1
• Inleiding • 10 absolute aanraders in Luik
3
• Enkele beroemdheden
4
• Voorgestelde wandelingen
6
Escaliers du Péry
Het historisch centrum De kathedraalwijk Outremeuse
3
7 11 14
• Shoppen en flaneren
17
• Het Luikse nachtleven
18
• Gastronomisch genieten
19
• De folklore
22
• De evenementen
24
• Praktisch Musea Kerken en monumenten Parken en tuinen Hotels Nuttige adressen • Wegwijs naar en in Luik
26 29 32 33 34
35 2
LUIK, EEN STAD, EEN SFEER Als grootste toeristische stad van Wallonië bezit Luik talloze te ontdekken rijkdommen. De Maas die de stad van zuid naar noord doorkruist, de steile, beboste heuvels die haar omringen en haar opvallende reliëf dat veel originele perspectieven oplevert, en haar typische wijken verlenen de stad Luik bijzonder veel charme. Een sterk aanwezige folklore die door de joviale, feestlustige bewoners in ere gehouden wordt, levendige wijken en talrijke restaurants zorgen ervoor dat Luik absoluut een halte moet zijn tijdens elk bezoek aan België. En dan hebben we nog niets gezegd over het intensieve, culturele en artistieke leven, en een uitzonderlijk architecturaal erfgoed.
LUIK City Pass Verminderde tarieven in de belangrijkste musea en voor toeristische bezoeken. Geldig voor 48 uur. Te koop in het ‘Office du Tourisme’ (Dienst voor Toerisme).
3
Place du Marché
10 ABS OLUTE AANR De 10 ADERS klassie IN LUIK kers d ie u tij L
d t mag ens uw verb misse lijf in n risch c entrum 2. He t stati Santia on Guillem go Ca in latrav s, een on 3. De twerp a ‘Cote van aux d van d e e cita la Cit del) adelle 4. De ’ (flan muse ken a : h et ‘Gra de la Vie W nd Cu rtiu all Schatk amer onne’ (Wa s’, het ‘Mus alse L van d ée 5. He e e kath t Luiks edraa ven), de e nac l. .. htleve 6. De n kap Saint- ittelkerken Barthé en de lemy doop 7. De vont v folklo an re 8. Wa ndelin g lang s de M 9. Sho aas ppen in het stadsc 10. De entrum zonda gsma rkt va n la B atte 1. He
t histo
uik nie
Enkele beroemdheden... | SINT-LAMBERTUS (helft VIIde eeuw - 17 september 705) De bisschop van Maastricht, Lambertus, verweet Pepijn van Herstal zijn overspelige relatie met Alpaida. Dodon, de broer van deze laatste, organiseerde de moord op Lambertus. Zijn opvolger, bisschop Hubertus, liet zijn relieken terugbrengen naar de plaats van zijn martelaarschap en verplaatste de zetel van het bisdom van Maastricht naar Luik. | Notger (930 ? – 1008) Eerste prinsbisschop van Luik (972). Hij heeft een hoofdrol gespeeld in de bouw, de uitbreiding en de vestingwerken van de stad Luik. Hij ligt aan de basis van de vorming van het prinsbisdom Luik, een uitgestrekt, rijk en autonoom grondgebied. | KAREL DE GROTE (742 – 814) Recent onderzoek toont aan dat hij in de buurt van Luik (Herstal of Jupille) is geboren. Sowieso is deze figuur sterk verankerd in de geschiedenis en de volkstradities van Luik. Als tweede Frankische koning van de Karolingische dynastie verwierf Karel de Grote in de geschiedenis vooral een plaats als diegene die het Westerse Keizerrijk heeft hersteld.
Notger
Charlemagne
Lambert Lombard
| Lambert Lombard (1505 – 1566) Deze Luikse schilder was een van de opvallendste figuren in het Belgische culturele leven van zijn tijd. Schilder, architect, etser, archeoloog, verzamelaar, numismaticus, mythograaf, letterkundige, kunsthistoricus... hij was de perfecte illustratie van de definitie van de ideale renaissancekunstenaar. | Jean Del Cour (1627 – 1707) Luik is bezaaid met werken van deze barokkunstenaar: beelden, schilderijen, frontons… Behoren tot de bekendste: de ‘Christ au tombeau’ van de kathedraal, de ‘Vierge du Vinâve d’Île’, de fontein van Saint Jean-Baptiste in de ‘rue Hors-Château’ en de ‘Trois Grâces du Perron’. | André-modeste grétry (1741 – 1813) Geboren in Luik in een muzikantenfamilie. Na een eerste muziekopleiding vervolmaakte hij zich tijdens studies in Rome. Hij werd aangemoedigd door Voltaire en waagde zijn kans in Parijs waar zijn opera’s en operettes veel succes oogstten. | César Franck (1822 – 1890) Leerling aan de koninklijke muziekschool van Luik, opgericht door Willem I der Nederlanden. Vervolgens begon hij aan het conservatorium van Parijs en trok hij op concerttournee door Frankrijk, België en Duitsland, waarvoor hij de stukken componeerde.
Grétry
Zénobe Gramme
4
| Zénobe gramme (1826 – 1901) Uitvinder van de eerste dynamo met gelijkstroom, waarvan de toepassingen in het dagelijkse leven en de industriewereld een revolutie ontketenden. | Eugène Ysaye (1858 – 1931) Violist die zijn stempel drukte op de internationale muziekscène door hedendaagse werken te creëren en die een groot uitvoeringstalent bezat. | Georges simenon (1903 – 1989) De geestelijke vader van commissaris Maigret, auteur van een massa romans, is zijn Luikse roots nooit vergeten. In veel van zijn werken komen plaatsen in Luik aan bod. |Jacques Pelzer (1924 – 1994) Jazz saxofonist en fluitist uit Luik. Jacques Pelzer beoefende vooral jazz beïnvloed door bebop en cooljazz. Hij gaf zijn naam aan een jazzclub in de wijk Thier-à-Liège.
Georges Simenon
tijdlijn Bisdom Luik
Prinsbisdom Luik
België
705 Bisschop Lambertus wordt in Luik vermoord
1789 Luikse revolutie
980 Ontstaan van het Prinsbisdom Luik Rond 720 verplaatst bisschop Hubertus de zetel van het bisdom van Maastricht naar Luik
700
800
900
1815-1830 Luik behoort tot het Koninkrijk der Nederlanden
1468 Verwoesting van de stad door de troepen van Karel de Stoute
Rond 747 wordt Karel de Grote in de omgeving van Luik geboren
5
1795-1815 Aanhechting bij Frankrijk
1000
1100
1200
1300
1400
1830 Belgische omwenteling 1500
1600
1700
1800
1905 Wereldtentoonstelling
1900
2000
VOORGESTELDE WANDELINGEN
Te voet ontdekt u de echte schatten van de stad: in haar straten, verdoken steegjes, op binnenkoeren en in tuinen, op pleinen... Wij stellen u verschillende wandelingen voor die u kan volgen naargelang van uw stemming en van waar u zin in heeft. DE hellingen van de CITADEL in de Michelin Groene Gids Op wandelafstand van het grote plein ‘place Saint-Lambert’ bevinden zich de ‘Coteaux de la citadelle’: een grote, groene ruimte in het hartje van de stad met 86 ha groen, terrassen, paden... op een steile heuvel. Deze bijzondere plek bezit ruim 60 monumenten en vijf beschermde historische sites, en telt dus veel overblijfselen van het vroegere landschap van de stad. U kan er spectaculaire plaatsen bewonderen zoals de trappen van de ‘Montagne de Bueren’ of de vergezichten vanaf de brede lanen van de Citadel. De wandelaars kunnen kiezen tussen vijf bewegwijzerde routes met verschillende afstanden met vertrek aan de ‘esplanade Saint-Léonard’ of in de ‘rue Pierreuse nummer 38’. Een routeplan met illustraties en commentaar is beschikbaar op de Dienst voor Toerisme.
6
HET HISTORISCH CENTRUM Ga op verkenning in de buurt Hors-Château – Féronstrée. Een historisch parcours met een opeenvolging van oude gebouwen en prestigieuze musea. De handelsbedrijvigheid, onder meer op de zondagsmarkt van la Batte en in de wijk van de antiekhandelaars, verleent de buurt een levendig en internationaal karakter Vertrek: Dienst voor Toerisme Aankomst: place Saint-Lambert Afstand: 1 km - Duur: ongeveer 1.15 u
1| BAL - Musées Beaux-Arts (Museum voor Schone Kunsten) Dit museum geeft een overzicht van de kunstvormen (beeldhouwkunst, schilderkunst, tekenkunst) van de XVIde tot de XXIste eeuw. Van dinsdag tot zaterdag: 13 u tot 18 u. Zondag: 11 u tot 18 u. 2| Fontein Montefiore Waterdraagster van Léopold Harzé (Luik 1831-1893). Er bevinden zich verschillende andere fonteinen van dit type verspreid over de stad.
Quai de Maestricht
3| La Batte Zondagsmarkt langs de linkeroever van de Maas. 4| Museum d’Ansembourg Dit Museum voor sierkunsten betrekt een elegante patriciërswoning (1738-1741). Het bezit een belangrijke verzameling Luiks meubilair uit de XVIIIde eeuw, met houtsnijkunst en inlegwerk. Van dinsdag tot zaterdag: 13 u tot 18 u. Zondag: 11 u tot 18 u. 5| Grand Curtius Genoemd naar de beroemde Luikse munitieleverancier Jean de Corte bijgenaamd Curtius (1551-1627). Dit museumcomplex verenigt collecties van religieuze kunst en Maaslandse kunst, wapens, sierkunsten, glaswerk en archeologie. Het bestaat uit verschillende gebouwen uit verschillende periodes en in andere stijlen. Van maandag tot zondag: 10 u tot 18 u. Dinsdag gesloten. De tuinen zijn vrij toegankelijk 6| Kapittelkerk van Saint-Barthélemy Deze kapittelkerk is een gebouw in kolenzandsteen uit de XIde en XIIde eeuw. Het interieur werd in de XVIIIde eeuw in barokstijl heringericht. De buitenkant werd recent in de originele stijl gerestaureerd. Binnen: doopvont, meesterwerk van de edelsmeedkunst van begin XIIde eeuw. Door de grote kwaliteit van hun reliëfs
en hun uitvoering worden ze beschouwd als een van de « Zeven Wonderen van België ». Van maandag tot zaterdag: 10 u tot 12 u, en 14 u tot 17 u. Zondag: 14 u tot 17 u. Op het plein: ‘Les Principautaires’, beeld van Mady Andrien (1992). Symboliseert de staalindustrie en de strijd van het volk tegen de prinsbisschoppen 7| Cour Saint-Antoine Gebouwenblok met appartementen en huizen ontworpen door architect Charles Vandenhove (1979) waarin een groep constructies uit de XVIIde en de XVIIIde eeuw van ‘Hors-Château’ zijn geïntegreerd. Fonteinsculptuur Tikal geïnspireerd op de Maya’s (1982).
Place Saint-Barthélemy
8| Hors-Château De mooiste buurt in het oude Luik die haar naam dankt aan haar ligging buiten de eerste omwalling (Xde eeuw). ‘Horschâteau’ betekent letterlijk buiten het kasteel. Vanaf de XIVde eeuw werd het de wijk van de adel en de religieuze instellingen. Heeft oude patriciërswoningen uit de XVIIde en XVIIIde eeuw waarvan sommige met kostbare gevelstenen zijn versierd. Steegjes: typische zijstraatjes waar het personeel van de herenwoningen van Hors-Château woonde. 9| Kerk ‘Notre-Dame-de-l’Immaculée-Conception’
Cour Saint-Antoine
Oude kerk van de ongeschoeide karmelieten (1ste helft van de XVIIde eeuw), daarna van de redemptoristen, die doorgaans de kerk ‘Saint-Gérard’ wordt genoemd. Barokke gevel met het blazoen van de prinsbisschop Maximiliaan-Hendrik van Beieren. Niet toegankelijk voor het publiek. 10| Ursulinenklooster Gemeenschap van zusters die haar naam heeft gegeven aan een van de naburige steegjes. 11| Montagne de Bueren (374 treden) Dit is een kunstwerk kenmerkend voor de XIXde eeuw toen Montagne de Bueren
Palais des Princes-Évêques 8 © Van Grinsven - 5+
doorgangen een directe toegang van de kazerne van de Citadel naar het stadscentrum mogelijk maakten. Deze trappen herinneren door hun naam aan de mislukte aanval van de zeshonderd inwoners van het naburige dorp Franchimont tijdens de avond van 29 oktober 1468 tegen de legers van Karel de Stoute en van Lodewijk XI. Een van hun leiders, Vincent de Bueren, gaf zijn naam aan deze plaats.
leven in Wallonië. De oude kerk ‘Saint-Antoine’, de voormalige kloosterkerk, is toegankelijk tijdens tijdelijke tentoonstellingen. Monumentale, barokke gevel uit de XVIIde eeuw die is gewijzigd. Van dinsdag tot zondag van 9.30 u tot 18 u.
14| Place du Marché (Marktplein) De ‘Place du Marché’ of het marktplein was de grote markt van de stad van bij haar ontstaan tot in de XIXde eeuw. Als centrale plaats voor handel en burgerlijke vrijheden vormde het de scène voor grote lokale evenementen. De meeste huizen dateren van eind XVIIde en XVIIIde eeuw.
12| Fontein Saint-Jean-Baptiste Bronzen beeld (1667) en basreliëf (doop van Christus) van Jean Del Cour (1631-1707). 13| Musée de la Vie Wallonne (Museum van het Waalse Leven)
15| Oude kerk ‘Saint-André’
Dit voormalige klooster van minderbroeders (XVIIde eeuw) werd in 2008 volledig gerestaureerd en heringericht. Het klooster is verbonden met het huis van de kloosteroverste via een gaanderij boven een portiek. Het brengt talrijke voorwerpen en documenten samen die betrekking hebben op het dagelijkse Rue
Pierr
reuse
Herkenbaar aan haar koepel (1765-1772). Vroegere kerk van de Teutoonse ridders die na de Revolutie dienst deed als graanmarkt.
bra
S
Grand Curtius
s
estricht
Quai de Ma
ont
du p
EUS LA M
E
éonard Pont St-L
3
att
B La
eugle es av
es
te
ptis
-Ba e
2
5
e
eorg
St-G
ean St-J
BAL
gré Hon
Rue
Rue
1
4
Rue
ruck Velb
e
heri
ouc
la b
des
e Plac my héle t-Bart
Rue d
Rue
Rue
rs sseu
e Plac ortés dép
ren
de Rue
Rue
9
el Hôt le il de v
urs
18
17
ine
e Plac ert mb St-La
strée Féron
sm
20
16
e Plac hé arc du m
de
19
15 14
e Ru
Palais des Princes-Evê ques
12
13
Palais
Hors
6
7
8
u
tea -Châ
des
Bue
Rue du
9
as hom
de
10
ée Mus ie V de la nne o ll wa
St-T
gne
e Eglis my rthéle
St-Ba
Rue
nta
Mo
11
16| Perron
19| Paleis van de prinsbisschoppen
Monument dat de vrijheden van het Luikse volk symboliseert. Fontein met perron: bovenaan de groep van de Drie Gratiën (Jean Del Cour) die een dennenappel met een kruis vasthouden. Na de verwoesting van Luik in 1468 door Karel de Stoute werd het monument naar Brugge meegenomen en in 1478 door zijn dochter Maria van Bourgondië teruggegeven.
Uitzonderlijk architecturaal complex (koer, zuilengalerij, 1525 ; hoofdgevel, 1734; westelijke vleugel, 1849) nu ingenomen door het justitiepaleis en de provinciale administratie. Het was prinsbisschop Everhard van der Marck die het in 1526 zijn huidige vorm gaf. Het gebouw omvat twee binnenpleinen waarvan het eerste voor het publiek toegankelijk is. Met 60 kolommen met bovenop kapitelen die rijkelijk zijn versierd met gefantaseerde, menselijke figuren en groteske maskers. Zij zijn allemaal verschillend en illustreren de stromingen van de humanistische gedachte in de renaissance en de ontdekking van de Nieuwe Wereld.
17| Stadhuis Wordt traditiegetrouw ‘La Violette’ genoemd naar het banier van het huis dat de stadsraad in de middeleeuwen huisvestte. Het werd vernietigd in 1468 en in 1691, en werd heropgebouwd in classicistische stijl tussen 1714 en 1718. Binnenin bevinden zich opmerkelijke decors in gesculpteerd hout. 18| Place Saint-Lambert Tot de Revolutie (1794) werd deze ruimte bijna volledig ingenomen door een grote kathedraal gewijd aan Maria en aan SintLambertus, die hier werd vermoord (rond 705). De plaats van de muren wordt vandaag aangegeven met metalen pijlers en het oude plan is overgenomen in de stenen vloerbekleding.
Place du Marché © Van Grinsven - 5+
20| Archeoforum : wat onder het plein schuilt De ondergrond van het plein bevat overblijfselen die dateren van de vroegste nederzettingen in de stad: sporen uit de prehistorie, muren van een Gallo-Romeinse villa, resten van middeleeuwse gebouwen, met ondermeer overblijfselen van de romaanse en gotische kathedralen.
10
Place du Marché © Van Grinsven - 5+,
DE KATHEDRAALWIJK Tijdens deze wandeling ontdekt u de oude wijk van het eilandje dat sinds eind van de Xde eeuw door verschillende kapittelkerken en religieuze instellingen werd ingepalmd en nu het stadscentrum vormt met winkels, maar ook bars en restaurants die een belangrijke rol spelen in het Luikse nachtleven. Vertrek en aankomst: ‘place de la Cathédrale’ Afstand: 3,3 km Duur: ongeveer 2 u Ga de kathedraal binnen (place de la Cathédrale). In geval het gebouw gesloten is, ga dan naar recht richting ‘place Saint-Paul’. 1| Kathedraal ‘Saint-Paul’ en haar ‘Trésor’ (Schatkamer) Deze voormalige kapittelkerk opgericht in 966 werd in 1802 de kathedraal ter vervanging van de ‘Notre-Dame-et-SaintLambert’ die tijdens de Revolutie werd vernietigd. Dit gebouw in gotische stijl werd heropgebouwd vanaf 1240 tot begin XVde eeuw met toevoegingen in de XIXde eeuw. De top van de toren biedt onderdak aan een beiaard met 49 klokken. Bezienswaardig: ‘Christ gisant’ van Del Cour, glas-in-loodramen uit de XVIde eeuw, enz. Elke dag van 8 tot 17 u. In het klooster toont de schatkamer van de kathedraal een uitzonderlijke collectie kunstwerken die grotendeels afkomstig zijn van de vroegere kathedraal ‘Notre-Dame-et-Saint-Lambert’. Van dinsdag tot zondag van 14 tot 17 u (rondleiding om 15 u in het Frans).
gerenoveerd van 1514 tot 1538 en enkel het romaanse voorgebouw (XIIde eeuw) is bewaard gebleven. In 1558 werd een portaal in renaissancestijl toegevoegd. Eén van de mooiste gebouwen van het land. Bezienswaardig: gebrandschilderde glasramen (1525-1530), koorstoelen uit de XIVde eeuw, beschildering van het gewelf, orgelkast (1600), barokke beelden van Del Cour (eind XVIIde eeuw). Elke dag van 9 tot 12 u ; tijdens het toeristische seizoen: elke dag van 10 tot 12 u, en van 14 tot 18 u. Het ‘Vertbois’, het vroegere verpleeghuis voor de ongeneeslijk zieken en berouwvolle zondaressen gesticht in 1701, huisvest vandaag de economische diensten van het Waals Gewest. 3| Universiteit van Luik (ULg) Opgericht in 1817 door Willem I der Nederlanden. Vanaf de jaren ’50 zijn de faculteiten geleidelijk verhuisd naar Sart Tilman op de heuvels rond Luik. Enkel de administratieve diensten, het rectoraat en de faculteit Wijsbegeerte en Letteren bevinden zich nog in het stadscentrum.
‘rue Saint-Remy’ is een oude weg met een kronkelig parcours. 2| Kerk ‘Saint-Jacques’ Vroegere kerk van de benedictijner abdij van ‘Saint-Jacques’ opgericht in 1015. Dit gebouw in gotische stijl werd grondig 11
Eglise Saint-Jacques
e uv So nt Po in-
l’U
e l’ ed
Ru
é sit er
e
niv ve
res
bv
Étu
Fè
le
ce
Pla
3
Cha
du ce Pla Août 20-
ce le Pla édra th
Ca
f eu
bo
Rue
tte
gne
Ma rles
ue
sq
e
Ha
de
rs-
d
eu
1
ue
So
or tu ne
R ne -F
e ed
ain
es
m
Ru
l
de
au
t-P
in
Sa
on
ar
sC
eS
ce
Pla
B Rue
a t-P
Ru
e
inell
Haz
ra
de
e
nc
y
de
èr
en
vro ’A
ul
Rue
4
nc
Ru
Rue de la Po
e Ru
e Ru
e Ru
ge
es yd ula
e d’Île
e
bla
ma
’A
ed
te
uv
Sa
ce Pla rmes a sC
éry
uM
ed
Ru
St -R em y
es
es
Ru e
ed
Ru
iss lar
e Ru
C
nu
e Av
e uV
ed
Ru
is
o rtb
And
ré D
um
ntré
mo Pré
eM
iers
rois
sC
de
s de
r au
Rue
y
na
te
es
D ice
Rue
Boulevar d d’Avro
s
ce es Pla cqu -Ja int
y
Rue
Sa
de ch
ê l’Év
De wijk ‘Carré’ staat bekend om haar nachtleven met haar restaurants en studentencafés. Op nummer 10 in de ‘rue d’Amay’ bevindt zich een luxueuze patriciërswoning van de XVde en XVIde eeuwen, zo genoemd naar de landsheer van Amay. Links ziet u een van de gevels van de zaal ‘Le Forum’ (zie hierna).
Ca
Ru
ton ou
uM ed Ru Ru
la
nt
Ré
ra
éd
th
y
Po
e la
Pla
is
en
-D
int
Sa
ce
e
ed
eL
Vinâv
t er
lb
Tê
de
e
Ru
d
9 8
Wa ch
11
7| Kapittelkerk van ‘Saint-Jean-l’Évangéliste’ Kapittelkerk opgericht rond 980 door prinsbisschop Notger; het plan is geïnspireerd op het model van de paleiskapel van Karel de Grote in Aken (Duitsland). Het gebouw bleef bewaard tot in 1754, toen het werd gesloopt om vervangen te worden door het huidige, neoclassicistische bouwwerk. Het gotische klooster uit de XVde en XVI eeuw bevat verschillende grafstenen en in de toren bevindt zich een beiaard met 35 klokken. Bezienswaardig: Sedes Sapientiae, beelden van Maria en van Sint-Jan (begin XIIIde eeuw), gotisch klooster...
10
da
-isle -en an es
or
d’
Ru
Ru
ins ica
ue er rg Be
r monie ge Le Passa
-A
e t-J ain stin éle
sC de
t Po
Îl d’
-
nt
Po
int
eS
e
ar
ev
ul
e
Ru
du
e
Sa
Ru
la
e Ru
de
Ru
e
Ru
.C
G
min Do es ed Ru
e ell ru
La
tte
m
lé
e
Ru
Sa e Ru Ru ed e la
e nn is ce tie en Pla int-E -D int Sa Sa
5
ue
sq
Ca
au
ce
en
-G int
e
lph
gu
an
Ré Pla pu bli ce d qu e F e la ran ça ise
e Ru
H
S.
an ce Pla euje -N ier
v Xa
es rt leri Ga ambe t-L Sain
7
Bo
6| Cinéma Sauvenière (filmzaal) In 2008 heeft de vzw ‘Les Grignoux’ dit complex ingehuldigd. Het telt vier zalen voor in het totaal 800 zitplaatsen.
e
Ru
6
5| Opéra Royal de Wallonie (Koninklijke Opera van Wallonië) De koninklijke schouwburg werd van 1818 tot 1822 gebouwd op de plaats van het vroegere dominicanenklooster. De kolommen op de eerste verdieping van de gevel komen van de oude kartuizerkerk. Onlangs gerestaureerd, het gebouw is nu voorzien van een nieuwe hedendaagse structuur op het dak.
ra
am
e Ru
Kapittelkerk opgericht in 987 door prinsbisschop Notger. Romaanse toren en hoofdbeuk; gotisch koor uit de XIVde eeuw; barok interieur. Bezienswaardig: Brabants retabel uit de XVIde eeuw. De luiken, beschilderd door Lambert Lombard, bevinden zich in de vitrinekasten. Van maandag tot zaterdag van 9 tot 17 u.
Pla de l’ ce Opé
al
4| Kapittelkerk van ‘Saint-Denis’
e
ffr
Jo
e
Ru
é
Rue
2
E. Y e say
ce Pla upont ile-D
Em
Rue
en
rd
ga
y
ro uve
-
e Ho
Ro
an iV
ua
Q
12
ont
8| Het Forum Spektakelzaal gebouwd in 1922. Het interieur is opgeluisterd met beschilderd stuc-werk waar figuratieve scènes en geometrische bloemenmotieven in art-decostijl werden gecombineerd. De zaal werd gerestaureerd van 1984 tot 1989 en heeft een capaciteit van 3000 zitplaatsen. 9| Cinéma Le Churchill (filmzaal) De vroegere brouwerij van het Forum werd in 1947 omgebouwd tot filmzaal en kreeg de naam van Churchill. De gevel is bijzonder wegens zijn glas-in-loodraam en zijn gecementeerde bloemenmotieven. Op nummer 22 van de ‘ rue du Pot-d’Or’ : gevelsteen van een gouden beker (reconstructie) dat zijn naam gaf aan de straat. Op nummer 41 van de ‘ rue Pont-d’Île’: gevelsteen : ‘Au Cigne’, 1690. In de ‘rue Lulay-des-Fèbvres’ is de toneelzaal ‘ Le Trocadéro’ de meest Parijse van de Luikse cabarets. 10| Passage Lemonnier Deze doorgang uitgevoerd door architect Louis-Désiré Lemonnier in 1839 draagt zijn naam. Hij is 160 m lang en 4 m breed. Het is de eerste overdekte, grote galerij in België. Van bij het begin was de galerij uitgerust met een afwateringssysteem en gasverlichting, en watertoevoer vanaf 1871. Ze biedt onderdak aan achtenveertig boetieks waarboven drie verdiepingen zijn gebouwd waarvan slechts één zichtbaar is voor de wandelaar. De galerij werd van 1934 tot 1937 grondig gerenoveerd in art-decostijl. 11| Fontaine de la Vierge Fontein gebouwd in 1584 met een bronzen beeld van de Madonna met kind, uitgevoerd in 1696 door Jean Del Cour.
13
LUIK ANDERS ZIEN • Met de boot, cruise op de Maas • Met de toeristische trein... circuit door het stadscentrum. • Met de fiets... www.provelo.org. • De Simenon-audiogids... wandeling in de voetsporen van de schrijver. • Geleide wandelingen voor individuele bezoekers en groepen
Outremeuse Zeer levendige volkswijk. Land van folklore en vaderland van Georges Simenon. Het is nog een stadswijk met een menselijke en hartelijke toets. Vertrek: ‘pont des Arches’ - Terugkeer: ‘place de l’Yser’ Afstand: 2 km Duur: ongeveer 1.15 u
1| Pont des Arches Tot in de XIXde eeuw, was de middeleeuwse brug de enige in de stad. Ze werd heropgebouwd in 1947 en versierd met taferelen en personages waaronder de ‘Scènes populaires liégeoises’ (Luikse volkstaferelen) met Tchantchès en zijn vriendin Nanesse. Langs de Maas treffen we een fietspad en wandelpad (RAVeL) aan. De Maas verbindt de vallei van de Ourthe met Maastricht (Nederland).
Tchantchès et Nanesse
2| Kerk van ‘Saint-Pholien’ Heropgebouwd in neogotische stijl in 1914. De kerk is bekend als decor dat in de beroemde roman van Georges Simenon ‘Le pendu de Saint-Pholien’ (Nederlandse vertaling: ‘Maigret en het lijk aan de kerkdeur’) werd gebruikt. Bezienswaardig: retabel uit de XIXde eeuw gewijd aan het leven van Sint-Foliaan, beelden uit de XIIIde en XVIIIde eeuw. 3| Place Sainte-Barbe : le Balloir Het plein met zijn twee fonteinen werd aangelegd door architect Charles Vandenhove. Het heeft zijn rustige sfeer behouden. ‘Le Balloir’, het vroegere verpleeghuis ‘SainteBarbe’ (XVIde eeuw) dat werd gerestaureerd door architect Charles Vandenhove, biedt tegelijkertijd onderdak aan een rusthuis en een opvangcentrum voor kinderen. Les Fondements du Voyage
Place Sainte-Barbe
14
Ma Pont ghin
4| Vroegere kazerne Fonck De voormalige abdij ‘Val des Ecoliers’ werd in 1803 omgebouwd tot kazerne. Ze herbergt nu het ‘Institut SaintLuc’, de Hogeschool voor Schone Kunsten en Architectuur. De vroegere rijschool werd een toneelzaal (theater en dans).
Rue
i Ru
Boulevard de l’Est
Place de l’Yser
i t-Élo
Sain
-a
mery
e la Lo
se
ed
ine
-Ra
ux
Da Rue
enon
rges Sim
Rue Geo
os
Ro e
Rue Surle
e
Pu
-e
n-
So
an
ck
e
Ru
Je
e
m tre
u
O
its
e us
d’
Ru
ed
e la
Lib
ert
Rue
Ru
t
tu
re
ra n de eG Ru
10
Ru
Ru e
sa rte Po
e Ra
ux
e
s
msel
Oie
Ru
He
e
s ur
tte Pi
s
er
e
sd
é
Ru
de
Place Delcour
rte Gru Rue Po
11
6
Place du Congrès
eF
Bêche
e
Rue d
Rue
un
Ru
9
Ru
ye
Rue Delvo
Co
mm
8
ets
oll
éc
sR
e ed
e la
goire
s
Pré
12
ed
7
ant
Din nri de
e
Rue H
ucy
ard Sa
Boulev
Pas sere lle
rne st d eB av ièr e
Sain t-Ju lien
e aull ai d Qu
eE
Ru
ince
es pitaine
Ru
Prov
eG
de la
Rue Gaston Gré
r
ed
Rue
Vroegere recollectenkerk die in 1804 parochiekerk werd. Gevel in barokstijl. Bezienswaardig: calvarieberg van het begin van de XVIde eeuw en de beroemde ‘Vierge noire’ (zwarte Madonna) die tijdens de processie bij de volksfeesten op 15 augustus in de wijk wordt rondgedragen.
2
ssé
Rue Ca
De jeugdherberg Georges Simenon, geopend in 1996 bevindt in het vroegere recollectenklooster. 8| Kerk van ‘Saint-Nicolas’
lien
au
Op nummer 19, aan de hoek van de ‘ rue du Parlement’: huis in Jugendstil van Victor Rogister (1905).
Kunstwerk van Daniel Dutrieux (1996). Rond een steen vastgeketend aan de grond staan stenen koffers die banken vormen waarin een zin is gegraveerd uit een werk van Simenon (La veuve Couderc-De weduwe Couderc).
ho
ie
Ch
Dit plein werd gebouwd eind XIX eeuw. In het midden bevindt zich een buste van Georges Simenon. de
t-P
e
Bd d
qu
Rue
6| Place du Congrès
eS
tion
stitu
on la C
Pâ
Ru
du
1
5
rs
Ecolie
e Plac n a Jeh l e Le B
e Ru
es
des
Rue
rch
et
sA
4
lies
de
o les-Ec
ne
nt
sonn
ntDeva
lain Po
Tho
Po
Vriendts
Ran
Rue
M.
G.
5| Vroegere ‘Hôpital de Bavière’
Rou u
lea
15
Rue
e Ru
i
ua
7| De ‘Fondements du Voyage’
de
s
n Ta
Q
Rue Georges
Rue Gravioule
urs
ne s Tan
ur
ne
s de
3
Place Sainte-Barbe
Rue
Rue
‘Boulevard de la Constitution’: elke vrijdagochtend ‘brocante de Saint-Pholien’ (rommelmarkt).
Van het oude ziekenhuis zijn de hoofdingang en de kapel bewaard gebleven. Zij is nog steeds een plaats voor de eredienst. Georges Simenon was er koorknaap.
rbe
te-Ba
i Sain
Qua
rth
id Ku
defro
i Go
Qua
iu Curt Rue
tte
Ba
La
e l’
En
seig
ne
me
nt
9| Museum Grétry Het geboortehuis van André-Modeste Grétry (1741-1813), een van de vaders van de operette. Dit museum bevat meubels en persoonlijke souvenirs van de componist. Tijdelijk gesloten wegens werken tot maart 2013. ‘Rue Puits-en-Sock’ : oude huizen gevelstenen. (XVIIde en XVIIIde eeuw).
soms
versierd
met
10| Roture Een van de hoofdlocaties tijdens de feesten van 15 augustus in de wijk Outremeuse. Men gaat binnen langs de poorten van de ‘Cage aux Lions’ (leeuwenkooi) recht tegenover nr. 29 in de ‘rue Puits-en-Sock’ (huis met het opschrift ‘Au château de Franchimont’). Een pittoreske straat vol restaurants. Op het plein hangt een ‘potale’, een muurkapelletje gewijd aan Maria. 11| Tchantchès Museum Op gericht rond de figuur van Tchantchès, de typische figuur en marionet die het karakter van de Luikenaars verpersoonlijkt. Bezienswaardig: een collectie kostuums geschonken aan Tchantchès. Poppentheater op woensdag om 14.30 u en op zondag om 10.30 u, van oktober tot en met april. Dinsdag en donderdag: 14 u tot 16 u. Op een boogscheut daarvan: het ‘Pavillon de Flore’ dat het ‘théâtre du Trianon’ (toneel in Waals dialect) onderdak biedt. 12| Monument van Tchantchès Beeld van Joseph Zomers. Beeldt Tchantchès, de echte, koppige en weerspannige Luikenaar, uit. | Om de wandeling te verlengen Ontdek de oevers van de Maas en gebruik de RAVeL-route. Ver van het drukke verkeer brengt deze route u bij het Boveriepark. Het is een mooi etuin die werd aangeplant naar aanleiding van de wereldtenttonstelling in 1905. Roture
16
OND
RAAG R
SHOPPEN EN FLANEREN
LT U G SNUFFE
?
ARKTEN
MELM OP ROM
’. stitution la Con e lien d o h rd P a tulev Sain te van 2 u, ‘Bo Brocan g van 7 tot 1 a jd illier’. Elke vri yer et H les le il K G trd in a oulev an Sa markt v n 8 tot 13 u, ‘B ar vele Vlooien a v g om ha a rd d n te e a k z e Elke at b au sta -Châte rs o H k De wij delaars. an antiekh
Voor de shopaholics: het stadscentrum en zijn voetgangersstraten brengen allerlei soorten boetieks samen: bekende merken, jonge modeontwerpers, grote winkelketens, designers, fijne delicatessenzaken... u vindt er alles wat u zoekt, en ongetwijfeld nog veel meer. De winkels zijn open van maandag tot zaterdag van 10 u tot 18 u. Op enkele stappen van het centrum ligt ‘Médiacité’, een winkelcentrum gerealiseerd door de architect-designer Ron Arad.
.
La Batte Mediacité
LA BATTE De markt van la Batte is een echt instituut: de grootste en de oudste markt van België. Kleurige kramen stallen fruit en groenten, kazen, kleren, bloemen en boeken uit. De marktkramers prijzen al roepend in het Waals de prijs en de versheid van hun producten aan. Zondagochtend van 8 tot 14.30 u. 17
HET LUIKSE NACHTLEVEN
Het is algemeen geweten dat de Luikenaar graag feest. Zowel in de zomer als in de winter komen de wijken van de stad ’s nachts tot leven. Lounge bars, privéclubs, cabarets, bierkroegen, studentencafés of jazzclubs... zijn meestal open tot het eerste ochtendgloren. Het zijn de ideale plekken om de echte Luikse sfeer op te snuiven. Het marktplein ‘Place du Marché’ is nog zo’n plaats met veel nachtelijke activiteit. Het voetgangersdeel wordt volledig ingenomen door bars met grote, drukke terrassen. Luik staat ook bekend voor een intensief cultureel leven met de ’Opéra Royal de Wallonie’ (ORW, koninklijke opera), het ‘Orchestre Philharmonique Royal de Liège’ (OPRL, filharmonisch orkest), en talrijke theaterzalen zoals ‘Théâtre de la Place’, toneelzalen en filmzalen waaronder 8 kunst- en testzalen.
DE Carré Deze originele buurt, de ‘Carré’, mag u niet missen. Het is een geheel van zeer drukke voetgangersstraten waar tientallen cafés, pubs en restaurants zijn gevestigd... De studenten vieren er veel folkloristische feesten zoals Sinterklaas in het begin van december.
© E. Mathez - OPT
Orchestre philharmonique royal de Liège
18
GASTRONOMISCH GENIETEN
Luik telt zoveel goede adressen om op restaurant te gaan dat het moeilijk is om er eentje uit te kiezen. Van een goedkope hap tot een luxueus diner, van lokale specialiteiten tot meer exotische gerechten... u vindt altijd een keuken die beantwoordt aan uw verlangens. En voor de fijnproevers die op zoek zijn naar nieuwe ontdekkingen: proef de traditionele Luikse keuken. Op het menu staan: Luikse gehaktbal met frieten, Luiks slaatje, ragoût, kalfsniertjes, Luikse wafels, pèkèt, Luikse koffie…
DE ‘PÈKÈT’
Pèkèt is de plaatselijke versie van jenever (graanalcohol). Hij is - puur of met aroma’s (citroen, aardbei, meloen, violette...) - de traditionele drank tijdens Luikse feestelijkheden, maar hij wordt ook dagelijks in veel cafés van de stad gedronken. Pèkèt is ook een basisingrediënt in de streekgerechten.
19
Café liégeois
ENKELE RECEPTEN
BOULETS à la liégeoise (Luikse gehaktballen) Ingrediënten (voor ongeveer 10 ballen, meestal 2 per persoon) • 500 g rundergehakt en 500 g varkensgehakt • 4 sneetjes broodkruim (zonder korst) gedrenkt in melk • 1 fijngesnipperde ui • 1 bosje fijngehakte peterselie • 2 eieren • zout, peper, muskaatnoot, paneermeel. – De ingrediënten kneden tot u een homogeen mengsel verkrijgt en balletjes rollen van ongeveer 120 g elk. – Ze 40 minuten bakken in de oven op een beboterde bakplaat. En de saus... • 4 gesnipperde uien • 4 soeplepels bruine suiker • 1 scheutje rode wijnazijn • 1 liter vleesbouillon • 2 soeplepels Luikse stroop (plaatselijke stroop van peren en appels)
• 4 kruidnagels, enkele jeneverbessen, 2 laurierblaadjes, een mespuntje tijm, zout en peper • krenten • maïzena – De balletjes uit de oven halen. In het braadsap de uien fruiten en met tijm bestrooien. Lichtbruin aanbakken. – De bruine suiker toevoegen en met de azijn blussen. – Aanlengen met de bouillon, laten koken en de Luikse stroop, kruidnagels, jeneverbes, laurier, zout en peper toevoegen. – Gedurende 30 minuten laten bakken. – Na het bakken de krenten toevoegen en de saus met maïzena binden. – De balletjes in de saus plaatsen en enkele minuten op een laag vuurtje laten sudderen.
20
BOÛkètes Soort pannenkoek op basis van boekweitmeel… Ingrediënten (voor 10 tot 15 boûkètes) • 200 g boekweitmeel • 20 g bakkersgist • 3 eieren + 2 eiwitten • 50 ml volle melk • 25 g gesmolten boter • 1 mespuntje kaneel • 5 cl rum • 1 koffielepel fijne kristalsuiker • 50 g rozijnen • 10 cl arachideolie • blonde cassonade • zout – De eiwitten van de eierdooiers scheiden en de 5 eiwitten tot vaste sneeuw met een snuifje zout opkloppen. – De melk lichtjes opwarmen. Een kopje vullen en er de verbrokkelde gist mee vermengen.
21
– Het meel in een grote kom gieten. Een putje maken in het midden en er geleidelijk, terwijl u het deeg met de vingertoppen kneedt, de opgeloste gist, de melk, de gesmolten boter en de suiker toevoegen. Het geheel goed mengen. – Vervolgens een snuifje zout, de eierdooiers, de rum en het kaneel eraan toevoegen. – Wanneer de bereiding goed homogeen is, er de tot sneeuw opgeklopte eiwitten en de rozijnen bijdoen. – De kom afdekken en het deeg gedurende 4 uur in de nabijheid van een warmtebron laten rusten. Het moet in volume verdubbelen. – Vervolgens de boûkètes maken in een vooraf met olie ingevette pannenkoekenpan. – Opeten met bruine of witte suiker. LUIKSE KOFFIE – 4 kopjes zwarte, gezoete en hete koffie klaarmaken. – Koffie-ijs toevoegen en goed aandrukken. – Bedekken met slagroom en opdienen.
© opt - visualnews
de FOLKLORE De marionet en folkloristische figuur Tchantchès (verkleinwoord in het Waals van de voornaam Frans) verpersoonlijkt de echte, koppige, graag drinkende en weerspannige Luikenaar. Volgens de legende is Tchantchès geboren in 760 tussen twee straatstenen in ‘Djus-d’la-Moûse’ (‘over de Maas’ in het plaatselijke dialect, dus in de volkswijk Outremeuse). De mensen die hem vonden, waren verwonderd toen ze hem van bij zijn geboorte hoorden zingen: ‘Allons, la mère Gaspard, encore un verre.’ (kom op, moedertje Gaspard, geef me nog een glas). Zeer snel bleek onze Tchantchès een ondeugende kwajongen, goed gezelschap maar bijzonder koppig. Nanesse, zijn liefste, was moedig en liefhebbend, maar liet zich door Tchantchès niets op de mouw spelden. | Het poppentheater Tchantchès spreekt tot een publiek van gezinnen in een mengeling van Frans en verstaanbaar Waals, en nodigt het publiek mee uit op zijn avonturen. Die staan meestal in verband met de episodes in het leven van Karel de Grote. Tchantchès
snelt de Keizer ter hulp door stampend met zijn klompen de duivel of de heks te bestrijden. | De feesten van 15 augustus Het absoluut niet te missen feest van het jaar vindt plaats in de wijk Outremeuse. Gedurende vier dagen worden de straten van de buurt en de muurkapelletjes verlicht. De straten zien zwart van het volk en de pèkèt vloeit rijkelijk. Op het programma: poppentheater, folkloristische dansen, processie van de zwarte Madonna, openluchtmis met preek in het Waals, ‘tirs de campes’ (afvuren van een hele hoop voetzoekers), optocht met stoet van de reuzen, volksspelen, concerten... i l’Ohé (Mathieu l’Os) marque la fin des festivitén | De studentenfolklore Het academiejaar volgt ook het ritme van de studentenfeesten. Ontgroeningen en dopen in het begin van het jaar, Sinterklaas in december en ‘Saint-Torê’ (Torê betekent stier in het dialect) in maart... Wees dus niet verbaasd als u achter de hoek van een straat een strompelende jongere aantreft gekleed in een volgekladde schort en met een studentenklak (pet met lange klep) op het hoofd, terwijl hij een weeë geur verspreidt. Het zijn de onmisbare attributen van elk rechtgeaard fuifbeest.
22
EEN BEETJE WOORDENSCHAT... oufti : typisch Luikse interjectie van verbazing potale : kleine nis of kapel gewijd aan Maria aubette : kiosk, wachthuisje in het plaatselijke Frans drache : Belgen verwijzen met deze term naar een hevige regenbui kot : Belgen verwijzen met deze term naar een studentenkamer guindaille : studentenfuif, drinkgelag in Franstalig België trémie : tunnel in het plaatselijke Frans AAN TAFEL... pèkèt : jenever chique : snoepje in het plaatselijke Frans bonbon : koekje in het plaatselijke Frans mitraillette : broodje met vlees en frieten cramique : melkbrood met rozijnen en suiker sauce lapin : saus bij de vleesballetjes – letterlijk konijnensaus goulafe : slokop in het plaatselijke Frans ENKELE LIEVE WOORDJES... crapôde : meisje of vriendin galant : speciale (mannelijke) vriend binamé : lief... Bv. ‘Il est bien binamé’, hij is zeer lief poyon : kuiken... ‘Mi p’tit poyon’, mijn liefste mi p’tite gueûye : letterlijk mijn mondje, betekent veeleer mijn liefste mamé : lief, vriendelijk ENKELE MINDER LIEVE WOORDJES... èwaré : verbaasd, verbouwereerd, of nog dom bièsse : idioot, dom lêd djône : letterlijk lelijke jongere, boefje clô t’gueûye : letterlijk hou je mond dicht, zwijg va-s’ti fé arèdjî : loop naar de duivel 23
Potale
DE EVENEMENTEN
JANUARI | FESTIVAL VAN LUIK Theater – dans – muziek (om de twee jaar op onpare jaren) Festival dat meegaat met zijn tijd. Toont scherpe visies van kunstenaars op fundamentele vragen van onze tijd via vernieuwende opvoeringen – www.festivaldeliege.be FEBRUARI |INTERNATIONALE BIËNNALE VAN DE FOTOGRAFIE EN DE VISUELE KUNSTEN (om de twee jaar op pare jaren) MAART |INTERNATIONALE BIËNNALE VAN DE HEDENDAAGSE GRAVEERKUNST (om de twee jaar op onpare jaren) april |INTernationaal festival van de detectivefilm www.festivaliege.be MEI |JAZZFESTIVAL IN LUIK Een indrukwekkende lijst van artiesten en groepen met internationale bekendheid – www.jazzaliege.be |LUIK TE VOET, TE PAARD OF MET DE FIETS Een autoloze zondag waarop wandelaars, fietsers en skaters afspreken op de ‘boulevard d’Avroy’. Spelletjes, muziek,... en ‘La Ferme en ville’ (De boerderij in de stad) – half mei – www.liege.be JUNI |GEHEIME TUINEN EN HOEKJES Ontdekking met gids van architecturale, historische en natuurlijke parels op de ‘Coteaux de la Citadelle’ (flanken van de citadel) en de ‘Mont Saint-Martin’ (heuvel), waarbij opmerkelijke tuinen van particulieren open worden gesteld.
JULI |LES ARDENTES - ELECTRO-ROCK MUSIC FESTIVAL Het festival trekt jaarlijks zowat 50.000 jongeren en minder jonge mensen naar het Parc Astrid. Tweede weekend van juli. www.lesardentes.be |HET GALLISCHE DORP Rond enkele petanquebanen stelt men in een veertigtal chalets ambachtelijke producten en gerechten voor. Typische, gemoedelijke sfeer. Twee eerste weken van juli. www.amitiesfrancaises.be |FEEST VAN 14 JULI Wegens de culturele banden met Frankrijk viert Luik ook de Franse nationale feestdag. Volksbals, een Gallische markt en vuurwerk brengen sfeer in de straten van het vroegere Prinsbisdom. AUGUSTUS |FEESTEN VAN 15 AUGUSTUS IN OUTREMEUSE Jazz en kerkgezang, geuren van kruit en wierook, kermis en Mariaprocessie, pèkèt en gewijd water, ‘bouquettes’ (soort boekweitpannenkoeken)... 15 augustus in Outremeuse is een huwelijk uit liefde en uit berekening tussen het sacrale en het profane. Van 13 tot 16 augustus – www.tchantches.be |WANDELFESTIVAL Wandelingen met gids, vrij parcours en activiteiten. Twee laatste weken van augustus. – www.liege.be SEPTEMBER |retrouvailles ‘Retrouvailles’ betekent weerzien in het Frans. Het betreft een nazomers evenement waar meer dan 300 verenigingen hun activiteiten aan de plaatselijke bevolking voorstellen. De bezoekers kunnen er de sport of activiteit kiezen die ze het daaropvolgende jaar willen beoefenen. |ERFGOEDDAGEN In veel bouwwerken die gewoonlijk niet voor het publiek
24
toegankelijk zijn, biedt men gratis rondleidingen en activiteiten aan. Tweede weekend van september. – www.journeesdupatrimoine.be |FEESTEN VAN WALLONIË Folkloristische stoeten, samenkomst van gastronomische verenigingen, straatspektakel, het Waals dorp met streekproducten en lokale ambachten, tentoonstellingen, sportmanifestaties, concerten... brengen de stad tot leven. Derde weekend van september – www.provincedeliege.be OKTOBER |NOCTURNE VAN DE ‘COTEAUX DE LA CITADELLE’ Op de flanken van de Citadel die baden in feeërieke en warme feestverlichting zoals onder meer op de Montagne de Bueren, kan het publiek een heel parcours met vele muzikale activiteiten en theateropvoeringen afleggen langs steegjes, binnenpleinen, trappen, paden, openbare en particuliere tuinen. Eerste zaterdag van oktober – www.lanocturnedescoteaux.eu |DE LUIKSE FOOR De foor van oktober met haar speciale sfeer, haar geuren, haar schitterende lichtjes en haar pittoreske figuren staat in het geheugen van alle Luikenaars gegrift. Het wordt ingericht in het ‘parc d’Avroy’ in het centrum van de stad. Van het eerste weekend van oktober tot 11 november . |FESTIVAL D’ORGUE DE LIÈGE (Orgelfestival van Luik) Het Orgelfestival werd in 1998 opgestart om de mooiste orgels in het Luikse tot hun recht te laten komen. Van oktober tot december – www.msj.be |RECIPROCITY design liège (om de twee jaar - pare jaren) De Design Biënnale in Luik stelt tentoonstellingen en evenementen (colloquia, themadagen, winkelparcours... ) voor op verschillende plaatsen: musea, galerijen of alternatieve plekken. – www.designliege.be DECEMBER |LUIK KERSTSTAD Luik is mooier verlicht en gezelliger dan ooit. Verschillende evenementen om klein en groot te behagen: het grootste kerstdorp van België, de kerstschaatsbaan, het Europees Circusfestival, het Marionettenfestival... – www.villagedenoel.be 25
Nocturne des coteaux
PRAKTISCH Openingsuren: zie brochure ‘Musea en Kerken’, beschikbaar in de Dienst voor toerisme of op de website www.liege.be/tourisme
MUSEA
|GRAND CURTIUS Féronstrée, 136 – + 32 (0)4 221 68 17 – www.grandcurtiusliege.be Dit nieuwe museumcomplex voor kunst en geschiedenis in de streek van Luik bestaat uit vijf afdelingen: wapens, archeologie, sierkunsten, glaswerk, religieuze kunst en Maaslandse kunst.
|AQUARIUM Museum Quai Van-Beneden, 22 – + 32 (0)4 366 50 21 www.aquarium-museum.be Zowat 2500 stuks van 250 soorten vissen uit de oceanen, zeeën, meren en rivieren uit de hele wereld bevolken 46 bassins van het Aquarium en ongeveer 20.000 opgezette dieren uit alle werelddelen staan in het museum tentoongesteld. |ARCHéOFORUM Place Saint-Lambert – + 32 (0)4 250 93 70 www.archeoforumdeliege.be Overblijfselen van meer dan 9000 jaar geschiedenis voeren de bezoeker terug naar de beginperiode van de stad via een ondergronds parcours. Resten uit de prehistorie, muren van een Gallo-Romeinse villa, overblijfselen van middeleeuwse, religieuze gebouwen... Het Archeoforum is een plaats om onze eigen voorgeschiedenis te gedenken. Reserveren aanbevolen. |WITTERT GALLERY Place du 20-Août, 7 – + 32 (0)4 366 57 67 – www.wittert.ulg.ac.be Galerie Wittert heeft tot doel het kunstpatrimonium van de Universiteit van Luik op de voorgrond te plaatsen. Ze heeft nu zowat 50.000 werken (tekeningen, prenten, schilderijen, sculpturen, medailles, munten, foto’s, Afrikaanse voorwerpen...) in bewaring. Er worden geregeld tentoonstellingen rond een thema of een kunstenaar georganiseerd.
26
|MAISON DE LA MÉTALLURGIE ET DE L’INDUSTRIE DE LIÈGE (Museum van de Metaalindustrie en de Nijverheid van Luik) Boulevard Poincaré, 17 – + 32 (0)4 342 65 63 – www.mmil.be Museum gewijd aan de geschiedenis van de staalindustrie, energie en informatica. Een hoogoven op houtskool uit de XVIIde eeuw, de oudste van het land, een indrukwekkende stoommachine, de zinken badkuip van Napoleon, het prototype van de dynamo van Zénobe Gramme, de zeldzame voorloper van de informatica,... zijn enkele van de zovele andere mijlpalen in dit spannende avontuur. |MAISON DE LA SCIENCE (Huis van de Wetenschap) Quai Van-Beneden, 22 – + 32 (0)4 366 50 04 – www.masc.ulg.ac.be Permanente activiteiten: plezierige experimenten in biologie, chemie, fysica, hologrammen en optische illusies. |D’ANSEMBOURG MUSEUM Féronstrée, 114 – + 32 (0)4 221 94 02 – www.liege.be Herenhuis uit de XVIIIde eeuw dat door een suggestief geheel van specifiek Luikse architectuur en sierkunsten een beeld geeft van de geraffineerde levensstijl van destijds. Het museum bezit een prachtige collectie met onder meer meubilair met houtsnijkunst en inlegwerk uit de XVIIIde eeuw, tapijten, wandbekleding in Cordobaans leder, glazen luchters in Venetiaanse stijl, horloges en keramiek. |MADMUSÉE (Museum van Gedifferentieerde Kunst) Parc d’Avroy, 1 – + 32 (0)4 222 32 95 – www.madmusee.be Vaste collectie, uniek in Europa, van werken van de hand van mentaal gehandicapte mensen uit de vijf continenten. |MUlum (musée du luminaire) Rue Mère-Dieu, 11 – www.lesmuseesdeliege.be |BAL - MUSéE DES Beaux-Arts de Liège (Museum voor Schone Kunsten) Féronstrée, 86 – + 32 (0)4 221 92 31 – www.liege.be Dit museum geeft een overzicht van de kunstvormen (beeldhouwkunst, schilderkunst, tekenkunst) van de XVIde tot de XXIste eeuw. 27
© Musée de la Vie wallonne
|MUSÉE DE LA VIE WALLONNE (Museum voor het Waalse Leven) Cour des Mineurs – + 32 (0)4 237 90 40 – www.viewallonne.be Dit recent gerenoveerde, etnologische museum bevindt zich in het oude minderbroederklooster. Het illustreert landbouwen bosbouwactiviteiten, de oude nijverheden en ambachten, de streekgebonden tradities en kunsten. Een poppentheater brengt de folklorefiguur Tchantchès tot leven (van september tot april, woen 14.30 u – zon 10.30 u). |MUSÉE DES TRANSPORTS EN COMMUN DU PAYS DE LIÈGE (Museum van het Openbaar Vervoer in de Streek van Luik) Rue Richard-Heintz, 9 – + 32 (0)4 361 94 19 Voertuigen, spoormateriaal, documenten over de vervoersmaatschappijen en schaalmodellen van tramstellen vertellen de geschiedenis van het openbaar vervoer in Luik. |OPENLUCHTMUSEUM VAN SART TILMAN + 32 (0)4 366 22 20 – www.museepla.ulg.ac.be Beelden en muurschilderingen worden opgenomen in de natuurlijke omgeving en de opmerkelijke hedendaagse architectuur van de campus. |GRÉTRY MUSEUM Rue des Récollets, 34 – + 32 (0)4 223 06 27 Geboortehuis van de muzikant. Het museum bevat schilderijen,
Aquarium-museum
Musée des Beaux-Arts - BAL
beelden, etsen, partituren, instrumenten en documenten die betrekking hebben op de kunstenaar. |TCHANTCHÈS MUSEUM Rue Surlet, 56 – + 32 (0)4 342 75 75 – www.tchantches.be Museum van de Vrije Republiek Outremeuse. We zien er kostuums geschonken aan de oudste burger van Luik, Tchantchès, en de opmerkelijke verzameling marionetten van Denis Bisscheroux (beeldhouwer en poppenmaker). Dit museum is ook gekend als het ‘Théatre Royal’ (vroegere, keizerlijke schouwburg). Poppentheater van oktober tot april, woensdag 14.30 u en zondag 10.30 u. |TRÉSOR DE LA CATHÉDRALE (Schatkamer van de Kathedraal) Rue Bonne-Fortune, 6 – + 32 (0)4 232 61 32 – www.tresordeliege.be Dit museum is ondergebracht in de bijgebouwen van het klooster en stelt een route voor doorheen de kunst en de geschiedenis van het vroegere prinsbisdom Luik. Het grootste gedeelte van de schatkamer komt uit de nu verdwenen kathedraal ‘Saint-Lambert’, waaronder twee ivoren stukken gebeeldhouwd in de XIde eeuw en twee meesterwerken uit de edelsmeedkunst: de relikwiebuste van Sint-Lambertus (begin XVIde eeuw) en het schrijn aangeboden door Karel de Stoute (XVde eeuw).
Musée en plein air du Sart-Tilman
© Trésor de la Cathédrale
28
MONUMENTEN en kerken Openingsuren: zie de brochure ‘Musea en Kerken’ beschikbaar in de Dienst voor Toerisme of op www.liege.be/tourisme |BASILIEK van ‘SAINT-MARTIN’ Plaats : Mont-Saint-Martin Deze vroegere kapittelkerk werd opgericht in de Xde eeuw en vernietigd in een brand in 1312. De nieuwe vierkanten toren was tegen 1410 klaar. Het gotische koor en het schip dateren uit de XVIde eeuw. Met calvarieberg (begin XVIde eeuw), mausoleum van bisschop Eraclus, een knap standbeeld van Onze-LieveVrouw van ‘Saint-Séverin’ uit polychroom hout (XVIde eeuw), kapel van het Heilig Sacrament, versierd met inzetten van Del Cour, opmerkelijke glas-in-loodramen, preekstoel (begin XVIIIde eeuw), aandenkens aan Sacramentsdag, hoofdaltaar en in de crypte de liggende figuur in zwart marmer van Theux. |KATHEDRAAL ‘SAINT-PAUL’ Plaats : Place Cathédrale De kapittelkerk ‘Saint-Paul’, opgericht in de Xde eeuw, werd in de XIXde eeuw de nieuwe kathedraal van Luik ter vervanging van de kathedraal ‘Saint-Lambert’ die tijdens de Luikse Revolutie werd vernietigd. Met gebrandschilderde ramen uit de XVIde eeuw en van nu, de witmarmeren, liggende Christus in barokstijl van de hand van Del Cour, en uitzonderlijk meubilair uit de XIXde eeuw. De kathedraal bezit een van de mooiste gotische kloosters van het land.
29
|Kapittelkerk VAN SAINT- BARTHÉLEMY Plaats : Place Saint-Barthélemy Deze oude kapittelkerk opgericht tussen 1010 en 1015 buiten de muren van de stad is een typisch voorbeeld van de Rijnlandse/Maaslandse architectuur. Ze is gebouwd van kolenzandsteen van het einde van de XIde eeuw (koor) tot de laatste decennia van de XIIde eeuw. Opmerkelijk Luiks barok meubilair. Het interieur van de westbouw dat bijzonder is door zijn tribunes, heeft deels opnieuw zijn oorspronkelijke uitzicht
y thélem e int-Bar reldwijd van Sa e de w t ttelkerk n rd a pi o v a w k n t é evat é ouwkunst. He ”. Het t van de b y m éle ldh lgië Doopvon int-Barth maanse bee van Be van Sa ro nderen e Notre-Dame o rk e e W d k n it e e u v d D e n ie Z n a “ d e v , rk e ) rk 8 ke 11 rwe n d (1107-1 e stad. Deze één va meeste , d messing bouwd uwd als bescho n doopvont uit doopkerk van ert was aange . b e n e e betreft , de voormalig l van Saint-Lam raal afgebroke a d ts aux Fon n de kathedra met de kathe n aa w same destijds IIde eeu V X d in is e
verkregen. de rest van het gebouw heeft een opmerkelijke barokke decoratie |Kapittelkerk VAN ‘SAINT-DENIS’ Plaats : Rue Cathédrale Deze oude kapittelkerk werd in 987 door bisschop Notger gesticht. De westbouw van kolenzandsteen was ongetwijfeld onderdeel van het verdedigingssysteem van de stad. Mooie barokke meubelen en beelden, en orgelkast. Klooster heropgebouwd in de XVIIIde eeuw. |Kapittelkerk VAN ‘SAINT-JEAN-L’ÉVANGÉLISTE’ Plaats : Place Xavier Neujean Deze kapittelkerk werd in de Xde eeuw door bisschop Notger opgericht naar het voorbeeld van de Karolingische paleiskapel van Aken (Duitsland). Rotonde, zijkapellen en koor heropgebouwd in de XVIIIde eeuw. Binnen een neoclassicistisch decor en knappe beelden. |Kapittelkerk van ‘SAINTE-CROIX’ Plaats : Rue Saint-Pierre Vroegere kapittelkerk gesticht in 979 door bisschop Notger. Van het oorspronkelijke bouwwerk blijft een stuk zandstenen muur over. In het romaans-gotische, westelijke koor (begin XIIIde eeuw) hangt een ‘Invention de la Sainte-Croix’(Kruisvinding) van Bertholet Flémal (XVIIde). De oostelijke abscis dateert van de XIIIde eeuw, de beuken van de XIVde eeuw en de zijkapellen
uit de XVde eeuw. Met haar drie beuken van gelijke hoogte is dit een van de zeldzame hallenkerken in onze regionen. |KERK ‘SAINT-JACQUES’ Plaats : Place Saint-Jacques Kerk van de benedictijnerabdij ‘Saint-Jacques’ gesticht in 1015. Bouwwerk in flamboyante gotiek heropgebouwd van 1514 tot 1538. Met weelderige binnendecoratie, beelden van Del Cour (eind XVIIde eeuw), een orgelkast (1600) en opmerkelijke gebrandschilderde ramen. De kerk bezit een uitzonderlijk gewelf met meer dan 150 sluitstenen in de hoofdbeuk. Een van de fraaiste bouwwerken van ons land. |DOMPTEUR DU TAUREAU (stierentemmer) Plaats : Avenue Rogier Dit beeld van Léon Mignon wordt in het Waals gemeenzaam Li Torê (de stier) genoemd. Bij zijn plaatsing in 1881 heeft dit werk een ware polemiek doen ontstaan over de naaktheid van de stierentemmer. Later hebben de universiteitsstudenten er hun symbool van gemaakt en zij vieren jaarlijks ‘Saint-Torê’. |STATION GUILLEMINS (architect SANTIAGO CALATRAVA) Plaats : Place des Guillemins Een meesterwerk (2009) van glas en beton van de hand van een van de grootste vertegenwoordigers van de hedendaagse architectuur.
Li Torê
Basilique Saint-Martin
|HALLE AUX VIANDES (Vleeshal) Plaats : Quai de la Goffe De huidige vleeshal werd in 1546 gebouwd, maar er werd al melding van gemaakt in de XIIIde eeuw. Het is een van de oudste burgerlijke gebouwen van de stad, de zetel van de gilde van de ‘mangons’ (slagers), een van de tweeëndertig goede ambachten van de stad Luik. |HÔTEL DE VILLE (stadhuis) Plaats : Place du Marché Traditiegetrouw wordt het ‘La Violette’ genoemd, waarschijnlijk naar de naam van het huis waar de stadsraad in de middeleeuwen was gehuisvest. Na de verwoesting door Karel de Stoute (eind XVde eeuw) heropgebouwd en opnieuw in de XVIIIde eeuw opgericht na de vernietiging door de Franse troepen. Binnen: opmerkelijke decors van destijds. |MONTAGNE de Bueren Plaats : Hors-Château Trap met 374 treden. Typisch bouwwerk voor de doorgangen uit de XIXde eeuw waardoor een rechtstreekse toegang van de kazerne van de Citadel naar het stadscentrum werd gecreëerd. De naam van deze trappen verwijst naar de mislukte aanval van de zeshonderd Franchimontezen op 29 oktober 1468 tegen de legers van Karel de Stoute en Lodewijk XI. De naam van deze trapstraat komt van een van hun leiders: Vincent de Bueren.
Fonts baptismaux de Saint-Barthélemy
Le Perron
Gare des Guillemins
30
|OPéRA - THÉÂTRE ROYAL (Opera - Koninklijke Schouwburg) Plaats : Place de l’opéra Gebouwd door Auguste Dukers (1818-1820) op de plaats van het oude dominicanenklooster dat tijdens de Luikse Revolutie werd vernietigd. De door de architect Rémont in 1861 heringerichte zaal is gedecoreerd met een plafond beschilderd door Émile Berchmans (1903). Onlangs gerestaureerd, het gebouw is nu voorzien van een nieuwe hedendaagse structuur op het dak. |PALAIS DES PRINCES ÉVÊQUES (Paleis van de PrinsBisschoppen) Plaats : Place Saint-Lambert In het jaar duizend vestigde Notger op deze plaats de eerste verblijfplaats van de prinsbisschoppen. Het paleis werd verschillende keren in brand gestoken en heropgebouwd. Is in de XVIIIde eeuw volledig gerestaureerd. Er werd een nieuwe gevel gebouwd. In de XIXde eeuw bouwt men de neogotische vleugel op het Notgerplein. Het paleis bezit twee binnenpleinen. Het eerste, enige toegankelijke plein is omringd met vier gaanderijen met gotische gewelven die steunen op 60 kolommen versierd met gefantaseerde, menselijke figuren en groteske maskers. Het gebouw is nu het justitiepaleis en de zetel van het provinciebestuur. |PERRON Plaats : Place du Marché Het perron is het bekendste monument bij de plaatselijke bevolking. Eind XVIIde eeuw werd het door Jean Del Cour bewerkt. Het perron symboliseert de Luikse vrijheden. Het bestaat uit een groep van Drie Gratiën die een dennenappel bekroond met een kruis vasthouden. |PONT DE FRAGNÉE De Fragnéebrug werd gebouwd voor de Wereldtentoonstelling van 1905, naar het model van de ‘pont Alexandre-III’ in Parijs. Langs beide kanten van de brug kunnen we twee met fijn goud vergulde ‘renommees’ (trompet spelende engelen) bewonderen. 31
Pont de Fragnée © Van Grinsven - 5+
PARKEN EN TUINEN
|JARDIN BOTANIQUE (kruidtuin) Plaats : Rue Louvrex Deze vroegere kruidtuin van de universiteit van Luik is een park van zowat 3 ha dat ongeveer 400 bomen en struiken bevat. De in 1883 ingehuldigde serres zijn nu beschermd en open voor het publiek op woensdag en vrijdag van 13 u tot 16.30 u. |HET PARK AVROY Plaats : Boulevard d’Avroy Stadspark in het centrum waar elk jaar de foor van oktober plaatsvindt. |HET PARK VAN DE CITADEL Op de heuvels van de stad op de plaats van de oude burcht biedt dit park een panoramisch zicht op de stad.
Jardin botanique
|HET PARK VAN LA BOVERIE Het park en de dierentuin aan de samenloop van de Maas en de ‘Dérivation’ (aftakking van de Maas) werden gecreëerd in de tweede helft van de XIXde eeuw. Het park diende als decor voor de Wereldtentoonstelling van 1905. ‘La Tour cybernétique’, een beeld van Nicolas Schöffer (1961) en het congressenpaleis staan op de lijst van beschermde, historische monumenten van België. |Sart-Tilman Rond de campus van de universiteit van Luik liggen verschillende hectaren bos vol wandelwegen, fietspaden en ruiterspaden opgeluisterd met talrijke kunstwerken van het openluchtmuseum.
Parc de la Boverie
32
HOTELS
|ACTEURS (LES) ** rue des Urbanistes, 10 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 223 00 80 – www.lesacteurs.be |AUBERGE DE JEUNESSE GEORGES SIMENON Rue Georges Simenon, 2 – 4020 Liège (Outremeuse) Tél +32 (0)4 344 56 89 – www.laj.be |CAMPANILE *** rue Jules de Laminne, 18 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 224 02 72 – www.campanile.fr |CROWNE PLAZA***** Mont Saint-Martin 9-11 – 4000 Liège Tél : +32(0)4 222 94 94 – www.crowneplazaliege.be |CYGNE D’ARGENT (LE) *** rue Beeckman, 49 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 223 70 01 – www.cygnedargent.be |ETAP * rue de l’Arbre Courte-Joie, 380 – 4000 Liège-Rocourt Tél +32 (0)4 247 03 13 – www.etaphotel.com |EUROTEL ** rue Léon Frédéricq, 29 – 4020 Liège Tél +32 (0)4 341 16 27 – www.liege.be/tourisme |HORS CHÂTEAU*** Impasse des Drapiers, 2 – 4000 Liège Tél. +32 (0)4 250 60 68 – +32 (0)496 54 00 64 – www.hors-chateau.be |HUSA COURONNE*** Place des Guillemins, 11 – 4000 Liège Tél. +32 (0)4 340 30 00 – www.hoteldelacouronne.be
33
|IBIS CENTRE OPERA *** pl. de la République française, 41 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 230 33 33 – www.ibishotel.com
|Jala Hotel **** rue Jaspar, 2 – 4000 Liège Tel. +32 (0)4 230 73 30 – www.jalahotel.com |MERCURE **** bd de la Sauvenière, 100 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 221 77 11 – www.mercure.com/fr |METROPOLE ** rue des Guillemins, 141 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 252 42 93 – www.hotelmetropole.be |NATIONS (LES) * rue des Guillemins, 139 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 252 44 14 – www.hotellesnations.be |neuvice *** En Neuvice, 45 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 375 97 40 – www.hotelneuvice.be |PASSERELLE (LA) *** chaussée des Prés, 24 – 4020 Liège (Outremeuse) Tél +32 (0)4 341 20 20 – www.liege.be/tourisme |PREMIERE CLASSE * rue de l’Arbre Courte-Joie, 330 – 4000 Liège-Rocourt Tél +32 (0)4 247 47 51 – www.premiereclasse.fr |RAMADA PLAZA HOTEL LIEGE **** quai St-Léonard, 36 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 228 81 11 – www.ramadaplaza-liege.com |UNIVERS (L’) (BEST WESTERN) *** rue des Guillemins, 116 – 4000 Liège Tél +32 (0)4 254 55 55 – www.univershotel.be |VAL D’OURTHE (LE) *** route de Tilff, 412 – 4031 Angleur Tél +32 (0)4 365 91 71 – www.liege.be/tourisme
NUTTIGE ADRESSEN
|Liege Airport (luchthaven van Luik) rue Diérain Patar – 4460 Bierset Tel. +32 (0)4 234.84.11 – www.liegeairport.com |Centre J (Informatiecentrum voor jongeren) Boulevard d’Avroy, 5 – 4000 Luik Tel. +32 (0)4 223.00.00 – www.liege.be/cadreslg/cadjeune.htm |Gare Luik-Guillemins (HST-station) Gare Luik-Palais Tel. +32 (0)4/229.26.10 – 229.21.11 – www.b-rail.be |Halles des Foires (Beurshallen, Exporuimte) av. Maurice Denis, 4 – 4000 Luik Tel. +32 (0)4/227.19.34 – www.fil.be |Maison du TEC Luik-Verviers (Busmaatschappij) Place Saint-Lambert – 4000 Luik Tel. +32 (0)4/361.94.44 – www.infotec.be
|Office du Tourisme (Dienst voor Toerisme) Féronstrée, 92 – 4000 Luik – Tel. +32 (0)4/221.92.21
[email protected] www.liege.be/tourisme |Palais des Congrès (Congressenpaleis) Esplanade de l’Europe, 2 – 4020 Luik Tel. +32 (0)4/343.01.44 – www.palaisdescongresliege.be |Politiedienst Politiecommissariaat – rue Natalis – 4020 Luik Tel. +32 (0)4/349.57.11 – Noodnummer – 101 www.liege.be/cadreslg/cadpolis.htm |Jachthaven van Luik +32 (0)4/223.14.04 – www.portdeliege.be | Bpost (post hoofdkantoor) Place du Marché – 4000 Luik Tel. +32 (0)4/222.43.00 – www.post.be |Noodnummers Oproepnummer: 112 Info artsen van wacht (stad Luik): +32 (0)4/344.43.33 Info apotheken van wacht: +32 (0)900/10.500 Antigifcentrum: +32 (0)70/245.245 |Universiteit van Luik Domaine du Sart Tilman – Tel. +32 (0)4/366.91.11 Place du 20-Août – Tel. +32 (0)4/366.21.11 4000 Luik – www.ulg.ac.be
34
WEGWIJS NAAR EN IN LUIK
MET DE TREIN Halte: HST-station van Luik-Guillemins. Om van het station naar het centrum te gaan: bussen 1 of 4, trein richting station ‘Palais’.www.nmbs.be
MET DE BUS Stadscircuit: bussen 1 of 4 Dagticket te koop in het Huis van de TEC (informatiecentrum van de Waalse busmaatschappij) – www.infotec.be
MET HET VLIEGTUIG Liège-Bierset Airport. Luchthaven Luik-Bierset. Om van de luchthaven naar het centrum te gaan: bus 57. www.liegeairport.com
MET DE WAGEN Parkeerruimtes in het stadscentrum: - Parking Saint-Lambert, place Saint-Lambert - Parking Cathédrale, place Cathédrale - Parking Saint-Denis, place Saint-Denis - Parking Saint-Georges, quai de la Batte - Parking de la Cité, quai de la Goffe - Parking Opéra, place du Théâtre
MET DE WAGEN Zie routeplan.
226
MET DE TAXI U treft taxi’s aan op verschillende strategische plaatsen van de stad: station Guillemins, rue Léopold, Pont-d’Avroy.
km m
0k
20
Brugge
331 km
Gent
185 k
11
0k
m
196 km
113 km
km
91 km
35
m
49
25
km
m
100 k
km 60 km
Aachen
m
k 155 m
6k
38
228 km 283 km
m
9k
36
35
VERVOER IN LUIK
€ 0
Féronstrée 92 -4000 Luik – België Tel. : + 32 (0)4 221 92 21 Fax : + 32 (0)4 221 92 22
[email protected] www.liege.be/tourisme Ma-vrij : 9 u – 17 u. 1/10 > 30/4 : Za : 10 u – 16.30 u & Zo: 10 u – 14.30 u 1/5 > 30/9 : Za & Zo : 10 u – 16.30 u Gesloten : 1/1, 1/5, 1/11, 25/12 U kan ze downloaden op de website www.liege.be/tourisme
O 40 ntw 00 e Lu rp ik. en Fo ui to tvo ’s e © rin D g ie : ns Di t v en oo st r T vo oe or ris To m er e ism – la e y- va ou n t : de C st .K a le d in Lu er ik m an - V n era – Ve ntw rta o lin ord g e : C lijk ol uit in g gu ev a. e r be : D - U ie itg nst av vo e or se To pt e em rism be e , r 2 Fé 01 ro 2 nst - w ré aa e 9 rd 2, e :0 ,5
DIENST VOOR TOERISME VAN DE STAD LUIK
36
