Inhoudsopgave Samenvatting

ROTTERDAM NATUURLIJK! DE GROENE MARATHON, 13 februari 2013

kanoën over een schone Rotte

Inhoudsopgave Samenvatting 01 Aanleiding 02 Doelstelling 03 Voor wie? 04 Wat gaat Rotterdam Natuurlijk! doen? 05 Rotterdam Natuurlijk! werkt samen 06 Projectplanning 07 Begroting 08 Onze organisatie bijlage 1: over de initiatiefnemers 2

De Groene Marathon van Rotterdam Rotterdam Natuurlijk! rijgt de groene delen van de stad aan elkaar tot de Groene Marathon van Rotterdam; een stadsnatuurroute van meer dan veertig kilometer. Het project verbindt daarmee de wereld van de natuur met die van recreanten, schoolkinderen, wandelaars, fietsers en natuurliefhebbers. De Groene Marathon van Rotterdam versterkt de stadsnatuur en maakt deze beleefbaar voor de Rotterdammers.

Voor de Rotterdammers Rotterdammers krijgen met deze route een alternatief trainingsparcours voor de ‘echte’ marathon, maar ook een stadskanoroute en een fietspadennetwerk voor de forens. Delen van de route zijn te gebruiken als ‘klaslokaal’ voor de schoolkinderen van Charlois, Spangen, het Oude Noorden en Feijenoord. Natuurliefhebbers en wandelaars kunnen in hun eigen tempo de natuur in de stad ontdekken. De recreatieve mogelijkheden binnen de stadsgrenzen worden uitgebreid en natuurbeleving wordt onderdeel van het leven in de stad. Voor de natuur Zonder een gezonde, diverse en weerbare natuur is de stad zielloos. De stadsnatuur in Rotterdam wordt sterker en gezonder, doordat de vele verspreid liggende leefgebieden van planten en dieren met elkaar worden verbonden en doordat dode plekken in het netwerk worden gerepareerd. In de natuurlijke stad leven mensen en dieren op een vanzelfsprekende manier samen. Deze wederzijdse samenwerking en versterking van natuur en stadsbeleving is het uitgangspunt van Rotterdam Natuurlijk! Wat gaan we doen? De route van de Groene Marathon verbindt de vele plekken in de stad die nu al natuurlijk zijn. De komende drie jaar zetten we die route op de kaart. Knelpunten om langs de route te wandelen, fietsen of varen nemen we weg. Via verschillende media - van website en apps tot en met wandelkaarten en informatieborden - maken we de Rotterdammers bekend met de natuur in de buurt en met de mogelijkheden om van die natuur te genieten. Op een aantal dode plekken versterken we de route. De binnenstedelijke Rotte maken we schoner en mooier door drijvende natuureilanden, er komt een Observatorium aan de Maas en de route naar de haven maken we aantrekkelijk voor fietsers en wandelaars. Met wie gaan we dit doen? Dit doen we niet alleen. In Rotterdam zijn veel lokale buurt- en belangengroepen op het gebied van recreatie en natuur actief. Door samen te werken met deze kleine en grote initiatieven is er extra menskracht beschikbaar. Bovendien levert dit een duurzame draagkracht op. Twee delen van de route krijgen hierbij bijzondere aandacht: Dwars-door-Zuid (IJsselmonde/Feyenoord/Charlois) en Traject West (Bospolder/Spangen). Wat levert het op? Door de natuur in de stad voor Rotterdam beleefbaar te maken, krijgen planten en dieren de ruimte. Natuur en recreatie worden vanzelfsprekende partners en de Rotterdammers hoeven de stad niet meer uit om daarvan te genieten. Zo zal de Groene Marathon de komende jaren uitgroeien tot een belangrijk onderdeel van het recreatief en ecologisch netwerk van Rotterdam.

3

Rotterdam Natuurlijk! knoopt de losse eindjes bestaande natuur aan elkaar en verbindt natuurinitiatieven tot een sterk en weerbaar netwerk.

BESTAAND GROEN NETWERK VERBONDEN 4

DE GROENE MARATHON VAN ROTTERDAM

De Groene Marathon kanoroute wandelroute

3,4 km

fietsroute 2,7 km

groene aanlooproutes

14,8 km

4,9 km

3,1 km 8,0 km

3,4 km

16,2 km

0,8 km 4,5 km 1,6 km

4,6 km 3,8 km

12,5 km

19,0 km

5,7 km 2,5 km

42,2 km

Rotterdam Natuurlijk! maakt de natuur in de stad (be)leefbaar. De Groene Marathon van Rotterdam is een doorlopend recreatief netwerk van wandel-, fiets- en kanoroutes langs de groenste plekken van de stad.

5

stadsnatuur

01: Aanleiding Als stadsrecreanten hebben wij behoefte aan ruimte om te hardlopen, zwemmen, wandelen, kanoën, roeien of op een prettige manier per fiets of lopend naar ons werk te gaan. Dit soort natuurrecreatie vindt vaak buiten de stad plaats. Ten onrechte, want Rotterdam is rijk aan verborgen natuur. Zo lopen er vossen door de stad, groeien er zeldzame varens langs de kademuren en zwemmen er karpers in de singels. Het leefgebied van deze planten en dieren bestaat echter uit een archipel van groene eilanden in een zee van straten en huizen. Daardoor is elk van deze groene enclaves op zichzelf aangewezen en kwetsbaar. Bovendien maakt ‘onbekend onbemind’, weinig Rotterdammers kennen de groene kant van hun stad. Hierdoor heeft de inpassing van de natuur in onze stad een lage prioriteit. Hier willen we iets aan doen! Door de losse groene eilanden met elkaar te verbinden wordt de natuur sterker. Door tegelijkertijd de groene buitenruimte geschikt te maken voor de stadsrecreant ontstaat een beter gebied om te sporten, wandelen en forensen. Zo kunnen we onze stad groener, gezonder en mooier maken voor zowel mens, dier en plant.

6

02: Doelstelling Doel van Rotterdam Natuurlijk! is het aanleggen van een netwerk van natuurroutes door de stad. De Groene Marathon vormt een netwerk van recreatieve en ecologische voorzieningen in de stad. Win-win Het uitgangspunt van Rotterdam Natuurlijk! is de koppeling van recreatie met natuurvoorzieningen, zodanig dat zowel de stadsbewoner als de natuur er baat bij heeft. Voor de recreërende Rotterdammers levert dat een gezonde en ontspannende stad met veel recreatiemogelijkheden in de buurt op, de jeugd krijgt een natuurleslokaal om de hoek van de straat, natuurliefhebbers krijgen de gelegenheid de stadsnatuur te beleven. Anderzijds profiteren plant en dier van de verbeterde verbindingen tussen de diverse leefgebieden. Dit alles resulteert in de verbetering van de leefbaarheid voor mens en natuur en het imago van de stad. Gezond en ontspannend Door recreatieve activiteiten in dit netwerk van stadsnatuurroutes kunnen Rotterdammers de ‘groene’ kant van hun stad leren kennen en waarderen. Wandelen, fietsen, vissen en kanoën maakt de stadsnatuur beleefbaar. Fietsend en lopend naar werk of school wordt aantrekkelijker. Bijkomend voordeel is dat meer stadsgroen bij kan dragen aan een betere luchtkwaliteit. Leerzaam Ook zijn de routes te gebruiken voor educatieve doeleinden. Onder leiding van biologen kunnen schoolkinderen en scholieren langs deze routes de natuur verkennen. Zo kunnen onze kinderen ook in de stad de natuur ervaren. Leefbaar en Beleefbaar In een ‘natuurlijkere’ stad is het prettiger wonen. Door het betrekken van natuurontwikkeling en natuurbeleving bij ruimtelijke ontwikkeling zal de leefbaarheid van de stad verbeteren. Water en groen in de buurt zorgen voor een schonere lucht en een aangenamer klimaat. In de zomer vermindert hiermee het ‘urban heat effect’. Imago versterkend Rotterdam is de groenste stad van Nederland, alleen niemand weet dit. Rotterdam Natuurlijk! zet Rotterdam als een moderne groene havenstad op de kaart. Ook als Sportstad Rotterdam kan zich met de Groene Marathon profileren.

de Rotte bij Crooswijk

7

03: Voor wie? Rotterdam Natuurlijk! heeft twee gelijkwaardige doelgroepen: -- de stad en de stadsnatuur -- de bewoners: recreanten (wandelaars, fietsers en waterrecreanten) en scholieren

de recreant

de natuurliefhebber

De stad en de stadsnatuur Dit voorstel gaat er van uit dat de leefbaarheid van de stad alleen kan worden verbeterd als de stad van de mens ook een stad van planten en dieren wordt; als de natuur(ontwikkeling) integraal onderdeel gaat uitmaken van de stadsontwikkeling. Er is al heel veel natuur in de stad. De route van de Groene Marathon is zodanig gekozen dat vrijwel alle natuur van waarde binnen de stadsring gekoppeld wordt. Maar er zijn een aantal ‘dode plekken’ in deze ecologische structuur. Deze plekken zullen we zodanig verbeteren dat ze betekenis krijgen voor de stad en voor de natuurervaring van de Rotterdammers. Recreanten Gezond en ontspannend de natuur van Rotterdam ontdekken! Uren staren naar een dobber of wegmijmeren tijdens een lange wandeling. Recreatieve routes voor nordic walkers, fietsers en kanoërs zijn onlosmakelijk onderdeel van de stadsnatuurroutes. Natuurliefhebbers De natuurroutes die het project oplevert bieden ruimte voor ontdekkingstochten. Via een app en kaartmateriaal is er langs de routes informatie over de natuur en van de maatregelen ter bevordering van de leefbaarheid voor planten en dieren, zoals bijvoorbeeld insectenhotels, vleermuiskasten etc.. te vinden.

de stadsbewoner

schoolkinderen

fietsende forens

8

Stadsbewoners De stadsnatuurroutes zijn er voor alle rotterdammers. Ook de bewoners aan deze routes profiteren van de verbetering van de leefbaarheid van hun straat, singel en buurt. Bovendien krijgt Rotterdam als geheel een betere imago. Scholieren Rotterdam Natuurlijk! brengt scholieren in contact met de natuur in eigen buurt. In zekere zin is de Groene Marathon een groot buitenleslokaal. Scholen worden bekend gemaakt met de natuur in de buurt en onderwijzers worden door middel van lesbrieven voorgelicht over methodes waarmee zij hun leerlingen met deze natuur in contact kunnen brengen. Daarnaast worden er regelmatig natuurwandelingen georganiseerd in samenwerking met Bureau Stadsnatuur.

04: Wat gaat Rotterdam Natuurlijk! doen? Om de doelstelling te bereiken ontwikkelt Rotterdam Natuurlijk! drie hoofdactiviteiten: 4.1. we zetten de natuur in de stad op de kaart;. 4.2. we repareren ontbrekende schakels in de routes; 4.3. we betrekken de bewoners bij de uitvoering. Deze activiteiten vinden gelijktijdig plaats en worden stap voor stap uitgevoerd. 4.1 De natuur op de Kaart kaartmateriaal en markering route

De Groene Marathon is het eindresultaat van het project, maar heeft alleen zin als Rotterdammers ook daadwerkelijk bekend worden gemaakt met de vele mogelijkheden van de routes en met de natuurwaarden die langs de routes aanwezig zijn. Communicatie en educatie zijn daarom belangrijke onderdelen van het plan. Hiervoor worden de volgende communicatiemiddelen ontwikkeld: 4.1.1 website De website is het belangrijkste communicatiemiddel van dit project. Hier wordt de voortgang van het project gepubliceerd, worden de routes gedetailleerd getoond en voorzien van achtergrondinformatie, worden Rotterdammers opgeroepen om mee te werken en wordt informatie gegeven over lesprogramma’s, verschillende deelroutes en activiteiten.

app. en website Rotterdam Natuurlijk!

4.1.2 app De Rotterdam Natuurlijk! app sluit aan op de behoefte van de verschillende doelgroepen. Voor hardlopers bijvoorbeeld biedt de app informatie over parcours, startpunten en afstanden. Natuurliefhebbers krijgen ter plaatse informatie over plant en dier. 4.1.3 kaart en markering Op een aantal strategische plaatsen langs de route, met name daar waar onderdelen van de route worden gerepareerd en/of opnieuw aangelegd, worden watertappunten voor de sporters met informatie over de natuurwaarde en recreatiemogelijkheden geplaatst. Voor recreatieve gebruikers van de route en voor de wandelende en fietsende natuurliefhebbers maken we een kaart voor de verkoop. 4.1.4 lesprogramma’s In samenwerking met het bureau Stadsnatuur maken we lesbrieven voor het basisonderwijs en organiseren we educatieve wandelingen langs delen van de routes. 4.1.5 marketing Door promotie tijdens grote evenementen zoals de Rotterdam Marathon, de Bruggenloop en de Rotterdamse Havendagen komt de Groene Marathon onder de aandacht van het grote publiek. Locale horeca en winkels kunnen zich promoten bij recreant en natuurliefhebber die de routes gebruiken.

9

2.5: Traject West

2.3: Havenspoorpad bij Charlois

2.4.: Dwars-door-Zuid 10

2.1.: Stadskanoroute over de Rotte

2.2.: Observatorium aan de Maas

11

Crooswijk

4.2 Ontbrekende schakels repareren De R

otte St. Laurentius

Rotterdam Natuurlijk! gaat uit van de natuur die al in de stad aanwezig is, maar om daadwerkelijk tot gesloten routes te komen is reparatie hier en daar nodig. Er zijn vijf projecten gekozen die samen de routes sluiten. project 2.1: Stadskanoroute over de Rotte De Rotte is de naamgever van Rotterdam, maar het is grotendeels dood water, wat op zichzelf al een schande is. De Rotte kan de natuur en de recreant tot in het hart van de stad brengen. Daarom willen we de Rotte ter plaatse van het tracé Crooswijk/Noordplein schoner maken.

Noordplein

We beginnen met het tot leven wekken van het water van de Rotte door: -- het aanbrengen van een archipel van drijvende rieteilanden; -- nieuwe beplanting met instapsteigers voor kanoërs bij de bocht in Crooswijk. Met deze maatregelen wordt het water van de Rotte op een natuurlijke manier gezuiverd. Op termijn zal ook het water in de binnenstad hierdoor weer leefbaar worden zodat de natuur tot in het hart van de stad kan komen. De drijvende eilanden zijn begroeid met riet, grauwe wilg, liesgras en kattenstaart. Zo ontstaat een habitat voor vissen, futen, libellen en zelfs de ijsvogel.

Pompenburg

2.1: Stadskanoroute over de Rotte

Dit project wordt grotendeels uitgevoerd door het projectbureau Rotterdam Natuurlijk! in samenwerking met Bureau Stadsnatuur en de gemeentelijke instanties.

Van rdb

ijk

d

S

AA

EM

UW

NIE

Van

rug

ar

ha

Sc

noo

k

dij

er

ss

ene

Ne

Bri

De Esch

d

ilan

rd e

noo

ene

Bri

John

Sta

dion

weg

Waa lh

ave nO

ostz ijde

2.2: Observatorium aan de Maas

WAALHAVEN

2.3: Havenspoorpad door Charlois 12

n

edylaa

F. Kenn

project 2.2: Observatorium aan de Maas Het Brienenoordeiland is een van de belangrijkste natuurlijke leefgebieden in de stad zelf, het staat zelfs op de kaart van de provinciale ecologische hoofdstructuur. Maar bijna niemand weet dit. Door het bouwen van een observatorium kan de Rotterdammer dit prachtige gebied overzien en beleven. Ook dit project wordt grotendeels uitgevoerd door het projectbureau Rotterdam Natuurlijk! in samenwerking met Bureau Stadsnatuur en de gemeentelijke instanties. project 2.3: Havenspoorpad Rotterdam heeft veel (in onbruik geraakte) havenspoortrajecten. Juist doordat deze trajecten ongemoeid worden gelaten kunnen deze relatief gemakkelijk dienst doen als groene lijnen die voor verbinding in de ecologische hoofdstructuur zorgen. Rotterdam Natuurlijk! werkt een van die lijnen uit. Het havenspoor in Waalhaven-Oost vormt een wilde groene buffer tussen de industriële Stadshavens en de woonwijk Charlois. Het wordt een leefgebied met een wilde bloemenberm, insectenhotels en een vleermuistracé. Dit project is deels een ‘niets doen is beter’ project. Kosten zijn gering en bestaan voor een groot deel uit ‘de natuur zijn gang laten gaan’ en hier en daar kleine ingrepen om de natuur te stimuleren. De kans bestaat dat het project tijdelijk is, maar ook tijdelijke natuur is waardevol. Voor dit project zal samenwerking met het Havenbedrijf worden gezocht.

4.3 Buurtprojecten

De Kuip

Sp oo

eg

Varkenoord

n rzo

Breew

e

De twee heuvels

Olympiaweg

Vreewijk

ne rzo oo Sp

Groot IJsselmonde

Smeetlandsedijk

2.4: Dwars-door-Zuid

De twee routes zijn:

h lfs De av

Kasteel Spangen

Ma th en es se rd ijk

e hi

Spaanse bo

Sc

cht

se

en

Spangen

eg

erw

ss

ne

the

Ma

Naast deze drie concrete ‘bouwprojecten’ initieert Rotterdam Natuurlijk! twee projecten waarbij het vooral aankomt op de betrokkenheid van buurtbewoners. Buurtbewoners en belangengroepen worden opgezocht en gestimuleerd om mee te denken en te werken aan de verbetering van de natuur in de directe woonomgeving. De twee geselecteerde routedelen zijn op zichzelf al groen, maar vooral onbekend en onbeheerd. Juist daar is kans op kleine, maar belangrijke verbeteringen. Rotterdam Natuurlijk! zoekt de bewoners op, geeft informatie over verbeteringsmogelijkheden, helpt door inschakelen van deskundigen en zo nodig door het aankopen van materiaal. Na een intensieve betrokkenheid in de beginfase zullen deze wijkprojecten langzamerhand op eigen benen moeten kunnen staan.

Marconiplein

Tussendijken Nieuw Mathenesse

project 2.4: Dwars-door-zuid Het traject tussen door IJsselmonde, Feyenoord en Charlois is op dit moment al groen, maar heeft niet overal natuurwaarde. Bovendien zijn er een aantal concrete knelpunten. Samen met de bewoners wordt gekeken op welke manier we daar met de middelen en de betrokkenheid die we in de buurt kunnen genereren iets aan kunnen doen.

on

k

ds

ar

kp

Hu

Da

project 2.5: Traject West Het traject langs Bospolder tot in Spangen heeft nu al de aandacht van verschillende bewonersgroepen en belangverenigingen. Anders dan in het traject door Zuid gaat het hier niet zozeer om het organiseren van betrokkenheid, maar vooral om de coördinatie van de activiteiten en het organiseren van een collectief dat de route als geheel gaat beheren.

at

tra at

ra

st

en

av

rh

e Vi

2.5: Traject West

buurttuin aan de Hudsonstraat

13

De stad bruist van de locale groene en recreatieve initiatieven.

NETWERK VAN LOCALE INITIATIEVEN 14

05: Rotterdam Natuurlijk! werkt samen Dit project is een initiatief van de stichting Rotterdam Natuurlijk! in samenwerking met Bureau Stadsnatuur Rotterdam. Een belangrijk onderdeel van het projectplan is de organisatie van en samenwerking met experts lokale groene initiatieven en recreatieve organisaties. Experts Een risico aan deze aanpak is dat door alle aandacht die stadsnatuur in ons plan krijgt de natuur letterlijk onder de voet wordt gelopen. Om dit probleem te ondervangen worden de routes aangelegd in nauwe samenspraak met de stadsecologen van Rotterdam om zo kwetsbare biotopen te ontzien. Locale initiatieven Mensen maken de stad. In Rotterdam zijn veel van lokale buurt- en belangengroepen op het gebied van recreatie en natuur actief. Door samen te werken met kleine en grote initiatieven langs de stadsnatuurroute wordt extra menskracht ingezet en duurzame draagkracht gecreëerd. Twee delen van de route krijgen hierbij bijzondere aandacht; Dwarsdoor-Zuid (IJsselmonde/Feyenoord/Charlois) en route Noord-West (Bospolder/Spangen). Maar samenwerking met bewoners en belangengroepen staat voorop bij alle projecten en activiteiten. Dit project roept uitdrukkelijk op tot meedoen, wat verder gaat dan inspraak en meepraten. Het is een groot verhaal waaraan kleinschalig op onderdelen gemakkelijk kan worden meegewerkt. Rotterdam Natuurlijk! is zich bewust van het feit dat we vooral in de aanloopfase veel energie moeten steken in het bundelen van de energie van de bewoners In de aanloopfase zijn al veel initiatieven in kaart gebracht en is een aantal groepen benaderd. De keuze van de route is – naast de aanwezige natuurwaarde- voor een groot deel gebaseerd op de aanwezigheid van lokale ‘groene’ energie. Bepaalde delen van de route en/of speciale recreatieve activiteiten kunnen nu al worden ondergebracht bij dergelijke groepen. Gedurende de projectfase zal dit netwerk worden uitgebreid. Aan het eind van de eerste drie jaar kan een deel van de route in kleine stukken in beheer worden gegeven aan de direct betrokkenen in de buurt. Voor andere delen worden instellingen of bedrijven gezocht die als co-sponsor een financiële bijdrage willen leveren, en (indien noodzakelijk) daarnaast ook bereid zijn hun gesponsorde project te adopteren. Zo zal de Groene Marathon een lang leven krijgen.

15

Recreatieve organisaties In de aanloopfase voorafgaand aan het indienen van dit projectplan is contact gelegd met de volgende recreatieve organisaties: - Dienst Sport en Recreatie; - stichting PlezierriVier de Rotte; - Kanoclub Kralingen; - Wandelvereniging ‘te Voet’; - LAW Nederland; - VVV Rotterdam; - NIVON; - Marathon Rotterdam. Milieu organisaties Daarnaast zijn de volgende verenigingen en initiatieven op het gebied van milieu en groen benaderd cq om advies gevraagd: - Milieu Centrum Rotterdam; - Stadslandbouw; - de Groene Loper; - Bureau Stadsnatuur Rotterdam; - Zuid-Hollands Landschap; - natuurorganisaties en vogelaarsclub; - project Doornroosje. Deze opsomming is pas het begin, uiteindelijk wil Rotterdam Natuurlijk! met iedere betrokkene gesproken hebben en willen we zo veel mogelijk mensen betrekken bij de uitwerken van (delen van) het plan. Meer specifiek worden de volgende belangengroepen, instellingen en/of overheden benaderd: - Rotterdam Running Ambassadeurs; business network - gemeente Rotterdam en betrokken deelgemeentes; - waterschap en gemeentelijke instellingen; - scholen in Crooswijk, Rotterdam-Noord en Centrum; - Horeca en ondernemers aan de route; - Gilde Rotterdam; - Havenbedrijf Rotterdam; - Groene Schoolpleinen; - Hogeschool Rotterdam.

stadsbijenhouders

NS (deel) gemeenten

sportverenigingen

kanoclub

sponsors

bioloog

Rotterdam Natuurlijk!

Running Ambassadeurs

VVV ontwerpers

ecologen kok

scholen

16

buurtcommitees

samenwerkingsdiagram

Te voet

Rotterdam Natuurlijk! gelooft in samenwerking en heeft ook de verschillende ‘groene’ projecten die hebben ingeschreven voor het Stadsinitiatief benaderd. Niet iedereen kan winnen, maar sommige projecten zouden uitstekend als deelproject in het grotere ecologisch/recreatieve netwerk kunnen worden ingepast. Rotterdam Natuurlijk! wil zich actief voor deze inpassing inzetten en heeft de volgende initiatieven daarvoor benaderd, waarbij over het algemeen positief is gereageerd. - Greencourt Rotterdam - Ravottuh - Earthship Instituut Rotterdam - Artpark - Verborgen Rotterdam - Stadswaterpark - Postzegelparken Rotterdam - voorstel Creatief Beheer Met speciale dank aan de ambassadeurs Kees Machielse die ons geholpen heeft onze ideeen aan te scherpen en Marciano Daans met zijn advies andere groene projecten te benaderen.

17

06: Projectplanning In grote lijnen zal het project stapsgewijs worden uitgevoerd over een periode van 3 jaar. Belangrijke mijlpalen zijn de oplevering van de schone Rotte tijdens de Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam die in de zomer van 2014 plaatsvindt en die deze keer in het teken staat van stadsnatuur. Dan zal ook de kaart en de app worden gepresenteerd. Een jaar later wordt het Observatorium aan de Maas geopend. Het Havenspoorpad wordt in stappen vanaf voorjaar 2014 gerealiseerd. Dat geldt ook voor de twee projecten waarbij bewonersinitiatieven een belangrijke rol spelen Najaar 2013 -- algemeen organisatie -- opzetten projectbureau -- ontwerp en implementatie van de website -- beginnen met maken kaarten en app -- sponsoring opstarten projecten -- overleg gemeente en andere betrokkenen mbt uitvoering projecten Rotte, Brienenoord en Charlois -- definitieve uitvoering en begroting plan Rotte -- definitieve inventarisatie groene initiatieven Rotterdam en begin van het traject van overleg. 2014 -- algemeen organisatie -- regelmatig vullen en aanpassen inhoud website, inclusief nieuwsbrieven etc. -- presentatie kaarten en app. -- lesbrieven voor onderwijs maken en de eerste natuurwandelingen organiseren projecten -- oplevering eerste rieteilanden in de Rotte -- informatieborden bij belangrijke punten aan de route -- definitief ontwerp en begroting observatie Brienenoord -- start project Havenspoorpad -- eerste deelprojecten met bewoners opzetten en begeleiden 2015 -- algemeen organisatie -- regelmatig vullen en aanpassen inhoud website, inclusief nieuwsbrieven etc. -- updates app en kaarten maken -- informatieborden bij overige delen van de route -- op basis van ervaringen in het eerste jaar eventueel aanpassen en uitbreiden van educatief materiaal -- begin maken met projectplan na fase Stadsinitiatief projecten -- eindoplevering rieteilanden Rotte -- bouw Observatorium aan de Maas op Brienenoord -- verder werken aan project Havenspoorpad en deelprojecten met bewoners. Voorjaar 2015 -- overdracht beheer van routes en projecten -- eindoplevering Havenspoorpad en observatorium en overdracht beheer van deze projecten. -- administratief en organisatorisch afronden en overdragen project in het kader van Stadsinitiatief. Vanaf zomer 2015 -- voortzetting van het project en de verschillende deelprojecten ‘op eigen kracht’. 18

07: Begroting Sponsoring, flexibel budget en eigen investering Naast de bijdrage van het Stadsinitiatief rekent Rotterdam Natuurlijk! op twee vormen van inkomsten: sponsoring en een investering bestaande uit menskracht. Dit project roept uitdrukkelijk op tot meedoen, wat verder gaat dan inspraak en meepraten. Het is een groot verhaal waaraan kleinschalig op onderdelen gemakkelijk kan worden meegewerkt. Die energie is de investering van de Rotterdammers zelf.

‘Rotterdammers’ -de vleermuis (Pipistrellus pipistrellus) -de vlinder (Vanessa atalanta) -de zangvogel (Turdus philomelos) -de vaarn (Asplenium scolopendrium) -de kikker (Rana temporaria) -de gierzwaluw (Apus apus) -de bij (Apis mellifera) Deze dieren en planten komen in Rotterdam voor maar kunnen een duwtje in de rug gebruiken.

bedrijven met een ‘Rotterdammer’in hun logo worden benaderd om het project te sponsoren.

a/ Doelgroepen sponsoring en cofinanciering Sponsors werven we voornamelijk in de recreatieve sector. Dit zijn enerzijds sportorganisaties (zoals bijv. de Rotterdam Marathon) en verenigingen die gebruik maken van het recreatieve netwerk. Maar ook bedrijven die zich associëren met recreatie en sport (zoals bijv. Beversport/Polar Watch). De ‘natuur’ laat zich lastiger sponsoren. Maar ook hier zien we mogelijkheden. Rotterdamse bedrijven met een typisch Rotterdamse stadsbewoner (dier en plant) in hun logo worden benaderd om speciale projecten rond deze soorten te bekostigen. Naast sponsoring gaan we op zoek naar cofinanciering door recreatieve, milieu- en educatieve organisaties en instanties. b/ Flexibel budget Doordat het project uit een groot aantal deelprojecten bestaat, kunnen ook kleinere sponsors een zinvolle bijdrage leveren. Sponsoring van de website, app, kaarten en andere marketingmiddelen dit nodig zijn om de Groene Marathon zichtbaar te maken(zie 4.1). Maar ook door bijdragen, al of niet in natura, van de te ‘bouwen’ projecten (zie 4.2). Het in de begroting opgenomen bedrag aan sponsoring en cofinanciering is dat wat wij maximaal haalbaar achten. We zijn ons bewust van het feit dat sponsoring en cofinanciering onder de huidige economische omstandigheden lastig is. Het project mag niet afhankelijk zijn van de precieze hoogte van de te vinden sponsoring. Een deel van het budget is daarom flexibel gemaakt, zodanig dat ook bij tegenvallende inkomsten de hoofddoelstellingen en realisaties haalbaar blijven. Concreet betekent dit dat met name de te ‘bouwen’ projecten minder ambitieus zullen uitvoeren mocht sponsoring achter blijven. c/ Investering Samenwerking met bewoners lukt alleen als daar in eerste instantie veel energie in overleg en coördinatie wordt gestoken. Op de langere duur levert het echter betrokkenheid en ‘gratis’ arbeid op. Met name de trajecten West en Dwars-door-Zuid zijn afhankelijk van eigen inzet (zie 4.3). Rotterdam Natuurlijk! investeert zelf door bescheiden uurlonen te hanteren. d/ Beheer De natuurroute vraagt om onderhoud. Dit onderhoud zal in samenwerking met de dienst Gemeentewerken en vrijwilligers gedurende drie jaar worden uitgevoerd. Na afloop van het project worden de projecten overgedragen aan adoptanten die de eventuele kosten van de instandhouding van delen van het project op zich nemen. e/ Directe en indirecte kosten Indirecte kosten zijn beperkt en betreffen de administratieve en organisatorische kosten gedurende drie jaar van het project.

19

Overzicht 1 Begroting en dekkingsplan, Rottterdam Natuurlijk! kosten uitgaven

dekkingsplan inkomsten

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Begroting 1: project zichtbaar maken website app kaart en markering route educatieve nieuwsbrieven marketing

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

2: projecten project Stadskanoroute over de Rotte project Observatorium aan de Maas project Havenspoorpad project Dwars-door-Zuid project Traject West

3.1 3.2

3: organisatie coordinatie projecten projectorganisatie

€ 90.000,00 € 60.000,00

4.1 4.2

4: kosten bureaukosten admin en fin. verslaglegging

€ 36.000,00 € 15.000,00

€ 80.000,00 € 30.000,00 € 50.000,00 € 20.000,00 € 100.000,00

€ 520.000,00 € 390.000,00 € 180.000,00 € 80.000,00 € 80.000,00

totalen

€ 1.731.000,00

investering

aanvraag € 80.000,00

€ 30.000,00 € 30.000,00 € 20.000,00 € 25.000,00

€ 80.000,00 € 100.000,00 € 40.000,00

€ 20.000,00 € 25.000,00

€ 50.000,00

€ 20.000,00 € 20.000,00 € 20.000,00 € 30.000,00 € 30.000,00

€ 420.000,00 € 270.000,00 € 120.000,00 € 50.000,00 € 50.000,00

€ 90.000,00 € 60.000,00

€ 325.000,00

€ 10.000,00

€ 26.000,00 € 15.000,00

€ 155.000,00

€ 1.251.000,00

Overzicht 2

1.2 1.3 1.4 1.5 2.1 2.2 2.3

1.5 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 4.1

Dekkingsplan per post inkomsten sponsoring app door bedrijf sponsoring markering route door bedrijf sponsoring edu. nieuwsbrief door instanties sponsoring door PR bureau sponsoring steiger door locale horeca sponsoring observatorium door bedrijf sponsoring maaiveld (Haven)bedrijf subtotaal investering eigen activiteiten in de aanloop overleg en coordinatie-uren overleg en coordinatie-uren overleg en coordinatie-uren uren locale initiatieven uren locale initiatieven overleg en coordinatie-uren subtotaal aanvraag Stadsinitiatief subtotaal totaal

20

€ 30.000,00 € 30.000,00 € 20.000,00 € 25.000,00 € 80.000,00 € 100.000,00 € 40.000,00 € 325.000,00 € 25.000,00 € 20.000,00 € 20.000,00 € 20.000,00 € 30.000,00 € 30.000,00 € 10.000,00 € 155.000,00 € 1.251.000,00 € 1.731.000,00

.

Overzicht 3

1.1

Kosten per post website

1.2

app

1.3

markering route

1.4

educatieve nieuwsbrieven

1.5

marketing

2.1

project Stadskanoroute over de Rotte -rieteilanden archipel -instapsteiger -eco-oever, in bocht Crooswijk

2.2

2.3

2.4

2.5

3.1

kosten

projectbureau

experts € 40.000,00 € 40.000,00 € 10.000,00 € 20.000,00

inhoudelijke opzet technische ontwikkeling inhoudelijke opzet technische ontwikkeling aanbrengen met ecologische methode kaart oplage: 1500 waterdrinkpl. in combi informatiesysteem inhoudelijke opzet technische ontwikkeling campagne tijdens grote events kleinschalige marketing activiteiten in de aanloop ontwerp bouwkosten beheer 2 jaar

€ 40.000,00 € 40.000,00 € 10.000,00 € 20.000,00 € 30.000,00 € 10.000,00 € 10.000,00 € 15.000,00 € 5.000,00 € 50.000,00 € 20.000,00 € 30.000,00 € 30.000,00 € 470.000,00 € 20.000,00

ontwerp en advieskosten bouwkosten beheer 2 jaar

€ 40.000,00 € 340.000,00 € 10.000,00

€ 40.000,00

project Havenspoorpad -wilde bloemen berm -pad halfverhard

ontwerp / overleg bouwkosten beheer 2 jaar

€ 10.000,00 € 150.000,00 € 20.000,00

€ 10.000,00

project Dwars-door-Zuid

overleg en coordinatie kleinschalige ingrepen

€ 30.000,00 € 50.000,00

€ 30.000,00

overleg en coordinatie kleinschalige ingrepen

€ 30.000,00 € 50.000,00

€ 30.000,00

kosten experts

€ 60.000,00 € 30.000,00 € 60.000,00

project Observatorium aan de Maas -op kop Brienenoordeiland

project Traject West

coordinatie projecten

3.2

projectorganisatie

3 jaar project begeleiding

4.1 4.2

bureaukosten admin en fin. verslaglegging

3 jaar bureaukosten

totalen

bedragen zijn ex btw

€ 36.000,00 € 15.000,00 € 1.731.000,00

realisatie

beheer

€ 30.000,00 € 10.000,00 € 10.000,00 € 15.000,00 € 5.000,00 € 50.000,00 € 20.000,00 € 30.000,00 € 30.000,00 € 470.000,00 € 20.000,00

€ 340.000,00 € 10.000,00

€ 150.000,00 € 20.000,00

€ 50.000,00

€ 50.000,00 € 60.000,00 € 30.000,00 € 60.000,00 € 36.000,00 € 15.000,00 € 216.000,00

€ 355.000,00

€ 1.110.000,00

€ 50.000,00

BTW Alle bedragen in de begroting zijn excl. btw. De precieze fiscale positie van een project zonder winstoogmerk, zoals Rotterdam Natuurlijk!, en de eventuele gevolgen voor de begroting hiervan zal i.s.m. bureau Stadsinitiatief nader moeten worden uitgezocht.

21

bijlage 1: de initiatiefnemers

08: Onze organisatie Stichting Rotterdam Natuurlijk! i.o is een samenwerkingsverband van ontwerpers, experts en natuurliefhebbers. Rotterdam Natuurlijk! heeft tot doel het inventariseren, promoten en initiëren van projecten om de stadsnatuur van Rotterdam te versterken.

Jacques Vink ir. Jacques Vink (1964) studeerde in 1989 af als architect aan de Technische Universiteit Delft. Na op projectbasis voor diverse bureaus in binnen- en buitenland gewerkt te hebben startte hij in 1998 het architectenbureau Ruimtelab. In datzelfde jaar was hij samen met Piet Vollaard en Machiel van Dorst oprichter van de stichting Slimme Architectuur. Als intermezzo was hij in de periode 2007/2008 partner bij /Royal Haskoning. Sinds medio 2008 werkt hij met Ruimtelab2 Architecten (www.ruimtelab.nl) verder aan slimme ecologische architectuur en stedenbouw. Jacques Vink is naast architect ook publicist en geeft les op verschillende academies en universiteiten. Ward Mouwen Ir. Ward Mouwen (1978) studeerde in 2002 af als bouwkundige aan de Technische Hogeschool ‘s-Hertogenbosch waarna hij zijn studie vervolgde op de Technische Universiteit Delft. Hier behaalde hij in 2005 onder leiding van Bob van Reeth, destijds Rijksbouwmeester van Belgie, zijn diploma met als afstudeerrichting Urban Architecture. Praktijkervaring werd hierna opgedaan in Papua Nieuw Guinea waar hij enkele maanden als vrijwilliger huizen bouwde voor de plaatselijke bevolking. Eenmaal teruggekeerd werkte hij voor verschillende architecten- en stedenbouwkundige bureaus. In 2010 richtte hij zijn eigen bureau A Matter of Space op wat zich richt op duurzaam ruimtelijk advies en ontwerp. Sinds 2011 werken Ruimtelab2 en A Matter of Space nauw samen. Piet Vollaard Ir. Piet Vollaard (1951) architect, directeur van ArchiNed, de architectuursite van Nederland (www.archined.nl), lid van SlA (Stichting Slimme Architectuur, www.smartarch.nl) en CIA (Centrum voor informele architectuur), bestuurslid Stichting Megacities, lid programmaraad AIR, redacteur Jaarboek Architectuur in Nederland (2000-2005), auteur van onder meer: ‘Herman Haan, architect’ (Rotterdam 1995), Cepezed architects (Rotterdam 1993), Gids voor Moderne Architectuur in Nederland (Rotterdam 1987, ’92, ’98), Smart Architecture, (2004) Hinder en Ontklontering, Architectuur en Maatschappij in het werk van Frank van Klingeren (2003), een artikelen in Archis, Architectuur & Bouwen, de Architect, Cobouw en BladNa, sinds 1992 gastdocentschappen aan verschillende Academies voor Bouwkunst en faculteit Bouwkunde TU Delft. Andre de Baerdemaeker André de Baerdemaeker (1979), is vanaf 2008 als ecoloog verbonden aan Bureau Stadsnatuur Rotterdam. Hij was daarvoor docent biologie in het voortgezet onderwijs. André heeft uitgebreide veldervaring met het inventariseren van vogels, in het bijzonder roofvogels. Voorts ervaring en kennis over amfibieën, vleermuizen, grondgebonden zoogdieren, dagvlinders en libellen. Overige functies zijn asielmedewerker en bestuurslid Stichting Vogelklas Karel Schot, Rotterdam (1991 – heden), Werkgroep Roofvogels Nederland en SOVON, vrijwillige gegevenslevering bSR & Vogelwerkgroep Barendrecht (2001 – heden), vrijwilliger Zoogdierwerkgroep Zuid-Holland, inventarisaties en revalidatie vleermuizen en afhandeling vleermuisklachten (2006 – heden). 22

Marieke de Keijzer Marieke de Keijzer (1981) behaalde in 2004 een hbo diploma Groen en Landschap in Delft en studeerde in 2008 af als landschapsarchitect aan de Wageningen Universiteit. Na haar studie heeft ze bij Lola landscape architects gewerkt en is daarna voor zichzelf begonnen. Ze is op zoek gegaan naar een manier van werken waarbij ze veel contact heeft met de plek en het publiek. In haar projecten houdt ze zich bezig met de buitenruimte op verschillende schaalniveaus. Haar focus ligt op de beleving van het landschap en de interactie tussen de plek en de gebruiker. Ze ontwerpt, onderzoekt en geeft workshops, zowel zelfstandig als in samenwerking met anderen.

23

ROTTERDAM NATUURLIJK! 13 februari 2013

Stichting Rotterdam Natuurlijk! i.o. Delftseplein 36v, 3013 AA Rotterdam telefoon: 010-4127713 email: [email protected]