Inhoudsopgave: 1. Productie binnen en buiten EU 2. Markt voor basiszuivelproducten: kaas, weipoeder, mager & vol melkpoeder, boter, caseïne, lactose 3. Uitbetaalprijzen 4. Spot- en termijnmarkten, prognoses 5. Ontwikkelingen vraagzijde, mededinging, hoorzitting Tweede Kamer 6. EU- en Amerikaans zuivelmarktbeheer 7. Marktvooruitzichten 8. EU-zuivelbeleid: High Level Expert Group on Milk; GLB; mededinging 9. Jaarcijfers: Fonterra, Nordmilch, Dairy Farmers of America Hoofdpunten: -de belangrijkste zuivelexporterende landen produceren op dit moment samen minder dan een jaar geleden. Het seizoen in Nieuw Zeeland en Australië loopt naar het eind met een kleine afname t.o.v. 2009. EU en VS produceren gelijk aan of iets onder het niveau van 2009. -door economisch herstel (olie-exporteurs, Oost-Azië) is de internationale vraag krachtiger dan tot voor kort verwacht. De interne consumptiecijfers in Europa en VS zijn ook redelijk positief. - de EU heeft nog interventievoorraden en de kaasvoorraad in de VS is 11% groter dan 12 maanden geleden. Maar voor het overige zijn de voorraden kleiner dan een jaar geleden. -De noteringen van basiszuivelproducten zijn gestegen. Boter zit op ruim € 2,90 per kg, mager melkpoeder op € 2,10, vol melkpoeder op ±€ 2,60 en weipoeder op ±€ 0,70. Maar de Duitse kaasnoteringen blijven nog steeds hangen op € 2,60-3,00 per kg, al zouden bij de laatste contractonderhandelingen nu wel hogere prijzen afgesproken zijn. - de prijzen op de Fonterra-veiling (Nieuw Zeeland) stegen op 6 april met ruim 20% en waren daarmee flink hoger dan de noteringen in Europa en de VS. Dit duidt op een tekortsituatie op de wereldmarkt op de korte termijn. Na september kan de situatie zich weer wijzigen omdat het nieuwe productieseizoen in Nieuw Zeeland en Australië dan begint en die landen weer op de wereldmarkt komen. - De vraag is hoe lang het duurt voordat de laatste wereldmarktsignalen doordringen tot het boerenerf, terwijl de hogere prijzen voor basiszuivel (boter, room) vervanging van melkingrediënten door met plantaardige producten stimuleert. - De EU geeft vanaf 1 mei een deel van de interventievoorraad (51.000 ton boter, 65.000 ton mager melkpoeder) vrij. De markt zal dit zonder moeite absorberen. Voor het vrijgeven van de rest van de interventievoorraad (24.000 ton interventieboter en 192.000 ton mager poeder) zijn nog geen voorstellen gedaan. - De zwakke euro ten opzichte van Amerikaanse en Nieuw Zeelandse dollar geeft de EU-export op korte termijn een steuntje in de rug. - USDA verwacht 1-3% toename van het Amerikaanse areaal sojabonen en maïs, maar het Amerikaanse areaal wintertarwe is met 13% afgenomen; het kleinste areaal sinds 1970. -De EU heeft in het seizoen 2009-2010 het fabrieksquotum waarschijnlijk met bijna 10 miljard kg (ruim 6%) onderschreden. Waarschijnlijk betalen alleen Denemarken en Nederland superheffing. - Verschillende partijen hebben de start van een zuiveltermijnmarkt aangekondigd. - De tijdelijke EU-werkgroep (High Level Group ofwel HLG) voor het EU-zuivelbeleid, komt eind juni met voorstellen aan de Europese landbouwministers.
- De HLG gaat adviseren om producentenorganisaties in de melkveehouderij meer ruimte in de EU-mededingingswetgeving te geven. Of het Franse model van collectieve ketenafspraken over prijzen ook in die ruimte passen, wordt waarschijnlijk onderdeel van een politieke uitruil. Eind 2010 wordt een voorstel verwacht. Wat LTO betreft zou duurzaamheid als doel van samenwerking tussen producenten ook een argument moeten zijn om meer ruimte te krijgen binnen de mededingingswetgeving. - De HLG zal waarschijnlijk ook voorstellen om na 2013 een vaste ha-premie in stand te houden voor inkomensstabilisatie, evenals behoud van interventie als vangnet bij zeer lage prijzen en mogelijke facilitering van termijnmarkten. - de HLG gaat tot slot iets adviseren over etikettering (echte vs nepzuivel, herkomst), stimulering van innovatie en marktinformatie. - Het Europees Parlement stemt op 2 juni over een advies van haar Landbouwcommissie (rapporteur George Lyon) over het Europese landbouwbeleid na 2013. De belangen voor Europese boeren en tuinders zijn groot. - in september wordt een evaluatie van de Europese Commissie van het huidige budget (2007-2013) verwacht, wat het officiële startschot zal zijn voor het debat over het budget 2014-2020. 1. Productie
Europa In de periode 1 april – 1 januari 2009 produceerde de EU 0,2% minder melk (208 miljoen kg melk) als in dezelfde periode van 2008. In het kalenderjaar 2009 was de productie ruim 690 miljoen kg (0,6%) lager dan in 2008. De Duitse productie volgt de laatste weken het productieniveau van 2009 (zie onderstaande figuur). In de periode 1 april-1 januari is de voorsprong op het vorige seizoen 740 miljoen kg (+3,6%), waarbij er eigenlijk voor zo’n 300 miljoen kg gecorrigeerd moet worden gezien de melkstaking van mei-juni 2008. De Franse productie is de laatste weken stabiel en lijkt al op het seizoensmaximum te zitten. Maar dat moet nog even afgewacht worden; in 2008 en 2009 begon de seizoensdaling namelijk pas vanaf in week 19 (±10 mei).
Figuur: Franse melkproductie in 2010 ten opzichte van 2009 en 2008. Bron: FranceAgrimer.
Figuur: Duitse melkproductie in 2010 ten opzichte van 2009. Bron: Zentrale Milchmarkt Berichterstattung (ZMB).
Figuur: melkproductie in het Verenigd Koninkrijk in 2009-2010 ten opzichte van 2008-2009. Bron: DairyCo.
De EU stevent af op 9,8 miljard kg melk (6,8%) onderschrijding. Mogelijk dat straks blijkt dat alleen Nederland en Denemarken superheffing moeten betalen. Zelfs Italië, dat vorig jaar 5% quotumuitbreiding kreeg, heeft mogelijk onderschreden. Buiten Europa Nieuw Zeeland nadert het eind van het productieseizoen. De weersomstandigheden zijn de laatste maanden verbeterd. Voorspeld worden dat Nieuw Zeeland ongeveer 1% (160 miljoen kg) meer produceert dan in het seizoen 2008-2009. Australië zat in januari op -9,1% (na -9,6% in december), 80 miljoen kg minder dan in januari 2009. In de periode 1 juli – 1 februari was de achterstand op het seizoen 2008-2009 -6,6% (420 miljoen kg). In februari was de achterstand kleiner, namelijk 3,8%, waardoor de cumulatieve achterstand teruggebracht werd tot 4,6%. Men verwacht nog iets meer van de achterstand goed te kunnen maken, maar over het hele seizoen uit te komen op ongeveer 4%. Het Amerikaanse ministerie van landbouw USDA rapporteert dat de Amerikaanse productie in februari 6,7 miljard kg was, 0,1% méér dan in februari 2009. In januari lag de productie nog 0,5% beneden het niveau van januari 2009. Het aantal melkkoeien lag in februari op 9,088 miljoen, 201.000 (2,2%) minder dan een jaar eerder, maar wel 3.000 meer dan in januari 2010. Van 1 januari tot 6 maart zijn er in de VS 553.300 koeien geslacht, 65.900 minder dan in dezelfde periode van 2009. Bovendien lag de gemiddelde productie per koe in februari 2010 2,3% hoger dan in februari 2009. Het lijkt er dus op dat de eerder door USDA voorspelde productiedaling voor 2010 ten opzichte van 2009 zal uitdraaien op een kleine stijging. De productie in Argentinië (jaarleveringen ±8 miljard kg) bleef in januari 11,4% achter op die van 12 maanden eerder. In Brazilië (jaarleveringen ±26 miljard kg) was de productie 4,2% hoger. Samen genomen dus een kleine toename, maar de verwachting is niet dat hiervan veel op de wereldmarkt komt, omdat de Braziliaanse economie het relatief goed doet
waardoor de interne vraag aantrekt. Brazilië lijkt daarom de komende tijd geen rol van betekenis te spelen op de wereldmarkt Alles overziend blijkt dat de productiestijgingen in Nieuw Zeeland en mogelijk in de VS tekortschieten om de productiedaling in Australië en EU te compenseren. Het aanbod op de wereldmarkt zal daarom voorlopig eerder kleiner dan groter zijn in vergelijking met 12 maanden geleden. Maar in de tweede helft van 2010 kan de aanbodsituatie er weer anders uitzien, zeker als er de komende maanden aantrekkelijke prijzen gemaakt worden voor de basiszuivelproducten en deze worden doorgegeven aan melkveehouders.
Figuur: Amerikaanse maandelijkse melkproductie in 2008, 2009 en januari/februari 2010. Bron: http://future.aae.wisc.edu.
2. Marktsituatie voor basiszuivelproducten 2.1. Wereldmarktontwikkelingen De grote zuivelexporterende landen bieden de eerste helft van 2010 eerder minder dan meer aan op de wereldmarkt, bij een gezonde vraag in Rusland, Algerije en Oost-Azië. Omdat Oceanië het eind van het seizoen nadert, kunnen alleen de EU en mogelijk VS de komende tijd leveren. In de VS liggen nog behoorlijke kaasvoorraden en de EU heeft nog interventieproduct liggen, wat de opwaartse trend beperkt. Maar economisch herstel en een snel aantrekkende economie in Oost-Azië kan de prijzen de komende tijd opdrijven. 2.2. Kaas De Europese kaasproductie was van 1 april – 1 januari 0,1% (10.000 ton) lager dan in dezelfde periode van 2008. Opvallend is de 4,4% (67.000 ton) méér Duitse productie. Toch zouden de voorraden hier krap zijn, vooral met dank aan de Russische importvraag. Er wordt zoveel mogelijk melk verwerkt tot kaas, wat zijn effect heeft op de prijzen voor andere basiszuivelproducten. Opvallend genoeg resulteert dat nog steeds niet in hogere kaasnoteringen, al komen er wel geluiden uit Duitsland dat kaas nu eindelijk meer in evenwicht komt met de hogere boternoteringen. Voor de nieuwe contracten zouden nu hogere prijzen gelden. Edam noteert
in de EU onveranderd € 2.700 per ton, € 200 per ton boven een jaar geleden. Kempten (Duitsland) noteert de laatste weken onveranderd € 2.650-3.100 per ton (45% vet) voor Goudse en Edammer kaas. Hannover noteert € 2.600-2.750 per ton.
Figuur: kaasnoteringen Edammer (Duitsland) en Cheddar (Nieuw Zeeland) in euro's per ton. Te zien valt dat de prijs in Nieuw Zeeland de laatste maanden boven Europees niveau ligt. Bron: http://www.clal.it.
Cheddar brengt in de EU gemiddeld € 2.330 per ton op, € 70 per ton lager dan een jaar geleden rond deze tijd. De Amerikaanse kaasproductie was in februari 352.000 ton; 1% meer dan in februari 2009 maar 7,7% minder dan in januari 2010 (zie ook hieronder).
Figuur: Amerikaanse maandelijkse kaasproductie januari-november 2009 en in 2007/2008. Bron: http://future.aae.wisc.edu.
De Amerikaanse kaasvoorraden waren in februari 441.000 ton; nog steeds 11,2% meer dan in februari 2009 (het verschil is iets teruggelopen), maar 1,1% minder dan in januari 2010 (zie onderstaande figuur).
Figuur: ontwikkeling van de kaasvoorraden in de VS in 2008, 2009 en in januari 2010. Bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html.
In de VS ligt de Cheddarprijs op € 2300 per ton (bij US$ 1,35 ten opzichte van de euro, zie onderstaande figuur). Dit is bijna € 300 per ton boven het niveau van april 2009. Cheddar ligt in Nieuw Zeeland op € 2.660-3.040 per ton en noteert daarmee nog steeds opvallend boven de Amerikaanse en Europese prijzen.
Figuur: Cheddar prijs in de VS. Rood = 2010. Bron: http://www.clal.it.
De wereldmarkt voor kaas is in 2009 met 4,1% gegroeid (zie melkmarktupdate van 2 maart 2010). Europa heeft daar ook van geprofiteerd. Op dit moment wordt er goede vraag uit Rusland gerapporteerd; met ruim 300.000 ton is Rusland ’s werelds grootste kaasimporteur (zie ook onderstaande figuur). De EU is Rusland’s belangrijkste leverancier, en ruim een derde van deze Europese kaas komt uit Duitsland.
Figuur: overzicht van de belangrijkste kaasimporteurs. Bron: Abare Australian commodities, maart 2010.
2.3 Weipoeder Weipoeder noteerde vorige week iets lager, maar is inmiddels weer stabiel. De exportvraag is goed. De prijs voor levensmiddelkwaliteit ligt in Duitsland op € 710-730 per ton (zie onderstaande figuur) en voor voer op € 610-640 per ton. In de VS was de weipoederproductie in februari 2010 35.000 ton, 4,4% meer dan in februari 2008 maar 9,3% minder dan in januari 2010. De weipoedervoorraad was in februari 19.747 ton, -7,2% ten opzichte van januari 2010 en zelfs 12,9% minder dan in februari 2009. Zie de onderstaande figuren. In de VS werd op 26 maart € 620-690 per ton betaald (bij een koers van US$ 1,35 per euro).
Figuur: verloop van de maandelijkse weipoedervoorraad in de Verenigde Staten in 2008 tot en met februari 2010. http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html.
Figuur: verloop van de maandelijkse weipoederproductie in de Verenigde Staten in 2008 tot en met februari 2010. http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html.
2.4. Mager melkpoeder De EU-productie van mager melkpoeder is tussen 1 april en eind december 2009 met 100.000 ton (11%) toegenomen. Nederland heeft 18% (6.000 ton) méér geproduceerd en Duitsland +24% (38.000 ton). België heeft 12.000 ton (+29%) meer gemaakt. Frankrijk staat op +13.000 ton (+6,4%) en Ierland op +23.000 ton (+48%). Polen (-16.300 ton, -14%) en het Verenigd Koninkrijk (-15.300 ton, -35%) produceerden minder mager melkpoeder. Er ligt 257.000 ton in de EU-interventievoorraad. Er is sinds half september geen mager poeder meer door de EU opgekocht. De VS hebben in februari 63.000 ton mager poeder geproduceerd, 6,9% minder dan in de voorafgaande maand en 4,6% minder dan in februari 2009 (zie hieronder).
Figuur: maandelijkse Amerikaanse productie van mager melkpoeder in 2008, 2009 en januari/februari 2010. Bron: http://future.aae.wisc.edu.
De Amerikaanse voorraad bedroeg in februari 88.000 ton. Dit is een forse afname (-33,9%), ten opzichte van de voorafgaande maand. Hiervan is 71.000 ton interventievoorraad. Vorig jaar rond deze tijd was de voorraad nog 315.000 ton (zie onderstaande figuur), dus ten opzichte van toen is de voorraad met bijna 39% geslonken.
Figuur: verloop van de maandelijkse Amerikaanse voorraad mager melkpoeder in 2008, 2009 en januari/februari 2010. Bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html.
Mager melkpoeder noteerde eind maart in de EU gemiddeld € 2.000 per ton. De prijs is de afgelopen week gestegen naar € 2.100 per ton (zie onderstaande figuur). Het aanbod wordt beschreven als ‘krap’,omdat de zuivel zoveel mogelijk melk verwerkt in kaas, en de EUvoorjaarspiek verlaat is. Algerije koopt voor 50.000 ton aan (voornamelijk Europees) mager en vol melkpoeder, en heeft tevens opnieuw een tender uitgeschreven. Nieuw Zeeland zit in het naseizoen, en bovendien noteert Cheddar daar verhoudingsgewijs beter dan melkpoeder. Tot slot is India ook in de markt voor de aankoop van 30.000 ton melkpoeder (en 15.000 ton boterolie) om haar eigen voorraden op peil te brengen. In de VS zit de prijs op € 1.750-1.820 per ton (zie onderstaande figuur). De EU kan momenteel met mager melkpoeder goed op de wereldmarkt concurreren. Op de maandelijkse veiling van Fonterra werd op 6 april voor de tweede maal mager melkpoeder verhandeld. De tweede notering was US$ 3.672 per ton (+25,5%), omgerekend ongeveer € 2.720 per ton, duidelijk boven het EU-niveau! De eerstvolgende veiling is op 4 mei.
Figuur: mager melkpoederprijs in Duitsland. Rood = 2010. Bron: http://www.clal.it.
Figuur: mager melkpoederprijs in Nieuw Zeeland. Rood = 2010. Bron: http://www.clal.it
De wereldmarkt voor mager melkpoeder is in 2009 met ruim 10% gegroeid, zie voor de cijfers de melkmarktupdate van 2 maart. 2.5. Vol melkpoeder Het Europese aanbod van vol melkpoeder is van 1 april tot eind december 2009 met 100.000 ton afgenomen (-13,6%). De enige lidstaten waar méér vol melkpoeder gemaakt wordt, zijn Nederland (+13.000 ton = +8%) en Denemarken (+11.800 ton = + 16%). In de andere zuivellanden van de EU, zoals Frankrijk en Duitsland, is de productie afgenomen. De EU noteerde eind maart gemiddeld de € 2.420 per ton, € 600 boven het niveau van een jaar geleden. De exportvraag is goed, er wordt verkocht voor € 2.440,- tot 2.660,-. Op de maandelijkse internetveiling door Fonterra steeg op 6 april de gemiddelde contractprijs met 21% naar US$ 3.969 per ton. Dat is € 2.940 per ton tegen de huidige dollarkoers en dus ver boven de Europese prijzen. De volgende veiling is op 4 mei. Zie voor meer informatie: http://www.globaldairytrade.info/DesktopDefault.aspx?tabid=417. De prijsstijging toont de zorg die handelaren in Oceanië hebben of ze aan alle vraag aan het einde van hun productieseizoen kunnen voldoen.
Figuur: vol melkpoederprijs in Nieuw Zeeland. Rood = 2010. Bron: http://www.clal.it.
Figuur: ontwikkeling van de vol melkpoederprijs in Nieuw Zeeland en, sinds juli 2008, op de maandelijkse internetveiling van Fonterra. Bron: http://www.globaldairytrade.info/DesktopDefault.aspx?tabid=417.
De wereldmarkt voor vol melkpoeder is in 2009 met 10% gegroeid (zie de melkmarktupdate van 2 maart). In januari exporteerde Nieuw Zeeland 89.000 ton tegen 61.000 ton in dezelfde maand van 2008, terwijl de EU-export met 34.500 ton bijna 2.000 ton achterbleef op vorig jaar. 2.6. Boter De EU-boterproductie lag van april tot eind december 2009 2,9% (59.000 ton) onder het niveau van dezelfde periode in 2008. Er ligt 75.900 ton boter in EU-interventie. De EU heeft sinds september niet meer opgekocht omdat de prijs overal in de EU boven het interventieniveau ligt (€ 2.218 per ton). Er lag eind maart bijna 20.000 ton boter met EU-opslagvergoeding in particuliere opslag (PO), vorig jaar rond deze tijd was dat 49.000 ton. Op 1 maart is de nieuwe aanmeldperiode gestart. Hiervoor bestaat een vergoeding van € 18,31 per ton bij inslag plus € 0,34 per ton per dag tijdens de opslag. Er is in maart 3.000 ton aangemeld, een geringe hoeveelheid. Dit wijst op een mogelijk voortdurende krapte gedurende de tweede helft van 2010. De laatste noteringen laten een prijsstijging zien. Voor export wordt geleverd tegen € 2.870 tot € 3.100 per ton. Nieuw Zeeland bood vorige week aan voor € 2.660 – 2.960 per ton. In de VS werd op 26 maart € 2.400 per ton genoteerd. Zie onderstaande figuren. De Amerikaanse februariproductie was met 64.000 ton 3,1% lager dan de maand daarvoor, en maar liefst 12,9% lager dan in februari 2009. Zie onderstaande figuur.
Figuur: ontwikkeling van de maandelijkse Amerikaanse boterproductie in 2008, 2009 en januari/februari 2010. Bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html.
De Amerikaanse botervoorraden waren in februari met 89.845 ton 17,7% groter dan in januari 2009 (conform de normale seizoenstrend) maar 3,3% lager dan in februari 2009. Zie onderstaande figuur.
Figuur: ontwikkeling botervoorraad in de VS in 2007, 2008 en 2009. Bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html.
Figuur: boterprijsontwikkeling in Duitsland en Nieuw Zeeland. De rode lijn geeft het niveau van de EU-interventieprijs. Bron: http://www.clal.it
Op de internetveiling door Fonterra steeg de gemiddelde contractprijs van boterolie op 6 april met 21,9% naar US$ 4.827 per ton, ongeveer € 3.576 per ton. De volgende veiling is op 4 mei. Zie: http://www.globaldairytrade.info/DesktopDefault.aspx?tabid=417. De wereldmarkt voor boter is in 2009 met 4% gegroeid en die voor boterolie ruim 40% (zie de melkmarktupdate van 2 maart 2010). In januari zijn deze markten verder in omvang toegenomen. De EU profiteerde vooral van de vraag naar boter door een toename van de export van 5.400 naar 8.700 ton. Bij boterolie vergrootte Nieuw Zeeland haar exportvolume in januari van ruim 11.000 naar ruim 16.000 ton. 2.7 Caseïne, lactose Lactose noteert in de VS € 490 en in de EU ruim € 700 per ton. Voor caseïne wordt in de VS € 5.700 - € 6.800 per ton betaald. De prijs ligt tussen de niveaus van 2008 en 2009 in, maar tendeert naar een hoger niveau. In Nieuw Zeeland is het productieseizoen inmiddels voorbij.
Figuur: ontwikkeling van de prijs van caseïne in de VS. Bron: http://www.clal.it.
Zie onderstaande figuur voor de ontwikkeling van lactosevoorraden in de VS. Te zien is dat de voorraden (bijna 28.000 ton) kleiner zijn dan de afgelopen twee jaren. Ten opzichte van februari 2009 is het verschil -34%.
Figuur: ontwikkeling van de lactosevoorraad in de VS. Bron: http://future.aae.wisc.edu.
De Amerikaanse lactoseproductie was in februari 28.000 ton, 7% minder dan in januari. Zie ook onderstaande figuur.
Figuur: ontwikkeling van de lactoseproductie in de VS. Bron: http://future.aae.wisc.edu.
3. Uitbetaalprijzen Op www.milkprices.nl staan de laatste resultaten van de internationale melkprijsvergelijking van LTO, EDF en PZ. De gemiddelde ontvangen melkprijs was in februari 2010 € 28,00 per 100 kg bij 4,2% vet en 3,4% eiwit. Ten opzichte van januari 2009 was de gemiddelde ontvangen melkprijs 2,9% (€ 0,85 per 100 kg) lager. De theoretische uitbetaalprijzen op basis van wereldmarktprijzen en EU-prijzen staat in tabel 1. De resultaten van de Fonterra-veiling van 6 april zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat er een groot prijsverschil is tussen Europa en VS enerzijds en Nieuw Zeeland anderzijds en het onduidelijk is of de Europese prijzen de komende weken zo fors gaan stijgen, of dat er in Oceanië sprake is van een regionaal krap bevoorrade markt. Maar ook bij dat uitgangspunt zijn er ten opzichte van begin maart prijsstijgingen. Als uitgegaan wordt van foliekaas (stel: € 2.600 per ton) en 4,4% vet, bedraagt de berekende theoretische uitbetaalprijs bij afzet op de EU-markt nu 32,1 cent per kg.
Tabel 1: theoretische uitbetaalprijs bij verwerking tot kaas (blok), mager melkpoeder & boter, en vol melkpoeder & boter, bij afzet op EU- en wereldmarkt (bij 4,05% vet; gemiddeld EUvetpercentage).
Markt
Bij verwerking tot:
EU
Gouda (natuurgerijpt), boter, weipoeder Mager melkpoeder en boter Vol melkpoeder en boter Cheddar, boter en weipoeder Mager melkpoeder en boter Vol melkpoeder en boter
Wereld (US dollar 1,35/euro)
Prijs in eurocenten per kg 28 februari 2010 7 april 2010 31,8 32,0 27,5 29,5 26,1 27,9 23,5 24,0 25,5 30,0 24,8 28,0
Het Informations- und Forschungszentrum der Ernährungswirtschaft IFE (zie http://ife-ev.de) in Kiel berekent over maart een 'grondstofwaarde' van melk van 25,6 cent per kg bij 3,7% vet en 3,4% eiwit, 0,5 cent hoger dan in februari. Dit is op basis van verwerking tot boter en magere melkpoeder. De grondstofwaarde was een jaar geleden (maart 2009) 18,0 cent per kg. 4. Spot- en termijnmarkten, prognoses Nederland In week 12 (22-28 maart) werd melk op spotmarkten tegen € 26,75 per 100 kg (4,4% vet, exclusief BTW) verhandeld, volgens www.melkmarkt.nl. De prijs daalde € 0,25 per 100 kg. De verhandelde hoeveelheden worden niet genoemd. Duitsland In Noord-Duitsland zou in week 12 € 25,50 per 100 kg voor spotmelk betaald worden bij 3,7% vet, in Zuid-Duitsland € 27,25 per 100 kg. Bron: www.melkmarkt.nl. Frankrijk Melkveehouders (FNPL), zuivelcoöperaties (FNCL) en zuivelindustrie (FNIL) hebben voor het voorjaar 2010 een prijsstijging afgesproken van 3,1-8,5% op de basisprijs van € 26,20- € 28,00 per 100 kg van 2009. Dit betekent dat de melkprijs 9-10% hoger ligt dan in het tweede kwartaal van 2009. De FNIL heeft wel afgedwongen dat er voor het derde kwartaal nieuwe indexen voor de melkprijs moeten komen, die o.a. rekening houden met het verschil van de melkprijs tussen Duitsland en Frankrijk. Het is bekend dat Duitsland het afgelopen jaar meer melk en kaas naar Frankrijk heeft kunnen exporteren als gevolg van de Franse prijsafspraken. Italië De spotprijs van melk in Lombardije, Italië ligt op bijna € 33,00 per 100 kg. Zie: http://www.clal.it/en/index.php?type=section§ion=latte_lodi. De prijs ligt bijna € 5,00 per 100 kg boven het niveau van een jaar geleden (zie onderstaande figuur).
Figuur: ontwikkeling spotprijzen in Lombardije, Italië. Bron: http://www.clal.it.
Noord-Ierland De Noord-Ierse veiling verhandelde op 25 maart 45 miljoen liter melk (1-maandscontracten) tegen 25,63 pence per liter (tegen 23,32 pence in februari) ofwel € 28,40 per 100 kg.Zie http://www.utdni.co.uk/auctions. Verenigde Staten: CBOT termijnmarkt Chicago (Chicago Board Of Trade) Eind maart zijn in Chicago de termijnnoteringen gestegen. Door de sterkere dollar zien de noteringen omgerekend in euro’s er nog wat vriendelijker uit. Vanaf september verwacht de handel weer een lichte daling. Dat heeft waarschijnlijk te maken met onzekerheid over hoe Nieuw Zeeland en Australië dan voor de dag komen. Zie tabel 2 en onderstaande figuur. Tabel 2: noteringen voor Class III melk (voor kaasproductie) op de termijnmarkt in Chicago (www.cme.com ).
Maand van levering April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Januari Februari Maart
CBOT slotkoers op 7 april 2010 (eurocent per kg; dollarkoers 1,335 per €) 21,2 22,8 23,6 24,4 24,9 25,2 25,0 24,6 24,3 24,0 24,0 23,9
CBOT-slotkoers op 2 maart 2010 (eurocent per kg; dollarkoers 1,35 per €) 21,2 21,5 22,7 23,6 24,5 24,8 24,7 24,4 24,5 23,8 23,4
Figuur: Futures voor Class III melk levering september 2010 tussen eind december 2009 en 7 april 2010 op de CBOT in Chicago. US$ 15,25 komt overeen met € 25,20 per 100 kg (bij US$ 1,335 per euro, de koers op 7 april 2010).
Nieuw Zeeland De termijnveiling van vol en mager melkpoeder, en boterolie liet op 6 april ruim 20% prijsstijging zien. Dit duidt op een sterke vraag in combinatie met het naderend einde van het productieseizoen in Nieuw Zeeland en Victoria, en de zorg van handelaren over of ze de komende maanden wel kunnen voldoen aan de sterke vraag. Nieuwe termijnmarkten? In juni zou in Nieuw Zeeland een nieuwe termijnmarkt voor zuivelproducten van start gaan. In Frankfurt heeft Eurex aangekondigd dat er in juni een termijnmarkt in boter en mager melkpoeder van start gaat. De termijnmarkt CME in Chicago start met een wereldtermijnnotering voor mager melkpoeder. Mogelijk komt er ook in Parijs een initiatief. Veel aandacht dus voor termijnmarkten als instrument voor het opvangen van prijsschommelingen. 5. Ontwikkelingen vraagzijde, mededinging, hoorzitting Tweede Kamer In Frankrijk lag de consumptie van zuivelproducten in de periode 4 – 28 februari 2010 volgens FranceAgriMer 1,4% hoger dan in dezelfde periode van 2009 toen de prijzen gemiddeld 3,1% hoger waren. De kaasafname groeide met 0,3% (bij een gemiddeld 2,2% lagere prijs ten opzichte van 12 maanden eerder) en houdbare consumptiemelk liet 0,9% groei zien (4,5% lagere prijs). De afzet van verse zuivel groeide 2,2% tegen 3,1% lagere prijzen. Er werd 5,1% meer room afgezet tegen 2,9% lagere prijzen. Volgens marktonderzoeksbureau’s ZMB en AMI beweegt de consumptie van verse zuivel in Duitsland zich op normaal tot goed niveau. In week 12 werd 0,2% meer consumptiemelk afgenomen in de deelstaten Thüringen, Rijnland-Palz en Noordrijn-Westfalen. In de laatste twee deelstaten werd in week 12 1,2% meer room verkocht. De Duitse handel is ook tevreden over de afzet voorafgaand aan Pasen. In het Verenigd Koninkrijk zijn de zuivelverkopen in 2009 met 4,4 % toegenomen tot bijna 9,3 miljard euro, aldus DairyCo. De consumptie van melk en zuivel lijkt daarmee redelijk bestand tegen de recessie. Het grootste deel van de zuivelverkopen komt voor rekening van
verse melk. Hier werd vorig jaar voor bijna € 3,85 miljard omgezet, een toename met 4,5%. In volume gemeten namen de verkopen met slechts 0,3% toe. Zoals al eerder gemeld in deze update melden bronnen in Duitsland een zeer goede Russische vraag naar kaas. Maar ook het Finse Vallio rapporteerde over 2009 25% meer kaasafzet in Rusland. In totaal werd daar 71.600 ton kaas afgezet. Ook Arla meldt een fors gestegen kaasafzet naar Rusland. Uit onderstaande figuren blijkt dat de kaas- en boterconsumptie in de Verenigde Staten in januari groter was dan in 2009 maar iets lager dan in 2008. USDA verwacht in 2010 1,1% consumptiegroei op basis van eiwit en 1,4% groei op basis van vet.
Figuur: Amerikaanse, maandelijkse kaasconsumptie in 2007, 2008 en 2009. bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/sales.html#41.
Figuur: Amerikaanse, maandelijkse boterconsumptie in 2007, 2008 en 2009. bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/sales.html#41.
Figuur: Amerikaanse, maandelijkse totale zuivelconsumptie in 2007, 2008 en 2009. bron: http://future.aae.wisc.edu/tab/sales.html#41.
In Nederland hebben Aldi als Albert Heijn hebben hun discountprijzen in maart ongewijzigd gelaten, behalve dat Aldi de prijs van een pakje boter heeft verlaagd. De goedkoopste boter blijft bij AH wel nog steeds een stuiver per pakje goedkoper dan bij Aldi. Zie tabel 3. Tabel 3: winkelprijzen (€) van enkele zuivelproducten bij Albert Heijn en Aldi op 22 maart 2008, 27 april, 23 oktober en 28 december 2009, en op 28 februari en 2 april 2010. Bron: LTO.
product Aldi Boter (250 gram) Houdbare halfvolle melk (liter) Verse halfvolle melk (liter) Magere yoghurt (liter) Jonge kaas (kg) (48+)
Albert Heijn
2008 22-3 0,89
2009 27-4 0,69
28-12 1,09
2010 28-2 1,09
3-4 0,89
2008 22-3 0,89
23-10 0,89
2009 27-4 0,75
23-10 0,69
28-12 0,84
2010 28-2 0,84
3-4 0,84
0,55
0,45
0,39
0,47
0,47
0,47
0,55
0,45
0,39
0,47
0,47
0,47
0,59
0,49
0,45
0,49
0,49
0,49
0,72
0,49
0,45
0,49
0,49
0,49
0,59
0,59
0,49
0,49
0,49
0,49
0,55
0,59
0,49
0,49
0,49
0,49
4,65
4,19
3,89
3,89
3,79
3,79
4,49
4,19
3,89
3,89
3,79
3,79
Uit de tabellen 4 en 5 blijkt dat de verschillen tussen de producentenprijs en de winkelprijs van jonge kaas en halfvolle melk in vergelijking met januari 2007 met honderden procenten zijn toegenomen. Ondanks de geringe winkelprijsdaling van kaas is de marge veel groter dan drie jaar geleden, vóór de prijspiek van eind 2007 en begin 2008. Tabel 4: verschil tussen de groothandels- en winkelprijs van jonge kaas, begin 2007 en maart 2010. Bron: LTO.
Jonge kaas Januari 2007 maart 2010 Verschil (%)
Groothandelsprijs kaas € per kg 2,80-2,90 ±2.80 0%
Winkelprijs (AH, Aldi) € per kg 2,99-3,15 3,79 + 22%
Verschil € per kg € 0,19 - 0,25 € 0,99 + 450%
Tabel 5: verschil tussen de groothandels- en winkelprijs van verse halfvolle melk begin 2007 en maart 2010. Bron: LTO.
Verse halfvolle melk
Uitbetaalprijs af boerderij (4,4% vet)
Januari 2007 maart 2010 Verschil (%)
€ per kg 0,30 0,30 +/-0%
Winkelprijs (Aldi, AH) van halfvolle melk (1,5% vet) € per liter 0,39 0,49 +25%
Verschil
€ per kg € 0,09 € 0,19 +111 %
Europese discussies over mededinging De Europese Commissie komt eind 2010 mogelijk met voorstellen voor versterking van de positie van melkveehouders in ketens. Dit kan ook gaan gelden voor de land- en tuinbouw breed. Inhoud en vorm van de voorstellen zijn voorlopig nog niet duidelijk. Zie voor verdere toelichting de samenvatting van de discussie in het High Level Expert Group on Milk (HLG Melk) in hoofdstuk 8 van dit melkmarktbericht. Op een conferentie in Brussel op 26 maart over het werk van de HLG stelden de supermarkten (EuroCommerce), niet voor het eerst, dat zij niet verantwoordelijk zijn voor de inkomenscrisis in de melkveehouderij, die ligt volgens hen bij de tussenhandel en zuivel. Professor Alison Burell stelde op basis van wetenschappelijk onderzoek dat de Europese uitzondering op mededingingswetgeving voor verse en verwerkte groenten en fruit, de zogenaamde GMO, de afzetpositie van groenten- en fruittelers niet heeft versterkt. Ze waarschuwde om niet te snel te denken dat regels voor producentenorganisaties de oplossing gaan bieden voor de zwakke positie van boeren in de keten. Tweede Kamer Zie voor een samenvatting van de recente hoorzittingen in de Tweede Kamer het melkmarktbericht van 2 maart 2010. Het verslag wordt in april verwacht. Conclusies worden pas getrokken door de nieuwe Tweede Kamer, dus na de verkiezingen van 9 juni 2010. Verenigd Koninkrijk Zoals eerder in de melkmarktberichten bericht, functioneert in Engeland sinds 4 februari een gedragscode voor inkoop. Deze geeft o.a. regels voor opzegging van contracten, betaling en gedwongen meebetalen aan promotie. Leden met belangstelling kunnen de tekst bij ondergetekende opvragen. Of deze code producenten nu ook echt soelaas biedt, kan nog niet bevestigd worden. Wel is het de NFU (National Farmers Union) gebleken dat in de dagen voorafgaand aan het van kracht worden van de gedragscode de Britse supermarkten een ongewoon groot aantal contracten hebben afgesloten. Alle grote politieke partijen steunen het idee om te komen tot een “Ombudsman” voor het houden van toezicht te houden op de code, maar dat zal nog wel tot het einde van 2010 duren. Eerst zijn er in het Verenigd Koninkrijk op 6 mei nationale verkiezingen. 6. Europees en Amerikaans zuivelmarktbeheer Europese Unie -
Aangemeld voor particuliere boteropslagvergoeding was eind maart een kleine 20.000 ton, 29.000 ton minder dan twaalf maanden eerder. Op 1 maart is de nieuwe aanmeldperiode gestart. Hiervoor bestaat een vergoeding van € 18,31 per ton bij inslag
plus € 0,34 per ton per dag tijdens de opslag. In maart is maar 3.000 ton aangeboden. Dit tekent de krapte op de markt. -
Interventie: er lag eind maart 75.900 ton boter en 257.338 ton mager melkpoeder in voorraad. Sinds half september is er niet meer opgekocht. De Europese Commissie heeft toegezegd voorlopig geen voorraden aan te bieden, behalve dat er vanaf 1 mei 2010 51.000 ton boter en 65.000 ton mager melkpoeder vrijkomt voor het EU-programma voor ondersteuning van “minst bedeelden” (most deprived persons), zoals voedselbanken. De markt zal dit product makkelijk opnemen, zo is de verwachting. Dan heeft nog 24.000 ton interventieboter en 192.000 ton mager melkpoeder geen bestemming. Door de huidige krapte op de markt neemt de druk op de Commissie toe om meer product uit te slaan. Een argument daarvoor is dat de sector geen belang heeft bij toenemende substitutie van melkvetten door plantaardige producten waardoor ‘vraaguitval’ optreedt zoals eind 2007 gebeurde. Aan de andere kant: de Europese uitbetaalprijzen voor rauwe melk liggen nog steeds onder het niveau van voor 2007. De marges zijn sinds dat jaar toegenomen (zie ook tabellen 4 en 5), maar het zijn niet de melkveehouders die daarvan profiteren.
-
Exportsteun: op dit moment keert de Europese Commissie geen exportsteun uit.
Verenigde Staten Interventie: de CCC (Commodity Credit Corporation) van het Amerikaanse USDA heeft evenals de EU de laatste maanden geen mager melkpoeder en boter uit de markt gehaald. Er lag eind maart nog 21.000 ton mager melkpoeder in overheidsvoorraad. Verwacht wordt dat de Amerikaanse regering hiervoor niet-commerciële bestemmingen zoekt, om zo de markt niet te belasten. Exportsteun: USDA heeft sinds 29 oktober geen ‘bonussen’ meer uitgedeeld. CWT gaf voor het eerst sinds de activering van haar exportprogramma op 18 maart 2010 (Export Assistance Program) steun voor de afzet van 950 ton Cheddar in het Midden-Oosten door Darigold en Foremost Farms. 7. Marktvooruitzichten De recente stijgingen van de noteringen komen door de zorg van de exporthandel of er de komende maanden wel genoeg aanbod is om aan alle vraag te voldoen. Nieuw Zeeland nadert het einde van haar seizoen en de voorraden lijken er beperkt. Dit verklaart de snelle stijging van de prijzen op de maandelijke Fonterraveiling voor de korte termijn. Australië lijkt aan het einde van het seizoen wat van de achterstand goed te maken, maar dat is te weinig om aan de tekortsituatie een eind te maken. De EU produceert in het seizoen 2009-2010 minder, terwijl de VS na een aantal maanden met afnemende productie misschien nu weer in de plus komen. Maar zelfs de voorjaarspiek in Noord-Amerika en Europa en de aanwezigheid van overheidsvoorraden zal niet voor ontspanning in de markt gaan zorgen (zie tabel 6). Pas vanaf september kan de situatie zich weer wijzigen, afhankelijk van de productieomstandigheden bij de start van het nieuwe seizoen in Nieuw Zeeland en Australië. Tabel 6: productieontwikkelingen in de belangrijkste zuivelexporterende landen Land EU
Toe- of afname productie (miljoenen kg) -200
Opmerkingen Op basis van productiecijfers 1 april –1 januari (-0,2%)
Nieuw Zeeland Australië Verenigde Staten Argentinië Brazilië
+160 -300 0 0 +200
Oekraïne
-160
Prognose seizoen 2009-2010 (+1%) Prognose seizoen 2009-2010 (-4%) USDA prognose 2010 Zwalkend overheidsbeleid geeft onzekerheid Productietrend derde kwartaal 2009, grotendeels voor nationale consumptie Productie 2009
Er lijkt namelijk sprake van een sneller economisch herstel dan tot voor kort werd verwacht: India en Australië hebben zelfs hun rentetarieven verhoogd om oververhitting van hun economie voor te zijn. De stijgende olieprijzen en betere werkgelegenheidscijfers wijzen ook op economische verbetering. De vraag naar kaas in Rusland zorgt er voor dat in Europa zoveel mogelijk melk in kaas verwerkt wordt. Hierdoor blijven de handelsvoorraden melkpoeder en boter klein. India is in de markt voor aankoop van melkpoeder en boterolie, Brazilië lijkt zelf nauwelijks aan de groeiende interne vraag te kunnen voldoen en de tweede melkpoedertender van Algerije in korte tijd heeft de handel verrast. Op de botermarkt kunnen inkopers maar moeilijk aan de gewenste volumes komen. Dit blijkt ook uit de geringe hoeveelheden boter die in maart zijn aangemeld voor de particuliere opslagregeling. Onderstaande grafiek toont dat de noteringen van vol melkpoeder in Nieuw Zeeland, Europa en VS dicht bij elkaar liggen, met andere woorden, Europa kan momenteel goed meekomen op de wereldmarkt. EU/US/Oceania Quotations of WMP 6 000
Avg Oceania WMP quotation
5 500
Avg EUWMP internal Price 5 000
Avg US WMP quotation
PricesinU SD /to
4 500 4 000 3 500
3 265 3 235 3 175
3 000 2 500 2 000
oct 09
févr 10
juin09
févr 09
oct 08
juin08
févr 08
oct 07
juin07
févr 07
oct 06
juin06
févr 06
oct 05
juin05
oct 04
févr 05
juin04
févr 04
oct 03
juin03
févr 03
1 000
oct 02
1 500
Figuur: ontwikkeling van de prijs van vol melkpoeder sinds 2002 in de EU, Nieuw Zeeland en de VS. Bron: Europese Commissie.
Voorraden In tabel 7 staat een overzicht van de voorraadsituatie in de EU en de VS. In de VS is de kaasvoorraad nog steeds 11% groter dan 12 maanden geleden, maar de voorraad mager melkpoeder is de laatste maanden opvallend snel afgenomen. De Amerikaanse export biedt daarvoor geen verklaring, want die is in januari ook afgenomen, volgens de gegevens van de Europese Commissie. Ook de voorraden weipoeder, lactose en boter zijn kleiner dan 12 maanden geleden. Over de commerciële kaasvoorraden in Europa bestaat geen openbare informatie; maar in Duitsland wordt gemeld dat de kaasvoorraad klein is dankzij de al genoemde forse vraag uit Rusland. Ook is er weinig vrij verhandelbare melkpoeder beschikbaar. Ondanks dat de voorjaarspiek in Europa nadert, blijkt de vraag voldoende groot te zijn om overschotten tegen te gaan.
De EU heeft nog wel een interventievoorraad mager melkpoeder en boter en gaat hieruit vanaf mei product vrijgeven voor sociale programma’s (het “minst bedeelden” programma, zoals voedselbanken, waar Nederland overigens geen gebruik van maakt). De handel heeft deze vrijgave van bestanden al ingecalculeerd. Mager melkpoeder kan overigens met behoud van kwaliteit ongeveer drie jaar bewaard worden. Tabel 7: voorraden in de zuivelmarkten in de EU en de VS in februari 2010 en 2009 EU VS 2) Product 2010 2009 Verschil 2010 2009 Ton Ton % Ton Ton Boterinterventie
75.900
0
-
0
Verschil %
0
0
3)
Boter met EU19.855 59.115 -66,4 opslagvergoeding Boter 89.845 90.955 - 3,3 handelsvoorraden Boter totaal 95.845 59.115 +62,1 89.845 90.955 - 3,3 Mager melkpoeder 257.338 0 21.274 57.471 -63,0 3) interventie Mager melkpoeder 67.070 85.617 - 21,7 handelsvoorraden Mager melkpoeder 257.338 0 88.344 143.089 - 38,3 totaal 441.416 396.948 + 11,2 Kaas 19.747 22.665 - 12,9 Weipoeder 27.874 42.233 - 34,0 Lactose 5,46 + 12,9 Voorraad uitgedrukt 1) in melkequivalenten (miljard kg) Bronnen: USDA, PZ, EU, http://future.aae.wisc.edu/tab/stocks.html. - = niet bekend. 1) Op eiwitbasis, januari 2010 2) Voorraden in februari 2010 vergeleken met dezelfde maand in 2008/2009 3) 51.000 ton boter en 65.000 ton mager melkpoeder komt in mei/juni 2010 vrij voor sociale programma’s
Figuur: ontwikkeling van de maandelijkse, Amerikaanse voorraden in 2008, 2009 en januari 2010 uitgedrukt in melkequivalent (eiwitbasis). Zie: http://future.aae.wisc.edu.
Inputs en vet/eitwit/suiker alternatieven
Er waren de laatste maanden weinig veranderingen in de wereldmarktprijs van tarwe en maïs (belangrijke inputs voor veel melkveebedrijven), soja en palmolie (concurrenten van melkeiwit en melkvet). Suiker (met invloed op de lactosemarkt) is na de recente schaarste als gevolg van de droogte in India weer flink gedaald. Zie tabel 8. Een sneller dan verwacht zich herstellende economie en, daardoor, stijgende olieprijs zou invloed kunnen gaan hebben op de grondstofmarkt. In de VS voorspelt USDA een recordareaal aan sojabonen (+1% ten opzichte van 2009) en een 3% groter areaal maïs. Maar de uitzaai van wintertarwe is 13% kleiner dan vorig jaar, het kleinste areaal sinds 1970. Tabel 8: ontwikkeling van wereldmarktprijzen van een aantal agrarische grondstoffen (leveringstermijn twee maanden, palmolie: spotprijs). Product
1 feb 2008 500
20 juni 2008 747
19 dec. 2008 377
22 mei 2009 430
28 dec 2009 416
2 mrt. 2010 382
6 april 2010 347
937
906
562
613
551
505
464
1284
1558
864
1166
1038
964
945
Palmolie
Eenheid US$ per.. Bushel (25,4 kg) Bushel (27,2 kg) Bushel (27,2 kg) Ton
1265
1223
490
825
755
813
865
Suiker
Ton
376
383
299
437
694
619
489
Maïs Tarwe Sojabonen
De olieprijs zit op ruim 86 dollar per vat en lijkt de barrière van 80 dollar na zes maanden stagnatie te hebben doorbroken. Dit is goed nieuws voor traditionele zuivelimporteurs als Rusland, Algerije, Venezuela, Nigeria en Indonesië. Maar de hogere olieprijs, in combinatie met de zwakkere euro, zal uiteraard de energieprijzen in de eurozone opdrijven en daarmee ook de kosten.
Figuur: olieprijsontwikkeling van 1 april 2009 tot en met 7 april2010.
Valuta
De euro staat door de financiële problemen van euroland Griekenland, en het sterkere economische herstel in de VS wat onder druk. Dit kan de export vanuit de eurozone steun bieden, al verhoogt een dalende euro op den duur wel de inflatie doordat importproducten (zoals olie) in euro’s duurder worden. Een Brits pond staat op ongeveer € 1,14.
Figuur: waardeontwikkeling van de euro in Amerikaanse dollars. De koers schommelde op 7 april rond US$ 1,335 per euro.
Figuur: waardeontwikkeling van de Nieuw-Zeelandse dollar t.o.v. de Amerikaanse dollar. Een dollar is nu NZ$ 1,41. Begin 2009 was de koers nog NZ$ 2,00. Een euro is nu NZ$ 1,89.
Samengevat lijkt de stemming in de internationale zuivelmarkt de komende maanden vast te blijven, totdat Oceanië er vanaf oktober terugkeert. Een aantrekkende economie, met veel vraag in olie-exporterende landen en Oost-Azië, legt een stevige bodem in de markt. Zelfs een mogelijke versnelde vrijgave van de Europese interventievoorraad lijkt niet voor prijsbederf te kunnen zorgen. Uiteraard zou de productie in Amerika en Europa in de tweede helft van het jaar kunnen toenemen en de stemming doen omslaan, maar dit zal sterk afhangen van de uitbetaalprijzen. Op dit moment blijft de kaasprijs nog steeds achter op die van boter en melkpoeder. Daardoor is in de uitbetaalprijs van rauwe melk in Europa nog te weinig terug te zien van de hoge noteringen op de wereldmarkt. De vraag die een jaar geleden gesteld werd, is nog steeds actueel: dringen marktsignalen voldoende snel door tot het boerenerf?
8. Zuivelbeleid: Europese Commissie, Europees Parlement Het toekomstig Europese zuivelbeleid (na 2013) wordt bepaald door enkele parallelle discussies over: -
Hoeveel Europa mag kosten. In september komt de Europese Commissie met een lang verwachte evaluatie van het EU-budget. Vele partijen maken zich klaar voor de strijd om een deel van de koek in de periode 2014-2020. Wat heet: velen vuren nu al de nodige schoten voor de boeg af.
-
Hoeveel Europa mag uitgeven aan landbouw- en plattelandsbeleid (GLB). Traditioneel is Frankrijk de lidstaat die het landbouwbudget in stand wil houden, en Duitsland de lidstaat die ervoor moet dokken, terwijl Engeland strijdt voor behoud van haar korting (“rebate”) op de afdracht aan Brussel. Partijen zoals Greenpeace en bepaalde industriegefinancierde groepen strijden voor forse verlaging, bijvoorbeeld 30%, van het landbouw- en plattelandsbudget. Het Europees Parlement neemt op 2 juni een rapport over het GLB van de Schotse liberaal George Lyon aan, als bijdrage aan de discussie. Dit najaar wordt een voorzet van de Europese Commissie verwacht.
-
Hoe het geld voor landbouw en platteland onder de lidstaten verdeeld gaat worden. Sinds de vorige budgetonderhandelingen (2005) zijn de nieuwe EU-lidstaten onder leiding van Polen harder gaan aandringen op meer geld. De EU-Commissaris voor het budget (Lewandowski) is een Pool. Officieel mag dat niet uitmaken, maar toch.
-
De aanbevelingen van de High Level Expert Group on Mik (HLG; een groep ambtenaren van de 27 lidstaten en de Europese Commissie), die eind juni openbaar worden en in juli besproken door de EU-landbouwministers. Op een conferentie die op 26 maart in Brussel werd gehouden, presenteerde de Commissie de eerste ideeën. Aanwezig waren hierbij ruim 400 personen uit 27 EU-lidstaten, een bonte verzameling mensen die via landbouworganisaties, zuivel, handel, overheden en wetenschap een relatie hebben met de Europese melkveehouderij. Namens LTO waren Kees Romijn (vicevoorzitter van de LTO-vakgroep melkveehouderij) en ondergetekende aanwezig.
De discussies lopen achter en in toenemende mate voor de schermen; LTO neemt hier intensief aan deel. Pas rond begin 2013 zal duidelijk zijn hoe het ‘model’ voor 2014-2020 er uit gaat zien. In deze melkmarktupdate zal iedere keer verslag gedaan worden. Het gaat er vooral om nu de juiste strategische keuzes te maken zodat de Nederlandse landbouw in 2020 er het best voorstaat. Dat betekent in dit stadium vooral het zoeken naar goed onderbouwde argumenten. Een argument als: “wij hebben recht op bedrijfstoeslag omdat wij die altijd al kregen”, brengt je niet ver in deze complexe discussie. Wat zijn de resultaten van de HLG tot nu toe? Op de conferentie van 26 maart in Brussel zei Directeur-generaal van het Directoraat-generaal Landbouw van de Europese Commissie Jean-Luc Demarty dat de marktoriëntatie van melkveehouders en zuivel moet verbeteren met het oog op de uitfasering van melkquota over ruim 1.800 dagen, op 31 maart 2015. Hij vindt dat melkveehouders vóór levering moeten weten op welke prijs ze kunnen rekenen. Nu gebeurt dat vaak pas achteraf. Volgens Demarty is dat de reden dat in de eerste maanden van het quotumjaar 2009-2010, toen de wereldmarktprijs rond de 16 cent per kg melk
schommelde, er zes lidstaten waren (waaronder Nederland) die meer melk produceerden dan een jaar eerder. Demarty zei ook dat een meerderheid van de lidstaten ha-premies aan melkveehouders wil behouden om het inkomen te stabiliseren. Dit was een belangrijke opmerking: er is voldoende politieke steun in de EU voor een vaste basispremie na 2013. Uiteraard zegt dat nog niets over de hoogte van die premie, maar wel dat alle melkveehouders toegang tot een dergelijke premie behouden. Contracten, onderhandelingsmacht en transparantie Over contracten tussen melkveehouders en verwerkers bestaat consensus dat ze belangrijk zijn, en dat die bevorderd zouden moeten worden met behulp van ‘best practise’. Maar de HLG wil coöperaties uitzonderen en verder alleen regels maken voor algemene principes. Dit is conform het LTO-standpunt. Over mededinging loopt er een juridisch-technische discussie. Op dit moment mag een groep producenten zich verenigen: ‐ ‐
..en prijsadviezen geven bij minder dan 5% aandeel in de ‘relevante markt’ en minder dan € 40 miljoen omzet; ..om samen te werken bij transport en verwerking bij minder dan 20% aandeel in de ‘relevante markt’.
Er is een duidelijke meerderheid in de HLG om deze regels in het voordeel van melkveehouders te gaan oprekken. Hoe, daarover verschillen de meningen. Men zou het minimumpercentage van de ‘relevante markt’ en omzet van een ‘erkende’ producentenorganisatie kunnen verhogen. Daar heeft Nederland niet veel aan. Meer impact zou het volgens LTO hebben als de definitie van het begrip ‘relevante markt’ verruimd zou worden. De vaststelling van de relevante markt gebeurt nu van geval tot geval en is vaak een straal van 100-150 km. Voor Nederland zou het positief zijn als dat bijvoorbeeld 500 km werd. Frankrijk vindt het oppervlak van de lidstaat goed genoeg. Begrijpelijk, want op het moment dat fusies en samenwerking binnen de grenzen van een lidstaat plaatsvinden, vindt beoordeling plaats door de nationale mededingingsorganisatie. In Nederland is dat de NMa. Zo gauw de discussie grensoverschrijdend wordt, geldt de Europese regelgeving. Dit biedt Franse producenten meer speelruimte dan Nederlandse. Bovendien wil Frankrijk haar systeem van prijsadviezen door zogenaamde inter-branche organisaties (“filières” van melkveehouders en zuivel) behouden. Hierover bestaat verdeeldheid in de HLG. Het spreekt voor zich dat Frankrijk er geen behoefte aan heeft haar “filières” te laten toetsen op Europees niveau… Er is wel brede HLG steun voor verbetering van de prijstransparantie door voortzetting van de prijsbarometers van EUROSTAT, die in oktober 2009 van start gingen. Deze barometers laten prijsontwikkelingen voor een 20-tal producten zien in alle lidstaten, en daarmee ook de margeontwikkelingen. Individuele prijstransacties blijven confidentieel. Dit is conform het LTO-standpunt. Marktinstrumenten De HLG wil interventie behouden, maar alleen als een ‘vangnet’ bij zeer lage prijzen. Dit betekent in ieder geval dat het interventieprijsniveau niet verhoogd zal worden. LTO wil ook
dat er een vangnet blijft, zonder dat dat de productie ergens in Europa stimuleert omdat men daar kan produceren voor de prijs waartegen de EU opkoopt. De HLG ziet termijnmarkten als een aanvullend instrument, maar de markt moet dat zelf regelen. De overheid kan de ontwikkelingen mogelijk faciliteren met voorlichting en training. Professor Pennings (Universiteit van Maastricht) maakte op 26 maart duidelijk dat een termijnmarkt de melkprijs niet verhoogt; het dempt alleen de prijsschommelingen en vermindert zo de inkomensrisico’s. De Europese Commissie denkt intern ook na over de mogelijkheid inkomensverzekeringen te creëren. Kwaliteit De HLG bespreekt op 13 april aanstaande de onderwerpen labeling (o.a. imitatieproducten, herkomstlabeling) en innovatie. Dan mogen de Europese consumentenbond (BEUC) en de supermarkten (EuroCommerce) inspreken. Je mag aannemen dat zij hierover tegengestelde geluiden gaan laten horen. Innovatie/onderzoek Over innovatie heeft de HLG tot nu toe weinig gezegd. Demarty merkte alleen op dat innovatie voor het gebruik van hoogwaardige melkeiwitten belangrijk is. LTO is binnen COPA-COGECA de enige landbouworganisatie die voorstellen heeft gedaan voor innovatie bij melkproductie. Daarbij is het project Courage genoemd, en dan in het bijzonder het onderwerp innovatieve huisvesting als integrale oplossing voor een reeks vraagstukken zoals rendement, milieu, arbeid, groene energie/klimaat, diergezondheid en dierenwelzijn. Vervolg High Level Expert Group De HLG vergadert nog op 13 april en 26 mei, en dan vooral over labeling en innovatie. Dan wordt het rapport eind juni vastgesteld. Naar verwachting neemt de landbouwraad het dan in juli over. EU-Commissaris van landbouw Dacian Ciolos zei dat hij niet tot 2013 hoeft te wachten om met voorstellen te komen. De verwachting is dat hij vóór eind 2010 een voorstel doet om de positie van producenten in de keten te verbeteren. Dat moet dan wel eerst door het College van Commissarissen besproken worden, maar de verwachting is dat DG Mededinging geen veto uitspreekt. Het voorstel zou dan eind 2010 aan Europees Parlement en Landbouwraad voorgelegd kunnen worden. Overigens staat voor december 2010 al gepland dat de Europese Commissie een analyse van de zuivelmarkt maakt, en op basis daarvan voorstellen kan doen om bij te dragen aan de zachte landing van het quotumsysteem. Dit is eind 2008 in de Health Check al afgesproken. Als uit de analyse bijvoorbeeld blijkt dat de jaarlijkse kaasconsumptie de komende jaren met 2% groeit, kan de Commissie makkelijker een voorstel doen voor extra quotumuitbreiding. We mogen verwachten dat er eind 2010 een pakket voorstellen komt te liggen waarbij enige uitruil van belangen gaat plaatsvinden om voldoende politieke steun te krijgen. Dit is hoe besluitvorming in de EU vaak tot stand komt. LTO-conclusies tot zover:
‐
De inzet van de HLG om regels voor samenwerking tussen producenten eind 2010 al op te rekken is positief, maar dat zal het inkomen van melkveehouders niet verhogen. Daarvoor is de positie van supermarkten en tussenhandel te sterk.
‐
De LTO-inzet om duurzaamheid/Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) te bevorderen, bijvoorbeeld via een ‘fair trade’ marktsegment, kan een bepaalde groep melkveehouders (en boeren en tuinders in het algemeen) helpen. Bijvoorbeeld: nu krijgt fair trade chocolade in Nederland middels collectieve ketenafspraken ook voorrang op gangbare chocolade. Dergelijke specifieke vrijstellingen van samenwerkingsverbanden die een duidelijk MVO-doel dienen, zouden van het Europese kartelrecht uitgezonderd kunnen worden.
‐
Er is een duidelijke meerderheid in de EU om vaste premies voor melkveehouders en interventie na 2013 te behouden, en om de prijsbarometers van EUROSTAT voort te zetten. Dit is positief.
‐
Termijnmarkten: dit moet de markt zelf regelen. Er is een termijnmarkt in Chicago, er komt één in Frankfurt (Eurex) en Nieuw Zeeland wil in juni ook starten. Maar als de grote zuivelpartijen er geen gebruik van willen maken, zal het niet of nauwelijks van de grond komen. Los daarvan is het nog de vraag of in Frankfurt en Nieuw Zeeland contracten voor verse melk afgesloten kunnen gaan worden.
‐
Herkomstlabeling en imitatieproducten (nepkaas) staan op 16 april op de agenda. De politieke druk om herkomstlabeling naar lidstaat verplicht te stellen, is groot. Dit komt voort uit protectionisme en werkt tegen de principes van de interne Europese markt.
‐
LTO is tot op heden de enige landbouworganisatie die Europees voorstellen doet over innovatie. Ideeën van leden zijn welkom.
Europees Parlement (etikettering) De Milieucommissie van het Europees Parlement heeft ingestemd met voorstellen om de consument beter te informeren over namaakproducten zoals nepkaas. LTO heeft dit de afgelopen twee jaar steeds gestimuleerd in samenwerking met NZO, ministerie van LNV, ministerie van VWS, Bauernverband, COPA-COGECA en Europees Parlement. Eind mei zal het Europees Parlement plenair over dit voorstel voor betere consumenteninformatie stemmen. Er is wel onenigheid over al dan niet verplichte herkomstlabeling, waardoor het nog langer kan duren voordat het wetsvoorstel geaccepteerd wordt door de Europese ministers. LTO is tegen verplichte landenetikettering omdat dat de werking van de open Europese markt ondergraaft. Dat was toch het doel van de Europese samenwerking sinds 1957. 9. Jaarcijfers: Fonterra, Nordmilch, Dairy Farmers of America De omzet van Fonterra (Nieuw Zeeland) is over de tweede helft van 2009 gedaald met 3,7 procent naar 5,8 miljard euro (7,7 miljard Amerikaanse dollar). De onderneming gaat ervan uit aan het einde van het boekjaar een dividend van 8 dollarcent per aandeel te kunnen uitkeren. Fonterra wijt de gedaalde omzet aan de fluctuerende prijzen op de wereldmarkt. De lagere verkoopprijzen zijn volgens de onderneming wel voor een groot deel goedgemaakt
door een stijging van de verkochte volumes en gunstige wisselkoersen. In de tweede helft van 2009 heeft Fonterra de balans verbeterd. De schulden werden teruggebracht van 61,5 procent vorig jaar naar 53,3 procent. De coöperatie houdt vast aan de eerder gedane voorspelling dat het bedrijf de boeren dit jaar NZ$ 5,70 per kilo gecombineerd vet en eiwit (milksolids) zal betalen. Dit is ongeveer € 24,20 per 100 kg. Dit is de tweede beste melkprijs sinds het ontstaan van Fonterra in 2001. Fonterra signaleert over het afgelopen jaar een toegenomen consumentenvertrouwen in voor de onderneming belangrijke afzetmarkten. Langzaam lijkt de zuivelmarkt zich volgens Fonterra te stabiliseren. Het Noord-Duitse Nordmilch heeft zijn omzet vorig jaar met € 600 miljoen zien zakken naar € 1,9 miljard. Dat komt neer op een daling met 24 procent. Nordmilch stelt wel dat het een positief resultaat heeft geboekt. Hiermee wordt het eigen vermogen versterkt. Het aandeel daarvan in het totale vermogen komt zo op 31 procent. De melkplas handhaafde zich op 4 miljard kilo. Definitieve jaarcijfers worden in juni verwacht. Nordmilch is in overleg met Humana Milch Union over nauwere samenwerking. Op dit moment verloopt een groot deel van de verkoop als via het gezamenlijke verkoopkantoor Nordkontor. De grootste zuivelcoöperatie van de Verenigde Staten Dairy Farmers of America rapporteert 6,3% stijging van de winst naar US$ 65,6 miljoen (€ 49 miljoen tegen huidige dollarkoers). De omzet daalde van US$ 11,7 miljard (€ 8,8 miljard) naar US$ 8,1 miljard (€ 6,1 miljard). Er is ongeveer 28 miljard kg melk afgezet. DFA betaalde in 2009 US$ 43,6 miljoen uit als ‘steun’ aan haar 18.000 leden (op ruim 10.000 bedrijven).
