INLEIDING (7 pp.) Katelijne Van Hoeck, VWVJ

INLEIDING (7 pp.)

Katelijne Van Hoeck, VWVJ

& BASISTEKST ‘VAN SIGNAAL NAAR ZORG’: EEN AANBEVELING VOOR DE DETECTIE VAN EET- EN GEWICHTSPROBLEMEN (19 pp.) VWVJ en vzw Eetexpert

Schematisch traject van signaal naar zorg ………………………………………………………....2 1. Vroege signalen …………………………………………………………………………………………..4 2. Vraagverheldering/intake ……………………………………………………………………………..6 (+ bijlage: Intake met ouders en een kind van de basisschool) (+ bijlage: Intake met een adolescent) 3. Het klinisch onderzoek …………………………………………………………………………………8 (+ Standaard klinisch onderzoek bij eet- en gewichtsproblemen: Toelichting en wetenschappelijke basis bij het klinisch onderzoek) 4. Verdere exploratie ……………………………………………………………………………………..12 (+ bijlage: Het exploratietraject voor kinderen en hun ouders) (+ bijlage: Het exploratietraject voor adolescenten) 5. Inschatten van het gezondheidsrisico en een passend vervolgtraject …….……….13 5.1. Er hoeft geen onmiddellijke interventie te worden voorzien bij 5.2. Een kort CLB-traject kan aangewezen zijn bij (+ bijlage: Toetsen van motivatie) (+ bijlage: Opvoedings- en eetadvies) (+ bijlage: De voedingsdriehoek) (+ bijlage: Een gerichte anamnese) (+ bijlage: Doelstellingen van een kort CLB-traject) (+ bijlage: Wetenschappelijke argumenten voor de doelstellingen) 5.3. Een doorverwijzing is wenselijk bij (+ Theorie gewichtsproblemen: Complicaties van overgewicht/obesitas) (+ Theorie eetproblemen: Complicaties ondergewicht/braken/laxeren) (+ Theorie gewichtsproblemen: Hoe kan obesitas worden behandeld)

LEGENDE: ‘+’ staat voor ‘vul aan met …’ De aanpak van eet- en gewichtsproblemen in de CLB: Inhoudstafel VWVJ - Eetexpert vzw februari 2009

HET KLINISCH ONDERZOEK BIJ EET- OF GEWICHTSPROBLEMEN: EEN STANDAARD VOOR DE CLB-PRAKTIJK (16 pp.) Katelijne Van Hoeck, VWVJ STAP VOOR STAP DOOR DE BESLISBOOM & WETENSCHAPPELIJKE TOELICHTING 1. Wegen en meten volgens richtlijn …………………………………………………………………4 2. Bereken de BMI en plot op de BMI-curve ………………………….…………………………..4 3. Overgewicht / Obesitas ………………………………………………………………………………..4 3.1. Omschrijving 3.2. Hoe wordt overgewicht/obesitas gemeten (+ Theorie gewichtsproblemen: Alternatieve meetmethoden voor overgewicht/obesitas) 3.3. Diagnostische criteria (+ Theorie gewichtsproblemen: Prevalentie overgewicht/obesitas) 3.4. Toets aan de klinische indruk van overgewicht/obesitas 3.5. Controleer op risicofactoren voor overgewicht/obesitas (+ Theorie gewichtsproblemen: Welke kinderen lopen risico?) 3.6. Controleer op mogelijke somatische oorzaken (+ Theorie gewichtsproblemen: Oorzaken van overgewicht/obesitas) 3.7. Controleer op mogelijke complicaties van overgewicht/obesitas (+ Theorie gewichtsproblemen: Complicaties van overgewicht en obesitas)

4. Ondergewicht ………………………………………………………………………………………….10 4.1. Diagnostisch criterium voor ondergewicht 4.2. De klinische indruk van ernstig ondergewicht 4.3. Wat zijn eetproblemen/eetstoornissen (+ Theorie eetproblemen: Voedings- en eetproblemen bij kinderen) (+ Theorie eetproblemen: Eetproblemen bij jongeren) 4.4. Toets op risicofactoren voor het ontwikkelen van eetproblemen/ondergewicht 4.5. Controleer voor somatische oorzaken van ondergewicht en gedaalde eetlust (+ Theorie eetproblemen: Somatische oorzaken van ondergewicht en gebrek aan eetlust) 4.6. Controleer voor gevolgen/complicaties van ondergewicht (+ Theorie eetproblemen: Gevolgen /complicaties van ondergewicht)

Referentielijst …………………………………………………………………………………………………16 LEGENDE: ‘+’ staat voor ‘vul aan met …’ De aanpak van eet- en gewichtsproblemen in de CLB: Inhoudstafel VWVJ - Eetexpert vzw februari 2009

BIJLAGEN BIJ DE BASISTEKST (40 pp.) VWVJ en vzw Eetexpert

BIJLAGE 1: Signaalverheldering/intake ……………………………………………………………….3 1. Intake met ouders en een kind van de basisschool 2. Intake met een adolescent

BIJLAGE 2: Verder exploratie …………………………………………………………………………..11 1. Exploratietraject bij kinderen en hun ouders 1.1. Overgewicht/eetprobleem 1.2. Ondergewicht/eetprobleem 1.3. Materiaal (zie ook onder ‘Nuttig materiaal’) 2. Exploratietraject voor adolescenten 2.1. Gewichtsprobleem 2.2. Eetprobleem 2.3. Materiaal (zie ook onder ‘Nuttig materiaal’)

BIJLAGE 3: Toetsen van de motivatie ……………………………………………………………….24 BIJLAGE 4: Praktische tips rond voeding en eten …………………………………………......26 BIJLAGE 5: De actieve voedingsdriehoek ………………………………………………………….30 BIJLAGE 6: Een gerichte anamnese ………………………………………………………………….31 BIJLAGE 7: Doelstellingen voor een kortdurende begeleiding voor overgewicht …...33 BIJLAGE 8: Wetenschappelijke argumenten voor de doelstellingen voor een kortdurende CLB-begeleiding voor overgewicht …………………………………………………37

De aanpak van eet- en gewichtsproblemen in de CLB: Inhoudstafel VWVJ - Eetexpert vzw februari 2009

EEN VISIE OP PREVENTIE VAN EET- EN GEWICHTSPROBLEMEN (5 pp.) Katelijne Van Hoeck, VWVJ

1. Ter inleiding ……………………………………………………………………………………..………..1 2. Enkele uitgangspunten voor preventie …………………………………………………………..2 2.1. DE SCHOOL RICHT DE AANDACHT OP HET GEDRAG EN NIET OP HET GEWICHT 2.1.1. Een “gezond gewicht” is een moeilijk begrip voor gebruik op school 2.1.2. De boodschap moet in alle oren goed vallen 2.1.3. De boodschap mag geen onbedoelde effecten uitlokken 2.1.3.1. voor de grote groep schoolkinderen 2.1.3.2. voor de kleine groep obese schoolkinderen 2.1.3.3. het CLB heeft aandacht voor het gedrag én het gewicht 2.2. FIT IN JE HOOFD, GOED IN JE VEL 2.3. LEREN GENIETEN VAN ETEN EN BEWEGEN

3. De visie op preventie heeft consequenties op de vroegdetectie ……………………….5 3.1. Door de vroegdetectie wil het CLB volgende leerlingen identificeren 3.2. Bij de vroegdetectie door het CLB is gewicht niet het enige criterium

Referentielijst …………………………………………………………………………………………………..5


THEORIE: GEWICHTSPROBLEMEN (47 pp.)

Katelijne Van Hoeck, VWVJ 1. Wat is overgewicht/obesitas? Wat is ondergewicht? .…………………………………3 1.1. Omschrijving 1.2. Hoe wordt overgewicht/obesitas gemeten? 1.2.1. Body Mass Index (BMI) 1.2.2. Gewichtsindex (percentage overgewicht) 1.2.3. Huidplooimeting 1.2.4. Buikomtrek 1.3. Diagnostische criteria 1.3.1. Volgens de BMI 1.3.2. Volgens de gewichtsindex 1.3.3. BMI-criteria vergeleken met de criteria van de gewichtsindex

2. Hoe vaak komen overgewicht/obesitas voor? ………………………………………….10 Referentielijst

3. Ontstaan en oorzaken van overgewicht en obesitas …………………………………14 3.1. De energiebalans 3.2. Behoud van evenwicht 3.3. Oorzaken van overgewicht en obesitas 3.3.1. De genetica 3.3.2. De interactie tussen genetica en omgeving 3.3.3. Endocrinologische oorzaken 3.3.4. Neurologische oorzaken 3.3.5. Medicatie 3.3.6. De maatschappelijke context, de (op-)voedingsomgeving 3.3.7. De voedingssamenstelling 3.3.8. Het maaltijdpatroon 3.3.9. Het eetgedrag van kinderen 3.3.10. Sedentarisme Referentielijst

4. Welke kinderen lopen risico op het ontwikkelen van overgewicht en obesitas26 4.1. Eén of beide ouders zijn obees 4.2. Maternele diabetes tijdens zwangerschap 4.3. Etniciteit 4.4. De leeftijd waarop het overgewicht zich ontwikkelt 4.5. Dysmaturiteit 4.6. Borstvoeding 4.7. Sociale invloeden 4.8. Buikomtrek Referentielijst

5. Gevolgen en complicaties van overgewicht/obesitas …………………………………32 5.1. Psychosociale complicaties (kortetermijngevolgen) 5.2. Somatische complicaties (langetermijngevolgen) Referentielijst

6. Hoe kan obesitas worden behandeld? …………………………………………………….37 6.0. Inleiding 6.1. Verandering van de eetgewoonten en voedingsadvies 6.2. Verandering van het beweegpatroon 6.3. Cognitieve en gedragstherapie. Emotionele begeleiding 6.4. Wat is het resultaat van de behandelstrategieën? Referentielijst


THEORIE: EETPROBLEMEN (25 pp.) VWVJ en vzw Eetexpert

1. Voedings- en eetproblemen bij kinderen …………………………………………………..3 1.0. Terminologie 1.1. Normaal eetpatroon 1.1.1. Smaakontwikkeling 1.1.2. Soorten voedsel 1.1.3. Eetmomenten 1.1.4. Eetgewoonten 1.1.5. Nuttig materiaal 1.2. Voedings- en eetproblemen 1.2.1. Kieskeurig eten 1.2.2. Te veel eten 1.2.3. Te frequent eten 1.2.4. Te snel of te traag eten 1.2.5. Te veel snoepen 1.2.6. Andere eetproblemen 1.2.7. Storend tafelgedrag 1.3. Voedings- en eetstoornissen 1.3.1. Pica 1.3.2. Ruminatiestoornis 1.3.3. Selectief eten 1.3.4. Functionele dysfagie 1.3.5. Voedselvermijdings- en emotionele stoornis 1.3.6. Pervasief weigeringssyndroom Referentielijst

2. Wat zijn eetproblemen bij jongeren? ………………………………………………………12 2.1. Omschrijving 2.1.1. Anorexia nervosa 2.1.2. Boulemia nervosa 2.1.3. Eetbuistoornis (binge eating disorder of BED) 2.2. Voorkomen 2.3. Jongeren, uiterlijk en eetgedrag Referentielijst

3. Risicofactoren en beschermende factoren voor eetproblemen …………………..18 Referentielijst

4. Somatische oorzaken van verstoorde eetlust en gewichtsverlies ………………..20 5. Gevolgen en complicaties van ondergewicht/eetstoornis ..…………………………22 5.1. Lichamelijke gevolgen van ondervoeding/ondergewicht 5.2. Lichamelijke gevolgen van braken en laxeren 5.3. Psychosociale gevolgen van eetproblemen Referentielijst


ENERGIEBALANSGEDRAGINGEN VAN KINDEREN EN JONGEREN (29 pp.) An Victoir, VCLB-Vormingscentrum

1. EETPATRONEN 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.

Hebben kinderen en jongeren een gezond eetpatroon? ………………………………………………..4 Doelstellingen van acties rond gezond eten …………………………………………………………………5 Waarom eten kinderen en jongeren (on)gezond? …………………………………………………………6 Waarom kinderen dingen (niet) eten …………………………………………………………………………..8 1.4.1. Wat is eetbaar? ………………………………………………………………………………………………8 1.4.2. Wat lust ik? ……………………………………………………………………………………………………9 1.5. Wat leert een kind over eten? ……………………………………………………………………………………10 1.5.1. Consequenten van eetgedrag ………………………………………………………………………….10 1.5.2. Antecedenten van eetgedrag …………………………………………………………………………..11 1.5.3. De eetcultuur …………………………………………………………………………………………………14 1.6. Hoe leren kinderen over eten? ……………………………………………………………………………………15 1.6.1. Eenvoudige blootstelling ………………………………………………………………………………….15 1.6.2. Observationeel leren of model-leren …………………………………………………………………15 1.6.3. Operante conditionering ………………………………………………………………………………….16 1.6.4. Evaluatieve conditionering ……………………………………………………………………………….17 1.7. Leerprocessen gebruiken in een preventieve aanpak? …………………………………………………..18

2. BEWEEGPATRONEN

2.1. Kinderen en jongeren zijn fysiek niet fit (genoeg) …………………………………………………………19 2.2. Kinderen en jongeren bewegen niet genoeg …………………………………………………………………19 2.2.1. Cijfers zwart op wit ………………………………………………………………………………………….19 2.2.2. Profielen van activiteit ……………………………………………………………………………………..20 2.3. Waarom doen kinderen (niet) graag aan sport? …………………………………………………………….21 2.3.1. Antecedenten van beweging en sedentaire vrijetijdsbesteding ……………………………..21 2.3.2. Consequenten van beweging en sedentaire vrijetijdsbesteding …………………………….23 2.4. Welke leerprocessen spelen mee? ……………………………………………………………………………….24 2.4.1. Blootstelling ……………………………………………………………………………………………………24 2.4.2. Model leren …………………………………………………………………………………………………….24 2.4.3. Klassieke en evaluatieve conditionering ……………………………………………………………..25 2.4.4. Operante conditionering …………………………………………………………………………………..25

Referentielijst ………………………………………………………………………………………………...26


NUTTIG MATERIAAL (26 pp.) 1. Bewegingsdagboek ………………………………………………………………………………..3 2. Eetdagboek …………………………………………………………………………………………..4 3. Checklist voor de omgeving bij een vermoeden van een eetstoornis ……………5 4. Checklist voor jongeren ‘Heb ik een eetprobleem?’ …………………………………….8 5. De actieve voedingsdriehoek ………………………………………………………………….10 6. Een gerichte anamnese …………………………………………………………………………11 7. Een persoonlijke test voor kinderen ………………………………………………………..13 8. Gewicht en figuur: een attitudetest ………………………………….…………………….15 9. Nuttige publicaties ………………………………………………………………………………..17 10. Praktische tips rond voeding en eten ………………………………………………………18 11. Tips voor een gezonde gewichtstoename ………………………………………………..22 12. Tips voor ouders van een jongere met eetproblemen ……………………………….23 13. Toetsen van motivatie …………………………………………………………………………..24


INLEIDING (7 pp.) Katelijne Van Hoeck, VWVJ

Recommend Documents