onderzoekers zitten hen op de hielen.
DE PRESENTATIE Straks gaan de presentatoren jullie resultaten vertellen aan de rest van de klas. Bereid samen de
presentatie voor met dit deel van het werkblad. Jullie onderwerp: leg uit hoe films verhalen vertellen.
(INFO vertellen met beelden) Vertel wat jullie in de training deden en wat hierbij opviel. Jullie missie: vertel aan de klas hoe de verhaalvolgorde van veel films is. (INFO verhaalvolgorde) Wat was jullie
opdracht? Hoe hebben jullie dit aangepakt? Wat waren de resultaten? (Vergeet niet om ook iets te vertellen over de volgorde en de manier waarop deze onderdelen in beeld komen). Verdeel de
verschillende stukken over de presentatoren. Bedenk bij het presenteren dat de rest van de klas jullie
werkblad niet gezien heeft. Zij weten dus nog niets van verhaalvolgorde. Leg daarom alles wat jullie
gelezen en gedaan hebben duidelijk uit. Je kunt dit werkblad er natuurlijk bij gebruiken. Succes!
GROEPSWERKBLAD: CAMERAWERK GEFELICITEERD! Jullie worden vanaf nu camerawerk-experts. Jullie gaan ontdekken wat camerawerk is en hoe het
werkt. Jullie gaan de eerste scène van E.T. analyseren (onderzoeken). Tot slot presenteren jullie je bevindingen aan de groep. Verdeel eerst de rollen in jullie groepje:
- er is 1 secretaris, die leest dit werkblad voor aan jullie groepje en schrijft.
- er is 1 operateur, die speelt de film af op de computer.
- de anderen zijn presentator, zij presenteren later jullie analyse aan de klas.
INFO CAMERAWERK Een voorbeeld: een man en een vrouw rennen elkaar tegemoet. Ze vallen in elkaars armen en
zoenen. De camera vliegt door de lucht en draait in cirkels om hen heen. Het laatste beeld is een
opname van dichtbij van het paar. Op de achtergrond zien we een prachtige zonsondergang. Hoe zou deze scène er uit zien als de camera stil stond en van een afstandje filmde? De cameraman bepaalt
wát wij zien en hóé wij het zien. Zien we het in een close-up shot, een opname van dichtbij? Dan is het spannend, en voelen we er meer bij. Staat de camera ver weg? Dan is het minder spannend en
rustiger. Beweegt de camera of staat hij stil? Beweegt hij snel of langzaam? Vanuit welke hoek kijken
we? Door bijvoorbeeld van beneden uit omhoog te filmen lijkt de persoon in beeld veel stoerder.
TRAINING Om camerawerk-expert te worden moet je eerst goed leren kijken naar wat de camera allemaal
doet. Dat is niet zo gemakkelijk als het lijkt. De cameraman doet namelijk zijn best om de camera-
bewegingen niet op te laten vallen. Hij wil dat je meegesleept wordt in het verhaal. Als de camera
steeds hele opvallende dingen zou doen, zou dat teveel afleiden. Het is daarom belangrijk dat jullie
jezelf eerst trainen in het kijken naar wat de camera doet.
STAP 1: De operateur stopt de dvd in de computer en start de film. Hij/zij spoelt de film vooruit tot 1 minuut en 35 seconden. Dat is na de begintitels. Dan zet hij/zij de film op pauze.
STAP 2: De operateur start de film. Probeer niet op het verhaal te letten, alleen maar op het
camerawerk.
Bespreek samen bij elke opname:
- Waar is de camera nu? (bijvoorbeeld dichtbij, veraf of op de grond)
- Welke beweging maakt de camera? (bijvoorbeeld naar links of de camera beweegt met het
onderwerp mee)
Het is handig als de operateur vaak op pauze drukt, anders gaat het te snel. Ga net zolang door tot jullie denken het goed onder de knie te hebben. Wat vonden jullie hiervan? Jullie zijn nu klaar voor jullie missie.
INFO POINT-OF-VIEW-SHOT In film kijken we vaak door de ogen van iemand mee. Zo’n opname heet point-of-view. Dat spreek je uit als “pojnt of vjoew sjot”. Shot is het Engelse woord voor opname. Point-of-view betekent
gezichtspunt. Een point-of-view is dus een opname vanuit het gezichtspunt van iemand. We zien dan
wat een persoon uit de film ziet. Het is dan net of we even die persoon zíjn. Zo begrijpen we meteen wat hij voelt en denkt. Het point-of-view wordt veel toegepast om te zorgen dat wij meeleven met iemand uit de film. Dit meeleven wordt identificatie genoemd.
Het is grappig dat een film zonder dat wij het merken gewone shots en point-of-view shots kan afwisselen. Onze hersenen zorgen vanzelf dat wij het snappen.
JULLIE MISSIE Zoek alle point-of-view shots die jullie kunnen vinden in de eerste scène van E.T. en
beschrijf het gevoel dat ze je geven. De eerste scene duurt van 1 minuut 35 seconden tot 7 minuten en 35 seconden (het huis van Elliott).
TIP 1: Het is makkelijker als jullie deze opdracht opsplitsen in aparte vragen:
- Welke shots zijn point-of-view-shots?
- Door wie zijn ogen kijk je mee en hoe weet je dat? - Welk gevoel geeft elk point-of-view-shot je?
TIP 2: Druk op pauze zodra je een point-of-view-shot ziet. Jullie hebben dan tijd om het rustig op te schrijven.
Point-of-view-shots:
1. Het kleine dennenboompje en de hand die ernaar toe gaat 2. De hand(en) die het boompje uitgraaft (2 x) (?) 3. De hoge bomen van onderaf gezien (2 x)
4. De stad die in beeld komt door het gras (2 x) 5. Langsflitsende struiken, rood verlicht (3 x)
Door wie zijn ogen kijken we mee? In alle gevallen kijkt dezelfde alien (E.T., maar dat komen we
later pas te weten). Welk gevoel geeft het je? 1 en 2: verwondering, interesse, voorzichtigheid 3. overweldigd, nietig, onschuldig 4. verwondering, bewondering, ontroering 5. paniek, haast, angst
DE PRESENTATIE Straks gaan de presentatoren jullie resultaten vertellen aan de rest van de klas. Bereid samen de presentatie voor met dit deel van het werkblad.
- Jullie onderwerp: leg uit wat camerawerk is (INFO camerawerk) - Vertel wat jullie in de training deden en wat hierbij opviel
- Vertel aan de klas in eigen woorden wat een point-of-view-shot is en waarom deze in films worden gebruikt. (INFO point-of-view-shot)
- Wat was jullie missie?
- Hoe hebben jullie dit aangepakt? - Wat waren de resultaten?
Verdeel de verschillende stukken over de presentatoren. Bedenk bij het presenteren dat de rest van
de klas jullie werkblad niet gezien heeft. Zij weten dus nog niets van camerawerk. Leg daarom alles
wat jullie gelezen en gedaan hebben duidelijk uit. Je kunt dit werkblad er natuurlijk bij gebruiken.
Succes!
GROEPSWERKBLAD: MONTAGE GEFELICITEERD! Jullie worden vanaf nu montage-experts. Jullie gaan ontdekken wat montage is en hoe het werkt.
Jullie gaan de eerste scène van E.T. analyseren (onderzoeken). Tot slot presenteren jullie je bevindingen aan de groep. Verdeel eerst de rollen in jullie groepje:
- er is 1 secretaris, die leest dit werkblad voor aan jullie groepje en schrijft.
- er is 1 operateur, die speelt de film af op de computer.
- de anderen zijn presentator, zij presenteren samen jullie analyse aan de klas.
INFO- MONTAGE Een film bestaat uit heel veel losse opnames. Het achter elkaar plaatsen van die opnames noemen we
de montage. Een overgang van de ene naar de andere opname heet een cut. Dit is Engels voor “knip”.
Vroeger betekende monteren letterlijk knippen in de filmstrook. De losse stukjes werden dan op
volgorde weer met lijm aan elkaar geplakt. Een film heeft wel duizenden cuts. De man of vrouw die de
montage doet heet de editor.
TRAINING Om montage-expert te worden moet je eerst goed leren kijken naar de montage. Dat is niet zo
gemakkelijk als het lijkt. De editor doet namelijk zijn best om de cuts niet op te laten vallen. Hij wil
dat je meegesleept wordt in het verhaal. Als je elke cut heel duidelijk zou zien, zou dat teveel aflei-
den. Het is daarom belangrijk dat jullie jezelf eerst trainen in het zien van de cuts.
STAP 1: De operateur stopt de dvd in de computer en start de film. Hij/zij spoelt de film vooruit tot 3 minuten en 33 seconden. Dan zet hij/zij de film op pauze.
STAP 2: De operateur start de film. Probeer niet te letten op het verhaal, maar alleen op de cuts.
Tik op de tafel elke keer dat je er een ziet. Ga net zolang door tot jullie denken het goed onder de knie
te hebben. Wat vonden jullie hiervan? Jullie zijn nu klaar voor jullie missie.
INFO MONTAGESNELHEID De editor kiest niet alleen welke stukjes film na elkaar komen. Hij kiest ook hoe lang de stukjes duren. Laat hij bijvoorbeeld zien dat een tijger helemaal vanuit de verte aan komt rennen, of zie je alleen maar een beeld van een tijger die voorbij flitst? Dat heeft een heel ander effect. Het eerste past eerder in een natuurfilm, het tweede in een stoere videoclip.
MISSIE 1: MONTAGESNELHEID Analyseer de montage van de achtervolging uit de eerste scène van E.T. De operateur spoelt
de film naar 4 minuten en 48 seconden. Dat is net voordat de auto’s in beeld komen. Dan zet hij/zij de film op pauze. Bekijk samen de achtervolgingsscène en let goed op de montage. De scène duurt tot
7 minuten en 35 seconden (het huis van Elliott). Wat kunnen jullie zeggen over de snelheid van de montage? Beschrijf wat er gebeurt en schrijf op welk gevoel je daarbij krijgt. TIP: deel de scène eerst op in een aantal gebeurtenissen. De snelheid van de montage wordt steeds sneller tijdens de achtervolging. Net voor het einde van
de achtervolging, tijdens het opstijgen van het schip wordt de montage weer vertraagd en de scène
eindigt met een zeer lange opname van de onderzoekers met de stad op de achtergrond. Met deze
laatste opname wordt de scène afgerond, hij dient als overgang naar de volgende scène. Het gevoel dat dit geeft is steeds toenemende spanning, die opeens stopt op het meest dramatische moment,
het opstijgen van het ruimteschip.
INFO HET KOELESJOV-EFFECT: Door de montage gaan de losse beelden van een film vanzelf samenwerken in je hoofd. Ze veranderen
zelfs elkaars betekenis! De Russische filmmaker Koelesjov heeft hier experimenten mee gedaan. Hij
filmde een man die gewoon in de camera keek. Toen maakte hij met deze opname korte filmpjes. In
een filmpje zag je eerst een bord soep en dan de man. Een ander filmpje liet eerst een dode vrouw
zien en dan de man. Hij liet de filmpjes aan verschillende mensen zien. De mensen vonden de man
een geweldige acteur. Ze hadden duidelijk gezien dat hij veel zin had in de soep. Bij het andere filmpje
zagen ze dat de man erg verdrietig was om de dood van zijn eigen vrouw. En dat terwijl de man
steeds hetzelfde keek!
Ook had niemand de mensen verteld dat het zijn vrouw was. Dit bedenken wij allemaal zelf door de
volgorde waarin de beelden zijn gezet. Dit effect heet naar de ontdekker: het Koelesjov-effect.
Vóór de filmvertoning hebben jullie een opdracht gemaakt bij deze plaatjes. Dit soort plaatjes zijn zeer goed bruikbaar om een Koelesjov-effect mee te maken. Zien we bijvoorbeeld de man die gewoon in de
camera kijkt, en daarna de stoere raceauto, dan vinden we de man vanzelf stoer. We denken
misschien wel dat hij autocoureur is.
MISSIE 2: HET KOELESJOV-EFFECT Bedenk met jullie groepje zelf een Koelesjov-effect. Schrijf het idee op of teken het. Mogelijke Koelesjov-effecten:
- Eerst een filmpersonage en dan een opname van bliksemflitsen met donderslagen erbij. Deze persoon zal nu eng en onbetrouwbaar overkomen.
- Eerst een filmpersonage en dan een opname van een heel groot en indrukwekkend bouwwerk met
een uitbarstend symfonieorkest op de geluidsband. Deze persoon zal nu belangrijk en indrukwekkend overkomen.
Bekijk daarna het eerste deel van de eerste scène (tot de achtervolging) en ga op zoek naar een Koelesjov-effect dat ons iets vertelt over het karakter van E.T. (Dit is lastig! Als het lukt, mogen jullie je al echte montage-experts noemen.)
TIP: Het is niet zo duidelijk als de filmpjes uit de INFO. Let dus goed op opnames die niet noodzakelijk zijn voor het verhaal, maar de sfeer wel beïnvloeden.
Op het moment we de hand van E.T. zien die het dennenboompje uitgraaft komt tussendoor twee keer
een konijn in beeld. Dit is niet nodig voor het verhaal, maar dient om ons iets te vertellen over E.T.
Het konijn is leuk, lief en schattig. Hierdoor krijgt het personage E.T. ook deze gevoelens mee. Verder is het konijn niet bang, dus wij hoeven ook niet bang te zijn voor E.T. Een tweede (minder sterk en
duidelijk) Koelesjov-effect zijn de opnames van E.T. tussen de hoge bomen even later in de film. We zien een beeld van hoge bomen van onderaf en E.T. van veraf gefilmd lopen tussen de bomen. E.T.
wordt hier gekoppeld aan de gevoelens van nietig en onschuldig. Hij wordt overweldigd door de hoge
bomen. Hierdoor voelen wij bij het personage van E.T. ook de emoties: kwetsbaar, klein en onschuldig.
DE PRESENTATIE Straks gaan de presentatoren jullie resultaten vertellen aan de rest van de klas. Bereid samen de presentatie voor met dit deel van het werkblad.
- Jullie onderwerp: Leg uit wat montage is. (INFO montagesnelheid)
- Vertel wat jullie in de training deden en wat hierbij opviel Jullie eerste missie, Montagesnelheid
Wat was jullie opdracht? Hoe hebben jullie dit aangepakt? Wat waren de resultaten? Jullie tweede missie, het Koelesjov-effect
Vertel aan de klas in eigen woorden wat dit betekent (INFO Koelesjov effect): Wat was jullie opdracht? Wat waren de resultaten?
Verdeel de verschillende stukken over de presentatoren. Bedenk bij het presenteren dat de rest van de
klas jullie werkblad niet gezien heeft. Zij weten dus nog niets van montage. Leg daarom alles wat
jullie gelezen en gedaan hebben duidelijk uit. Je kunt dit werkblad er natuurlijk bij gebruiken. Succes!
GROEPSWERKBLAD: GELUID GEFELICITEERD! Jullie worden vanaf nu filmgeluid-experts. Jullie gaan ontdekken wat filmgeluid is en hoe het werkt. Jullie gaan de eerste scène van E.T. analyseren (onderzoeken). Tot slot presenteren jullie je bevindingen aan de groep.
Verdeel eerst de rollen in jullie groepje:
- er is 1 secretaris, die leest dit werkblad voor aan jullie groepje en schrijft. - er is 1 operateur, die speelt de film af op de computer.
- de anderen zijn presentator, zij presenteren later jullie analyse aan de klas.
TRAINING Om filmgeluid-expert te worden moet je eerst goed leren letten op filmgeluid. Dat is niet zo
gemakkelijk als het lijkt. De muziek en de geluiden zijn zo gemaakt dat ze ons meeslepen in het verhaal. Als ze te veel zouden opvallen, zou dat van het verhaal afleiden.
Het is daarom belangrijk dat jullie jezelf eerst trainen in het goed luisteren naar filmgeluid.
STAP 1: De operateur stopt de dvd in de computer en start de film. Hij spoelt de film vooruit tot
1 minuut en 35 seconden. Dat is na de begintitels. Dan zet hij de film op pauze.
STAP 2: Hang een doek over het scherm zodat jullie niets meer zien van het beeld. Je kunt er ook een
stuk karton voor zetten.
STAP 3: Luister naar de eerste scène. Deze duurt totdat je kinderen hoort praten.
Wat valt jullie op?
Jullie zijn nu klaar voor jullie missie.
INFO FILMGELUID ALGEMEEN Stel je voor: we zien een kamer in beeld. We horen het tikken van een klok. Vanzelf zullen we gaan
zoeken waar de klok is. Zo kan een regisseur ons laten weten hoe laat het is in de film, zonder dat we het zelf doorhebben.
Ander voorbeeld: zonder geluid heeft een dichtslaande deur weinig effect. De knal die erbij hoort laat ons pas flink schrikken. Aan een stem kun je horen hoe iemand zich voelt. Als we de stem van een
acteur niet horen gaat veel emotie verloren. We leven dan minder mee met deze persoon uit de film
en dat is natuurlijk niet de bedoeling. Je snapt nu wel dat geluid bij film heel erg belangrijk is. Toen film net was uitgevonden rond 1900 was er nog geen geluid bij. Om er toch geluid bij te horen
werden deze zwijgende films in de bioscoop vertoond met echte muzikanten en uitleg van een verteller!
INFO DE TWEE DELEN VAN FILMGELUID Filmgeluid bestaat uit twee delen.
- Het geluid dat bij het verhaal hoort (stemmen, achtergrondgeluiden) - De filmmuziek
Beide worden vaak pas achteraf gemaakt of ingesproken. Het ‘verhaalgeluid’ wordt vaak flink overdreven. Een auto of een pistool klinken in de film vaak veel heftiger dan in het echt.
De filmmuziek is er om ons gevoel te sturen. Muziek kan gevoel beter overbrengen dan beelden.
Als we een scène zien met vrolijke beelden en droevige muziek, dan vinden we de scène droevig.
De muziek ‘wint’ altijd van het beeld als het om het gevoel gaat.
JULLIE MISSIE Onderzoek het filmgeluid van het eerste deel van de eerste scène van E.T. Wat kun je zeggen over de muziek en het geluid en hoe het samenwerkt met het verhaal?
Bekijk samen dit stuk film opnieuw, nu met beeld erbij. Het stuk dat jullie gaan onderzoeken duurt
van 1 minuut en 35 seconden tot 4 minuten en 49 seconden (de auto’s die in beeld komen).
TIP: verdeel de scène eerst in stukjes, terwijl je let op het geluid. Deel dan het filmgeluid op:
- Welke geluiden hoor je en wat “vertellen” die?
- Welke muziek hoor je en welk gevoel geeft je die?
Deze opdracht spreekt voor zich.
DE PRESENTATIE Straks gaan de presentatoren jullie resultaten vertellen aan de rest van de klas. Bereid samen de presentatie voor met dit deel van het werkblad.
Jullie onderwerp: filmgeluid.
Leg uit waarom filmgeluid zo belangrijk is en hoe het vroeger ging. (INFO filmgeluid algemeen)
Vertel wat jullie in de training deden en wat hierbij opviel Jullie missie: onderzoek naar filmgeluid
Hoe is filmgeluid opgebouwd? (INFO de twee delen van filmgeluid)
Wat was jullie opdracht? Hoe hebben jullie dit aangepakt? Wat waren de resultaten? Verdeel de
verschillende stukken over de presentatoren. Bedenk bij het presenteren dat de rest van de klas
jullie werkblad niet gezien heeft. Zij weten dus nog niets van filmgeluid. Leg daarom alles wat jullie
gelezen en gedaan hebben duidelijk uit. Je kunt dit werkblad er natuurlijk bij gebruiken. Succes!
GROEPSWERKBLAD: SPECIAL EFFECTS GEFELICITEERD! Jullie worden vanaf nu special effects-experts. Jullie gaan ontdekken wat special effects zijn. Jullie
gaan de eerste scène van E.T. analyseren (onderzoeken). Tot slot presenteren jullie je bevindingen aan de groep.
Verdeel eerst de rollen in jullie groepje:
- er is 1 secretaris, die leest dit werkblad voor aan jullie groepje en schrijft. - er is 1 operateur, die speelt de film af op de computer.
- de anderen zijn presentator, zij presenteren later jullie analyse aan de klas.
INFO SPECIAL EFFECTS In films gebeuren vaak dingen die in het echt niet mogelijk zijn. Om oude tempels vol schatten,
buitenaardse wezens, enorme explosies, superhelden of ruimtereizen mooi te laten zien zijn special
effects nodig. Bij special effects horen decors, niet bestaande personages (bijvoorbeeld E.T.), stunts en computereffecten. Eigenlijk alles wat niet echt kan. De special effect-makers houden ons steeds weer voor de gek. Natuurlijk werkt de cameraman ook mee door niet van veraf te filmen. Dan zouden we
zien dat het bijvoorbeeld een decor in een studio is. Voor ons lijkt alles nu net echt en dat is zo leuk
aan film!
TRAINING Special effects proberen dingen eruit te laten zien alsof het net echt is. Ze vallen dus niet op. Het is daarom belangrijk dat jullie jezelf eerst trainen in het goed letten op special effects.
STAP 1: De operateur stopt de dvd in de computer en start de film. Hij/zij spoelt de film vooruit tot 1
minuut en 35 seconden. Dat is na de begintitels. Dan zet hij/zij de film op pauze.
STAP 2: Bekijk de eerste scène van E.T. Deze duurt tot 7 minuten en 35 seconden (het huis van Elliott) Bedenk samen bij alles wat je ziet:
- Is wat ik nu zie echt of een special effect?
Jullie zijn nu klaar voor jullie missie.
INFO COMPUTER EFFECTS Vroeger hadden filmmakers nog geen computers. Er werden grote decors en stellages gebouwd worden
om een filmwereld te maken. Ook werd veel met miniaturen gewerkt. Dit zijn kleine versies
(schaalmodellen) van grote voorwerpen. Denk maar aan een speelgoedauto. Als je deze van dichtbij
filmt lijkt hij toch groot.
Toen E.T. gemaakt werd waren computers nog maar net uitgevonden. E.T. zelf was een pop met
motortjes erin. Hij was zo op afstand te besturen. Hiervoor waren drie mensen nodig! Voor de scènes waar E.T. volledig in beeld is gebruikten ze een dwerg in een E.T. pak. Tegenwoordig kunnen hele
fantasiewerelden in de computer worden getekend, zoals in de Star Wars films. Toen de film E.T.
20 jaar bestond is hij met de computer bijgewerkt om de special effects nog beter te maken. Een
veel gebruikt special effect met de computer is chroma key. Het wordt ook wel “het groene scherm”
genoemd. Dit werkt als volgt: de acteur gaat in een studio voor een groen scherm staan. Hij speelt de
scène en dit wordt gefilmd. Dan worden deze beelden in de computer gestopt. De computer vervangt
dan alle groen door een ander beeld, bijvoorbeeld een woestijn. Het is net of de acteur is uitgesneden uit het groen en op het woestijnlandschap is geplakt. Het is belangrijk dat de acteur niet hetzelfde groen in zijn kleding heeft. Als hij een groene broek aan zou doen zien we de woestijn ook op zijn broek! Zelfs bij het journaal is de achtergrond die je ziet in de computer gemaakt en staat de
nieuwslezer voor een groen scherm in de studio. Als Elliott met E.T. gaat vliegen (50 minuten en
10 seconden in de film) zie je een mooi voorbeeld van chroma key. (Leg chroma key uit in jullie
presentatie en laat dit stukje film dan zien.)
JULLIE MISSIE Stel je voor dat jullie drie special effects uit de eerste scène van E.T. scène zouden moeten namaken. Hoe zou je dat doen?
Bekijk de eerste scène van E.T. nog een keer. (Deze duurt van 1 minuut en 35 seconden tot 7 minuten
en 35 seconden.)
LET OP: E.T. is gemaakt voordat computers een grote rol speelden bij het filmmaken. Denk dus even
‘ouderwets’ na over hoe jij het zou doen.
TIP: schrijf eerst op wat allemaal special effects zijn. Kies dan jullie drie favoriete effects uit en bedenk samen hoe je deze zelf zou maken. Bedenk ook welke spullen je zou gebruiken. Opnames met special effects zijn:
- Het ruimteschip in het bos - De mist (?) - (Delen van) het bos zelf (?) - De aliens die rondscharrelen -
De hand van de alien die het dennetakje opzijdoet - De binnenkant van het ruimteschip - De rokende
paddestoelen - De oplichtende harten van de aliens - De hand die het boompje uitgraaft - E.T. die tussen
de bomen loopt - E.T. met rood hart in de bosjes - De alien die wacht in de deur van het ruimteschip -
De rennende E.T. met rood hart - Het opstijgende ruimteschip - Het wegvliegende ruimteschip Hoe deze nagemaakt zouden kunnen worden is geheel aan de fantasie van de leerlingen.
DE PRESENTATIE Straks gaan de presentatoren jullie resultaten vertellen aan de rest van de klas. Bereid samen de presentatie voor met dit deel van het werkblad.
Jullie onderwerp: Leg uit wat special effects zijn. (INFO special effects)
Vertel wat jullie in de training deden en wat hierbij opviel.
Vertel aan de klas wat jullie te weten zijn gekomen over special effects met de computer en chroma key (INFO computer effects)
Jullie missie: wat was jullie opdracht? Hoe hebben jullie dit aangepakt? Wat waren de resultaten?
Verdeel de verschillende stukken over de presentatoren. Bedenk bij het presenteren dat de rest van de
klas jullie werkblad niet gezien heeft. Zij weten dus nog niets van special effects. Leg daarom alles wat jullie gelezen en gedaan hebben duidelijk uit. Je kunt dit werkblad er natuurlijk bij gebruiken. Succes!
