INKIJKEXEMPLAAR insp
irati e boek je
Media Ukkies 20 TopTips van ouders over jonge kinderen en media
Een tablet voor je peuter, oma op Skype: al die media zijn leuk, leerzaam én handig. Maar als vader of moeder vraag je je soms wel af: wat is (media-) wijsheid? Van welke app leert mijn peuter nou echt iets? Hoe lang tv kijken is lang genoeg voor mijn kleuter? Hoe ga ik om met mijn zoon van twee die dól is op de iPad? COLOFON Concept en tekst: St. De Family Factory – Jan Willem Roseboom Vormgeving: Studio Vrolijk Dit boekje is gemaakt i.s.m. Mediawijzer.net voor de Media Ukkie Dagen 2015 Alle ouders die hun tips hebben gedeeld: bedankt! © 2015 Uitgeverij De JeugdZaak
Dit boekje gaat over mediaopvoeding en kinderen van 0-6 jaar. Het staat bomvol tips en ideeën van andere ouders. Zodat jij niet verdwaalt en je kinderen hun weg vinden in de digitale wereld. Veel leesplezier!
Media Ukkie D agen:
26 maa rt-
2 april !
TopTip 1 Jonge onderzoekers
1
E B R
D L E
Nieuwe dingen ontdekken is de favoriete bezigheid van jonge kinderen. En dat is maar goed ook. Want zo komen ze er achter hoe de wereld werkt.
In de online wereld komt die ontdekkingsdrang wel heel goed van pas. Kinderen raken er niet uitgekeken en er is elke keer wel wat nieuws. Logisch dus dat je ukkie het allemaal even mooi vindt. Alleen, als ouder denk je daar soms toch iets anders over. Want je ziet wat al die media te bieden hebben, maar je hoort ook veel over de risico’s.
O O V
Dus, ouders van Nederland, er is werk aan de winkel. Je bent onmisbaar op de digitale ontdekkingstocht van je ukkie. Soms ben jij de gids, soms leggen die dondersteentjes jou uit hoe het werkt. Allebei prima, zolang ze maar niet in hun eentje ronddwalen.
onmisbaar
TopTip 2 #ikhouvanjou
E B R
D L E
Heb je ook weleens het gevoel dat je door al die media minder contact hebt met elkaar? Het omgekeerde kan ook! Zes digitale manieren om de band met je kind te versterken:
1. Heeft papa een drukke dag vandaag? Maak met je kinderen een veelsucces-filmpje en stuur dat op tijdens de lunch. 2. Ga er lekker naast zitten als je kind op de laptop of tablet mag. Geef complimentjes, moedig aan en verbaas je over wat die kleine slimmerd al kan. 3. Maak een legpuzzel met een lieve foto van jullie samen via www.jigzone.com. 4. Tand eruit? Luier droog? Eerste stapjes? Dat moeten opa en oma meteen weten via Skype of Facetime. 5. Lach je slap met de app Photoboot, die jou op de foto de gekste bekken laat trekken. 6. Maak samen met je kind gekke selfies en zet ze op je bureaublad. Je kind vindt het vast heel stoer dat iedereen op je werk jullie kan bewonderen!
O O V
TopTip 3 Hoe vind je de leukste apps?
E B R
D L E
Heb je dat nou ook, dat je denkt dat je altijd net de beste apps voor je ukkie misloopt? Vijf TopTips van echte app-jagers:
• Eens in de paar weken kiezen we met elkaar één nieuwe app. Leuk om samen te doen en zo blijft het overzichtelijk. • Ik kijk op internet welke apps goed beoordeeld zijn. Bijvoorbeeld op www.digidreumes.nl, www.mediasmarties.nl of via apps als Snugger of Applab. • Ik probeer nieuwe apps eerst zelf uit en kijk mee als mijn zoontje er voor het eerst mee gaat spelen. • Overlaad je kinderen niet met apps. Aan een paar écht leuke heb je veel meer. • Ik deel onze favoriete apps op Facebook. Dan hebben andere gezinnen er ook weer plezier van!
O O V
TopTip 4 Veilig op de tablet
D L E 4
E B R
Een tablet is een reuzeleuke speeltuin voor jonge kinderen. Je klikt en klautert van de ene digitale belevenis naar de andere. Zo kun je online valpartijen voorkomen: • Maak voor de kinderen een eigen gebruikersaccount en beveilig je tablet met een pincode. Of maak een apart mapje met de apps die ze mogen gebruiken. • Schakel de mogelijkheid om iets te kopen of te downloaden uit. • Verwijder overbodige apps en installeer de apps die je voor jouw ukkie geschikt vindt. • Veel ouders worden heel blij van kinderbrowser Mybee. • Met een Applock app beveilig je je eigen apps met een wachtwoord.
O O V
Google even en je vindt nog veel meer. Bijvoorbeeld hoe je een tijdslimiet instelt of terugkijkt wat er op de tablet gebeurd is. Je voorkomt er een hoop digitale blauwe plekken mee. Nog meer tips? Kijk dan op www.digidreumes.nl/nl/site/kindvriendelijke-instellingen/117
speeltuin
TopTip 5 Het is tijd
5
Volgens deskundigen is 15 tot 30 minuten beeldschermtijd per dag voor jonge kinderen echt genoeg. Maar meestal denken ze daar zelf heel anders over. Zo voorkomen andere ouders strijd over tijd: • Ik zet altijd de kookwekker. Anders vergeet ik de tijd en zijn ze zo een uur online. • De kinderen (4 en 6) krijgen allebei 2 muntjes per dag. Met zo’n muntje ‘kopen’ ze een kwartier beeldschermtijd. Soms kunnen ze ook een extra muntje verdienen. • Ze begonnen bij ons steeds meer met elkaar mee te kijken. Dat eindigde vaak in ruzie. Die tijd tellen we nu ook gewoon mee en dat scheelt een hoop gedoe. • Ik hou de computer nog even als iets speciaals, waar ze maar heel af en toe op mogen. • Als ik kook is het beeldschermtijd. De kinderen vinden het bijna jammer als we even snel frites bakken … • Opa, oma en de oppas weten ook hoe lang mijn zoontje achter een beeldscherm mag. • We denken niet in tv-tijd maar in programma’s. Sesamstraat voorbij? Tv weer uit.
kookwekker
TopTip 6 Filmpjes kijken Favoriet bij ieder kind: filmpjes kijken. Zo kijken ze makkelijk en veilig! Via Youtube: • Maak een nieuw account aan voor je kind (-eren). • Maak een afspeellijst waaruit je kinderen kunnen kiezen. • Schakel onderaan de pagina de veiligheidmodus in voor het geval ze zelf gaan grasduinen. • Kijk (steeds) even mee wanneer ze een volgend filmpje aanzetten. Er zijn ook andere manieren om filmpjes te kijken: • Via websites als www.kinderfilmpjes.net of www.kids-tube.nl. • Kindertube en De Kinderkijkbuis: kijken via een app. • Handig: Z@ppelin gemist. Je favoriete programma kijken wanneer je wilt. • Slim: met de app Vdownload maak je offline een eigen afspeellijst.
TopTip 7 Voordoen
TopTip 8 De leukste apps voor de jongste ukkies
Je hoeft ouders echt niet te vertellen dat het belangrijk is om het goede voorbeeld te geven. Daarom roepen we onszelf zo af en toe ook even tot de orde:
Het is heerlijk om even met je kind op de bank te kruipen. Lekker niks doen, voorlezen of even samen online. Zelfs voor de allerkleinsten is het aanbod eindeloos. Een paar aanraders:
• Als ik bij het ontbijt op mijn telefoon kijk wordt mijn vriend chagrijnig. Dus leg ik ‘m nu maar in de la. Anders worden telefoons van die ruzie-dingen. • Soms moet mijn dochtertje wel heel veel moeite doen om mijn aandacht te krijgen. Dan ben ik zo verdiept in mijn telefoon. Dus check ik mijn Facebook nog maar twee keer per dag. • Als de kinderen op bed liggen duiken we allebei meteen achter een beeldscherm. Gezellig is anders en dus hebben we nu één beeldschermloze avond per week. Maakt je partner steeds meer opmerkingen over je smartphonegedrag? Voel je je onrustig omdat ‘dat ding’ de hele dag trilt? Misschien is het tijd voor een kleine update van je digitale leven.
8
• Tap a tune: een kleurrijke app om muziek te maken en dieren te laten dansen. • Brabbel: foto’s kijken en luisteren naar het geluid dat erbij hoort. • Jop gaat slapen: Jop neemt kinderen mee in een van zijn dagelijkse activiteiten: naar bed gaan. • Zzz: een interactieve zoekplaat vol kabouters. Je raakt niet uitgekeken!
eindeloos
TopTip 9 Waarom?
9
Als ouder ga je vooral af op je gevoel en meestal is dat een uitstekend kompas. Maar soms is het goed om je af te vragen: waarom vind ik dat eigenlijk? Een voorbeeldje. Je bent op een feestje en alle kinderen die er zijn doen niets anders dan spelen op de iPad. Dat vind je maar niks. Maar als ze uren stripboeken lezen vind je dat prima. Wat is eigenlijk het verschil? Ander voorbeeld. iPads in de kleuterklas: je moet er niet aan denken. Maar het gekke is: over moderne digitale schoolborden heb je je nooit druk gemaakt. Digitale ontwikkelingen dagen je uit. Wat vind ik er nou écht van? Het is de moeite waard om daar soms wat langer over na te denken. Zelf, met vrienden, via Facebook of op een andere manier. Soms vind je antwoorden, soms alleen maar meer vragen. Maar je wordt er zeker weer wat (media-) wijzer van!
denkwerk
TopTip 10 Selfie De manier waarop we foto’s maken en bewaren is totaal veranderd. Wat niet verandert, is hoe leuk kinderen het vinden om zichzelf terug te zien. Het nieuwe foto’s kijken: • Maak een digitaal Boek van Ikke. Bijvoorbeeld via de GroeiGids app. Bewaar foto’s, maar ook andere herinneringen en mijlpalen. • Leef je uit en verander jezelf in een piraat, tijger of prinses met apps als Funnypics of Fotomontages en Kostuums. • Print af en toe een fotoalbum waarin je kindje zelf mag bladeren of geef een digitaal fotolijstje dat je nog ergens hebt liggen. • Zet een mapje met gezinsfoto’s tussen alle andere kinderapps op de tablet. Een linkje naar een Dropbox kan natuurlijk ook. • Maak elke dag, week of maand een foto van je kind en plak ze achter elkaar in een filmpje. Het resultaat is verbluffend. Google maar eens op ‘Ellora Daily photo’.
Media Ukkies:
Feiten en cijfers
Drie van de vier gezinnen heeft een tablet. 70% van alle jonge kinderen (en 40% van alle eenjarigen) gebruikt ‘m regelmatig.
Welke apps en websites de kinderen gebruiken? Eén op de drie ouders vraagt er zelden of nooit naar.
Moeders lijken iets huiveriger voor het gebruik van digitale media dan vaders. Vaders vinden wel vaker dat hun kind er teveel mee bezig is.
Wist je dat ruim 70 procent van de educatieve apps in de Appstore wordt gemaakt voor peuters en kleuters?
35 Procent van alle ouders schermt het internet af met een ‘filter’. 20 Procent controleert achteraf weleens wat hun kind heeft gedaan.
Vier van de vijf ouders vinden van zichzelf dat zij consequent met de regels omgaan.
De helft van alle ouders bespreekt hun vragen over media-opvoeding met vrienden of familie.
Kinderen t/m 7 jaar kijken gemiddeld 53 minuten per dag tv en spelen of leren 22 minuten met een tablet. Bronnen: Iene Miene Media (2014), Spelend leren (2014)
TopTip 11 Het regent
TopTip 12 Ongelukjes
Van een paar druppels krijg je niks. Maar soms is binnen blijven toch echt het beste. Wat digitale hulp voor een actieve regenachtige middag:
Ook al ben je nóg zo beveiligd, een digitaal ongelukje zit in een klein hoekje:
• Maak detailfoto’s van dingen in huis. Bijvoorbeeld een deurknop, een bloem of een stukje wc-bril. Laat de kids opzoeken wat en waar het is. • Maak een fotoverhaal waarin de knuffel van je kind de hoofdrol speelt. • Maak de grappigste playbackfilmpjes met de Dubsmash app. • Bedenk, print en knutsel de leukste 3d poppetjes met de app Foldify. •w ww.vliegtuigjesvouwen.nl. Van de naam alleen al krijg je er zin in! •M aak van een doos een televisie en speel je favoriete tekenfilm na. • Ga een potje sjoelen. Eerst op de app, daarna in het echt.
12
“Daphne vertelde aan tafel dat haar vriendje op internet ‘billen’ had ingetypt. Ik schrok wel even , maar heb het niet laten merken. Na het eten hebben we eerst zelf gekeken wat ze eigenlijk te zien kreeg. Daarna hebben we nog samen met haar gekeken. Ik heb extra uitgelegd dat niemand je billen hoeft te zien. Daarna zijn we samen het Grote Billen Boek maar weer eens gaan lezen.” Een paar tips: • Let een tijdje extra goed op hoe je kind reageert wanneer er iets vervelends is gebeurd. • Maak de afspraak dat als ze iets vervelends zien, ze het nooit wegklikken maar het scherm wegdraaien en jou erbij roepen. • Reageer niet heftiger dan nodig en word niet boos. Ze zijn zelf al geschrokken. En maak je je echt zorgen? Neem dat dan heel serieus en zoek advies of hulp.
vervelend
TopTip 13 Van proberen kun je leren
13
Veel kinderapps en –sites worden ‘educatief’ genoemd. Is het eigenlijk belangrijk dat wat je ukkie online doet leerzaam is? Daar kun je verschillend over denken. Je kind kan van alles wat hij meemaakt wel iets leren. En in de ‘echte wereld’ gebruiken ze ál hun zintuigen. Daar kunnen apparaten niet tegenop. Digitale media voegen vooral iets toe als het aansluit bij wat je kind op dat moment aan het leren is. Leert je dreumes dierengeluiden? Daar heb je veel apps voor, net als voor het leren van letters of leren tellen. De app Ella’s handen wassen avontuur is een ander goed voorbeeld. Net als Jop gaat eten. Trouwens: van het omgaan met apparaten leert je ukkie ook andere dingen. Zoals ‘samen delen’, ‘voorzichtig zijn’ en ‘tijd is tijd’. Al krijgen ze die dingen soms lastiger onder de knie dan de meest ingewikkelde spelletjes …
leerzaam
TopTip 14 Buiten spelen Spelen kinderen echt minder buiten door al die beeldschermen? Kan zijn, maar andersom kan ook! Zes buitenspeel-apps waar je blij van wordt: • Ga vogels zoeken met de app Tuinvogels. Of kies een app die vlinders, insecten of planten herkent. • Ga digitaal schatzoeken met een Geocaching app. Talloze gezinnen zijn eraan verslingerd! • Ik speel ook is een app vol leuke buitenspelletjes om met z’n allen te spelen. • Een bijzondere gezinservaring: download Star Tracker, ga er met z’n allen in het donker op uit en laat je betoveren door de sterrenpracht. • In de app Natuurroutes van Natuurmonumenten vind je veel mooie (gezins-) wandelingen. Met allerlei extra’s, zoals uitleg van de boswachter.
TopTip 15 Digitaal voorlezen
TopTip 16 Kras op het glas
Wat heerlijk dat er zo ontzettend veel mooie (prenten-) boeken bestaan! Die zijn ook steeds vaker digitaal verkrijgbaar. Soms geeft dat extra mogelijkheden die écht de moeite waard zijn. Een paar tips:
Hoe zorg je dat je laptop mooi blijft? Wat als je ukkie oud genoeg is, maar je tablet eigenlijk nog niet?
•D e Kleinebeestjesclub: een superleuk prentenboek over insecten. Te beluisteren of te bekijken als tekenfilm. • Noa’s Sterren: een heel mooi prentenboekje vol fantasie waarbij je van alles kunt laten bewegen en geluid laten maken. • Nijntje Vliegt: laat de bootjes varen, het vliegtuigje vliegen en nog veel meer. Neem het op terwijl oma voorleest, dan kan je kind het terugluisteren. • Roodkapje, een sprookje in 3d: bedenk zelf wat Roodkapje meeneemt in haar mandje en welke route door het bos ze neemt. • Pim&Pom op safari: klik op de plaatjes en er gebeurt steeds iets anders. Raad welk geluid bij welk dier hoort. (Ook) geschikt voor de allerkleinsten.
16
• Zorg dat ze je tablet of telefoon nooit zelf kunnen pakken. Dan kunnen ze ‘m ook niet laten vallen. • Spreek af: apparaten alleen gebruiken als je aan tafel zit. Dus niet op de bank of op de grond. • Nooit lopen met een tablet of telefoon in je hand! • Tijd voorbij? Apparaat weer teruggeven en niet laten slingeren. • Even je handen wassen voordat je op een beeldscherm mag. • Bezuinig niet op de hoes van je tablet. Je hebt er zelfs die ‘Survival Extreme Duty Case’ heten. Dat geeft toch vertrouwen, zou je zeggen. En als het toch misgaat, leg dan aan de inboedelverzekering uit wat er gebeurd is. Vaak wordt de schade dan (deels) vergoed.
breekbaar
TopTip 17 Life hacking voor drukke ouders
17
Ouders met jonge kinderen zijn cateraar, huishoudster, taxichauffeur, recreatieteam en politieagent tegelijk. Gelukkig zijn er veel online hulpjes om je gezin te runnen: • Gebruik een gezamenlijke online gezinsagenda. Dan kun je altijd zien wie wanneer werkt, de auto nodig heeft en de kinderen brengt en haalt. Download de agenda eens per jaar zodat je later kunt terugzien wat je wanneer deed. • Gebruik een app of online bestand om op te schrijven welke boodschappen je nodig hebt. Wie langs de winkel komt, kan ze dan meteen even meenemen. • Maak een slimme to-do lijst waar je allebei in kunt. Bijvoorbeeld via Google Keep. •M aak een apart e-mailadres voor alles wat je voor de kinderen moet regelen. Dan heb je voor later meteen een soort ‘logboek van hun leven’. •G ebruik een app om te communiceren met de opvang of oppas. Sommige kinderdagverblijven bieden dat al aan, maar er zijn ook ‘universele’. Een Whatsapp groep kan natuurlijk ook.
geregeld
TopTip 18 Geduldig Drukke dag? Als de kleine achter de laptop zit kun jij lekker veel doen. Toch is het slimmer om erbij te blijven als je ukkie online is. Dat is dan meteen een goede oefening in geduld. Het is echt een kunst: kijken wat je kind zelf al kan en waarvoor het jou nodig heeft. Voor je het weet word je ongeduldig en neem jij de leiding. Omdat je kind tien keer hetzelfde wil spelen of omdat het gewoon nog niet zo goed lukt. En soms word je zelf zó enthousiast dat je helemaal vergeet dat het niet jouw beeldschermtijd was… De kunst is om te volgen: laat je kind bepalen wat en hoe hij speelt. Jij bent de helpdesk. En de fanclub. Leuke dingen om samen te doen (als je er geduld voor hebt): • Allerlei apps maken memory extra leuk. Bijvoorbeeld Animatch of Fun with animals. • De websites www.nijntje.nl en www.bobo.nl zijn aanraders.
TopTip 19 Avontuur
TopTip 20 In de toekomst kijken
Pak je jas, je smartphone en beleef een avontuur. Geef de kids een fototoestel en stap op de bonnefooi in de trein. De kinderen kiezen op het gele bord een bestemming: gewoon iets wat spannend klinkt. Stap in, stap uit en ga op avontuur!
Over een paar jaar ziet de (digitale) wereld er weer heel anders uit dan nu. Misschien bestaan er dan wel tablet-ontbijtbordjes: als je je broodje op hebt kun je het filmpje zien. En wie weet speelt je baby als hij naar de kleuterschool gaat wel in de iPad-hoek …
Zullen we links gaan? Of rechts? Dat paadje lijkt wel de letter S! Maak foto’s of filmpjes van wat je onderweg tegenkomt. Een tunneltje of een rare fiets. Een leuk mens, een paardenbloem of een poes die lijkt op die van jullie. Als je goed kijkt zie je overal wel iets bijzonders. Op de weg terug hebben je kinderen heel wat te vertellen aan de conducteur. Thuis maak je er met Magisto een mooi digitaal verslag van. Alsof het nog niet onvergetelijk genoeg was.
20
Media-opvoeding vraagt soms iets extra’s omdat de digitale wereld zo snel verandert. En omdat je vaak iets minder zicht hebt op wat daar gebeurt dan in het echte leven. Met technische hulpmiddelen kun je het nu nog redelijk controleren. Maar dat wordt snel minder als ze groter worden. Nu leg je hen nog uit hoe alles werkt, over een paar jaar is je kind jóuw media-adviseur. Wat altijd blijft, is dat je betrokken kunt zijn bij wat je kind op het internet doet. Wat ze ook allemaal nog uitvinden. Net zoals je graag hoort hoe het op school was, kun je ook vragen: ‘Hoe was het op internet vandaag?’ Het is een fijn idee: je hoeft zelf geen whizzkid te zijn om je kind online wegwijs te maken.
uitvinden
Nuttige links www.digidreumes.nl – vind praktische informatie over mediagebruik en jonge kinderen www.mijnkindonline.nl – bekijk handige brochures en interessante onderzoeken
De Media Ukkie Dagen: 26 maart – 2 april 2015 Media horen bij de moderne opvoeding, maar hoe ga je hiermee om bij jonge kinderen van 0-6 jaar? De Media Ukkie Dagen is een campagne van Mediawijzer.net om ouders en opvoeders informatie te bieden en de weg te wijzen naar goede bronnen over mediaopvoeding.
www.mediaopvoeding.nl – stel vragen aan deskundigen www.mediawijsheid.nl – vind opvoedinformatie, cursussen en nog veel meer
Bezoek Media Ukkie Land in Beeld en Geluid! In Media Ukkie Land gaan kinderen via het Sokkenpad op avontuur. Ouders volgen hen via het Schoenenpad en zien hoe zij op verschillende manieren verleid worden door de media. Waarom stelt Dora steeds een vraag? Hoe komt het dat je kind hagelslag met Piet Piraat op de verpakking niet kan weerstaan? Kijk voor meer informatie op www.beeldengeluid.nl/mediaukkieland
De Family Factory een netwerk van ouders Ouders wisselen op tientallen plaatsen in Nederland tips, ideeën en ervaringen uit in onze Family Factory netwerken. Sluit je aan, start je eigen Family Factory óf ontvang elke week een inspirerende TopTip in je mailbox! Meer info: www.familyfactory.nu of @familyfactory.
Media Ukkies Dit boekje gaat over mediaopvoeding en jonge kinderen. Het staat bomvol tips en ideeën van andere ouders. Zodat jij niet verdwaalt en je kinderen hun weg vinden in de digitale wereld.
netwerk van ouders
ontwerp: Studio Vrolijk
Het volledige boekje is te bestellen op www.familyfactory.nu
