Inhoudsopgave. Typologische analyse van het wonen Woontypologieën in Amsterdam 4 A A 5. Inleiding 7

Inleiding7

74 76

Woontypologieën in Amsterdam | Typologische analyse van het wonen

9

03.0.6 Ruimtelijke analyse, type en vorm, bebouwing

78

01. Bos en Lommer - Ontmoeting tussen open en gesloten stadsdelen

11

03.0.7 Ruimtelijke analyse, type en vorm, onbebouwd

80

02. Bibliografie

15

03.0.8 Ruimtelijke analyse, transformatie in tijd

82

03. Derde schaal interpretenerend II. Analyse 01. Eerste schaal inventariserend 01.0.1 Ruimtelijke analyse, situatietekening 01. Eerste schaal kwantificerend

17 18 18 20

01.1.0 / 01.2.0 Sociaalprogrammatische analyse, huishoudens & afkomst 20 02. Tweede schaal inventariserend

22

84

03.1.0a Ruimtelijke analyse, jeugd

84

03.1.0b Ruimtelijke analyse, morfologie

86

03. Derde schaal kwantificerend

88

03.2.1 Sociaalprogrammatische analyse, programma

88

03.2.2 Sociaalprogram. analyse, toegankelijkheid

90

03. Derde schaal observerend

92

02.0.1 Ruimtelijke analyse, situatie

22

03.3.1 Sociaalprogrammatische analyse, belangrijke looproutes

92

02.0.2 Ruimtelijke analyse, verkavelingsstructuur

24

03.3.2 Sociaalprogram. analyse, plekken van samenkomst

94

02.0.3a Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouw

26

03.3.3 Sociaalprogram. analyse, sociale sfeer

96

02.0.3b Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouw isometrie

28

02.0.4 Ruimtelijke analyse, ontsluiting

30

02.0.5 Ruimtelijke analyse, domeinen

32


100

02.0.6a Ruimtelijke analyse, ordening

34

04.0.2 Ruimtelijke analyse, indeling interieur

102

02.0.6b Ruimtelijke analyse, ordening isometrie

36

04.0.3 Ruimtelijke analyse, gebruik woning

104

02.0.6c Ruimtelijke analyse, uitzondering

38

04.0.4 Ruimtelijke analyse, indeling exterieur

106

02.0.7a Ruimtelijke analyse, type en vorm, bebouwd

40

04.0.5 Ruimtelijke analyse, sequentie

108

02.0.7b Ruimtelijke analyse, type en vorm, bebouwd isometrie

42

05. Conclusie

111

02.0.8a Ruimtelijke analyse, type en vorm, onbebouwd

44

06. Bibliografie

112

02.0.8b Ruimtelijke analyse, type en vorm, onbebouwd isometrie

46

02.0.9a Ruimtelijke analyse, transformatie in tijd

48

02.0.9b Ruimtelijke analyse, transformatie in tijd, ontsluiting

50

02. Tweede schaal interpretenerend

52

02.1.1 Ruimtelijke analyse

52

02. Tweede schaal kwantificerend

54

02.2.1 Sociaalprogrammatische analyse, programma 02. Tweede schaal observerend

98 100

54 56


56


58


60

02.3.4 Sociaalprogram. analyse, informele tactieken

62

03. Derde schaal inventariserend

03.3.4 Sociaalprogram. analyse, informele tactieken 04. Vierde schaal inventariserend

64


64

03.0.2a Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouwd

66

03.0.2b Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouwd isometrie

68


70


72

4|A

A|5

I. Essay

03.0.5a Ruimtelijke analyse, ordening en uitzondering 03.0.5b Ruimtelijke analyse, ordening en uitzondering isometrie

Typologische analyse van het wonen | Woontypologieën in Amsterdam

Inhoudsopgave

Inleiding Dit onderzoek is de eindopdracht van het vak typologische analyse van het wonen. Hierbij zullen verschillende

de wijk Bos en Lommer gelegen in stadsdeel West. Het onderzoeksthema is de ontmoeting tussen het open en gesloten stadsmodel. Aan de hand van een essay en verschillende analyse onderdelen zal geprobeerd worden een antwoord te formuleren op de gestelde onderzoeksvraag. De analyse zal zich in verschillende schalen specificeren van stadsframgent tot bouwblok en woningniveau.

6|A

A|7


Dit onderzoek zal zicht specifiek richten op een fragment uit


woontypologieën in de stad Amsterdam onderzocht worden.

I. Essay

Ontmoeting tussen open en gesloten stadsdelen

8|A

A|9



Wat is het verschil in sociaal klimaat tussen open gesloten stadsmodellen

Typologische analyse van het wonen | Ontmoeing tussen open en gesloten stadsdelen

Ontmoeting tussen open en gesloten stadsdelen | Typologische analyse van het wonen

01. Bos en Lommer - Ontmoeting tussen open en gesloten

Afb 01: google maps view Bos en Lommer

Onderzoeksvraag: Wat is het verschil in sociaal klimaat tussen open en gesloten stadsmodellen Tijdens de tweede industriële revolutie aan het eind van de 19de eeuw, trokken veel mensen van het platteland naar Amsterdam. Dit zorgde er al snel voor dat er snel een tekort aan leefruimte ontstond. Om de huisvestingsvoorwaarden te verbeteren werd er in 1901 de woningwet ingevoerd Dit moest de erbarmelijke omstandigheden waarin vele mensen wonden doen veranderen. In plaats van privé huizen kwamen er grote huizenblokken met open ruimten. Om de scheiding tussen sociale klassen te verbeteren, zouden de huisvestende blokken voor mensen uit alle sociale klassen moeten zijn. In Amsterdam was het gesloten bouwblok de norm vanaf het einde van de 19de eeuw tot in 1930. Er was echter een probleem, in de gesloten bouwblokken kregen niet alle woningen evenveel zonlicht. De hoekwoningen hadden de minste zonlichttoetreding en waren hierdoor donker en vochtig. De binnentuinen leverde ook niet de benodigde lichtinval doordat

10 | A

A | 11

deze vaak vol met diverse schuttingen en bouwsels stonden. Het nieuwe bouwen was een architectuurvorming die ontstond

Bos en Lommer - Ontmoeting tussen open en gesloten stadsdelen

niet zoveel. De inkomens in de probleemwijken liggen soms

lerijen waardoor veel gemeenschapsruimte ontstond. Maar

op minder dan de helft van het stedelijke gemiddelde, op

nog belangrijker waren de groene terreinen tussen de ge-

ongeveer 35% van het landelijk gemiddelde tot soms 25%

bouwen, die waren bedoeld als ontmoetingsplaats om de

van het gemiddelde inkomen in de omliggende gemeenten.

onderlinge band tussen bewoners te versterken. Om ieder-

Amsterdam doet het in vergelijking met het landelijk beeld

een van het groen te laten genieten, waren de terreinen niet

licht bovengemiddeld als het gaat om de inkomensontwik-

afsluitbaar”[2].

keling. Bij het bestuderen van de meer perifeer gelegen wijken, blijkt dat niet alleen de inkomens lager zijn, maar

Nadat de wijk in 1950 in vlug tempo was volgebouwd ver-

dat ook de inkomensontwikkeling achter blijft. En daarmee

plaatste de strokenbouw zich nog verder naar het westen.

neemt de tweedeling in de stad toe. Het beeld van tweede-

Strokenbouw was daar nog steeds aan de orde, maar werd

ling wordt scherper als ingezoomd wordt op de cijfers rond

verder uitgebreid. De westelijke tuinsteden zijn het resultaat.

leefbaarheid en veiligheid. Amsterdam scoorde daar een

Over Bos en Lommer werd gezegd dat het “maar dat was

kwart slechter dan landelijk gemiddeld. Als specifiek geke-

slechts een vingeroefening” was. “De nieuwe stedenbouw-

ken wordt naar de probleemwijken,dan waren die verschil-

kundige inzichten zouden pas in de nieuwe tuinsteden op

len vele malen groter. Afhankelijk van het aspect waarop

grote schaal worden toegepast”[3].

gemeten wordt, lagen de cijfers in de probleemwijken van Amsterdam tot vier keer slechter dan het gemiddelde in de

Hoewel de huizenblokken voor een variateit aan socialen

stad, het gemiddelde van de probleemwijken in andere ste-

als reactie op de erbarmelijke woonsituaties die ontstonden

De blokken werden gebouwd in lange stroken. Aan de uit-

klassen moest opleveren. Was de scheiding tussen soci-

den en het landelijke gemiddelde“[6].

rond het einde van de 19de eeuw. Deze stroming dacht

einden van die stroken was ruimte voor winkels en laag-

ale klassen in Amsterdam echter nog steeds aanwezig.

vooral na over meer licht en lucht in woningen krijgen.

bouw voor ouderen. De stroken vormden met de laagbouw

“De modernistische stad, met zijn focus op volkshuisves-

Daarentegen heeft het onderzoeksbureau van de gemeente

Afb 02

half-open blokken. Er kwamen binnentuinen die door alle

ting, functioneert slecht in de huidige sociaaleconomische

Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek, uitgebreid on-

In 1929 kwam er een aanpassing door Publieke Werken

bewoners gebruikt konden worden. De architecten hadden

werkelijkheid. De reden daarvoor is het simpele feit dat de

derzoek gedaan naar de Staat van de Stad en in het bijzon-

uit van het plan Landlust. Dit stedenbouwkundig plan had

gedacht aan bergruimtes op de begane grond. Zo hoefden

grote aantrekkingskracht van Amsterdam op hoogopge-

der de stedelijke vernieuwingsgebieden in de stad. Daaruit

geslotenbouwblokken. De architecten Merkelbach en Kar-

de bewoners hun fietsen en kinderwagens niet meer naar

leide en creatieve werknemers ligt in haar stedelijkheid”[4].

blijkt dat de tevredenheid met de buurt toeneemt. Het zijn

sten waren gevraagd een aantal van deze bouwblokken te

boven te slepen” [1]. Het idee komt voort uit het idee om de

Dat heeft er toe geleid dat deze wijken geen aantrekkelijk

vooral de buurten die laag gewaardeerd worden die stijgen

ontwepen, echter de jonge architecten waren ambitieus en

arbeiders meer lucht, licht en ruimte te geven, het principe

leefmilieu vormen, niet voor stedelingen en niet voor bur-

volgens het O+S onderzoek. Vooral in de stadsdelen Bos en

ontwierpen een plan met open strokenbouw. Hiermee zorg-

van het Nieuwe Bouwen.

gers op zoek naar ruime woningen in het groen. “Ze zijn

Lommer, Westerpark, Zeeburg en De Baarsjes[7].

daardoor een vergaarbak geworden voor mensen die niet

den ze voor een keerpunt in de Amsterdamse stedenbouw. Een deel van de bouwblokken ontwierpen ze vervolgens

Na de eerste half-open blokken, werd er al snel overgegaan

de luxe hebben hun eigen woonomgeving uit te kiezen.

zelf en vroegen de architecten Vorkink en vader en zoon

op een volledige strokenbouw. Een voordeel van stroken-

Door de enorme nadruk op wonen en groene ruimte is er

Versteeg “De Koningsvrouwen” te ontwerpen. Deze experi-

bouw was het feit dat alle woningen dezelfde orientatie had-

daarnaast nauwelijks gelegenheid voor het ontstaan van

mentele strokenbouw werd nauwlettend gevold in de jaren

den, waardoor theoretisch voor een hele wijk slechts één

een levensvatbare wijkeconomie”[5].

dertig. Er was echter vooral kritiek van toonaangevende ar-

woningtype ontworpen hoefde te worden.

chitecten op de orientatie van de woningen. Deze waren

Maar er was ook veel commentaar. Door de grote vraag

Deze scheiding van sociale klassen kan een bedreiging vor-

namelijk grotendeels oost-west, dat vanwege de bezonning

naar woon ruimte werden de woningen uit de grond ‘ge-

men voor de ontwikkeling van een stad als Amsterdam. De

niet als wenselijk werd gezien. Daarnaast waren de gevels

stampt’. De kwaliteit van de huizen uit deze tijd zijn dan ook

bewoners van onder andere Bos en Lommer hebben gemid-

aan de tuinzijde nagenoeg identiek aan de achtergevels van

niet hoogwaardig te noemen.

deld een laag inkomen en er zijn veel mensen met een uitkering. “De problematiek van de probleemwijken in Amster-

gesloten bouwblokken, gezien vanuit een architectonisch oogpunt.

Wel werd de strokenbouw geroemd om het idee van groen

dam komt het scherpst aan het licht als wordt gekeken naar

water en ruimte; “Om de sociale samenhang te bevorderen,

het wijkprofiel. Cijfers op alleen stedelijk niveau zeggen nog

12 | A

A | 13


werden flatwoningen met elkaar verbonden door lange ga-




Internet 1] http://stadsarchief.amsterdam.nl/onderwijs/buurt_en_stad/west/bosenlommer_buurt/landlust/strokenbouw/ 2]

De geschiedenis van Amsterdam, Uitgave: november 2004, Auteur Boudewijn Bakker, Uitgeverij Boom

3] http://www.boeyinga.nl/img/pnielkerkbuurt.pdf 4] & 5] http://www.archined.nl/opinie/2010/stedenschennis/ Overige 6]

Meerjaren ontwikkelingsprogramma isv iii 2010-2014

7]

Dienst Onderzoek en Statistiek Illustraties

A]

Auteur of fotograaf - bron: [02] - p55; p56 linksboven; etc

B]

Auteur of fotograaf - bron: [05] - p56 rechtsonder; p03; p48; etc

etc.] Auteur of fotograaf - bron: [bronnummer] - p08; p88


02. Bibliografie

14 | A

A | 15


16 | A

A | 17


Ontmoeting tussen open en gesloten stadsdelen


II. Analyse

01. Eerste schaal inventariserend 01.0.1 Ruimtelijke analyse, situatietekening

Plan West Amsterdam Vorkink en Versteeg | Typologische analyse van het wonen

Legenda: In het 1e schaalniveau wordt de ligging van het fragment in de stad Amsterdam geanalyseerd. Deze analyse

Wijkfragment Bos en Lommer Amsterdam

bestaat uit een inventariserend en een kwantificerend deel. Door de weergave van het fragment ten opzichte van de stad ontstaat er een duidelijk beeld over de ligging van het fragment in de stedelijke context. De analyse van het eerste schaalniveau legt de grondslag voor een diepere analyse van het fragment, hieruit is het mogelijk een onderzoeksvraag te formuleren welke relevant is voor het te analyseren stadsdeel. Zoals te zien is in de weergave bevind het fragment welke onderdeel is van de wijk Bos en Lommer, zicht aan de zuidelijke kant van de binnenstad in stadsdeel West.

Kaart Amsterdam schaal 1:20000

18 | A

01. Eerste Schaal

01. Eerste schaal kwantificerend


Typologische analyse van het wonen | Plan West Amsterdam Vorkink en Versteeg

01.1.0 / 01.2.0 Sociaalprogrammatische analyse, huishoudens & afkomst

Huishoudens

Legenda: Dit onderdeel van de 1e schaal gaat in op de kwantificerende analyse van het fragment.

0-20% 20-40% 40-60%

Aan de hand van de bevolkingsgegevens van het stadsdeel

60-80%

wordt een beeld geformeerd van de sociaal programmatische

80-100%

waarden. Om verschillende aspecten van de bevolkingsopbouw te kunnen vergelijken wordt er gekeken naar de opbouw van de huishoudens en de etnische afkomst van de bevolking. De analyse van de huishoudens is onderverdeeld in: •

1 + 2 kamerwoningen;

•

3 kamerwoningen;

•

4 kamerwoningen;

•

5 of meer kamers;

1+2 kamerwoningen

3 kamerwoningen

4 kamerwoningen

Niet-westerse allochtonen

Westerse allochtonen

Van het te analyseren woningtypes is de aanwezige hoeveelheid procentueel weergegeven op de bijgevoegde kaarten. Uit deze verschillende kaarten is op te maken dat van de types 3 kamer woningen en 4 kamer woningen een verschil is op te merken met het gemiddelde van Amsterdam. De analyse van de afkomst is onderverdeeld in: •

autochtoon;

•

westerse allochtonen

•

niet-westers allochtonen

Afkomst

Aan de hand van de weergegeven kaarten is te zien dat in het fragment van Bos en Lommer een hogere concentratie niet-westers allochtonen bevind ten opzichte van het gemiddelde van Amsterdam. Sociaalprogrammatische analyse De conclusie die uit deze gegevens getrokken kan worden is dat de opbouw van dit fragment bestaat uit een hogere concentratie 3 kamerwoningen welke tevens bewoond worden door een hogere concentratie niet-westerse alloch-

19 | A

tonen.

Autochtonen

5 kamerwoningen

20 | A

02. Tweede schaal inventariserend

01.1 Plattegrond

02.0.1 Ruimtelijke analyse, situatie

21 | A



01. Eerste Schaal

De situatie tekening van het fragment geeft weer hoe de

Legenda:

ligging van het fragment is ten opzichte van de omliggende

0-20%

bebouwing. Uit deze tekingen is op te maken hoe de bebou-

20-40%

wing van het fragment zich verhoud met de straatprofielen van het stadsdeel. Uit de situatietekening is duidelijk op te maken dat de bebouwing in het fragment bestaat uit 3 verschillende soorten morfologie

22 | A


02.1 Topografie / Situatie


23 | A



02. Tweede Schaal

De verkavelingsstructuur van het fragment geeft een

Legenda:

beeld van de hoe groenstroken tussen de blokken in ver-

Verkaveling

deeld zijn. Zoals op de tekening is te zien zijn sommige

Bebouwing fragment

ruimtes verkaveld en in gebruik als tuin en andere als semiprivate ruimte in gebruik. Echter zijn deze openbare ruimtes vaak afgesloten met een hekwerkwerk en doen dienst als zichttuinen.

24 | A


02.2 Verkavelingsstructuur

02.0.3a Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouw

25 | A



02. Tweede Schaal

Uit dit fragment is op te maken dat er drie verschillende

Legenda:

vormen samenkomen, namelijk te midden gesloten blokbe-

Bebouwing fragment

bouwing, rechts daarvan half open blokbebouwing en ten

Bebouwing omgeving

oosten van het fragment open strokenbebouwing. De half open blokbebouwing is een experiment als gevolg van de gesloten blokbebouwing, dit als gevolg van toenemende comfort eisen door de jaren heen. Men verlangde meer naar tuinen in tegenstelling tot eerst. Dit is tot zijn recht gebracht door een gedeelde tuin te realiseren in de half open blokbebouwing. De jaren daarna is dit principe ook toegepast bij de bouw van de open strokenbebouwing; elke woning heeft een eigen tuin.

26 | A


02.2 Verkavelingsstructuur

02.0.3b Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouw isometrie

26 | A



02. Tweede Schaal

Legenda: Bebouwing fragment Bebouwing omgeving

28 | A


02.3 Ontsluiting


29 | A



02. Tweede Schaal

Bos en Lommer wordt ten Noordwesten en Noordoosten

Legenda:

omsloten door een primaire ontsluiting. Daarnaast loopt tus-

Bebouwing fragment

sen de twee gesloten blokken ook een primaire hoofdweg,

Bebouwing omgeving

welke al sinds de jaren ’20-’30 als primaire ontsluiting dient,

Primaire ontsluiting

omdat destijds geen andere wegen aanwezig waren in Bos

Secundaire ontsluiting

en Lommer.

Tertiaire ontsluiting

30 | A


02.4 Bebouwd onbebouwd


31 | A



02. Tweede Schaal

De blokbebouwing heeft een duidelijk privé domein. De

Legenda:

experimentele strokenbouw zou volgens architecten Vor-

Bebouwing fragment

kink en Versteeg een semi-openbare ruimte moeten krijgen

Bebouwing omgeving

die voor iedereen toegankelijk zou zijn, doordat het aan drie

Prive

kanten omsloten is geeft het wel het gevoel het bij het blok

Semi-privaat

hoort. De bewoners konden niet omgaan met de verant-

Semi-openbaar

woordelijkheid voor het zorgen van deze tuinen, deze ver-

Openbaar

anderden in loop der tijd in vuilnishopen. Hierdoor zijn het groentuinen geworden, semi-privaat.

32 | A


02.5 Ordenende elementen

02.0.6a Ruimtelijke analyse, ordening

33 | A



02. Tweede Schaal

De ordening zit hem in de volgorde van fases die zijn

Legenda:

toegepast in dit fragment. Om de Admiraal de ruiterweg is

Bebouwde omgeving

blokbebouwing geplaatst. Na aanleiding van de woningwet

Primaire ordening fase 1

en het nieuwe bouwen is de volgende fase gebouwd, de ex-


perimentele strokenbouw, half openbouw. Waarna het frag-

Primaire ordening fase 2,5

ment compleet werd door aan de westzijde strokenbouw toe


te passen.

34 | A


02.5 Ordenende elementen

02.0.6b Ruimtelijke analyse, ordening isometrie

35 | A



02. Tweede Schaal

Legenda: Bebouwde omgeving Primaire ordening fase 1 Primaire ordening fase 2 Primaire ordening fase 2,5 Primaire ordening fase 3

36 | A


02.6 Elementen van cohesie

02.0.6c Ruimtelijke analyse, uitzondering

37 | A



02. Tweede Schaal

Het gebied kent twee duidelijke uitzonderingen met ver-

Legenda:

schillende redenen. Het meest noordelijke blok waar alle

Bebouwde omgeving

winkels zitten is gevormd door het bestemmingsplan. De

Primaire uitzondering

vorm van het gebouw heeft een sterk contrast ten opzichte

Secundaire uitzondering

van de andere bouwblokken. De vorm is ontstaan door de bos en lommerweg. De tweede uitzondering is het mozaik gebouw. Kijkend naar de gevelopbouw van de overige bebouwing heeft de mozaik een totaal andere structuur. Over het algemeen is de opbouw van de gevels het zelfde, er is een duidelijke plint aanwezig. Er wordt gebruik gemaakt van baksteen en aan de bovenzijde zit een afdakje. De hoogte is ook overal hetzelfde. De mozaik heeft een wit gepleisterde gevel, met een hoogte van 6 meter is het beduidend lager dan de rest van het fragment.

38 | A


02.7 Elementen van gestalte

02.0.7a Ruimtelijke analyse, type en vorm, bebouwd



02. Tweede Schaal

In het gebied zijn 3 bebouwingstypes te onderscheiden,

Legenda:

een gesloten blok, een open blok en een stroken structuur.

Bebouwde omgeving

Er is verder nog één singulier element in het gebied aanwe-

Blok bebouwing

zig, namelijk ‘de Mozaïek’, een cultuurpodium.

Open blok bebouwing Strokenbouw

In het gebied zijn een aantal amorfe op bebouwingsty-

Singulier element

pen aanwezig, met name bij de open bouwblokken. Deze lijken tot stand gekomen doordat ze onderhevig zijn aan het overkoepelende stedenbouwkundig plan, om zo aansluiting te vinden op de rest van de gebouwen. Het verschil komt alleen in uiting qua vorm. De openbouwblokken zijn allemaal in dezelfde tijd gebouwd en zijn qua structuur, hoogte e.d. identiek aan elkaar. Bij de gesloten bouwblokken komt ook een amorf voor. Ook dit heeft te maken met het stedenbouwkundig plan, maar dan met de ruimte die nog over was en opgevuld moest worden. Ook qua hoogte, uiterlijk, structuur e.d. ver-

De combinatie van balkonnen en de rij bomen aan de

schilt dit gebouw van de rest. Het is bovendien ook in een

overzijde van de weg geeft door de amorfe bebouwings-

meer recente tijd gebouwd. Bij dit bouwblok bevinden zich

vorm een sfeervoller straatbeeld.

in de plint nog een aantal winkels en andere commerciëlen doeleinden. Bovendien heeft die bouwblok op sommige plekken maar 3 verdiepingen, daar waar de rest van de gebouwen in het gebied uit 4 verdieping bestaat.

De gevels hebben een eentonige opbouw. De geometrische bebouwingsvorm maakt het blok langer dan het in

39 | A

werkelijkheid is.

40 | A


02.7 Elementen van gestalte

02.0.7b Ruimtelijke analyse, type en vorm, bebouwd isometrie

41 | A



02. Tweede Schaal

Legenda: Bebouwde omgeving Blok bebouwing Open blok bebouwing Strokenbouw Singulier element

42 | A


02.8 Regel en uitzondering

02.0.8a Ruimtelijke analyse, type en vorm, onbebouwd



02. Tweede Schaal

In het gebied komt geen park voor. Wel is er veel ruimte

Legenda:

voor hoven, mede doordat er veel gesloten en (half)open

Bebouwde omgeving

bouwblokken staan. Wat opvalt bij de openblokken is dat de

Hof

hoven volledig zijn afgesloten d.m.v. hekwerken. Omdat de

Plein

begane grond van deze gebouwen 1 a 2 meter boven het

Straat

maaiveld ligt is het ook voor de bewoners niet toegankelijk. Bij de gesloten blokken spreekt het voor zich dat de hoven zijn afgesloten voor mensen van buitenaf. De bewoners

school

kunnen hier echter wel gebruik van maken. Bij de strokenbouw ligt ook een stuk groen aan het gebouw. Door middel van een hek is het afgesloten van openbaar gebied. Op sommige plekken is er zelfs sprake van het claimen van grond, door een zelfgemaakte schutting of het plaatsen van schuurtjes. Op enkele plaatsen in het gebied komen nog wel publieke plekken in de vorm van pleintjes voor. Dit zijn voornamelijk speeltuintjes met enkele zitplekken. Bij de Mozaïek komt een plein voor wat gebruikt wordt als terras.

De bomen rij zorgt voor een onbewust gevoel dat het

In de wijk loopt de belangrijke verkeersader, de Admi-

trottoir bij het bouwblok valt. Deze onbebouwde ruimte is

raal de Ruijterweg, welke de wijk in tweeën splitst. De weg

door het plaatsen van deze bomen tot het bebouwd opper-

lag hier al voordat de wijk gebouwd werd en diende om fo-

vlak geclaimed.

rensen een snelle verbinding met de stad te laten krijgen. In de loop der jaren zijn er gebouwen om de Admiraal de Ruijterweg gebouwd, zo ook in deze buurt. De gebouwen rechtstreeks aan de weg zijn ouder dan de wijken/buurten daarachter. Dat klopt ook met de bebouwingsstructuur, gesloten bouwblokken zijn een ouders bouw vorm dan open blokken en een stroken structuur. De andere wegen in de wijk zorgen voor ontsluiting van de woningen. school

De sfeer van de onbebouwde ruimte wordt grillig/omslo-

43 | A

ten door het amorfe uiterlijk.

44 | A

school


02.8 Regel en uitzondering

02.0.8b Ruimtelijke analyse, type en vorm, onbebouwd isometrie

45 | A



02. Tweede Schaal

Legenda: Bebouwde omgeving Hof Plein Straat

46 | A

02. Tweede Schaal


Transformatie ‘20-’30


Gebouwd in 1920-1930

Gebouwd in 1920-1930 Gebouwd in 1930-1945

02.0.9a Ruimtelijke analyse, transformatie in tijd



02.9 Openbaar, collectief, publiek, privé ruimte

Voor de bebouwing zijn 4 plattegronden gemaakt. In deze plattegronden wordt gekeken wanneer deze gebou-

school

school

wen gemaakt zijn, dit gebeurt over 4 periodes die vallen binnen de jaren 1920 – 2010. De eerste periode is in de jaren 1920 – 1930. In deze periode zijn de gesloten bouwblokken aan de ‘Admiraal de Ruijterweg’ opgetrokken. Dit is het begin voor het gedeelte van ‘Bos en Lommer’ dat wij gaan analyseren. Het tweede gedeelte is in de jaren 1930 – 1945 gebouwd, dit zijn zogenaamde experimentele stroken bouw. Het bouwblok bestaat hier uit U-vormige blokken. In de jaren na de oorlog 1945 – 1960 is het zuiden van het school

stadsdeel volgebouwd, dit gebeurde met strokenbouw. In het begin van de 20ste eeuw is er nog geïnvesteerd in de wijk met nieuwbouw aan de ‘Juliana van Stolbergstraat’, deze is in de ‘oude’ stijl van de wijk gebouwd.

school


Transformatie 2000-2010





school

47 | A

school

school

school

school

48 | A

02. Tweede Schaal


Transformatie ontsluiting ‘30-’45

Bebouwde omgeving

Bebouwde omgeving

Ontsluitingswegen 1920-1930 (primair)

Ontsluitingswegen 1920-1930 (primair)

02.0.9b Ruimtelijke analyse, transformatie in tijd, ontsluiting



02.10 Programma


Ontsluitingswegen 1930-1945

In de jaren 1920 – 1930 waren er geen buslijnen of tramlijnen, de primaire ontsluiting zijn de ook de wegen,

Ontsluiting tram 1930-1945 school

school

‘Admiraal de Ruijterweg’ en de ‘Bos en Lommerweg’ zijn de voornaamste wegen in deze jaren. In de jaren 1930 – 1945 was er een tramlijn op de ‘Admiraal de Ruijterweg’ deze vervaagde in de oorlogsjaren i.v.m. een brandstof tekort. Deze tramlijn is wel gebleven maar in de jaren 1945 – 1960 is er ook een buslijn bijgekomen die door ‘Bos en Lommer’ komt. In de jaren daarop zijn de bus- en tram lijnen verder uitgebreid met meerdere lijnen die door het stadsdeel komen. school

school

school

school


Transformatie ontsluiting 2000-2010

Bebouwde omgeving

Bebouwde omgeving





Ontsluiting tram 1930-1960 Ontsluiting bus 1945-1960

school

Ontsluiting tram 1930-2010

school

49 | A

school

school

Ontsluiting bus 1945-2010

school

school

50 | A

02. Tweede Schaal

02. Tweede schaal interpretenerend 02.1.1 Ruimtelijke analyse



02.11 Sociale structuur

Deze kaart laat de samenhang zien tussen de ruimtes.

Legenda: Relatief veel hangjeugd

De onderste kaart weergeeft de ruimtes zoals deze bedoelt

Realatief weinig hangjeugd

waren. De blok bebouwing heeft een duidelijk privé terrein.

Privé

De architecten Vorkink en Versteeg ontwierpen de tweede

Semi-privaat

fase van dit fragment, de experimentele strokenbouw. Het

Semi-openbaar

idee hierachter was het creëren van openbaar groen.

Bebouwde omgeving Openbaar

Het plan om de wijk toegankelijk en aantrekkelijk te maken voor alle sociale verliep echter ook niet volgens plan. Het fragment huisvest aanzienlijk meer allochtonen dan de rest van Amsterdam. Door de jaren heen is gebleken dat deze niet met een gemeenschappelijke tuin om kunnen gaan. De tuinen veranderden langzaam in vuilnishopen, om het straatbeeld niet te doen verslechteren besloot de gemeente Amsterdam deze openbare ruimte te doen veranderen in kijkgroen. Aangezien de jeugd niet kan spelen in hun eigen achtertuin, zijn ze genoodzaakt op straat te spelen/hangen.

Legenda: Privé Semi-privaat Semi-openbaar Bebouwde omgeving

51 | A

Openbaar

52 | A

02. Tweede Schaal

02. Tweede schaal kwantificerend 02.2.1 Sociaalprogrammatische analyse, programma

53 | A




Deze analyse laag geeft het programma van het frag-

Legenda:

ment weer op maaiveld niveau. In combinatie met het

Bebouwde omgeving

straatpatroon is te zien dat aan de zijkanten van het frag-

Wonen

ment zich de voorzieningen en winkels bevinden. Bij deze

Werken

zijkanten komen de wegen uit het fragment samen met de

Commercie

grote stedelijke wegenstructuur.

Voorzieningen Recreatie

54 | A

02. Tweede Schaal

02. Tweede schaal observerend 02.3.1 Sociaalprogrammatische analyse, belangrijke looproutes




Op deze kaart is te zien dat er drie belangrijke looprou-

Legenda:

tes aanwezig zijn. Als belangrijkste weg, aan de noodzijde

Bebouwde omgeving

van het fragment, de ‘Bos en lommerweg’. Deze wordt ge-

Looproutes

kruist met de ‘Admiraal de ruijterweg’, deze straat loopt precies door ons fragment heen. Als laatste belangrijke route de ‘Willem de zwijgerlaan’ deze is gelegen aan de bovenzijde, de Noord-Oost zijde van het fragment. Verder zijn er nog looproutes gelegen binnen het blok maar deze worden

school

niet intensief gebruikt.

55 | A

school

56 | A

school

02. Tweede Schaal

02. Tweede schaal observerend 02.3.2 Sociaalprogram. analyse, plekken van samenkomst




Zoals te zien is in de kaart zijn er veel plekken van sa-

Legenda:

menkomst. Op de hoeken van de strookbebouwing en de

Bebouwing fragment

blokbebouwing zijn winkels en kroegen gesitueerd. Hier

Bebouwing omgeving

komen mensen dan ook samen. Verder zijn, voornamelijk

Plekken van samenkomst Plekken van samenkomst

1

bij de experimentele strokenbouw, ook plekken van samenkomst. Deze plekken worden gevormd door speeltuintjes voor de jongste in de samenleving. Verder zie je nog 1 gebouw helemaal aangegeven als plek van samenkomst, dit is het ‘Mozaïek’. Hier zit een restaurant in en er is ook mogelijkheid om kleinschalig toneel te bekijken.

2

5

4 3

3 1

4 57 | A

2 58 | A

5

02. Tweede Schaal

02. Tweede schaal observerend 02.3.3 Sociaalprogram. analyse, sociale sfeer




De sociale sfeer in Bos en Lommer is op meerdere plek-

Legenda:

ken rommelig. Zo wordt er afval gedumpt in de openbare

Bebouwing fragment

ruimte en laat men hondenpoep liggen waarop men bijvoor-

Bebouwing omgeving

beeld bordjes plaats met het verzoek niets achter te laten.

Sociale sfeer

Daarnaast straalt Bos en Lommer vijandigheid uit. Stalen

Sociale sfeer

1

hekwerk met afwerende (vijandige) punten, kettingsloten om de hekken af te sluiten. Kortom, een sfeer waar men zich niet snel op zijn gemak zal voelen.

3 2 45 3

4 59 | A

1 60 | A

5

2

02. Tweede Schaal

02. Tweede schaal observerend 02.3.4 Sociaalprogram. analyse, informele tactieken




Enkele ruimtes zijn geclaimd door bewoners. Het gaat

Legenda:

hier zowel om de openbare ruimte, zoals een stoep voor een

Bebouwing fragment

woning die geclaimd wordt door de bewoner voor groen-

Bebouwing omgeving

aankleding. Maar ook semi-private ruimtes die gedeeld zijn

Geclaimde ruimtes

met meerdere bewoners worden door individuen voor eigen

Geclaimde ruimtes

1

doeleinden geclaimd voor opslag en recreatie.

2 2

61 | A

1

62 | A

02. Tweede Schaal


63 | A



03.0.1 Ruimtelijke analyse, verkavelingsstructuur Legenda: Verkaveling Bebouwing fragment

64 | A


03.1 Ontsluiting

03.0.2a Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouwd

65 | A



03. Derde Schaal

De bebouwing van de experimentele stroken bouw heeft, zoals de naam al aangeeft, iets weg van de strokenbouw. Alleen wordt dit blok aan de Westzijde nog begrenst door een laagbouw gedeelte wat niet hoger is dan 1 bouwlaag. Dit betekend dat het ‘blok’ maar aan 1 kant open is. Verder heeft de bebouwing 4½ bouwlaag. De ½, omdat het souterrain een gedeelte boven het maaiveld uitkomt. Aan de Oostzijde van de experimentele strokenbouw is ook nog een onderdoorgang van 3,8 meter gesitueerd.

Legenda: Bebouwing fragment

66 | A


03.1 Ontsluiting

03.0.2b Ruimtelijke analyse, bebouwd en onbebouwd isometrie

67 | A



03. Derde Schaal

Legenda: Bebouwing fragment

68 | A


03.1 Ontsluiting


69 | A



03. Derde Schaal

De experimentele stroken bebouwing bestaat uit twee

Legenda:

hoge zijde en 1 lage zijde. Deze schermen de inkijk tuin

Bebouwing fragment

aan de binnenzijde af. Deze tuin kan gebruikt worden door

Ontsluiting laagbouw

de bewoners van het ‘blok’ door middel van gezamenlijke

Ontsluiting hoogbouw

deuren die op het maaiveld uitkomen en voor iedere woning toegankelijk d.m.v. een trappenhal. De primaire ontsluiting van het ‘blok’ gebeurd aan de buitenzijde van de strokenbouw, ook deze is met dezelfde trappenhal te bereiken. Deze ontsluitingen zijn dus gezamenlijk. Ook zijn er een aantal ingangen die privé zijn. Deze zijn voornamelijk gesitueerd in het lagere gedeelte, mede omdat dit enkele woningen zijn en niet meerdere verdiepingen.

70 | A


03.2 Enzovoort


71 | A



03. Derde Schaal

De binnentuin zou een semi-openbare ruimte moeten

Legenda:

worden die voor iedereen toegankelijk zou zijn, doordat het

Bebouwing fragment

aan drie kanten omsloten is geeft het wel het gevoel het

Openbaar

bij het blok hoort. De bewoners konden niet omgaan met

Semi-openbaar

de verantwoordelijkheid voor het zorgen van deze tuinen,

Semi-privé

deze veranderden in loop der tijd in vuilnishopen. Hierdoor

Privé

zijn het groentuinen geworden, semi-privaat. In het blok is echter semi-privaat als semi-openbaar te zien. De grens tussen deze twee gebieden wordt gecreëerd door een hek werk. De omsluiting door het gebied loopt echter nog een stuk door, gevoelsmatig is dit een semi-openbare ruimte. Er lopen twee paden langs de willen de zwijgerlaan. Door observeren hebben wij kunnen concluderen dat het pad dat onder de bouwblokken niet wordt gebruikt en men liever een stuk omloopt om het pad te bewandelen dat “ echt “ openbaar is.

72 | A


03.2 Enzovoort

03.0.5a Ruimtelijke analyse, ordening en uitzondering Ordening

Legenda: Bebouwde omgeving

Het blok heeft een duidelijke symmetrie as, aan beide kopse

Primaire ordening

kanten zijn hier ook wekgelegenheden gecreëerd .

Secundaire ordening

Uitzondering Aan de kopse kant is een laagbouw gedeelte geplaatst, dit heeft als functie ouderen en mindervalide te kunnen huisvesten. Naast woningen is er ook op de hoeken plaats voor werkgelegenheden gemaakt.

Ordening

Uitzondering

Uitzondering

Uitzondering

73 | A



03. Derde Schaal

74 | A


03.2 Enzovoort

03.0.5b Ruimtelijke analyse, ordening en uitzondering isometrie

75 | A



03. Derde Schaal

Legenda: Bebouwde omgeving Primaire ordening Secundaire ordening

76 | A


03.2 Enzovoort

03.0.6 Ruimtelijke analyse, type en vorm, bebouwing



03. Derde Schaal

Het open blok bebouwingstype is ontstaan uit experi-

Legenda:

mentele bouw, na de gesloten blok typen die hiervoor zijn

Bebouwde omgeving

gebouwd. Om de geslotenheid te ontheffen is één zijde van

Blok bebouwing

het blok open gehouden, hierdoor ontstond een semi-open-

Open blok bebouwing

bare binnentuin welke bedoeld was voor de bewoner van

Strokenbouw

het bouwblok. Echter door verkeerd gebruik, zoals het dum-

Singulier element

pen van afval en ongewenst bezoek (zwervers), is er later besloten om deze tuin met een hek af te zetten. Hierdoor transformeerde de semi-openbare binnentuin tot een semiprivate binnentuin.

De gevel heeft een duidelijke opbouw met een plint, tussenbouw en een overhellende dakrand. Als hoekaccent is er een doorgang gecreerd die als extra toegang tot de winkels kan dienen die tevens op de hoek zijn geplaats als hoekaccent.

Als hoekaccent is er aan de andere zijde gekozen om een laagbouw blok te bouwen met tevens een afwijkende

77 | A

functie, namelijk senioren woningen.

78 | A


03.2 Enzovoort

03.0.7 Ruimtelijke analyse, type en vorm, onbebouwd



03. Derde Schaal

In deze schaal is verder ingegaan op de onbebouwde ruimte om het bouwblok heen. Naast de gemeenschappelijke binnentuin bevinden zich

Legenda: Bebouwing fragment Park

om het blok nog meer groenvoorzieningen en pleinen. Deze

Hof

ruimtes om het blok heen zijn ingedeeld als groenstrook of

Plein

speelplek voor de jeugd.

De binnentuin van de opentuinen heeft een amorfe ruimtevoerm dit oogt meer gastvrij.

De binnentuin heeft geen sfeer door de geometrische ruimtevorm. DIt komt overeen met het sfeerbeeld van de

79 | A

rest van het blok.

80 | A


03.2 Enzovoort

03.0.8 Ruimtelijke analyse, transformatie in tijd



03. Derde Schaal

De bouw van het blok begon in 1937, dit was het eerste blok van het gebied de koningsvrouwen van Landlust dat gerealiseerd werd. In 1949 werd besloten de winkels op de hoeken te renoveren, deze waren in de oorlog verwaarloosd. Hierbij gaat het om een interne aanpassing. Door de jaren heen is het van een arbeidersbuurt met een hoog percentage autochtonen veranderd in een buurt met veel niet westerse allochtonen. Dit resulteerde in 1970 dat de semi-openbare binnentuin werd afgesloten en omgevormd werd tot semi-privaat, door nalaten van het onderhouden van de binnentuin. In 2011 is er gestart met een grootschalige renovatie dit heeft een aantal positieve veranderingen tot gevolg. Het onderstaande tabel zet een aantal zaken van voor en na de renovatie op een rijtje. Voor de renovatie: -

245 woningen waaronder 3 bedrijfsruimte

-

gemiddelde woninggrootte 46m2

-

energielabel G

Na de renovatie: -

188 moderne en gevarieerde huurwoningen

-

gemiddelde woninggrootte 92m2

-

energielabel A

Hoewel er intern veel wordt vernieuwd en veranderd wordt de gevel volledig naar oude stijl gerestaureerd. Aangezien het blok onder monumentenzorg mocht er ook niet veel wor-

81 | A

den veranderd.

82 | A

03. Derde schaal interpretenerend

03.2 Enzovoort

03.1.0a Ruimtelijke analyse, jeugd

83 | A



03. Derde Schaal

Doormiddel van observeren en praten met de buurtbe-

Legenda:

woners zijn we achter het feit gekomen dat de woningen

Groepering jeugd

te groot zijn. Uit schaal 1 konden we al concluderen dat er

Semi-privaat

veel niet westerse allochtonen in dit fragment wonen. Deze

Semi-openbaar

hebben relatief grotere gezinnen, dit gaat echter in strijd met

Bebouwde omgeving

de kleine woningen.

Openbaar

Woningbouw corporatie Eigen Haard is bezig met een renovatie van dit blok. Bastiaan Pannekoek, woordvoerder van Eigen Haard, liet ons een documentaire zien over dit fragment. Dit waren verschillende interviews met de bewoners gemaakt door de kinderen wonend in de wijk. Dit liet de woonomstandigheden zien van dit blok. Hieruit bleek dat kinderen niet de ruimte hadden om te spelen, een logisch gevolg hiervan is dat kinderen in een aanliggende tuin hun vrijheid opzoeken. Deze optie is ontnomen omdat de bewoners niet met een gezamenlijk groen konden omgaan. Wat hangjeugd tot gevolg heeft. Om de tuin weer semi-openbaar te maken zal de sfeer van de buurt verbeteren doordat minder kinderen op straat hangen. De volgende stap is het vergroten van de woningen, dit zal in 2013 gerealiseerd worden.

84 | A

03. Derde schaal interpretenerend

03.2 Enzovoort

03.1.0b Ruimtelijke analyse, morfologie

85 | A



03. Derde Schaal

Kenmerkende elementen die de identiteit van het bouw-

Legenda:

blok het sterkst bepalen is de laagbouw aan de kopse kant,

Blok Blok Blok

welke maar één bouwlaag hoog is, maar ook de onderdoor-

Blok Bebouwde omgeving Blok Laagbouw

gang aan de uiteinden van de stroken zijn zeer gevel- en

Laagbouw Portiek Laagbouw Laagbouw Portiek

sfeerbepalend. Daarnaast zijn de repeterende portieken

Onderdoorgang Portiek Portiek Portiek Onderdoorgang

een kenmerkend punt, welke de spiegel-as van de wonin-

Onderdoorgang Onderdoorgang

gen zijn.

Blok

Laagbouw

Laagbouw Portiek Onderdoorgang Onderdoorgang

86 | A


03.2 Enzovoort

03.2.1 Sociaalprogrammatische analyse, programma

87 | A



03. Derde Schaal

Bij het blok zijn 2 verschillende programma’s te ontdek-

Legenda:

ken. Een daarvan is wonen, welke erg overduidelijk is en

Semi-openbaar

bijna het gehele blok van toepassing is. Verder is er ook nog

Privé

kopen. Dit programma is gesitueerd in 2 identieke laagbouw aan de Oostkant van de bebouwing. Verder is de binnentuin, omdat deze door niemand te gebruiken is, niet ingedeeld bij een programma.

88 | A


03.2 Enzovoort

03.2.2 Sociaalprogram. analyse, toegankelijkheid

89 | A



03. Derde Schaal

De woningen zijn privé, de trappenhuizen die tot de wo-

Legenda:

ning leiden zijn echter semi-privaat. Aan de voorzijde van

Bebouwing fragment

het blok kan ook over geclaimde ruimtes worden gespro-

Openbaar

ken. Door het ontbreken van garages of schuurtjes kunnen

Semi-openbaar

mensen hun fietsen/gemotoriseerde voertuigen niet kwijt.

Semi-privé

Deze worden gestald op de stoep.

Privé

De doorgang onder het blok aan de noord west zijde word niet gebruikt door buitenstaanders deze ruimte word gezien als semi-openbaar.

90 | A


03.2 Enzovoort


91 | A



03. Derde Schaal

Relevante looproutes nabij het blok zijn vooral gericht

Legenda:

aan de westzijde. Hier bevind zich tevens een doorlopende

Blok Blok Blok

straat welke aansluit op een belangrijke verkeersroute door

Blok Bebouwde omgeving Laagbouw Blok

de stad. Aan de oostzijde bij de onderdoorgang bevinden de minder relevante looproutes, hierdoor is het minder druk aan deze zijde van het gebouw.

Blok

Laagbouw Primaire looproute Portiek Primaire looproute Portiek Primaire looproute Secundaire looproute Onderdoorgang Secundaire looproute Onderdoorgang

Primaire looproute Secundaire looproute Secundaire looproute Tertiaire looproute Tertiaire looproute

Tertiaire looproute Tertiaire looproute

92 | A


03.2 Enzovoort


93 | A



03. Derde Schaal

1 Legenda:

In het wijkfragment zijn een aantal plekken voor de jeugd om zich te vermaken. Er bevinden zich onder andere

Blok Blok Blok

speelplekken, pleintjes en grasveldjes. Door de afgesloten

Bebouwde omgeving Laagbouw

binnentuin zullen de bewoners zich hoofdzakelijk op deze plekken begeven. Hierdoor kan het beeld ontstaan van hangjeugd in de straten, echter zijn dit de enige speelplekken voor de jeugdige bewoners van deze wijk.

1 1 1 2 1 2 2 3 3 2 4 3 4 3 4 4

Laagbouw

Speeltuin Portiek Speeltuin Speeltuin Portiek Speeltuin Straathoek Onderdoorgang

Straathoek Onderdoorgang Speeltuin Straathoek Straathoek Speelplek Speelplek Straathoek

Pleintje/stoep Speelplek Speelplek Pleintje/stoep Speelplek Pleintje/stoep

Pleintje/stoep Pleintje/ stoep

2

3

4

94 | A


03.2 Enzovoort


95 | A



03. Derde Schaal

De sociale sfeer in de wijk is gebaseerd op het gevoel

Legenda:

dat op het moment van de waarneming wordt ondervonden.

Blok Blok Blok

De uitstraling van een bepaalde plek of de manier waarop

Bebouwde omgeving Laagbouw

deze zich manifesteert ten opzichte van de omliggende

Normale sfeersfeer Portiek Normale Normale sfeer Portiek

ruimte speelt hierin een belangrijke rol.

Normale normale sfeer Redelijk sfeer Onderdoorgang Redelijk normale sfeer Normale sfeer Redelijk slechte normale sfeer Redelijk sfeer

Laagbouw

Normale normale sfeer Redelijk sfeer Onderdoorgang Redelijk slechte normale sfeer sfeer Redelijk

Redelijk normale sfeer slechte sfeer Slechte sfeer Redelijk slechte sfeer Redelijk sfeer slechte sfeer Slechte

De sociale sfeer in de omgeving van dit blok wordt vooral veroorzaak door de leefomstandigheden in het blok. Hierdoor vinden sociale contacten veelal plaats in en rond de straat. De tunnel welke zich door het blok begeeft zorgt voor een omsloten gevoel en heeft daardoor een negatieve invloed op het gevoel met de omgeving.

Slechte sfeer Redelijk slechte sfeer Zeer slechte sfeer

Slechte sfeer sfeer Zeer slechte Slechte sfeer Zeer slechte Slechte sfeer sfeer Zeer slechte sfeer

Zeer slechte sfeer Zeer slechte sfeer

96 | A


03.2 Enzovoort

03.3.4 Sociaalprogram. analyse, informele tactieken

97 | A



03. Derde Schaal

De woningen in dit blok hebben door hun kleine opzet

Legenda:

weinig vrije ruimte over voor de bewoners. Hierdoor gaan

Blok Blok Blok

de bewoners op andere plaatsen ruimte zoeken voor hun

Bebouwde omgeving Laagbouw Redelijk normale sfeer

activiteiten, aangezien de binnentuin van het blok is afgesloten zullen deze zich hoofdzakelijk rond het blok op he trottoir begeven.

Normale sfeer

Laagbouw Portiek Redelijk slechte sfeer Portiek Onderdoorgang Slechte sfeer Onderdoorgang Zeer slechte sfeer

Semi-geclaimde ruimte (fietsen)

98 | A

04. Vierde schaal inventariserend

03.3 ...


99 | A



03. Derde Schaal

Er wordt in deze kaart gesproken over zachte drempel

Legenda:

exterieur, dit is de overgang van woning naar balkon of naar

Zachte drempel exterieur

trappenhal. Wat weer iets anders is dan harde drempel ex-

Zachte drempel interieur

terieur, want hier sta je gelijk buiten de woning. Naast zach-

Harde drempel

te drempel exterieur heb je ook zachte drempel interieur, dit betekend van verblijfsgebied in de woning naar verkeersruimte, dus de hal. Ook wordt er nog iets gezegd over collectieve en individuele ontsluiting. Dit betekend of met het met meerdere personen moet delen. Natuurlijk is de ontsluiting van woning naar trappenhal een individuele ontsluiting. Maar van trappenhal daadwerkelijk naar buiten is een collectieve ontsluiting, dit omdat er meerdere woningen op de trappenhal zijn aangesloten.

Keuken

Slapen 1

Slapen 2

Keuken

Slapen 2

Badkamer

Badkamer WC

Hal

Wonen

Slapen 1

WC

Slapen 3

Wonen

Trappenhal

Legenda Zachte drempel exterieur Zachte drempel interieur Harde drempel Collectieve ontsluiting Individuele ontsluiting

Hal

100 | A


04.1 Ontsluiting

04.0.2 Ruimtelijke analyse, indeling interieur

101 | A



04. Vierde Schaal

Het interieur van de woning spreek voor zich, alleen de hybride moet nog even duidelijk gemaakt worden. In de Hybride ruimte van de woning komen een aantal dingen samen. In ons geval wordt in deze,oorspronkelijk slaapkamer: gewassen; geslapen; geleerd; gecomputerd en geslapen. De reden waarom al deze functies in een ruimte zijn samengekomen is door de gebrekkige ruimte in de woning. En omdat er vaak grote gezinnen in deze woningen verblijven is deze slaapkamer voor de ruimte hard nodig. In de toekomst wordt hier dan ook iets aan gedaan door de woningcorporatie. Zij gaan de woningen vergroten.

102 | A


04.1 Ontsluiting

04.0.3 Ruimtelijke analyse, gebruik woning

103 | A



04. Vierde Schaal

De hiernaast weergegeven matrix is bedoelt om een duidelijk beeld te creëren van de verschillende ruimtes in de woning en de functie welke deze vervullen. Er zijn ook ruimtes welke niet aan één functie gehangen kunnen worden en zodoende een hybride gebruik hebben. Dit is duidelijk gemaakt door deze ruimtes bij meerdere categorieën weer te geven.

Ontvangen

Keuken

Slapen 1

Slapen 2

Keuken

Slapen 2

Badkamer

Badkamer WC

Hal

Wonen

Slapen 1

Slapen 3

WC

Trappenhal

Hal

Wonen

Verplaatsen

Werken

Recreëren

Hygiëne

Slapen

Koken

Eten

Stallen

104 | A


04.1 Ontsluiting

04.0.4 Ruimtelijke analyse, indeling exterieur

104 | A



04. Vierde Schaal

De gevelopbouw van het bouwblok bestaat in grote mate uit een ritme van hetzelfde element. Met uitzondering van de hoekpunten welke zich bij de onderdoorgang bevinden. Deze hoekpunten zijn niet alleen

Legenda: Accent Variatie Ritme

een variatie in de gevel maar ook een uitzondering op de plattegrond, hier bevinden zich woningen met aangesloten winkelruimte.

Voorgevel

Achtergevel

106 | A


04.1 Ontsluiting

04.0.5 Ruimtelijke analyse, sequentie

107 | A



04. Vierde Schaal

De entree van de portiekflat ligt op straatniveau waarna doormiddel van een trap de eerste bouwlaag van het blok kan worden betreden. Dit komt door het feit dat de bergingen zich in een souterrain onder het blok bevinden. Eenmaal binnen in de woning kan men zich verplaatsen door de centrale hal om zodoende alle vertrekken binnen de woning bereiken.

Legenda: Bewoner

108 | A

05. Conclusie



04.2 ... Onderzoeksvraag: “ Wat is het verschil in sociaal klimaat tussen open en gesloten stadsmodellen”. Door te observeren, praten met bewoners en door het filmpje van woningcorporatie “Eigen Haard”. Is duidelijk naar voren gekomen dat de woningen door de bewoners te klein worden bevonden. De mogelijkheid te ontsnappen van deze benauwden ruimtes door naar de gemeenschappelijke tuin te gaan is niet aanwezig. Door de jaren heen is gebleken dat bij deze halfopen blokken, waarbij de tuin semiprivaat is, slecht wordt onderhouden. Doordat het niet wordt gezien als eigendom, wordt de binnentuin verslonst en gebruikt als afvalbak. Hierdoor is besloten de tuin om te vormen als kijkgroen. Om toch de vrije ruimte op te zoeken gaan jongeren (leeftijd 8 tot 20) op straat hangen. Deze hangjongeren geven de buurt en slecht imago en vooral een slechte sfeer. Het fragment heeft aan de westzijde een aantal stroken staan. Deze zijn gebouwd vanuit de principes van het nieuwe bouwen, dit streefde naar gelijkheid in wonen. Dit heeft ervoor gezorgd dat de achterliggende tuinen niet alleen bestemd waren voor de bewoners op de begane grond maar voor iedereen. Om dezelfde redenen als de halfopen blokken zijn deze veranderd in kijktuinen. Een aantal bewoners op de begane grond hebben de aanliggende ruimtes ge-


04. Vierde Schaal

claimd door een afscheiding te plaatsen. Met een trap is de tuin vervolgens te betreden. In tegenstelling tot de halfopen blokken hebben de dichte bouwblokken een privé tuin. Doordat dit helemaal omsloten is en ook als privé aanvoelt gaan de bewoners er op een andere manier mee om. Bij de halfopen blokken hebben mensen het idee dat andere het ook vuil maken, hierdoor nemen zij niet de moeite en verantwoordelijkheid om het zelf schoon te houden. Bij de gesloten blokken bestaat er dus wel de mogelijkheid om voor jonge kinderen te kunnen

109 | A

spelen. Deze groeien niet op door op straat te hangen. De aanwezigheid van hangjongeren is hier der mate minder,

110 | A

A | 111

wat resulteert in een beter imago en betere sfeer.

06. Bibliografie Ontmoeting tussen open en gesloten stadsdelen | Typologische analyse van het wonen

Boeken 01]

Heijdra, Ton (2004) Bos en Lommer en de Baarsjes. Alkmaar, René de Milliano

02]

Frijhoff, Willem (2006) Geschiedenis van Amsterdam. Amsterdam, Sun

03]

Oostdijk, Bert (2008) “Strokenbouw”, Architectenweb. URL bezocht op 18 september 2011

04]

De Koningsvrouwen van Landslust (2011). Amsterdam, Eigen Haard

05]

‘Projecties’ (2011) een uitgave van de MAT Bedrijven, Zaltbommel Internet

07] www.beeldbank.amsterdam.nl 08] www.west.amsterdam.nl 09] www.osamsterdam.nl Overige 10]

Van Der Leij Bouwbedrijven, Bastiaan Pannekoek

11]

Stadsarchief Amsterdam

112 | A

Inhoudsopgave. Typologische analyse van het wonen Woontypologieën in Amsterdam 4 A A 5. Inleiding 7

Recommend Documents