Visie op jongerenwerk in Capelle aan den IJssel Buurtkracht Rijnmond 2013
Inhoudsopgave Inleiding ................................................................................................................................. 2 Talentontwikkeling ................................................................................................................. 3 Leefbaarheid ......................................................................................................................... 3 Individuele coaching .............................................................................................................. 4 Visie op jongerenvoorzieningen............................................................................................. 5
1
Inleiding Het jongerenwerk draagt bij aan de vorming, opvoeding en maatschappelijke participatie van jongens en meiden in de leeftijd van 10 tot 23 jaar, met het accent op buurtjeugd. Het jongerenwerk werkt met jongeren die naar een accommodatie komen, met jongeren die actief op straat worden opgezocht én met jongeren die via ketenpartners worden ingebracht. De jongerencoach is buurtpedagoog die weet wat er in de wijk leeft, de jongeren in de wijk kent en met een groot aantal van hen een band heeft, waardoor hij jongeren kan motiveren tot ander gedrag als dat nodig is. Daarbij slaat het jongerenwerk als derde opvoedmilieu de brug tussen thuis, school en buurt. Het jongerenwerk in Capelle aan den IJssel staat niet op zichzelf. Buurtkracht werkt met sociaal wijkteams, die bestaan uit buurt- en jongerencoaches (de frontlinie), maatschappelijk werkers, sociaal cultureel werkers, wijkverpleegkundigen, een ouderencoach en een vrijwilligerscoördinator. Deze functionarissen staan continu in nauwe verbinding met elkaar en werken als één team in één wijk samen met burgers. De sociaal wijkteams zorgen voor presentie in de wijken en vormen de kern van het professionele aanbod. Zij voeren de regie op alle gevraagde welzijnstaken binnen de wijk en zijn voortdurend in gesprek met de burgers. Door de inzet van dit multidisciplinaire team zal de druk op duurdere vormen van (jeugd)hulpverlening en zorg afnemen. Jongerenwerk is een vak apart. Een vak dat vraagt om een duidelijke (pedagogische) visie en aanpak. Het jongerenwerk levert vanuit haar visie een bijdrage aan de uitvoering en realisering van het Capelse jeugdbeleid zoals vastgelegd in de Jeugdagenda 2012-2015 ‘Jong meer doen’. Speerpunten hierin zijn agendapunt 5 ‘Alle jongeren naar school of aan het werk’, agendapunt 6 ‘Stimuleren van jeugdparticipatie’ en agendapunt 7 ‘Jongerenwerk’. Dit alles volgens het principe ‘Welzijn Nieuwe Stijl’. Dit document beschrijft het kader van waaruit de jongerencoaches in Capelle hun beroep uitoefenen. Het jongerenwerk richt zich op drie pijlers: Talentontwikkeling Bevordering van de leefbaarheid Individuele coaching Deze pijlers worden stuk voor stuk in dit document besproken. Tenslotte wordt de visie op jongerenvoorzieningen gegeven.
2
Talentontwikkeling Binnen de Talenthouse-methodiek zijn talentontwikkeling en eigen verantwoordelijkheid van jongeren uitgangspunten van werken. Het is een vorm van participatief jongerenwerk dat zich richt op het aanleren van vaardigheden en soft skills. Binnen dit geheel wordt het jongerenwerk mede ingevuld door de jongeren zelf en hebben zij een stem in de programmering. Jongeren moeten immers hun talenten en kwaliteiten ontdekken en ontplooien. Dat lukt niet als het jongerenwerk activiteiten vóór jongeren bedenkt en organiseert. Het bedenken, organiseren, uitvoeren en evalueren van activiteiten moeten jongeren zelf doen, want dáár leren ze van. Buurtkracht geeft jongeren die ruimte. Daarbij worden jongeren niet als consument benaderd, maar als producent. Het jongerenwerk is van mening dat wanneer jongeren op welke manier dan ook invloed hebben op hun eigen activiteiten, overlast zal afnemen. Het is een proces, waar de jongerencoaches invloed op hebben. Toch zullen de jongerencoaches niet altijd vraaggericht werken. Jongeren dienen ook gewezen te worden op andere (toekomst)mogelijkheden, die buiten hun eigen gezichtsveld vallen, bijvoorbeeld projecten waar de wijkbewoners bij betrokken worden of voorlichtingsactiviteiten. Jongerencoaches stimuleren en motiveren jongeren om na te denken over de manier waarop zij zelf een zinvolle invulling kunnen geven aan het jongerenwerk. Het jongerenwerk kan dit echter niet alleen; ook partijen als de Capelse Jeugdraad als peer-group en de Jonge Krijgers kunnen een belangrijke bijdrage leveren in het verder uitrollen van de Talenthousemethodiek in Capelle. Jongeren hebben, net als ouderen, de behoefte aan erkenning. Het jongerenwerk ontwikkelt een certificeringsysteem, waarmee jongeren een portfolio opbouwen. Jongeren krijgen voor elke training of cursus die ze volgen, een certificaat, waarmee zij hun competenties kunnen aantonen en zo hun CV uitbouwen. Het jongerenwerk heeft een belangrijke taak in het toeleiden van jongeren richting werk en scholing. Talentontwikkeling behelst immers niet alleen het ontwikkelen van expressieve talenten en het organiseren van activiteiten, maar is vooral belangrijk voor het streven dat elke Capelse jongere met een startkwalificatie (MBO niveau 2) de arbeidsmarkt opgaat.
Leefbaarheid Onder leefbaarheid verstaat Buurtkracht rust en veiligheid in de wijk door een bijdrage te leveren aan het voorkomen en verminderen van (jongeren-)overlast. De aanpak van overlast gevende jeugdgroepen kan pas goed uitgevoerd worden als een jongerencoach een bepaalde basis van contact en bekendheid heeft binnen de wijk. Vanuit deze betekenisrelatie ontstaat vertrouwen en weet de jongerencoach met zijn agogische handelswijze de jongeren te stimuleren tot ander gedrag. Het sociaal wijkteam heeft een belangrijke taak bij het vergroten van de leefbaarheid in de wijk. Daarbij gaat het niet alleen om daadwerkelijke veiligheid, maar ook om een gevoel van veiligheid en prettig wonen voor alle bewoners in de wijk. Medewerkers van buurtkracht gaan coalities aan met ouders, buurtbewoners, vrijwilligers, wijkagenten, scholen, sportverenigingen, culturele verenigingen, werkgevers, ondernemers, etc. Want werken aan leefbaarheid in wijken vereist een samenspel van partijen die met elkaar optrekken. De jongerencoaches geven ruimte aan jongeren door grenzen te stellen. Wanneer er duidelijke grenzen worden gesteld (normeren en corrigeren), ontstaat er binnen die grenzen
3
ruimte om talent te ontdekken en te ontplooien. De grenzen die het jongerenwerk stelt, vormen het kader waarbinnen jongeren kunnen experimenteren. Dat betekent dat de jongerencoach niet een goede vriend is, maar iemand die de waarheid durft te zeggen, op verantwoordelijkheden wijst en coacht in het nemen van die verantwoordelijkheden. Hij is daardoor een betrouwbare partner voor de jongeren. Jongerencoaches werken vanuit het belang van de jongeren en de maatschappij samen met iedereen die betekenis heeft in het dagelijks leven van de jongeren. Nog altijd zit er een spanning tussen de straatcultuur, waarmee de jongeren zich identificeren, en de burgercultuur. Jongeren hebben het gevoel dat zij niet begrepen, en sterker nog, niet gewenst worden door de burgercultuur/maatschappij. Het samenwerken met de politie en andere ketenpartners is geen discussiepunt meer in het jongerenwerk. Samenwerken met ketenpartners hoort bij de pedagogische taak van de jongerencoach. Dit is in het belang van de jongeren en in het belang van de maatschappij. De wijkagent en de jongerencoach hebben beiden het beste voor met de jongeren uit de wijk. Beiden zijn ervan overtuigd dat je het beste voor de jongere niet alleen bereikt met het straffen en inperken van jongeren. Het bieden van kansen, het belonen van goed gedrag en het coachen van jongeren in samenwerking met andere partners in de wijk, kan het verschil uitmaken in de aanpak van overlast. Het aanbieden van een extra inloop om jongeren maar van de straat te houden, maakt hier absoluut geen onderdeel van uit. Het aanpakken van overlast gevende groepen jeugd verloopt middels de BEKE-methodiek, waarbij gemeente, politie, jongerenwerk, handhaving en eventuele andere partijen de handen ineenslaan om gezamenlijk in te zetten op het terugdringen van jeugdoverlast. Bij signalen over jongeren gaat het jongerenwerk met partners als het CJG in gesprek om te bepalen welke aanpak noodzakelijk is. Complexe problematiek brengen we in bij het GOSAoverleg, waar een multidisciplinair team zich buigt over het vraagstuk. Dit alles doet Buurtkracht uiteraard niet zonder de eerst verantwoordelijken voor de opvoeding en het sociaal netwerk erbij te betrekken. Het jongerenwerk probeert vanuit een positieve invalshoek contact met de ouders te leggen. Bij gesignaleerde problemen zullen zij elkaar weten te vinden en zijn ouders sneller gemotiveerd om te werken aan de gedragsverandering van hun kind. Waar nodig wordt ook de school betrokken in de aanpak.
Individuele coaching Individuele coaching is een methode waarbij jongeren vanuit een betekenisvolle relatie individueel worden gestimuleerd tot positieve gedragsverandering en het benutten en versterken van hun (verborgen) talenten en kwaliteiten. De coaching is daarnaast gericht op praktische en concrete zaken, zoals scholing, opleiding, schuldsanering en het versterken van het sociaal netwerk. De jongerencoach neemt hierbij de tijd om een band met de jongere op te bouwen. Hoewel het resultaat op individueel niveau de focus heeft, zal het bij een jongere uit een overlast gevende groep ook een positieve invloed hebben op de groepsdynamische processen. Individuele coaching is daarom de perfecte methode om in te zetten bij overlast gevende BEKE-groepen, maar ook bij kwetsbare, overbelaste jongeren die de jongerencoach tegenkomt. Met individuele coaching lukt het beter om contacten met (individuen uit) groepen op te bouwen dan met traditionele hulpverleningstrajecten, waarbij de contacten meestal formeel tot stand komen. Voor een effectieve begeleiding van jongeren zal de jongerencoach intensief samenwerken en intercollegiaal overleg voeren met de andere disciplines binnen het wijkteam.
4
Individuele coaching van jongeren vergt een perspectiefgerichte werkwijze bij het zoeken naar een evenwicht tussen ‘zaken uit handen nemen’ en ‘zelf laten ontdekken en ervaren’. Het is een strategie om de handelingsmogelijkheden en sociale participatie van jongeren te vergroten, te versterken en te vertalen in sociale en arbeidscompetenties. De jongerencoach zal minder bezig zijn met de moeilijkheden/problemen (het verleden), maar vooral vooruitkijken en oog hebben voor het perspectief en de kansen. Doelen op het niveau van individuele jongeren zijn: De eigenwaarde versterken en inzicht geven in (consequenties van) eigen gedrag; Jongeren helpen om vertrouwen in hun toekomst en ontwikkeling te krijgen door hen te helpen oplossingen te vinden voor praktische hulpvragen (op sociaal gebied, bij werk, scholing en opleiding en met officiële instanties); Jongeren vaardigheden en soft skills aanreiken om hun kansen in de maatschappij te vergroten, zowel binnen de eigen sociale kring en als op het gebied van school, opleiding en werk; Jongeren hun eigen talenten en kwaliteiten leren ontdekken (“wat kan ik goed”, “wat wil ik”); Jongeren eigen keuzes leren maken; Jongeren leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag (thuis, op straat, in de peer-group, op school/werk); Jongeren stimuleren en ondersteunen om een betekenisvolle bijdrage aan de maatschappij te leveren. Buurtkracht zal het bedrijfsleven aansporen tot het opzetten van een zogeheten calamiteitenpot. Daarmee kunnen jongeren die individueel gecoacht worden en noodzakelijke kosten hebben die ze niet zelf kunnen betalen, in natura worden ondersteund, zodat de coaching niet stagneert. Er wordt in principe geen contant geld beschikbaar gesteld aan de jongeren. De jongerencoach kan dit potje gebruiken om bijvoorbeeld pasfoto’s, identiteitsbewijzen, reiskosten voor een cursus of sollicitatie, postadres, etc. te financieren. De intentie is dat de gemaakte kosten (indien mogelijk) terugbetaald worden door de jongere.
Visie op jongerenvoorzieningen Jongerenvoorzieningen hebben vaak een negatief imago. Bewoners en ondernemers zien het vaak als ‘hang-voorzieningen’ voor probleemjongeren, terwijl er in de voorzieningen ook jongeren komen die op het VWO zitten, lid zijn van een sportvereniging, een bijbaan hebben of waarvan de ouders betrokken zijn. De jongerenvoorzieningen in Capelle zijn er niet alleen voor jongeren die op een negatieve manier om aandacht vragen en op straat voor overlast zorgen, maar ook voor jongeren waar het goed mee gaat. In Capelle wil Buurtkracht de dominante hangcultuur binnen jongerenvoorzieningen doorbreken en grenzen stellen aan jongeren die alleen willen ‘chillen’ en ‘hangen’. De jongerenvoorzieningen moeten plekken zijn met een positief pedagogisch klimaat, waar alle Capelse jongeren zich welkom voelen. Jongerencoaches gaan samen met de jongeren op zoek naar hun passies, kwaliteiten en talenten. Jongerenvoorzieningen bieden de mogelijkheid om die te ontdekken en te ontwikkelen. Jongeren krijgen kansen om vaardigheden te ontwikkelen en op te groeien tot volwaardige burgers van de samenleving. Jongeren krijgen een zinvolle vrijetijdsbesteding en genieten in jongerenvoorzieningen de ‘sociale opvoeding’ van de jongerencoach, de vrijwilligers en elkaar (civil society). Jongeren die ondanks de inspanningen van de jongerencoach niet te verleiden en motiveren zijn tot positief gedrag, worden verzocht hun vertier elders te zoeken. Het jongerenwerk laat hen niet los, maar zal in de buitenruimte contact houden en blijven investeren in een duurzame gedragsverandering.
5
Binnen de jongerenvoorzieningen maken we een onderscheid in tieners en jongeren. Tieners hebben andere behoeften dan jongeren. Om zo goed mogelijk aan te kunnen sluiten bij de verschillende ontwikkelingsfasen van jongeren, is er een splitsing in de leeftijdscategorieën 10-15 jaar (tieners) en 16-23 jaar (jongeren). Tevens biedt dit jongeren de mogelijkheid om activiteiten te organiseren die aansluiten bij hun (leeftijdsgebonden en sekse gebonden) wensen en behoeften. Jongeren horen niet afhankelijk te zijn van jongerencoaches om invulling te geven aan een zinvolle vrijetijdsbesteding. Geheel conform Welzijn Nieuwe Stijl en de Talenthousemethodiek faciliteert het jongerenwerk ouderen, ouders, buren, buurtorganisaties etc. om zelf in actie te komen met en voor Capelse jongeren. Het jongerenwerk ondersteunt hen daarbij “op afstand”. In gebieden als Schollevaar en Oostgaarde is er geen aparte jongerenvoorziening meer. Buurtkracht ziet dit niet direct als een probleem, maar eerder als een kans en uitdaging. Een jongerenvoorziening is namelijk geen doel op zich, maar een middel om te werken aan de doelstellingen van het jongerenwerk. Jongeren moeten van hun eiland af komen en niet geïsoleerd worden in eenzijdige voorzieningen. Het jongerenwerk stelt zich tot taak om deze beweging te stimuleren en jongeren relaties aan te laten gaan met volwassen bewoners, het bedrijfsleven en de overheid. Tijdens de contacten met jongeren inventariseert de jongerencoach hun wensen en behoeften. Jongeren die een idee hebben, worden ondersteund in het proces van realisatie. Daarbij gaan zij samen op zoek naar een geschikte locatie om het idee uit te voeren. Concreet betekent dit dat jongeren straks bijvoorbeeld activiteiten organiseren vanuit een school, speeltuin, verzorgingstehuis etc. De programmering van een jongerenvoorziening kan en mag niet enkel bestaan uit inloopactiviteiten. Wanneer er een inloopactiviteit wordt geprogrammeerd, gebeurt dit vanuit een bepaalde visie. De kenmerken van een inloop zijn: vrijblijvendheid; mogelijkheid te ontspannen binnen een ongedwongen omgeving; gelegenheid tot gelijkwaardige ontmoeting. Door middel van onder andere de inrichting van de ruimte, persoonlijke relaties met jongeren, het maken van afspraken met jongeren en het betrekken van de omgeving, werken jongerencoaches tijdens een inloop aan de doelen vorming, het stimuleren van verantwoordelijkheid en het beïnvloeden van gedrag. De inloop is voor jongerencoaches een middel om een (ped)agogische relatie op te bouwen met jongeren waarbinnen zij gecoacht worden op hun weg naar volwassenheid. Tijdens de inloop worden jongeren zo veel mogelijk gestimuleerd en gemotiveerd om nieuwe gerichte activiteiten te ontplooien. Bij het programmeren van een inloop let een jongerencoach daarom altijd op de volgende aspecten: de behoefte of het probleem waarvoor de inloop wordt georganiseerd; de doelgroep van de inloop; de doelstelling van de inloop; het (ped)agogische klimaat van de inloop.
6
