Inhoudsopgave Inhoud van de leskist …....................................................................... Inleiding .......................................................................................... Leerdoelen ….................................................................................... Opbouw van de les 1. Voorbereiding voor de leerkracht …................................................. 2. Introductie ‘Brief van de jutter’ ….................................................... 3. Veldwerk in de schoolomgeving ‘Afval jutten’ .................................... 4. Klassenwerk: Demontage lab ‘Grondstoffen, waar is het product van gemaakt?’ …........................................................................... 5. Verdieping: ‘Afbraaktijden, wat is verteren en hoe lang duurt dat?’ …. 6. Verwerking: ‘Nieuwe tekst voor de afvaljutter’ …...............................
1 2 2 3 3 3 4 5 6
Inhoud van de leskist Documenten:
Handleiding voor de leerkracht Brief van de jutter Aankruisblad ‘soorten afval’ Werkblad Demontage lab
Materialen:
Tafelfiguur ‘afvaljutter’ 30 paar handschoenen (kinderen) 10 paar handschoenen (volwassenen) 15 klembordjes Grote vuilniszakken 6 kleine gereedschapskisten met: - Schroevendraaiers - Precisieschroevendraaiers - Combinatietang - Zijkniptang 5x Plantenbordje Voorbeeld tussenproduct ‘recycling’
Inleiding: Gedurende de hele dag hebben wij mensen te maken met afval. We maken het, maar komen het ook tegen. Op straat, op het speelplein en soms zelfs in school. In een gang of in de klas. Met de afvaljutter op school kunt u aandacht besteden aan het thema ‘afval’ en ‘zwerfafval’. De jutter heeft zijn eigen afvalbak mee waarin het afval gesorteerd kan worden. Gooien de leerlingen er iets in, dan spreekt de jutter hen vrolijk toe. De jutter geeft aanleiding om in de eigen schoolomgeving te onderzoeken hoe schoon het is, maar ook om met de leerlingen in gesprek te gaan over het eigen afval? Wat gebeurt er mee, zodra je het in de afvalbak hebt gegooid? Is het dan echt weg? De inleiding op de les wordt gegeven door een gastdocent van De Helderse Vallei. Hij/zij komt bij u in de klas om de afvaljutter te introduceren en om het veldwerk en het klassenwerk te begeleiden. De verdiepende les en verwerking kunt u zelfstandig, op een geschikt moment uitvoeren en begeleiden.
Leerdoelen: Werken met de afvaljutter geeft invulling aan de kerndoelen ‘Natuur & Techniek’ van SLO. Na deze lessenserie weten de leerlingen: Wat ‘afval is; Wat ‘zwerfafval’ is; Waarom zwerfafval hinderlijk of schadelijk is; Dat je afval moet scheiden, om het te kunnen hergebruiken of recyclen; Welk afval je kunt sorteren in welke bakken; Hoe het afval in de huisvuilcentrale verwerkt wordt; Hoe je zelf afval kunt hergebruiken.
Opbouw van de les: Omschrijving
Tijd
Door
1. Voorbereiding voor de leerkracht
• • • •
Leerkracht
2. Introductie
Brief van de afvaljutter
10 minuten
Gastdocent van de Helderse Vallei
3a. Veldwerk in de schoolomgeving
Afval jutten en bekijken
30 minuten
Gastdocent van de Helderse Vallei + ouders/begeleiders
Demontage lab
30 minuten
Gastdocent van de Helderse Vallei + ouders/begeleiders
Bekijken lesmaterialen Kopiëren werkbladen Gereedmaken faciliteiten Regelen begeleiders
(rouleren met 3B) 3b. Klassenwerk
(rouleren met 3A) 4. Verdieping
5. Afsluiting
Afbraaktijden
Leerkracht
maken onderzoeksopstelling
30 minuten
observeren (1 of 2 weken)
dagelijks 10 minuten.
Afvaljutter
30-60 minuten
Leerkracht
1.Voorbereiding voor de leerkracht Ter voorbereiding op de les kunt u alle materialen uit de leskist bekijken. Kopieer per 4 á 5 leerlingen: Inventarisatieblad ‘zwerfafval’ Werkblad demontage lab. Regel voor het veldwerk/klassenwerk 1 volwassen begeleider per 4 á 5 leerlingen. Deze begeleider blijft tijdens de activiteiten bij het groepje en begeleidt hen bij het jutten van afval en de activiteit van het demontage lab. Verzamel voor het onderdeel klassenwerk tenminste 1 klein apparaat per 2 leerlingen, dat gedemonteerd mag worden. U kunt hierbij denken aan:
• • • • • • •
Scheerapparaat of ladyshave Cd-speler Broodrooster Haardroger Klok Mobiele telefoon Computermuis
• • • • • • •
Elektrisch kinderspeelgoed Staafmixer Wekkerradio Wekker Fotocamera Toetsenbord Afstandsbediening
Niet geschikt: grote apparaten met een beeldscherm, zoals een computer of tv. Let op! Heeft het apparaat een stekker of een batterij, zorg dan dat deze is afgeknipt of verwijderd. Zo voorkom je dat leerlingen per ongeluk stroom op het apparaat zetten.
2. Introductie Op de door u afgesproken datum en tijd ontvangt u in de klas een gastdocent van De Helderse Vallei. Deze gastdocent verzorgt een inleiding en instructie. Tevens presenteert hij/zij de afvaljutter, die na de les een centrale plek in school krijgt. De les begint met een brief van de afvaljutter. Daarna volgen de lesonderdelen ‘veldwerk’ en ‘klassenwerk’. De klas wordt tijdens deze les in twee delen opgedeeld, waarbij de ene helft start met veldwerk en de andere helft start met klassenwerk. Na ongeveer 30 minuten wisselen de groepen.
De afvaljutter met zijn pratende afvalbakken waarin kinderen het afval gescheiden leren inzamelen. Op het moment dat er afval in de bak gegooid wordt, spreekt de jutter de leerlingen toe met een leuke boodschap.
3a Veldwerk in de schoolomgeving ‘afval jutten en bekijken’ In groepjes van 4 á 5 krijgen de leerlingen de opdracht om in de directe schoolomgeving op zoek te gaan naar zwerfafval. Op het aankruisblad noteren de leerlingen welk afval er gevonden is. Het afval wordt ook meegenomen in een afvalzak (hierover worden vooraf veiligheidsafspraken gemaakt). Na het inventariseren en meenemen wordt het afval gezamenlijk bekeken en uiteindelijk gesorteerd weggegooid.
3b Klassenwerk De leerlingen mogen in het demontage lab een voorwerp demonteren. Hiervoor zijn verschillende gereedschappen beschikbaar. De leerlingen onderzoeken met welke gereedschappen ze hun apparaat het beste kunnen demonteren en proberen zoveel mogelijk grondstoffen te sorteren.
4. Verdieping Afval in de natuur vergaat. Dode bladeren, dieren of andere resten worden door de natuur opgeruimd. Eerst eten aaseters of kleine diertjes de grote resten op, daarna doen bacteriën en schimmels hun werk. Totdat er niets meer van het afval te zien is. Hoe zit dat eigenlijk bij zwerfafval? Wat verteert wel en wat niet?
Nodig:
Zipplocs (doorzichtige plastic zakjes met afsluitstrip) Verschillende soorten ‘zwerfafval’. Denk aan: - bananenschil of sinaasappelschil - klokhuis van een appel - snoeppapiertje van papier - snoeppapiertje van plastic of chipszak - blikje - kauwgom Rietjes
De proefopstelling maken 1. Doe elk stuk zwerfafval in één zipploc, kies tenminste 3 items. 2. Steek een rietje in de zipploc en zipp hem dicht. Het rietje zorgt ervoor dat er lucht in de zipploc komt. 3. Zet op elke zipploc de naam van het zwerfafval en de datum. 4. Hang de zipplocs in het klaslokaal tegen het raam.
Observeren Bekijk nu gedurende een week of twee weken de zipplocs. Wat gebeurt er met het afval? Laat de leerlingen de veranderingen registreren door er bijvoorbeeld per keer foto’s van te maken of een tekening.
Bespreken Bespreek de voortgang en de resultaten met de leerlingen: Welk afvalproduct verteert het snelst? In hoeveel dagen zou het in de natuur weg zijn? Welk afvalproduct verteert niet? Zou het ooit verteren? (plastic duurt wel 50 jaar en blik verteert nooit!) Wat gebeurt daarmee in de natuur? Al het natuurlijk afval – zoals bijvoorbeeld ook een appelklokhuis – wordt door het verteren zo klein gemaakt, dat het in kleine voedingsstofjes uiteen valt. Die voedingsstofjes kunnen door nieuwe planten weer worden opgezogen om van te groeien. Wordt plastic net zoals een appelklokhuis helemaal opgenomen door de natuur? En wat gebeurt er dan met die kleine plasticdeeltjes? (Die kunnen in ons eten terecht komen, doordat planten of bomen de plasticdeeltjes ook mee opzuigen, net als de voedingsstoffen).
5. Afsluiting De leerlingen hebben gezien hoeveel en waar zwerfafval in de eigen schoolomgeving ligt en weten ook wat voor afval er vaak voorkomt. Ze weten dat al onze producten gemaakt zijn van meerdere grondstoffen en dat niet alle grondstoffen verteren (blik/metalen), of dat door het verteren van de grondstof schadelijke stoffen in onze natuur en dus ook het eten terecht kan komen. De leerlingen mogen nu een eigen boodschap bedenken en inspreken voor de afvaljutter.
Tot slot U heeft beschikking over het lesmateriaal en de afvaljutter gedurende de periode van reservering. Gebruik de afvaljutter tijdens pauzes of eetmomenten, waarbij u de leerlingen laat kijken naar het eigen afval. Op het afgesproken tijdstip zorgt u ervoor dat de leskist compleet en de afvaljutter schoon en leeg klaarstaat om opgehaald te worden door De Helderse Vallei.
