jaarrapportage 2012
2
3
Inhoudsopgave Voorwoord ___________________________________________________________________________ 7 Jaarrapportage in één oogopslag ________________________________________________________ 8 Inleiding ____________________________________________________________________________ 10 1 Samenvatting_______________________________________________________________________ 12 2 Programmaverantwoording 2012 ____________________________________________________ 2.1 Waterveiligheid _______________________________________________________________ 2.1.1 Primaire waterkeringen _____________________________________________________ 2.1.2 Oevers en kaden ___________________________________________________________ 2.1.3 Lokale waterkeringen _______________________________________________________ 2.1.4 Muskusrattenbestrijding ____________________________________________________ 2.1.5 Voortgang bestuursprogramma ______________________________________________ 2.1.6 Financiën waterveiligheid ___________________________________________________ 2.1.7 Bestemmingsreserve waterveiligheid _________________________________________ 2.2 Voldoende water ______________________________________________________________ 2.2.1 Voortgang beleidsuitvoering ________________________________________________ 2.2.2 Voortgang bestuursprogramma ______________________________________________ 2.2.3 Financiën Voldoende water __________________________________________________ 2.2.4 Bestemmingsreserves _______________________________________________________ 2.3 Schoon water _________________________________________________________________ 2.3.1 Voortgang beleidsuitvoering Waterkwaliteit ___________________________________ 2.3.2 Voortgang beleidsuitvoering Waterketen ______________________________________ 2.3.3 Voortgang bestuursprogramma ______________________________________________ 2.3.4 Financiën Schoon water _____________________________________________________ 2.3.5 Bestemmingsreserve Schoon water ___________________________________________ 2.4 Organisatie ___________________________________________________________________ 2.4.1 Voortgang beleidsuitvoering nieuw beleid, innovatie en duurzaamheid ___________ 2.4.2 Voortgang beleidsuitvoering samenwerking ___________________________________ 2.4.3 Voortgang beleidsuitvoering educatiebeleid ___________________________________ 2.4.4 Voortgang bestuursprogramma ______________________________________________ 2.4.5 Voortgang Organisatie ______________________________________________________ 2.4.6 Financiën Organisatie _______________________________________________________ 2.4.7 Bestemmingsreserves organisatie ____________________________________________ 2.4.8 Personeelslasten ___________________________________________________________ 3 Paragrafen ________________________________________________________________________ 3.1 Ontwikkelingen in het verslagjaar ________________________________________________ 3.2 Incidentele baten en lasten _____________________________________________________ 3.3 Reserves en voorzieningen ______________________________________________________ 3.4 Weerstandsvermogen __________________________________________________________
4
20 20 20 24 24 25 25 28 29 29 32 37 37 38 39 39 43 43 44 45 45 46 46 47 47 48 51 52 52 54 55 55 55 56
3.5 Waterschapsbelastingen ________________________________________________________ 3.6 Investeringsparagraaf __________________________________________________________ 3.6.1 Algemeen _________________________________________________________________ 3.6.2 Kredietportefeuille _________________________________________________________ 3.6.3 Verstrekte kredieten ________________________________________________________ 3.6.4 Afgeronde projecten _______________________________________________________ 3.6.5 Vervallen kredieten _________________________________________________________ 3.6.6 Uitgaven __________________________________________________________________ 3.7 Financiering __________________________________________________________________ 3.8 EMU-saldo ____________________________________________________________________ 3.9 Bedrijfsvoering ________________________________________________________________ 3.10 Risicoparagraaf bij de jaarrekening 2012 __________________________________________ 3.11 Verbonden partijen ____________________________________________________________ 3.12 Integriteitsparagraaf ___________________________________________________________ 3.13 Begrotingsrechtmatigheid ______________________________________________________
56 58 58 59 59 61 61 62 63 67 68 68 71 73 73
Jaarrekening 2012 ____________________________________________________________________ 1.1. Balans Wetterskip Fryslân _______________________________________________________ 1.2. Exploitatierekening naar kosten en opbrengstsoorten ______________________________ 1.3. Exploitatierekening naar programma’s ___________________________________________ 1.4. Exploitatierekening naar kostendragers en de toelichting ___________________________ 1.5. Toelichting op de balans _______________________________________________________ 1.6. Bestemming van het resultaat ___________________________________________________
74 75 76 77 78 79 89
Verklaring betreffende de jaarrekening __________________________________________________ 90 Ondertekening ______________________________________________________________________ 91 Bijlage 1 Verklaring over- en onderschrijdingen van de afgeronde projecten _______________ 92 Bijlage 2 Verloop kredieten en onderhanden werk ______________________________________ 95 Bijlage 3 Lijst met begrippen en afkortingen ___________________________________________ 96
Fotoverantwoording Pagina 2-3: de aanleg van kokosmatten met riet op de natte oevers van de Kleine Wielen bij Leeuwarden in het kader van de herinrichting van het gebied Pagina 4-5: een droge akker bij Tzummarum Pagina 6: op het eiland De Burd in Grou wordt de verzwakte kade met zand verstevigd Pagina 8: Schiermonnikoog Pagina 10: kokosmatten met riet in de Kleine Wielen bij Leeuwarden Pagina 12: zomeronderhoud: een maaiboot snijdt de waterplanten af en schept het groen uit water Pagina 14: muskusrattenbestrijders in de winter met een vangkooi op het ijs Pagina 18: voorafgaand aan de baggerwerkzaamheden bij een hoofdwatergang voeren medewerkers van Wetterskip Fryslân een diepteschouw uit bij de watergangen die op de betreffende hoofdwatergang aansluiten Pagina 19: tijdens de hoogwaterperiode begin 2012 richt Wetterskip Fryslân op haar hoofdkantoor in Leeuwarden een actiecentrum in, van waaruit de inspecties en maatregelen gecoördineerd worden Pagina 20: versterking van de zwakke plekken in de oevers met zand Pagina 31: een medewerker van Wetterskip Fryslân maakt het gemaal in Wirdum ijsvrij Pagina 35: het reinigen van veldspuitapparatuur op een boerenerf Pagina 39: periodiek onderhoud op de rioolwaterzuivering Sneek Pagina 41: excursie bij de vispassage Roptazijl Pagina 42: een medewerker van Wetterskip Fryslân geeft op Schiermonnikoog een rondleiding Pagina 46: oevers- en kadenproject Delfstrahuizen/Echtenerbrug Pagina 53: zomeronderhoud Pagina 57: het uitvoeren van de diepteschouw Pagina 59: een medewerker van Wetterskip Fryslân meet de waterstand tijdens de extreme wateroverlast begin 2012 Pagina 63: wekelijks onderzoeken medewerkers van Wetterskip Fryslân aan de buitenzijde van de vishevel Roptazijl hoeveel trekvissen er naar binnen willen Pagina 72: een dijkwerker van Wetterskip Fryslân inspecteert met een terreinwagen de dijk Pagina 74: zomeronderhoud Pagina 76: staatssecretaris Joop Atsma (Infrastructuur en Milieu) geeft op 12 april 2012 het startsein voor de versterking van de Riensluis in Lemmer Pagina 82: door het inzetten van de retentiepolder Mildam begin januari 2012 zakt het waterpeil in de Compagnonsvaart en Tjonger Pagina 84-85: de keermuur in Harlingen Pagina 86: een muskusrattenbestrijder met een vangkooi Pagina 95: in de eerste week van januari 2012 bezoeken tienduizend mensen het Woudagemaal in Lemmer, dat vanwege de hoge waterstand wordt ingezet
5
6
Voorwoord Van het ene uiterste in het andere… Dat was de werkelijkheid voor Wetterskip Fryslân in de eerste twee maanden van 2012. In een tijdsbestek van nog geen drie weken gingen we van extreme wateroverlast naar strenge vorst. Een periode waarin het waterschap alle zeilen bijzette om alles in goede banen te leiden. Met tal van maatregelen hebben we in 2012 geprobeerd te anticiperen op de huidige en toekomstige weersinvloeden. Met onze investeringen in oevers, kaden en gemalen liggen we goed op schema. Dat geldt ook voor de aanpak van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. We investeren miljoenen in het verbeteren van dijken. Ook hebben we in 2012 geïnvesteerd in duurzaamheid en innovatie. Samen met alle betrokken partners zijn we ontzettend trots op het project Waterschoon. Dit duurzame sanitatieproject in de wijk Noorderhoek in Sneek won de Waterinnovatieprijs 2012. Begin 2012 werd het waterschap geconfronteerd met veel neerslag en een door wind en hoge ebstand gestremde afvoer naar de Waddenzee. De waterstanden op de boezem liepen hoog op. Op sommige plekken moesten we noodmaatregelen nemen om wateroverlast tegen te gaan. Na deze calamiteit hebben we plannen gemaakt en geld gereserveerd om deze knelpunten op te lossen. Projecten werden versneld in gang gezet en oevers en kaden zijn met voorrang aangepakt.
Op bestuurlijk niveau bracht 2012 belangrijk nieuws. In september besloot het kabinet de zittingstermijn van het huidige waterschapsbestuur te verlengen tot 2015. Tegelijk met de provinciale verkiezingen zullen ook de nieuwe waterschapsbesturen worden gekozen. In overleg met het algemeen bestuur zijn daarom de voorbereidingen gestart voor het herijken en actualiseren van ons bestuursprogramma. In 2012 hebben we een deel van onze reserves aangesproken om grote lastenstijgingen voor burgers te beperken. Dat kan niet onbeperkt. In het resterende deel van deze bestuursperiode moeten we daarom nadrukkelijk naar taakversobering en extra bezuinigingsmogelijkheden kijken. Het blijft een moeilijke maar uitdagende opgave om voor de toekomst onze taken goed te blijven uitvoeren en tegelijkertijd de kosten beheersbaar houden.
Kort na de hoogwaterperiode viel de vorst in. We stopten met afstromen en hebben de gemalen, waar dat kon, uitgezet. Zo ontstond er op tijd een mooie ijsvloer waar mensen uit heel Nederland volop van genoten. Tijdens calamiteiten, zoals hoogwater, en in periodes van aanhoudende vorst is het werk van het waterschap voor iedereen zichtbaar. Een minder in het oog springende prestatie, maar wel een van formaat, is het vaststellen van de nieuwe Legger. Hiermee is de waterwetgeving van Wetterskip Fryslân geheel op orde. Ook werden flinke stappen gezet in het proces van organisatie ontwikkeling en verbeteren van de efficiency.
Ir. P.A.E. van Erkelens dijkgraaf
Drs. M.M. van Akkeren RC secretaris-directeur
7
Jaarrapportage in één oogopslag FINANCIËN KORT OVERZICHT VAN HET RESULTAAT OVER 2012
OPSTELLING EIGEN VERMOGEN 2012
(bedragen x € 1,0 miljoen)
(bedragen x € 1,0 miljoen) Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
De netto lasten van het waterschap bedragen
124,3
119,7
De netto baten van het waterschap bedragen
114,0
113,7
Het resultaat bedraagt dan (resultaat vóór bestemming)
-10,3
-6,0
Op grond van de vastgestelde nota reserves en voorzieningen zijn er onttrekkingen en toevoegingen aan de reserves gedaan: Onttrekkingen bestemmingsreserves ter dekking van diverse uitgaven (par. 3.3) Nog te bestemmen resultaat
Stand van de reserve per 1 januari
Gedurende het jaar aan de reserve onttrokken Nog te bestemmen resultaat bij vaststelling jaarrekening
-6,0 0,0
Totaal (‘resultaat vóór bestemming’)
-6,0
Stand per 31 december 2012
36,3
Gesplitst in: 7,2
6,0
-3,1
0,0
Het resultaat is als ‘nog te bestemmen resultaat’ afzonderlijk op de balans opgenomen.
Algemene reserve - Watersysteembeheer
6,0
- Zuiveringsbeheer
4,0
Nog te bestemmen resultaat 2012
0,0
Bestemmingsreserve voor tariefsegalisatie Watersysteembeheer Bestemmingsreserve voor tariefsegalisatie Zuiveringsbeheer
8
42,4
10,9 0,9
Overige bestemmingsreserves (zie pag. 93)
14,6
Totaal
36,4
NETTO LASTEN PER PROGRAMMA
FINANCIEEL RESULTAAT PER TAAK
(bedragen x € 1,0 miljoen)
(bedragen x € 1,0 miljoen)
Programma
Begroting 2012 A
Begrotingswijzigingen
Gewijzigde Jaarbegroting rekening 2012 2012
1
2
3
4
D
Watersysteembeheer
Begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
D
Netto lasten
-76,3
-77,4
-74,6
Waterveiligheid
17,0
0,4
-
-
-
17,4
16,7
Netto belastingen
68,4
68,4
69,3
Voldoende water
40,4
-0,2
-
-0,2
0,7
40,7
40,3
Financieel resultaat
-7,9
-9,0
-5,3
Schoon water
45,3
-0,4
-
-
-0,7
44,2
42,8
Onttrekking bestemmingsreserves
7,1
7,1
5,9
Organisatie
21,2
-0,1
0,6
-0,7
0,9
21,9
19,9
Totaal resultaat
-0,8
-1,9
0,6
123,9
-0,3
0,6
-0,9
0,9
124,3
119,7
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Totaal
(bedragen x € 1,0 miljoen) Door algemeen bestuur goedgekeurde begrotingswijzigingen: 1. Diverse budgetmutaties zoals verlaging afschrijvingslasten, verlaging budgetten slibverwerking/waterketen en verhoging onderhouds budgetten hoogwater (eerste financiële voortgangsrapportage tot en met maart 2012, vergadering algemeen bestuur juli 2012). 2. Verhoging budgetten vanwege beëindiging TAX-i project (separate voorstellen in de algemeen bestuursvergadering van mei en juli 2012). 3. Diverse budgetmutaties zoals verlaging rentelasten en budgetoverdracht stedelijk waterbeheer en verhoging bouwrente (tweede financiële voortgangsrapportage tot en met juli 2012, vergadering algemeen bestuur oktober 2012). 4. Diverse budgetmutaties zoals verlaging rentelasten, verschuiving ureninzet onderhoudsdienst en verhoging storting pensioenvoorziening ex-bestuurders (derde financiële voortgangsrapportage tot en met september 2012, vergadering algemeen bestuur december 2012). NETTO LASTEN PER TAAK
Zuiveringsbeheer
Begroting 2012
Netto lasten
-47,6
-46,9
-45,1
Netto belastingen
45,6
45,6
44,4
Financieel resultaat
-2,0
-1,3
-0,7
0,2
0,2
0,1
-1,8
-1,1
-0,6
Onttrekking bestemmingsreserves Totaal resultaat
NETTO KREDIETPORTEFEUILLE INVESTERINGSWERKEN (bedragen x € 1,0 miljoen) Zuiveringsbeheer
(bedragen x € 1,0 miljoen) Programma
Begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
76,3
77,4
74,6
Zuiveringsbeheer
47,6
46,9
45,1
123,9
124,3
119,7
Jaarrekening 2011
Omvang per 01/01/12
90,8
89,1
Verstrekkingen in 2012
54,1
47,8
Saldo bij- en aframingen
Watersysteembeheer
Totaal
Begroting 2012
Afgeronde projecten
-2,6 -27,4
Vervallen kredieten Omvang per 01/01/13
-38,5 -1,0
117,5
94,8
Voortgang van de beleidsmaatregelen
13% 3% 12%
72%
Doelstelling is in 2012 behaald Doelstelling is niet in 2012 behaald, maar wordt begin 2013 gerealiseerd Doelstellingen is niet volgens begroting gerealiseerd Doestelling is gewijzigd in samenspraak met bestuur of vanuit andere overheid
9
10
Inleiding U leest de jaarrapportage 2012 van Wetterskip Fryslân. Met deze jaarrapportage legt het waterschap verant woording af over het gevoerde beleid. De jaarrapportage is net zoals de begroting 2012 opgebouwd rond de drie belangrijkste inhoudelijke programma’s van het waterschap. Deze drie programma’s zijn Waterveiligheid, Voldoende water en Schoon water. Naast deze primaire programma’s is ook het programma Organisatie opgenomen. Hieronder worden vooral de activiteiten verantwoord die te maken hebben met de bedrijfs voering van Wetterskip Fryslân.
De inhoudelijke verantwoording van de drie programma’s vindt plaats aan de hand van de maatregelen die in de begroting 2012 zijn vastgesteld. In de begroting 2012 is per maatregel beschreven wat de doelstelling en het beoogde effect van de maatregel is. In deze jaarrapportage wordt gerapporteerd of de beoogde prestatie gehaald is. Daarnaast is er per programma gerapporteerd over de realisatie van de speerpunten uit het Bestuurs akkoord. In dit Bestuursakkoord zijn de belangrijkste elementen opgenomen die in de bestuursperiode 2009-2012 extra aandacht zullen krijgen. In de jaarrekening 2012 is het verslag over de financiële gang van zaken in het verslagjaar opgenomen. Wetterskip Fryslân kent twee wettelijke taken: watersysteembeheer en zuiveringsbeheer. Alle kosten die in de jaarrekening verantwoord zijn worden via een interne kostenverdeling toegerekend aan deze twee taken. De kosten die op deze manier zijn toegerekend aan de twee taken moeten worden gedekt door de geheven belastingen. Een eventueel resterend saldo wordt verrekend met de algemene reserves van de twee taken.
Leeswijzer In hoofdstuk 1 van deze jaarrapportage vindt u het jaarverslag over het jaar 2012. In hoofdstuk 2 wordt de voortgang van de maatregelen die in de begroting zijn opgenomen beschreven. Deze maatregelen zijn allemaal gerelateerd aan de vier programma’s van het waterschap. De maatregelen zijn allemaal voorzien van een kleur die de voortgang aangeeft. De kleuren hebben de volgende betekenis: Groen: Doelstelling is in 2012 behaald Geel: Doelstelling is niet in 2012 behaald, maar wordt begin 2013 gerealiseerd Rood: Doelstelling is niet volgens begroting gerealiseerd Blauw: Doelstelling is gewijzigd in samenspraak met bestuur of vanuit andere overheid Hoofdstuk 3 is opgebouwd uit een aantal verplichte paragrafen. In deze paragrafen komen onder meer de reserves en voorzieningen aan de orde. De financiering van het waterschap wordt nader toegelicht, mede in relatie tot de wettelijke regels die hiervoor zijn vastgelegd. Ten slotte is de jaarrekening opgenomen. De jaarrekening bestaat uit de balans en de bijbehorende toelichting. De resultaten over het jaar 2012 zijn op een aantal manieren weergegeven. Naar kosten- en opbrengstsoorten, naar programma’s en naar kostendragers. De kostendragers zijn de twee wettelijke taken van het waterschap: Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer. In de gewijzigde begrotingscijfers zijn de vier wijzigingen naar aanleiding van de twee bestuursrapportages en de financiële rapportage tot en met september 2012 weergegeven. Ten slotte is het voorstel voor de resultaatbestemming en de controleverklaring van de onafhankelijke accountant opgenomen.en de controleverklaring van de onafhankelijke accountant opgenomen.
11
12
1 Samenvatting Water is een intrigerende vloeistof. Het is van levensbelang voor de flora en fauna en nodig voor ons voort bestaan, maar kan ook levensbedreigend zijn. Met deze vloeistof is Wetterskip Fryslân dagelijks bezig. Het waterschap zorgt er voor dat er steeds voldoende en schoon water voorhanden is voor de flora en fauna. De dijken en gemalen bieden de bewoners bescherming tegen hetzelfde water. Deze taken van het waterschap worden uitgevoerd binnen de programma’s Waterveiligheid, Voldoende water en Schoon water. De slogan van Wetterskip Fryslân is ‘Wetter jout de romte kwaliteit’ en geeft aan dat naast de wettelijke taken het waterschap oog heeft voor haar omgeving. Door deze brede visie op waterbeheer dragen we bij aan een duurzaam leefmilieu waarin gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden, waarbij de kwaliteiten van natuur en landschap worden gediend.
De missie Wetterskip Fryslân: • wil bekend zijn en worden gewaardeerd als een goed functionerend waterschap dat in interactie met publieke en private partners haar taken adequaat uitvoert. • is binnen het eigen beheergebied de functionele overheid die gaat over water en watergerelateerde zaken. • verzorgt het integraal beheer van de watersystemen, de waterkeringen en de waterzuivering. • voert zijn taken milieubewust en klantgericht tegen zo laag mogelijke kosten uit en zorgt daarmee voor een veilig Fryslân en Westerkwartier in de zin van het voorkomen van overstromingen en wateroverlast. • draagt bij aan een duurzaam leefmilieu, waarin goed gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden en waarin de kwaliteiten van natuur en landschap worden gediend. Deze missie vindt zijn weerslag in de slogan: ‘Wetter jout de romte kwaliteit’. Hierna worden per programma de belangrijkste werkzaamheden en successen in het verslagjaar 2012 weergegeven.
WATERVEILIGHEID Algemeen Het programma Waterveiligheid richt zich op het versterken en onderhouden van primaire waterkeringen en boezemkaden. Het beheer bestaat uit onderhoud, veiligheidstoetsing, verbeterprojecten en het verlenen van ontheffingen. De muskusrattenbestrijding is een belangrijk onderdeel van het beheer. Primaire waterkeringen De dijken en sluizen maken deel uit van de primaire waterkeringen die het beheergebied beschermen tegen overstromingen. Wij beheren en onderhouden deze waterkeringen en inspecteren ze jaarlijks. Hoogwaterbeschermingsprogramma Het lopende Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP2) omvat twaalf dijkverbeteringsprojecten voor een totaal geprognotiseerd investeringsbedrag van € 105,0 miljoen. Deze projecten worden uiterlijk in 2017 afgerond. Uitzondering hierop is het dijkversterkingsproject van Ameland dat
in 2018 wordt opgeleverd. Maar de inspanning is erop gericht om ook het HWBP-project Ameland nog in 2017 te realiseren. In 2013 worden alle voorkeursvarianten bepaald. De projecten Riensluis Lemmer, Johan Frisosluis Stavoren en Havendammen en steenbekleding Stavoren zijn in 2012 gerealiseerd. Voor het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nHWBP) wordt door het Rijk en de waterschappen de wijze van samenwerking, de programmering en de organisatiestructuur uitgewerkt. Het eerste programma nHWBP 2014-2017 start per januari 2014 onder een nieuw financieringsregime (50% voor rekening van het Rijk, 40% uit het solidariteitsfonds van de waterschappen en 10% op projectbasis van Wetterskip Fryslân). In het nHWBP staat Wetterskip Fryslân voor de taak 63 kilometer dijk en acht kunstwerken te versterken. In 2012 is een start gemaakt met de voor verkenning van deze opgave. De landelijke programmering is in voorbereiding, waarbij de start is voorzien in 2014. In het innovatieprogramma 2013 wordt in samenwerking met de Stichting IJkdijk een pipingonderzoek op een dijkvak op Ameland uitgevoerd met de sensortechniek. Overdracht zandige kust Waddeneilanden Het waterkeringbeheer op Ameland en een stukje dijkring op de Afsluitdijk is in 2012 niet overgenomen vanwege de opschorting van de overnamebesprekingen. Van de Friese Waddeneilanden is Schiermonnikoog inmiddels al volledig in beheer bij Wetterskip Fryslân, inclusief de waterkerende duinenrij. De wijze van overdracht voor alle de andere drie Waddeneilanden is afhankelijk van de nog af te spreken taakverdeling tussen Wetterskip Fryslân en Rijkswater staat. De toenmalige staatssecretaris heeft zich naar aanleiding van zijn bezoek in augustus 2012 aan Vlieland en Terschelling uitgesproken voor een duurzame aanwezigheid van Rijkswaterstaat op de Waddeneilanden. In 2013 moet komen vast te staan of het beheer van de zandige kust op Ameland, Vlieland en Terschelling wordt overgedragen aan Wetterskip Fryslân of dat Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat tot de conclusie komen dat de huidige taakverdeling gehandhaafd blijft. Deze taakverdeling heeft invloed op de wijze van overdracht. De overdracht vindt dus plaats nadat de toekomstige taakverdeling helder is. Dit is mede afhankelijk van het overleg dat door de betrokken waterschappen op landelijke schaal met Rijkswaterstaat gaat plaatsvinden. Omdat gekozen is om eerst dit overleg te plegen, zijn alle overdrachtsactiviteiten geparkeerd.
13
Herstelprogramma oevers en kaden In 2012 zijn er binnen het Herstelprogramma oevers en kaden 67 kilometer boezemkaden en oevers hersteld/verbeterd. Naast de reguliere oevers- en kadenverbeteringen is het project ‘Aanpak knelpunten wateroverlast 2012’ opgepakt. In dit project zijn alle circa 300 knelpunten opgelost, sommige met een tijdelijke maatregel, en trajecten uitgevoerd waarvan tijdens de hoogwaterperiode van de eerste week van januari een kruinhoogtetekort geconstateerd is. Verder is het Meerjarenplan Oevers & Kaden opgesteld, waarin de doelen O&K staan in relatie tot de aanleg van natuurvriendelijke oevers (Kaderrichtlijn Water) en waterberging. De doelstelling is om alle kaden in 2029 op de vereiste hoogte te hebben. De resultaten van de jaarlijkse kadeschouw worden aan het dagelijks bestuur gerapporteerd. Legger primaire en regionale waterkeringen De Legger van de primaire (waaronder primaire C-keringen en Lauwers meerdijk) en regionale waterkeringen is tegelijkertijd met de wijziging van de Keur en de Algemene regels in november 2012 bestuurlijk vastgesteld. Actualiseren beheervisie primaire en regionale waterkeringen De Beheervisie voor de primaire en regionale waterkeringen is in 2012 opgesteld. Bestuurlijke vaststelling van de beheervisie is voorzien voor de zomer van 2013. Deltaprogramma’s Het nationale Deltaprogramma verkent onder andere de veiligheid, zoetwatervoorziening, nieuwbouw en herstructurering van bebouwd gebied. Voor Wetterskip Fryslân zijn de gebiedsprogramma’s IJsselmeer, Waddengebied en Kust de belangrijkste. In de gebiedsprogramma’s worden de toekomstige veiligheidsopgave en de strategieën om aan de veiligheidsnorm te voldoen uitgewerkt. In 2014 wordt, op basis van de voorstellen uit de deelprogramma’s, het resultaat van het deltaprogramma vastgelegd in zogeheten Deltabeslissingen. Wetterskip Fryslân heeft richting de regionale deltaprogramma’s instemmend gereageerd op de voorstellen voor de nieuwe veiligheidsnormering
14
van de primaire waterkeringen. En daarbij voor de te nemen deltabeslissing veiligheid in 2014 het uitgangspunt meegegeven dat de veiligheid minimaal op dezelfde hoogte blijft als de huidige veiligheidsnorm (een overschrijdings kans van een waterstand van 1/4000e per jaar). In de nieuwe norm wordt naast maatgevende waterstanden en golven met andere faalmechanismen, zoals stabiliteit en bekleding, rekening gehouden. De nieuwe veiligheidsnorm (een overstromingskans) wordt uiteindelijk in 2017 vastgelegd in een de Waterwet of een AMvB behorend bij de Waterwet. Voor het Deltaprogramma zoetwater is de knelpuntenanalyse zoetwatervoorziening voor Noord-Nederland in maart 2012 afgerond. Het Deltaprogramma werkte in 2012 aan de voorbereiding van kansrijke strategieën. In de regio Noord is hiervoor onderzoek in uitvoering naar kansrijke regionale maatregelen. Dit onderzoek wordt in 2013 afgerond en vertaald in concrete voorstellen. In 2013 worden ook landelijke voorstellen voor kansrijke strategieën opgesteld. De gezamenlijke, bij het IJsselmeer betrokken waterschappen hebben in 2012 een visie opgesteld over het vergroten van de flexibiliteit van het IJsselmeerpeil in relatie tot het waterbeheer binnen de dijken. De visie geeft inzicht in de financiële haalbaarheid van maatregelen en is in december 2012 ingebracht in het Deltaprogramma IJsselmeergebied. Vervolgens is samen met de provincie Fryslân en de betrokken gemeenten een onderzoek gestart naar de effecten van peilfluctuaties op het IJsselmeer op de buitendijkse gebieden. Dit onderzoek wordt in maart 2013 afgerond. In december 2012 is de bestuurlijke raadpleging van de betrokken overheden gestart over de kansrijke oplossingen. Op basis van een landelijke kosteneffectiviteits analyse wordt door het Deltaprogramma voorgesteld om het winterpeil op het IJsselmeer in de toekomst gelijk te houden aan het huidige peil. En dus de verwachte zeespiegelstijging op te gaan vangen met aanvullende pompcapaciteit op de Afsluitdijk. De proef ‘zachte zandmotor’ langs de IJsselmeerkust is in uitvoering. De eerste resultaten van de proef zijn eind 2012 gerapporteerd en laten een geringe verplaatsing van het zand zien. In december 2012 heeft het dagelijks bestuur ingestemd om de proef te verlengen tot maart 2014. Hierdoor is
het mogelijk de effecten langer te monitoren en een beter onderbouwd beeld te krijgen van de effecten van de proef. Muskusrattenbestrijding Aantal vangsten In het Meerjarenplan 2011-2015 is de doelstelling opgenomen om het aantal vangsten te laten dalen tot 0,25 vangsten per uur (v/u) (‘onder controle doelstelling’). Het werkelijke aantal vangsten lag in 2012 op circa 7.400, dit komt overeen met iets meer dan 0,14 v/u. Dit betekent dat de onder controle doelstelling ondanks bezuiniging door efficiënt te werken is behaald.
peilbeheer, normering regionale wateroverlast, extreem droog, knelpunten in het waterbeheer en Kaderrichtlijn Water-maatregelen) en daarvan afgeleide thema’s samenvoegen gemalen, peilvakken, krappe watergangen etcetera). De maatregelen/projecten die voortkomen uit watergebiedsplannen worden meegenomen binnen het kader van strategisch programmeren. In 2012 is enige vertraging opgetreden in de procedurele voortgang van de watergebiedsplannen. Vooral als gevolg van inspraak en samenspraak met belanghebbenden en afstemming met andere beleidsprocessen zoals de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en Natura 2000. Bij de planvorming van de watergebiedsplannen is geen sprake van vertraging. In 2012 zijn twee (Vlieland en Dongeradeel) watergebiedsplannen vastgesteld. Bij de peilbesluiten die als uitwerking van de watergebiedsplannen in procedure worden gebracht, is enige vertraging als gevolg van de vertraagde procedures van de watergebiedsplannen opgetreden. Evaluatie en actualisatie Veiligheidsplan Het in 2008 opgestelde Veiligheidsplan, dat de maatregelen bevat om de effecten van klimaatontwikkeling te compenseren, is in 2012 geëvalueerd. De belangrijkste conclusie uit de evaluatierapportage is dat met de uitgevoerde maatregelen voor de boezem de effecten van de klimaatontwikkeling tot 2030 en daarna zijn gecompenseerd. Op lokaal niveau kunnen problemen optreden zolang de kaden ter plaatse nog niet zijn aangepakt. Op basis van de evaluatie wordt in 2013 onderzocht welke maatregelen in de toekomst nodig zijn om de effecten van de klimaatontwikkeling te compenseren. De onderzoeksresultaten worden in 2014 opgenomen in het geactualiseerde Veiligheidsplan en verwerkt in het nieuwe WaterBeheerProgramma.
Figuur: Uurhok rapportage over 2012.
Veldproef Met de door de Unie van Waterschappen ondersteunde landelijke veldproef wordt bij alle waterschappen een alternatieve wijze van muskusrattenbestrijding onderzocht. Met name het inzetten van meer of minder bestrijdingsuren wordt onderzocht. In 2012 zijn voorbereidende werkzaamheden geweest, zoals het selecteren van de uurhokken, informeren van de bestrijdings organisaties, overleggen met de dierenwelzijnorganisaties etcetera. Dit is door de Unie van Waterschappen in samenwerking met waterschappen geregeld. In 2013 is de proef van start gegaan. In het beheergebied van Wetterskip Fryslân is van een vooraf bepaald aantal kaden de schade aan die kaden en keringen geïnventariseerd en is de ureninzet per geselecteerd uurhok vastgesteld. In de proef wordt nagegaan welke invloed inzet van bestrijdingsuren heeft op de muskusrattenpopulatie en de relatie tussen kosten van objectgerichte bestrijding en omvang schade.
VOLDOENDE WATER Algemeen Met het programma Voldoende water werkt Wetterskip Fryslân aan een robuust watersysteem dat de effecten van toekomstige klimaatveranderingen en bodemdaling kan opvangen. Dit programma richt zich op aanleg, beheer en onderhoud van zee- en poldergemalen, stuwen, inlaten, peilgebieden, hoofdwatergangen en spuisluizen. Watergebiedsplannen Het watergebiedsplan wordt vertaald naar een herzien peilbesluit voor het betreffende gebied. Vervolgens wordt een uitvoeringsplan opgesteld met te treffen maatregelen. Voor heel Fryslân en het Gronings Westerkwartier worden in totaal twintig watergebiedsplannen uitgewerkt voor de deelsystemen (niet de boezem). De uitwerking betreft vijf thema’s, (gewenst
Gemaal Lauwersoog De businesscase voor het gemaal Lauwersoog is in 2012 inhoudelijk afgerond. Uitgangspunt voor de businesscase was de intentieverklaring ‘De derde weg’ (eerder bouwen voor natuur) die is ondertekend door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de provincies Fryslân en Groningen en waterschap Noorderzijlvest en Wetterskip Fryslân. In november 2012 is duidelijk geworden dat er geen medefinanciering komt van provincies en Rijk. Daarmee wordt ‘De derde weg’ verlaten. In de actualisatie van het veiligheidsplan wordt in samenhang met het project Droge Voeten in Groningen onderzocht wanneer extra maalcapaciteit voor de boezem nodig is en welke kosten daaraan verbonden zijn. Gemaal Vijfhuizen Het projectplan voor de bouw van gemaal Vijfhuizen is in december 2012 door het algemeen bestuur vastgesteld. Er is enige vertraging. In 2013 wordt de projectvoorbereiding voortvarend voortgezet. Beleidsontwikkelingen veenweidegebied Vooruitlopend op de samen met de provincie te ontwikkelen langetermijnvisie is intern de beleidsvoorbereiding gestart over de aanpak van knelpunten bij tegenstrijdige eisen van gebruiksfuncties in het veenweidegebied. Met deze verkenningen worden belangrijke bouwstenen geleverd voor de lange termijnvisie. Daarbij gaat het over de in veenweidegebieden te hanteren uitgangspunten bij het beheer van hoogwatervoorzieningen, de inrichting van boezemkeringen en het peilbeheer in randzones van natuurgebieden. De concepteindrapportage is begin augustus 2012 afgerond en in januari 2013 in het dagelijks bestuur en algemeen bestuur besproken. In het voorjaar van 2012 is samen met de provincie een projectplan veenweide visie opgesteld, dat in juli is vastgesteld door Gedeputeerde Staten. Wetterskip Fryslân heeft daarover begin juli 2012 bestuurlijk geadviseerd. In januari 2013 is de Stuurgroep van start gegaan. De samenwerking met de provincie is gericht op afronding van de uiteindelijke veenweidevisie eind 2013.
15
Gemeenten Met dertien gemeenten zijn de voorbereidingen van de overdracht stedelijk water voortgezet. Uit gesprekken met de gemeenten bleek dat het overnamebeleid enkele vertaalslagen nodig had, zoals de Leggerdieptes, begrenzing bebouwd gebied en normering sober en doelmatig onderhoud. Het maken van deze vertaalslagen heeft geleid tot vertraging van het overnameproces. Op basis van de zogenaamde ‘Kadernota’, die in 2011 door het algemeen bestuur is vastgesteld en met de gemeenten is afgestemd, worden de besprekingen over overdracht vervolgd. Het waterschap blijft zich inzetten voor het opstellen van gemeentelijke waterplannen. In 2012 is onder andere gewerkt aan een waterplan voor de gemeente Súdwest-Fryslân en de gemeente Smallingerland. Naar aanleiding van een verzoek van de provincie Fryslân heeft Wetterskip Fryslân besloten actief deel te gaan nemen aan de voorbereiding, uit werking en uitvoering van de Streekagenda’s in de provincie Fryslân. Wij hebben sindsdien bestuurlijk en ambtelijk actief en creatief in de vijf Streekagendaprocessen geparticipeerd en binnen de thema’s ‘groenblauw’ ons aandeel ten volle voor het voetlicht gebracht. De Streekagenda’s voor 2014 met een doorkijk voor de jaren daarna komen binnenkort gereed voor bestuurlijke behandeling en vaststelling. Boezem De robuustheid van de Friese boezem wordt versterkt door het realiseren van de uitbreiding van de boezem (waardoor de bergingscapaciteit wordt vergroot) en het realiseren van retentiepolders die kunnen worden ingezet voor waterberging bij teveel water. Met de realisatie van de uitbreiding van de boezemoppervlakte loopt Wetterskip Fryslân voor op schema. Met de realisatie van retentiepolders ligt Wetterskip Fryslân op schema; in 2015 worden de doelstellingen gerealiseerd. 16
In de noordelijke, direct op de Waddenzee malende deelwatersystemen wordt de aanvoer naar het gemaal Ropta vergroot. Hierdoor kan in tijden van hoogwater doorvoer vanuit de Friese boezem naar dit gemaal plaatsvinden. De planning van de renovatie van gemaal Ropta ligt op schema. Deelwatersystemen De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Voor het goed vasthouden, bergen en afvoeren van water worden tot 2030 diverse maatregelen getroffen. De capaciteit van de poldergemalen wordt uitgebreid, bestaande stuwen worden geautomatiseerd en er wordt extra waterberging gecreëerd in deelsystemen. Door de extra berging in de deelsystemen te koppelen aan de watergebiedsplannen kan de uitvoering meer structureel en effectiever worden. De realisatie van het totaal aan maatregelen in het kader van Vasthouden, Bergen en Afvoeren (VBA) in de deelwatersystemen binnen het beheergebied van Wetterskip Fryslân ligt achterop schema. Hoewel in 2012 een inhaalslag is gepleegd, loopt de gerealiseerde hoeveelheid waterberging in de deelwatersystemen nog achter op de planning, met name vanwege de grondverwerving (en het vrijwillige karakter). Hoeveel hectare per jaar in de komende jaren kan worden gerealiseerd, is afhankelijk van de uitvoeringsprocessen van de watergebiedsplannen en de voortgang van processen van derden waarin Wetterskip Fryslân participeert (gebiedsontwikkelingen, landinrichtingen, uitvoering Streekagenda’s). In het document evaluatie Veiligheidsplan is de bestuurlijke afweging gemaakt op welke maatregelen het waterschap moet focussen om Fryslân veilig te houden voor de toekomst waaronder realiseren berging in deelsystemen. Dat leidt wellicht tot nieuwe inzichten die worden afgewogen bij de actualisatie van het Veiligheidsplan in 2013.
De maatregel automatisering van stuwen wordt in alle watergebiedsplannen voor de watersystemen beoordeeld op kansrijkheid. Waar mogelijk (betaalbaar en effectief) worden bestaande stuwen in het uitvoeringsplan vervolgens geautomatiseerd. Met de in 2012 uitgevoerde projecten wordt de planning ruimschoots gehaald. Die planning wordt via de integrale programmering bepaald. Daarmee vervalt een separate noodzaak voor een meerjarenprogramma voor automatisering van stuwen. In de watergebiedsplannen wordt een afweging gemaakt over mogelijkheden voor ‘vasthouden en bergen’ ten opzichte van meer afvoeren (VBA), zoals bedoeld is in het Veiligheidsplan. Indien in de watergebiedsplannen extra gemaalcapaciteit noodzakelijk blijkt, wordt dit in de uitvoerings projecten gerealiseerd. Uitbreiding poldergemaalcapaciteit loopt voor op schema. Deze beleidsmaatregel is vanaf 2013 geïmplementeerd in het meerjarenprogramma voor gemalen. De verdrogingsbestrijding blijft achter op de planning vanwege de vertraagde planvorming van de provincie Fryslân bij belangrijke beleidsdossiers, zoals Nota Landelijk Gebied en Natura2000-uitwerkingen daarvan.
SCHOON WATER Beleid waterkwaliteit Met het programma Schoon water streeft Wetterskip Fryslân naar een optimale waterkwaliteit en ecologische duurzaamheid. Hierbij is niet alleen de chemische kwaliteit (aanwezigheid van verontreinigende stoffen) belangrijk, maar ook de ecologische kwaliteit. Een goede ecologische kwaliteit betekent dat er goede leef-, voortplantings- en trekmogelijkheden zijn voor de waterflora en -fauna in het beheergebied.
Voor het bereiken van een goede waterkwaliteit nemen wij maatregelen in het watersysteem en in de waterketen. In het watersysteem gaat het bijvoorbeeld om het tegengaan van emissies naar het oppervlaktewater en het nemen van inrichtingsmaatregelen zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Binnen de waterketen geven wij invulling aan een duurzame inrichting en beheer van de zuiveringstaak. In 2012 is het Integraal Zuiveringsplan (IZP) opgesteld, waarin Wetterskip Fryslân de toekomstvisie op de zuiveringstaak heeft verwoord. Ook is de slibstrategie ontwikkeld, waarin de hedendaagse mogelijkheden om het eindproduct van de zuiverings installaties, het zuiveringsslib, te benutten voor een duurzame oplossing. Energieterugwinning en terugwinnen van fosfaat en stikstof zijn daarbij belangrijke overwegingen. In 2012 is de beleidsnota Ecologie en Vis vastgesteld. Hierin zijn beleidsregels opgenomen voor de beoordeling van effecten van inrichtingsmaatregelen en lozingen. Emissies uit diffuse bronnen Emissies uit diffuse bronnen zijn nog steeds belangrijke knelpunten voor de waterkwaliteit. Het gaat hierbij vooral om nutriënten en bestrijdingsmiddelen. Lozingen van scheepsafvalwater veroorzaken bacteriële verontreinigingen. Ook deze kunnen problemen veroorzaken, voornamelijk bij waterrecreatie. Met de landbouwsector is in verschillende projecten samengewerkt om landbouwemissies te verminderen. Zo is voor het verminderen van emissie door erfafspoeling in 2012 het project ‘Goed Boerenerf’ van start gegaan. Ook gerichte monitoring van bestrijdingsmiddelen bij verschillende teelten is voortgezet. In 2012 is gemeten bij teelten van suikerbieten en uien. In akker bouwgebieden worden vaak bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater aangetroffen. Regelmatig worden waterkwaliteitsnormen overschreden. 17
De resultaten worden besproken met de landbouwsector. Het communicatie traject met de recreatievaart is in 2012 doorgezet: naast inzet van de al bestaande communicatiemiddelen zijn er in 2012 informatieborden geplaatst. Daarnaast zijn veertig verhuurders van boten geïnventariseerd op de aanwezigheid van adequate voorzieningen en is overleg gestart met de Friese rondvaartondernemingen over de aanleg van inzamelvoorzieningen voor vuilwater. Uitvoering KRW-maatregelen Het waterschap werkte in 2012 aan de realisatie van de KRW-maatregelen (Kaderrichtlijn Water). De aanleg van natuurvriendelijke oevers in de boezem loopt voorspoedig. Door aanleg van bredere oevers wordt de opgave in hectares ruim gehaald. Ook de aanleg van vispassages, inundatiezones en boezemberging loopt goed. De aanleg van natuurvriendelijke oevers in deelsystemen en beken en hermeandering ligt achter op schema door vertraagde landinrichtings- en gebiedsprocessen en moeizame grondverwerving. De voortgang van de uitvoering van de maatregelen is in 2012 gebundeld door het Rijk en gerapporteerd aan de Europese Unie. Zwemwater In Fryslân zijn 31 officiële zwemlocaties. Het water van deze locaties wordt door het waterschap bemonsterd volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn. Voor alle locaties zijn zwemwaterprofielen vastgesteld. Hierin zijn maatregelen genomen voor het verbeteren van de zwemlocatie. Dit zijn voor een groot deel watersysteemmaatregelen. In 2012 is gewerkt aan de uitvoering van deze maatregelen en is een onderzoek gestart naar de herkomst van fecale verontreinigingen op drie zwemwaterlocaties. Ontwikkelingen zuiveringsbeheer Wetterskip Fryslân verzorgt de aanleg, het beheer en onderhoud van rioolwater zuiveringsinstallaties, persleidingen, persgemalen en slibontwaterings installaties. In 2012 is het Integraal Zuiveringsplan (IZP) opgesteld. In dit plan staan de uitgangspunten en de langetermijnvisie voor het beheren en investeren in de waterketen. Ook is een visie ontwikkeld voor de verwerking en afzet van zuiveringsslib. Deze visie wordt begin 2013 door het bestuur behandeld. Samenwerking waterketen Het Fries Bestuursakkoord Waterketen bevordert de waterketensamenwerking in Fryslân. In 2012 is het Fries Feitenonderzoek Doelmatig Waterketenbeheer vastgesteld. Het resultaat van het Fries Feitenonderzoek is, dat tot 2020 in potentie ruim € 12 miljoen kan worden bezuinigd. De grootste besparingen zitten in het rioolbeheer van de gemeenten. Een beperkt deel van de hiervoor aangegeven besparing komt ten gunste van Wetterskip Fryslân. Om deze besparingen te kunnen realiseren, is een overeenkomst met de gemeente Súdwest-Fryslân gesloten om een pilot voor een waterketenbedrijf uit te voeren. De rioleringstaken van de gemeente en de waterzuiveringstaken van het waterschap worden in één organisatie ondergebracht. Decentrale sanitatie Sneek In 2012 heeft het project Nieuwe sanitatie Noorderhoek (Sneek) de Water innovatieprijs van de Unie van Waterschappen gekregen. In 2011 had Wetterskip Fryslân samen met enkele partners een wereldprimeur. In Sneek werd het nieuwe decentrale waterzuiveringssysteem ‘Waterschoon’ geopend door Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje Willem Alexander.
18
ORGANISATIE Wetterskip Fryslân voert een transparant en maatschappelijk verantwoord financieel beleid. Het zorgt voor een optimale inzet van mensen en middelen om in de voorgaande paragrafen genoemde kerntaken effectief en efficiënt te kunnen uitvoeren. Daarom kan het waterschap niet zonder een goede bedrijfsvoering. Het programma Organisatie gaat over alle organisatie onderdelen, projecten en ontwikkelingen die bijdragen aan een goede bedrijfsvoering. Onder dit programma zijn ook de ontwikkeling van de rentekosten en kosten voor heffing en invordering opgenomen. Het afgelopen jaar zijn er belangrijke stappen gemaakt in de ontwikkeling naar een proces- en projectgerichte organisatie. De vijf eerste processen zijn uitgewerkt, procesimplementatieplannen zijn geschreven en de invoering van ondersteunende software is voorbereid. Tijdens het proces zijn er verbetermogelijkheden geïdentificeerd en doorgevoerd, waaronder de invoering van een contractenregister, de borging van rechtmatigheid bij inkoop en de verbeteringen in de programmering van investeringswerken. Wetterskip Fryslân voert jaarlijks een innovatieprogramma uit op het gebied van watersystemen en waterzuivering. Met het innovatieprogramma sluit het aan bij de ontwikkelingen die plaatsvinden binnen de STOWA en de Unie van Waterschappen. Als deelnemer aan het Innovatie Platform wordt bijgedragen aan het zichtbaar maken van het innovatieve vermogen van de waterschappen en wordt de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven gestimuleerd. In het Bestuursprogramma 2009-2012 is duurzaamheid als speerpunt opgenomen. Het opstellen van een duurzaamheidsstrategie is daarin als concreet actiepunt geformuleerd. Het opstellen van de duurzaamheidsstrategie is gestart in het najaar van 2012. Door middel van een aantal masterclasses is het bestuur en de ambtelijke organisatie zicht geboden op de breedte van duurzaamheid binnen de organisatie en haar taken. In 2013 wordt de duurzaamheidsstrategie voorgelegd aan het algemeen bestuur. Met de uitvoering van twee projecten in Mozambique is uitvoering gegeven aan het buitenlandbeleid. Door kennis te delen met andere landen wordt daar bijgedragen aan een verbetering in het waterbeheer en de bouw van sanitaire en drinkwatervoorzieningen bij scholen en publieke gebouwen. Wetterskip Fryslân wil in de toekomst meer gebruik maken van educatie, voor zowel effectief personeelsmanagement en als onderdeel van haar communicatiestrategie. Daartoe is in 2012 het educatiebeleidsplan vastgesteld. Er zijn meerdere samenwerkingsovereenkomsten aangegaan met onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Via het bezoekerscentrum van het Woudagemaal is veel informatie over het waterschapswerk verstrekt aan onder andere scholieren. Het recent geopende centrum ontving in 2012 ruim 50.000 bezoekers. Naar aanleiding van de hoogwatersituatie in het begin van het jaar is een aantal verbeteringen doorgevoerd. Zo is prioriteit gegeven aan het verversen van kennis, vaardigheden en middelen op het gebied van crisiscommunicatie, is er meer aansluiting gezocht bij de externe crisispartners op het gebied van crisiscommunicatie en is de calamiteitenruimte gemoderniseerd waardoor we beter zijn toegerust voor crisiscommunicatie.
De samenwerkingsmogelijkheden met andere waterschapslaboratoria in de regio zijn nader onderzocht om na te gaan of samenwerking kan leiden tot verdere efficiëntie. Vooralsnog zijn er nog geen vervolgstappen gezet. De onderzoeken hebben wel bijgedragen aan het inzicht in de efficiëntie van ons eigen laboratorium. In 2012 is een aantal innovaties doorgevoerd die leiden tot meer efficiëntie waarmee onder andere arbeidsintensieve monsterbewerkingen kunnen worden voorkomen. Met een aantal gemeenten binnen het werkgebied van Wetterskip Fryslân is een onderzoek gestart naar mogelijke scenario’s tot belastingsamenwerking. Dit zal zijn vervolg krijgen in 2013. In december heeft het waterschap besloten tot deelname aan de gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) waarin uitvoering wordt gegeven aan de vergunningverlening, toezicht en handhaving van complexere inrichtingen samen met gemeenten en provincie. In het verslagjaar zijn negentien Europese aanbestedingen voor leveringen en diensten afgerond en daarnaast zijn er negen opgestart. De aanbestedingen zijn volgens planning verlopen. Daarnaast is invulling gegeven aan de afspraak tussen waterschappen om vanaf 2015 100% duurzaam in te kopen. Op dit moment volgt Wetterskip Fryslân in 90% van de gevallen de duurzaamheidscriteria van Agentschap.nl. Op veel verschillende fronten worden al duurzame activiteiten ontplooid waaronder het leasen van dienstauto’s die rijden op biobrandstof of elektriciteit. In 2012 is een aantal vernieuwingen in de ICT-infrastructuur gestart en deels ingevoerd. De belangrijkste zijn de vernieuwing van de kantoorautomatisering en de telefonie en de introductie van tablets. Voor telefonie is een nieuwe visie ontwikkeld die begin 2013 wordt geformaliseerd. In 2012 is een organisatie brede nulmeting ten aanzien van de informatiebeveiliging gehouden en daarbij zijn de eerste maatregelen al geïmplementeerd.
19
20
2 Programmaverantwoording 2012
2.1 Waterveiligheid De bescherming van Fryslân tegen zee, IJsselmeer en het Friese boezemwater is een belangrijke waterschapstaak. In het programma Waterveiligheid wordt ruim 4.000 kilometer primaire waterkeringen en boezemkaden beheerd om de veiligheid nu en in de toekomst te waarborgen. Het beheer bestaat uit onderhoudswerk, toezicht houden, inspecties, veiligheidstoetsing, verbeteringen en het verlenen van ontheffingen. Daarnaast wordt de muskusrattenbestrijding uitgevoerd. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is een belangrijk onderdeel van het programma Waterveiligheid. Dit programma omvat twaalf dijkverbeteringsprojecten voor een totaal investeringsbedrag van € 105,0 miljoen. Deze projecten worden uiterlijk in 2017 afgerond met uitzondering van Ameland dat later wordt voltooid. De huidige prognose is lager dan de vigerende programmaraming. Na aanleveren door het Rijk van een werkwijze voor de verlengde Veiligheidstoetsing III is een plan van aanpak opgesteld om het resultaat van deze verlengde toetsing eind 2013 op te leveren. In 2012 is gestart met de verkenning van de nHWBP-opgave. In het verslag jaar is de Legger voor de primaire waterkeringen, de primaire C-waterkering en de Lauwersmeerdijk vastgesteld.
2.1.1
Primaire waterkeringen
Onderwerp
PK 3: Verlengde veiligheidstoetsing III
Doelstelling
De primaire waterkeringen (inclusief categorie C) toetsen aan de wettelijke veiligheidsnorm.
Maatregel
De verlengde toetsing III wordt gestart zodra het Rijk informatie over de werkwijze beschikbaar heeft gesteld.
Prestatie 2012
• Afronden gegevensverwerking derde toetsing. • Starten met de verlengde derde toetsing zodra werkwijze helder is.
Rapportage
• De gegevensverwerking van de derde toetsingsronde is in 2012 afgerond. • Het Rijk heeft aangegeven hoe de werkwijze voor de verlengde veiligheidstoetsing III voor de primaire waterkeringen plaats dient te vinden. Wetterskip Fryslân heeft vervolgens op basis daarvan een plan van aanpak geschreven met als doel om het resultaat van de toetsing eind 2013 op te leveren.
Voortgang
De regionale boezemwaterkeringen worden tot en met 2029 op de vereiste hoogte gebracht (herstelprogramma oevers en kaden) en zijn opgenomen in een beheer- en onderhoudscyclus. In het afgelopen jaar is 67 kilometer boezemkaden en oevers hersteld/verbeterd. Wetterskip Fryslân heeft input geleverd voor het Deltaprogramma Veiligheid en de gebiedsprogramma’s IJsselmeer, Waddenzee en Kust. Vanuit Wetterskip Fryslân hebben wij gereageerd op de rapporten die ten grondslag liggen aan de nieuwe normering en ook is in de regionale Deltaprogramma’s input gegeven voor de gebiedsspecifieke aandachtspunten ten aanzien van de nieuwe norm. Er is ingestemd met het opstellen van een nieuwe norm waarbij als uitgangspunt is aangegeven dat minimaal de huidige veiligheid gehandhaafd blijft.
21
22
Onderwerp
PK 7: Deltaplan Veiligheid, Kust en Waddengebied
Onderwerp
PK 8: Overdracht zandige kust Waddeneilanden
Doelstelling
Ook bij te verwachten klimaatveranderingen moet veilig werken, wonen en recreëren mogelijk zijn.
Doelstelling
Overname van het beheer en onderhoud van de primaire waterkeringen op de vier Friese Waddeneilanden.
Maatregel
Bestuurlijke inbreng in de integraal en gebiedsgericht te formuleren maatregelen voor de Waddenzee en de toekomstige waterveiligheid binnen het Deltaprogramma.
Maatregel
Wetterskip Fryslân neemt het primaire waterkeringbeheer op de Friese Waddeneilanden over van het Rijk.
Prestatie 2012
1. E en bestuurlijk standpunt over het conceptvoorstel voor de nieuwe veiligheidsnormering. 2. Een bestuurlijke en ambtelijke inbreng in de uit te voeren onderzoeken voor de veiligheidsopgave, de veiligheidsstrategieën en de monitoring van het Waddengebied. 3. E en onderzoeksverkenning naar de veiligheidsopgave als gevolg van andere golfrandvoorwaarden en de nieuwe veiligheidsnormering in het kader van het Deltaprogramma Wadden. 4. Een bestuurlijk standpunt over de provinciale kustvisie en de landelijke kustvisie. 5. O ok wordt nagedacht over de consequenties van Veiligheid Nederland in Kaart 2 (VNK2) en conceptvoorstellen over veiligheidsnormen.
Prestatie 2012
Overname van het waterkeringbeheer op Ameland en een stukje dijkring op de Afsluitdijk.
Rapportage
Rapportage
1. De regionale stuurgroep van het Deltaprogramma Waddengebied (DPW) heeft instemmend gereageerd op de voorstellen voor de nieuwe veiligheidsnormering van de primaire waterkeringen. Het algemeen bestuur heeft hier in januari 2013 mee ingestemd. Deze voorstellen betekenen dat de norm uitgedrukt wordt in een overstromingskans in plaats van een overschrijdingskans. De hoogte van de overstromingskans wordt 1/4000e per jaar. 2. Binnen de personele mogelijkheden wordt een bijdrage geleverd aan de ambtelijke werkgroep van DPW. Op bestuurlijk niveau worden de belangen van Wetterskip Fryslân behartigd. 3. B innen de regionale deltaprogramma’s worden de Maat schappelijk Kosten Baten Analyse (MKBA) en de Slachtoffer analyse verder geanalyseerd. Vanuit het Deltaprogramma Waddengebied wordt nader gekeken naar het geïnundeerde oppervlak en naar de economische schade die optreedt als gevolg van delfstofwinning. Verder wordt binnen het Delta programma Waddengebied de toekomstige veiligheidsopgave nader uitgewerkt. Vanwege efficiëntieredenen heeft het Rijk besloten het rekenexperiment naar de effecten van de wadplaten en geulen van de Waddenzee op de golven, in combinatie met mogelijke waterstanden, te koppelen aan het Rijksonderzoeksprogramma Sterkte Belastingen Waterkeringen. Vanwege deze scopeuitbreiding zal het onderzoek later in de tijd geprogrammeerd en gestart worden. Wel is er bij het Rijk op aangedrongen het Waddenonderzoek zo snel mogelijk aan de orde te stellen. 4. In november zou de 80%-versie van de landelijke kustvisie beschikbaar worden gesteld om op te reageren. Dit is door het Rijk echter uitgesteld naar het voorjaar van 2013. Belangrijk aandachtspunt voor Wetterskip Fryslân is het beschikbaar houden van voldoende zand in de toekomst, om de structurele erosie van de Noordzeekust te compenseren als belangrijke randvoorwaarde voor de mogelijkheden in het achterliggende gebied. 5. D e uitvoering van Veiligheid Nederland in Kaart 2 (VNK2) voor dijkring 6 is in december afgerond. De bestuurlijke terugkoppeling wordt voor de zomer van 2013 afgerond.
Het waterkeringbeheer op Ameland en een stukje dijkring op de Afsluitdijk is in 2012 niet overgenomen vanwege de opschorting van de overnamebesprekingen. Van de Friese Waddeneilanden is Schiermonnikoog inmiddels al volledig in beheer bij Wetterskip Fryslân, inclusief de waterkerende duinenrij. De wijze van overdracht voor alle drie de Waddeneilanden is afhankelijk van de nog af te spreken taakverdeling tussen Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat. De toenmalige staatssecretaris heeft zich naar aanleiding van zijn bezoek in augustus 2012 aan Vlieland en Terschelling uitgesproken voor een duurzame aanwezigheid van Rijkswaterstaat op de Waddeneilanden. In 2013 moet komen vast te staan of het beheer van de zandige kust op Ameland, Vlieland en Terschelling wordt overgedragen aan Wetterskip Fryslân of dat Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat tot de conclusie komen dat de huidige taakverdeling gehandhaafd blijft. Deze taakverdeling heeft invloed op de wijze van overdracht. De overdracht vindt dus plaats nadat de toekomstige taakverdeling helder is. Dit is mede afhankelijk van het overleg dat door de betrokken waterschappen op landelijke schaal met Rijkswaterstaat gaat plaatsvinden. Omdat gekozen is om eerst dit overleg te plegen, zijn alle overdrachts activiteiten geparkeerd.
Onderwerp
PK 9: Overdracht Nieuwe Bildtdijk en Âlddyk
Doelstelling
Overdracht van het beheer en onderhoud van de Nieuwe Bildtdijk en de Âlddyk, met daarbij aandacht voor de cultuurhistorische waarde.
Maatregel
Wetterskip Fryslân werkt aan de overdracht van het beheer en onderhoud van de Nieuwe Bildtdijk en de Âlddyk aan derden.
Prestatie 2012
Advies over de mogelijkheden en kansen om het beheer en onderhoud over te dragen.
Rapportage
Het advies over de mogelijkheden en kansen om het beheer en onderhoud van de Nieuwe Bildtdijk en de Âlddyk over te dragen is gereed. Uit het advies blijkt dat het belang van de overdracht bij de mogelijke overnamepartijen gering is. Gemeenten en particulieren zijn de belangrijkste partijen voor de overdracht, omdat zij de dijkpercelen over kunnen nemen.
Voortgang
Onderwerp
PK 10: Hoogwaterbeschermings programma (HWBP) dijken en kunstwerken
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Doelstelling
Het bieden van veiligheid aan allen die wonen, werken en recreëren in het beheergebied op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet.
Maatregel
Voorbereiding en uitvoering van dijkverbeteringen aan de primaire waterkeringen (37 kilometer) en aan kunstwerken (vijf stuks) die in de tweede veiligheidstoetsing ‘onvoldoende’ scoorden.
Prestatie 2012
Eén verbeterd kunstwerk in de primaire kering.
Rapportage
Het HWBP-project de Riensluis in Lemmer is eind 2012 gerealiseerd. Ook het project de havendammen Stavoren is in 2012 afgerond. De verdere toelichting op de resultaten van HWBP-Fryslân is vermeld onder “voortgang bestuursprogramma”.
Onderwerp
PK 17: Legger Lauwersmeerdijk
Minder gebruik van bestrijdingsmiddelen op de primaire waterkeringen.
Doelstelling
Het beschikken over een vastgestelde Legger voor de Lauwers meerdijk.
Maatregel
Een pilot met handmatige distelbestrijding wordt uitgevoerd gedurende vier jaren.
Maatregel
Het opstellen van de Legger voor de Lauwersmeerdijk.
Prestatie 2012
Jaarlijks wordt gerapporteerd en worden de resultaten geëvalueerd.
Prestatie 2012
De Legger (zonder de onderhoudsverplichtingen) voor de Lauwersmeerdijk wordt bestuurlijk vastgesteld.
Rapportage
De distelproef is in 2010 gestart. Na een tussenevaluatie begin 2012 is door het dagelijks bestuur besloten de proef uit te breiden. Op basis van de proef stelt een onderzoeksbureau nu, zoals afgesproken, jaarlijks een tussenrapportage op. Medio 2013 wordt dit rapport aangeboden aan het algemeen bestuur.
Rapportage
De Legger Lauwersmeerdijk is tegelijkertijd met de wijziging van de Keur en de Algemene regels in november 2012 bestuurlijk vastgesteld.
Onderwerp
PK 18: Actualiseren beheervisie primaire en regionale waterkeringen
Doelstelling
Een actuele beheervisie voor primaire en regionale waterkeringen.
Maatregel
Het ontwikkelen van een actuele beheervisie voor de primaire en regionale waterkeringen (exclusief duinwaterkeringen).
Prestatie 2012
Een afgeronde beheervisie voor de primaire en regionale water keringen (exclusief duinwaterkeringen) ligt ter inzage.
Rapportage
Het eerste concept van de beheervisie voor de primaire en regionale waterkeringen is besproken met de portefeuillehouders. Na een laatste aanpassing is de beheervisie in februari 2013 voor inspraak rijpverklaring aangeboden aan het dagelijks bestuur. Bestuurlijke vaststelling van de beheervisie is voorzien voor de zomer van 2013.
Onderwerp
PK 19: Opstellen beheervisie duinwaterkeringen
Doelstelling
Een beheervisie voor primaire duinwaterkeringen.
Maatregel
Het ontwikkelen van een beheervisie voor de primaire duinwaterkeringen.
Prestatie 2012
Een afgeronde beheervisie duinwaterkeringen ligt ter inzage.
Rapportage
Doelstelling is om één beheervisie duinwaterkeringen te maken voor alle vier Friese Waddeneilanden. Het onderzoek dat daarvoor nodig is, wordt gestart op het moment dat het overdrachtsproces verregaand is gevorderd. Zie ook PK8 (Overdracht zandige kust).
Onderwerp
PK 13: Pilot distelbestrijding
Doelstelling
Voortgang
Onderwerp
PK 15: Legger primaire waterkeringen
Doelstelling
Het beschikken over een vastgestelde Legger voor de primaire waterkeringen.
Maatregel
Het opstellen van de Legger voor de primaire waterkeringen inclusief reserveringszones.
Prestatie 2012
De Legger voor de primaire waterkeringen wordt bestuurlijk vastgesteld.
Rapportage
De Legger primaire keringen is tegelijkertijd met de wijziging van de Keur en de Algemene regels in november 2012 bestuurlijk vastgesteld.
Onderwerp
PK 16: Legger primaire C-waterkering
Doelstelling
Het beschikken over een vastgestelde Legger voor de primaire waterkeringen categorie C.
Maatregel
Het opstellen van de Legger voor de primaire waterkeringen categorie C.
Prestatie 2012
De Legger (zonder de onderhoudsverplichtingen) van categorie C-waterkeringen wordt bestuurlijk vastgesteld.
Rapportage
De Legger primaire C-waterkering is tegelijkertijd met de wijziging van de Keur en de Algemene regels in november 2012 bestuurlijk vastgesteld.
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Voortgang
23
2.1.2
24
Oevers en kaden
Onderwerp
OK 1: Veiligheidstoets
Doelstelling
De regionale boezemkaden voldoen aan de provinciale veiligheids normen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening.
Voortgang
Maatregel
In 2013 wordt de veiligheidstoetsing van de risicovolle boezemkaden volgens de Leidraad Toetsing Veiligheid Regionale Water keringen afgerond (gemiddeld 1/5 deel per jaar).
Prestatie 2012
De minder risicovolle boezemkaden worden geïnspecteerd en getoetst via de eenvoudiger geometrische toetsing.
Rapportage
Advies met onderzoeksresultaten naar de vereenvoudiging van de veiligheidstoets is gereed. Het overleg met de provincie over de vereenvoudiging van de veiligheidstoets regionale boezemkaden is afgerond met als resultaat dat de hoogtetoets met de nieuwe Dijk-Analyse-Methode in 2013 kan worden uitgevoerd. Evident af te keuren kaden die moeten worden verbeterd, kunnen daarmee in de meerjarenprogrammering kaden en oevers direct actueel worden meegenomen. Tevens zijn de gegevens voor de provincie beschikbaar voor het op te stellen omgevingsplan.
Onderwerp
OK 2: Kadeschouw
Doelstelling
Een efficiënte jaarlijkse visuele inspectie van de boezemkaden (kadeschouw).
Maatregel
Een digitale kadeschouw is in 2013 voor het gehele beheergebied mogelijk.
Prestatie 2012
In 2012 worden vier van de 31 rayons volledig digitaal geschouwd.
Rapportage
De kade-inspecties in het kader van de kadeschouw zijn in alle 31 rayons afgerond en digitaal ingevoerd door de rayonmedewerkers zelf. Daarnaast zijn er tests uitgevoerd met digitale kadeschouw met behulp van tablets. De kadeschouwresultaten zijn opgenomen in de rapportage die door het dagelijks bestuur is vastgesteld. Deze rapportage is doorgestuurd naar de provincies Groningen en Fryslân.
Onderwerp
OK 4: Legger boezemwaterkeringen
Doelstelling
Het beschikken over een vastgestelde Legger boezemwaterkering.
Maatregel
Het opstellen van de Legger voor de boezemwaterkeringen.
Prestatie 2012
De Legger voor alle boezemwaterkeringen is bestuurlijk vastgesteld.
Rapportage
De Legger boezemwaterkeringen is tegelijkertijd met de wijziging van de Keur en de Algemene regels in november 2012 bestuurlijk vastgesteld.
Onderwerp
OK 5: Oeverinrichting en -bescherming
Doelstelling
Doelmatige oeverinrichting en -bescherming
Maatregel
Het inventariseren en vervolgens evalueren van de doelmatigheid van de huidige oeverinrichting en -bescherming.
Prestatie 2012
Het vaststellen van een plan van aanpak.
Rapportage
Vanuit verschillende belangen zijn ook verschillende beheer- en onderhoudssituaties ontstaan voor de oevers van de meren in Fryslân. Wijzigen van dit beleid heeft grote (financiële) consequenties. Na eerst overlegd te hebben met de provincie om gezamenlijk op te trekken, is in de zomer door Wetterskip Fryslân besloten zelf het voortouw te nemen om over te gaan tot actualisatie van het beleid. In het najaar van 2012 is een Project Start Up (PSU) gehouden waarin meerdere disciplines een rol hebben gespeeld. Het maken van een plan van aanpak is nu opgenomen in de begroting van 2013.
Voortgang
Onderwerp
OK 3: Herstelprogramma Oevers en Kaden (O&K)
Doelstelling
De regionale boezemwaterkeringen voldoen in 2029 aan de provinciale veiligheidsnormen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening.
Maatregel
Het voorbereiden en uitvoeren van het herstelprogramma Oevers en Kaden.
Prestatie 2012
40 tot 45 kilometer herstelde boezemkaden/oevers.
Rapportage
• Bij zestien oevers- en kadenprojecten, die in 2012 zijn afgerond, is 67 kilometer aan kaden en oevers hersteld. Naast de reguliere oevers- en kadenverbeteringen is het project ‘aanpak knelpunten wateroverlast 2012’ opgepakt. In dit project zijn de meeste van de circa 300 knelpunten en trajecten uitgevoerd die tijdens de hoogwaterperiode als te laag zijn geconstateerd. Een gedetailleerde toelichting is weergegeven in hoofdstuk 3 onder het kopje ‘waterveiligheid’. • Voor de komende jaren is een Meerjarenperspectief (MJP) voor het oevers- en kadenherstelprogramma opgesteld. Daar waar mogelijk zijn hierin ook de KRW- en VBA-doelstellingen opgenomen. Daarnaast heeft overleg plaats met de provincie ten aanzien van het opschuiven van de einddatum van het ‘Herstelprogramma Oevers en Kaden’. In dit overleg is aangegeven dat vóór eind 2018 in ieder geval de kaden in veiligheidsklasse 4, en kaden met een kruinhoogtetekort van meer dan 30 centimeter op normprofiel worden gebracht. Hier wordt nu op geprogrammeerd.
Voortgang
2.1.3
Voortgang
Voortgang
Lokale waterkeringen
Onderwerp
LK 1: Normering
Voortgang
Doelstelling
In 2015 zijn de lokale kaden definitief door het waterschap aangewezen en genormeerd.
Maatregel
Aanwijzen en normeren lokale kaden 2015.
Prestatie 2012
Continuering interimbeleid voor lokale zomerkaden en hoogwatercircuits.
Rapportage
Het interimbeleid voor lokale zomerkaden en hoogwatercircuits is in 2012 voortgezet. In 2013 zal een eerste verkenning op de inventarisatie van de verschillende mogelijke typen lokale kaden worden uitgevoerd. Op basis daarvan kan dan besloten worden of normering voor lokale kaden integraal voor het hele beheergebied noodzakelijk is, of dat er wellicht partieel voor bepaalde gebieden met veel lokale kaden een vorm van normering wordt ontwikkeld.
Onderwerp
LK 2: Inspectie lokale kaden
1
Ameland
Doelstelling
De toestand van de lokale waterkeringen wordt na normering jaarlijks gemonitord.
2
Terschelling (afgerond) *)
Maatregel
Jaarlijks inspecteren van de lokale kaden na normering.
3
Johan Frisosluis Stavoren (opgeleverd)
Prestatie 2012
Inspecteren van de lokale kaden vanaf 2016.
4
Steenbekleding Waddenzeedijk
5
Riensluis Lemmer (opgeleverd)
Rapportage
Deze maatregel is meerjarig en heeft geen concrete prestatie in 2012. In 2012 zijn geen uren besteed aan deze maatregel. Met de inventarisatie van de lokale kaden wordt in 2013 gestart. Tevens zullen de financiële consequenties van normering in beeld worden gebracht.
6
Havendam Lemmer (afgerond) *)
7
Havendammen en steenbekleding Stavoren (opgeleverd)
8
IJsselmeer kleibekleding en pipingmaatregelen
9
Oude zeesluis Stavoren (afgerond) *)
10
Inlaat Tacozijl (afgerond) *)
11
Inlaat Teroelsterkolk (afgerond) *)
Voortgang
2.1.4 Muskusrattenbestrijding Onderwerp
MURA 1: Het stabiliseren van de muskusrattenpopulatie
Doelstelling
Het voorkomen van schade aan waterkeringen door het graven van muskusratten.
Maatregel
Voldoen aan de ‘onder controle’ doelstelling in alle vangstgebieden.
Prestatie 2012
Voor 2012 het aantal vangsten van 0,25 per uur (of minder) realiseren voor alle vangstgebieden in de gehele provincie Fryslân.
Rapportage
In 2012 zijn 7.379 muskusratten gevangen; dit betekent dat de onder controle doelstelling met 0,14 v/u ruimschoots behaald is. In een aantal gebieden zijn de vangsten nog hoger dan de doelstelling. Hier wordt de bestrijding geïntensiveerd.
2.1.5
Voortgang
Voortgang bestuursprogramma
Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) In 2008 is het HWBP-Fryslân gestart met twaalf projecten. Met de overgang naar Groot Project zijn de projecten IJsselmeer kleibekleding en IJssel meer piping samengevoegd. Van de elf Friese HWBP-projecten zijn er inmiddels vijf afgerond (hierover wordt niet meer gerapporteerd). De Johan Frisosluis is al in 2011 opgeleverd. De financiële afhandeling hiervan volgt in 2013 in combinatie met de havendammen Stavoren. De projecten Johan Frisosluis Stavoren, Riensluis Lemmer en Havendammen en steenbekleding Stavoren zijn in 2012 opgeleverd. De elf Friese projecten zijn:
Nr.
Projectnaam
*) Hierover wordt niet meer naar het landelijk HWBP-programmabureau gerapporteerd.
Raming van de HWBP-projecten De onderstaande tabel geeft de programmaraming van de projecten weer met bijbehorende subsidiebedragen. De vigerende ramingen vertegenwoordigen bedragen, waarvoor de projecten op de peildatum (31 december 2012) zijn opgenomen in het landelijke HWBP-programma door Rijkswaterstaat. Ten opzichte van de derde rapportage 2012 is de vigerende programmaraming ten gevolge van een prijsindexering (inflatie en kostenstijgingen) gestegen met € 7,2 miljoen tot totaal € 126,7 miljoen. Op dit moment worden de werkelijke kosten van de elf projecten door Wetterskip Fryslân geprognotiseerd op € 105,5 miljoen. De huidige totaalprognose is daarmee circa € 21,2 miljoen lager dan de vigerende programma raming van € 126,7 miljoen. Dit is gebaseerd op een gedetailleerde verkenning en onderzoek op de dijkvakken als onderdeel van de planstudies. Na instemming van het programmabureau van Rijkswaterstaat met de prognoses worden de vigerende ramingen aangepast en blijft de basis voor verstrekking van de investeringssubsidie aan Wetterskip Fryslân op orde.
Nr.
Projectnaam
Vigerend
Q4-2012
82,05
67,77
1
Ameland
2
Terschelling (afgerond)
6,36
6,36
3
Johan Frisosluis Stavoren (afgerond)
2,17
2,17
4
Waddenzeedijk betonblokken
28,43
12,74
5
Riensluis Lemmer
3,19
2,75
6
Havendam Lemmer (afgerond)
1,36
0,58
7
Havendammen/steenbekleding Stavoren
0,58
0,57
8
IJsselmeer kleibekleding en piping
2,54
12,54
9
Oude zeesluis Stavoren (afgerond)
0
0
10
Inlaat Tacozijl (afgerond)
0
0
11
Inlaat Teroelsterkolk (afgerond)
0
0
126,68
105,48
Totaal:
De geprognotiseerde kosten zijn volledig subsidiabel.
25
Planning van de HWBP-projecten Onderstaande figuren laten de vigerende en de in vierde rapportage van 2012 aan het Rijk gerapporteerde planning op hoofdlijnen zien. Vigerende planning
Projecten
2009
1
Ameland
2
Terschelling
3
Johan Frisosluis
4
Waddenzeedijk
5
Riensluis Lemmer
6
Havendam Lemmer
7
Steenbekleding en Havendammen Stavoren
8
IJsselmeer kleibekleding & piping
9
Oude zeesluis Stavoren
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
10 Inlaat Tacozijl 11 Inlaat Teroelsterkolk Legenda:
Verkenning
Planstudie
Realisatie
N.b.: ‘verkenning’ en ‘planstudie’ vallen in HWBP-termen onder de ‘voorbereiding’. Planning Q4 2012-31 december 2012
Projecten
2009
1
Ameland
2
Terschelling
3
Johan Frisosluis
4
Waddenzeedijk
5
Riensluis Lemmer
6
Havendam Lemmer
7
Steenbekleding en Havendammen Stavoren
8
IJsselmeer kleibekleding & piping
9
Oude zeesluis Stavoren
2010
2011
10 Inlaat Tacozijl 11 Inlaat Teroelsterkolk Legenda:
Verkenning
Planstudie
Realisatie
N.b.: ‘verkenning’ en ‘planstudie’ vallen in HWBP-termen onder de `voorbereiding’.
26
Voortgang van de projecten in 2012 Ameland De MER-rapportage is afgerond. Er is een ontwerp-projectplan opgesteld en de benodigde vergunningen zijn aangevraagd. Het ontwerp-projectplan is in december 2012 door het dagelijks bestuur inspraakrijp verklaard. In februari 2013 is het ontwerp-projectplan ter visie gelegd. Er is een mondelinge toezegging gedaan door het programmabureau HWBP over de financiering van het ontwerp-projectplan. Een schriftelijke afronding hiervan wordt eind januari 2013 verwacht. Ten behoeve van de contractvorming is een inkoopplan opgesteld. Het jaar 2013 staat in het teken van het doorlopen van de MER-procedure, de contractvorming en aanbesteding. Om de planning te halen, loopt een aantal activiteiten parallel. Nadat het algemeen bestuur het projectplan heeft vastgesteld, wordt gestart met een voorselectie in de aanbestedingsprocedure. Johan Frisosluis (Stavoren) De versterking van de Johan Frisosluis is in 2011 opgeleverd. De financiële afronding kan pas plaatsvinden wanneer de Havendammen Stavoren ook veilig zijn en deze zijn in 2012 aangepakt. De afrekening volgt daarom begin 2013. Waddenzeedijk Friese kust Het project zit in de planstudiefase, welke medio 2014 eindigt. Het voorkeurs alternatief is vastgesteld. Het bestaat uit een overlaging van de huidige bekleding met gepenetreerde breuksteen. Eind oktober 2012 is het voorkeurs alternatief met het programmabureau besproken en in december 2012 met een brief van het programmabureau formeel afgerond. De vigerende raming is naar beneden bijgesteld naar ruim € 12 miljoen. De afronding van het project staat gepland in het najaar van 2016, de eindafrekening volgt in 2017. Er wordt vanuit gegaan dat in de uitvoering gewerkt kan worden met twee werkstromen, waardoor het werk in twee (eerder drie) werkbare zomerseizoenen kan worden uitgevoerd. Op een aantal plaatsen is bodemverontreiniging aangetroffen nabij het huidige teenschot, vermoedelijk veroorzaakt door uitloging van het gebruikte gecreosoteerde hout. Er vindt een nader bodemonderzoek plaats. Op basis daarvan worden de effecten voor het project bepaald. Riensluis Lemmer Het werk aan de Riensluis is dit jaar opgeleverd. De eindafrekening staat gepland voor begin 2013. Havendammen en steenbekleding Stavoren Het werk is in november 2012 opgeleverd. De financiële eindrapportage is, samen met die van de Johan Frisosluis, eind 2012 met het HWBPprogrammabureau gedeeld. De afrekening volgt begin 2013. IJsselmeer kleibekleding en pipingmaatregelen Het project zit in de planstudiefase en de afgelopen periode is toegewerkt naar een voorkeursalternatief. De eerste voorkeur tekent zich af voor een bekleding, opgebouwd uit zetsteen en asfalt, in combinatie met een groene kruin en binnentalud. Wetterskip Fryslân heeft aangegeven vanuit beheer, landgebruik en landschap een voorkeur te hebben voor de groene variant. Tijdens het overleg met het HWBP-programmabureau op 17 oktober 2012 is besloten om de haalbaarheid van de groene variant opnieuw te beschouwen. Door middel van een quick scan is aangetoond dat een groene variant mogelijk is.
Voor de komende periode wordt de quick scan verder uitgewerkt en toegevoegd aan de variantennota. De variantennota met oplegnotitie wordt in februari 2013 besproken met het HWBP-programmabureau om te komen tot een definitieve afronding. Het projectplan wordt dan opgesteld en er wordt bepaald of een MER-procedure nodig is. Het einde van de planstudie wordt verwacht in het najaar van 2013. Het voorkeursalternatief geldt voor twee dijkvakken binnen het HWBP-2, en voor drie aangrenzende dijkvakken die in de derde toetsronde zijn afgetoetst. Laatstgenoemde vakken vallen onder het nHWBP. Verwacht wordt dat deze vakken als een van de eerste nHWBP-projecten kunnen worden versterkt, tegelijk met, of volgend op de versterking van het HWBP-2-deel. Hierover vindt medio februari 2013 nader overleg plaats. Deltaprogramma Het nationale Deltaprogramma verkent onder andere de veiligheid, zoetwater voorziening, nieuwbouw en herstructurering van bebouwd gebied. Voor Wetterskip Fryslân zijn de gebiedsprogramma’s IJsselmeer, Waddengebied en Kust de belangrijkste. In de gebiedsprogramma’s worden de toekomstige veiligheidsopgave en de strategieën om aan de veiligheidsnorm te voldoen uitgewerkt. Eind 2012 heeft de Deltacommissaris een uitgebreide raadpleging uitgezet voor alle provincies, gemeenten en waterschappen met een aantal vragen om te toetsen of er draagvlak is voor de voorlopige oplossingen. In december 2012 zijn de Friese gemeenten door de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân geïnformeerd over de stand van zaken van de betreffende programma’s. Waterveiligheid De deltacommissaris heeft opdracht gegeven de toekomstige veiligheidsopgave inclusief de nieuwe veiligheidsnormering vanaf 2012 uit te werken. Ook kijken de gebiedsgerichte deltaprogramma’s nader naar de maatschappelijke kosten-batenanalyse en naar onderzoeksrapporten voor de nieuwe normering. Vanuit het Deltaprogramma Waddengebied is aangegeven de grootte van het geïnundeerde gebied en de effecten van delfstof winning nader te willen analyseren. Omdat deze gegevens grote invloed kunnen hebben op de uitkomst van de economische gevolgen en daarmee het grote belang van dit gebied in kaart brengen. De nieuwe normering maakt deel uit van de deltabeslissing veiligheid in 2014 en zal vervolgens in Rijksbeleid worden vastgelegd in 2015. Zoetwatervoorziening Voor het Deltaprogramma Zoetwater is in maart 2012 de probleemanalyse voor Noord-Nederland afgerond en in het dagelijks bestuur behandeld. Deze probleemanalyse geeft een beeld van de consequenties van klimaatverandering op de droogte en wateraanvoersituatie van Noord-Nederland. Het landelijke Deltaprogramma Droogte gebruikt de zeven regionale analyses en een landelijke analyse om het komende jaar kansrijke strategieën op te stellen. Wetterskip Fryslân heeft naast een bijdrage aan de regionale analyse een inbreng in het landelijk deltaprogramma. Een belangrijk punt van onze inbreng in landelijk verband is, dat we de samenhang met de boezem goed in de kansrijke strategieën opgenomen willen hebben. Het gaat onder andere om scenario’s die minder zoetwater verspillen bij de Rijnmond. Zo kan meer zoet Rijnwater naar het IJsselmeer worden aangevoerd. Hiermee blijft een goede watertoevoer voor Fryslân behouden.
27
Nieuwbouw en herstructurering van bebouwde gebieden Het deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering verkent hoe ruimtelijke maatregelen kunnen bijdragen aan het beperken van de gevolgen van een overstroming, een hevige regenbui, langdurige droogte en extreme hitte op de binnenwateren in Nederland. Dit mondt in 2014 uit in een Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. IJsselmeer In het Deltaprogramma IJsselmeer worden strategieën ontwikkeld voor het toekomstige peil van het IJsselmeer, waarbij rekening wordt gehouden met zeespiegelstijging en veranderende afvoer van de Rijn en IJssel in perioden van droogte en zeer natte perioden. De provincie Fryslân, betrokken gemeenten, Wetterskip Fryslân en belanghebbenden werken samen aan de regio-uitwerking voor de Friese IJsselmeerkust. De waterschappen rondom het IJsselmeergebied werken samen om de waterhuishoudkundige aspecten te behartigen. Het Deltaprogramma IJsselmeergebied heeft begin 2012 enkele mogelijke strategieën voor de lange termijn (2100) benoemd en een mogelijke flexibilisering en optimalisering van het huidige peilbeheer voor de middellange termijn tot circa 2050. Zowel binnen Fries verband als binnen waterschapsverband is in 2012 gewerkt aan het nader bepalen van de consequenties van deze strategieën. De rapportage van de gezamenlijke waterschappen is in december 2012 opgeleverd. Eind 2012 loopt er nog een onderzoek naar de effecten van flexibilisering van het IJsselmeerpeil op de buitendijkse gebieden. Dit onderzoek wordt samen met de provincie Fryslân en de betrokken Friese gemeenten uitgevoerd en zal naar verwachting in maart 2013 worden afgerond. Daarnaast wordt een pilotproject uitgevoerd voor eco-dynamiek door zandsuppletie voor de kust. Deze proef moet inzicht geven of door middel van zandsuppletie de kust mee kan groeien met een waterstandsverhoging. In het kader van nieuw beleid/innovatie participeert Wetterskip Fryslân hierin met een bedrag van € 0,2 miljoen verspreid over de jaren 2010 tot en met 2012. De pilot bestaat uit drie proeven: twee fysieke zandsuppleties bij de Workumerwaard en bij Gaasterlân en een modelstudie naar zandtransport bij Hindeloopen. Voor dit laatste is gekozen omdat een beperkte proef met zandsuppletie voor de kust van Hindeloopen een aantal (mogelijk) negatieve effecten opleverde voor de recreatie, waardoor het draagvlak bij de recreatieondernemers verminderde. Het aanleggen van een grootschalige oplossing met zandsuppletie in de vorm van een baai was vervolgens te duur. De eerste resultaten van de pilot bij de Workumerwaard zijn eind 28
2012 gerapporteerd. Eind 2012 heeft het dagelijks bestuur ingestemd om de proef tot het voorjaar van 2014 te verlengen. Dit is mogelijk zonder extra financiële middelen en geeft meer tijd voor een zorgvuldige monitoring. Waddengebied In 2012 zijn de toekomstige veiligheidsopgaven langs de Waddenzee nader bepaald en zijn de mogelijke veiligheidsstrategieën onderzocht om deze opgave te realiseren. Besloten is het rekenexperiment naar de effecten van wadplaten en geulen van de Waddenzee op de golven in combinatie met mogelijke waterstanden te laten opgaan in het Rijksonderzoeksprogramma Sterkte Belastingen Waterkeringen. Het onderzoek is daardoor later in de tijd geprogrammeerd. Bij het Rijk is er op aangedrongen het Waddenonderzoek zo snel mogelijk te starten. Kust Het Deltaprogramma Kust richt zich op de zandige kust langs de Noordzee en dus ook op de zandige Noordzeekust van de Friese Waddeneilanden. In november zou de 80%-versie van de landelijke kustvisie beschikbaar worden gesteld om op te reageren. Dit is vertraagd naar het voorjaar van 2013. Vanuit Wetterskip Fryslân is een belangrijk aandachtspunt het beschikbaar zijn van voldoende zand in de toekomst om de structurele erosie van de Noordzeekust en de zandhonger van de Waddenzee te compenseren als belangrijke randvoorwaarde voor de mogelijkheden in het achterliggende gebied. De samenwerking tussen de gebiedsprogramma’s Delta (Zeeland), Kust en Wadden wordt onder de noemer 3D de komende tijd verder geïntensiveerd.
2.1.6
Financiën waterveiligheid
(bedragen x € 1,0 miljoen)
Programma/taak
Waterveiligheid
Primaire begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil
A
B
C
C-B
17,0
17,4
16,7
0,7(V)
Grootste afwijkingen (N) = nadelig t.o.v. gewijzigde begroting; (V) = voordelig t.o.v. gewijzigde begroting
Afwijking ten opzichte gewijzigde begroting
Onderhoud regionale waterkeringen € 0,3 mln. (V) Vanwege de natte omstandigheden in het laatste kwartaal van 2012 is een deel van de in 2012 aanbestede onderhoudswerken aan de regionale waterkeringen niet meer in 2012 uitgevoerd. Diverse onderhoudslocaties waren niet bereikbaar met groot materieel. De uitvoering van dit onderhoud schuift door naar 2013. Muskusrattenbestrijding € 0,3 mln. (V) De afdracht aan de Unie van Waterschappen voor de coördinatie van de muskusratten- en beverrattenbestrijding is lager uitgevallen dan begroot. Dit is gemeld in de financiële voortgangsrapportages en in de begroting 2013 is dit gecorrigeerd. Omdat de muskusrattenpopulatie meer en beter bestreden wordt, is het mogelijk het aantal passieve vangmiddelen terug te dringen. Vangmiddelen worden hergebruikt, wat leidt tot een onderschrijding in de aanschafkosten van materiaal. In 2012 is het aantal bestrijders verminderd. Daarmee zijn ook de vergoedingen voor de lease- en reiskosten lager uitgevallen. In de begroting 2013 zijn de bezetting en de vergoedingen consistent gemaakt. Verlengde veiligheidstoets III € 0,2 mln. (V) Voordat de verlengde veiligheidstoetsing III primaire keringen uitgevoerd kan worden, moet de werkwijze voor de toetsing bekend zijn. Deze Rijksbeslissing heeft ruim een half jaar langer geduurd dan was verwacht. De voorbereiding van de veiligheidstoetsing is hierdoor vertraagd. Het budget voor 2012 is nauwelijks aangewend door de stagnatie. Onderhoud zandige kust € 0,2 mln. (V) Voor het onderhoud van de zandige kust is een onderhoudsbudget opgenomen ter waarde van € 0,3 miljoen. Omdat de overdracht nog maar deels heeft plaatsgevonden en pas na de overdracht het onderhoud ook wordt uitgevoerd, is in 2012 het onderhoudsbudget niet volledig aangewend. Alleen op Schiermonnikoog is onderhoud uit gevoerd aan de zandige kust wat ten laste van dit budget is gebracht. Urenbesteding waterveiligheid € 0,2 mln. (V) De urenbesteding aan het programma waterveiligheid is lager uitgevallen dan bij de begroting werd verwacht. Er zijn meer uren besteed aan het plaatsen van stuwen en gemalen om het watersysteem robuuster te maken (programma voldoende water) en meer uren aan de investeringsprojecten waaronder de (minigemalen. De urenbesteding aan de primaire en regionale keringen is hierdoor lager uitgevallen. Onderhoud IJsselmeerkering In 2011 heeft preventief onderhoud plaatsgevonden aan de IJsselmeer kering. Het betreft het aanbrengen van steenbestorting aan de buitenteen van de IJsselmeerkering om deze beter te beschermen tegen golfaanval. En zo te voorkomen dat in de toekomst extra onderhoud moet worden uitgevoerd. Door het aanbrengen van een steenbestorting wordt de teenconstructie versterkt en neemt de golfbelasting op daarboven gelegen steen- en grasbekleding af. Deze onderhoudswerkzaamheden waren gepland in het laatste kwartaal van 2011. In verband met leveringsproblemen van de stortsteen heeft de aflevering en facturering in 2012 plaatsgevonden. Hier is in de begroting 2012 geen rekening mee gehouden. Dit is al gemeld in de financiële voortgangsrapportages.
€ 0,2 mln. (N)
Herzetten basalt Omdat het herzetten van basalt in 2011 niet is uitgevoerd, is bij de jaarrekening 2011 besloten een bestemmingsreserve van € 160.000 te vormen voor het uitvoeren van de werkzaamheden in 2012. De hier getoonde hogere lasten ad € 160.000 ten opzichte van de begroting worden gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve ‘herzetten basalt’ tot hetzelfde bedrag zoals reeds eerder gerapporteerd (zie hiervoor paragraaf 2.1.7).
€ 0,2 mln. (N)
Overig Diverse kleine positieve en negatieve afwijkingen zorgen gezamenlijk voor een nadelig verschil van € 0,1 miljoen.
€ 0,1 mln. (N)
Totaal
€ 0,7 mln. (V)
2.1.7 Bestemmingsreserve waterveiligheid Schiermonnikoog In 2008 zijn het beheer en onderhoud van de primaire kering op Schiermonnikoog overgenomen van Rijkswaterstaat. Voor de financiering van de kosten verbonden aan het beheer en onderhoud is een afkoopsom ontvangen van € 925.000. Deze afkoopsom valt in een periode van tien jaar vrij ten gunste van het resultaat om deze extra kosten te dekken. Evenals in voorgaande jaren is in 2012 een bedrag van € 92.500 vrijgevallen uit de bestemmingsreserve. Na deze onttrekking resteert nog een bedrag van € 555.000. Herzetten basalt In 2011 was een begin gemaakt met het herzetten van basalt langs de primaire keringen. In verband met het stormseizoen moesten de werkzaam heden worden gestaakt. Omdat het werk niet in 2011 kon worden afgerond is het niet gebruikte, maar beschikbare budget voor dit werk bij de bestemming van het resultaat over 2011 gereserveerd. Het werk is in 2012 uitgevoerd. De kosten van het werk zijn in 2012 verantwoord in de jaarrekening. De kosten zijn gedekt door een onttrekking uit de hiervoor ingestelde bestemmingsreserve herzetten basalt. Het saldo van de reserve is na deze onttrekking nihil.
2.2
Voldoende water
Binnen het programma Voldoende water werkt het waterschap aan een robuust watersysteem dat de effecten van toekomstige klimaatveranderingen en bodemdaling kan opvangen. Dit systeem is gericht op aanleg, beheer en onderhoud van zeegemalen, poldergemalen, stuwen, inlaten, peilgebieden, hoofdwatergangen en spuisluizen. Evaluatie Veiligheidsplan Het in 2008 vastgestelde Veiligheidsplan bevatte het beleid en de maat regelen tegen wateroverlast door klimaatontwikkeling. Het Veiligheidsplan is na vier jaar geëvalueerd. De conclusies van de evaluatie zijn in december door het algemeen bestuur onderschreven. De belangrijkste conclusies uit die evaluatie zijn: • Voor het Friese boezemstelsel is er sprake van een aanzienlijke verbetering van de veiligheid door de getroffen maatregelen. Op het gebied van kaden en oevers en verruiming van boezemberging en retentiepolders ligt het voorgenomen programma op koers. Het op hoogte blijven brengen van de kaden is een belangrijke maatregel om de veiligheid te blijven borgen. • Wat betreft de deelsystemen is de huidige inrichting van de water systemen over het algemeen goed op orde. De kans op wateroverlast blijkt gering. Het voorgenomen maatregelenpakket in het Veiligheidsplan was bedoeld om het huidige veiligheidsniveau te borgen en om andere opgaven zoals KRW-maatregelen te realiseren. De geplande waterbergingsopgave in de deelsystemen loopt aanzienlijk achter op de planning. • Over het algemeen zijn de gevolgen van de klimaatontwikkelingen tot na 2030 naar behoren gecompenseerd. Als vervolg op de evaluatie wordt het Veiligheidsplan in 2013 geactualiseerd. Onderzocht gaat worden welke maatregelen in de toekomst nodig zijn om de effecten van klimaatontwikkeling te compenseren. Deze actualisatie is vervolgens vertrekpunt voor het op te stellen Waterbeheerprogramma, dat over enkele jaren het huidige Waterbeheerplan gaat vervangen.
29
Gemaal Lauwersoog De businesscase voor het gemaal Lauwersoog is inhoudelijk afgerond. Uitgangspunt was de intentieverklaring `De derde weg’ (eerder bouwen voor natuur). De businesscase leidde tot de conclusie dat er geen mede financiering komt van provincies en Rijk. Hiermee wordt ‘De derde weg’ verlaten. Dat betekent dat de waterschappen de verdere beoordeling (grootte, tijdstip) van de noodzaak van een gemaal voor de veiligheid opnemen in de studies die in Groningen (Droge voeten 2050) en Fryslân (actualisatie veiligheidsplan) plaatsvinden in 2013. Het voorstel is om het voorbereidingskrediet te laten vervallen. De gemaakte kosten zijn in 2012 als een incidentele last verantwoord in de exploitatie.
Visie Veenweiden In samenwerking met de provincie Fryslân wordt gewerkt aan een visie voor de Friese veenweidengebieden. Binnen dit kader is in 2012 de inventarisatie van de hoogwatervoorzieningen afgerond en is de eindrapportage over knelpunten bij tegenstrijdige eisen van gebruiksfuncties in het veenweidengebied afgerond en aan het bestuur aangeboden. Er vindt regelmatig bestuurlijk en ambtelijk overleg met de provincie plaats. In samenwerking met de provincie is een plan van aanpak opgesteld dat voorziet in de afronding van fase 1 (inventarisatie) in april 2013. Daarna start fase 2 (uitwerking scenario’s) die in september 2013 wordt afgerond. De afronding van de uiteindelijke veenweidevisie wordt eind 2013 verwacht.
Droge Voeten 2050 De waterschappen Noorderzijlvest, Hunze & Aa’s en de provincies Groningen en Drenthe voeren in het licht van de klimaatontwikkeling gezamenlijk een studie uit naar de gewenste veiligheidsnormering voor het Groningse boezem systeem en de maatregelen die nodig zijn om aan de normering te voldoen. De beide provincies dragen de verantwoordelijkheid voor het proces, de veiligheidsnormering en het Plan-MER. De waterschappen dragen de verantwoordelijkheid voor de inhoudelijke kwaliteit van het onderzoek naar maatregelen tegen wateroverlast. Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân (agendalid) nemen deel vanwege de relatie met de Friese boezem via het Lauwersmeer. In het project kunnen keuzes worden gemaakt die gevolgen hebben voor de afwatering van de Friese boezem op het Lauwersmeer. Begin 2014 moeten de resultaten uit het project opgeleverd worden, waarna het besluitvormings traject kan plaatsvinden. De belangrijkste resultaten uit het project zijn: • Gewenste veiligheidsniveau voor de Groningse boezem (onder andere kadenormering) in 2025 en 2050. • Maatregelenpakketten om het gewenste veiligheidsniveau te halen in de bovengenoemde zichtjaren. • Inzicht in het moment waarop de bouw van een gemaal bij Lauwersoog onvermijdelijk wordt gegeven de maatgevende waterstanden op het Lauwersmeer.
Verdrogingsbestrijding Natuur Door vertraagde besluitvorming bij de provincie Fryslân zijn de twee voor 2012 geplande uitvoeringsplannen op Ameland (nog) niet gerealiseerd. Realisatie wacht op de herijking van de Nota Natuur en Landelijk gebied waaraan de provincie momenteel werkt.
Het waterschap neemt deel in de projectgroep en stuurgroep en kan zo de afstemming met de actualisatie van het veiligheidsplan bewaken. Gezien het gezamenlijke belang voor een optimaal peilbeheer van het Lauwers meer zal in de projectgroep en in de stuurgroep sterk ingezet worden op consensus over de maatregelen aan de Groningse en Friese kant van het Lauwersmeer. Watergebiedsplannen en peilbesluiten In 2012 zijn voor twee gebieden de watergebiedsplannen vastgesteld. Tot en met 2012 zijn er zes watergebiedsplannen gerealiseerd, te weten: Terschelling, Schiermonnikoog, Ferwerderadiel, Koningsdiep-West, Vlieland en Dongeradeel. Daarnaast zijn er zes watergebiedsplannen opgesteld die in 2013 door het bestuur van Wetterskip Fryslân worden vastgesteld. De vertraging is merendeels veroorzaakt doordat er meer tijd is genomen voor inspraak en samenspraak met de streek alsmede afstemming met andere beleidsprocessen (Programmatische Aanpak Stikstof, Natura2000). In 2012 is ook met de planvorming van vier nieuwe watergebiedsplannen gestart. Van de zes geplande peilbesluiten zijn er vier gerealiseerd. Een daarvan (Dongeradeel) is door het algemeen bestuur al vastgesteld, de overige drie zullen in het eerste kwartaal van 2013 worden vastgesteld door het bestuur. De peilbesluiten voor Koningsdiep-West en Groote Wielen lopen achter op de planning door de achterblijvende provinciale plan- en besluitvorming.
30
Friese boezem Tot en met 2012 is 650 hectare extra waterberging/uitbreiding boezemoppervlakte gerealiseerd. Dit jaar is 17 hectare extra berging aan de boezem toegevoegd, waarvan acht hectare in het project Alde Rien. Realisatie van 48 hectare extra waterberging in het Landinrichtingsproject De Linde in het deelproject Scheltingapolder is vertraagd als gevolg van een bezwaren procedure. In 2012 is in totaal 565 hectare aan retentiepolders gerealiseerd. Hiermee is de doelstelling om in 2030 700 hectare aan retentiepolders te realiseren al grotendeels gehaald. Gemaal Vijfhuizen Het projectplan voor de bouw van het gemaal met bijbehorende werken is op 18 december 2012 door het algemeen bestuur vastgesteld. Medio 2013 zal een definitief voorstel aan het algemeen bestuur worden voor gelegd, waarin het besluit tot de bouw dan voor ligt. Belangrijke onderwerpen die de komende tijd nog verder moeten worden uitgewerkt zijn: • Afstemming met de verkwelderingsplannen buitendijks • De grondverwerving • De termijnverruiming van toegezegde subsidies • Vergunningstrajecten Aan de diverse subsidieverstrekkers is voorgesteld om de einddata van de beschikkingen met een paar jaar te verlengen. Hierover is nog geen uitsluitsel. Gemaal Ropta De uitwerking van de vergroting van de doorvoercapaciteit van gebied Ropta verloopt via het gebiedsplan Franekeradeel-Harlingen. Voor het vergroten van de doorvoercapaciteit van het gebied Ropta met 3 m3/s is in 2012 het ontwerp opgesteld. Begin 2013 vindt de bestuurlijke behandeling en besluitvorming plaats rond het Inrichtingsplan Franekeradeel-Harlingen. Vooruitlopend op de formele start van het gebiedsproces is Wetterskip Fryslân in 2012 gestart met de voorbereiding van een aantal urgente maatregelen. Hiervan zijn de belangrijkste een nieuw gemaal in het gebied Herbaijum en het kadetraject Franeker-Oosterbierum. Poldergemalen In 2012 is ten behoeve van de afvoer vanuit de polders flink geïnvesteerd in poldergemalen. In totaal is voor een bedrag van ruim € 11,0 miljoen aan projecten afgerond. Grote afgeronde projecten zijn onder andere stuwen
en gemalen Zuidoost-Fryslân, bouw van drie gemalen in Sneek-Zuid en gemaal Rijsterpolder. Daarnaast zijn er zeventien minigemalen met een capaciteit kleiner dan 5 m3/min vernieuwd en zijn 21 bestaande gemalen gerenoveerd. Deelwatersystemen In het kader van Vasthouden, Bergen en dan Afvoeren (VBA) worden drie maatregelpakketten uitgevoerd in de deelwatersystemen. • In 2012 is circa 80 hectare extra berging in deelsystemen gerealiseerd. Lions-Hilaard 2 hectare, herinrichting Alde Feanen 22 hectare, Noordelijke Elfstedenvaarrroute 6 hectare en Fochteloërveen 50 hectare. • H et automatiseren van bestaande stuwen loopt voor op schema (40.000 hectare in 2030). De stuw Nije Feart (3.000 hectare) is op telemetrie aangesloten. De Driedelige stuw in Drachten-Zuid in het Verbindingskanaal (circa 5.000 hectare van de laaglandbeek Koningsdiep) eveneens. Daarmee wordt de doelstelling voor 2012 (200 hectare) ruimschoots gehaald. Beheer en Onderhoud De hoofdwatergangen zijn conform het baggerprogramma in 2012 gebaggerd (600 kilometer). Van de drie categorie 3-vaarten is de Dyksfeart in 2012 gebaggerd en opgeleverd. De (voorbereidende) werkzaamheden aan de andere vaarten (Ouwe Faart en de Skoatterlânske Kompanjonsfeart) zijn in 2012 gestart. De baggerwerkzaamheden Ouwe Faart (Oude Bildijkster vaart) hebben door het natte najaar (clusterbuien) vertraging opgelopen en worden in 2013 afgerond. Wat de Skoatterlânske Kompanjonsfeart betreft zijn de voorbereidende werkzaamheden afgerond. Het fysieke baggeren vindt plaats in 2013. Leidraad Watertoets Op grond van het huidige beleid adviseert het waterschap gemeenten de uitbreiding van verhard oppervlak te compenseren met de aanleg van nieuw oppervlaktewater (10% van nieuw, verhard oppervlak). In een pilot wordt verkend of er mogelijkheden zijn voor meer differentiatie in het compensatiebeleid. De leidraad wordt naar verwachting in 2013 door het dagelijks bestuur vastgesteld. Overdracht waterbeheer bebouwd gebied Met dertien gemeenten zijn de voorbereidingen van de overdracht gestart. Daarvoor waren enkele vertaalslagen nodig, zoals de Leggerdieptes en normering sober en doelmatig onderhoud, waardoor vertraging van het overnameproces is opgetreden. Gemeenten De gemeente Smallingerland heeft in samenwerking met Wetterskip Fryslân een nieuw gemeentelijk waterplan opgesteld voor de periode 20132016. De bestuurlijke behandeling staat gepland in 2013. Met de gemeente Súdwest-Fryslân zijn de voorbereidingen voor een nieuw waterplan gestart. Op basis van de in 2008 uitgevoerde toetsing naar het voorkomen van wateroverlast stedelijk gebied zijn verbeteringsprojecten afgerond in Sneek, Joure en Blauwhuis. Projecten voor West-Terschelling, Dokkum en PaesensModdergat worden voorbereid.
31
2.2.1
32
Voortgang beleidsuitvoering
Onderwerp
VO 4: Watergebiedsplannen
Doelstelling
Kwantificeren en lokaliseren van de beleidsopgaven per gebiedsblok.
Maatregel
Samen met de streek opstellen van watergebiedsplannen. Hierin zijn integraal uitgewerkt: het Gewenst Peilbeheer en de verschillende wateropgaven (normering regionale wateroverlast, droogtebestrijding, Kaderrichtlijn Water, knelpunten beheer en onderhoud).
Prestatie 2012
Eind 2012 zijn acht watergebiedsplannen vastgesteld (Grutte Wielen, Vlieland, Ameland, Dongeradeel, Koningsdiep-Oost, Appelscha, Alde Feanen en Twijzel).
Rapportage
In 2012 zijn twee watergebiedsplannen vastgesteld. Dit zijn watergebiedsplan Vlieland en watergebiedsplan Dongeradeel. Daarnaast zijn zes watergebiedsplannen opgesteld die in 2013 aan het bestuur ter vaststelling worden voorgelegd. Hiervan zijn twee watergebiedsplannen al in de bestuurlijke procedure gebracht, te weten Appelscha en Ameland. Vier watergebiedsplannen ondervinden vertraging door verschillende oorzaken, te weten de watergebiedsplannen Alde Feanen, Twijzel, Grutte Wielen en Koningsdiep-Oost. De vertraging bij de verschillende watergebiedsplannen wordt veroorzaakt door de volgende redenen: • Watergebiedsplannen Appelscha en Ameland lopen vertraging op in de besluitvorming vanwege ingediende zienswijzen. Vaststelling door het algemeen bestuur wordt voorzien in de eerste helft van 2013. • Watergebiedsplan Alde Feanen ondervindt enige vertraging door extra afstemming met de ingelanden in een deel van het gebied. In het voorjaar van 2013 wordt het plan in procedure gebracht. • Het watergebiedsplan Twijzel ondervindt vertraging door stagnatie op procesniveau als gevolg van de Bleeker-brief en de uitwerking daarvan door de provincie in een nieuwe begrenzing van de Ecologische Hoofd Structuur. Dit vormt nu nog steeds een risico voor de voortgang van het watergebiedsplan. • De besluitvorming over watergebiedsplan Grutte Wielen heeft vertraging opgelopen vanwege ingediende zienswijzen. Gedeputeerde Staten van provincie Fryslân is gevraagd om een richting. Tot op heden heeft de provincie hier nog niet op gereageerd. Er is vooralsnog geen zicht op de termijn waarbinnen de afronding kan plaatsvinden. • De planvorming voor het watergebiedsplan Koningsdiep-Oost heeft voor het grootste deel plaatsgevonden en wordt verder afgerond zodra duidelijkheid is geboden op het gebied van Natura2000 en PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) door de provincie Fryslân. Verder zijn in 2012 vier watergebiedsplannen opgestart, te weten Gaasterlân, Tjonger, Tusken Ie & Swemmer en Zuidelijke Veenpolders.
Voortgang
Onderwerp
VO 5: Herziening peilbesluiten
Doelstelling
Herziening van peilbesluiten.
Maatregel
Opstellen nieuwe peilbesluiten voor gebieden waarvoor een watergebiedsplan is vastgesteld.
Prestatie 2012
Zes gebieden waarvoor in 2012 een herzien ontwerp-peilbesluit is opgesteld.
Rapportage
In 2012 is voor vier gebieden het herziene ontwerp-peilbesluit opgesteld. Van deze vier is het peilbesluit Dongeradeel door het algemeen bestuur vastgesteld. De peilbesluiten voor FerwerderadeelLeeuwarderadeel, Terschelling en Schiermonnikoog worden in het eerste kwartaal van 2013 in procedure gebracht. Voor het gebied Koningsdiep-West is medio 2012 gestart met het opstellen van het peilbesluit. Omdat in de besluitvorming voor het watergebiedsplan Grutte Wielen vertraging is opgelopen, is dit peilbesluit nog niet gestart. Het opstellen van de peilbesluiten is afhankelijk van de voortgang van de watergebiedsplannen (zie VO 4).
Onderwerp
VO 8: Visie voor de waterhuishoudkundige infrastructuur in veenweidegebieden
Voortgang
Voortgang
Doelstelling
Een transparant afwegingskader voor de besluitvorming over het waterbeheer in veenweidegebieden.
Maatregel
Het gezamenlijk met de provincie ontwikkelen van een toekomstvisie voor veenweidegebieden.
Prestatie 2012
• Opstellen beleidsuitgangspunten heroverweging beleid hoogwatervoorzieningen. • Opstellen beleidsuitgangspunten voor de aanpak van knelpunten bij tegenstrijdige eisen van gebruiksfuncties in het veenweidegebied ten behoeve van de gezamenlijke toekomstvisie.
Rapportage
• De inventarisatie hoogwatervoorzieningen is afgerond. De beleidsvorming vormt onderdeel van de eindrapportage knelpunten bij tegenstrijdige eisen van gebruiksfuncties in het veenweidegebied. • De eindrapportage knelpunten bij tegenstrijdige eisen van gebruiksfuncties in het veenweidegebied is afgerond en voor besluitvorming aangeboden aan het dagelijks bestuur. Bestuurlijke afhandeling wacht op bestuurlijk overleg en inhoudelijke afstemming met de Provincie Fryslân. In overleg met de provincie is het projectplan veenweidevisie opgesteld, dat in juli 2012 is vastgesteld door Gedeputeerde Staten. De afronding van fase 1 (inventarisatie) wordt verwacht in april 2013. Daarna start fase 2 (uitwerking scenario’s) die in september 2013 wordt afgerond. De afronding van de uiteindelijke veenweidevisie is eind 2013 voorzien.
Onderwerp
VO 11: Actualiseren gemeentelijke waterplannen
Doelstelling
Samen met gemeenten doelstellingen realiseren voor waterbeheer en gerelateerde beleidsvelden.
Maatregel
Heldere afspraken met gemeenten over planvorming en uitvoering in stedelijk gebied.
Prestatie 2012
Actualiseren van het waterplan met de gemeente Smallingerland.
Rapportage
Een gezamenlijke werkgroep van de gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân heeft een geactualiseerd waterplan 2013-2016 opgeleverd voor bestuurlijke besluitvorming. Bestuurlijke behandeling van het waterplan vindt begin 2013 plaats.
Onderwerp
VO 16: Poldergemaalcapaciteit uitbreiden
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het Water Beheer Plan (WBP) 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren (VBA) van water.
Maatregel
Voor 2030 wordt de capaciteit van de poldergemalen in een areaal van 20.000 hectare uitgebreid.
Prestatie 2012
• Voor 250 hectare polder is de gemaalcapaciteit verhoogd (na afweging tegen de mogelijkheid van vasthouden of bergen van water in deelsystemen). • Een meerjarenprogramma (MJP) voor de uitbreiding van poldergemaalcapaciteit is opgesteld.
Rapportage
• In het kader van de landinrichting Swette/De Burd is in 2012 voor 250 hectare een verhoging van de gemaalcapaciteit gerealiseerd. Bovendien is door standaardisatie in het toepassen van pompen bij diverse werken aan gemalen een beperkte verhoging van de capaciteit gerealiseerd. • In de watergebiedsplannen wordt een afweging gemaakt over mogelijkheden voor ‘vasthouden en bergen’ ten opzichte van meer afvoeren (VBA), zoals bedoeld is in het veiligheidsplan. Indien in de watergebiedsplannen extra gemaalcapaciteit noodzakelijk blijkt, wordt dit in de uitvoeringsprojecten gerealiseerd. Deze beleidsmaatregel is vanaf 2013 geïmplementeerd in het meerjarenprogramma voor gemalen. Er is om deze reden geen separaat meerjarenprogramma uitbreiding poldergemaal capaciteit meer opgesteld.
Onderwerp
VO 17: Automatisering bestaande stuwen
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.
Maatregel
Tot 2030 worden bestaande stuwen geautomatiseerd voor 40.000 hectare watersysteem.
Prestatie 2012
• Voor 200 hectare watersysteem zijn stuwen geautomatiseerd. • Een meerjarenprogramma (MJP) voor de automatisering van stuwen is opgesteld.
Rapportage
• De stuw Nije Feart is op telemetrie aangesloten; dat betekent dat 3.000 hectare is geautomatiseerd. De Driedelige stuw in Drachten-Zuid in het Verbindingskanaal is geheel geautomatiseerd en op telemetrie aangesloten. Deze stuw, in het circa 5.000 hectare grote, gestuwde gebied van de laaglandbeek Koningsdiep, kan door deze opwaardering een extra bijdrage leveren aan de VBA-doelstellingen. De stuw was deels automatisch, maar voldoet nu geheel aan de uitgangspunten benoemd in het VBA. Hiermee is de doelstelling voor 2012 ruimschoots gehaald. • Deze maatregel wordt in alle watergebiedsplannen voor de watersystemen beoordeeld op kansrijkheid. Waar mogelijk (betaalbaar en effectief) worden bestaande stuwen in het uitvoeringsplan geautomatiseerd. De planning van die uitvoeringsmaatregelen bepaalt het moment van realisering. Die planning wordt via de integrale programmering bepaald. Daarmee vervalt een separate noodzaak voor een meerjarenprogramma voor automatisering van stuwen.
Voortgang
Onderwerp
VO 12: Verdrogingsbestrijding natuur
Doelstelling
Bijdragen aan de afname van het areaal verdroogde natuur.
Maatregel
Aanpassen van waterhuishoudkundige condities in en om gebieden met verdroging.
Prestatie 2012
De uitvoeringsplannen Kapenglop en Groenglop op Schiermonnikoog zijn uitgevoerd.
Rapportage
De projectplannen Kapenglop en Groenglop zijn niet uitgevoerd. De maatregelen voortvloeiend uit het watergebiedsplan Schiermonnikoog worden door de provincie meegefinancierd. Door vertraagde besluitvorming bij de provincie Fryslân loopt de uitvoering van de verdrogingsbestrijding Kapenglop en Groenglop op de planning achter. De verdrogingsbestrijding natuur wordt voor het overgrote deel gefinancierd vanuit de provincie. Eind juni hebben Provinciale Staten de Nota Natuur en Landelijk Gebied voor de periode tot en met 2017 vastgesteld. Momenteel is de provincie bezig met een herijking, mede naar aanleiding van de uitkomsten van de meest recente Tweede Kamerverkiezingen en de gewijzigde uitgangspunten in het nieuwe regeerakkoord.
Voortgang
Voortgang
Voortgang
33
34
Onderwerp
VO 18: Realiseren berging deelsystemen
Onderwerp
VO 21: Realisatie van het gemaal Lauwersoog
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.
Maatregel
Tot 2030 wordt 1.650 hectare extra berging gecreëerd in deel systemen in stedelijk en landelijk gebied.
Maatregel
Het uitwerken van de gekozen variant voor het gemaal en zorgen voor de (mede)financiering.
Prestatie 2012
• Er is 20 hectare extra berging in deelsystemen gerealiseerd. • Een meerjarenprogramma (MJP) voor extra berging is opgesteld.
Prestatie 2012
Een (getekende) financieringsovereenkomst met verschillende partijen voor het te bouwen gemaal.
Rapportage
• In 2012 is circa 80 hectare extra berging in deelsystemen gerealiseerd. Lions-Hilaard 2 hectare, herinrichting Alde Feanen 22 hectare, Noordelijke Efstedenvaarroute 6 hectare en Fochteloërveen 50 hectare. • Bij nader inzien wordt er geen meerjarenprogramma voor extra berging in de deelsystemen gemaakt. Voor de komende jaren is er een goed beeld hoeveel extra hectare per jaar kan worden gerealiseerd. Een en ander is afhankelijk van de uitvoerings processen van de watergebiedsplannen en de voortgang van processen van derden waarin Wetterskip Fryslân participeert (gebiedsontwikkelingen, landinrichtingen, uitvoering Streekagenda’s). In de actualisatie Veiligheidsplan die in 2013 wordt opgepakt, wordt het beleid voor realisering van berging in deelsystemen op basis van de actuele inzichten herijkt. Dat leidt wellicht tot nieuwe inzichten.
Rapportage
De businesscase voor gemaal Lauwersoog is inhoudelijk afgerond. En bij beide waterschappen is het algemeen bestuur geïnformeerd. Drie varianten zijn beschreven in deze businesscase. Uitgangspunt was de intentieverklaring ‘De derde weg’ (eerder bouwen voor natuur) die is ondertekend door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de beide provincies en de beide waterschappen. De businesscase heeft tot de conclusie geleid dat er geen medefinanciering komt van provincies en Rijk. Hiermee wordt ‘De derde weg’ verlaten. Dat betekent dat de waterschappen de verdere beoordeling (grootte, tijdstip) van de noodzaak van een gemaal voor de veiligheid opnemen in de studies die in Groningen (Droge voeten 2050) en Fryslân (actualisatie veiligheidsplan) plaatsvinden in 2013.
Onderwerp
VO 25: Gemaal Vijfhuizen
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Onderwerp
VO 19: Bergende oppervlakte Friese boezem
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.
Maatregel
Er wordt een gemaal in Vijfhuizen gebouwd met een capaciteit van 4,2 m³/s.
Maatregel
Tot 2030 wordt het bergend oppervlak van de Friese boezem samen met partners uitgebreid met 1.400 hectare.
Prestatie 2012
Start van de bouw van het gemaal Vijfhuizen.
Prestatie 2012
• 50 hectare extra bergend oppervlak in de Friese boezem. • Een meerjarenprogramma (MJP) voor de uitbreiding van het bergend oppervlak is opgesteld.
Rapportage
Rapportage
• In 2030 moet de uitbreiding 1400 hectare zijn. Inmiddels is daarvan 650 hectare gerealiseerd tot en met 2012. Dit jaar is zeventien hectare extra berging aan de boezem toegevoegd, waarvan acht hectare in het project Alde Rien en de overige hectares in de projecten: Helomavaart-oostzijde, Oldelamer; Smalle Eesterzanding Noord-Zuid; Houkesloot-Oost e.o., De Potten fase 1, Natuurplus-Wide Mar, Meulenreed en Noordelijke Elfstedenvaarroute. Deze lagere hoeveelheid hectares is ontstaan doordat 48 hectare in het Landinrichtingsproject De Linde in het deelproject Scheltingapolder niet kon worden gerealiseerd. De uitvoering van het project is ten gevolge van een bezwarenprocedure later gestart. • Tijdens het proces actualisatie Veiligheidsplan in 2013 wordt beoordeeld op welke maatregelen het waterschap moet focussen om beheergebied veilig te houden voor de toekomst. Realiseren van bergend oppervlak in de Friese boezem is daar een van. Voor de komende jaren wordt vergroting van het bergend oppervlak met hectares meegenomen in de planning van de projectresultaten.
Het projectplan voor de bouw van het gemaal met bijbehorende werken is op 18 december 2012 door het algemeen bestuur vastgesteld. Medio 2013 wordt een definitief voorstel aan het algemeen bestuur voorgelegd, waarin het besluit tot de bouw dan voor ligt. Belangrijke onderwerpen die de komende tijd nog verder moeten worden uitgewerkt zijn: - Afstemming met de verkwelderingsplannen buitendijks - De grondverwerving - De termijnverruiming van toegezegde subsidies - Vergunningstrajecten De behandeling van de zienswijzen op het projectplan vroeg meer tijd, maar kon na de besluitvorming op 18 december worden afgehandeld. Aan de diverse subsidieverstrekkers is voorgesteld om de einddata van de beschikkingen met een paar jaar te verlengen. Hierover is nog geen uitsluitsel. Als niet aan alle voorwaarden voldaan kan worden, bestaat het risico dat het project niet kan worden gerealiseerd. Hierdoor worden de KRW-doelstellingen (vispassage, natuurvriendelijke oevers en de zoet-zoutgradiënt) en de -weliswaar beperkte- capaciteit in het bemalingsregiem van het Friese boezembeheer niet gerealiseerd en komen de al gemaakte voorbereidingskosten ten laste van de exploitatie.
Voortgang
Onderwerp
VO 26: Doorvoercapaciteit Ropta
Doelstelling
De klimaatverandering zorgt voor meer neerslag en een stijgende zeespiegel. Om hierop in te spelen staan in het WBP 2010-2015 maatregelen voor Vasthouden, Bergen en Afvoeren van water.
Maatregel
De doorvoercapaciteit van de Friese boezem wordt via het gebied Ropta uitgebreid met 3 m³/s.
Prestatie 2012
Het ontwerp voor 3 m³/s extra doorvoer via het gebied Ropta is gereed.
Rapportage
De uitwerking van de vergroting van de doorvoercapaciteit van gebied Ropta was afhankelijk van de voortgang van het gebiedsplan Franekeradeel-Harlingen. Het dagelijks bestuur heeft in maart 2012 besloten over te gaan tot de versnelde aanpak van een aantal wateropgaven uit dit plan, waaronder het ontwerp voor de doorvoer van Ropta. Het ontwerp is in december 2012 afgerond. Begin 2013 vinden de bestuurlijke behandeling en besluitvorming plaats.
Onderwerp
VO 34: Baggeren hoofdwatergangen
Onderwerp
VO 35: Overdracht waterbeheer in bebouwd gebied
Doelstelling
Overdracht van het waterbeheer in de bebouwde gebieden van de gemeenten.
Maatregel
Er worden afspraken gemaakt met gemeenten over de overdracht van het waterbeheer in het bebouwd gebied naar Wetterskip Fryslân.
Prestatie 2012
Tien afgesloten overdrachtsovereenkomsten.
Rapportage
Op basis van de in 2011 vastgestelde Kadernota zijn de besprekingen met de gemeenten voortgezet. Uit gesprekken met de gemeenten blijkt dat op basis van het vastgestelde overnamebeleid in de kadernota nadere afspraken moeten worden gemaakt over de Leggerafmetingen, de begrenzing bebouwd gebied en de normering sober en doelmatig onderhoud. Het maken van deze vertaalslagen vraagt meer tijd en leidt tot vertraging van het overnameproces. Er zijn geen overdrachtsovereenkomsten met gemeenten gesloten. Met dertien gemeenten zijn de voorbereidingen van de overdracht gestart. In het proces van de overdracht worden de afspraken verder concreet gemaakt.
Onderwerp
VO 36: Overdracht waterbeheer in bebouwd gebied
Doelstelling
Overdracht van het waterbeheer in de bebouwde gebieden van de gemeenten.
Maatregel
Het achterstallig baggeronderhoud in bebouwd gebied wordt voor eind 2020 weggewerkt.
Prestatie 2012
Het afronden van het plan voor de gemeente Dongeradeel en het opstellen van het plan voor Sneek.
Rapportage
De voorbereidingen voor het baggeren in de gemeente Dongeradeel zijn gestart en worden in 2013 afgerond. De baggerwerkzaamheden in Sneek zullen voorlopig niet uitgevoerd worden door de temporiseringsmaatregelen van de gemeente Súdwest-Fryslân.
Onderwerp
VO 37: Legger kunstwerken
Doelstelling
Een vastgestelde Legger voor de kunstwerken.
Maatregel
Het opstellen van de Legger voor kunstwerken.
Prestatie 2012
De Legger voor de kunstwerken is bestuurlijk vastgesteld.
Rapportage
De Legger kunstwerken is fasegewijs ter inzage gelegd en vastgesteld. De bestuurlijke besluitvorming is in december 2012 afgerond.
Voortgang
Voortgang Voortgang
Voortgang
Voortgang
Doelstelling
De hoofdwatergangen op diepte houden voor de aan- en afvoer van water en voor de waterkwaliteit.
Maatregel
Diverse hoofdwatergangen worden gebaggerd.
Prestatie 2012
• 600 kilometer hoofdwatergangen zijn beoordeeld op de Leggerafmeting en indien noodzakelijk gebaggerd. • Ook worden drie vaarten van de categorie 3 gebaggerd.
Rapportage
• De geplande hoofdwatergangen zijn beoordeeld op de aanwezigheid van baggerslib. Op basis van deze uitkomsten is het operationeel baggerplan opgesteld. De baggerwerkzaamheden van de drie clusters zijn aanbesteed en afgerond. Er is 800 kilometer onderzocht en er is 275 kilometer gebagger panjonsfeart, de Ouwe Faart en de Dyksfeart. Deze projecten zijn aanbesteed. De Dyksfeart is gebaggerd. De (voorbereidende) werkzaamheden aan de beide andere vaarten (Ouwe Faart en de Skoatterlânske Kompanjonsfeart) zijn in 2012 gestart. De baggerwerkzaamheden Ouwe Faart hebben door het natte najaar (clusterbuien) vertraging opgelopen en worden in het 2013 afgerond. Het werk aan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart is innovatief aanbesteed met een Design & Construct-bestek. Door deze innovatieve manier van aanbesteden is er meer tijd nodig om de aannemer de voorbereidende werkzaamheden te laten uitvoeren. Hierdoor verschuiven de uitvoering en de daarmee samenhangende onttrekking uit de bestemmings reserve baggeren naar 2013.
35
Onderwerp
VO 43: Leidraad Watertoets aanpassen
Onderwerp
VO 45: Deltaplan IJsselmeergebied en Zoet water
Doelstelling
Een proactieve opstelling ten aanzien van de watertoets voor een betere afstemming tussen waterbeheer en ruimtelijke ordening.
Doelstelling
Ook bij te verwachten klimaatveranderingen moet veilig werken, wonen en recreëren mogelijk zijn.
Maatregel
De huidige leidraad stedelijk waterbeheer wordt geactualiseerd met de uitgangspunten voor het proces en de inhoud van de watertoets (advisering door het waterschap op ruimtelijke plannen).
Maatregel
Bestuurlijke inbreng in het formuleren van maatregelen voor het IJsselmeer en de toekomstige zoetwatervoorziening binnen het Deltaprogramma. Dit gebeurt integraal en gebiedsgericht.
Prestatie 2012
Een geactualiseerde leidraad watertoets.
Prestatie 2012
Rapportage
De geactualiseerde leidraad watertoets (de conceptversie) is in november 2012 met alle gemeenten besproken. Dit heeft geleid tot brede consensus met uitzondering van het zogenaamde compensatiebeleid. Op grond van het huidige compensatiebeleid adviseert het waterschap gemeenten om bij een uitbreiding van het verhard oppervlak (>200 m2) dit te compenseren met de aanleg van nieuw oppervlaktewater (10% van nieuw verhard oppervlak). Het compensatiebeleid wordt in 2013 nader besproken met het dagelijks bestuur. De leidraad wordt naar verwachting in 2013 vastgesteld.
1. V erbeterde knelpuntenanalyse zoetwatervoorziening voor Noord-Nederland. 2. Beschrijving effecten van peilstrategieën op de Friese IJsselmeerkust. 3. U itvoeren proef ‘de zachte zandmotor’.
Rapportage
1. D e knelpuntenanalyse zoetwatervoorziening voor NoordNederland is in maart 2012 afgerond. Het dagelijks bestuur heeft hier in april 2012 mee ingestemd. 2. De gezamenlijk, bij het IJsselmeer betrokken waterschappen hebben in 2012 een waterschapsvisie opgesteld over het vergroten van de flexibiliteit van het IJsselmeerpeil in relatie tot het waterbeheer binnen de dijken. De visie is in december 2012 ingebracht in het Deltaprogramma IJsselmeergebied en wordt bij de verdere uitwerking van het Deltaprogramma betrokken. Verder is samen met de Provincie Fryslân en de betrokken gemeenten een onderzoek gestart naar de effecten van peilfluctuaties op het IJsselmeer op de buitendijkse gebieden. Dit onderzoek wordt in maart 2013 afgerond. 3. De proef ‘zachte zandmotor’ is in uitvoering. De eerste resultaten van de proef zijn eind 2012 gerapporteerd aan de betrokken organisaties (waaronder It Fryske Gea, Wetterskip Fryslân en provincie Fryslân). In december 2012 heeft het dagelijks bestuur kennis genomen van deze resultaten en ingestemd om de proef te verlengen tot maart 2014. Hierdoor is het mogelijk de effecten langer te monitoren en een beter onderbouwd beeld te krijgen van de effecten van de proef. Voor een uitgebreider toelichting wordt verwezen naar Voortgang bestuursprogramma.
Onderwerp
VO 46: Groen blauwe diensten
Doelstelling
Het benutten van kansen om met de inzet van groenblauwe diensten waterschapsdoelen in het landelijk gebied op een kosteneffectieve wijze en met draagvlak te realiseren.
Maatregel
Het ontwikkelen van een samenhangend pakket aan concrete groen blauwe diensten.
Prestatie 2012
• Participeren in een tweetal pilotprojecten. • Opstellen van een beleidsnotitie groen blauwe diensten met uitvoeringsparagraaf.
Rapportage
• Twee meerjarige pilotprojecten zijn gestart (Westerkwartier en Zuidoost-Fryslân). In het Westerkwartier gaat het om een samenwerkingsproject met de provincie Groningen, Waterschap Noorderzijlvest en de lokale agrarische natuurverenigingen. Onder andere worden door agrariërs op eigen grond zelf natuurvriendelijke oevers aangelegd en beheerd. In ZuidoostFryslân draagt Wetterskip Fryslân met de Provincie Fryslân bij aan een steunpunt voor de ontwikkeling van groenblauwe diensten in het werkgebied van de samenwerkende partijen en de agrarische natuurvereniging ELAN. • De voorbereiding van de beleidsnotitie vergt meer tijd dan voorzien. Met het waterschap Noorderzijlvest is inmiddels de intentie afgesproken te komen tot een gezamenlijke beleids notitie. Deze wordt in het eerste kwartaal van 2013 opgeleverd aan het algemeen bestuur. Daarbij gaat het vooral om een zorgvuldige consultatie van de belanghebbende partijen. Ook de onduidelijkheid over het toekomstige Gemeenschappelijke Landbouw Beleid (GLB) speelt een rol.
Onderwerp
36
VO 44: Recreatief medegebruik
Voortgang
Voortgang
Doelstelling
Het benutten van kansen op het gebied van recreatie en het versterken van de relatie met burgers.
Maatregel
Kleinschalig recreatief medegebruik mogelijk maken.
Prestatie 2012
Minimaal één eigen initiatief tot recreatief medegebruik met een kleinschalig karakter wordt gerealiseerd.
Rapportage
Er is bijgedragen aan de plaatsing van aanwijsborden langs de rijksweg A50 voor het Woudagemaal. Ook is bijgedragen aan een boekje met daarin een routebeschrijving van fiets- en wandelroutes in het beekdal van het Koningsdiep.
Voortgang
Voortgang
Onderwerp
VO 47: Evalueren en actualiseren Veiligheidsplan
Doelstelling
Het in 2009 vastgestelde Veiligheidsplan, zoals opgenomen in het Waterbeheerplan moet geëvalueerd en indien nodig geactualiseerd worden
Maatregel
Het evalueren en actualiseren van het in 2009 vastgestelde Veiligheidsplan.
Prestatie 2012
Een geëvalueerd Veiligheidsplan.
Rapportage
De evaluatie is in november 2012 voorgelegd aan het algemeen bestuur. Het algemeen bestuur heeft de conclusies onderschreven. In de evaluatie zijn de kosten, voortgang en effectiviteit van de maatregelen uit het veiligheidsplan onderzocht. Op basis van de evaluatie wordt in 2013 onderzocht welke maatregelen in de toekomst nodig zijn om de effecten van de klimaatontwikkeling te compenseren. De onder-zoeksresultaten worden in 2014 opgenomen in het geactualiseerde veiligheidsplan.
2.2.2
Voortgang
Voortgang bestuursprogramma
Inrichting Friese boezem Uit inventarisaties blijkt dat van de circa 4.500 kilometer oever van de Friese boezem ongeveer 850 kilometer als paal-schotconstructie is uitgevoerd, in voornamelijk klei- en veengebieden. Na onderzoek is gebleken dat bij ongewijzigde beleidsuitgangspunten 30% aan de eisen voldoet, 40% in matige staat is en dat 30% in slechte staat is. Indien er geen additioneel beleid geformuleerd wordt, betekent dit dat er in de komende jaren circa 575 kilometer vervangen moet worden. Bekeken wordt of de doelmatigheid van oeverconstructies (oeververdediging en natuurvriendelijkheid) kan worden verbeterd. Hiervoor wordt onderzoek gedaan naar de constructie-eisen van oevers. Zie hiervoor ook maatregel OK 5. Langetermijnvisie veenweidegebied Vooruitlopend op de samen met de provincie te ontwikkelen langetermijnvisie is intern de beleidsvoorbereiding gestart over de aanpak van knelpunten bij tegenstrijdige eisen van gebruiksfuncties in het veenweidegebied. Met deze verkenningen worden belangrijke bouwstenen geleverd voor de langetermijnvisie. Daarbij gaat het over de in veenweidegebieden te hanteren uitgangspunten bij het beheer van hoogwatervoorzieningen, de inrichting van boezemkeringen en het peilbeheer in randzones van natuurgebieden. De concept-eindrapportage is begin augustus afgerond en voor besluitvorming aangeboden aan het dagelijks bestuur. Bestuurlijke behandeling vindt plaats in januari 2013. In het voorjaar van 2012 is samen met de provincie een projectplan veenweidevisie opgesteld, dat in juli is vastgesteld door Gedeputeerde Staten. Wetterskip Fryslân heeft daarover begin juli bestuurlijk geadviseerd. In januari 2013 komt de stuurgroep voor de eerste keer bij elkaar. De afronding van de uiteindelijke veenweidevisie blijft voorzien eind 2013.
2.2.3
Financiën Voldoende water
Programma/taak
Voldoende Water
Primaire begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil
A
B
C
C-B
40,4
40,7
40,3
0,4 (V)
37
Afwijking ten opzichte gewijzigde begroting
Voorbereidingskosten gemaal Lauwersoog De reeds gemaakte plankosten worden als last in de exploitatie genomen, omdat deze kosten op grond van de waarderings grondslagen niet kunnen worden geactiveerd.
€ 0,3 mln. (N)
Baggeren Planmatig waren er drie clusters benoemd en een overloopcluster uit 2011. Verder waren er vier projectmatige baggerwerken gepland. Van het clusterbaggeren zijn drie clusters gebaggerd en zijn er drie projecten in 2012 gestart. De werkzaamheden voor het projectmatig baggeren van de Ouwe Faart en de Skoatterlânske Kompanjonsfeart zijn in 2012 gestart, maar lopen door in 2013. Voor een nadere toelichting op de uitloop naar 2013 wordt verwezen naar maatregel VO 34. Het merendeel van de kosten zal doorschuiven naar 2013. Tegenover deze lagere kosten in 2012 staat een lagere onttrekking uit de bestemmingsreserve en heeft per saldo geen effect op het exploitatieresultaat voor 2012.
€ 0,9 mln. (V)
Overig Diverse kleine positieve en negatieve afwijkingen zorgen gezamenlijk voor een nadelig verschil van € 0,2 miljoen.
€ 0,2 mln. (N)
Totaal
€ 0,4 mln. (V)
Waterlopen Gedurende 2012 is de eigen inzet voor onderhoud waterlopen achtergebleven bij de begroting, omdat de knelpunten die tijdens het hoogwaterperiode 2012 zijn ontstaan met prioriteit zijn opgepakt. Hierdoor is er minder inzet bij niet-regulier onderhoud aan waterlopen gerealiseerd.
€ 0,2 mln. (V)
Grootste afwijkingen (N) = nadelig t.o.v. gewijzigde begroting; (V) = voordelig t.o.v. gewijzigde begroting
2.2.4 Bestemmingsreserves
Watergebiedsplannen € 0,2 mln. (V) In 2012 zijn minder watergebiedsplannen opgesteld. Onder maatregel VO4 is toegelicht dat vertraging is opgetreden door inspraakprocedures, procesvertraging en besluitvorming. Deze onderschrijding heeft geen effect op het exploitatieresultaat, omdat de onttrekking uit de bestemmingsreserve wordt doorgeschoven naar 2013. Peilbesluiten € 0,1 mln. (V) Na de watergebiedsplannen komt de procedure voor de herziening van de peilbesluiten. Aangezien er minder watergebiedsplannen zijn opgesteld, heeft dit direct effect op de productie van de peilbesluiten. De uitgaven zijn daarom achtergebleven. Zie ook maatregel VO 5. Onderhoud waterlopen aanleg en verwerving € 0,1 mln. (V) Het onderhoudsbudget voor de knelpunten in de waterloopbestekken volgend uit de vroegere ruilverkavelingen is maar deels benut. In 2012 zijn niet veel knelpunten geconstateerd en zijn alle, in het water systeem geconstateerde gebreken (grotendeels) binnen de reguliere onderhoudsbudgetten opgelost. Sluizen Lauwersoog Door waterschap Noorderzijlvest is het onderhoud van de sluizen nabij Lauwersoog voortvarend aangepakt. In de prognose van september was de verwachting nog dat de planning niet meer gerealiseerd kon worden.
€ 0,1 mln. (N)
Onderhoud actieve kunstwerken € 0,2 mln. (N) In 2012 werd ernaar gestreefd om het onderhoud van de gemalen, stuwen en duikers conform planning uit te voeren. Tijdens de hoogwaterperiodes in het vierde kwartaal van 2012 zijn er in verhouding relatief veel storingen geweest aan de gemalen. Deze extra storingen hebben ervoor gezorgd dat de laatste prognose voor het onderhoud van gemalen en stuwen en duikers met € 0,2 miljoen is overschreden. Hierbij zijn meer uren en kosten gemaakt. Elektriciteitskosten gemalen Het natte voorjaar en de verschillende hoogwaterperiodes in het laatste kwartaal van 2012 maken dat het budget voor elektriciteit gemalen overschreden is. Het budget is gebaseerd op een gemiddeld jaar. Over het hele jaar gezien was 2012 relatief een nat jaar: 1100 millimeter ten opzichte van 850 millimeter normaal. Dit heeft geleid tot een overschrijding op de elektriciteitskosten. Door de hoogwaterperiodes in het vierde kwartaal is ten opzichte van de laatste prognose een overschrijding ontstaan.
38
€ 0,3 mln. (N)
Watergebiedsplannen met gewenst peilbeheer Wetterskip Fryslân moet voor het hele gebied het gewenst peilbeheer vaststellen op grond van het Nationaal Bestuursakkoord Water. Op dit te bewerkstelligen is in 2009 een plan van aanpak vastgesteld. Om de kosten te dekken is bij de bestemming van het resultaat 2008, naast het reguliere budget, een bedrag van € 900.000 gereserveerd voor deze omvangrijke klus. In de afgelopen jaren is volop gewerkt om het doel te bereiken. In 2012 is naast het reguliere budget een bedrag van € 15.950 besteed aan de watergebiedsplannen en het gewenst peilbeheer. Deze extra kosten zijn in mindering gebracht op de bestemmingsreserve. Na deze onttrekking resteert nog een bedrag van € 303.200 dat in de komende jaren gebruikt kan worden voor de dekking van de extra uitgaven ten behoeve van de watergebiedsplannen. Opwaarderen serviceniveau gegevensbeheer Bij de vaststelling van de jaarrapportage 2008 is besloten om een bedrag van € 1,0 miljoen beschikbaar te stellen voor het versneld op orde brengen van de Legger (deze is inmiddels vastgesteld) en het gegevensbeheer. Op grond van een plan van aanpak is in 2009 een begin gemaakt met het verbeteren van de informatievoorziening. Bij de inrichting van de processen, in het kader van de organisatieontwikkeling, wordt ook de verbetering van de gegevenshuishouding opgepakt. Het project loopt nu gelijk op met procesgericht werken. Het restant van de bestemmingsreserve wordt dan ook aangewend om het gegevensdeel van procesgericht werken op te pakken. In 2012 is een bedrag van € 108.000 ten laste gebracht van de bestemmingsreserve. Het resterende bedrag ad € 622.300 zal in de komende jaren worden gebruikt voor het verder op orde brengen van de gegevenshuishouding van het waterschap. Baggeren Op grond van het baggeruitvoeringsplan 2007-2015 wordt elk jaar een aantal watergangen bemonsterd en indien nodig gebaggerd. Ieder jaar wordt aan de bestemmingsreserve gedoteerd c.q. onttrokken, afhankelijk van de onder- c.q. overschrijding van het beleidsproduct baggeren. In 2012 is naast het reguliere baggeren een begin gemaakt met het baggeren van de Ouwe Faart en de Skoatterlânske Kompanjonsfeart. Deze grote werken zullen in 2013 worden afgerond. De extra kosten in 2012 bedroegen € 126.960 en zijn gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve baggeren. De rest van de kosten, tot een totaal geschat bedrag van € 873.000, zullen in 2013 worden uitgegeven en worden gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve. Na de onttrekking in 2013 van het geschatte bedrag van € 873.000 resteert er aan het eind van 2013 nog een bedrag van € 108.000.
2.3
Schoon water
Met het programma Schoon water streeft het waterschap naar een goede chemische en ecologische waterkwaliteit in het beheergebied. Het gaat hierbij niet alleen om oppervlaktewater, maar ook om grondwater en waterbodems. Maatregelen hiervoor worden genomen in de waterketen en in het watersysteem.
In 2012 is een Integrale Watersysteemrapportage opgesteld. Deze rapportage geeft inzicht in de waterkwaliteit en waterkwantiteit van het oppervlaktewater én grondwater. Verder is de beleidsnota Ecologie en Vis vastgesteld. Hierin zijn beleidsregels opgenomen voor de beoordeling van de effecten van inrichtingsmaatregelen en lozingen.
Waterketen
Ook is gewerkt aan het terugdringen van emissies uit diffuse bronnen. In 2012 is het project ‘Goed Boerenerf’ opgestart dat is gericht op erfafspoeling. Daarnaast vond onder meer monitoring van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater plaats bij de teelt van uien en suikerbieten.
Binnen de waterketen heeft het waterschap de zorg voor het transporteren en zuiveren van afvalwater. Dit doen wij met onze rioolwaterzuiverings installaties, persleidingen, persgemalen en slibontwateringsinstallaties. In 2012 is het Integraal Zuiveringsplan (IZP) opgesteld. In het IZP is een visie met beleidskeuzes voor de uitvoering van de zuiveringstaak ontwikkeld. Aan de hand hiervan vindt een herijking van het investeringsprogramma plaats. Deze wordt begin 2013 afgerond. Ook is een strategie ontwikkeld voor de slibverwerking. Deze wordt in 2013 door het bestuur behandeld. Daarnaast is een Energie Efficiëncyplan (EEP) voor de periode 2013-2017 opgeleverd. Voor een optimale waterketen, qua kosten en prestaties, is samenwerking met de waterketenpartners (gemeenten, Vitens, provincie) belangrijk. De intenties en aanpak van de samenwerking zijn vastgelegd in het Fries Bestuursakkoord Waterketen (2010). In 2012 is binnen het samenwerkingsverband het Fries Feitenonderzoek Doelmatig Waterketenbeheer afgerond. Op grond van dit onderzoek hebben de gemeente Súdwest-Fryslân en Wetterskip Fryslân in mei 2012 gezamenlijk een overeenkomst gesloten om een pilot waterketenbedrijf uit te voeren. De rioleringstaken van de gemeente en de waterzuiveringstaken van het waterschap worden in één organisatie ondergebracht. Het project om te komen tot een pilot is gestart. Het bedrijf moet in 2014 operationeel zijn. In 2012 is aan het innovatieproject Waterschoon in de wijk Noorderhoek in Sneek de Waterinnovatieprijs van de Unie van Waterschappen toegekend.
Niet alle zwemlocaties voldoen aan de waterkwaliteitseisen. Dit kan gevolgen hebben voor de aanwijzing als zwemlocatie. In 2012 is een onderzoek opgestart na fecale verontreinigingen op drie zwemwaterlocaties. De resultaten komen in 2013 beschikbaar.
2.3.1
Voortgang beleidsuitvoering Waterkwaliteit
Onderwerp
WK 2: Visstand
Doelstelling
Inzicht krijgen in de effectiviteit van maatregelen voor vispassages.
Maatregel
-
Prestatie 2012
De vismigratie wordt onderzocht bij de voorbereiding en evaluatie van vismigratievoorzieningen. Eind 2012 wordt een structurele inzet bepaald.
Rapportage
Bij verschillende vispassages heeft het afgelopen jaar onderzoek plaatsgevonden. Op basis van de resultaten is besloten om de monitoring tot en met 2014 voort te zetten op. voor de vismigratie belangrijke (knelpunt)locaties. Meer meetgegevens zijn nodig om goed inzicht te krijgen in de effectiviteit van maatregelen voor vispassages. Die monitoring vindt plaats zowel tijdens de uittrekperiode (najaar) als tijdens de intrekperiode (voorjaar) van vis. In het najaar van 2012 is gestart met dertien locaties.
Voortgang
Watersysteem In het watersysteem zijn veel maatregelen genomen voor het verbeteren van de waterkwaliteit, zoals het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, het baggeren van waterbodems en het vispasseerbaar maken van gemalen en sluizen.
39
40
Onderwerp
WK 3: Integrale waterrapportage
Doelstelling
Inzicht krijgen in de toestand en ontwikkeling van de kwaliteit en kwantiteit van het oppervlakte- en grondwater.
Maatregel
Het opstellen van een integrale waterrapportage.
Prestatie 2012
Een integrale rapportage over de toestand van oppervlakte- en grondwatersystemen is bestuurlijk vastgesteld.
Rapportage
De integrale waterrapportage is in samenwerking met de provincie Fryslân opgesteld en is in mei 2012 bestuurlijk vastgesteld.
Onderwerp
WK 5: Inrichting en waterbeweging
Doelstelling
Inzicht krijgen in de invloed van inrichting en waterbeweging op de ecologische toestand van oppervlaktewateren.
Maatregel
Het opzetten van een monitoringsstrategie en het inrichten van een meetnet voor hydromorfologie.
Prestatie 2012
Er wordt een monitoringsstrategie voor de oeverstructuur en hydromorfologische begroeiingspotenties van waterlichamen opgesteld en de oeverinventarisaties worden voortgezet.
Rapportage
De monitoringsstrategie voor de inventarisatie van de oever structuur en hydromorfologische begroeiingspotenties van de waterlichamen is klaar. De oeverinventarisaties voor 2012 zijn uitgevoerd. Deze inventarisaties worden voor de planvorming en de uit te voeren projecten benut (waar worden wel/niet natuurvriendelijke oevers aangelegd).
Onderwerp
WK 8: Stroomgebiedbeheerplan (SGBP)
Doelstelling
Het voorbereiden van het tweede SGBP.
Maatregel
Aanpassen (rationaliseren) van de begrenzingen van water lichamen, inclusief Middenloop Tjonger, ter voorbereiding op het volgende SGBP (2016-2021). Ook aanpassen huidige toestand.
Prestatie 2012
Wijzigingen in de begrenzing van waterlichamen zijn eind 2012 aan Den Haag en Brussel gerapporteerd.
Rapportage
De gewenste wijzigingen met betrekking tot de begrenzingen van waterlichamen zijn ambtelijk afgestemd met het Rijk. De wijzigingen worden via de factsheets uit het Stroomgebiedbeheerplan, eind december 2015 aan de Europese Unie doorgegeven (in het kader van de verplichte bijstelling en herziening van het Stroomgebiedbeheerplan). Dit betekent dat de wijzigingen niet eind 2012 behoefden te worden doorgevoerd en gerapporteerd. De prestatie 2012 komt hiermee te vervallen. Daarnaast kan in het kader van deze beleidsmaatregel worden gerapporteerd, dat: • Het Rijk een beoordeling van de Europese Unie van de eerste SGBP’s heeft ontvangen. De Europese Unie heeft een aantal opmerkingen geplaatst. Deze worden beoordeeld en met het Rijk afgestemd. • De rapportage van het waterschap over de voortgang van de uitvoering van KRW-maatregelen is door het dagelijks bestuur vastgesteld op 7 februari 2012. De AB-commissie van Wetterskip Fryslân is hierover geïnformeerd op 19 maart. Deze informatie wordt opgenomen in de rapportage van het Rijk over het Nationale Waterplan aan de Tweede Kamer en Europese Unie. De provincie Fryslân heeft in samenwerking met het waterschap een gewijzigde aanvraag ingediend bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu voor de besteding van het Rijks KRW-synergiegeld (Linde naar boezem, verbreding Dongeradiel/Ferwerderadiel naar NW-Fryslân). De aanvraag is goedgekeurd. Hiermee is deze externe financiering gewaarborgd. De synergiegelden worden begin 2013 overgeheveld naar het provinciefonds.
Onderwerp
WK 9: Water buiten waterlichamen (kleine wateren)
Doelstelling
Er zijn waterkwaliteitsnormen voor alle wateren in het beheergebied.
Maatregel
Waterkwaliteitsnormen opstellen voor (kleine) wateren, waarvoor geen KRW-eisen bestaan.
Prestatie 2012
• Een vastgestelde beleidsnota Ecologie & Vis. • De landelijke voorstellen over waterkwaliteitsnormen voor (kleine) wateren zijn beoordeeld op de toepasbaarheid voor ons beheergebied.
Rapportage
• De beleidsnota Ecologie & Vis is in april 2012 vastgesteld door het algemeen bestuur. • Het Nationaal Water Overleg heeft in 2010 besloten dat provincies en waterschappen gezamenlijk een landelijke uniforme methodiek ontwikkelen voor het bepalen van doelen voor overige wateren. In 2012 is de methodiek voor het afleiden van de waterkwaliteits normen inhoudelijk afgerond. Wetterskip Fryslân heeft de landelijke werkgroep over de methodiek geadviseerd. De planning is er op gericht dat deze methodiek in 2014 gereed is (inclusief validatie, testen in praktijk), zodat deze voor de volgende generatie waterplannen beschikbaar is. Momenteel speelt de discussie of de waterkwaliteitseisen via een AMvB moeten worden vastgelegd of in een provinciale verordening. Het waterschap heeft een adviserende rol bij het vaststellen van de normen.
Voortgang
Voortgang
Onderwerp
WK 7: Monitoring gewasbeschermingsmiddelen
Doelstelling
Inzicht krijgen in de aanwezigheid van (resten van) gewas beschermingsmiddelen in oppervlaktewater.
Maatregel
Het systematisch onderzoeken van oppervlaktewater op aanwezigheid van (resten van) gewasbeschermingsmiddelen.
Prestatie 2012
De monitoring van gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewateren is uitgevoerd.
Rapportage
Het bemonsteren en analyseren van de gewasbeschermings middelen in oppervlaktewater is afgerond. In 2012 had dit betrekking op gewasbeschermingsmiddelen die gebruikt worden bij de teelten uien en suikerbieten. De rapportage wordt in het voorjaar van 2013 opgesteld en besproken met de portefeuillehouder. Daarna zullen de resultaten met de betrokken agrariërs en organisaties worden besproken.
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Onderwerp
WK 15: Waterbodemsanering
Beperken van de invloed van diffuse bronnen op de chemische en ecologische toestand van oppervlakte- en grondwater.
Doelstelling
De waterbodems in het beheergebied hebben geen negatieve invloed op de waterkwaliteit.
Maatregel
De regionale aanpak van diffuse bronnen baseren op het Emissiebeheerplan en het Actieprogramma diffuse bronnen.
Maatregel
Ernstig vervuilde baggerspecie verwijderen volgens de landelijke instructies.
Prestatie 2012
Twee projecten of communicatietrajecten zijn uitgevoerd.
Prestatie 2012
De poel aan de Reitsmastrjitte in Harkema is in 2012 gesaneerd.
Rapportage
In het kader van de KRW en de aanpak van de diffuse bronnen is de inzet voor inzameling van vuilwater in de recreatievaart geëvalueerd. Uitkomst is dat: • Het communicatietraject effect heeft gehad, in Fryslân wordt namelijk meer vuilwater ingezameld dan in gebieden zonder communicatietraject. • Er wordt geadviseerd om binnen het vuilwateroverleg in te zetten op een wetgevingstraject om tot een handhaafbaar lozingsverbod te komen voor het lozen van vuilwater in de pleziervaart;. • Het wenselijk is om door te gaan met het stimuleren van inzamelvoorzieningen en communicatie, om het resultaat in stand te houden dan wel te vergroten.
Rapportage
De sanering van de poel aan de Reitsmastrjitte te Harkema liep vertraging op, omdat begin 2012 vanwege de mate van verontreiniging, aanvullend onderzoek nodig was. Ook de overeenstemming over de financiering en de hoogte van de drempelbedragen tussen de provincie en Wetterskip Fryslân heeft meer tijd in beslag genomen. Dit is inmiddels afgerond en het werk is aanbesteed. De afronding van het werk vindt plaats in 2013.
Onderwerp
WK 12: Aanpak diffuse bronnen
Doelstelling
Voortgang
Voor wat betreft gewasbeschermingsmiddelen is ingezet op het volgende: • Er is met de doelgroep akkerbouw gecommuniceerd over de resultaten van de teeltgerichte monitoring bij uien. De monitoringsresultaten zijn met de leveranciers van gewas beschermingsmiddelen, telers en LTO, inhoudelijk besproken. Een belangrijke conclusie is dat vooral uit- en afspoeling van percelen hoge normoverschrijdingen veroorzaken. Er is in 2012 alvast een start gemaakt met de teeltgerichte monitoring bij lelieteelt. • Ook is een start gemaakt met het project `Water ABC’. Het project heeft tot doel om emissiebeperkende maatregelen met betrekking tot gewasbeschermingsmiddelen in de akkerbouw te borgen en te certificeren. De uitkomsten en conclusies van de teeltgerichte monitoring zijn input voor het Water ABC. In het Water ABC wordt onder andere samengewerkt met LTO en waterschap Zuiderzeeland.
Onderwerp
WK 16: Inrichtingsmaatregelen KRW (deels in combinatie met Water veiligheid en Voldoende Water)
Voortgang
Voortgang
Doelstelling
De chemische en ecologische waterkwaliteit voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water.
Maatregel
Het realiseren van natuurvriendelijke oevers.
Prestatie 2012
• Minimaal 23 kilometer natuurvriendelijke oevers gerealiseerd. • Een meerjarenprogramma inrichting polderwaterlichamen en beken.
Rapportage
• De aanleg van natuurvriendelijke oevers is volgens planning verlopen. De doelstelling van 23 kilometer is dit jaar door de realisatie van 41 kilometer ruim gerealiseerd. De kansen voor aanleg van natuurvriendelijke oevers zijn afhankelijk van de bereidheid van de grondeigenaren om hieraan mee te werken. • Het meerjarenprogramma inrichting polderwaterlichamen en beken is vergevorderd en wordt begin 2013 opgeleverd.
Onderwerp
WK 17: Vispassages
Doelstelling
Een evenwichtige vispopulatie als onderdeel van een gezonde ecologische waterkwaliteit.
Maatregel
Het vispasseerbaar maken van 43 kunstwerken (gemalen, sluizen stuwen).
Prestatie 2012
Acht vispasseerbaar gemaakte gemalen, sluizen en stuwen.
Rapportage
Er zijn zes gemalen/sluizen gerealiseerd waarbij een knelpunt ten aanzien van vismigratie is opgelost. Dit zijn onder andere de Riensluis in Lemmer, Tjonger sluis 1 (Meulenreed), gemaal Rijsterpolder, gemalen in de Lytse Bouhoeke en gemaal Talsma. Bij twee gemalen zijn de bestaande vijzels aangepast, waardoor de vispasseerbaarheid is verbeterd. Bij de bouw en renovatie van gemalen waarbij (ook) de pompen moeten worden vervangen, worden altijd nieuwe, visvriendelijke pompen toegepast. In december is een overeenkomst gesloten met Rijkswaterstaat dienst IJsselmeergebied inzake de maatregelen ten behoeve van vismigratie van de IJsselmeersluizen en de Provincie Fryslân. In 2012 zijn bij 26 gemalen visvriendelijke pompen toegepast.
Voortgang
41
Onderwerp
WK 18: Maatregelen zwemwater
Doelstelling
Onderwerp
WK 24: Ecologische regels voor beoordelen van plannen
De waterkwaliteit bij officiële zwemlocaties in het beheergebied voldoet aan de eisen van de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn.
Doelstelling
Eigen plannen en plannen van derden in overeenstemming brengen met de KRW.
Maatregel
Het uitvoeren van waterbeheermaatregelen voor een betere zwemwaterkwaliteit.
Maatregel
Prestatie 2012
Bij drie zwemwateren die de kwalificatie ‘slecht’ hebben gekregen, is een onderzoek gedaan naar de oorzaak van de fecale verontreiniging.
Opstellen van de beleidsnota Ecologie & Vis voor de toetsing op ecologische effecten van lozingen en ingrepen in het water systeem.
Prestatie 2012
Een vastgestelde beleidsnota Ecologie & Vis.
Rapportage
Medio 2012 is gestart met het onderzoek naar de oorzaak van fecale verontreiniging. Begin 2013 worden de resultaten uit dit onderzoek aangeboden aan het dagelijks bestuur.
Rapportage
De beleidsnota Ecologie & Vis is in april 2012 vastgesteld door het algemeen bestuur.
Onderwerp
WK 19: Pilot visstandbeheer
Doelstelling
Een evenwichtige vispopulatie als onderdeel van een gezonde ecologische waterkwaliteit.
Maatregel
Het uitvoeren van een pilot visstandbeheer in de Friese boezem.
Prestatie 2012
In 2012 wordt onderzocht of er een geschikt meer is om een pilot visstandbeheer in uit te voeren.
Rapportage
Het onderzoek is dit jaar gefaseerd gestart met een analyse of beheervisserij voor het werkgebied van Wetterskip Fryslân een zinvol instrument is. Inhoudelijk gaat het daarbij om de vraag of de nutriëntenbelasting van het water voldoende verminderd is om het wegvangen van brasem effect te laten sorteren. De vraag is of na het wegvangen van brasem de vispopulatie voldoende beheerst kan worden gehouden (risico van intrek). Eind 2012 is een eerste concept-rapportage opgeleverd. Op basis van deze resultaten vindt besluitvorming plaats over het vervolg van deze pilot.
Onderwerp
WK 23: Voorlichting
Doelstelling
Goed naleefgedrag van wet- en regelgeving voor verontreinigende activiteiten.
Doelstelling
Het vastleggen van doelstellingen voor de prestaties, duurzaamheid en kosten van zuiveringstechnische werken.
Maatregel
Voorlichting inzetten voor beter naleefgedrag.
Maatregel
Prestatie 2012
Alle bedrijven met passagiersschepen met meer dan 50 personen worden voorgelicht over het lozingsverbod.
Het opstellen van een Integraal Zuiveringsplan waarin de doelen voor zuiveringstechnische werken voor de lange termijn zijn vastgelegd.
Rapportage
De voorlichting is uitgevoerd. Er heeft overleg plaatsgevonden met de branchevereniging waarbij het aantal afgiftepunten als knelpunt naar voren kwam.
Prestatie 2012
Het Integraal Zuiveringsplan (IZP) is vastgelegd.
Rapportage
Het Integraal Zuiveringsplan (IZP) is in 2012 afgerond. De ambitie van dit IZP is om de zuiveringstaak voor nu en in de toekomst zo (kosten)effectief en efficiënt mogelijk te laten verlopen, zodat de lasten voor de burger zo laag mogelijk blijven. Dit alles binnen de bestuurlijke kaders en de randvoorwaarde dat de water kwaliteit in het beheergebied van Wetterskip Fryslân op peil wordt gehouden. De keuzes in het IZP leiden tot uitgangspunten voor de programmering van de investeringen voor de periode tot 2025. Wetterskip Fryslân investeert toekomstbestendig in het transport- en zuiveringssysteem. Deze investeringen moeten zodanig zijn dat kan worden ingespeeld op te voorziene veranderingen in de afvalwaterketen en innovatieve ontwikkelingen. Flexibiliteit ten aanzien van toekomstige ontwikkelingen in de komende tien tot vijftien jaar vormt daarom een belangrijk afwegingscriterium voor deze investeringen. Daarom wordt in het IZP gekozen voor technische oplossingen die uitgaan van een (verlengde) levensduur van tien tot vijftien jaar.
Voortgang
Onderwerp
42
WK 25: Erfafspoeling
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Doelstelling
Verminderen van lozingen als gevolg van erfafspoeling.
Maatregel
Voorlichting en toezicht inzetten om het nalevingsgedrag te bevorderen
Prestatie 2012
• De afspraken gemaakt ten tijde van de KRW-discussie verder uitwerken (en daar waar mogelijk uitvoeren). • Toezichtstrategie aanpassen aan nieuwe regelgeving.
Rapportage
• De correctieve maatregel (een nageschakelde voorziening) waarover in het KRW-traject in 2007 is gesproken, is als nieteffectief beoordeeld. Nu wordt meer ingezet op preventieve maatregelen, zoals de toepassing van een absorberende laag onder de maiskuil. Dit lijkt effectief. Het vervolgproject is gestart. • De nieuwe regelgeving is onlangs bekend geworden en is op 1-1-2013 in werking getreden. De toezichtstrategie is in het laatste kwartaal van 2012 aangepast.
Onderwerp
WK 26: Integraal Zuiveringsplan
Voortgang
2.3.2
Voortgang beleidsuitvoering Waterketen
Onderwerp
WAK 2: Samenwerking beheer en onderhoud
Doelstelling
Een duurzame waterketen tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten.
Maatregel
Wetterskip Fryslân werkt nauwer samen met gemeenten en Vitens op het gebied van beheer en onderhoud.
Voortgang
Prestatie 2012
• Afronden optimalisatiestudies en afvalwaterakkoorden. • Uitvoeren van deelprojecten conform uitvoeringsprogramma FBWK 2011-2015
Rapportage
In 2012 zijn de optimalisatiestudies nagenoeg afgerond. Voor vijf zuiveringskringen is besloten geen optimalisatiestudie uit te voeren omdat hier geen concrete noodzaak ligt: zowel bij de gemeenten als bij Wetterskip Fryslân wordt geen efficiencywinst verwacht uit deze vijf studies. Dit is gebaseerd op een evaluatie in 2012 op basis van de tot dan toe uitgevoerde optimalisatiestudies. In het eerste kwartaal van 2013 wordt een eindrapportage opgesteld van alle uitgevoerde optimalisatiestudies en afvalwaterakkoorden. Het eindrapport laat zien wat de studies opgeleverd hebben (onder andere de onderbouwing van keuzes met betrekking tot (her)investeren in bestaande infrastructuur of het amoveren van zuiveringen) en wat de vervolgacties zijn die daaruit zijn voortgekomen. Samenwerking beheer en onderhoud maakt onderdeel uit van het Fries Bestuursakkoord Waterketen (FBWK). Als onderdeel van het FBWK is eind januari 2012 het Fries Feitenonderzoek afgerond, waarin adviezen staan over de wijze van samenwerking. Naar aanleiding van het Fries Feitenonderzoek (FFO) is in opdracht van de stuurgroep FBWK een inventarisatieronde langs alle Friese gemeenten gemaakt om in beeld te brengen hoe partijen de besparing door samenwerking willen oppakken. Op basis daarvan is in het PBOW van oktober 2012 besloten tot een gezamenlijke inspanning om € 12,0 miljoen, waarvan een klein gedeelte ten gunste van Wetterskip Fryslân komt, te besparen. Er is tevens gekozen voor een gewijzigde aanpak. Een aantal werkgroepen wordt samengevoegd of rondt de taak op korte termijn af. De doelen van het FBWK worden voortaan in vier pijlers uitgewerkt: • (Afval)waterketen • Kennis en innovatie • Betrokken burger • Waddeneilanden Een van de aanbevelingen van het Fries Feitenonderzoek is om daartoe een afvalwaterketenbedrijf op te starten. Op grond daarvan hebben gemeente Súdwest-Fryslân en Wetterskip Fryslân in mei 2012 gezamenlijk een overeenkomst gesloten om een pilot waterketenbedrijf uit te voeren. De rioleringstaken van de gemeente en de waterzuiveringstaken van het waterschap worden in één organisatie ondergebracht: Waterketenbedrijf Fryslân. Het project om te komen tot een pilot is gestart en het bedrijf moet in 2014 operationeel zijn. De pilot duurt vijf jaar.
Onderwerp
WAK 9: Energie-efficiencymaatregelen
Doelstelling
Het realiseren van een duurzamere en doelmatige waterketen.
Maatregel
Wetterskip Fryslân voldoet aan de doelstellingen die vastgelegd zijn in de Meerjaren Afspraak Energie (MJA-3).
Prestatie 2012
Het bestuurlijk vaststellen van een meerjaren energieplan (EEP 2013-2016).
Rapportage
Voor de nieuwe planperiode 2013-2016 is de afgelopen periode een nieuw EEP opgesteld, waarin de diverse energieefficiencymaatregelen zijn benoemd. Het plan is in oktober in het dagelijks bestuur besproken en als concept ingediend bij het Agentschap.
Onderwerp
WAK 10: Assetmanagement
Doelstelling
Maximaliseren van de operationele beschikbaarheid van te onderhouden duurzame goederen van Wetterskip Fryslân. En verlengen van de levenscyclus door het optimaliseren van het onderhoud.
Maatregel
Wetterskip Fryslân kiest een onderhoudsstrategie die gebaseerd is op een afweging van risico’s en gevolgen.
Prestatie 2012
Het uitvoeren van een pilot op één rwzi-locatie.
Rapportage
In 2012 is op de rwzi Leeuwarden een pilot uitgevoerd. Vervolgens is gestart met het opstellen van een uitgangspuntennotitie waarin de koers uiteen wordt gezet voor invoering van assetmanagement voor de hele organisatie.
Onderwerp
WAK 11: slibketenoptimalisatie
Doelstelling
Doelmatige en duurzame slibketen.
Maatregel
Opstellen slibstrategie.
Prestatie 2012
Uitgewerkte businesscase gereed voor besluitvorming.
Rapportage
In 2012 is de businesscase afgerond en op basis daarvan is de slibstrategie opgesteld. De slibstrategie beschrijft op welke manier Wetterskip Fryslân het slib vanaf 2015 het beste kan (laten) verwerken. Dit is van belang vanwege het aflopen van het contract met de huidige verwerker. Dit zal leiden tot een aanzienlijke kostenbesparing, verlaging van de klimaatvoetafdruk en terugwinning van een deel van het fosfaat uit slib. De behandeling in het algemeen bestuur heeft in februari 2013 plaats gevonden.
2.3.3
Voortgang
Voortgang
Voortgang
Voortgang bestuursprogramma
Waterketen In de Friese waterketen kan de komende jaren fors worden bespaard. De gezamenlijke besparing van gemeenten en Wetterskip Fryslân kan oplopen tot € 12,0 miljoen per jaar in 2020. Van dit bedrag komt een klein gedeelte ten gunste van het waterschap. Dat concludeert het Fries Feitenonderzoek, dat onder verantwoordelijkheid van de stuurgroep Fries Bestuursakkoord Waterketen (FBWK) tot stand is gekomen.
43
Voor de zomer is een inventarisatieronde langs alle Friese waterketen partijen uitgevoerd. Doel hiervan was om een beeld te krijgen welke vorm van samenwerking het beste aansluit bij de behoefte van partijen én bij de mogelijkheden om besparingen daadwerkelijk te realiseren. Op basis hiervan heeft de stuurgroep FBWK een nieuwe aanpak gepresenteerd die in het Provinciaal Bestuurlijk Overleg Water (PBOW) van oktober is vastgesteld. Kern daarvan is een gezamenlijke inspanningsverplichting om de jaarlijkse besparing van € 12,0 miljoen in 2020 te bereiken. Het bereiken van een besparing in de hele Friese waterketen vraagt een andere manier van samenwerken. Om hiermee ervaring op te doen, hebben gemeente Súdwest-Fryslân en Wetterskip Fryslân in mei gezamenlijk een overeenkomst gesloten om hiertoe een pilot waterketenbedrijf uit te voeren. De rioleringstaken van de gemeente en de waterzuiveringstaken van het waterschap worden in één organisatie ondergebracht, namelijk Waterketenbedrijf Fryslân. In de gemeente Súdwest-Fryslân heeft Wetterskip Fryslân vier rwzi’s, te weten: Warns, Bolsward, Sneek en Workum. Het project om te komen tot een pilot is gestart. Stedelijke wateropgave In 2008 heeft het waterschap samen met de gemeenten onderzoek gedaan naar wateroverlast in de bebouwde gebieden in het beheergebied. Per gemeente is een maatregelenpakket opgesteld om wateroverlast te voorkomen. Het kan gaan om gemeentelijke maatregelen voor de ruimtelijke inrichting en de riolering en om maatregelen voor het watersysteem. Sinds 2008 zijn diverse projecten uitgevoerd. In Sneek zijn in 2012 drie gemalen vervangen met aanpassingen in de watersystemen. In Joure is in juni 2012 het project in de woonwijk Zuiderveld afgerond met de opening van het gemaal de Scheen. In Drachten zijn in de herstructureringswijk De Bouwen een nieuwe wateras en bergingsvijvers aangelegd met bijbehorende kunstwerken. In totaal gaat het om bijna 2 hectare nieuw wateroppervlak en circa 1200 m2 natuurvriendelijke oever. Door de vergroting van de waterberging is het watersysteem beter bestand tegen extreme regenval. Samen met de gemeente Terschelling en Staatsbosbeheer is een integraal plan voorbereid om de wateroverlastproblematiek van West-Terschelling nabij de Doodemanskisten op te lossen. In Dokkum is de voorbereiding gestart voor twee nieuwe gemalen en in Paesens-Moddergat is de voorbereiding gestart om de waterafvoer nabij de zeedijk te verbeteren.
2.3.4
Financiën Schoon water
Programma/taak
Schoon water
Primaire begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil
A
B
C
C-B
45,3
44,2
Grootste afwijkingen (N) = nadelig t.o.v. gewijzigde begroting; (V) = voordelig t.o.v. gewijzigde begroting
42,8
1,4 (V)
Afwijking ten opzichte gewijzigde begroting
Opbrengsten verwerking afvalwater derden € 0,2 mln. (V) Er is meer afvalwater voor derden verwerkt dan begroot waaronder veel boorwater van de NAM op de rioolwaterzuivering Dokkum. De verwerking heeft voornamelijk in de laatste maanden van 2012 plaats gevonden. Waterketen € 0,3 mln. (V) Met gemeenten worden optimalisatiestudies per zuiveringskring uitgevoerd om de riolerings- en zuiveringsopgaven door te lichten en om efficiencyvoordelen in kaart te brengen. Een vijftal geplande optimalisatiestudies hebben in 2012 geen vervolg gekregen omdat er geen concrete efficiency-effecten te behalen zijn. De overige optimalisatiestudies liggen op schema. Het meetproject in Heerenveen komt te vervallen in verband een gewijzigde prioriteitstelling van de gemeente. Daarnaast zijn enkele reconstructiewerkzaamheden, die voortvloeien uit het afvalwaterakkoord, door de gemeente Boarnsterhim uit gesteld, waardoor onze bijdrage pas in 2013 betaald wordt. Ten opzichte van datgene wat vermeld is in de financiële voortgangsrapportages, is het verschil € 0,1 miljoen toegenomen. IBA subsidie € 0,2 mln. (V) De sanering van huishoudelijk afvalwater bij recreatiewoningen in de Alde Feanen wordt later gerealiseerd dan gepland. Lange tijd is voor de uitvoering aansluiting gezocht bij partijen die mogelijk water en elektriciteit zouden aanleggen om zo de uitgaven te minimaliseren. Onlangs is duidelijk geworden dat er geen nutsvoorzieningen meer worden aangelegd en daardoor is samenwerking op dit punt geen optie meer. Wetterskip Fryslân is nu zelf gestart met de voorbereidingen en uitvoering van de aanleg van zuiveringsvoorzieningen (IBA’s) bij de recreatiewoningen. De geplande uitvoeringstermijn van de werkzaamheden en het moment van subsidieverstrekking schuift om deze reden ook door naar het voorjaar 2013. Deze kosten worden uit de bestemmingsreserve waterketen gefinancierd. Om deze reden is de onttrekking uit de reserve ook lager. Dit is reeds gemeld in de financiële voortgangsrapportages. Chemicaliën/Flocculanten € 0,2 mln. (V) Optimalisatie van het zuiveringsproces heeft geleid tot een besparing op de kosten van chemicaliën en flocculanten. De voorraad is in 2012 afgebouwd en om deze reden was er minder noodzaak om aan te kopen. Dit is reeds gemeld in de financiële voortgangsrapportages. Hogere opbrengsten van derden € 0,2 mln. (V) De hogere opbrengsten kennen twee oorzaken. De eindafrekening over 2011 voor het leveren van warmte vanuit de rioolwaterzuivering Leeuwarden aan een verzorgingstehuis viel hoger uit dan begroot. Daarnaast vond er een verrekening plaats (met terugwerkende kracht tot 2008) met het waterschap Noorderzijlvest met betrekking tot de verwerking van afvalwater uit hun beheergebied dat wordt verwerkt op de rioolwaterzuivering Dokkum. Dit is reeds gemeld in de financiële voortgangsrapportages.
44
Saneren waterbodems Verschil van inzicht met de provincie over het drempelbedrag heeft tot uitstel van de sanering van de ‘Poel Harkema’ geleid. Inmiddels is overeenstemming bereikt en wordt het werk in 2013 gerealiseerd. Om de sanering in 2013 te kunnen uitvoeren wordt bij deze jaar rekening voorgesteld een bedrag van € 0,2 miljoen (de onder schrijding van het saneringsbudget) te bestemmen. Dit is reeds gemeld in de financiële voortgangsrapportages.
€ 0,2 mln. (V)
Elektriciteit zuiveringstechnische werken De energiekosten voor de waterzuiveringstechnische werken zijn lager uitgevallen omdat er een correctie op het energieverbruik heeft plaatsgevonden in verband met een te hoge voorschotnota.
€ 0,2 mln. (V)
Incidentele baten Projecten worden in principe (financieel) afgerond bij ingebruikname. In voorkomende gevallen is het nodig om toekomstige uitgaven (bijvoorbeeld kosten voor nazorg) reeds op te voeren ten laste van het investeringskrediet. In werkelijkheid kunnen deze kosten afwijken van de ramingen wat resulteert in een exploitatieresultaat. In 2012 was sprake van een voordelig exploitatieresultaat (werkelijke nazorgkosten zijn lager dan geraamde kosten). De grond van de overbodig geworden rioolwaterzuivering Haulerwijk is verkocht. De opbrengst ad € 36.000 was niet begroot.
€ 0,2 mln. (V)
Slibverwerking De verwachting bij de financiële voortgangsrapportages was dat de afrekening van het slib over 2012 € 0,4 miljoen voordeel zou opleveren. Doordat per ultimo 2012 het drogestof gehalte van het slib lager is uitgevallen en de hoeveelheid slib hoger is uitgevallen dan bij de laatste prognose werd verwacht, is het voordeel met € 0,3 miljoen afgenomen en bedraagt het voordeel ten opzichte van de gewijzigde begroting nog € 0,1 miljoen.
€ 0,1 mln. (V)
Zandverwijdering Er is zand verwijderd op de rioolwaterzuivering Warns om de capaciteit te kunnen waarborgen. De noodzaak was in 2012 nog niet voorzien. Op de rioolwaterzuivering Franeker was ook sprake van overlopende kosten voor zandverwijdering uit het voorgaand jaar. Dit is reeds gemeld in de financiële voortgangsrapportages.
€ 0,1 mln. (N)
Damwand Oost Indische Opvaart In het verleden is, in nauwe samenwerking met de gemeente Menameradiel, een sanering uitgevoerd en is een nieuwe damwand geplaatst in de Oost Indische Opvaart te Berltsum. Deze damwand constructie is veel eerder versleten dan gedacht. Het dagelijks bestuur heeft besloten om bij te dragen in de kosten van herstel.
€ 0,1 mln. (N)
Slopen en opruimen rioolwaterzuivering Haulerwijk In de afgelopen jaren is de rioolwaterzuiveringsinstallatie van Haulerwijk overbodig geworden. Het water wordt nu gezuiverd in de installatie in Oosterwolde. In 2012 is de overbodige rioolwaterzuivering in Haulerwijk gesloopt en opgeruimd. Deze zogenaamde amoveringskosten moeten conform de Waarderingsgrondslagen van Wetterskip Fryslân alsnog in de exploitatie worden verantwoord omdat er tegenover deze uitgaven geen toekomstig nut staat.
€ 0,4 mln. (N)
Overig Diverse kleine positieve en negatieve afwijkingen zorgen gezamenlijk voor een voordelig verschil van € 0,2 miljoen.
€ 0,2 mln. (V)
Totaal
€ 1,4 mln. (V)
2.3.5 Bestemmingsreserve Schoon water Waterketen In het verleden zijn een aantal verplichtingen aangegaan op grond van de stimuleringsregeling rioleringswerken en kleinschalige zuiveringssystemen. Voor deze verplichtingen is in 2008 een bestemmingsreserve gevormd. De afgelopen jaren zijn de lopende verplichtingen afgehandeld ten laste van deze reserve. Ultimo 2012 resteert nog één verplichting voor de Alde Feanen ter grootte van € 0,1 miljoen. Bij de vaststelling van de jaarrapportage wordt voorgesteld om het niet benutte deel van de reserve (ca. € 0,1 miljoen) te laten vervallen.
2.4 Organisatie Wetterskip Fryslân voert een transparant en maatschappelijk verantwoord financieel beleid. Het zorgt voor een optimale inzet van mensen en middelen om de in de voorgaande paragrafen genoemde kerntaken effectief en efficiënt te kunnen uitvoeren. Daarom kan het waterschap niet zonder een goede bedrijfsvoering. Het programma Organisatie gaat over alle organisatie onderdelen, projecten en ontwikkelingen die bijdragen aan een goede bedrijfsvoering. Onder dit programma zijn ook de ontwikkeling van de rentekosten en kosten voor heffing en invordering opgenomen. Het afgelopen jaar zijn er belangrijke stappen gemaakt in de ontwikkeling naar een proces- en projectgerichte organisatie. De vijf eerste processen zijn uitgewerkt, procesimplementatieplannen zijn geschreven en de invoering van ondersteunende software is voorbereid. Tijdens het proces zijn er verbetermogelijkheden vastgesteld en doorgevoerd waaronder de invoering van een contractenregister, de borging van rechtmatigheid bij inkoop en de verbeteringen in de programmering van investeringswerken. Wetterskip Fryslân voert jaarlijks een innovatieprogramma uit op het gebied van watersystemen en waterzuivering. Met het Innovatieprogramma sluit zij aan bij de ontwikkelingen die plaatsvinden binnen de STOWA en de Unie van Waterschappen. Als deelnemer aan het Innovatie Platform draagt het waterschap bij aan het zichtbaar maken van het innovatieve vermogen van de waterschappen en wordt de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven gestimuleerd. Met de uitvoering van twee projecten in Mozambique werkt Wetterskip Fryslân aan het buitenlandbeleid. Door kennis te delen met andere landen draagt het waterschap daar bij aan een verbetering in het waterbeheer en in de bouw van sanitaire- en drinkwatervoorzieningen bij scholen en publieke gebouwen. Wetterskip Fryslân is actief op het gebied van educatie. Het maakt deel uit van de communicatiestrategie en effectief personeelsmanagement. In 2012 is het educatiebeleidsplan vastgesteld. Er zijn meerdere samenwerkingsovereenkomsten aangegaan met onderzoek- en onderwijsinstellingen. Via het bezoekerscentrum van het Woudagemaal is veel informatie over het waterschapswerk verstrekt aan onder andere scholieren. Het recentelijk geopende bezoekerscentrum ontving in 2012 zijn 50.000ste bezoeker. Naar aanleiding van de hoogwatersituatie aan het begin van het jaar zijn een aantal verbeteringen doorgevoerd. Zo heeft het waterschapprioriteit gegeven aan het verversen van kennis, vaardigheden en middelen op het gebied van crisiscommunicatie en meer aansluiting gezocht bij de externe crisispartners op het gebied van crisiscommunicatie. Ook is de calamiteiten ruimte gemoderniseerd waardoor we beter zijn toegerust voor crisis communicatie. 45
De samenwerkingsmogelijkheden met andere waterschapslaboratoria in de regio zijn nader onderzocht om te kijken of samenwerking kan leiden tot verdere efficiëntie. Vooralsnog zijn er nog geen vervolgstappen gezet. De onderzoeken hebben wel bijgedragen aan het inzicht in de efficiëntie van ons eigen laboratorium. In 2012 zijn een aantal innovaties doorgevoerd die leiden tot meer efficiëntie. Onder andere doordat arbeidsintensieve monsterbewerkingen kunnen worden voorkomen. In december heeft het waterschap besloten deel te nemen aan de gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) waarin uitvoering wordt gegeven aan de vergunningverlening, toezicht en handhaving van complexere inrichtingen, samen met gemeenten en provincie. In het verslagjaar zijn 19 Europese aanbestedingen voor leveringen en diensten afgerond en daarnaast zijn er negen opgestart. De aanbestedingen zijn volgens planning verlopen. Daarnaast is invulling gegeven aan de afspraak tussen waterschappen om vanaf 2015 100% duurzaam in te kopen. Op dit moment volgt Wetterskip Fryslân in 90% van de gevallen de duurzaamheidscriteria van Agentschap.nl. Op verschillende fronten worden al duurzame activiteiten ontplooid waaronder het leasen van dienstauto’s die rijden op biobrandstof of elektriciteit.
2.4.1 Voortgang beleidsuitvoering nieuw beleid, innovatie en duurzaamheid Onderwerp
O 1: Duurzaamheidstatement
Doelstelling
Wetterskip Fryslân wil met een duurzame benadering bijdragen aan een zuiniger, efficiënter en op lange termijn meer continue omgang met de leefomgeving, voor huidige en toekomstige generaties.
Maatregel
Het opstellen van een integraal duurzaamheidstatement.
Prestatie 2012
1. H et duurzaamheidstatement is vastgesteld. 2. Opstellen maatregelen duurzaamheid. 3. O nderzoeken mogelijkheden Green Deals duurzaamheids agenda Rijk.
Rapportage
1. Op basis van de bestuursopdracht wordt het duurzaamheidsstatement momenteel ontwikkeld. Het vaststellen van het statement in het algemeen bestuur vindt plaats in 2013. 2. Op veel verschillende fronten worden al duurzame activiteiten ontplooid door Wetterskip Fryslân, waaronder bijvoorbeeld de lease van dienstauto’s op biobrandstof en elektriciteit en het duurzaam inkopen van goederen en diensten. Alle activiteiten op het gebied van duurzaamheid zijn geïnventariseerd, evenals de mate waarin deze initiatieven inmiddels zijn doorgevoerd. 3. H et convenant Green Deal waterketen Fryslân is ondertekend door de Friese waterketenpartners. Deze Green DeaI heeft als beoogd resultaat het stimuleren van innovatie en duurzaamheid in de Friese waterketen. In de Green Deal zeggen de Friese waterketenpartijen toe dat zij de innovaties toe gaan passen in watersysteem en waterketen. Als onderdeel van de Green Deal heeft de provincie voor de periode 2012 – 2015 een subsidiebedrag van € 1,0 miljoen beschikbaar gesteld voor het stimuleren van brede toepassingen van innovaties in de waterketen (dit is de bestaande stimuleringsbijdrage onder het Waterhuishoudingsplan). In het kader van de Green Deals, die betrekking hebben op de productie van groen gas, energiebesparing of gebruik van biobrandstof, wordt onderzocht welke projecten hiervoor kunnen worden aangedragen.
In 2012 is een aantal vernieuwingen in de ICT-infrastructuur gestart en deels ingevoerd. De belangrijkste zijn de vernieuwing van de kantoor automatisering en de telefonie en de introductie van tablets. Voor telefonie is een nieuwe visie ontwikkeld die begin 2013 wordt geformaliseerd. In 2012 is een organisatie brede nulmeting ten aanzien van de informatiebeveiliging gehouden en daarbij zijn de eerste maatregelen al geïmplementeerd.
2.4.2
46
Voortgang
Voortgang beleidsuitvoering samenwerking
Onderwerp
IS 1: Ondersteuning waterschap ARA-Sul Mozambique
Doelstelling
Uitvoering geven aan het buitenlandbeleid van Wetterskip Fryslân door met andere landen kennis te delen over waterbeheer.
Maatregel
Als onderdeel van het buitenlandbeleid ondersteunen wij het waterschap ARA-Sul, het meest zuidelijke waterschap in Mozambique.
Prestatie 2012
In 2012 is een projectplan opgesteld.
Rapportage
Het projectplan is uitgewerkt. Het project is gericht op het opbouwen van de capaciteit bij ARA-Sul op het gebied van beheren van dijken en kleine dammen en het maken van integrale waterbeheerplannen. In 2012 is de eerste fase van het project uitgevoerd. Als onderdeel van de eerste fase heeft in september een officiële delegatie van ARA-Sul, de gemeente Chockwe en een groot irrigatiebedrijf, een bezoek gebracht aan Wetterskip Fryslân. Tijdens dit bezoek is onder andere ingegaan op organisatie ontwikkeling, beheer van dijken en informatiebeheer en analyse. In oktober is het Memorandum of Understanding voor de samenwerking in de komende vijf jaar tussen ARA-Sul en Wetterskip Fryslân getekend. Deze ondertekening heeft plaatsgevonden tijdens een symposium in Mozambique. Het NWB-fonds van de Nederlandse Waterschapsbank draagt bij in een gedeelte van de kosten.
Voortgang
Onderwerp
IS 2: Millenniumdoelstelling schoon water en sanitatie in Mozambique
Doelstelling
Verbeteren van toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen voor 1,8 miljoen mensen in Mozambique.
Maatregel
De bouw van sanitaire en drinkwatervoorzieningen bij scholen en publieke gebouwen. Daarnaast bijdragen leveren aan trainingsactiviteiten en organisatieontwikkeling.
Prestatie 2012
• Wetterskip Fryslân levert de projectleiding en een bijdrage aan een aantal adviesmissies. • Wetterskip Fryslân is de contractpartner voor externe partijen die financieel bijdragen (DGIS, ministerie van BuZa).
Rapportage
2.4.3
Voortgang
• Sinds de start in 2010 levert Wetterskip Fryslân de projectleiding. Dit vraagt een tijdsbesteding van circa 0,4 fte per jaar. De kosten hiervan worden gedekt uit het project. Met de meeste partijen zijn inmiddels samenwerkingsovereenkomsten getekend. In verband met de langere doorlooptijd wordt de samenwerkingsovereenkomst met de andere Friese partijen verlengd tot 2015. • De 1e fase van het sanitatieproject is op 1 juli 2012 afgerond. In deze 1e fase zijn voorzieningen gerealiseerd op 65 scholen met circa 85.000 leerlingen. Bij vier gemeenten zijn trainingen gegeven voor ongeveer 200 cursisten. Het projectvoorstel voor de opschalingsfase (2012-2015) is door DGIS goedgekeurd. Op 1 juli 2012 is deze 2e fase van start gegaan, waarin wordt gewerkt met vijf nieuwe gemeenten in Mozambique. De 2e fase omvat een project van ruim € 5,0 miljoen. De financiële bijdrage van het waterschap wijzigt niet. In 2012 heeft de laatste bijdrage van € 150.000 plaatsgevonden.
Voortgang beleidsuitvoering educatiebeleid
Onderwerp
O 2: Educatiebeleid
Doelstelling
Wetterskip Fryslân wil in de toekomst meer gebruik maken van educatie, enerzijds voor een effectief personeelsmanagement en anderzijds als onderdeel van onze communicatiestrategie
Maatregel
Het opstellen en uitvoeren van educatiebeleid.
Prestatie 2012
• Het Educatiebeleid voor 2012-2014 is vastgesteld. • Diverse activiteiten worden uitgevoerd.
Rapportage
• Het Educatiebeleid voor 2012-2017 is vastgesteld. • Vanuit het educatiebeleidsplan heeft Wetterskip Fryslân een samenwerkingsovereenkomst met het Center of Expertise Water Technology (CEW) gesloten in juli 2012. De activiteiten overeengekomen met het CEW worden door het lectoraat actief opgepakt. Er wordt binnen een aantal projecten van het waterschap door studenten onderzoek gedaan. Vanuit de stichting Woudagemaal wordt actief ingezet op het betrekken en informeren van jongeren bij het waterschapswerk. Het Woudagemaal en het bezoekerscentrum kregen bijna 6000 jongeren op bezoek. Samen met MBO onderwijsinstellingen en diverse bedrijven ontving Wetterskip Fryslân een Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) erkenning van de minister. In deze centra werken ondernemers, wetenschappers, docenten en studenten samen. Doel is het verbeteren van de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs. De invulling van het CIV wordt in 2013 samen met betrokkenen verder vorm gegeven.
Voortgang
2.4.4
Voortgang bestuursprogramma
Innovatie en nieuw beleid Innovatie is een speerpunt uit het bestuursprogramma. In de begroting 2012 is een bedrag van € 1,0 miljoen opgenomen voor nieuw beleid/innovatie waarvan al een deel is toegewezen aan concrete projecten. Ruwweg is € 0,5 miljoen beschikbaar voor nieuw beleid en € 0,5 miljoen voor innovatie. In de loop van het jaar zijn er vele projecten ingediend die gefinancierd zijn vanuit het budget voor nieuw beleid/innovatie. Nieuw beleid In de begroting 2012 is een aantal projecten opgenomen die op basis van het AB-besluit van 3 april 2012 gedekt worden door het budget voor nieuw beleid. Dit zijn: • Deltaprogramma IJsselmeer • Hoogwatercircuits • Educatiebeleid • Groen-blauwe diensten • Task force Integraal Zuiveringsplan (IZP) • Deelname ‘Vereniging van Participanten Waterketen Noord Nederland’ In 2012 is hieraan toegevoegd: Deelname aan tentoonstelling ‘De Dijk’ in Fries museum. De samenwerking met het Fries Museum aan de tentoonstelling ‘De Dijk’ in het nieuwe pand op het Zaailand te Leeuwarden is een bijdrage aan ons educatiebeleidsplan en een promotionele kans voor ons waterschap. Van het totale beschikbare bedrag voor nieuw beleid van € 0,5 miljoen is € 0,3 miljoen. toegewezen aan bovenstaande projecten. Innovatie Op basis van het Innovatieprogramma 2011 zijn in de tweede helft van 2011 16 projecten van start gegaan. Door de verlate start zijn toen niet alle projecten afgerond en lopen de kosten van zeven projecten door in de eerste maanden van 2012. Het betreft de projecten: • zonnedijk • waterturbines bij spuisluizen • well to wheels (groen gas uit biogas) • thermische hydrolyse van slib • drietrapsvergisting • slib t.b.v. grondverbetering • duurzame slibketen in de Zuidlanden Om deze projecten goed te kunnen afronden, is met het vaststellen van de jaarrapportage 2011 door het algemeen bestuur besloten om uit het resultaat van 2011 een bestemmingsreserve van € 200.000 te vormen. Hiermee worden de doorlopende kosten gedekt. In de begroting van 2012 is hier rekening mee gehouden. Bij het vaststellen van de begroting 2012 heeft het algemeen bestuur ook ingestemd met het Innovatieprogramma 2012. In het Innovatieprogramma 2012 zijn 15 projecten opgenomen, zes op het gebied van watersystemen en negen op het gebied van waterzuivering. Het innovatieprogramma is een zogenaamd ‘levend document’. Dit houdt in dat in de loop van het jaar projecten aan de lijst kunnen worden toe gevoegd of dat projecten niet meer doorgaan. Aan de lijst zijn gedurende het jaar toegevoegd Urinepilot hoofdkantoor, Duurzaamheidsstatement, Slibontwatering met gebruik van kolengruis, Innovatieve analyse van glyfosaat, Geneesmiddelen in effluenten en oppervlaktewater, Verbeterde slibindikking met slibzuil (Fase 2), Wetenschappelijk onderzoek naar 47
biogasproductie, Optimale benutting energie op de RWZI Leeuwarden en de Praktijkonderzoek thermofiel vergisten Met het innovatieprogramma sluit Wetterskip Fryslân aan bij de ontwikkelingen die plaatsvinden binnen de STOWA en Unie van Waterschappen. Begin mei is bij de Unie van Waterschappen het Innovatie Platform gestart en Wetterskip Fryslân heeft plaatsgenomen in dit platform. Het doel van het Innovatie Platform is het innovatieve vermogen zichtbaarder te maken en de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven te stimuleren. Wat betreft innovatie heeft ons waterschap het jaar succesvol afgesloten met het behalen van de innovatieprijs. Wetterskip Fryslân heeft samen met Woningstichting de Wieren, DeSaH bv, Gemeente Súdwest-Fryslân en STOWA de Waterinnovatieprijs 2012 voor het project Waterschoon gewonnen. Wij werken in het winnende pilotproject nauw samen met bovengenoemde partijen in de wijk Noorderhoek in Sneek. Volgens het juryrapport is het project een geweldige vernieuwing voor bouwend Nederland, een innovatief, integraal en kleinschalig concept met een grote duurzaamheidswaarde. Energieopwekking, hergebruik van reststoffen en waterzuivering komen hier samen. Waterschoon heeft zich in de praktijk bewezen en is een voorbeeldfunctie voor andere nieuwbouwwijken. Voor innovatie zijn in 2012 diverse projectvoorstellen tot een bedrag van € 471.000 ingediend. Hierop is in 2012 ongeveer € 116.000 uitgegeven. Inclusief de bijdrage aan Noorderhoek bedroegen de uitgaven € 189.000. De projecten lopen meestal niet parallel met het kalenderjaar en vanwege externe omstandigheden zoals beschikbaarheid van de nodige apparatuur kan pas later in het jaar worden gestart. Bij de resultaatbestemming zal worden voorgesteld om het resterende budget voor innovatie van 2012 ad € 355.000 te reserveren voor de uitgaven van de lopende projecten in 2013.
2.4.5
Er is een visie op de benodigde informatiearchitectuur ontwikkeld en in de vorm van een business case aan het algemeen bestuur voorgelegd. Ook de businesscase voor de aanschaf van software die de inkoopprocessen en de werkenprocessen moeten ondersteunen zijn afgerond en ter besluitvorming aan het algemeen bestuur voorgelegd en na een second opinion akkoord bevonden. Inmiddels is de uitwerking gestart voor twee nieuwe processen: • Beheren van watersystemen en primaire keringen • Onderhouden van watersystemen en primaire keringen Het project- en procesgericht werken wordt steeds belangrijker. Persoonlijke kwaliteiten van medewerkers, ook wel competenties genoemd, zijn bepalend voor het succes van Wetterskip Fryslân. De benodigde competenties zullen in de tijd veranderen als gevolg van de professionaliseringsslag van onze organisatie en de steeds veranderende omgeving. Het nieuwe HRMbeleid en de te ontwikkelen instrumenten zijn er op gericht de juiste competenties op de juiste plaats te krijgen. Kosten In de begroting van 2012 is € 1,0 miljoen beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het programma Organisatieontwikkeling. Hiervan is € 0,84 miljoen besteed. Opbrengsten Volgens Jaarrekening 2012 programmaplan
Voortgang Organisatie
Organisatieontwikkeling De organisatieontwikkeling heeft als doel te groeien naar een organisatie die goedkoper kan werken bij gelijkblijvende kwaliteit, die beter kan inspelen op veranderingen vanuit de omgeving en waar medewerkers in onderlinge verbinding en met plezier samenwerken. De doelstellingen zijn vastgelegd in het meerjarig programmaplan ‘Wetterskip Fryslân op koers!’. Het afgelopen jaar was de focus gericht op eerste vijf processen die geselecteerd zijn omdat ze snel verbeterresultaten en efficiency opleveren. Het betreft de volgende processen: • Aanleggen en renoveren van primaire keringen. • Aanleggen en renoveren van waterzuiveringssystemen. • Inrichten en renoveren van watersystemen (inclusief oevers en kaden). • Inkopen van Werken. • Inkopen van Goederen en Diensten. Tijdens het proces zijn verbetermogelijkheden vastegesteld en door gevoerd. Voorbeelden hiervan zijn: • Het invoeren van een contractenregister. • Bundeling van inkoop. • Het borgen van de rechtmatigheid bij inkopen. • Geprofessionaliseerde project-startups bij investeringswerken. • Verbetering van het programmeren van de investeringswerken. • De projectenadministratie is versterkt dat leidt tot betere eindewerk inschattingen en projectbeheersing. • Borging van de betrokkenheid van beheer en onderhoud, planvorming, beleidsrealisering en alle andere vakgebieden bij projectopzet en uitvoering. 48
De processen zijn uitgewerkt, procesimplementatieplannen zijn geschreven en de invoering van ondersteunende software is voorbereid. Inmiddels is ook de invoering van de eerste processen gestart. Hiermee worden de beschreven verbeteringen ook daadwerkelijk gerealiseerd.
Verschil
1. Personele kostenbesparingen
1,8
2,5
0,7
2. Overige kostenbesparingen
0,9
1,1
0,2
Totaal
2,7
3,6
0,9
De weergegeven cijfers zijn cumulatief vanaf 2011 tot en met ultimo 2012. Hierdoor is het mogelijk om de ontwikkeling van het beoogde rendement volgens het in uitvoering genomen programmaplan te volgen. 1. Personele kostenbesparingen In het programmaplan zijn de besparingen op personeel tot en met 2012 becijferd op € 1,8 miljoen. Per saldo is tot en met 2012 een besparing van € 2,5 miljoen gerealiseerd. 2. Overige kostenbesparingen Een belangrijk element in de organisatieontwikkeling vormt het creëren van kostenbewustzijn en het scherp specificeren van behoefte in relatie tot gedefinieerd resultaat. Inkoopprocessen zijn aangescherpt en de markt benadering is aangepast om maximaal te profiteren van schaalvoordelen. Tot en met 2012 zijn er structurele besparingen gerealiseerd op goederenen dienstenbudgetten van € 1,1 miljoen. Het betreft onder andere besparingen op de kosten van het wagenpark, diensten ten behoeve van planvormingsactiviteiten, slibverwerking en slibtransport, onderhoud van waterlopen, leveringen van stortstenen, rietmaaien en huur ten behoeve van onderhoudsactiviteiten.
Overige ontwikkelingen in de bedrijfsvoering Inkoop In het verslagjaar zijn 19 Europese aanbestedingen voor leveringen en diensten afgerond en daarnaast zijn er negen opgestart. De aanbestedingen zijn volgens planning verlopen. Vermeldenswaardige Europese aanbestedingen zijn die voor integrale telefonievoorziening, mobiele randapparatuur, lease bedrijfsauto’s, terreinonderhoud/groenvoorziening, landmeetkundige werkzaamheden, aanschaf peilschalen, kantoorartikelen (samen met andere waterschappen), catering (samen met CJIB) en chemicaliën rwzi’s. Uit controle is gebleken dat de rechtmatigheid is geborgd in de processen. Daarmee is het oordeel van de accountant over de totale rechtmatigheid positief. Het huidige inkoopsysteem kent echter wel beperkingen. Om deze reden is het inkoopproces als één van de eerste processen uitgewerkt in het kader van de Organisatieontwikkeling. In 2012 is volop gewerkt aan de vormgeving en verbetering van het proces inkopen goederen en diensten. De implementatie van het hernieuwde proces vindt in het komende jaar plaats. Dit zal tot verdere verbeteringen in de inkoopfunctie leiden. De mogelijkheden voor verdergaande samenwerking met andere waterschappen en andere overheden wordt verder verkend. In de loop van 2013 wordt definitief bepaald welke vorm van inkoopsamenwerking het meest kansrijk is voor Wetterskip Fryslân en hoe de vervolgacties eruit moeten zien. Duurzaam inkopen De Nederlandse waterschappen hebben afgesproken dat ze 100% duurzaam inkopen in 2015. Dit betekent dat de duurzaamheidscriteria van Agentschap.nl voor 100% worden gevolgd. Op dit moment volgt Wetterskip Fryslân deze criteria al in 90% van de gevallen en stelt soms nog hogere eisen aan duurzaamheid. Het plan van aanpak voor het 100% duurzaam inkopen in 2015 zal worden opgenomen het overkoepelende duurzaamheids statement dat in 2013 wordt vastgesteld. Onderhoud ICT infrastructuur In 2012 is een aantal vernieuwingen in de ICT-infrastructuur gestart en deels ingevoerd. De belangrijkste zijn: de vernieuwing van de kantoor automatisering en de telefonie en de introductie van tablets. De vernieuwing van de kantoorautomatisering is met de migratie naar Windows 7 en Office 2010 succesvol doorgevoerd. Alle medewerkers zijn in de gelegenheid gesteld om training te volgen om op efficiënte wijze met de nieuwe software omgeving om te gaan. Pc’s en beeldschermen zijn grotendeels vervangen. Voor telefonie is een nieuwe visie ontwikkeld die begin 2013 wordt geformaliseerd. De implementatie vindt plaats rond de zomer 2013. Voor de introductie van tablets is beleid opgesteld voor toewijzing, beveiliging en inrichting van het beheer en documentatie. Informatievoorziening Het project voor de migratie van IRIS is stopgezet vanwege het uitblijven van de oplevering van de nieuwe release via het Waterschapshuis. IRIS is het softwarepakket voor de geografische gegevens van het waterschap over onder andere wateren, kunstwerken en keringen. De ‘release 2012’ zou in januari 2012 worden opgeleverd, maar is nog steeds niet beschikbaar. Het is afhankelijk van de discussie over de taken en rollen van Het Waterschaps huis 2.0 in hoeverre de migratie nog een vervolg zal krijgen, of dat er een alternatief voor IRIS gezocht gaat worden.
49
Informatiebeveiliging In 2012 is een organisatie-brede nulmeting ten aanzien van de informatiebeveiliging gehouden. Het beleid wat we hebben geformuleerd ten aanzien van informatiebeveiliging is daarbij beoordeeld. Ook hoe de omgeving van buitenaf te bereiken is (onder andere door middel van hacking). Het belang van informatiebeveiliging wordt onderkend en de maatregelen vanuit de nulmeting zullen in de komende periode worden uitgevoerd. Een aantal maatregelen is al geïmplementeerd zoals de poortjes die een al te vrije toegang tot het gebouw beperken en de migratie van de kantoorautomatisering, waarmee het beveiligingsniveau sterk omhoog is gegaan. De uitkomsten van de evaluatie en de vervolgacties worden verder in 2013 gepresenteerd en geïmplementeerd. Documentaire informatievoorziening Na het toegankelijk maken van het archiefblok 1965-1996 door inventarisatie is een start gemaakt met de inventarisatie van het archiefblok 1993-2003. De Archiefwet verplicht overheden hiertoe. De inventarisatie draagt bij tot een versnelling van de werkprocessen omdat archiefstukken uit deze periode nog vaak geraadpleegd worden en nu sneller gevonden kunnen worden. In het afgelopen jaar is een inventarisatie gemaakt van de analoge abonnementen die eventueel opgezegd kunnen worden. Veel daarvan zijn inmiddels opgezegd. Deze kostenpost is hiermee ongeveer gehalveerd. Huisvesting Het waterschap onderzoekt de mogelijkheid voor aanpassing van het hoofdkantoor in combinatie met nieuwbouw van de werkplaats voor de technische dienst en het duurzamer maken van de huisvesting. Het afgelopen jaar heeft een projectgroep onderzoek gedaan naar de diverse mogelijk heden om de huisvesting van het waterschap toekomstbestendig te maken en zijn voorbereidingen getroffen om in de eerste helft van 2013 tot besluitvorming te komen. Laboratorium In 2012 zijn een aantal innovaties doorgevoerd die mede hebben bijgedragen aan de voortzettende efficiencyverbeteringen. De DOC (Dissolved organic carbon) en TOC (Total organic carbon) analyses zijn gevalideerd en geaccrediteerd en worden inmiddels routinematig uitgevoerd. Hiermee wordt een besparing bereikt op het uitbesteden van deze analyses. Drie oude analyses voor vluchtige verbindingen zijn vervangen door een nieuwe analyse. De LC-MS bestrijdingsmiddelen analyses zijn geoptimaliseerd, zodat er meer stoffen met één analysesysteem geanalyseerd kunnen worden. Arbeidsintensieve monstervoorbewerking kan hiermee worden voorkomen. Bij de externe audit van het milieumanagementsysteem zijn geen tekortkomingen geconstateerd. In de audit is waardering uitgesproken voor de heldere en complete managementreview over 2011 en over de beschikbaar heid van een milieujaarverslag waarin ook de veroorzaakte milieubelasting in beeld is gebracht. Het jaarlijkse controlebezoek door de Raad voor Accreditatie (RvA) heeft in april plaatsgevonden waarbij de competenties van het laboratorium zijn getoetst aan NEN-EN-ISO 17025:2005 en aan het Accreditatieschema AS2000 en AS3000. Deze herbeoordeling is goed verlopen en heeft uiteindelijk geleid tot: • de accreditatie van DOC en TOC analyses (deze analyses zijn van belang voor het vaststellen van de heffing) • de accreditatie van de uitbreiding van het bestrijdingsmiddelenpakket (deze analyse is belangrijk in de samenwerking met de landbouwsector) • de accreditatie van de samenvoeging van meerdere analyses voor de vluchtige verbindingen (van belang bij afvalwateronderzoek) tot één analyse 50
Het zwemwateronderzoek is afgelopen jaar weer op een goede manier verlopen. Te merken is dat problemen met blauwalgen frequenter voorkomen en eerder in het jaar plaatsvinden. Ook de veroorzaker van zwemmersjeuk - poelslak en cercariën - komen vaker voor. In 2011 is een groep van vijf waterschapslaboratoria bijeengebracht om nadere samenwerking te onderzoeken. Het betreft de laboratoria van de waterschappen Groot Salland, Fryslân, Hunze & Aa’s, Regge en Dinkel en de Stichting Waterproef (Noord-Holland). Gezamenlijk bedienen deze laboratoria alle waterschappen in Oost, Noord en Noordwest Nederland. Dit onderzoek heeft laten zien dat deze samenwerking voor Wetterskip Fryslân een kostenstijging van ruim 19% betekent. Dit onderzoek heeft ook duidelijk gemaakt dat de huidige laboratoria efficiënt werken. Als vervolg op dit onderzoek is een strategische samenwerking met de Stichting Waterproef onderzocht, is gekeken welke efficiency winsten mogelijk zijn bij doorgaan in de huidige opzet en wordt nog onderzocht wat een samenwerking met Vitens op kan leveren. HRM Ook in 2012 is het visiedocument ‘Samenstromen’ leidraad geweest voor de activiteiten binnen HRM. HRM als aandachtsgebied heeft een bijdrage geleverd aan het organisatie ontwikkelingsprogramma. In dit kader is het Wetterskip Fryslân Competentie Woordenboek ontwikkeld en vastgesteld. Met behulp van dit woordenboek is een start gemaakt met het gebruik van competenties in relatie tot rollen binnen procesmatig werken. In verband hiermee zijn competenties voor verschillende rollen beschreven en vastgelegd in de rollenbibliotheek. Ook is in het kader van het organisatieontwikkelingsprogramma eind 2012 is een nieuwe beleidsnota voorbereid voor het koppelen van personeel aan procesrollen. Deze nota ‘Markt der Mogelijkheden’ vormt de opmaat voor meer beweging en interne mobiliteit. In 2013 en volgende jaren krijgt dit een vervolg. Voortvloeisel uit de CAO Waterschappen van 2009/2012 is de invoering van het Individuele Keuze Budget. Verschillende modules zijn in maart geïmplementeerd. Door toepassing van de CAO Waterschappen is meer gestuurd op terugdringing van verlofrestanten.
Communicatie De hoogwatersituatie begin 2012 en de vorstperiode kort daarna vergde veel inzet. De enorme aandacht van zowel regionale als landelijke media werd in goede banen geleid. Via onder meer nieuwsbrieven en de website werden betrokkenen geïnformeerd. Naar aanleiding van de hoogwater situatie werd een aantal verbeteringen doorgevoerd. Extra prioriteit kreeg het constant verversen van kennis, vaardigheden en middelen op het gebied van crisiscommunicatie. Er zijn afspraken gemaakt met het COT (crisis onderzoek team) om te assisteren bij het invoeren van een standaard draaiboek crisiscommunicatie. Ook werd meer aansluiting gezocht bij de externe crisispartners, zoals de Veiligheidsregio Fryslân, op het gebied van crisiscommunicatie. De calamiteitenruimte werd gemoderniseerd waardoor we beter zijn toegerust voor crisiscommunicatie. Ook de afhandeling van de aanpak van de knelpunten hoogwateroverlast leidde tot extra inzet. Met onder meer bewonersbijeenkomsten en nieuwsbrieven werden bewoners geïnformeerd. Voor de restauratie van het Woudagemaal is een expositiemeubel gemaakt. Hierin maakt de bezoeker als het ware een 3D vlucht onder het gemaal door. Het Woudagemaal ontving in 2012 zijn 50.000ste bezoeker. De huisstijl van Wetterskip Fryslân onderging in 2012 een opfrisbeurt. De aangepaste huisstijl werd doorgevoerd in de bestickering van voertuigen, diverse uitgaven en er kwamen nieuwe informatieborden bij kunstwerken. In 2013 wordt deze verder uitgerold. In 2012 is een ontwerpverordening opgesteld om per 1 april 2013 officiële mededelingen alleen nog digitaal te publiceren. Wetterskip Fryslân sluit hiermee aan bij de landelijke ontwikkeling. Diverse projecten werden in 2012 communicatief begeleid en ondersteund. Onder meer watergebiedsplannen, het HWBP, kade- en oeverprojecten, de KRW-richtlijnen en vismigratie. Er werden 90 persberichten verstuurd en 250 persvragen beantwoord. Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) In 2009 hebben het Rijk, de VNG en het IPO afspraken gemaakt over het oprichten van een landsdekkend systeem van Regionale Uitvoerings Diensten (RUD’s). In Fryslân is onder regie van de provincie en op basis van vrijwillige afspraken tussen 27 gemeenten, Wetterskip Fryslân en Provincie Fryslân afgesproken om te komen tot een Regionale Uitvoeringsdienst Friesland: de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO). In december heeft het waterschap besloten tot deelname aan de gemeenschappelijke regeling FUMO. De FUMO gaat de vergunningverlening, toezicht en handhaving van complexere inrichtingen uitvoeren voor alle Friese gemeenten, de provincie en het waterschap. Het waterschap gaat de vergunningsadvisering, toezicht en handhaving bij indirecte lozingen onderbrengen bij de FUMO. Reden hiervoor is het belang dat het waterschap heeft in de zorg voor de goede werking van rwzi’s. Sinds de invoering van de Waterwet zijn de waterschappen geen bevoegd gezag meer voor indirecte lozingen op rwzi’s. Samenwerking met gemeenten en provincie is daarom van essentieel belang, dat kan het beste gerealiseerd worden door deelname aan de FUMO.
2.4.6
Grootste afwijkingen (N) = nadelig t.o.v. gewijzigde begroting; (V) = voordelig t.o.v. gewijzigde begroting
Afwijking ten opzichte gewijzigde begroting
Innovatie / nieuw beleid € 0,5 mln. (V) Van het totale beschikbare budget van € 1,0 miljoen voor Nieuw Beleid en Innovatie is € 0,8 miljoen aan projectaanvragen toegewezen en € 0,5 miljoen is daarvan uitgegeven in 2012. Projecten lopen vaak niet parallel met een kalender jaar en worden gedurende het jaar aangevraagd, waardoor snel sprake is van overloop van kosten naar een volgend jaar. Voor een inhoudelijke toelichting van de projecten en dekking van de overlopende kosten wordt verwezen naar de paragraaf bestuursprogramma. Projectondersteuning € 0,5 mln. (V) De productie van investeringswerken heeft ervoor gezorgd dat de vraag naar projectondersteuning ten behoeve van investeringswerken (geactiveerde uren) hoger is dan begroot. Met name de bouwbegeleiding van (mini)gemalen en het regisseren van hoogwatermaatregelen heeft geleid tot extra ureninzet van projectondersteuning aan investeringswerken. Ureninzet technische dienst Ten opzichte van de begroting zijn er door de technische dienst meer uren besteed aan investeringsprojecten (geactiveerde uren). Met name bij bouw en renovatie van (mini)gemalen is een groter beroep gedaan op de technische dienst, waardoor meer uren aan de investeringsprojecten zijn toegerekend.
€ 0,4 mln. (V)
Onvoorzien Op het budget onvoorzien van 2012 is geen aanspraak gemaakt.
€ 0,3 mln. (V)
Bijdrage Hefpunt € 0,2 mln. (V) Hefpunt verzorgt de belastingheffing en invordering voor de drie noordelijke waterschappen. De uitgaven van Hefpunt en daarmee onze bijdrage, vallen lager uit dan eerder door Hefpunt is aangegeven. In 2012 is uiteindelijk geen gebruik gemaakt van de post Onvoorzien. Bouwrente Het toerekenen van (bouw) rente aan lopende investeringsprojecten vormt een inkomstenpost voor de exploitatierekening. Omdat de uitgaven ten laste van de investeringsprojecten vooral in het laatste kwartaal plaats hebben gevonden, is de toevoeging van bouwrente aan deze investeringsprojecten lager uitgevallen. Zo is ten opzichte van de gewijzigde begroting een nadeel in de exploitatie ontstaat.
€ 0,2 mln. (N)
Resultaat deelnemingen Wetterskip Fryslân neemt via Wetterskip Deelnemingen BV deel in een aantal vennootschappen. In 2012 hebben deze bedrijven gezorgd voor een positief resultaat.
€ 0,1 mln. (V)
Overig Diverse kleine positieve en negatieve afwijkingen zorgen gezamenlijk voor een voordelig verschil van € 0,2 miljoen.
€ 0,2 mln. (V)
Totaal
€ 2,0 mln. (V)
Financiën Organisatie
Programma/taak
Organisatie
Primaire begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil
A
B
C
C-B
21,2
21,9
19,9
2,0 (V)
51
2.4.7 Bestemmingsreserves organisatie Dividend In 2011 is door de Nederlandse Waterschapsbank besloten om voorlopig geen dividend uit te keren. Reden hiervoor is de strengere regelgeving over het eigen vermogen van de bank. In 2007 is nog een ‘superdividend’ ontvangen. In 2011 is bij de behandeling van het Meerjarenperspectief 20122016 besloten om een bedrag van € 13,8 miljoen te reserveren om de tegenvallende baten in verband met de vervallen dividenduitkering te compenseren. Vanuit deze bestemmingsreserve valt gedurende zes jaar een bedrag van € 2,3 miljoen per jaar vrij om de tegenvallende baten te compenseren. Het jaar 2012 is het eerste jaar waarin dit bedrag van € 2,3 miljoen vrij valt. Innovatie Bij de resultaatbestemming van de jaarrapportage 2011 is besloten om de gelabelde budgetten voor de diverse innovatieprojecten te reserveren voor de uitgaven van deze projecten. In totaal is een bedrag van € 200.000 toegevoegd aan de bestemmingsreserve innovatie. In 2012 is een bedrag van € 152.650 uitgegeven ten laste van de diverse innovatieprojecten 2011. Dit bedrag is gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve. Het resterende bedrag zal worden gebruikt voor de dekking van de uitgaven ten laste van de projecten 2011.
Personeelslasten (bedragen x € 1,0 miljoen) JaarBegroting Gewijzigde rekening 2012 Begroting 2012 2012 Totaal personeelslasten
Verschil
40,3
41,0
41,6
0,6
-0,9
-1,0
-0,8
0,2
Bestemmingsreserves (omzetting G&D budget in inhuurbudget)
-
-0,1
-0,1
0,0
Omzetting G&D budget in inhuurbudget (doelmatigheid)
-
-0,5
-0,5
0,0
Opbrengsten diensten voor derden
-
-
-0,8
-0,8
Bruto personeelslasten (plafondafspraak)
39,4
39,4
39,4
0,0
Te activeren uren
-3,5
-3,5
-4,1
-0,6
Diensten aan derden
-0,1
-0,1
-
0,1
Netto personeelslasten
35,8
35,8
35,3
-0,5
Personeelslasten gedekt door: Organisatieontwikkeling
2.4.8 Personeelslasten Bij het opstellen van het Meerjarenperspectief 2011-2015 zijn er afspraken gemaakt met het bestuur over de ontwikkeling van de personeelslasten. In 2012 was voor de bruto personeelslasten weer een plafondbedrag van € 39,4 miljoen van toepassing. De werkzaamheden zijn conform vorig jaar binnen dit plafond bedrag uitgevoerd. Aanvullend is met het bestuur de afspraak gemaakt dat in voorkomende gevallen de totale personeelslasten boven dit plafondbedrag mogen uitkomen. Het betreft hier onder andere uitgaven voor het programmaplan Organisatieontwikkeling en de omzetting van goederen- en dienstenbudget in inhuurbudget in de omstandigheid dat sprake is van aanzienlijke efficiencyvoordelen. In onderstaande tabel worden de begrote en de werkelijke personeelslasten (totaal, bruto en netto) voor 2012 weergegeven en per regel nader toegelicht.
Totaal personeelslasten De totale personeelslasten komen uit op € 41,6 miljoen, € 1,3 miljoen meer dan begroot. De toename wordt vooral verklaard door de omzetting van goederen dienstenbudget in inhuurbudget (€ 0,5 miljoen) en de extra ruimte die het gevolg is van hogere opbrengsten diensten voor derden. Dit laatste betreft vooral detachering van eigen personeel. De afwijkingen worden hieronder nader toegelicht. De mutatie in verlofrechten wordt gescheiden in beeld gebracht en toegelicht. Organisatieontwikkeling De personele lasten (externe inhuur) die voor het Organisatieontwikkelings traject worden gemaakt, vallen buiten de plafondafspraak van € 39,4 miljoen. De uitgavenontwikkeling valt € 0,1 miljoen lager uit doordat er strak gestuurd is op de inhuur van externe ondersteuning en vervangende inhuur. Bestemmingsreserves (omzetting goederen- en dienstenbudget in inhuurbudget) De uitgaven voor projectleiding ‘Gegevenshuis op orde’ zijn in de begroting 2012 opgenomen als dienstverlening (goederen en diensten). De aan getrokken externe projectleiding moet echter worden aangemerkt als inhuur (onderdeel personeelslasten). De kosten worden gedekt vanuit de bestemmingsreserve opwaarderen serviceniveau gegevensbeheer. Omzetting goederen- en dienstenbudget (G&D) in inhuurbudget (doelmatigheid) Uit bedrijfseconomische overwegingen is door het dagelijks bestuur besloten om de onderstaande inhuur te dekken met behulp van omzetting van goederen- en dienstenbudgetten:
52
1. Voor het regisseren en maken van het Integraal Zuiveringsplan is gekozen voor het inhuren van projectleiding in plaats van de uit besteding van werkzaamheden (€ 0,1 miljoen). Op deze wijze is er een efficiënte en adequate werkwijze gecreëerd, waarbij de kennis binnen onze organisatie een belangrijke rol speelt. 2. Het programmamanagement voor de overdracht van het stedelijk waterbeheer is net als in 2011 via een detacheringsconstructie met een collega waterschap geregeld. Dit is significant goedkoper dan wanneer het werk wordt uitbesteed (€ 0,1 miljoen). 3. Het programmamanagement voor bodemdaling/belangenbehartiging natuurontwikkeling en streekagenda’s vond plaats door de inzet van een externe programmamanager (€ 0,1 miljoen). Hierdoor heeft Wetterskip Fryslân direct sturing op het gevoelige dossier van de bodemdaling. De bodemdalingscommissie is tevreden met de huidige aanpak en werkwijze. Daarnaast draagt de programmamanager zorg voor een continue stroom van declaraties van werk bij de NAM en mogelijke andere concessiehouders. Het is dus efficiënt om deze taak op deze wijze te regisseren. 4. De ondersteuning voor inkoopcoördinatie is efficiënt ingehuurd (€ 0,1 miljoen). Veel aanbestedingen worden door de lijn uitgevoerd. Resultaatgerichte opdrachtverlening aan inkoopadviesbureaus werkt in voorkomende gevallen niet efficiënt. 5. Het onderzoek naar gewasbeschermingsmiddelen is uitgevoerd door ons eigen laboratorium. Deze werkzaamheden zijn niet uitbesteed (€ 0,1 miljoen.). Het betreft een voorzetting van de lijn in 2011. Opbrengsten diensten voor derden In het kader van de doorstroming van medewerkers, de juiste medewerker op de juiste plaats, is veel aandacht besteed aan mobiliteit. Het aantal detacheringen is gedurende het jaar uitgebreid (landelijk bureau HWBP), verlengd (Hefpunt) dan wel geïntensiveerd (Schoon Water voor Mozambique). De detacheringsopbrengsten bedragen in totaal € 0,5 miljoen. Daarnaast zijn er uren besteed in opdracht van derden. Het betreft vooral de inzet van onze medewerkers voor de renovatie en opwaardering van de voorzuivering Workum. Deze installatie wordt aangepast in verband met de capaciteitsuitbreiding van de kaasfabriek. De extra opbrengst bedraagt € 0,3 miljoen. Het detacheren van eigen medewerkers en het besteden van uren in opdracht van derden leiden ertoe dat er minder capaciteit resteert om invulling te geven aan de eigen werkzaamheden van het waterschap. De extra opbrengsten zijn ingezet voor inhuur van extern personeel. Het inzetten van deze opbrengsten voor inhuur verhoogt wel de totale personeelslast.
Netto lasten De netto personeelslasten zijn € 0,5 miljoen lager dan begroot. De belangrijkste oorzaak vormt de toename van het aantal uren dat ten laste is gebracht van investeringsprojecten (te activeren uren) en daarmee de exploitatielast heeft verminderd. Het hogere niveau van activeerbare uren hangt samen met het verhoogde investeringsvolume in 2012. Het verhoogde investeringsvolume is vooral het gevolg van de bouw en renovatie van (mini)gemalen en het regisseren van hoogwatermaatregelen. Verlofrechten Hieronder is een verloop opgenomen van de verlofrechten in 2012. Omschrijving
Bruto personeelslasten (plafondafspraak) Het afgelopen jaar was sprake van stijgende lasten voor zorgverzekeringspremies, pensioenpremies en kostenverhogende maatregelen voort komend uit de CAO-onderhandelingen (verruiming vergoeding woon-werk en stijging van het Individueel Keuzebudget met 1%). Een potentiële overschrijding van € 0,2 miljoen ten opzichte van de begroting kon worden voorkomen door het selectief omgaan met ziektevervanging en het later invullen van vacatures. Hiermee zijn de uitgaven voor de bruto personeels lasten (plafondafspraak) uitgekomen op het afgesproken niveau van € 39,4 miljoen.
Stand verlofrechten ultimo 2011 Mutatie verlofrechten 2012 Stand verlofrechten ultimo 2012
Bedrag 1,8 -0,7 1,1
In de jaarrekening 2011 is melding gemaakt van de verwachting dat de verlofrechten de komende jaren zouden dalen. Mede door de introductie van het IKB budget en het daarmee op geld zetten van een gedeelte van het verlofrecht. Deze verwachting is voor 2012 uitgekomen. Het verlofrecht is in 2012 gedaald met 12.000 uur: van 65.000 naar 53.000 uur. Deze vermindering van verlofrechten moet conform de comptabiliteitsvoorschriften (sinds 2009) worden afgeboekt op de bestaande verplichting restverlof rechten en leidt tot een verlaging van de personeelskosten in het lopende jaar.
53
54
3 Paragrafen
3.1
Ontwikkelingen in het verslagjaar
De ontwikkelingen in het verslagjaar zijn in hoofdstuk 2 aan de hand van de programma’s en de bijbehorende beleidsmaatregelen uitgebreid beschreven. Voor de belangrijkste ontwikkelingen in het verslagjaar 2012 wordt dan ook verwezen naar hoofdstuk 2.
Evenals vorige jaren zijn er naast de incidentele lasten ook in 2012 incidentele baten. In 2012 is een bedrag van € 447.100 aan incidentele baten verantwoord. Dit bedrag heeft betrekking op de volgende posten: Incidentele baten Nr.
3.2
Incidentele baten en lasten
In het verslagjaar 2012 is er een aantal financiële mee- en tegenvallers geweest. In deze paragraaf wordt een overzicht en een korte toelichting gegeven op deze incidentele lasten en baten.
Nr.
Omschrijving
Bedrag
a.
Gemaakte kosten voor TAX-i
603.100
b.
Sloop rwzi Haulerwijk
398.600
c.
Herstel versleten damwand
100.000
d.
Diversen Totaal
99.000 1.200.700
a. In 2012 is de bouw van een eigen belastingheffingssysteem afgebroken. In de afgelopen jaren zijn kosten gemaakt voor de realisering van dit pakket. Deze kosten zijn verdeeld over de waterschappen. Dit heeft geleid tot een incidentele last in 2012 van € 603.100. In de vergaderingen van het algemeen bestuur van 22 mei en 10 juli 2012 is het algemeen bestuur akkoord gegaan met deze kosten. De kosten worden gedekt door een onttrekking uit de reserves. b. Na een onderzoek in de afgelopen jaren is gebleken dat de rioolwaterzuiveringsinstallatie van Haulerwijk niet meer nodig is. Het water wordt nu gezuiverd in de installatie in Oosterwolde. In 2012 is de rwzi in Haulerwijk gesloopt. Met deze kosten was geen rekening gehouden in de begroting 2012. c. In het verleden is, in nauwe samenwerking met de gemeente Menameradiel, een sanering uitgevoerd en een nieuwe damwand geplaatst. Deze damwandconstructie is veel eerder versleten dan gedacht. Voor de vervanging heeft Wetterskip Fryslân, gezien het gezamenlijke karakter van het project in het verleden, een niet voorziene bijdrage betaald. d. In 2012 zijn een aantal afrekeningen van energiekosten en de belastingen ontvangen over voorgaande jaren.
Bedrag
a.
Vrijval diverse voorboekingen
b.
Afrekeningen voorgaande jaren
60.300
c.
Verkoop grond Haulerwijk
36.000
d.
Diversen
50.300
Totaal
In het jaar 2012 is een bedrag van € 1.200.700 verantwoord aan incidentele lasten. Incidentele lasten
Omschrijving
300.500
447.100
a. Ten behoeve van de activering van investeringen zijn in de afgelopen jaren inschattingen gemaakt van nog te besteden interne uren en nog te betalen kosten voor afronding en nazorg. In 2012 zijn de diverse voorboekingen kritisch beoordeeld en is een aantal afgeboekt. Op grond van de huidige kennis is duidelijk geworden dat deze kosten niet zullen worden gemaakt. b. In 2012 is de afrekening van de energiekosten en beheer- en servicekosten van Crystalic over het jaar 2011 ontvangen. Op grond van deze afrekening is een bedrag van € 37.000 ontvangen. Naar aanleiding van doorgevoerde correcties zijn in 2012 diverse bedragen loonheffing over de jaren 2008 tot en met 2011 ontvangen. c. Na de sloop van de rwzi van Haulerwijk is de ondergrond verkocht. Dit heeft geleid tot een niet begrote incidentele bate van € 36.000. d. Diverse kleinere bedragen hebben tot een incidentele bate geleid van € 50.300.
3.3
Reserves en voorzieningen
In de begroting 2012 was rekening gehouden met een onttrekking uit de reserves ter grootte van € 7,2 miljoen. Deze onttrekkingen waren gebaseerd op het in 2009 vastgestelde beleid voor de reserves en voorzieningen. In 2012 hebben er onttrekkingen plaatsgevonden ter grootte van € 6,0 miljoen welke in de jaarrekening 2012 zijn verwerkt. De onttrekkingen zijn toegelicht per programma. Voor een verdere toelichting op de reserves wordt verwezen naar de toelichting op de balans. Naast de diverse reserves kent het waterschap zes voorzieningen. De meeste hiervan zijn arbeidsgerelateerd. Aan het begin van 2012 bedroeg het saldo van de voorzieningen € 5,5 miljoen. In de loop van het jaar zijn de onttrekkingen rechtstreeks ten laste gebracht van de voorzieningen. In totaal is in 2012 een bedrag van € 0,6 miljoen onttrokken aan de voorziening. In 2012 is de voorziening voor de pensioenen van de (oud) DB-leden
55
geactualiseerd en is een bedrag van € 1,2 miljoen toegevoegd. Aan het eind van 2012 zijn de voorzieningen opnieuw beoordeeld en is een bedrag van € 0,2 miljoen toegevoegd. Het saldo van de voorzieningen bedroeg aan het eind van 2012 ruim € 6,3 miljoen. Een totaaloverzicht van de voorzieningen staat in de jaarrekening onder toelichting op de balans (zie par. 1.5).
aan de bestemming. De hoogte van de bestemmingsreserve dient gebaseerd te zijn op een deugdelijke raming. Voor een toelichting per reserve wordt verwezen naar de toelichting op de balans.
3.4 Weerstandsvermogen
Heffing en omslagen 2012 In het jaar 2012 zijn de aanslagen opgelegd op basis van onderstaande tarieven.
In de vergadering van 15 december 2009 heeft het algemeen bestuur het geactualiseerd beleid ten aanzien van de reserves en voorzieningen voor de periode 2010-2014 vastgesteld. Op grond van dit besluit kent Wetterskip Fryslân de volgende reserves: 1. Algemene reserves 2. Bestemmingsreserves voor tariefegalisatie 3. Overige bestemmingsreserves
3.5 Waterschapsbelastingen
Heffingsplichtigen
Watersysteemheffing Ingezetenen
56
€ 70,22
• Binnendijks
% WOZ waarde
0,04964%
• Buitendijks
% WOZ waarde
0,01241%
• Buitendijks onbemalen
Hectare
€ 9,32
• Buitendijks bemalen
Hectare
€ 27,97
• Binnendijks onbemalen
Hectare
€ 37,30
• Binnendijks bemalen
Hectare
€ 55,95
Natuur
Hectare
€ 5,15
Vervuilingseenheid
€ 53,57
Woonruimte
€ 53,57
Ongebouwd
Voor de taak zuiveringsbeheer wordt een minimumbedrag van afgerond € 2,0 miljoen voldoende geacht. Het maximum van deze reserve is bepaald door bovengenoemd bedrag te verhogen met 3% van de omslag. De maximunorm wordt op deze manier bepaald op afgerond € 4,0 miljoen.
Het algemeen bestuur kan bij de bestemming van het resultaat besluiten tot het instellen en toevoegen van bedragen aan bestemmingsreserves. Deze reserves kennen een specifieke bestemming voor bepaalde doeleinden. Voorwaarde voor het vormen van een bestemmingsreserve is dat er een duidelijk plan van aanpak of projectbeschrijving ten grondslag ligt
Woonruimte
Gebouwd
Voor het watersysteembeheer wordt een minimumbedrag van afgerond € 3,0 miljoen voldoende geacht. Het maximum van deze reserve is bepaald door bovengenoemd bedrag te verhogen met 4% van de omslag. De maximumnorm wordt op deze manier bepaald op afgerond € 6,0 miljoen.
Een bijzondere vorm van bestemmingsreserves zijn de categorale reserves. Categorale reserves ontstaan als in een jaar de belastingopbrengst van een categorie 3% of meer afwijkt van de begrote opbrengst. Deze meer- of minderopbrengst wordt dan geheel overgeboekt naar de categorale reserve en in de jaren daarna verrekend met de betreffende categorie door aanpassing van het tarief. Wetterskip Fryslân kent de volgende categorale reserves: • Ingezetenen • Gebouwd • Ongebouwd • Natuur
Tarief 2012
Watersysteembeheer
Algemene reserves dienen om toekomstige financiële tegenvallers risico’s/ calamiteiten van algemene aard op te kunnen vangen en om een jaar rekening, die met een tekort sluit, in evenwicht te kunnen brengen. We kennen een algemene reserve voor de taak watersysteembeheer en een voor de taak zuiveringsbeheer. In 2011 is het benodigde weerstands vermogen getoetst door een extern bureau. Uit deze toetsing blijkt dat een weerstandsvermogen van € 5,0 miljoen voldoende is.
Indien de reserves stijgen tot boven de maximumnorm wordt het meerdere overgeboekt naar de bestemmingsreserves voor tariefsegalisatie. Deze reserves kunnen gebruikt worden om in de komende vijf jaar een zo gelijkmatig mogelijke tariefstijging te bewerkstelligen. Aan het eind van 2012 hadden de algemene reserves de maximale norm. De bestemmingsreserve voor tariefsegalisatie bedroeg voor de taak watersysteembeheer € 10,9 miljoen en voor de taak zuiveringsbeheer € 0,9 miljoen. Deze bedragen zullen in de toekomst worden gebruikt om ongewenste tariefschommelingen op te vangen.
Eenheid
Verontreinigingsheffing Woningen en bedrijven die rechtstreeks op het oppervlaktewater lozen Zuiveringsbeheer Zuiveringsheffing Woningen en bedrijven (forfaitair, tabel en meetplichtige)
Omslag watersysteembeheer De omslag watersysteembeheer bestaat uit een vijftal componenten: • Ingezetenenomslag • Omslag eigenaren gebouwd • Omslag eigenaren ongebouwd • Natuur • Verontreinigingsheffing (directe lozers op oppervlaktewater) Het belastinggebied omvat de provincie Fryslân, inclusief de Friese Wadden eilanden, en het Groninger Westerkwartier. Omslag zuiveringsheffing De zuiveringsheffing wordt op grond van de Waterschapswet en het Waterschapsbesluit geheven van gebruikers van woningen of bedrijfspanden die indirect afvalwater lozen op het oppervlaktewater. Deze heffing wordt opgelegd aan alle gezinnen en bedrijven op basis van het aantal Vervuilingseenheden (VE). Het belastinggebied omvat de provincie Fryslân, inclusief de Friese Waddeneilanden en het Groninger Westerkwartier.
Watersysteembeheer Categorie
Begroting 2012
Jaarrekening Verschil 3% norm Naar 2012 categorale reserve
Ingezetenen
19.131.300
19.147.800
Gebouwd
33.937.700
Ongebouwd
573.900
0
34.369.200
431.500 1.018.100
0
14.462.800
14.652.800
190.000
433.900
0
249.700
253.000
3.300
20.000
0
Verontreinigingsheffing
1.410.700
1.710.800
300.100
Kwijtschelding/oninbaar
- 746.200
- 784.000
-37.800
68.446.000
69.349.600
903.600
Natuur
Totaal
16.500
0
Ingezetenen De opbrengst van de categorie ingezetenen is vrijwel conform het begrote bedrag. De aanslagen zijn allemaal in 2012 opgelegd. Gebouwd In de begroting 2012 was rekening gehouden met een daling van de WOZwaarde van 2,6% ten opzichte van het jaar daarvoor. Na de aanlevering van de totale WOZ-waarden door de gemeenten bleek dat de waardedaling voor het heffingsjaar 2012 beperkt bleef tot 2%. Hierdoor is de heffing hoger uitgevallen dan begroot. Ongebouwd De meeropbrengst van de categorie ongebouwd over 2012 is ruim € 120.000. Dit is 0,8%. Door het alsnog opleggen van aanslagen over voorgaande jaren is over deze jaren nog een meeropbrengst gegenereerd van € 70.000. De totale meeropbrengst blijft onder afwijkingsnorm van 3% ten opzichte van het begrote bedrag.
Totale belastingopbrengst 2012 per taak (bedragen x € 1,0 miljoen) Begroting 20121
Gewijzigde Jaarrekening 2012 begroting 2012
Verschil
Watersysteembeheer
68,4
68,4
69,3
0,9
Zuiveringsheffing
45,6
45,6
44,4
-1,2
114,0
114,0
113,7
-0,3
Totaal
In de financiële rapportage was al rekening gehouden met een hogere opbrengst van de belastingopbrengst watersysteembeheer. Het uiteindelijke resultaat is nog iets hoger uitgevallen. Hierna wordt per categorie aangegeven waardoor de opbrengstsoort hoger is uitgevallen dan begroot.
Natuur De aanslagen voor de categorie natuur zijn conform de begroting opgelegd. De kleine meeropbrengst is ontstaan door het opleggen van aanslagen over voorgaande jaren. Verontreinigingsheffing De opbrengst van de verontreinigingsheffing is € 300.000 hoger dan begroot. De meeropbrengst is een gevolg van hogere aanslagen over 2012, maar ook over voorgaande jaren zijn alsnog aanslagen opgelegd waarvan de opbrengst groter was dan gedacht aan het eind van 2011. De hogere aanslagen over 2012 zijn vooral een gevolg van de toename van effluent van een vrijlozend bedrijf. Ook de grondwaterheffing heeft gezorgd voor een hogere totaalopbrengst. Zuiveringsheffing
Op grond van het reservebeleid wordt een opbrengst die meer dan 3% afwijkt van het begrote bedrag toegevoegd of onttrokken aan de categorale reserve. Er zijn categorale reserves voor de categorieën ingezetenen, gebouwd, ongebouwd en natuur. Deze categorale reserves gelden alleen voor de taak watersysteembeheer. Hierna is per categorie aangegeven hoeveel de 3%-norm bedraagt. De verschillen blijven in 2012 bij alle categorieën binnen de 3%-norm en er zijn dan ook geen bedragen aan de categorale reserves toegevoegd.
Begroting 20121
Jaarrekening 2012
Verschil
Bedrijven + woningen
47.676.500
46.602.500
-1.073.800
Kwijtschelding/oninbaar
-2.123.800
-2.231.100
-107.300
45.552.700
44.371.400
-1.181.100
Totaal
57
Door de lagere lozingen van een aantal meetbedrijven zijn er over voorgaande jaren minder aanslagen opgelegd dan gedacht aan het eind van 2011. Dit geldt ook voor de tabelbedrijven. Deze lagere lozingen hebben zich in 2012 voortgezet, waardoor ook de opbrengst in 2012 achter blijft ten opzichte van de begroting. De lagere opbrengst van ruim € 1.073.000 correspondeert uitgaande van een gemiddeld tarief van € 53,00 met ongeveer 20.000 VE. In de begroting 2013 is rekening gehouden met een lager aantal VE’s. Kwijtschelding en oninbaar Kwijtschelding De totale kwijtschelding in 2012 is uitgekomen op een bedrag van € 2.510.200. Een bedrag van € 235.200 heeft betrekking op voorgaande jaren. Hier was een balanspost voor opgenomen aan het eind van 2011, maar deze bleek niet groot genoeg. De meerkosten zorgen voor een extra post aan kwijtschelding van € 35.600 in 2012. Aan het eind van 2012 is een bedrag opgenomen voor de nog te verlenen kwijtschelding over 2012. In de jaarrapportage is een totaalbedrag van € 2.510.200 verantwoord als kwijtschelding. Dit is € 180.200 meer dan het begrote bedrag. In de begroting 2013 is rekening gehouden met een hoger bedrag aan kwijtschelding. Oninbaar In 2012 heeft een uitgebreide analyse plaatsgevonden van de openstaande posten aan waterschapsdebiteuren bij Hefpunt. Uit deze analyse is gebleken dat er in 2012 een bedrag van € 504.900 als oninbaar moet worden beschouwd. In de begroting 2012 was voor de oninbaarheid een bedrag geraamd van € 540.000. De werkelijke kosten zijn in 2012 dus ruim € 35.000 lager dan begroot.
3.6 Investeringsparagraaf 3.6.1 Algemeen Een belangrijk deel van het werk van Wetterskip Fryslân wordt gerealiseerd in de vorm van projecten. Dit zijn investeringswerken die vooral betrekking hebben op de watersysteem- en waterketeninfrastructuur. Daarnaast is er sprake van investeringen in bedrijfsmiddelen. Alle investeringen hebben gemeenschappelijk, dat deze in het jaar na ingebruikname worden geactiveerd. De kosten komen in de jaren daarna als afschrijvingslast in de exploitatie terug. Een aantal investeringen is ondergebracht in langlopende programma’s. De belangrijkste ontwikkelingen in het boekjaar zijn hieronder weergegeven. • V oor het HWBP (Hoogwaterbeschermingsprogramma) is vooral aan de voorbereiding van de dijkverbeteringswerken gewerkt. Zo is voor het project Ameland de MER-rapportage afgerond. Er is een ontwerpprojectplan opgesteld en de benodigde vergunningen zijn aangevraagd. Het ontwerp-projectplan is op 18 december 2012 door het dagelijks bestuur inspraakrijp verklaard. Het project Waddenzeedijk zit in de planstudiefase. Het voorkeursalternatief is vastgesteld. Het bestaat uit een overlaging van de huidige bekleding met gepenetreerde breuksteen. Eind oktober is het voorkeursalternatief met het programmabureau besproken en op 18 december met een brief van het programmabureau formeel afgerond. Het project IJsselmeer kleibekleding en piping maatregelen zit in de planstudiefase en de afgelopen periode is toegewerkt naar een voorkeursalternatief. De eerste voorkeur tekent zich af voor een bekleding, opgebouwd uit zetsteen en asfalt, in combinatie met een groene kruin en binnentalud. Wetterskip Fryslân heeft aangegeven vanuit beheer, landgebruik en landschap een voorkeur te hebben voor de groene variant. Tijdens het overleg met het HWBP-programmabureau 58
op 17 oktober 2012 is besloten om de haalbaarheid van de groene variant opnieuw te beschouwen. Door middel van een quick scan is aangetoond dat een groene variant mogelijk is. Het werk aan de Riensluis is dit jaar opgeleverd. De eindafrekening staat gepland voor begin 2013. • In het kader van het Herstelprogramma oevers en kaden zijn er in 2012 67 kilometer aan werken uitgevoerd. Ook is er met de provincie een overleg opgestart om dit programma te gaan temporiseren in verband met de druk die dit programma uitoefent op de afschrijvings- en rentelast in de exploitatie van het waterschap. Dit overleg heeft ertoe geleid dat met de provincie de afspraak gemaakt is om de verlenging van de termijn voor realisatie tot 2029 voor het kadeherstel vast te leggen in het nieuwe waterbeheerprogramma in 2016. • N aar aanleiding van de problemen met het hoogwater die in januari 2012 zichtbaar zijn geworden, heeft het algemeen bestuur de organisatie de opdracht gegeven om de daaruit voortvloeiende knelpunten voor 1 oktober 2012 opgelost te hebben. De organisatie is met deze aanpak knelpunten hoogwater (oevers en kaden) voortvarend aan de slag gegaan. Omdat de investeringsbegroting 2012 al was vast gesteld, moest er dekking gevonden worden voor daaruit voortvloeiende investeringen voor een geraamd bedrag van € 5,9 miljoen en uit de exploitatie een bedrag van € 0,8 miljoen. Alle knelpunten zijn voor het winterseizoen opgelost, soms met tijdelijke maatregelen, en een aantal projecten is afgerond in 2012. Anderen zullen het komend jaar worden afgerond. • H et project renovatie onderbouw van het ir. D.F. Woudagemaal is in uitvoering genomen. Er is € 1,8 miljoen subsidie toegezegd door het Rijk. Daarnaast is er door het algemeen bestuur ultimo 2012 een krediet verstrekt voor de 2e fase. • P roject Vijfhuizen betreft de realisatie van een zeegemaal nabij Vijfhuizen met een vispassage, de realisatie van de aanvoerroute van boezemwater naar het gemaal en een waterafvoer in het buitendijks gebied. Het project is mogelijk door bijdragen van het Waddenfonds en Rijkswaterstaat en wordt op basis van afspraken binnen de integrale gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel ‘Fernijt’ medegefinancierd door de subsidieverstrekkers POP2 en ILG (pMJP-gelden). De totale kosten worden geraamd op € 12,5 miljoen. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met de gebiedsontwikkeling en behartigt belangen van Wetterskip Fryslân, Rijkswaterstaat, Provincie Fryslân, gemeente Ferwerderadiel en It Fryske Gea. Het proces van de projectuitwerking duurt langer door nood zakelijke afstemming met de verkwelderingsplannen buitendijks, grondverwerving in combinatie met technische uitwerking binnendijks en de behandeling van 23 zienswijzen op het ontwerp-projectplan. Het projectplan is 18 december 2012 door het algemeen bestuur vastgesteld. Op basis daarvan is de beantwoording van de zienswijzen afgerond. Parallel hieraan worden afspraken met betrokken partijen en subsidieverstrekkers definitief ingevuld, moet de grondaankoop afgerond worden en moeten ook andere vergunningtrajecten worden doorlopen om daarmee realisatie van de aanvoerroute mogelijk te maken. Medio 2013 leiden de uitwerkingen tot een definitief oordeel over de uitvoering van het project op basis van de laatste stand van zaken op dat moment in combinatie met de probabilistische planning en wordt de uitvoering van het project ter besluitvorming voorgelegd aan het algemeen bestuur. Als niet aan alle bovenstaande voorwaarden voldaan kan worden bestaat het risico dat het project niet gerealiseerd kan worden, waardoor de KRW-doelstellingen (vispassage, natuurvriendelijke oevers en de zoet-zoutgradiënt) en de - weliswaar beperkte - capaciteit
in het bemalingsregiem van het Friese boezembeheer niet worden gerealiseerd en de al gemaakte voorbereidingskosten ten laste van de exploitatie komen. • O p het gebied van zuiveringstechnische werken is de meeste aandacht uitgegaan naar het opstellen van het Integraal Zuiveringsplan (IZP). Omdat eerst het IZP moest worden vastgesteld, heeft het dagelijks bestuur besloten de kredietaanvragen voor de projecten aanpassing rwzi Wolvega en het project aanpassing rwzi Wijnjewoude na de vaststelling van het IZP in 2013 aan te bieden aan het algemeen bestuur.
3.6.2 Kredietportefeuille Het totaal van door het algemeen bestuur beschikbaar gestelde kredieten voor projecten is de kredietportefeuille. Het onderstaande overzicht geeft de ontwikkelingen in de portefeuille ultimo 2012 weer. Netto kredietportefeuille (bedragen x € 1,0 miljoen) Begroting 2012
Jaarrekening 2012
Water veiligheid
Voldoende water
Schoon water
Organisatie
Omvang per 01/01/12
90,8
89,1
40,6
35,7
11,0
1,8
Verstrekkingen 2012
54,1
47,8
18,0
21,0
5,0
3,8
-
-2,6
-0,5
- 0,9
-0,3
-0,8
-27,4
-38,5
-16,7
-15,8
-3,8
-2,2
-
-1,0
-
-0,5
-0,6
-
117,5
94,8
41,4
39,5
11,3
2,6
Saldo bij- en aframingen* Afgeronde projecten Vervallen kredieten Omvang per 01/01/13
* Het betreffen hier de bij- en aframingen die bij de bestuursrapportages hebben plaatsgevonden.
3.6.3
Verstrekte kredieten
Het totaal aan verstrekte kredieten voor nieuwe projecten in 2012 valt € 6,3 miljoen lager uit dan begroot. Het krediet voor aanpassing van de rwzi Wolvega is in 2012 niet aan gevraagd (€ 6,7 miljoen) omdat het Integraal Zuiveringsplan (IZP) nog niet was vastgesteld. Daarnaast is er per saldo voor € 2,6 miljoen aan krediet afgeraamd. Dankzij meevallende aanbestedingen zijn projecten tegen lagere kosten gerealiseerd. Dat is in de financiële voortgangsrapportages aan het algemeen bestuur voorgelegd. Tevens is er sprake van een aantal vervallen kredieten in 2012 van in totaal € 1,0 miljoen. De belangrijkste zijn het amoveren van rwzi Haulerwijk (€ 0,6 miljoen; zie paragraaf 2.3.5) en het laten vervallen van het voorbereidingskrediet voor het gemaal Lauweroog (€ 0,3 miljoen; zie paragraaf 2.2.4.). De grootste projecten waarvoor krediet is verstrekt in 2012 worden hieronder per programma weergegeven.
Programma Waterveiligheid Activeerbare bijdrage Landelijk HWBP-programma (€ 2,9 miljoen) Deze bijdrage aan het landelijke programma is conform afspraken met het Rijk in 2012 afgedragen. Knelpunten hoogwater 2012 (€ 5,9 miljoen) Naar aanleiding van de hoogwateroverlast problemen die in januari 2012 zichtbaar zijn geworden, heeft het bestuur de organisatie de opdracht gegeven om de daaruit voortvloeiende knelpunten op te lossen. O&K-project Stavoren e.o. (€ 5,6 miljoen) In dit project wordt in totaal 11 km kade versterkt. O&K-project knelpunten Burgumer Mar (€ 1,5 miljoen) In dit project wordt er o.a. 5,8 km kade versterkt, 3,2 km kade opgeruimd, 1,7 km nieuwe kade gerealiseerd en 43,5 ha extra bergend oppervlak boezem gerealiseerd. O&K-project Idaerd-Eagum (€ 1,0 miljoen) Via dit project wordt in totaal 4,2 km kade verbeterd.
De grootste projecten omvatten een netto kredietverstrekking van € 1,0 miljoen of hoger. 59
Programma Voldoende water Renovatie Woudagemaal 2e fase (€ 4,8 miljoen) De renovatie Woudagemaal 2e fase heeft betrekking op meerdere onderdelen van het historische gemaal, maar voornamelijk op het herstel van drie doorstroomkokers, de vloeddeuren en het herstellen van diverse ouderdomsschades aan de bouwkundige en andere onderdelen van de onderbouw van het gemaal.
Programma Schoon water Naast de gebruikelijke jaarlijkse investeringen voor persleidingen (€ 2,5 miljoen), groot onderhoud rwzi’s (€ 1,5 miljoen) en automatisering rwzi’s (€ 1,0 miljoen) zijn er in afwachting van het IZP nog geen grote uitvoeringskredieten voor de rwzi’s aangevraagd. Hierdoor komt de daadwerkelijke kredietaanvraag lager uit dan begroot, wat voornamelijk wordt veroorzaakt door het niet aanvragen van het krediet voor rwzi Wolvega.
Renovatie gemaal Dongerdielen (€ 4,5 miljoen) De renovatie heeft betrekking op meerdere onderdelen van het gemaal, vooral op het elektrotechnische en mechanische deel van het gemaal en de aanleg van een vispassage. Het monumentale karakter van het bouwkundige deel van het gemaal blijft in stand.
Organisatie Naast diverse reguliere investeringen in hard- en software heeft in 2012 de kredietaanvraag voor software Organisatieontwikkeling van € 1,4 miljoen plaats gevonden. Met deze investering wordt voorzien in een inkoop module, projectenmodule en software om verschillende softwaresystemen te ontsluiten (ESB).
Stuwen en gemalen Zuidoost Fryslân (€ 3,0 miljoen) In dit project worden een groot aantal kunstwerken gerealiseerd waaronder twee nieuwe gemalen, twee nieuwe beweegbare stuwen en worden vier beweegbare stuwen gerenoveerd. Gemalen Rodenburger- en Zuiderfennenpolder (€ 2,0 miljoen) Drie bestaande gemalen worden met de bouw van twee nieuwe gemalen samengevoegd. Drie gemalen worden gesloopt. Ook wordt er voor 540 hectare een verhoogde poldergemaalcapaciteit gerealiseerd. Naast bovenstaande grote projecten zijn er nog kredieten voor diverse kleine projecten verstrekt. Voorbeelden hiervan zijn: • Aanpassingen in het watersysteem n.a.v. aanpassingen van de infrastructuur, voor een totaal bedrag van € 2,1 miljoen in de Provincie Fryslân (Centrale As, de Haak en N381). • Verbeteringen in het watersysteem naar aanleiding van watergebiedsplannen, landinrichting en gebiedsontwikkeling (WGP Schiermonnikoog, LI Swette de Burd en Bûtenfjild) voor een bedrag van € 1,7 miljoen. • Projecten in het kader van herstructurering stedelijk gebied voor een totaal bedrag van € 0,8 miljoen (Herstructurering De Bouwen en Paessens Moddergat).
60
De ontwikkeling voor een nieuw belastingsysteem (TAX-i) bij het Waterschapshuis is gestaakt. Hierdoor blijkt het verstrekte krediet voor de ontwikkeling van het belastingpakket waterschapshuis van € 0,8 miljoen niet nodig. Daarnaast is een aantal bedrijfsauto’s niet gekocht, maar geleased waardoor de kredietaanvraag niet meer heeft plaatsgevonden. Ook is onderzocht of het leasen van kranen, trekkers, heftrucks, quads en overig materieel voordeliger is. De conclusie is dat dit niet het geval is. De eigen financierings mogelijkheden van het waterschap zijn aantrekkelijker dan de aangeboden leaseconstructies. De beslissing over deze investeringen is uitgesteld om aan te sluiten bij de uitkomsten van dit onderzoek.
3.6.4
Afgeronde projecten
In 2012 zijn 61 projecten met een kredietwaarde van € 38,5 miljoen (gedeeltelijk) afgerond. Dat is € 11,1 miljoen hoger dan begroot. De verklarende factoren hiervoor zijn als volgt: • In 2011 zijn projecten voorbereid en aanbesteed, waarvan de uitvoering in 2012 kon worden afgerond (totaal effect € 3,8 miljoen); • Door een combinatie van marktomstandigheden en gunstige weersomstandigheden konden meer projecten in dit boekjaar worden afgerond (totaal effect € 3,6 miljoen); • Er zijn in 2012 projecten afgerond welke in 2011 begroot waren om afgerond te worden. Voorbeelden hiervan zijn het Helomavaart, gemaal Rijsterpolder en enkele werkzaamheden aan rwzi’s (totaal effect € 2,5 miljoen); • In 2012 zijn in het kader van de knelpunten hoogwater projecten, projecten gerealiseerd die niet begroot waren (totaal effect € 1,2 miljoen). In bijlage 1 zijn de afgeronde projecten opgenomen. De afwijkingen tussen het netto beschikbaar gestelde krediet en de werkelijke realisatie worden daar verklaard. De afgeronde projecten met een overschrijding van meer dan 5% op het krediet worden in deze bijlage toegelicht. Met de verordening beleids- en verantwoordingsfunctie Wetterskip Fryslân is vastgelegd dat een investeringskrediet voor een project met slechts 5% tot een maximum van € 0,1 miljoen mag worden overschreden.
Programma Organisatie De upgrade voor de kantoorautomatisering (Office 2010) is succesvol opgeleverd. Op het krediet van € 0,7 miljoen werd bijna € 0,1 miljoen overgehouden (zie bijlage 1). Een aantal ICT-projecten (ICT software 2012, ICT hardware 2012 en BGT digitalisering watergangen) zijn in 2012 gedeeltelijk afgerond en voor het afgeronde deel geactiveerd. Het restant van in totaal € 0,4 miljoen wordt voor het vervolg van deze projecten doorgeschoven naar 2013. Tot slot is niet al het rollend materieel geactiveerd zoals opgenomen is in de begroting. In de adviescommissie van december 2011 is besloten dat er een onderzoek gedaan moest worden naar het leasen dan wel kopen van rollend materieel. Daarnaast is nog eens kritisch doorgelicht of al het materieel op de aanschaflijst echt noodzakelijk is. Met het oog op genoemd onderzoek is een deel van de aanschaf uitgesteld naar 2013.
3.6.5
Vervallen kredieten
In 2012 is voor € 1,0 miljoen aan krediet vervallen. In het onderstaande overzicht worden de vervallen projecten weergegeven. Vervallen kredieten (bedragen in € )
Hieronder staat per programma een toelichting op hoofdlijnen van enkele grote afgeronde projecten. Programma Waterveiligheid Totaal is er voor het programma Waterveiligheid € 16,7 miljoen aan projecten afgerond. Primaire keringen In totaal is er voor de primaire keringen voor € 4,7 miljoen aan projecten afgerond. Hierin is opgenomen een landelijke bijdrage voor het Hoogwater beschermingsprogramma van € 2,9 miljoen. Daarnaast zijn de projecten deklaag primaire keringen, slijtlaag PaesensWierum en de koperslakblokken Lauwersmeerkering afgerond. Oevers en Kaden Bij Oevers en Kaden is in totaal € 12,0 miljoen aan projecten afgerond. Het grootste project is Houkesloot Oost (€ 3,8 miljoen), maar ook andere grote O&K-projecten zoals Tytsjerksterfeart, Heeg e.o., Langesloot Lemmer, Joure-Zuid en Echtenerbrug-Delfstrahuizen zijn afgerond. Programma Voldoende water Binnen het programma Voldoende water is in totaal € 15,8 miljoen aan projecten afgerond. Deze zijn onder te verdelen in gemalen voor een bedrag van € 11,7 miljoen en voor € 4,1 miljoen aan investeringen in het watersysteem. Grote afgeronde projecten zijn onder andere stuwen en gemalen ZOFryslân, drie gemalen Sneek Zuid en gemaal Rijsterpolder, 17 minigemalen (<5 m3/min) en de renovatie van 21 bestaande gemalen. Programma Schoon water Voor het programma schoon water is € 3,8 miljoen aan projecten afgerond. Dit betrof vooral projecten in het kader van groot onderhoud aan rwzi’s en rioolgemalen, KAM-maatregelen, het plaatsen van elektronische toegangspoorten op alle zuiveringen en het vervangen van de besturingssystemen van de rwzi’s Vlieland, Schiermonnikoog en Kootstertille en aanpassingen in de besturing.
Krediet
Water veiligheid
Voldoende Schoon Organiwater water satie
Bruto
Netto
Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel
100.000
100.000
100.000
Gemaal Lauwersoog
300.000 300.000
300.000
Overname particuliere bemalingen RWZI Haulerwijk sloop Totaal vervallen
50.000
50.000
562.000
562.000
1.012.000 1.012.000
50.000
562.000 -
450.000 562.000
-
Hieronder wordt de oorzaak van het vervallen van de projecten per programma uiteengezet. Programma Voldoende water Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel Wetterskip Fryslân neemt deel aan de gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel. Bij de start is investeringskrediet beschikbaar gesteld om doelen van het waterschap te realiseren en om de proceskosten te financieren voor deelname aan de gebiedsontwikkeling. De belangrijkste opgaven voor dit gebied zijn in nauw overleg met de gebiedsontwikkeling inmiddels vertaald naar concrete plannen via het watergebiedsplan FerwerderadielLeeuwarderadiel. Op basis hiervan is in 2012 een uitvoeringsplan gemaakt. Daarmee kan in 2013 gestart worden met de uitvoering van de waterschaps doelen. De al gemaakte kosten hebben betrekking op het onderzoek en vertaling naar plannen en worden overeenkomstig de verslaggevingsvoorschriften ondergebracht in de exploitatie en komt het krediet te vervallen.
61
Gemaal Lauwersoog De businesscase voor het gemaal Lauwersoog is afgerond. Er is inmiddels besloten dat de ‘derde weg niet tot resultaat zal leiden. ‘Daarom is besloten om het gemaal voorlopig niet te realiseren. De gemaakte voorbereidingskosten kunnen niet ten laste van een investerings krediet gebracht worden en worden verantwoord in de exploitatie. Overname particuliere bemalingen Dit jaar is hier geen gebruik van gemaakt, omdat zich hiertoe geen mogelijk heden hebben voorgedaan. Programma Schoon water Rwzi Haulerwijk sloop Eind 2012 is het amoveren van de voormalige rwzi Haulerwijk afgerond en is er een procedure opgezet om tot verkoop van de grond over te gaan. Dit heeft tot een bieding geleid die in 2013 is geformaliseerd via de overdracht van de grond van Wetterskip Fryslân naar de koper. Hiermee is het eigendom vervallen. Conform de verslaggevingsvoorschriften kunnen de gemaakte kosten van dit project niet geactiveerd worden, ondanks dat er ultimo 2007 krediet voor verstrekt is. Het krediet komt te vervallen en de kosten worden in de exploitatie genomen.
3.6.6 Uitgaven Deze paragraaf gaat over de uitgaven die in 2012 aan de investerings projecten zijn gedaan. Deze uitgaven bestaan uit de kosten, de activeerbare uren en de bouwrente. De netto uitgaven bestaan uit de bruto uitgaven minus de ontvangen subsidies. Onderstaand overzicht geeft de begrote uitgaven en de werkelijke uitgaven in 2012 weer; zowel bruto als netto. Uitgaven 2012 (bedragen x € 1,0 miljoen) Categorie
Begroting 2012 Bruto
Jaarrekening 2012
Netto
Bruto
Netto
Verschil Netto
Waterveiligheid
24,6
11,5
36,3
29,0
17,5
Voldoende water
8,8
8,0
21,1
17,9
9,9
Schoon water
5,4
5,4
4,7
4,7
-0,7
Organisatie
5,1
5,1
2,3
2,3
-2,8
43,9
30,0
64,2
53,9
23,9
Totaal
Onderstaand wordt per programma een toelichting gegeven op de afwijkingen tussen begroting en jaarrealisatie. Algemeen Op totaalniveau valt de realisatie van de uitgaven op de investeringen € 23,9 miljoen hoger uit dan begroot. In 2011 zijn projecten voorbereid en aanbesteed, waarvan de uitvoering in 2012 kon worden gestart. Tevens hebben projecten in het kader van de knelpunten hoogwater ook tot een hoger uitgavenniveau geleid. Daarnaast is de marktsituatie in 2012 gunstig geweest vanwege de werkhonger van de aannemers. Dit heeft een toe nemend effect op de uitvoering van de projecten en de bijbehorende uitgaven. Ook waren de weersomstandigheden in het najaar van 2012 gunstig, waardoor het investeringsniveau in het najaar hoger lag dan normaal.
62
De verschillen uit bovenstaand overzicht worden hierna per programma/ project verklaard.
Programma Waterveiligheid Het netto uitgaven niveau voor 2012 lag € 17,5 miljoen hoger dan de begroting en is veroorzaakt door het volgende: • De bijdrage van het Rijk voor het HWBP-project dijkversterking Ameland kan pas in 2013 worden geïnd. De planstudie is later in het jaar 2012 afgerond dan gepland. Het opstellen van uitvoeringskaders in de MER vraagt meer tijd. Deze ontvangst, welke een neerwaarts effect heeft op het uitgavenniveau, was voor 2012 begroot op € 6,8 miljoen. Omdat deze niet is gerealiseerd is er sprake van € 6,8 miljoen hogere uitgaven. • Door gunstige markt- en weersomstandigheden lopen O&K projecten voor op de planning. Een deel van het geplande werk van 2013 is al in 2012 uitgevoerd. Hierdoor kunnen een aantal projecten ook eerder worden geactiveerd. Dit heeft in totaal een effect van € 4,0 miljoen. • Er wordt op volle kracht gewerkt aan het wegwerken van de Knelpunten Hoogwater; de uitgaven hiervoor zijn niet opgenomen in de begroting 2012. Dit heeft een verhogend effect op de uitgaven voor een bedrag van € 4,0 miljoen; • Uitgaven die oorspronkelijk voor 2011 begroot waren en achter liepen, zijn wel in 2012 gerealiseerd. Dit heeft een effect van € 1,6 miljoen; • In het kader van de knelpuntenbestrijding en het behalen van de KRW doelstellingen zijn er een aantal O&K-projecten versneld in uitvoering genomen. Dit heeft een effect op de netto uitgaven van circa € 1,6 miljoen; • Aanbestedingsvoordelen op projecten in uitvoering hebben een neerwaarts effect van circa € 0,5 miljoen. Programma Voldoende water Het netto uitgaven niveau voor 2012 lag € 9,9 miljoen hoger dan de begroting en is veroorzaakt door het volgende: • Het niet in 2012 ontvangen van de begrote subsidie voor het Gemaal Vijfhuizen heeft een verhogend effect van € 2,8 miljoen • 1e fase renovatie Woudagemaal loopt voor op het schema. Hierdoor zijn de uitgaven sneller verlopen dan ingeschat. Dit heeft een netto effect op de uitgaven van € 2,0 miljoen. Het bijbehorende restant subsidie bedrag (€ 0,7 miljoen) wordt later ontvangen • Bij veel projecten die betrekking hebben op gemalen en actieve kunstwerken ligt de uitvoering voor op schema. Dit is veroorzaakt door een combinatie van marktomstandigheden, gunstige weersomstandigheden en proactieve projectleiding. Dit heeft een getotaliseerd effect van € 6,1 miljoen. Voorbeelden van projecten waarbij dit zich heeft voorgedaan zijn Lytse Bouwhoeke, Graverijpolder, Rijsterpolder, Minigemalen 2011/2012, Renovatie opmalingen, Gemalen renovatie gemalen 2011 en Stuwen en gemalen Zuidoost-Fryslân • De uitgaven op gebiedsontwikkelingen/landinrichtingen blijven achter bij de planning en hebben een negatief effect van € 1,0 miljoen. De investeringsprojecten zijn direct gerelateerd aan plannen van derden. De financiering vanuit provincie en Rijk is direct van invloed op deze projecten (discussie herijking EHS/ILG en inzet provinciale middelen). Dit betreft onder ander de gebiedsontwikkeling FrankeradeelHarlingen, 3e uitvoeringsmodule Achtkarspelen-Zuid, landinrichting Koningsdiep 2008 en Bûtenfjild 2e module
Programma Schoon water Het netto uitgaven niveau voor 2012 lag € 0,7 miljoen lager dan de begroting. Dit komt door de vertragingen bij de uitvoering van persleidingprojecten omdat het overtuigen van grondeigenaren over het vestigen van zakelijke rechten in de meeste gevallen moeizaam verloopt. Organisatie In de begroting was rekening gehouden met € 1,2 miljoen uitgaven voor software Organisatieontwikkeling in 2012. De plannen voor een inkoopmodule, projectmodule en ontsluitingsmodule (ESB) zijn in 2012 uitgewerkt en goedgekeurd door het algemeen bestuur onder voorbehoud van de uitkomsten van een second opinion. Daardoor krijgen de implementatie trajecten en daarmee de uitgaven in 2013 en 2014 hun beslag. In de begroting 2012 was rekening gehouden met uitgaven voor het optimaliseren van de huisvesting. 2012 heeft vooral in het teken gestaan van een gedegen voorbereiding, waarbij een aantal scenario’s is voorbereid. Van daaruit wordt een keuze gemaakt en zal in 2013 eventueel tot een besteksvoorbereiding gekomen worden. De lagere uitgaven voor software (€ 0,2 miljoen) zijn het gevolg van de landelijk vertraagde invoering van de nieuwe IRIS-versie (Waterschapshuis) en omdat de kosten voor de kantoorautomatisering lager zijn uitgevallen (zie bijlage 1). De hardware uitgaven blijven € 0,2 miljoen achter omdat de vervanging van de telefooncentrale pas in 2013 plaatsvind. De voor bereiding vergde meer tijd dan aanvankelijk gepland. Daarnaast vinden de uitgaven op het investeringskrediet introductie WABO, OLO en RUD (€ 0,1 miljoen) pas in 2013 plaats. Dit uitstel wordt veroorzaakt door de langere doorlooptijd van de introductie. Deze vertraging ligt buiten de invloedsfeer van Wetterskip Fryslân. Tot slot zijn de uitgaven op het rollend materieel in 2012 lager uitgevallen. In de adviescommissie van december 2011 is besloten dat er een onderzoek gedaan moest worden naar het leasen dan wel kopen van rollend materieel. Daarnaast is nog eens kritisch doorgelicht of al het materieel op de aanschaflijst echt noodzakelijk is. Met het oog op genoemd onderzoek is de aanschaf uitgesteld naar 2013.
3.7 Financiering Het doel van financieringsmanagement is het bevorderen van een solide financiering en kredietwaardigheid van Wetterskip Fryslân. De ‘Wet Financiering Decentrale Overheden’ (Wet Fido) is van toepassing en een van de verplichtingen die hieruit voortvloeit, is dat een financierings paragraaf in de jaarrekening moet worden opgenomen. De financierings paragraaf in de jaarrekening 2012 bestaat uit: • Toetsen van het treasurybeleid en uitvoering geven aan de treasuryfunctie • Staat van Herkomst en Besteding van Middelen • Kasstroomoverzicht • Opbouw en verloop langlopende schuld • Opbouw en verloop korte schuld • Rente
Toetsen van het treasurybeleid en uitvoering geven aan de treasuryfunctie Het treasurystatuut en de AO/IC bepalen de spelregels waarbinnen de treasuryactiviteiten van Wetterskip Fryslân mogen worden uitgevoerd. Dit treasurystatuut heeft tot doel een objectieve en transparante verantwoording vooraf en achteraf mogelijk te maken, middels een formeel kader waarbinnen de treasuryactiviteiten binnen Wetterskip Fryslân dienen plaats te vinden. Alle treasuryactiviteiten zijn ondergeschikt en dienend aan de missie en visie van Wetterskip Fryslân. Om de financiële continuïteit op korte en lange termijn te waarborgen, dienen onderstaande activiteiten te worden verricht: a. Het verzekeren van duurzame toegang tot financiële markten tegen acceptabele (marktconforme) condities en risico’s, zodat te allen tijde in de behoefte aan financiële middelen kan worden voorzien. b. Het beschermen van vermogens- en (rente)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s, zoals renterisico, kredietrisico, liquiditeitsrisico en operationele risico. c. Het minimaliseren van de interne verwerkingskosten en externe kosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities. d. Het optimaliseren van de renteresultaten binnen de kaders van wettelijke regelingen, voorschriften en de limieten en richtlijnen van het treasury statuut. e. Het realiseren van informatiestromen ter ondersteuning van de opstelling van het treasurybeleid in het treasury jaarplan, de uitvoering van het beleid en de verantwoording daarover. f. Het voorkomen van over- en onderfinanciering. Aan de treasuryfunctie wordt geen winstverantwoordelijkheid toegekend. De treasurycommissie is in 2012 vijfmaal bijeen geweest. Het instellen van een treasurycommissie vergroot de kwaliteit van de besluitvorming van treasuryactiviteiten. In deze commissie wordt onder andere de treasuryrapportage en eventuele transactievoorstellen behandeld. Verder worden de marktontwikkelingen op de voet gevolgd. De treasurycommissie wordt ondersteund door een externe treasuryadviseur.
63
Staat van herkomst en besteding van middelen 2012.
Kasstroomoverzicht.
De mutatie van de netto vlottende financiering in 2012 met € 14,9 miljoen kan worden verklaard in de navolgende staat van herkomst en besteding van middelen.
De afname van het saldo van liquide middelen van € 0,3 miljoen wordt verklaard in het navolgende kasstroomoverzicht. bedragen x € 1,0 miljoen
bedragen x € 1,0 miljoen Omschrijving
Kasstroomoverzicht Herkomst
Resultaat 2012 • afschrijvingen • desinvesteringen
Besteding
Mutatie
6,0 22,9
• investeringen
21,2
Financieringsmutatie
45,1
6,7
• toename crediteuren
2,0
• toename overlopende passiva
5,7
• afname voorraden
0,1
• afname liquide middelen
0,3
• toename debiteurensaldo
64
0,9 17,8
Afname van de vorderingen
-0,1
Toename kortlopende schulden
14,5
-14,9
kasstroom uit operationele activiteiten
0,1 14,5
Investeringen
• toename schulden aan kredietinstellingen
Mutatie Netto Vlottende financieringsmiddelen
22,9
Toename voorraad 60,0
Vlottende financieringsmiddelen
• afname overlopende activa
Afschrijving vaste activa
Exploitatie
0,9
• toename langlopende leningen
-6,0
Bruto kasstroom uit operaties 54,0
Vreemd vermogen lang • voorzieningen
Resultaat
Mutatie reserves en voorzieningen
0,1
2012
Investeringen in vaste activa Desinvesteringen kasstroom uit investeringsactiviteiten
-54,0 0,1 -53,9
Kapitaalstortingen
0,6 0,7 15,5
0,6
14,9
60,6
60,6
0,0
Opgenomen leningen
55,0
Aflossingen leningen
-33,7
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
21,3
Afname liquiditeiten
-0,3
Opbouw en verloop langlopende schuld Met betrekking tot de opbouw en het verloop van de langlopende schuld van Wetterskip Fryslân in 2012 volgen hieronder enkele kerngegevens. bedragen x € 1,0 miljoen Vreemd vermogen
2012
Langlopende schuld op 1 januari
2011
2010
2009
274,0
272,0
278,7
288,9
- Af: Normale aflossingen
25,8
18,0
26,7
20,2
- Bij: Nieuwe geldleningen
55,0
20,0
20,0
10,0
303,2
274,0
272,0
278,7
11,0
11,3
11,7
12,4
Langlopende schuld op 31 december Rentelast langlopende leningen
In 2012 is er voor een totaal bedrag van € 25,8 miljoen afgelost. Hier tegenover staat dat € 55,0 miljoen is opgenomen aan nieuwe leningen. Per saldo is de langlopende schuld toegenomen met € 29,2 miljoen. In 2012 zijn drie leningen aangetrokken ieder met een hoofdsom van € 10,0 miljoen. Twee leningen zijn ook in 2012 gestort en de derde lening start in 2014. De belangrijkste kenmerken van deze leningen zijn:
Daarnaast is al in 2011, op basis van het Meerjarenperspectief 2012-2015, een lening aangetrokken met storting in 2012. Deze lening was aan getrokken ter herfinanciering van eindaflossing van een bestaande lening. Onderstaand zijn de belangrijkste modaliteiten van deze lening opgenomen. Wetterskip - Eerder afgesloten lening met storting in 2012 Dealcode
Tegenpartij
LBBT003676
NWB BANK
Rente %
Hoofdsom
Looptijd
4,50% 15.000.000
28,1
Storting 17-dec-12
Verder is er voor € 20,0 miljoen een kasgeldlening afgesloten die door gebruik van een cap het karakter heeft van een langlopende lening. De werking van de cap wordt onder het kopje ‘Opbouw en verloop kortlopende schuld’ nader verklaard.
Opbouw en verloop kortlopende schuld Wetterskip Fryslân mag zijn activiteiten binnen de kasgeldlimiet financieren met korte middelen. De limiet is bepaald op 23% van het begrotingstotaal (€ 133,0 miljoen) en bedroeg voor 2012 € 30,6 miljoen. Elk kalender kwartaal wordt de gemiddelde kortgeldschuld van de betreffende maanden getoetst aan de limiet.
Wetterskip - Afgesloten leningen in 2012 bedragen x € 1,0 miljoen Dealcode
Tegenpartij
Rente %
Hoofdsom
Looptijd
Storting
LBBT004412
BNG
2,20% 10.000.000
8
12-nov-12
LBBT004415
NWB BANK
2,41% 10.000.000
10
9-nov-12
LBBT004492
NWB BANK
2,97% 10.000.000
10
3-feb-14
De gemiddelde rente van deze drie leningen bedraagt 2,53% en heeft daarmee de gemiddelde rente van de langlopende leningenportefeuille verlaagd tot 3,93% per ultimo 2012 (2011: 4,06%). De duration (gemiddeld naar marktwaarde gewogen rentetypische looptijd) bedraagt circa 9,2 (2011: 9,1).
Kortlopende vordering/schuld t.o.v. kasgeldlimiet
Vordering/ schuld
Kasgeld limiet
1e kwartaal
38,6
30,6
2e kwartaal
49,3
30,6
3e kwartaal
25,7
30,6
4e kwartaal
21,7
30,6
65
Zoals blijkt uit de tabel is de kasgeldlimiet in de eerste twee kwartalen overschreden. De limiet mag niet drie opeenvolgende kwartalen worden overschreden. Om toch meer gebruik te kunnen maken van de extreem lage geldmarktrente en te voldoen aan de kasgeldlimiet, is in het derde kwartaal een cap (renteplafond) aangekocht. Deze cap heeft een renteplafond van 0,5%. Dit betekent dat als de 1-maands Euribor hoger komt te liggen dan 0,5% (per eind 2012: 0,11%) de tegenpartij (Rabobank) het meerdere uitkeert aan Wetterskip Fryslân. Doordat hiermee min of meer een rentevast lening is gecreëerd en dat de looptijd meer dan een jaar (twee jaar) is, valt deze constructie onder lange financiering, terwijl optimaal geprofiteerd wordt van het lage tarief voor korte financiering. Hierdoor voldoet Wetterskip Fryslân aan de wet Fido en het treasurystatuut.
Rente langlopende financiering
De cap is een rente-instrument om gedurende een vooraf bepaalde periode (in dit geval twee jaar) de hoogte van de toekomstige te betalen (korte) rente (exclusief opslag) over een vaste hoofdsom (€ 20,0 miljoen) te maximeren. Gedurende de volledige looptijd van de cap kan worden geprofiteerd van een eventuele lagere rente terwijl het risico van een stijgende rente is beperkt door de cap. Vooraf is een premie verschuldigd die afhangt van de looptijd van de cap, de hoogte van het renteplafond, marktrente en volatiliteit. In principe wordt er een verzekeringspremie betaald voor de dekking van rentekosten boven een bepaald plafond. Na afsluiten van een gekochte cap kunnen enkel uitkeringen uit hoofde van het contract worden ontvangen. Risico’s als bijstortverplichtingen en/of bijzondere voorwaarden zijn niet aan de orde. Het afsluiten van langlopende leningen kan daarmee worden verminderd, wat Wetterskip Fryslân een financieel voordeel oplevert van ca. € 0,5 miljoen per jaar (voor de komende twee jaar).
Renteomslag 2012
Het jaar 2012 is afgesloten met een negatief saldo in rekeningcourant van € 20,1 miljoen. Daarnaast was een kasgeldlening opgenomen van € 30,0 miljoen tegen een rente van 0,04%. Hiervan is door het gebruik van de cap een bedrag van € 20,0 miljoen aangemerkt als langlopende schuld.
Doordat er minder langlopende leningen zijn aangetrokken en dat daarnaast het rentepercentage op de aangetrokken leningen lager was dan het begrote rentepercentage, vallen de werkelijke rentelasten lager uit dan oorspronkelijk begroot.
Rente rekening-courant/kasgeldrente De rentelasten over het rekening-courant saldo/kasgeldleningen zijn in 2012 eveneens lager dan begroot. Dit komt doordat de schuld in rekeningcourant/kasgeld en het rentepercentage lager uitvallen dan begroot.
bedragen x € 1,0 miljoen Renteomslagberekening
totaalbedrag gemiddeld
Materiele vaste activa Materiele vaste activa per 1 januari
305,8
305,8
Geactiveerde werken per 1 januari
28,8
28,8
Overige investeringen/desinvesteringen
-0,1
-0,1
Afschrijvingen
-22,9
-11,5
Subtotaal
311,6
323,1
45,6
45,6
-28,8
-28,8
16,8
16,8
Onderhanden werk Uitgaven op onderhanden werk per 1 januari Geactiveerde werken per 1 januari Subtotaal
Rente
Financiële vaste activa
In onderstaande tabel worden de rentekosten weergegeven.
Financiële vaste activa per 1 januari
1,0
1,0
Subtotaal
1,0
1,0
bedragen x € 1,0 miljoen
Gemiddeld geïnvesteerd bedrag in 2012 Rentekosten 2012
Begroting Gewijzigde Jaar2012 begroting rekening 2012 2012 A
B
C
Verschil in € C-B
Rentelasten langlopende verplichtingen
11,7
10,9
11,0
0,1
Rentelasten rekening courant/kasgeld
0,7
0,2
0,1
-0,1
12,4
11,1
11,1
0,0
Totaal rentekosten
340,8
Rente Rentekosten
11,1
Totaal betaalde rente in 2012
11,1
Renteomslagpercentage
11,1
3,26%
1% van 340,8
Renterisico In de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet Fido) is een rente risiconorm voor decentrale overheden vastgelegd. Voor waterschappen is deze norm gesteld op 30% van het begrotingstotaal. Dit betekent dat het totaal aan aflossingen en renteconversies in een jaar dus maximaal 30% van het begrotingstotaal mag bedragen.
66
Voor Wetterskip Fryslân ziet het renterisico op deze manier bepaald, er als volgt uit:
50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0
(x € 1.000)
-10.000 -20.000 -30.000 -40.000 -50.000
’13
’15
’17
norm
’19
’21
’23
aflossingen
’25
CAP
’27
’29
’31
stortingen
’33
’35
’37
’39
’41
opslagherziening BR
’43
’45
’47
totaal
Bovenstaande grafiek laat het renterisico zien dat voortvloeit uit de huidige leningenportefeuille. De norm (volgens de wet Fido) ligt zoals gezegd op 30% van het begrotingstotaal voor waterschappen. Deze norm is ook in het treasurystatuut opgenomen. In dit geval betekent dit dat de norm op circa € 40,0 miljoen ligt (30% van € 133,0 miljoen). In geen enkel jaar wordt de risiconorm overschreden. Het renterisico wordt veroorzaakt door aflossingen en opslagherzieningen van basisrenteleningen. Tegenover de aflossingen staan de stortingen van de aangetrokken leningen. Deze worden weergegeven door middel van de lichtblauwe balken.
3.8 EMU-saldo In onderstaand overzicht wordt het begrote saldo afgezet tegen de realisatie. bedragen x € 1,0 miljoen EMU-saldo
Begroot
Realisatie
Verschil
-9,9
-6,0
-3,9
-30,0
-64,4
34,4
10,5
-10,5
23,4
22,9
0,5
0,7
0,9
-0,2
EMU saldo
-15,8
-36,1
20,3
Referentiewaarde (toelaatbaar EMU te kort)
-15,6
EMU/exploitatiesaldo Bruto resultaat Invloed investeringsuitgaven Bruto investeringsuitgaven Investeringssubsidies Afschrijvingen Invloed reserves en voorzieningen Toevoegingen aan voorzieningen en 'onvoorzien' t.l.v. exploitatie Betalingen rechtstreeks uit voorzieningen
20,5
67
De grote afwijking van de referentiewaarde wordt voornamelijk veroorzaakt door een hoger volume investeringsuitgaven. De overschrijding van de referentiewaarde voor het toelaatbaar EMU-tekort heeft in 2012 geen gevolg voor Wetterskip Fryslân. In het kader van de wet Houdbare Overheids Financiën (Wet HOF) zal de monitoring van het EMU-saldo in de komende jaren worden voortgezet en aangescherpt. In de concept-wet staat dat er in de toekomst voor de waterschappen als sector een plafond voor de investeringsuitgaven zal worden ingesteld. Op dit moment is nog niet duidelijk wat de consequenties zijn van het instellen van een dergelijk plafond voor de geplande investeringsuitgaven van Wetterskip Fryslân.
In onderstaande tabel zijn deze basisgegevens voor de risicosimulatie opgenomen. Omvang (€ )
Peilbesluit voldoet niet aan wettelijke eisen
3.9 Bedrijfsvoering
Extra transportkosten tg/ uitval rwzi voor 2 maanden
Voor de ontwikkelingen op het gebied van de bedrijfsvoering wordt verwezen naar het programma Organisatie in paragraaf 2.4.5
Weerstandsvermogen Financiële tegenvallers worden in de algemene reserve opgevangen. Daarmee is de algemene reserve een randvoorwaarde voor de continuïteit van het waterschap. De minimale omvang van de algemene reserve is het zogenaamde weerstandsvermogen en wordt bepaald met behulp van een risicobenadering. De onderkende risico’s worden daarbij vertaald naar de gewenste omvang van de algemene reserve. Elke twee à drie jaar wordt de berekening herhaald om aansluiting te blijven houden bij de in- en externe veranderingen in het risicoprofiel. In 2011 is de minimale norm/ondergrens van het weerstandsvermogen opnieuw berekend op € 5,0 miljoen (€ 3,0 miljoen ten behoeve van watersysteembeheer en € 2,0 miljoen ten behoeve van zuiveringsbeheer). Dit is gebaseerd op de volgende risicoscenario’s: 1. Het peilbesluit voldoet niet aan wettelijke eisen, waardoor de funderingen van een tiental huizen schade ondervinden. 2. Overstroming als gevolg van een nalatigheid van Wetterskip Fryslân in een relatief dun bevolkt gebied, waarbij circa 300 huizen en 25 bedrijven schade lijden. 3. Een rwzi valt voor een periode van twee maanden uit. Het afvalwater moet vervoerd worden via de weg of het water naar een andere rwzi. 4. Tegenvallende belastinginkomsten (VE à € 50). 5. Stijging energiekosten. 6. Rentederving voorfinanciering wordt niet vergoed. 7. Onvoorziene meerwerkkosten in aanbesteding (juridificering van de maatschappij).
Minimale impact
Risico
Overstroming tgv nalatigheid Wetterskip Fryslân
3.10 Risicoparagraaf bij de jaarrekening 2012
Update 2011
500.000 10.000.000
Verwachte impact 1.000.000
Kans Maximale impact
Een X in aantal jaren
1.500.000
10
25.000.000 40.000.000
100
1.000.000
2.000.000
3.000.000
10
Tegenvallende belasting inkomsten
500.000
1.000.000
1.500.000
5
Stijging van energiekosten
235.000
470.000
705.000
5
Rentederving voorfinanciering wordt niet vergoed
50.000
76.000
100.000
10
250.000
500.000
750.000
10
Onvoorziene meerwerkkosten in aanbesteding
In tabel 2 is de totaal verwachte schade op basis van simulatie weergegeven. De uitkomsten van de verwachte schadeomvang zijn gegeven bij verschillende zekerheidsniveaus. Bij een zekerheidsniveau van 99% is de aan te houden reserve voor Wetterskip Fryslân € 5.025.861. Dit houdt in dat als Wetterskip Fryslân dit bedrag op haar balans aanhoudt, zij in 99 van de 100 jaar voldoende reserves heeft om de schades op te vangen. Jaarlijkse schadelast - Weerstandsvermogen - Update 2011 Resultaten simulatie (€ ) Scenario
Zekerheidspercentage
Maximale impact
Negatief scenario eens in 5 jaar
80%
1.293.500
Negatief scenario eens in 10 jaar
90%
1.909.430
Negatief scenario eens in 20 jaar
95%
2.682.619
Negatief scenario eens in 50 jaar
98%
3.517.098
Negatief scenario eens in 100 jaar
99%
5.025.861
Negatief scenario eens in 200 jaar
99.5%
26.107.000
Ultimo 2012 bedragen de algemene reserves inclusief de egalisatie reserves voor watersysteembeheer € 17,4 miljoen en voor zuiverings beheer € 3,9 miljoen. Financiële onzekerheden Naast de risico’s die afgedekt worden door het weerstandsvermogen kunnen zich ook specifieke omstandigheden voordoen die van invloed zijn op de langetermijnbegroting. Omdat hierover geen zekerheid is, wordt in voorkomende gevallen gesproken over financiële onzekerheden. Financiële markt Ten tijde van het opstellen van de begroting 2012 bestond er onzekerheid over de Europese schuldencrisis. De economische onzekerheid houdt aan. In paragraaf 3.7 is de invloed van deze ontwikkelingen op de rente en op het resultaat van Wetterskip Fryslân weergegeven.
68
Subsidies niet of niet geheel beschikbaar door regeringsbeleid Het regeerakkoord van de nieuwe regering biedt een ander perspectief op natuurontwikkeling en de organisatie van het natuurbeleid. In het regeerakkoord is € 200,0 miljoen structureel beschikbaar gekomen voor de afronding van de Ecologische Hoofd Structuur (EHS). Een deel van de onduidelijkheid die was ontstaan na de Blekerbrief is daarmee weggenomen. Het vervolg hierop is echter nog niet helemaal duidelijk. De provincie heeft een regiefunctie om op basis van dit nieuwe regeringsbeleid de koers te bepalen. Dit moet leiden tot een aanpassing van de Nota natuur en landschap. Naar verwachting wordt deze pas begin 2014 door Provinciale Staten vastgesteld. Zolang is er nog onduidelijkheid over wat deze nieuwe ontwikkelingen precies gaan betekenen. Deze onduidelijkheid kan van invloed zijn op de realisatie van projecten, bijvoorbeeld in de beekdalen in Zuidoost-Fryslân. Voor Wetterskip Fryslân betekent dit op dit moment actief participeren op ontwikkelingen en creatief meedenken in de relevante subsidiemogelijkheden.
Overname beheer en onderhoud zandige kust Het waterkeringbeheer op Ameland en het beheer van een stukje dijkring op de Afsluitdijk zijn in 2012 niet door Wetterskip Fryslân overgenomen van Rijkswaterstaat vanwege de opschorting van de overnamebesprekingen. Van de Friese Waddeneilanden is Schiermonnikoog inmiddels al volledig in beheer bij Wetterskip Fryslân, inclusief de waterkerende duinenrij. De wijze van overdracht voor alle drie de Waddeneilanden is afhankelijk van de nog af te spreken taakverdeling tussen Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat. De toenmalige staatssecretaris heeft zich naar aanleiding van zijn bezoek in augustus 2012 aan Vlieland en Terschelling uitgesproken voor een duurzame aanwezigheid van Rijkswaterstaat op de Waddeneilanden. In 2013 moet vast komen te staan of het beheer van de zandige kust op Ameland, Vlieland en Terschelling wordt overgedragen aan Wetterskip Fryslân of dat Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat tot de conclusie komen, dat de huidige taakverdeling gehandhaafd blijft. Deze taakverdeling heeft invloed op de wijze van overdracht. De overdracht vindt dus plaats nadat de toekomstige taakverdeling helder is. Dit is mede afhankelijk van het overleg dat door de betrokken waterschappen op landelijke schaal met Rijkswaterstaat plaats gaat vinden. Omdat gekozen is om eerst dit overleg te voeren, zijn alle overdrachtsactiviteiten geparkeerd.
69
Persleidingen
Project Vijfhuizen
Steeds vaker komen er asbest-cement persleidingenbreuken voor. Deze persleidingen verouderen en moeten vervangen worden. Dit betekent dat het waterschap regelmatig geconfronteerd wordt met breuken in persleidingen tracés. In de begroting zijn voor een programmatisch vervangen van de persleidingen geen middelen gereserveerd. Vanwege het feit dat het merendeel van de persleidingen zonder vestiging van zakelijk recht zijn aangelegd, komt het regelmatig voor dat bij wegomleggingen en uitbreidingen van opstallen persleidingen moeten worden omgelegd waarmee geen rekening is gehouden in de begroting. Vooral persleidingbreuken in de buurt van opstaluitbreidingen veroorzaken kostbare oplossingen. Als beheermaatregel bevat de begroting een budget van € 0,3 miljoen om urgente problemen op te lossen.
Het project Vijfhuizen betreft de realisatie van een zeegemaal nabij Vijfhuizen met een vispassage, de realisatie van de aanvoerroute van boezemwater naar het gemaal en een waterafvoer in het buitendijkse gebied. Het project is mogelijk door bijdragen van het Waddenfonds en Rijkswaterstaat en wordt op basis van afspraken binnen de integrale gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel ‘Fernijt’ medegefinancierd door de subsidieverstrekkers POP2 en ILG (pMJPgelden). De totale kosten worden geraamd op € 12,5 miljoen. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met de gebieds ontwikkeling en behartigt belangen van Wetterskip Fryslân, Rijkswaterstaat, Provincie Fryslân, gemeente Ferwerderadiel en It Fryske Gea. De project uitwerking duurt langer door de noodzakelijke afstemming met de verkwelderingsplannen buitendijks, grondverwerving in combinatie met technische uitwerking binnendijks en de behandeling van 23 zienswijzen op het ontwerp-projectplan. Het projectplan is 18 december 2012 door het algemeen bestuur vastgesteld. Op basis daarvan is de beantwoording van de zienswijzen afgerond. Parallel hieraan worden afspraken met betrokken partijen en subsidieverstrekkers definitief ingevuld, moet de grondaankoop afgerond worden en moeten ook andere vergunnings trajecten worden doorlopen. Om daarmee de realisatie van de aanvoerroute mogelijk te maken. Medio 2013 leiden de uitwerkingen tot een definitief oordeel over de uitvoering van het project op basis van de laatste stand van zaken op dat moment in combinatie met de probabilistische planning. Ook wordt de uitvoering van het project ter besluitvorming voorgelegd aan het algemeen bestuur. Als niet aan alle bovenstaande voorwaarden voldaan kan worden, bestaat het risico dat het project niet gerealiseerd kan worden. Hierdoor worden de KRW-doelstellingen (vispassage, natuurvriendelijke oevers en de zoet-zoutgradiënt) en de -weliswaar beperktecapaciteit in het bemalingsregiem van het Friese boezembeheer nietgerealiseerd en komen de al gemaakte voorbereidingskosten ten laste van de exploitatie.
Extra kosten herzetten basalt In overleg met de arbeidsinspectie wordt gezocht naar een adequate maatregel om het handmatig basalt zetten te vervangen door het machinaal zetten van basalt. De aanleiding voor het overleg met de arbeidsinspectie is de lichamelijke belasting van het handmatig steenzetten en de wijze waarop hier in het bestek mee wordt omgegaan. De uitkomst van het overleg is niet te voorspellen, maar mocht Wetterskip Fryslân verplicht worden tot het machinaal zetten van basalt dan zullen hier additionele kosten mee gemoeid zijn. Per jaar wordt er voor circa € 0,2 miljoen aan basalt herzet en dit gebeurt nu handmatig. Het machinaal zetten zal de kosten doen toenemen omdat de productie lager ligt dan bij het handmatig zetten. Aquario In 2012 hebben gemeente Súdwest-Fryslân en Wetterskip Fryslân gezamenlijk de ambitie uitgesproken om een pilot waterketenbedrijf uit te voeren. Het streven is dat deze pilot start in 2013. In het geval van mogelijke liquidatie van Aquario zal nog moeten blijken wat de aandelen Aquario zullen opbrengen cq. gaan kosten.
Algemene projectrisico’s Voordat de uitvoering van investeringsprojecten daadwerkelijk start, moeten er vaak wettelijke procedures doorlopen worden (bestemmingsplan, projectplan, omgevingsvergunning etcetera). Zolang de procedures niet tot onherroepelijke besluitvorming hebben geleid bij het bevoegde gezag, loopt Wetterskip Fryslân risico over de al gemaakte plankosten.
70
Invloed van omgevingsfactoren op de toekomstige uitgaven bij investeringsprojecten en langetermijnplannen Er zijn verschillende algemene externe factoren die invloed hebben op de in de begroting opgenomen uitgaven, zoals: • In het verleden is gebleken dat zich gedurende het jaar gebeurtenissen voordoen met een vertragend effect op de projectuitvoering. Deze gebeurtenissen hebben te maken met onder andere vergunning verlening, de afhankelijkheid van externe partijen en mogelijkheden tot grondverwerving. Bij een stagnatie van projecten wordt in de programmering een oplossing gezocht om door middel van het oppakken van andere projecten toch de jaaromzet te halen. Afhankelijk van het moment in het jaar wordt hierover adequaat een beslissing genomen. • Een verlagend effect op de uitgaven wordt verwacht bij de aanbestedingen. Vooral in de sector grondverzet, wegenbouw en waterbouw is de concurrentie zeer fel en staan tarieven onder druk. • Als gevolg van de marktomstandigheden is er sprake van werkhonger onder aannemers, waardoor bepaalde projecten voorlopen op de oorspronkelijke planning.
3.11 Verbonden partijen Algemeen Hierna is een overzicht opgenomen van de partijen waarmee Wetterskip Fryslân op de één of andere manier is verbonden. Conform de voorschriften uit het Besluit Beleidsvoorbereiding en Verantwoording Waterschappen zijn de verbonden partijen niet geconsolideerd in de jaarrekening van Wetterskip Fryslân.
Aquario Watermanagement BV Aquario watermanagement BV is in 2001 opgericht door Wetterskip Fryslân en Vitens. Deze twee bedrijven nemen elk voor 50% deel in de besloten vennootschap. Het doel van Aquario is om in samenwerking met de deelnemende organisaties en gemeenten een nutsbedrijf voor het rioolbeheer in Friesland te ontwikkelen. Voorzuivering zuivelfabriek Workum VOF De vennootschap onder firma is een samenwerkingsverband tussen Friesland Campina (voorheen Frico Cheese Workum (FCW)) en Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV. De partners nemen ieder deel voor 50%. Het samenwerkingsverband is aangegaan in het kader van de afhaakproblematiek. Waterkwaliteitsbeheerders werden geconfronteerd met grote bedrijven die het voornemen hadden om zelf hun afvalwater te zuiveren. Dit kan de effectiviteit van de zuivering flink verminderen. De samenwerking is erop gericht om zowel een structurele overbelasting (als Friesland Campina al zijn afvalwater laat zuiveren door Wetterskip Fryslân) als een rest capaciteit (als Friesland Campina al zijn afvalwater zelf gaat zuiveren) te voorkomen. Wetterskip Fryslân Leasing BV De opheffing van deze vennootschap is in 2011 in gang gezet en in februari 2012 definitief afgerond. Stichting ir. D.F. Woudagemaal Het ir. D.F. Woudagemaal is een groot en fraai stoomgemaal uit 1920, dat nog steeds een cruciale functie heeft in het droog houden van Fryslân. Wetterskip Fryslân is eigenaar/beheerder van het Woudagemaal in Lemmer.
Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV
De Stichting heeft als doel voorwaarden te scheppen om een breed publiek in de gelegenheid te stellen op een cultureel verantwoorde wijze kennis te maken met het ir. D.F. Woudagemaal te Lemmer. Het gemaal is door de Unesco aangewezen als Werelderfgoed Monument.
Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV is een zuivere holdingmaatschappij, waarin Wetterskip Fryslân een 100% belang heeft. De activiteiten van de holding bestaan voornamelijk uit het deelnemen in, zich financieel interesseren bij, toezicht uitoefenen op en het bestuur voeren uitsluitend over andere ondernemingen en vennootschappen met bepaalde doelen. De vennootschappen waar de holding in 2012 in deel nam waren Aquario Watermanagement BV voor 50% en de Voorzuivering Zuivelafvalwater Workum V.O.F. voor 50%.
Op 4 oktober 2011 werd het nieuwe bezoekerscentrum geopend. Het gemaal met bezoekerscentrum zijn goed in de markt gezet. Dat heeft geleid tot een forse toename van het aantal bezoekers vanaf 2011. Het bezoekersaantal in 2011 bedroeg 15.000. In 2012 hebben ca. 55.000 personen een bezoek gebracht aan het bezoekerscentrum en het Wouda gemaal. De grote stijging in bezoekersaantallen is mede gerealiseerd doordat er in 2012 twee periodes met draaidagen zijn geweest. Het onder 71
stoom zetten van het gemaal was in deze periodes noodzakelijk door de extreem hoge waterstand in de boezem. Naast vele extra bezoekers heeft dit ook geleid tot veel publicitaire aandacht in de media. Opvallend was het aantal gezinnen met kinderen. In 2012 bezochten 6.600 kinderen tussen de zes en dertien jaar het Woudagemaal. Heel veel groepen hebben het Woudagemaal bezocht. Het Ir. D.F. Woudagemaal met bezoekerscentrum is één van de top vijf locaties in Fryslân geworden op het gebied van cultuur, educatie en recreatie. Het uitvoeren van het in 2012 vastgestelde educatiebeleid is voor Wetterskip Fryslân een speerpunt. Het ir. D.F. Woudagemaal met bezoekerscentrum speelt daar een belangrijke rol in vooral gericht op basis- en voortgezet onderwijs en de onderbouw van het MBO onderwijs. Op het gebied van educatie is er mede daarom een intensieve samenwerking tussen de organisatie van het bezoekerscentrum en die van het waterschap. Er zijn lessenseries ontwikkeld voor bovenbouw basisonderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs. Deze complete series (inclusief docentenhandleiding, digibord info en verwerkingsmateriaal) zijn gratis te downloaden vanaf de website www.woudagemaal.nl. In 2011 en 2012 zijn docentenbijeenkomsten georganiseerd. Verder zijn vervolgprogramma’s in de maak en zijn er een semi-educatieve speurtocht (met diploma) en schoolreisarrangement geïntroduceerd. Een doeboekje voor jongere kinderen is ook in dit kader gerealiseerd. Stichting Waterschapserfgoed De Stichting Waterschapserfgoed heeft als doel de instandhouding van onroerend waterschapserfgoed. Het gaat hierbij vooral om de monumenten die beschermd zijn op grond van de monumentenwet van 1988. In totaal heeft de stichting 23 objecten in beheer. In 2012 is besloten nog vijf objecten met de status rijksmonument over te dragen aan de stichting. Het stichtingsbestuur heeft de verplichting op zich genomen zich in te spannen middelen te verkrijgen voor het kunnen restaureren van de objecten die in slechte staat verkeren en zich lenen voor een restauratie. In 2012 is met financiële steun van de gemeente Weststellingwerf, Provincie Fryslân en enkele andere subsidiënten, de Grachtsluis in Munnekeburen gerenoveerd. De stichting heeft een meerjarig onderhoudsplan opgesteld om in aanmerking te komen voor de maximale rijkssubsidie voor haar rijksmonumenten. Wetterskip Fryslân verleent ondersteunende diensten aan de Stichting Waterschapserfgoed. Hefpunt Hefpunt is het samenwerkingsverband op belastinggebied tussen Wetterskip Fryslân, Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s. De samenwerking is juridisch vormgegeven door een gemeenschappelijke regeling en is per 1 september 2007 opgericht. De standplaats van Hefpunt is Hoogkerk. De samenwerking leidt ertoe dat de totale werkzaamheden door de schaalvergroting op een efficiëntere en effectievere wijze wordt uitgevoerd, met het uiteindelijke doel lagere perceptiekosten voor de deelnemende waterschappen. Het Waterschapshuis In december 2012 is Het Waterschapshuis (HWH) omgevormd tot een Gemeenschappelijke regeling (GR). Tegelijkertijd is, tegen de achtergrond de conclusies van het evaluatierapport TAX-i, een stuurgroep aan het werk gegaan die voor de zomer van 2013 een nieuw ontwerp zal maken met betrekking tot de invulling van de taken van het van Het Waterschapshuis (de stuurgroep HWH 2.0). Aan de hand van de wijze waarop deze nieuwe organisatie is vorm gegeven, kunnen waterschappen besluiten om per 1 januari 2014 wel of, niet lid te blijven van de Gemeenschappelijke regeling.
72
Waterschappen kunnen op dat moment dus uit de GR stappen. De stuurgroep HWH 2.0 neemt met inachtneming van de zienswijzen die de waterschappen hebben ingebracht en de conclusies van het TAX-i rapport, die breed worden onderschreven, het hele takenpakket van Het Waterschapshuis onder de loep.
vanwege nader ICT-onderzoek een langer traject kent, loopt nog. Verder zijn er een tweetal integriteitzaken aan de orde geweest die middels een disciplinaire maatregel zijn afgehandeld.
Vereniging van waterschappen en waterbedrijven
3.13 Begrotingsrechtmatigheid
In Leeuwarden is het vooraanstaande onderzoeksinstituut op het gebied van water, Wetsus, gevestigd. Het onderzoekswerk wordt ondersteund door nationale en internationale universiteiten. Het zal uiteindelijk resulteren in innovatieve en duurzame technologieën, die bijdragen leveren in het oplossen van (mondiale) watervraagstukken en zuiveringstechnieken. Samen met de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s, de waterleidingbedrijven uit Groningen en Drenthe en het Waterlaboratorium Noord is een vereniging opgericht om te participeren in Wetsus. Door deze participatie wordt mede invulling gegeven aan het speerpunt innovatie uit het bestuursprogramma.
Tijdens de beleidsuitvoering is de hoofdregel dat budgetoverschrijdingen (beleidsmatig en/of financieel) autorisatie door het algemeen bestuur vergen en dat begrotingswijzigingen vooraf door het dagelijks aan het algemeen bestuur worden voorgelegd ter autorisatie. Hiermee wordt toestemming gevraagd voor het te realiseren beleid en voor de besteding van het benodigde bedrag. Als de omstandigheden een autorisatie vooraf niet mogelijk maken, zal achteraf een voorstel voor een begrotingswijziging moeten worden voorgelegd. Indien het algemeen bestuur daarmee instemt, wordt de besteding alsnog geautoriseerd.
Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO)
Exploitatie
In 2009 hebben het Rijk, de VNG en het IPO afspraken gemaakt over het oprichten van een landsdekkend systeem van Regionale Uitvoerings Diensten (RUD’s). In Fryslân is onder regie van de Provincie en op basis van vrijwillige afspraken tussen 27 gemeenten, Wetterskip Fryslân en Provincie Fryslân afgesproken om te komen tot een Regionale Uitvoeringsdienst Friesland: de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO).
In de verordening beleids- en verantwoordingsfunctie Wetterskip Fryslân is in artikel 8, lid 2 het volgende aangegeven: Het dagelijks bestuur is bevoegd de netto kosten van een programma met 5% van de netto kosten met een maximum van € 500.000 te overschrijden zonder toestemming vooraf van het algemeen bestuur indien de middeleninzet past binnen het vastgestelde beleid en indien de hiervoor benodigde financiële ruimte elders binnen de begroting kan worden gevonden. Een dergelijk feit wordt achteraf aan het algemeen bestuur gerapporteerd. Overschrijdingen kleiner dan € 100.000 hoeven niet aan het algemeen bestuur te worden gemeld.
In december 2012 heeft het waterschap besloten tot deelname aan de gemeenschappelijke regeling FUMO. De FUMO gaat de vergunning verlening, toezicht en handhaving van complexere inrichtingen uitvoeren voor alle Friese gemeenten, de provincie en het waterschap. Het waterschap gaat de vergunningadvisering, toezicht en handhaving bij indirecte lozingen onderbrengen bij de FUMO. Reden hiervoor is het belang dat het waterschap heeft in de zorg voor de goede werking van rwzi’s. Sinds de invoering van de Waterwet zijn de waterschappen geen bevoegd gezag zijn voor indirecte lozingen op rwzi’s. Samenwerking met de bevoegde gezagen gemeenten en provincie is daarom van essentieel belang, wat het beste gerealiseerd kan worden met deelname aan de FUMO.
3.12 Integriteitsparagraaf Wetterskip Fryslân voert een integriteitbeleid. In ons integriteitbeleid richten we ons vooral op preventie: we stimuleren op allerlei manieren dat medewerkers zich bewust zijn van het belang van integer handelen. Om het bewustzijn te vergroten hebben we in het afgelopen jaar onder andere een bijeenkomst georganiseerd voor leidinggevende om integriteitsdilemma’s met elkaar te bespreken. Preventie is een belangrijke focus, maar als er desondanks toch sprake is van misstanden, dan kunnen (vermoedens van) integriteitschendingen op basis van ons integriteitbeleid worden gemeld en onderzocht. In het afgelopen verslagjaar zijn zes kwesties aan de orde geweest van (vermoedens van) integriteitschendingen. Na onderzoek is één melding aangemerkt als integriteitschending op het gebied van ontoelaatbare omgangsvormen. Als gevolg daarvan is een disciplinaire maatregel getroffen. Eén onderzoek is beëindigd omdat de feiten duidelijk waren en gelijk actie is ondernomen op HRM-gebied in afwachting van een gerechtelijke uitspraak in hoger beroep. Eén melding wordt nog verder onderzocht en bekeken of een onderzoek noodzakelijk is. Een vierde onderzoek, dat
Om te voldoen aan het bepaalde in dit artikel zijn 4 begrotingswijzingen aan het algemeen bestuur aangeboden. De netto lasten van de vier programma’s worden in 2012 niet overschreden. Investeringen In de verordening beleids- en verantwoordingsfunctie Wetterskip Fryslân is in artikel 8, lid 3 en 4 het volgende aangegeven: Lid 3 Het dagelijks bestuur is bevoegd de voor een investering geraamde uitgaven met maximaal 5% van de uitgaven te overschrijden, op voorwaarde dat de overschrijding niet meer bedraagt dan € 100.000, zonder toestemming vooraf van het algemeen bestuur indien deze mutaties passen binnen het vastgestelde beleid. Een dergelijk feit wordt achteraf aan het algemeen bestuur gerapporteerd. Lid 4 Het dagelijks bestuur is bevoegd de voor een investering geraamde inkomsten met maximaal 5% van de inkomsten te onderschrijden, op voorwaarde dat de onderschrijding niet meer bedraagt dan € 100.000, zonder toestemming vooraf van het algemeen bestuur indien deze mutaties passen binnen het vastgestelde beleid. Een dergelijk feit wordt achteraf aan het algemeen bestuur gerapporteerd.
Bij de financiële voortgangsrapportages zijn voor investeringsprojecten waar dat speelde onder- en overschrijdingen voor gelegd aan DB en/of AB. Over en onderschrijdingen die zich hebben voorgedaan na de laatste financiële voortgangsrapportage zijn expliciet gemeld in bijlage 1 van de jaarrekening, zodat deze ook voldoen aan de rechtmatigheidscriteria.
73
74
Jaarrekening 2012 1.1.
Balans Wetterskip Fryslân
(Bedragen x € 1.000) Activa
2012
2011
Vaste activa Immateriële vaste activa
5.775
Materiële vaste activa
376.602
357.330
Financiële vaste activa
1.195
1.107 383.572
358.437
Vlottende activa Voorraden
576
679
11.761
11.123
Overlopende activa
1.921
2.589
Liquide middelen
3.240
3.595
Kortlopende vorderingen
Passiva
17.498
17.987
401.070
376.424
2012
2011
Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserves
10.000
10.000
Egalisatiereserves
11.798
12.782
Bestemmingsreserves
14.579
21.440
43
-1.802
Nog te bestemmen resultaat
36.420
42.420
6.352
5.501
269.482
248.236
Voorzieningen
Langlopende schulden
Vlottende passiva Netto vlottende schulden korter dan één jaar
45.700
36.552
Overlopende passiva
43.115
43.715 88.816
80.267
401.070
376.424
75
1.2
Exploitatierekening naar kosten en opbrengstsoorten
Bedragen x € 1.000 Omschrijving van de kostensoorten
Jaarrekening 2012
Begroting 2012
Gewijzigde Jaarrekening begroting 2011 2012
Rente
11.157
12.398
11.098
11.447
Afschrijvingen
22.963
23.386
22.873
22.387
Personeelslasten
40.912
40.346
40.346
Omschrijving van de opbrengstsoorten
13.931
14.588
14.888
38.664
38.668
39.030
0
0
1.494
Personeelsbaten
543
87
87
245
2.523
1.107
1.107
2.960
770
195
195
1.512
116.736
116.869
116.869
115.691
Kwijtschelding en oninbaarverklaring
-3.015
-2.870
-2.870
-3.050
Geactiveerde lasten
8.949
8.286
7.986
7.636
16
0
0
55
126.635
123.674
123.374
126.543
6.000
9.910
10.260
5.761
132.635
133.585
133.634
132.304
40.604
15.111
38.809 Waterschapsbelastingen
Bijdragen aan derden
3.408
3.488
3.488
3.130
Dotatie voorzieningen
1.600
412
1.612
816
0
300
300
0
132.635
133.585
133.634
132.304
0
0
0
0
132.635
133.585
133.634
132.304
Onvoorzien
Voordelig resultaat
76
Gewijzigde Jaarrekening begroting 2011 2012
113
Bijdragen van derden Goederen en diensten derden
Begroting 2012
Financiële baten
Goederen en diensten aan derden Onderhoud door derden
Jaarrekening 2012
Onttrekking aan voorzieningen
Nadelig resultaat
1.3
Exploitatierekening naar programma’s
Netto lasten per programma naar taak. Bedragen x € 1,0 miljoen Watersysteembeheer Programma
Begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil begroting - /rekening
Verschil gewijz. begroting - /rekening
A
B
C
A–C
B–C
Waterveiligheid
17,0
17,4
16,7
0,3
0,8
Voldoende water
40,1
40,5
40,0
0,2
0,5
6,0
6,0
5,5
0,5
0,5
Organisatie
13,2
13,5
12,4
0,8
1,1
Totaal
76,3
77,4
74,6
1,8
2,8
-68,4
-68,4
-69,3
0,9
0,9
-7,9
-8,9
-5,2
-2,7
-3,7
Schoon water
Netto belastingen Resultaat
Zuiveringsbeheer Programma
Begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil begroting - /rekening
Verschil gewijz. begroting - /rekening
A
B
D
A-D
B-D
Waterveiligheid
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Voldoende water
0,2
0,2
0,3
-0,1
-0,1
39,3
38,2
37,3
2,0
0,9
8,0
8,4
7,5
0,5
0,9
47,6
46,9
45,2
2,4
1,7
-45,6
-45,6
-44,4
-1,2
-1,2
-2,0
-1,3
-0,8
-1,2
-0,6
Schoon water Organisatie Totaal Netto belastingen Resultaat
Totaal Programma
Begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil begroting - /rekening
Verschil gewijz. begroting - /rekening
A
B
D
A-D
B-D
Waterveiligheid
17,0
17,4
16,7
0,3
0,8
Voldoende water
40,4
40,7
40,3
0,1
0,4
Schoon water
45,3
44,2
42,8
2,5
1,4
Organisatie
21,2
21,9
19,9
1,3
2,0
Totaal
123,9
124,3
119,7
4,2
4,5
Netto belastingen
-114,0
-114,0
-113,7
-0,3
-0,3
-9,9
-10,3
-6,0
-3,9
-4,3
Resultaat
77
1.4
Exploitatierekening naar kostendragers en de toelichting
Bedragen x € 1,0 miljoen Watersysteembeheer Omschrijving
Begroting 2012
Gewijzigde begroting 2012
Jaarrekening 2012
Verschil gewijz. begroting - /rekening
Lasten Netto lasten
68,6
69,4
67,4
2,0
Onvoorzien
0,2
0,2
0,0
0,2
Dividenden en overige algemene opbrengsten
7,6
7,8
7,1
0,7
76,3
77,4
74,6
2,8
Belastingen
69,2
69,2
70,1
-0,9
Kwijtschelding/oninbaar
-0,7
-0,7
-0,8
0,0
Subtotaal baten
68,4
68,4
69,3
-0,9
-7,9
-8,9
-5,2
3,7
7,1
7,1
5,9
1,2
-0,8
-1,8
0,7
2,5
Subtotaal lasten Baten:
Resultaat voor bestemming Mutaties bestemmingsreserve Nog te bestemmen resultaat watersysteembeheer
Zuiveringsbeheer Omschrijving
Begroting 2011
Gewijzigde begroting 2011
Jaarrekening 2011
Verschil gewijz. begroting - /rekening
Lasten Netto lasten
42,1
41,0
40,0
1,0
Onvoorzien
0,2
0,2
0,0
0,2
Dividenden en overige algemene opbrengsten
5,3
5,7
5,1
0,6
47,6
46,9
45,1
1,8
Belastingen
47,7
47,7
46,6
1,1
Kwijtschelding/oninbaar
-2,1
-2,1
-2,2
0,1
Subtotaal baten
45,6
45,6
44,4
1,2
Resultaat voor bestemming
-2,0
-1,3
-0,8
0,6
Mutaties bestemmingsreserve
0,2
0,2
0,1
0,1
Nog te bestemmen resultaat zuiveringsbeheer
-1,8
-1,1
-0,7
0,5
-2,6
-3,0
0,0
3,0
Subtotaal lasten Baten:
Totaal Totaal nog te bestemmen resultaat
78
Voor een toelichting op de verschillen tussen de begroting en de realisatie wordt verwezen naar de financiële analyse per programma. Op de post onvoorzien worden geen directe kosten verantwoord. Indien er in de loop van het jaar voorstellen worden gedaan om onvoorziene kosten te dekken vanuit deze post worden deze kosten op de betreffende kostensoort geboekt. De post dividenden en overige algemene opbrengsten heeft betrekking op de netto rentelasten en de resultaten van de ondersteunende clusters. De post kwijtschelding vertoonde de laatste jaren een stijgende trend. Deze trend heeft zich in 2012 voortgezet. In 2012 is de post kwijtschelding en oninbaar hoger dan het begrote bedrag. De verwachting is dat deze post de komende jaren verder zal stijgen als gevolg van autonome ontwikkeling en een tijdelijk te verwachten stijging als gevolg van de economische crisis. Voor een toelichting op de opgelegde belastingen wordt verwezen naar paragraaf 3.4 De mutaties in de bestemmingsreserve zijn toegelicht in de toelichting op de balans. Voor de verdeling van het totaal nog te bestemmen resultaat wordt verwezen naar de resultaat-bestemming
1.5. Toelichting op de balans Ontwikkelingen na balansdatum Na het afsluiten van het boekjaar 2012 hebben zich geen ontwikkelingen voorgedaan die de hoogte en de samenstelling van de balans per balansdatum aanzienlijk beïnvloeden. Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat Consolidatie In de jaarrekening 2012 heeft geen consolidatie plaatsgevonden van de balansen van Wetterskip Fryslân en Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV. Op grond van de wettelijke verslaggevingsregels dient er geen consolidatie plaats te vinden. Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa zijn gewaardeerd tegen vervangings- of verkrijgingsprijs. Onder immateriële vaste activa zijn de bijdragen aan activa in eigendom van derden betreffende het Hoogwaterbeschermingsprogramma opgenomen. Deze bijdrage wordt in analogie met de investeringen in de primaire keringen in 30 jaar afgeschreven. Materiële vaste activa Materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen historische kostprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen gebaseerd op de economische levensduur en rekening houdend met eventuele restwaarde. Afschrijvingen vinden lineair plaats vanaf het jaar na ingebruikname. Overboeking van gereedgekomen werken vanuit onderhanden werk naar investeringen vindt plaats op 1 januari van dat jaar. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De historische kostprijs betreft de aanschaf- dan wel vervaardigingprijs onder aftrek van ontvangen subsidies, bijdragen van derden en bijdragen uit reserves en/of voorzieningen. Investeringen waarvan de waarde lager is dan € 10.000 worden niet geactiveerd, maar rechtstreeks in de exploitatie rekening verantwoord. Bij de waardering wordt in voorkomende gevallen rekening gehouden met een bijzondere vermindering van de waarde, indien deze naar verwachting duurzaam is.
Materiële vaste activa Gronden
Afschrijvingstermijnen geen
Vervoermiddelen en Werktuigen
5 - 10 jaar
Overige bedrijfsmiddelen
4 - 10 jaar
Kantoren en werkplaatsen
15 - 50 jaar
Primaire waterkeringen
10 - 30 jaar
Oevers en kaden
25 jaar
Watergangen en kunstwerken
10 - 25 jaar
Gemalen waterkwantiteit
10 - 40 jaar
Zuiveringsinstallaties
10 - 30 jaar
Wegen
10 - 20 jaar
Financiële vaste activa De financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, dan wel lagere marktwaarde. Naar verwachting duurzaam ingetreden waardeverminderingen op balansdatum, dienen onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking te worden genomen. De afboeking wordt ongedaan gemaakt zodra de oorzaken van de waardevermindering niet meer bestaan. Voor bestaande risico’s van toekomstige waardeverminderingen worden voorzieningen gevormd. Dergelijke voorzieningen dienen als een aftrekpost op het betreffende actief te worden verwerkt. Deze voorziening wordt bepaald door een individuele beoordeling van de financiële vaste activa. Voorraden Voorraden bestaan uit grond- en hulpstoffen en zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs dan wel lagere marktwaarde onder aftrek van een voorziening wegens incourantheid. Deze voorziening is bepaald door individuele beoordeling van de voorraden per balansdatum. Activering vindt plaats indien toekenning van een materiële waarde mogelijk is. Dit houdt in dat zogenaamde ‘grijpvoorraden’ niet geactiveerd worden.
79
Overige activa en passiva Activa en passiva zijn, voor zover niet anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde. Op vorderingen wordt, indien noodzakelijk, een voorziening wegens oninbaarheid in mindering gebracht. Passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde met uitzondering van voorzieningen die tegen contante waarde zijn gewaardeerd. Resultaatbepaling Baten en lasten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Verliezen worden als last genomen zodra zij voorzienbaar zijn. Baten worden verantwoord voor zover ze zijn gerealiseerd.
Toelichting op de onderscheiden posten van de balans IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Immateriële vaste activa
Boekwaarde 31-12-2011
Investering/ desinvestering
Bijdrage HWBP
2.942
Onderhanden werk (2012)
2.932
Bijdragen van derden
Afwaarderingen
Afschrijvingen 98
Boekwaarde 31-12-2012 2.843 2.932
5.874
98
5.775
De bijdrage HWBP was in de eindbalans 2011 opgenomen in de post onderhanden werk materiële vaste activa. Conform de notitie waarderingsgrondslagen is de bijdrage met ingang van 2012 opgenomen onder de post immateriële vaste activa. De bijdrage van 2012 is opgenomen onder de post onderhanden werk immateriële vaste activa.
MATERIËLE VASTE ACTIVA De post materiele vaste activa bevat de activa van Wetterskip Fryslân. Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt: (bedragen x € 1.000) Materiële vaste activa
Investering/ desinvestering
Bijdragen van derden
Afwaarderingen
Afschrijvingen
Boekwaarde 31-12-2012
Gronden
2.483
Vervoermiddelen en Werktuigen
3.240
586
655
3.171
Overige bedrijfsmiddelen
1.754
1.325
1.001
2.078
Kantoren en werkplaatsen
12.886
439
12.447
Primaire waterkeringen
15.348
6.107
1.048
20.407
Oevers en kaden
74.309
6.958
4.070
77.197
Watergangen en kunstwerken
44.837
5.545
3.380
47.002
Gemalen waterkwantiteit
25.659
1.951
2.408
25.202
125.088
3.465
9.811
118.742
53
190
Zuiveringsinstallaties Wegen Onderhanden werk
80
Boekwaarde 31-12-2011
2.483
243 51.483
22.089
5.889
357.330
48.026
5.889
67.683 22.863
376.602
De post onderhanden werk is inclusief de projecten waarvoor vooraf een subsidiebedrag is ontvangen. De projecten die hierdoor een negatief saldo vertonen zijn niet gecorrigeerd op de post onderhanden werk. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de investeringsparagraaf. Het bedrag aan gereedgekomen projecten dat per 1 januari 2013 over geboekt wordt naar investeringen bedraagt € 38,3 miljoen.
Kortlopende vorderingen Met betrekking tot debiteuren kan de volgende onderverdeling worden gemaakt: (bedragen x € 1.000) Kortlopende vorderingen
31-12-2012 31-12-2011
FINANCIËLE VASTE ACTIVA
Belastingdebiteuren
6.142
6.985
De post financiële vaste activa is als volgt samengesteld: (bedragen x € 1.000)
Nog vast te stellen aanslagen
2.505
2.687
Overige vorderingen
3.114
1.451
11.761
11.123
Financiële vaste activa
Stand 31-12-2011
+
Stand 31-12-2012
-/-
Kapitaalverstrekking aan bedrijven Deelneming Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV
678
Aandelen Waterschapsbank
413
105
7
776 413
Kapitaalverstrekking aan overigen Lening u.g. aan ambtenaren Totaal
17
1
12
6
1.107
1
19
1.195
Deelneming Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV Wetterskip Fryslân neemt via deze BV deel in een tweetal ondernemingen, die werkzaamheden verrichten op het gebied van waterkwaliteit. Deze ondernemingen zijn de VOF voorzuivering Workum en Aquario BV.
Totaal
Belastingdebiteuren Het openstaande saldo belastingdebiteuren is ten opzichte van vorig jaar afgenomen met een bedrag van € 0,8 miljoen. De integrale nota’s voor 2012 zijn in het begin van het jaar opgelegd en waren aan het eind van het jaar bijna geheel voldaan. De aanslagen zuiveringsheffing over 2012 en voorgaande jaren zijn in de loop van het jaar opgelegd. De gemiddelde hoogte van de post belastingdebiteuren bedroeg over de afgelopen 5 jaar € 6,8 miljoen. (bedragen x € 1.000) Belastingdebiteuren
7.297
Voorziening voor dubieuze debiteuren
-2.046
Nog af te dragen ontvangsten door Hefpunt
891
Totaal
6.142
De voorraden betreffen stook-, gasolie en smeermiddelen, elektrotechnische materialen, hulpmaterialen en onderhanden werk.
Voorziening oninbare belastingvorderingen Op basis van ervaringscijfers is een voorziening gevormd voor dubieuze debiteuren die in behandeling zijn bij Intrum Justitia. Daarnaast is door Hefpunt een inschatting gemaakt van de dubieuze debiteuren die niet bij Intrum in behandeling zijn. De voorziening is bepaald door een percentage van de openstaande post als oninbaar te beschouwen. De verwachting is dat een bedrag van € 2,0 miljoen van de totale belastingvordering oninbaar zal blijken. De voorziening is in mindering gebracht op de belasting debiteuren. De gemiddelde stand van de voorziening bedraagt over de afgelopen vijf jaar € 1,8 miljoen. De voorziening in 2012 is lager dan die aan het eind van 2011. De verwachting is dat de voorziening in de komende jaren verder afneemt door afboeking en afhandeling.
(bedragen x € 1.000)
Nog vast te stellen aanslagen zuiveringsheffing
Aandelen Waterschapsbank Wetterskip Fryslân is in het bezit van 3.409 aandelen van de Nederlandse Waterschapsbank. De aandelen zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Lening u.g. aan ambtenaren Dit betreft leningen verstrekt aan ambtenaren in het kader van het fietsplan.
Voorraden
Voorraden grond en hulpstoffen voor eigen gebruik
31-12-2012 31-12-2011
Voorraad brandstof gemalen
204
316
Voorraad materialen Technische Dienst
371
362
1
1
576
679
Overige Totaal
Balans ultimo 2012
Balans ultimo 2011
Tarief
VE’s
Bedrag x € 1.000
VE’s
Bedrag x € 1.000
Lopend boekjaar
53,57
25.294
1.355
32.713
1.758
Vorig boekjaar
53,74
7.908
425
5.159
272
Voorgaande jaren Totaal
190
115
1.970
2.145
81
Nog vast te stellen integrale nota belastingen Voor 2012 is een klein gedeelte van de integrale nota als gevolg van de hertaxatie en blokkering nog niet opgelegd. Deze aanslagen zijn in de eerste maanden van 2013 opgelegd. (bedragen x € 1.000) Balans ultimo 2012 Gebouwd
Balans ultimo 2011
220
327
Ongebouwd
85
23
Ingezetenen
10
25
Verontreinigingsheffing
220
167
Totaal
535
542
Uit voorgaande tabellen blijkt dat Hefpunt over de jaren 2012 en 2011 nog voor een bedrag van € 2.505.000 aan aanslagen moet opleggen. Dit bedrag ligt onder het gemiddelde bedrag van de afgelopen jaren. De hoogte van de overige nog op te leggen aanslagen past bij een organisatie van de omvang van Wetterskip Fryslân, zeker in relatie tot de totale omzet van de heffingen. Overige vorderingen De post overige vorderingen heeft voornamelijk betrekking op nog te ontvangen bedragen in verband met bijdragen in verband met bodemdaling, het verwerken van afvalwater voor derden en uitgevoerd onderhoud aan bruggen van gemeenten.
Omschrijving
31-12-2011
ToeOntvangen 31-12-2012 voegingen
Primaire waterkeringen
286
115
286
115
Oevers en kaden
282
134
182
234
Watergangen en kunstwerken
559
279
159
679
Diversen
537
250
287
Totaal
993
36
1.315
151
Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen In verband met een positief saldo van Hefpunt over het jaar 2012 is een vordering opgenomen van € 142.000. Van diverse energiemaatschappijen zijn nog bedragen te ontvangen in verband met de afrekening over 2012. Daarnaast zijn nog bedragen vooruitbetaald die betrekking hebben op onderhoudscontracten.
LIQUIDE MIDDELEN (bedragen x € 1.000) Liquide middelen
31-12-2012 31-12-2011
Kas
4
2
Rabobank
0
1
OVERLOPENDE ACTIVA
Friesland Bank
2
2
(bedragen x € 1.000)
Rekening schatkistbankieren
3.234
3.590
Totaal
3.240
3.595
Overlopende activa Nog te ontvangen subsidies Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen Totaal
82
Verloopoverzicht nog te ontvangen subsidies (bedragen x € 1.000)
31-12-2012 31-12-2011 1.315
1.664
606
926
1.921
2.590
Het ontvangen subsidiebedrag voor het gemaal Vijfhuizen is gestort op een speciale bankrekening in het kader van schatkistbankieren.
EIGEN VERMOGEN (bedragen x € 1.000) Eigen vermogen
Balans per
Resultaatbestemming
Balans per
31-12-2011
2011
1-1-2012
Mutatie 2012 vermindering
Balans per
vermeerdering
31-12-2012
Algemene reserves Algemene reserve watersysteembeheer
6.000
6.000
6.000
Algemene reserve zuiveringsbeheer
4.000
4.000
4.000
Subtotaal algemene reserves
10.000
0
10.000
-1.403
1.403
-399
0
0
10.000
0
682
682
399
0
-639
-639
-1.802
1.802
0
43
43
11.332
-436
10.896
10.896
1.450
-548
902
902
12.782
-984
11.798
0
13.800
13.800
2.300
11.500
2.415
2.415
2.415
0
Categorale reserve ongebouwd
702
702
702
0
Categorale reserve natuur
-37
-37
Nog te bestemmen resultaat 2012 Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Nog te bestemmen resultaat 2012
Bestemmingsreserve voor tariefsegalisatie Egalisatiereserve watersysteembeheer Egalisatiereserve zuiveringsbeheer Subtotaal tariefsegalisatie reserves
0
11.798
Overige bestemmingsreserves Reserve extra dividend Categorale reserve gebouwd
Bodemdaling door zoutwinning
1.246
-1.246
37
0
0 0
Opwaarderen serviceniveau gegevensbeheer
730
730
108
622
Watergebiedplannen /Gewenst peilbeheer
319
319
16
303
Beheer en onderhoud Schiermonnikoog
647
647
92
555
Baggeren Onderhoudsfonds
725
383
1.108
127
981
Waterketen
267
-114
153
8
145
Muskusrattenbestrijding
200
-200
0
0
Renovatie sluizen Lauwersoog
300
300
300
Ouderenbeleid
125
125
125
Herzetten basalt
0
Innovatie 2011
160
160
160
0
200
200
153
47
Subtotaal overige bestemmingsreserves
21.440
-817
20.623
6.081
37
14.578
Totaal
42.420
0
42.420
6.081
80
36.419
83
Algemene reserves Algemene reserve watersysteembeheer Het beleid ten aanzien van reserves en voorzieningen is in 2009 geactualiseerd en vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van 15 december 2009. In dit besluit is een bedrag van € 6,0 miljoen aangemerkt als de maximale algemene reserve van de taak watersysteembeheer. De minimale omvang van de reserve watersysteembeheer is vastgesteld op € 3,0 miljoen. Algemene reserve zuiveringsbeheer In 2009 is de minimale en maximale norm vastgesteld op respectievelijk € 2,0 en € 4,0 miljoen. De stand van de reserve is ultimo 2012 gelijk aan de maximale norm. De komende jaren zal, uitgaande van het huidige beleid, het meerdere boven de minimale norm, conform het beleid, ingezet worden voor tariefegalisatie. Bestemmingsreserves Egalisatiereserve watersysteembeheer Deze reserve is bestemd om tariefschommelingen op te kunnen vangen. Een besluit om de reserve in te zetten zal worden genomen bij de vast stelling van het Meerjarenperspectief of de begroting. Bij de vaststelling van het Meerjarenperspectief 2012-2016 is besloten om een bedrag van € 13,8 miljoen over te hevelen van de egalisatiereserve watersysteembeheer naar een bestemmingsreserve dividend om gedurende een periode van zes jaar de tegenvallende dividendbaten op te vangen door een vrijval vanuit deze bestemmingsreserve. Reserve extra dividend In 2011 is bij de vaststelling van het Meerjarenperspectief 2012-2016 besloten om een bedrag van € 13,8 miljoen toe te voegen aan deze bestemmingsreserve. Door de strengere regels voor banken ten aanzien van het eigen vermogen heeft de Nederlandse Waterschapsbank besloten om in de komende jaren geen dividend meer uit te keren aan de aandeelhouders. De jaarlijkse dividenduitkering aan Wetterskip Fryslân bedroeg circa € 2,3 miljoen. Het bedrag van € 13,8 miljoen is voldoende om gedurende een periode van zes jaar de tegenvallende dividendbaten op te vangen. In 2012 is voor het eerst een bedrag van € 2,3 miljoen vrijgevallen ten gunste van het resultaat. Categorale reserve gebouwd watersysteembeheer Door een hogere WOZ-waarde in 2010 is er meer belasting van de categorie gebouwd geheven. Het verschil ten opzichte van het begrote bedrag bedroeg meer dan 3%. Bij het bestemmen van het resultaat over 2010 is op grond van het vastgestelde beleid het meerdere geheven bedrag toege84
voegd aan de categorale reserve gebouwd. Het teveel geheven bedrag van 2010 is in 2012 met de heffingsplichtigen van de categorie gebouwd verrekend. Dit is een bedrag van € 2,4 miljoen. De afwijking tussen de opgelegde aanslagen in 2012 en het begrote bedrag was minder dan 3%. In 2012 vindt dan ook geen toevoeging plaats aan de categorale reserve. Categorale reserve ongebouwd watersysteembeheer Door een groter aantal hectares dat wordt aangeslagen voor de categorie ongebouwd is er in 2010 een hogere belastingopbrengst dan begroot. Het gaat om een bedrag van ruim € 701.000. Dit bedrag is op grond van het reservebeleid in 2010 toegevoegd aan de categorale reserve ongebouwd. Dit bedrag is in 2012 verrekend met de categorie ongebouwd. In 2012 vindt geen toevoeging plaats aan de reserve omdat de afwijking van de realisatie binnen de vastgestelde norm van 3% blijft. Categorale reserve natuur watersysteembeheer Na de definitieve afbakening van de oppervlakte die aangeslagen is voor de categorie natuur bleek dat er minder hectares aangeslagen werden voor deze categorie dan begroot. Door het kleiner aantal omslageenheden was de opbrengst in 2010 lager dan begroot. Het verschil bedroeg meer dan 3%. Het bedrag van € 37.000 dat in 2010 te weinig is opgelegd is in 2012 alsnog bij de categorie natuur in rekening gebracht. De opgelegde omslag was in 2012 vrijwel gelijk aan het begrote bedrag. Er vindt daarom geen toevoeging plaats aan de reserve. Bodemdaling door zoutwinning Met Frisia Zoutchemie is in 2001 een overeenkomst gesloten over de hoogte en de wijze van afwikkeling van de kosten, om de te verwachten bodemdaling door zoutwinning ter plaatse van de Waddenzeedijk bij Sexbierum te compenseren. De afkoopsom van € 0,4 miljoen die Frisia Zoutchemie in 2001 heeft betaald, is gereserveerd voor de kosten die worden gemaakt op het moment dat tot dijkverhoging wordt overgegaan. Daarnaast is door Frisia Zoutchemie in 2003 aan het voormalig Wetterskip De Waadkant een afkoopsom betaald van € 0,8 miljoen. Bij de vaststelling van de jaar rapportage 2011 is besloten om de ontvangen bedragen over te hevelen naar de egalisatiereserve watersysteembeheer. Opwaarderen serviceniveau gegevensbeheer Om het serviceniveau van het cluster gegevensbeheer op een hoger peil te brengen is bij de vaststelling van de jaarrapportage 2008 besloten om van het resultaat over 2008 een bedrag van € 1,0 miljoen te bestemmen voor de dekking van extra kosten die verbonden zijn aan het opwaarderen van het serviceniveau van de cluster. De extra kosten tot en met 2011
bedragen € 270.000. Deze extra kosten zijn ten laste gebracht van de voor dit doel ingestelde bestemmingsreserve. In 2012 zijn de extra kosten ter grootte van € 108.000 ten laste van deze reserve geboekt. Watergebiedsplannen/Gewenst peilbeheer In 2012 moet voor het hele beheergebied van Wetterskip Fryslân het Gewenst Peilbeheer zijn vastgelegd. Dit omvangrijke werk wordt integraal uitgevoerd. Naast het gewenst peilbeheer worden ook de beleidsopgaven voor extreme neerslag, droogte, waterkwaliteit en beheer en onderhoud meegenomen. Bij de vaststelling van de jaarrapportage 2008 is een bedrag van € 0,9 miljoen voor dit doel via een bestemmingsreserve gereserveerd. In de afgelopen jaren is een bedrag van € 581.000 ten laste gebracht van de reserve. In 2012 is een bedrag van € 15.950 ten laste gebracht van deze reserve. Beheer en onderhoud Schiermonnikoog In 2008 heeft Wetterskip Fryslân het beheer en onderhoud van de primaire kering op Schiermonnikoog overgenomen van Rijkswaterstaat. In 2008 is voor de overname en uitbreiding van taken een afkoopsom ontvangen van € 925.000. Besloten is om dit bedrag in een periode van 10 jaar vrij te laten vallen ten gunste van het resultaat. In 2012 valt een bedrag van € 92.500 vrij. Baggeren onderhoudsfonds Het dagelijks bestuur is in 2007 akkoord gegaan met het baggeruitvoerings plan 2007-2015. De bestemmingsreserve dient als egalisatie van de kosten die worden gemaakt in de planperiode om ook de categorie 3 watergangen (watergangen waarvan het profiel beduidend groter is dan het leggerprofiel) te kunnen baggeren. In de begroting 2012 was rekening gehouden met een onttrekking van € 1,0 miljoen. Door verschillende oorzaken is de uitvoering van twee baggerprojecten vertraagd. Hierdoor zijn de kosten in 2012 lager uitgevallen. In 2012 zijn de extra kosten van € 127.000 ten laste gebracht van de reserve. Het restant van de kosten wordt in 2013 gemaakt. Deze kosten zullen in 2013 gedekt worden door een onttrekking uit de bestemmingsreserve. Waterketen Voor de dekking van de lopende verplichtingen op grond van de regeling stimuleringbijdrage rioleringswerken en kleinschalige zuiveringssystemen is in 2008 de bestemmingsreserve waterketen gevormd. Tot en met 2011 zijn een flink aantal verplichtingen afgehandeld. In 2012 is een bedrag van € 8.000 ten laste gebracht van de reserve. De lopende verplichtingen die nog ten laste van deze reserve komen bedragen € 40.000. Bij de vaststelling van de jaarrapportage zal worden voorgesteld om een bedrag van € 105.044 vrij te laten vallen ten gunste van de bestemmingsreserve voor
tariefsegalisatie zuiveringsbeheer. Het resterende bedrag van € 40.000 is voldoende voor de dekking van de nog resterende verplichting. Muskusrattenbestrijding In 2009 viel de bestrijding van de muskusrattenbestrijding, onder meer door een éénmalige bate, gunstig uit. Het voordeel van € 200.000 ten opzichte van de begroting is via de resultaatbestemming toegevoegd aan de bestemmingsreserve. Bij de vaststelling van de jaarrapportage 2011 is besloten de reserve vrij te laten vallen ten gunste van de egalisatiereserve watersysteembeheer. Dit besluit is in 2012 verwerkt en verantwoord. Renovatie sluizen Lauwersoog Bij de resultaatbestemming van 2010 is een bedrag van € 300.000 gereserveerd voor de renovatie van de sluizen op Lauwersoog. In 2010 was voor deze renovatie een budget opgenomen, maar de renovatie is in 2011 begonnen en zal in 2013 worden afgerond. De bedragen die met de renovatie gemoeid zijn worden gedekt vanuit deze reserve. Ouderenbeleid Het kabinet stimuleert het langer doorwerken van oudere werknemers, onder meer door een premiekorting voor werknemers van 62 tot 65 jaar. Bij de resultaatbestemming 2010 is het bedrag wat bespaard is door de premiekorting gereserveerd voor structurele maatregelen om de inzetbaarheid en vitaliteit van deze oudere werknemers te verhogen. In de komende jaren zullen de maatregelen nader worden geconcretiseerd. Herzetten basalt In september 2011 is begonnen met het herzetten van een basaltbekleding van een primaire waterkering. In verband met het aanbreken van stormseizoen is dit werk niet afgerond in 2011, maar doorgeschoven naar 2012. Het voor 2011 beschikbare budget is bij de jaarrekening gereserveerd voor de uitvoering in 2012. In 2012 zijn de werkzaamheden afgerond en zijn de extra kosten gedekt door een onttrekking uit de bestemmingsreserve. Innovatie Bij de vaststelling van de jaarrekening 2011 is het gelabelde budget voor diverse innovatieprojecten gereserveerd voor de uitvoering in 2012. In totaal is een bedrag van € 200.000 gereserveerd voor de uitvoering van de innovatieplannen 2011. In 2012 zijn de diverse projecten tot uitvoering gekomen. De extra kosten ad € 152.650 die hiermee gemoeid waren zijn gedekt vanuit de bestemmingsreserve innovatie. Er is nog een bestemmingsreserve van € 47.000 voor het project ‘Waterturbines bij spuisluizen’. Het hiervoor benodigde instrument was in 2012 nog niet beschikbaar. (is begin 2013 geplaatst in Dokkummer Nieuwe Zijlen). 85
VOORZIENINGEN (bedragen x € 1.000)
Verloopoverzicht van de voorzieningen
Balans 31-12-2011
Interne vermeerderingen Rente
Externe verminderingen
Overige
Balans 31-12-2012
Voorzieningen voor arbeidsgerelateerde verplichtingen Pensioenvoorziening voormalig bestuur
3.339
77
1.329
269
4.475
Wachtgeld voormalig bestuur
103
0
0
69
34
Voorziening integratiekosten fusie 2004
280
0
2
74
208
Voormalig personeel
309
0
0
260
49
Jubilea gratificatie
662
14
41
77
640
4.694
91
1.372
749
5.408
Verkiezingen
807
0
137
0
944
Subtotaal overige voorzieningen
807
0
137
0
944
5.501
91
1.509
749
6.352
Subtotaal arbeidsgerelateerde voorzieningen
Overige voorzieningen
Totaal voorzieningen
86
Voorzieningen voor arbeidsgerelateerde verplichtingen Pensioenvoorziening voormalig bestuur De pensioenen van de (oud) bestuursleden zijn in eigen beheer bij het waterschap. Dat betekent dat de kosten van de pensioenen ten laste komen van het waterschap. Voor deze toekomstige, contant gemaakte, verplichtingen is een voorziening gevormd. Als basis voor deze voorziening dient de actuariële berekening, waarmee de pensioenrechten zijn berekend. De voorziening is getroffen voor de voormalige bestuursleden (ook voor de voormalige bestuursleden die de 65-jarige leeftijd nog niet hebben bereikt). De uitbetaalde pensioen uitkeringen ter grootte van € 269.500 zijn in 2012 rechtstreeks in mindering gebracht op de voorziening. In samenspraak met de accountant is vast gesteld dat de gehanteerde systematiek voor het bepalen van de voorziening gewijzigd dient te worden om te voldoen aan de verslaggevingsvoorschriften. Deze wijziging heeft betrekking op het nabestaandenpensioen voor de partners van de (voormalig) bestuurders. Ingeval de bestuurder komt te overlijden is bepaald dat de partner van deze bestuurder levenslang een uitkering ontvangt ter grootte van 70% van het ouderdoms pensioen. In de voorziening werd tot op heden rekening gehouden met de al ingegane verplichting. In overleg met de accountant is overeen gekomen de systematiek aan te passen waarbij tevens rekening wordt gehouden met de eventuele toekomstige verplichting tegenover de nabestaanden conform de verslaggevingsvoorschriften. Op grond hiervan heeft er een dotatie plaatsgevonden aan de voorziening voor een bedrag van € 1.406.000. Voorziening wachtgeld voormalig bestuur Bij de verkiezingen aan het eind van 2008 zijn een aantal bestuursleden niet herkozen. De leden van het dagelijks bestuur die niet terugkeren in het dagelijks bestuur hebben recht op wachtgeld. Hiervoor is een voor ziening getroffen. De bedragen die zijn uitgekeerd zijn ten laste van deze voorziening geboekt. Bij de jaarlijkse actualisatie bleek de voorziening op peil te zijn. Er hoefde in 2012 geen toevoeging plaats te vinden. De voorziening is gewaardeerd op de nominale waarde.
ontstane geschatte kasstromen zijn vervolgens contant gemaakt (teruggerekend naar het heden). In 2012 is een bedrag van € 76.700 rechtstreeks ten lasten gebracht van de voorziening. In verband met de actualisatie en toevoeging van rente is de voorziening verhoogd met een bedrag van € 55.300. Overige voorzieningen Voorziening verkiezingen Om de verkiezingen voor het waterschapsbestuur te kunnen bekostigen, is een voorziening gevormd. De volgende verkiezingen zullen in 2015 worden gehouden. Voor deze verkiezingen wordt een voorziening gevormd van € 1,1 miljoen. Per jaar werd tot en met 2011 een bedrag van € 275.000 per jaar aan de voorziening toegevoegd. Omdat de verkiezingen zijn uitgesteld is in de komende jaren rekening gehouden met een lagere dotatie aan de voorziening. In 2012 is een bedrag van € 137.500 aan de voorziening toegevoegd. De hoogte van de voorziening aan het eind van 2012 bedroeg € 944.400. De voorziening is op nominale waarde bepaald.
VASTE SCHULDEN (bedragen x € 1.000) 2012 Leningen van binnenlandse banken 1-1-2012
248.236
Af te lossen in 2013
-33.754
Nieuw afgesloten leningen in 2012
55.000
Totaal
269.482
Rentelast langlopende leningen
11.005
VLOTTENDE SCHULDEN (bedragen x € 1.000) 31-12-2012 31-12-2011
Voorziening integratiekosten fusie 2004 De integratiekosten hebben betrekking op de gevolgen van het sociaal statuut fusieproces, wachtgeldregelingen ten behoeve van de bestuurders, de pré-FPU regeling en de Deel-non-activiteit regeling als gevolg van de fusie per 1 januari 2004. In 2012 is een bedrag van € 74.300 ten laste gebracht van de voorziening. De voorziening is gewaardeerd op de nominale waarde. Op grond van de actualisatie is een toevoeging van € 2.100 gedaan. Voormalig personeel In de afgelopen jaren zijn een aantal medewerkers uitgestroomd in het kader van de verdere ontwikkeling en professionalisering van de organisatie. De ontstane aanspraken zijn in een voorziening tot uitdrukking gebracht. In 2012 is een bedrag van € 259.800 uitgekeerd ten laste van de voorziening. Voorziening jubilea gratificatie Dit is een voorziening voor alle uit hoofde van de geldende arbeidsvoorwaarden opgebouwde rechten van werknemers en bestuursleden op jubilea-uitkeringen. De voorziening is bepaald voor de huidige werknemers en bestuurders, waarbij rekening is gehouden met kans op vertrek. De zo
Schulden aan kredietinstellingen
23.352
26.668
Kasgeldlening
10.000
-
Crediteuren
9.794
7.791
Belastingen en sociale verzekeringspremies
2.554
2.093
45.700
36.552
Totaal
Schulden aan kredietinstellingen Het waterschap heeft een rekening-courant overeenkomst met de Nederlandse Waterschapsbank. Aan het eind van 2012 had deze rekening een negatief saldo van € 23,35 miljoen. Conform de voorschriften is het negatieve saldo gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Op grond van de in 2012 afgesloten cap is een bedrag van € 20,0 miljoen aangemerkt als een langlopende lening en verantwoord onder de vaste schulden. Kasgeldlening Om in de financieringsbehoefte te voorzien is aan het eind van 2012 een kasgeldlening afgesloten. Op deze manier wordt zo optimaal mogelijk geprofiteerd van de lage rentestand.
87
OVERLOPENDE PASSIVA Dit betreft kosten (verplichtingen) die betrekking hebben op 2012, waarvan de betaling in 2013 gaat plaatsvinden. Ook zijn er enkele bedragen opgenomen die betrekking hebben op 2013, maar in 2012 vooruit zijn ontvangen. (bedragen x € 1.000) Geldleningen
33.754
Rente
4.417
Vooruitontvangen bedragen
1.210
Vakantiedagen
1.163
Investeringen oevers en kaden
499
Investeringen bedrijfsvoering
330
Investeringen waterbeheersing/gemalen
303
Onderhoudskosten
230
Kwijtschelding
202
Diversen
186
Bijdragen aan overheden
171
Baggeren en saneren
136
Energiekosten
134
Inhuur
114
Investeringen Primaire Keringen
90
TAX-i
82
Investeringen Zuiveringen
79
Vakantiegeld
15
Totaal
43.115
GARANTSTELLINGEN Voorzuivering Zuivelafvalwater Workum VOF Wetterskip Fryslân staat, via Wetterskip Fryslân Deelnemingen BV, voor een periode van 10 jaar garant voor een eventueel verlies van Voorzuivering Zuivelafvalwater Workum VOF tot een bedrag van maximaal € 113.445 per jaar. Deze garantstelling is tevens verstrekt aan de bank waar de financiering is ondergebracht. In oktober 2012 is deze garantstelling verlengd voor een periode van 10 jaar tot 31 december 2022. Waterschapshuis Wetterskip Fryslân heeft in 2008, samen met de andere waterschappen, aan het Waterschapshuis een garantstelling afgegeven om voorfinanciering van activiteiten mogelijk te maken. Deze garantstelling is medio 2012 ingetrokken met het oog op het beëindigen van deze financieringsmethodiek per 1 jan 2013.
88
NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN (bedragen x € 1.000) Verplichting
Niet uit de balans blijkende verplichtingen 2013 Friesland Lease + Athlon (leaseauto’s)
2014 818
2015 627
2016 440
Subsidies IBA's
40
Canon Nederland N.V. (huur printers)
86
86
748
623
147
1.692
1.336
587
Sipkema Beheer B.V. (huur Crystalic) Totaal NUBBV
2017 353
268
353
268
1.6. Bestemming van het resultaat De jaarrekening over 2012 van Wetterskip Fryslân sluit met een saldo van € 42.727. Dit is na de toevoegingen en onttrekkingen aan de bestemmingsreserves ter grootte van € 6.043.107. Het resultaat is als volgt over de twee taken van het waterschap verdeeld:
Taak
Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Totaal financieel resultaat
Resultaat voor bestemming
Mutatie
Nog te bestemmen resultaat
-5.211.183
5.893.432
682.249
-789.197
149.675
-639.522
-6.000.380
6.043.107
42.727
WATERSYSTEEMBEHEER Voorgesteld wordt van het nog te bestemmen resultaat van de taak watersysteembeheer een bedrag van: € 178.688 te bestemmen voor de uitvoering van saneringen; € 21.000 te bestemmen voor de uitvoering van de innovatieprojecten 2012; € 482.561 toe te voegen aan de bestemmingsreserve voor tariefsegalisatie watersysteembeheer. Bestemmingsvoorstel saneren In begroting 2012 was rekening gehouden met het saneren van de poel Reitsmastrjitte in Harkema. De sanering van poel Harkema was gepland voor 2012. Met de uitvoering kon niet worden gestart voordat met de provincie Fryslân overeenstemming was bereikt over het betalen van drempelbedragen. De provincie is hiermee in oktober 2012 akkoord gegaan. De werkzaamheden zijn daarna direct opgestart, maar de uitvoering vindt plaats in 2013. Voorgesteld wordt nu een bedrag van € 178.688 te bestemmen om in 2013 poel Harkema te kunnen saneren.
Bestemmingsreserve innovatieprojecten In het jaar 2012 heeft het algemeen bestuur het Innovatieplan 2012 goedgekeurd. Op basis van dit plan zijn 14 projecten van start gegaan. Omdat de projecten pas in de loop van 2012 van start zijn gegaan, zijn ze in 2012 niet allemaal afgerond en lopen de kosten door in 2013. In 2012 is voor de uitvoering van nieuwe innovatieprojecten een bedrag beschikbaar gesteld ter grootte van € 471.000 waarvan in 2012 € 116.000 daadwerkelijk is uitgegeven. Bij de behandeling van de begroting 2012 is het voornemen uitgesproken om bij de jaarrekening over 2012 het eventuele resterende innovatiebudget van 2012, dat gelabeld is, te bestemmen voor de dekking van de kosten van de projecten die doorlopen in het jaar 2013. Om deze projecten goed te kunnen afronden, wordt uit het resultaat van 2012 een bedrag van € 355.000 aan de bestemmingsreserve voor innovatieprojecten toegevoegd om de doorlopende kosten te dekken (WS € 21.000 / ZB € 334.000). In de begroting van 2013 is rekening gehouden met de beschikbaarheid van deze bestemmingsreserve.
ZUIVERINGSBEHEER Voorgesteld wordt van het nog te bestemmen resultaat van de taak zuiveringsbeheer een bedrag van: € 334.000 te bestemmen voor de uitvoering van de innovatieprojecten 2012; € 901.777 te onttrekken aan de bestemmingsreserve tariefsegalisatie zuiveringsbeheer; € 71.745 te onttrekken aan de algemene reserve zuiveringsbeheer.
89
Verklaring betreffende de jaarrekening Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân te Leeuwarden Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in deze jaarrapportage 2012 op de pagina’s 75 tot en met 89 opgenomen jaarrekening 2012 van Wetterskip Fryslân te Leeuwarden gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de exploitatierekeningen naar programma’s, naar kostendragers en naar kosten- en opbrengstsoorten over 2012 met de toelichtingen, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur Het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening, alsmede voor het opstellen van de programma verantwoording en de paragrafen, in overeenstemming met hoofdstuk 4 van het in Nederland geldende Waterschapsbesluit. Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat de jaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder verordeningen van het waterschap zelf.
90
Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaar rekening en voor het getrouwe beeld daarvan, alsmede voor de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van het waterschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte financiële rechtmatigheidscriteria en van de redelijkheid van de door het dagelijks bestuur van het waterschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Deze financiële rechtmatigheidscriteria zijn vastgesteld met het normenkader door het dagelijks bestuur op 10 juli 2012 en de operationalisering van het normenkader voor rechtmatigheid in de beheersorganisatie van het waterschap. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1% en voor onzekerheden 3% van de totale lasten en toevoegingen aan reserves. Op basis van artikel 5.2, lid 7 Waterschapsbesluit is deze goedkeuringstolerantie door het algemeen bestuur vastgesteld op 10 juli 2012. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Het dagelijks bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van Wetterskip Fryslân een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2012 als van de activa en passiva per 31 december 2012 in overeenstemming met hoofdstuk 4 van het Waterschapsbesluit.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaar rekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en hoofdstuk 4 van het Waterschapsbesluit en het door uw bestuur vastgestelde protocol accountantscontrole voor 2012. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2012 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met relevante wet- en regelgeving, waaronder de verordeningen van het waterschap zelf.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaar rekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.
Leeuwarden, 9 april 2013
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen. Ingevolge artikel 109, lid 3 onder d Waterschapswet vermelden wij dat de programma verantwoording en de paragrafen, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar zijn met de jaarrekening.
Deloitte Accountants B.V. Was getekend: J.S. Huizinga RA
Ondertekening
Aldus opgemaakt door het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân d.d. 9 april 2013
ir. P.A.E. van Erkelens, dijkgraaf
drs. M.M. van Akkeren, secretaris-directeur
Aldus vastgesteld door het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân d.d. 21 mei 2013
ir. P.A.E. van Erkelens, dijkgraaf
drs. M.M. van Akkeren, secretaris-directeur
91
Bijlagen Bijlage 1 Verklaring over- en onderschrijdingen van de afgeronde projecten In onderstaande tabellen zijn de afgeronde projecten weergegeven. De projecten met een onder- of overschrijding van 5% (alleen > € 10.000) of € 100.000 of meer zijn toegelicht. Waterveiligheid Project
Jaar van aanvraag krediet
Waterveiligheid Subtotaal primaire keringen
Bruto krediet
Netto krediet
Netto verschil (in € )
Netto verschil (in %)
19.075.834
16.669.000
16.317.945
-351.055
5.953.805
4.674.000
4.346.738
-327.262
-7,0%
Toelichting afwijking
HWBP - Steenbekleding en havendam Stavoren
2010
1.279.805
-
-
-
0,0%
HWBP – Activeerbare bijdrage Landelijk Programma 2012
2012
2.936.000
2.936.000
2.931.563
-4.437
-0,2%
Lauwersmeerkering vervanging koperslakblokken
2012
575.000
575.000
399.930
-175.070
-30,4%
A
Deklaag primaire keringen 2012
2012
974.000
974.000
825.597
-148.403
-15,2%
A
Slijtlaag glooiing Paesens-Wierum
2012
189.000
189.000
189.648
648
0,3%
13.122.029
11.995.000
11.971.207
-23.793
-0,2%
Subtotaal verzamelkrediet oevers en kaden Hoge Warren fase 4
2011
225.000
225.000
224.892
-108
0,0%
Langesloot Lemmer
2011
998.500
998.500
1.027.008
28.508
2,9%
Tytsjerksterfeart
2011
1.140.000
1.140.000
896.723
-243.277
-21,3%
B
Houkesloot-oost e.o.
2011
3.800.000
3.800.000
4.556.415
756.415
19,9%
C
Helomavaart-oostzijde Oldelamer
2007
1.338.000
838.000
719.314
-118.686
-14,2%
B
Omleidingskanaal Prinsenwijk
2011
227.500
227.500
232.898
5.398
2,4%
Engelenvaart/Tjonger
2011
140.000
140.000
143.124
3.124
2,2%
Heeg e.o.
2010
1.200.000
1.200.000
1.028.675
-171.325
-14,3%
B
Joure-zuid e.o.
2009
1.003.000
1.003.000
798.742
-204.258
-20,4%
B
Echtenerbrug Delfstrahuizen
2011
1.777.029
1.150.000
1.090.357
-59.643
-5,2%
B
Smalle Eesterzanding NZ (knelp.HW 2012)
2012
936.000
936.000
936.090
90
0,0%
Roorda Polder (knelp.HW 2012)
2012
300.000
300.000
279.970
-20.030
-6,7%
Natuurvriendelijke oever Marrekrite
2012
37.000
37.000
37.000
-
0,0%
De oorzaak voor de onderschrijding van de projecten in het kader van de primaire keringen is: A. De kosten voor de projecten vervanging koperslakbokken Lauwersmeerkering en deklaag primaire keringen zijn lager dan begroot omdat de aanbesteding gunstig is verlopen en meerwerk zoveel mogelijk is voorkomen. Voor de afgeronde oevers en kaden projecten is door het algemeen bestuur een krediet verstrekt van netto € 11.995.000. In totaliteit is een onderschrijding van € 23.792 ten opzichte van het krediet (0,2%) gerealiseerd. Binnen het verzamelkrediet zijn de volgende afwijkingen opgetreden: B. De kosten voor de projecten Tytsjerksterfeart, Helomavaart-oostzijde Oldelamer, Heeg, Joure-zuid, Echtenerbrug-Delfstrahuizen, Roorda Polder zijn lager dan begroot omdat de aanbesteding gunstig is verlopen en meerwerk zoveel mogelijk is voorkomen; 92
Werkelijke netto uitgaven
B
C. Bij de realisatie van het project Houkesloot Oost bleek dat de te leveren grondhoeveelheid van 100.000 m3 in het bestek veel te laag was. Op basis van de verrichte DTM-metingen en een controleberekening van de aannemer, bleek een totaaltekort van circa 60.000 m3 grond. Dit tekort is mede ontstaan door de eerder aangemerkte slootdempingen, grondverlies in rij- en werkstroken, het bol leggen van de kade ten behoeve van afwatering en nazakkingen, zakking maaiveld in de periode tussen metingen van de profielen ten behoeve van het bestek en de uitvoering en zettingen. Tevens was er een blijvend tekort aan teelaarde, zelfs na bijstelling van de minimale dikte. Tijdens het werk is afgesproken dat de benodigde grond verrekend werd na inmeting van het aangelegde profiel.
Voldoende water Project
Jaar van aanvraag krediet
Voldoende water Subtotaal waterbeheersingswerken en gemalen
Bruto krediet
Netto krediet
Werkelijke netto uitgaven
Netto verschil (in € )
Netto verschil (in %)
18.702.211
16.274.919
16.081.035
-193.884
7.007.818
4.931.110
4.472.924
-458.186
-9,3%
Landinrichting Swette de Burd 2e module nazorg
2008
100.000
100.000
94.925
-5.075
-5,0%
LI Fochteloërveen 2e module
2011
50.000
50.000
67.977
17.977
36,0%
LI Beekdal Linde 2008
2008
331.699
331.699
331.699
-
0,0%
Vooroever Bûtlan Sierdswiel
2011
120.000
120.000
122.769
2.769
2,3%
Waterbeheersing Lions- Hilaard
2010
1.237.105
289.744
302.206
12.462
4,3%
Bodemdaling Burgum NW claim
2010
500.000
500.000
474.293
-25.707
-5,1%
Vispassage Meulereed
2012
125.000
125.000
125.340
340
0,3%
Renovatie Woudagemaal
2011
3.749.014
2.619.667
2.619.667
-
0,0%
Gemaal Lauwersoog
2010
300.000
300.000
-
-300.000
Vervallen
Overname particuliere bemalingen
2011
50.000
50.000
-
-50.000
Vervallen
Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel
2009
100.000
100.000
-
-100.000
Vervallen
Doniawerstal
2012
135.000
135.000
134.636
-364
-0,3%
Stuwen en inlaten 2010
2011
210.000
210.000
199.410
-10.590
-5,0%
11.694.393
11.343.809
11.608.111
264.302
2,3%
Subtotaal verzamelkrediet gemalen en actieve kunstwerken Stuwen en Gemalen ZO FRL 2012
2012
2.270.633
2.270.633
2.270.633
-
0,0%
Gemalen Lytse Bouhoeke
2010
2.796.759
2.796.176
2.796.176
-
0,0%
Sneek-Zuid bouw 3 gemalen
2010
1.701.000
1.351.000
1.354.400
3.400
0,3%
10 mini gemalen 2010
2010
500.000
500.000
499.627
-373
-0,1%
Renovatie gemalen en opmalingen 2009
2010
1.000.000
1.000.000
1.000.000
-
0,0%
Gemaal Rijsterpolder
2009
1.010.000
1.010.000
1.005.772
-4.228
-0,4%
Gemalen renovatie 2011
2011
981.000
981.000
1.192.778
211.778
21,6%
20 Minigemalen 2011
2011
480.000
480.000
494.911
14.911
3,1%
Damwanden gemaal Dongeradielen
2011
500.000
500.000
521.855
21.855
4,4%
Minigemalen 2012
2012
455.000
455.000
471.958
16.958
3,7%
De oorzaak van de grote afwijkingen van de projecten voldoende water zijn: D. Aanvankelijk bestond de 2e module van de landinrichting Fochteloërveen slechts uit het inrichten van aangekochte EHS (ecologische hoofdstructuur) gronden. Een flinke neerslagpiek in de zomer van 2010 heeft duidelijk gemaakt dat de hoofdwatergang in het deelgebied Vogelrijd (binnen het landbouwgebied) niet voldoet met als gevolg: wateroverlast op tientallen hectare landbouwgebied. Ook in het watergebiedsplan Appelscha kwam dit knelpunt naar voren. Het waterschap heeft daarom in overleg met de landinrichting de benodigde verbeteringsmaatregelen in het landbouwgebied aan het bestek van de landinrichting toegevoegd. Om dit in korte tijd in uitvoering te kunnen brengen moest het waterschap meerdere malen intensief overleg voeren (vanwege landverlies, vergoedingen en details over uitvoering) met acht eigenaren. Deze uren waren niet voorzien en leidden tot een overschrijding van circa € 17.000. Dit initiatief leverde een snelle oplossing op waarin werk met werk met de EHS inrichting kon worden gemaakt. Het betrof realisering van enkele hectares waterberging en op leggerafmeting brengen van 1500 meter hoofdwatergang.
Toelichting afwijking
D
E
F
E. Uit een gerechtelijke procedure met een aannemer in het kader van de Bodemdaling Burgum werd een claim voorzien. Hiervoor is in 2012 krediet aangevraagd. Uiteindelijk is de definitieve afrekening van deze claim iets lager uitgevallen. Voor gemalen en actieve kunstwerken is door het algemeen bestuur een verzamelkrediet verstrekt van € 13.963.476. In totaliteit is een overschrijding van € 264.301 ten opzichte van het krediet (1,9%) gerealiseerd. De oorzaken hiervan zijn: F. Halverwege de uitvoering van het project gemalen renovatie werden de totale projectkosten lager ingeschat dan het beschikbare krediet. Om deze reden is het krediet bij de financiële voortgangsrapportages naar beneden bijgesteld. In de eindfase van het project bleek deze afronding, vanwege onvoorziene omstandigheden, ten behoeve van de bereikbaarheid van een gemaal, te rigoureus te zijn doorgevoerd. De totale projectkosten zijn uiteindelijk binnen het initiële krediet van € 1,5 miljoen gebleven. 93
Schoon water Project
Jaar van aanvraag krediet
Schoon water
Bruto krediet
Netto krediet
4.356.390
4.356.390
Werkelijke netto uitgaven
Netto verschil (in € )
Netto verschil (in %)
3.773.515
-582.875
-13,4%
rwzi Ameland groot onderhoud
2010
450.000
450.000
430.096
-19.904
-4,4%
rwzi Kootstertille besturing
2010
555.000
555.000
565.417
10.417
1,9%
rwziTerschelling groot onderhoud
2010
500.000
500.000
486.604
-13.396
-2,7%
rwzi Dokkum geurmaatregelen
2010
550.000
550.000
548.942
-1.058
-0,2%
rwzi KAM maatregelen
2010
152.390
152.390
156.743
4.353
2,9%
rwzi’s elektronische toegangspoorten
2009
699.000
699.000
696.462
-2.538
-0,4%
rwzi Vlieland besturing
2010
505.000
505.000
509.765
4.765
0,9%
rwzi Schiermonnikoog besturing
2010
383.000
383.000
379.486
-3.514
-0,9%
rwzi Haulerwijk sloop
2007
562.000
562.000
-
-562.000
Vervallen
Bruto krediet
Netto krediet
Netto verschil (in € )
Netto verschil (in %)
2.243.506
2.243.506
2.171.168
-72.338
-3,2%
Toelichting afwijking
Geen afwijkingen groter dan 5%.
Organisatie Project
Jaar van aanvraag krediet
Organisatie
Toelichting afwijking
Tractor rayon Ferwerd met voorlader
2010
82.000
82.000
86.000
4.000
4,9%
Vervangen 2 tractoren IJsselmeer kering
2010
82.000
82.000
86.000
4.000
4,9%
Tractor Ameland met voorlader
2010
82.000
82.000
86.000
4.000
4,9%
Vervanging 2 reformmaaiers IJsselmeerkering
2010
56.000
56.000
19.799
-36.201
-64,6%
Bedrijfswagen technisch onderhoud 2010 (restant)
2010
66.000
66.000
73.357
7.357
11,1%
Bedrijfswagen Laboratorium 2011
2011
50.000
50.000
49.739
-261
-0,5%
Vervanging Quads (2 x) 2012 MURA
2012
-
-
22.372
22.372
100,0%
H
Verbetering toegankelijkheid digitale archiefstukken
2009
40.000
40.000
34.556
-5.444
-13,6%
I
Vervanging hardware ICT 2011 restant
2011
36.000
36.000
37.343
1.343
3,7%
Vervanging hardware 2012
2012
448.987
448.987
448.987
-
0,0%
Vervanging software kantoorautomatisering 2012
2012
700.000
700.000
627.766
-72.234
-10,3%
Vervanging software 2012
2012
216.693
216.693
216.693
-
0,0%
Vervangingsinvesteringen Laboratorium 2012
2012
160.000
160.000
160.714
714
0,4%
BGT digitaliseren watergangen 2012
2012
195.826
195.826
195.826
-
0,0%
Landmeetinstrumenten 2012
2012
28.000
28.000
26.015
-1.985
-7,1%
Toelichting afwijkingen: G. De onderschrijding bij het project vervanging twee reformmaaiers IJsselmeerkering wordt veroorzaakt doordat er in 2012 twee reformmaaiers zijn ingeruild. Vanwege een aangepaste werkwijze is er maar één reformmaaier vervangen en is de tweede niet meer benodigd. H. In het afgelopen jaar zijn twee nieuwe quads (MURA) aangeschaft. Vanwege het onderzoek naar koop versus lease van transportmiddelen heeft de formele kredietverlening plaatsgevonden in februari 2013.
94
Werkelijke netto uitgaven
G
J
I. Het project verbetering toegankelijkheid digitale archiefstukken kon worden afgerond tegen lagere kosten omdat meer werk door eigen personeel uitgevoerd kon worden dan aanvankelijk gepland. J. In de oorspronkelijke raming van het project vervanging software kantoorautomatisering was rekening gehouden met de kosten voor instructie/opleiding door derden van medewerkers om zo gemakkelijk met de nieuwe software omgeving om te kunnen gaan. Deze zijn gegeven het karakter als opleidingskosten verantwoord.
Bijlage 2 Verloop kredieten en onderhanden werk Bedragen x € 1,0 miljoen Krediet
Onderhanden werk * Aantal
Stand per 31-12-2012
Activering per 1-1-2013
Waterveiligheid
58,1
16,7
41,4
41,5
40,7
-16,3
24,4
32
Voldoende water
55,3
15,8
39,5
39,4
21,5
-16,1
5,4
41
Schoon water
15,1
3,8
11,3
11,2
6,0
-3,8
2,3
9
4,8
2,2
2,6
2,6
2,4
-2,2
0,2
11
133,3
38,5
94,8
94,7
70,6
-38,3
32,3
93
Organisatie Totaal
Stand per 1-1-2013
Eindewerk inschatting per 1-1-2013
Stand per 31-12-2012
Activering per 1-1-2013
Stand per 1-1-2013
* Uitgaven op krediet
Krediet
Onderhanden werk
Ten aanzien van de lopende projecten wordt in bovenstaande tabel de ontwikkeling van de kredieten weergegeven ultimo 2012 tot het begin van boekjaar 2013. Hierin is in beeld gebracht wat het effect is van de activering op de kredietportefeuille. Ook is in beeld gebracht wat de huidig te verwachten eindewerk inschatting is van de doorlopende projecten. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de projecten binnen de kredietruimte kunnen worden gerealiseerd.
Ten aanzien van het onderhanden werk is in bovenstaande tabel weer gegeven wat de uitgaven zijn ten laste van de diverse projecten ultimo 2012. Hierin is in ook beeld gebracht wat het effect is van de activering per 1-1-2013 op het onderhanden werk. De activering per 1-1-2013 bedraagt € 38,3 miljoen zoals gespecificeerd in bijlage 1. Aan het begin van 2013 zijn er nog 93 projecten in uitvoering, waarop al € 32,3 miljoen is uitgegeven.
95
Bijlage 3 Lijst met begrippen en afkortingen algemeen Antifouling Antifouling is een onderwaterverf die een schip beschermd. ARBO Arbeidsomstandigheden BBP Bruto binnenlands product BCC Burger contact centrum BDE Bromo Difenyl Ether. Broomhoudende brandvertrager BTW Belasting over de toegevoegde waarde CAP Een cap kan worden gezien als een verzekering tegen rentestijging, waar vooraf een premie over verschuldigd is CBL Cross Border Lease CBS Centraal bureau voor de statistiek DO Directieoverleg DOC Dissolved Organic Carbon. Opgelost organisch koolstof EBP Emmissiebeheerplan ECB Europese Centrale Bank EHS Ecologische Hoofd Structuur EMU Economische en monetaire unie FCW Frico cheese Workum Ffw Flora- en faunawet Fte Fulltime equivalent GBO Gebiedsontwikkeling GGOR Gewenste grond- en oppervlaktewaterregiem HRM Human Resource Management HWBP Hoogwaterbeschermingsprogramma IBA Individuele Behandeling van Afvalwater (installatie bij particulieren in landelijk gebied) ICT Informatie en communicatie technologie ILG Investeringsbudget landelijk gebied Inundatiezone Een gebied dat is ingericht om bij wateroverlast de bergende oppervlakte te vergroten. IRS Interest rate swap KRW Europese Kaderrichtlijn Water Legger Instrument, waarin alle afmetingen en technische eigenschappen van de waterstaatkundige werken (watergangen, gemalen en andere kunstwerken) worden vastgelegd, die van belang zijn voor het goed functioneren van het watersysteem. LTO Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland MER Milieu Effect Rapportage NOFA De Noordoost Friese Aanpak is het samenwerkingsverband tussen vier gemeenten in noordoost Friesland. OHW Onder handen werk; de lopende projecten OLO Omgevingsloket online PAS Programmatische Aanpak Stikstof Refi-rente Herfinancieringrente vastgesteld door de Europese Centrale Bank. ROM Ruimtelijke Ordening en Milieu RVK Ruilverkaveling Rwzi Rioolwaterzuiveringsinstallatie TOC Total Organic Carbon. Totaal organisch koolstof UvW Unie van Waterschappen VBA Vasthouden, Bergen en Afvoeren Ve Vervuilingseenheid VWA Voedsel en warenautoriteit WABO Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht WBP Waterbeheerplan WHP Waterhuishoudingsplan WOZ Wet waardering onroerende zaken Wvo Wet verontreiniging oppervlaktewater WW Waterwet
96
Exploitatie Netto lasten De exploitatielasten minus opbrengsten niet zijnde de netto belastingen. Netto belastingen De opgelegde belastingen minus kwijtschelding en oninbaarheid van belastingen. Resultaat vóór bestemming Het resultaat uit normale bedrijfsvoering vóór de onttrekkingen uit de bestemmingsreserves. Te bestemmen resultaat Het resultaat van de exploitatie, na de onttrekkingen uit de bestemmingsreserves, waarover het algemeen bestuur een besluit neemt hoe het wordt bestemd.
investeringen Krediet Beschikbaar geldbedrag voor investeringswerken verleend door het algemeen bestuur Te activeren kosten Het krediet waar de bijdragen van derden op in mindering is gebracht Kredietportefeuille Betreft de omvang van alle verstrekte kredieten op een bepaald moment. De omvang wordt als volgt berekend: Beginstand: Het totaal aan verstrekte kredieten door het algemeen bestuur, waaraan gewerkt wordt op 1 januari + het totaal aan (nieuw) verstrekte kredieten in de loop van het jaar - het totaal aan krediet van gereed gekomen en vervallen projecten Eindstand: het totaal krediet waaraan gewerkt wordt op 31 december. Vrij te geven krediet In de begroting opgenomen kredieten, die naar verwachting in het betreffende jaar worden aangevraagd en verstrekt (door het algemeen bestuur). Vrijgegeven krediet Deze projectkredieten zijn in het verslagjaar door middel van bestuursvoorstellen werkelijk door het bestuur verstrekt. Uitgaven (kasstromen) Bedragen, die uitgegeven zijn op onderhanden projecten Eindewerkinschatting De verwachting wat de uiteindelijke totale kosten (te activeren kosten) van een project zullen zijn.
97
Colofon Redactie Afdeling Bedrijfsvoering, cluster Financiën Stafafdeling Communicatie en Stafafdeling Concerncontrol Adresgegevens Harlingerstraatweg 113 8914 AZ Leeuwarden Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden Telefoon 058 - 292 22 22 www.wetterskipfryslan.nl Vormgeving & opmaak Okkinga Communicatie, Bolsward Fotografie Fotobureau Hoge Noorden Wetterskip Fryslân Arthur Smeets Daniël Hartog Leeuwarder Courant Foto omslag Daniël Hartog
98
99
Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden, telefoon: 058 - 292 22 22
[email protected] - www.wetterskipfryslan.nl
