Start Biologisch!
Inhoudsopgave In dit e-book worden verschillende onderwerpen behandeld over biologisch eten. De volgende onderwerpen komen aan bod: •
Biologisch eten.
•
Wat is biologisch?
•
Is biologisch altijd duurzamer?
•
Hoe herken je een biologisch product?
•
Strenge controle op biologische producten.
•
Biologische veeteelt en dierenwelzijn?
•
Wat zijn biologische groenten en fruit?
•
Wist u dat?
Biologische voeding De oorsprong van de term natuurvoeding is te herleiden tot de babyboom. Deze geboortegolf trad direct op na de hongersnood van de Tweede Wereldoorlog. Hierdoor kwam er grote druk op de Nederlandse landbouwproductie te liggen. Het lukte boerenbedrijven om steeds hogere oogstopbrengsten van de akkers te halen door het toepassen van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen.
Het opjagen van de landbouwproductie resulteerde echter wel in ernstig uitgeputte bodem en veehouderij. In reactie op deze ontwikkeling is biologisch landbouw en daarmee biologische voeding ontstaan. De biologische boeren lieten kunstmest en diergeneesmiddelen links liggen en zochten naar natuurlijke en diervriendelijke alternatieven voor productie en verwerking.
Wat is biologisch?
Bij de productie van biologisch voedsel wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met milieu, dier en mens. In allerlei voorschriften is vastgelegd wat daaronder wordt verstaan. Behalve eten kan het ook om katoen gaan, of verzorgingsproducten. Het gaat altijd om leven: om producten afkomstig van planten of dieren. Biologische producten zijn geproduceerd: - met respect voor de natuur - met respect voor dieren - zonder chemische bestrijdingsmiddelen - zonder kunstmest - zonder preventieve antibiotica - onder strenge controles van onafhankelijk instituut Skal.
Biologische verwerking - Verwerkers gebruiken geen chemische kleur-, geur-, en smaakstoffen. De ingrediënten zijn zoveel mogelijk biologisch. - Bij de productie worden zo min mogelijk proceshulpstoffen gebruikt. Dit zijn stoffen die niet in het product zelf zitten, maar worden gebruikt bij de productie. Bij de biologische productie zijn alleen hulpstoffen toegestaan die technologisch onmisbaar zijn. - Producten worden niet doorstraald om ze langer houdbaar te maken. - Boeren gebruiken natuurlijke vijanden om ziekten en plagen te bestrijden, zoals insecten en insectenetende vogels. - Fruittelers gebruiken rassen die minder gevoelig zijn voor ziekten en plagen. - Appelbomen worden met de hand gedund in plaats van bespoten, zodat de vruchtjes volledig kunnen groeien. - Biologische producten bevatten maximaal 5% niet-biologische ingrediënten. De volgende gangbare ingrediënten van agrarische oorsprong mogen worden gebruikt bij de bereiding van biologische producten die bestaan uit een of meer ingrediënten, met uitzondering van wijn.
Is biologisch altijd duurzamer?
Op dit moment zijn de Verenigde Naties het erover eens dat de aarde aan het opwarmen is. Deze klimaatverandering heeft ook gevolgen voor de wereldvoedselvoorziening. Biologische landbouw heeft hier een positieve rol in. De biologische landbouwmethodes leiden namelijk tot minder uitstoot van broeikasgas, minder energieverbruik en mogelijk tot meer opslag van CO2 in de bodem.
Deze voordelen zijn onder te verdelen in lucht, CO2-opslag, water en energie. Lucht: De uitstoot van broeikasgassen in de lucht is bij biologische bedrijven lager dan bij gangbare bedrijven. CO2-opslag: In de biologische landbouw wordt meer CO2 opgeslagen in de bodem. Dit zorgt voor een verlagend effect op de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Waterbergend vermogen: De biologische bodems hebben een beter vermogen om water te bergen. Bij een hoge waterstand kunnen biologische bodems zich beter beschermen tegen waterschade, maar ook bij een lage waterstand tegen droogte. Energieverbruik: Het energieverbruik is bij biologische bedrijven lager dan bij gangbare bedrijven. In Nederland wordt de biologische landbouw vrij intensief bedreven, hierdoor is deze landbouw nog niet altijd energie-zuiniger, maar dit verschilt per sector. De meeste boeren doen wel goed hun best om duurzaam bezig te zijn.
Hoe herken je een biologisch product? In Nederland is het woord ‘biologisch’ wettelijk beschermd, dus als op een product staat dat het biologisch is, dan is het ook zo. De eisen voor een biologisch product zijn hoog en zijn erop gericht dat er zo natuurlijk mogelijke voeding wordt geproduceerd. Elk product met het woord bio, eko, eco of organic moet voldoen aan de eisen voor biologisch. Er bestaan verschillende soorten keurmerken, zoals:
Europees bio keurmerk
Het Europees Bio-keurmerk is te herkennen aan het ‘groene blaadje’. Dit keurmerk betekent dat het product voldoet aan de wettelijke eisen voor biologische productie. Dit product heeft een strenge controle ondergaan door een onafhankelijke organisatie. In Nederland is deze onafhankelijke organisatie Skal. Zij hebben een eigen nummer en dat is; NL-bio-01. • Producten moeten voor minimaal 95% uit echte biologische ingrediënten bestaan. • Het moet duidelijk zijn waar de ingrediënten precies vandaan komen. • Er zijn geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. • Er is geen kunstmest gebruikt. • Bij de productie van vlees is rekening gehouden met dierenwelzijn.
EKO-keurmerk
Het EKO-keurmerk geeft aan dat het product afkomstig is van de biologische landbouw. Er zijn geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Boeren gebruiken geen genetische modificeerde zaden en veehouders hebben een diervriendelijke werkwijze. Boeren en producenten hebben, behalve wat er in de wetgeving geregeld is over biologisch, ook hun eigen vier principes voor biologische landbouw formuleren. Dat zijn de volgende principes: ecologie, gezondheid, eerlijk (billijk) en zorg. Sommige biologische boeren gaan dan ook verder in duurzaamheid dan wat de wet eist. Deze boeren gebruiken groene stroom, doen aan natuurbeheer, werken met zorgbehoevenden en letten op verpakkingen. Sommige bedrijven willen laten zien dat zijn deze principes onderschrijven. Deze bedrijven gebruiken dan het EKO-keurmerk.
Demeter De biologisch-dynamische landbouw krijgt het Demeter-keurmerk. In deze landbouw zijn ook chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest taboe. De aanscherping ten opzichte van de normale wettelijke eisen voor biologisch is bijvoorbeeld dat bij biologisch-dynamische boeren het voer voor minimaal 80% uit het eigen bedrijf moet komen. De biologisch-dynamische landbouwmethode komt voort uit de antroposofie, een levensvisie die begin 19e eeuw in Duitsland door de antroposoof Rudolf Steiner is ontwikkeld. Uitgangspunt is dat er een samenhang bestaat tussen mens, plant, dier, bodem en kosmos. Daarom zijn het meestal gemengde bedrijven. De onderlinge levensprocessen worden in de biologisch-dynamische landbouw zo veel mogelijk ondersteund. Zo kunnen boeren werken met een zaaikalender die rekening houdt met de maanstand en homeopathische mestpreparaten en wordt er gestreefd naar een kringloop van voer en mest op het eigen bedrijf. • Er moet minimaal 60% biologische mest worden gebruikt. • Het voer voor de dieren moet voor minimaal 80% van het eigen bedrijf afkomstig zijn. • Het gebruikte stro moet van een biologisch-dynamisch of biologisch bedrijf afkomstig zijn. In de biologisch-dynamische veehouderij zijn de dierenwelzijnseisen hoger dan in de biologische veehouderij.
BDIH
Dit is een Duits keurmerk. Het keurmerk garandeert een 100% natuurlijk verzorgingsproduct met plantaardige ingrediënten. Deze komen zoveel mogelijk uit de biologische landbouw. De producten zijn zo veel mogelijk dierproefvrij en synthetische stoffen en aardolieproducten zijn niet toegestaan. In Nederland is er nog niet echt een biologisch keurmerk voor verzorgingsproducten. De keurmerken worden voorbehouden aan voeding en landbouwproducten. De ingrediënten van verzorgingsproducten kunnen dus wel aan de biologische landbouw worden toegeschreven.
Strenge controle op biologische producten De producten, boeren en verwerkende bedrijven worden van te voren streng gecontroleerd of ze de naam biologisch mogen krijgen. Deze controle wordt uitgevoerd door de eerdergenoemde organisatie Skal. Deze onafhankelijke organisatie houdt toezicht op de hele Nederlandse biologische sector. In deze organisatie zitten controleurs die onderzoeken of de boeren en de verwerkende bedrijven zich aan de wet houden. Het is in Nederland heel moeilijk om fraude te plegen, omdat alles in één hand is.
“In Nederland is het woord ‘biologisch’ wettelijk beschermd, dus als op een product staat dat het biologisch is, dan is het ook zo.”
Biologische veeteelt en dierenwelzijn? In de biologische veeteelt is het belangrijk dat er gezonde en weerbare dieren rondlopen, die op een zo natuurlijk mogelijke manier gehouden worden. Kenmerken voor biologische veeteelt zijn: • • • • • • •
meer ruimte per dier beschikking over buitenruimte een langer leven voor het dier dieren vertonen natuurlijk gedrag (varkens wroeten, kippen nemen zandbad) geen preventief gebruik van antibiotica geen preventief gebruik van hormonen behoud van snavel, krulstaart etc.
Koeien Van voeding tot mest Een biologische koe krijgt als basismenu ruwvoer dat ze kunnen herkauwen. De koe krijgt nog twee kilo extra krachtvoer voor een goede melkproductie. Ze krijgen dan eiwitrijke granen, zoals maïs en luzerne. De koeien staan in een potstal. Ze staan op stro en laten daar hun mest op vallen. Regelmatig wordt daar weer een nieuwe laag stro en mest op geworpen en wordt zo steeds hoger. Eén of twee keer per jaar wordt deze uitgemest en over het land uitgereden.
• • • •
Minimaal 90% van het voer moet biologisch geteeld zijn; vanaf 2005 moet 100% van het voer biologisch geteeld zijn. Al het voer moet gentechvrij zijn. Een koe moet minstens 120 dagen per jaar in de wei staan. Een biologisch-dynamische koe mag niet onthoornd worden; een biologische koe mag wel onthoornd worden.
Varkens Op de biologische boerderij eten varkens gevarieerd: een mengsel van biologisch geteelde granen en gras waarin ze kunnen wroeten. Het is belangrijk dat een varken ruimte heeft, want anders raakt de varken gestrest. Varkens moeten naar buiten kunnen om een modderbad te nemen en een ruime stal met stro. Krulstaart ‘Een staart is voor mij het symbool van het vrije varken’, vertelt biologisch varkenshouder Peter Wijnen. ‘In de vee-industrie wordt de staart er afgehaald omdat varkens uit verveling en door overbevolking en stress eraan gaan knabbelen en zo elkaar verwonden. Maar in de biologische varkenshouderij is het niet nodig en ook verboden, de staarten er af te halen.’
• • • • •
In de stallen moet ruimschoots daglicht en frisse lucht zijn en voor elk varken een droge en schone plek met stro om behaaglijk in te rusten De varkens moeten het hele jaar door - weer of geen weer - zelf kunnen bepalen of ze binnen of buiten willen lopen. Eisen aan het voer: 80% moet biologisch zijn; alles moet gentechvrij zijn. Er mogen geen hormonen, medicijnen en diermeel aan toegevoegd zijn. Het afknippen van tanden, staarten en oren is verboden Bij het transport mogen de varkens niet met elektronische dwangmiddelen de veewagen ingedreven worden
Kippen De aard van de kip Als kippen te weinig ruimte hebben gaan ze elkaar pikken en verwonden. In de gangbare pluimveehouderij wordt daarom het voorste stuk van de snavel afgeknipt. Snavelkappen is in de biologische pluimveehouderij niet toegestaan. De biologische pluimveehouder zorgt er voor dat zijn kippen voldoende ruimte hebben. Op de biologische boerderij krijgen kippen graankorrels om op te pikken en ze zoeken zelf voedsel. Op stok In een biologisch kippenhok gaan ze op stok. Dit lijkt op hun natuurlijke slaapplaats. Bovendien is dit beter voor de gezondheid. Als een kip namelijk op de grond slaapt, wordt het broeierig en kruipt er ongedierte tussen de veren. Waakhaan Omdat kippen zich veiliger voelen in het gezelschap van een haan, lopen er op een biologisch-dynamische pluimveehouderij ook altijd een paar hanen tussen de kippen. Ei Een biologische kip legt gemiddeld 275. De eierdooier van een biologisch ei heeft niet altijd dezelfde kleur geel. Dit komt doordat het menu van kip tot kip en van dag tot dag varieert.
Honingbijen Een honingbij is een landbouwdier. Ze worden gehouden voor honing, bijenwas, en voor de bestuiving van fruitbomen en vele groentesoorten. Honingbijen vervullen een essentiele schakel in de voedselvoorziening. Naar schatting 1/3 van al het eten op aarde is afhankelijk van de bestuiving door bijen. Het gaat de laatste jaren erg slecht met de honingbijen. Hun sterfte komt waarschijnlijk door een combinatie van drie oorzaken: grootschalig gebruik van insecticiden in de landbouw, afgenomen biodiversiteit, en de verspreiding van bijenziektes t.g.v. de globalisering. Met biologische landbouw worden twee van de drie oorzaken van bijensterfte aangepakt: biologische landbouw zorgt voor grotere biodiversiteit, en er worden geen chemische middelen gebruikt.
Wat zijn biologische groenten en fruit? De gewassen in de biologische teelt krijgen vaak meer tijd om te groeien. Dit komt de smaak en kwaliteit van de producten ten goede. Biologische groenten en fruit staan met hun wortels in de grond. Dit geldt ook in de kasteelt. In de grond zitten veel voedingsstoffen. De wortels zoeken naar deze voedingsstoffen en kunnen zich daardoor ontwikkelen tot sterke planten.
De biologische boer gebruikt natuurlijke mest. Deze natuurlijke mest zorgt ervoor dat de bodem veel meer biodiversiteit bevat. De boeren gebruiken ook geen chemische middelen, maar de natuurlijke vijand. De biologische boer oogst elk jaar een ander gewas op hetzelfde stukje land. Dit heet vruchtwisseling en zorgt ervoor dat de bodem niet uitput of dat er een plaag ontstaat. Een plaag kan erg vervelend zijn voor een boer. Gelukkig hebben biolgische boeren veel natuurlijke middelen om deze plagen tegen te gaan.
Een biologische boer gebruikt voor rupsen en luizen namelijk lieveheersbeestjes en vogels. Deze natuurlijke vijanden kunnen op een biologische manier de rupsen en luizen in toom houden.
Wist u dat?
Er wordt altijd veel gezegd over biologisch eten en het gangbare voedsel. Soms is het waar en soms is het gewoon allemaal onzin. De volgende dingen over biologisch voedsel is echt waar! Wist u dat: •
apen een biologische banaan met schil en al verslinden en een gangbare banaan zorgvuldig pellen?
•
de ex-topman van McDonald’s een biologische foodketen heeft gestart?
•
kinderen die de eerste twee jaar van hun leven biologische zuivel krijgen, 30% minder kans op eczeem hebben?
•
moeders die biologisch eten, meer CLA’s (gezonde vetzuren) in hun moedermelk hebben?
•
rond biologische bedrijven 25% meer vogels en 3 x zoveel vlinders voorkomen?
•
er ongeveer 1500 biologische boeren en tuinders zijn in Nederland.
Uitgelicht:
Kan bio de wereld voeden? Ja, dit is zeker mogelijk! De opbrengsten van biologische landbouw in West-Europa liggen echter wel wat lager ten opzichte van de industriële landbouw, maar uit onderzoek is gebleken dat in 24 Afrikaanse landen de oogst meer dan verdubbeld is door het gebruik van biologische methoden. Bedankt voor het lezen van ons e-book!
bron: www.bionext.nl
